Urządzenia dla Energetyki 3/2013

Urządzeniaenergetyki

Specjalistyczny magazyn branżowyISSN 1732-0216INDEKS 220272

Nr 3/2013 (70) cena 16 zł ( )w tym

8% VAT

|www.urzadzeniadlaenergetyki.pl|

ur

zą

Dz

EN

Ia D

la

EN

Er

gE

ty

KI 3

/2013 (7

0)

dla

• ELKOMTECH S.A. – 25 lat wdrażania nowych technologii w polskiej energetyce • Magazynowanie energii •• Złącza fotowoltaiczne MC4 – Multi-Contact • Komunikacja w systemach Smart Metering i Smart Grid •

• OPTIMA 145 – rozdzielnica wysokiego napięcia w izolacji gazowej – ELEKTROBUDOWA SA. •

70

http://www.elkomtech.com.pl

http://www.urzadzeniadlaenergetyki.pl

Odzysk i utylizacja zu¿ytych akumulatorów

Systemy zasilania awaryjnego,rozdzielnice potrzeb w³asnych pr¹du sta³ego i zmiennego

System rekombinacji gazów ®

AquaGen premium.top

Szeroka gama stacjonarnych baterii akumulatorów (klasycznych i VRLA)

od redakcji

4 urządzenia dla energetyki 3/2013

Spis treści

Współpraca reklamowa:ElkomtEch ......................................................................................I okładkamakIta ..............................................................................................II okładkaElEktrobudowa konIn ....................................................... III okładkamIkronIka .................................................................................... IV okładkabEzpol .................................................................................................................37EnErgEtab .........................................................................................................60EnErgEtykacIEplna.pl ..............................................................................34EnErgoElEktronIka.pl .............................................................................17ExpopowEr .......................................................................................................44hoppEckE ............................................................................................................. 3JEan mÜllEr .....................................................................................................42kontratEch ....................................................................................................... 7kontron ............................................................................................................47langE łukaszuk ............................................................................................61mErsEn ................................................................................................................41nExans ................................................................................................................15powEr pol hEat .............................................................................................13protEktEl ..........................................................................................................33sEmIcon ..............................................................................................................27sna EuropE poland ....................................................................................57taurus tEchnIc................................................................................................ 5wIha ......................................................................................................................55

nWYDARZENIA I INNOWACJE

Samolot zasilany ciekłym wodorem .....................................................6

Nowa seria zasilaczy UPS 5P firmy Eaton ...........................................8

Pomysł nagrodzony .........................................................................................9

Największa na świecie innowacyjna elektrownia

oceaonotermiczna ....................................................................................... 10

IBM obiecuje tani prąd solarny… ........................................................ 11

Małe wielkie baterie ..................................................................................... 12

Przyszłość fotowoltaiki – czarny krzem? .......................................... 14

Wodór z ksylozy – nadzieja dla rynku paliw .................................. 16

Nowa przecinarka spalinowa od Makity.......................................... 17

n tEChNOlOgIE, pRODuktY INfORmACJE fIRmOWE

ELKOMTECH S.A. – 25 lat wdrażania nowych

technologii w polskiej energetyce ...................................................... 18

Najwyższy standard ochrony w zakresie

łukochronności w nowej linii stacji transformatorowych

produkcji Ormazabal ................................................................................... 21

Komunikacja w systemach Smart Metering

i Smart Grid ........................................................................................................ 22

Co każdy inwestor o złączach fotowoltaicznych MC4

firmy Multi-Contact wiedzieć powinien... !!! .................................. 24

Urządzenia i systemy do automatycznego nadzoru

stanu izolacji sieci i odbiorów niskiego napięcia ........................ 28

Transformatory uziemiające firmy Trafta ......................................... 35

OPTIMA 145 ...................................................................................................... 38

Ogranicznik przepięć B+C+D z 10 letnią gwarancją ................ 42

Nowe mierniki firmy Tettex do badania transformatorów ... 45

Firma Kontron przyspiesza implementację

Power Architecture® wprowadzając uniwersalny

zestaw startowy komputera modułowego ................................... 46

Magazynowanie energii ............................................................................ 48

Nowoczesne metody oceny stanu linii kablowych

wysokiego napięcia ...................................................................................... 50

n EksplOAtACJA I REmONtY

Wiha VDE – innowacyjność, komfort i bezpieczeństwo ........ 54

Narzędzia izolowane BAHCO 1000V .................................................. 58

Bezpieczne narzędzia od firmy Lange Łukaszuk ........................ 62

Szlifierki kątowe firmy DWT ..................................................................... 64

n tARgI

Podsumowanie targów HANNOVER MESSE 2013 ..................... 66

WydawcaDom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o.

Adres redakcji00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109tel.: 22 812 49 38, fax: 22 810 75 02

e-mail: [email protected]

Prezes ZarząduAndrzej Kołodziejczyktel. kom.: 502 548 476, e-mail: [email protected]

Dyrektor ds. reklamy i marketinguDariusz Rjatintel. kom.: 600 898 082, e-mail: [email protected]

Zespół redakcyjny i współpracownicyRedaktor naczelny: mgr inż. Marek Bielski,tel. kom.: 500 258 433, e-mail: [email protected]

Dr inż. Andrzej Maciej Maciejewski,tel. kom.: 601 991 000, e-mail: [email protected]

Sekretarz redakcji: mgr Marta Olszewskatel. kom.: 531 266 287, e-mail: [email protected]

Dr inż. Wojciech Żurowski, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółkomgr Anna Bielska

Redaktor TechnicznyRobert Lipski, [email protected]

Fotoreporter: Zbigniew Biel

Opracowanie graficzne: Studio2000.pl

Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich.

Prenumerata realizowana przez RUCH S.A:Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.plEwentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: [email protected] lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 7.00 – 18.00. Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Urządzeniaenergetyki

dla

KompensacyjnyNumer1wPolsce.

R

wśród specjalistów pojawiają się opinie, że ten sposób zasilania to obok opisywanej na już na

naszych łamach w pełni ekologicz-nej technologii solarnej, zastosowanej w samolocie Solar Impulse, najbardziej obiecujący i perspektywiczny sposób dostarczania energii latającym maszy-nom, który odmienić może, jak twier-dzą twórcy projektu, oblicze lotnictwa.Projekt prototypowego, bezzałogowe-go samolotu Boeinga nosi nazwę Phan-tom Eye, a jego szczególną, decydują-cą o wyjątkowości cechą jest zasilanie ciekłym wodorem. Przeznaczony jest głównie do celów wojskowych, zwia-dowczych i szpiegowskich, chociaż w razie potrzeby zabierze na pokład maksymalnie 250 kg ładunku. Samolot jest wspólnym dziełem inży-nierów Boeinga i firmy Air Products, którzy pracowali nad stworzeniem nie-drogiego i innowacyjnego układu pa-liwowego, jaki mógłby zaopatrywać samolot w ciekły wodór. Takie rozwią-zanie uznano właśnie za gwarancję wydajności, która pozwala na dużą oszczędność paliwa. Co więcej, jedy-nym produktem ubocznym jest woda, dzięki czemu, jak przekonują twórcy i koncern Boeing, Phantom Eye ma być samolotem przyjaznym środowisku.Pierwszy lot nowego typu samolo-

tu odbył się 1 czerwca ubiegłego ro-ku, kiedy to Phantom Eye wystartował z Dryden NASA Flight Research Cen-ter i w trakcie 28-minutowego lotu osiągnął prędkość 114 km/h, osiągając wysokość 1 243 metrów. Niestety, ta pierwsza próba skończyła się połowicz-nym sukcesem – podczas manewru lą-dowania samolot uległ uszkodzeniu – podwozie zahaczyło wtedy o dno wy-schniętego jeziora, na którym Phantom Eye miał wylądować. Czas pomiędzy kolejnymi próbami wykorzystano jednak na udoskonale-nie systemu odpowiedzialnego za lą-

dowanie oraz wzmocniono podwozie. Drugi lot odbył się w pustynnej ka-lifornijskiej bazie lotniczej o nazwie Edwards – tym razem obyło się bez pro-blemów. Samolot osiągnął niemal trzy kilometry wysokości i prędkość około stu kilometrów na godzinę Zaprezen-towany prototyp był pomniejszony do około 70 procent swej docelowej wiel-kości. Maszyna, dzięki zastosowaniu ciekłego wodoru, może wzbić się na 20 km i w powietrzu spędzić 4 dni.

OM nFot. Boeing

samolot zasilany ciekłym wodoremW przemyśle lotniczym od dłuższego już czasu trwają poszukiwania alternatywnych wobec konwencjonalnej metody, opartej na ropie i obciążonej wysokimi kosztami – finansowymi, społecznymi i ekologicznymi – sposobów zasilania samolotów. Jednym z nich ma być zaprezentowany właśnie po raz drugi przez amerykański koncern Boeing projekt maszyny napędzanej ciekłym wodorem.

urządzenia dla energetyki 3/20136

wydarzenia i innowacje

Eaton ogłosił dzisiaj wprowadze-nie na rynek w regionie EMEA ( Europa, Bliski Wschód i Afryka)

nowego zasilacza bezprzerwowego (UPS) z serii 5P. Wysokowydajna seria UPS-ów w technologii line-interactive, dostępna w zakresie mocy do 1550 VA, doskonale podtrzymuje zasilanie ser-werów, switchy i ruterów oraz urzą-dzeń pamięci masowej w szafach ser-werowych i małych centrach danych. Seria zasilaczy 5P wspiera podstawo-we strategie wirtualizacji środowiska poprzez bezproblemową integrację z oprogramowaniem Intelligent Po-wer® oraz zapewnia ułatwione zarzą-dzanie energią dzięki intuicyjnemu wyświetlaczowi a także zintegrowa-nemu pomiarowi energii i czystej fali sinusoidalnej na wyjściu. Nowa seria 5P uzupełnia ostatnio wprowadzoną i już bardzo popularną serię 5PX, ofe-rująca klientom szeroką gamę wyso-kowydajnych zasilaczy UPS w zakresie mocy do 3kVA.«Wirtualizacja środowi-ska odgrywa coraz większą rolę nawet w mniejszych instalacjach IT», stwier-dza Christophe Jammes, menedżer ds. produktów jednofazowych w Eaton Power Quality Division.

Aż do tej pory trudno było znaleźć małe systemy UPS, które byłyby zoptymalizo-wane pod kątem użycia w środowiskach wirtualizowanych. Nasze nowe serie urzą-dzeń 5P i 5PX w pełni rozwiązują ten pro-blem poprzez bezpośrednią integrację z wiodącymi platformami wirtualizacyj-nymi. Urządzenia zapewniają ponadto użytkownikom dodatkową korzyść dzięki wyjątkowo dużej wydajności operacyjnej i stanowią duży postęp w technologii UPS.

Na wbudowanym z przodu UPS-a wy-świetlaczu LCD pokazywane są kom-pleksowe informacje o stanie systemu zasilania wraz kluczowymi parametra-mi pracy w czasie rzeczywistym. Wy-świetlacz może być skonfigurowa-ny w wielu językach , a jego funkcje są uzupełniane przez łatwe w użyciu klawisze nawigacyjne pozwalające na szybką i prostą konfigurację UPS.

Wyjątkowo wysoka wydajność opera-cyjna sięgająca 98 % zmniejsza koszty energii jak i ogranicza wymagania co do chłodzenia, a zintegrowana funk-cja pomiaru kWh pozwala dostarczać energię zgodnie z dokładnie zmierzo-nym obciążeniem. Ułatwienie stanowi również funkcja sterowania segmen-tami obciążenia, która pozwala odłą-czyć mniej istotne odbiorniki w trakcie przerw zasilania, co pozwala przedłu-żyć czas pracy zasilacza.

Dostępne w serii 5P programowanie Eaton Intelligent Power to innowa-cyjne połączenie zarządzania energią i oprogramowania zabezpieczające-go Dzięki niemu użytkownicy mogą płynnie zintegrować się z oprogramo-waniem wirtualizacyjnym VMware´s vCenter ServerTM, jak również platfor-mami wirtualizacyjnymi takimi jak Ci-trix® XenServer, Microsoft SCVMM, Red Hat i innymi platformami Xen® open source. W trakcie zakłóceń w dosta-wach energii integracja pozwala na automatyczną i bezproblemową mi-grację na żywo maszyn wirtualnych do urządzeń działających bezproble-mowo oraz zapewnia płynne zamyka-nie komputerów, maszyn wirtualnych

i serwerów w trakcie dłuższych przerw w zasilaniu.

Dodatkowo seria 5P oferuje złącze USB i interfejs szeregowy oraz miejsce na opcjonalną kartę komunikacyjną po-prawiającą system zarządzania poprzez funkcjonalność SNMP/Web lub wyjście styków przekaźnikowych. Nowe zasila-cze z serii 5P, dostępne w zakresie mo-cy od 650VA do 1550VA, zapewniają na wyjściu czystą falę sinusoidalną zasilają-ca nawet najbardziej wrażliwe odbior-niki, włączając w to serwery z aktyw-nym system poprawy współczynnika mocy (A-PFC). Technologia zarządza-nia akumulatorami ABM, opracowana przez firmę Eaton, zapewnia maksy-malną żywotność baterii i niezawod-ność serii 5P.

Technologia ta gwarantuje,że akumu-latory są ładowane tylko gdy zachodzi taka konieczność, co przedłuża żywot-ność baterii nawet o 50%. Dodatko-wo, gdy baterie wymagają konserwacji bądź wymiany, można je wymienić «na gorąco» ( hot swapping) bez przerw w dostawie energii do wrażliwych urzą-dzeń obsługiwanych przez UPS.

Seria 5P wysoko wydajnych urządzeń UPS jest dostępna w kompaktowych obudowach typu tower i wersji 1U do zabudowy rack, która zapewnia nie-zrównaną gęstość upakowania mo-cy do 1,1 kW na jedną jednostkę 1U . Wszystkie modele są oferowane ze standardową trzyletnią gwarancją na komponenty elektroniczne i dwulet-nią na baterie. Więcej informacji o se-rii zasilaczy bezprzerwowych 5P moż-

Nowa seria zasilaczy ups 5p firmy Eaton

Nowa seria zasilaczy UPS 5P firmy Eaton zapewnia wysoką wydajność oraz zintegrowane zarządzanie i monitoring energii dla środowisk wirtualizowanych.



na znaleźć odwiedzając stronę www.eaton.eu/5P.

Więcej informacji dotyczących rozwią-zań firmy Eaton w zakresie jakości ener-gii jest dostępnych pod adresem www.eaton.eu/powerquality. Najnowsze in-formacje dostępne na Twitterze na ka-nale @Eaton_UPS bądź w serwisie Lin-kedIn na stronie Eaton EMEA.

Sektor elektryczny Eaton jest global-nym liderem w dziedzinie dystrybucji zasilania i zabezpieczenia obwodów;

zabezpieczenia zasilania zapasowe-go; regulacji i automatyki; oświetlenia i bezpieczeństwa; rozwiązań struktu-ralnych i sprzętu instalacyjnego; roz-wiązań do pracy w surowych i niebez-piecznych warunkach; a także usług inżynieryjnych. Dzięki swojemu zesta-wowi globalnych rozwiązań Eaton jest w stanie sprostać najbardziej krytycz-nym wyzwaniom w zarządzaniu zasi-laniem elektrycznym dnia dzisiejszego.

Eaton to zróżnicowane przedsiębior-stwo zarządzające energią, oferujące

energooszczędne rozwiązania wspo-magające efektywne zarządzanie wy-korzystaniem energii elektrycznej, hy-draulicznej i mechanicznej. W 2012 ro-ku firma Eaton, globalny lider w dzie-dzinie technologii, nabyła Cooper In-dustries plc. Przychód połączonych firm w 2012 roku na podstawie obliczeń pro forma wyniósł 21,8 mld USD. Eaton zatrudnia około 103 000 pracowników i oferuje swoje produkty w ponad 175 krajach. Aby uzyskać więcej informacji, patrz www.eaton.eu.

Eaton n

odbywająca się w dniach 10-14 kwietnia br. wystawa zgroma-dziła 725 wynalazców z 45 kra-

jów, którzy zaprezentowali ponad ty-siąc innowacyjnych rozwiązań. Wyda-rzenie to przyciągnęło ponad 60 tys. zwiedzających. Jędrzej Blaut, student kierunku mechanika i budowa maszyn

na WIMiR AGH, otrzymał złoty medal z wyróżnieniem. Jego projekt został oce-niony przez kilkunastoosobowe, między-narodowe jury uzyskując najwyższą oce-nę komisji. Wynalazek Jędrzeja Blauta, „Po-datne gniazdo USB typu A” – rozwiązu-je problem wkładania pendrive’a do gniaz-da USB w komputerze złą stroną.

Większość użytkowników pendrive’ów dostrzega dużą niewygodę przy wkła-daniu urządzenia do komputera, po-nieważ często umieszcza urządzenie złą stroną. Celem wynalazku jest zlikwi-dowanie tego problemu poprzez mo-dyfikację gniazda USB znajdującego się w komputerze. Zmiana polega na zastosowaniu elastycznej konstrukcji listwy portu, która dostosowuje się do ułożenia końcówki USB podłączanego urządzenia – mówi Blaut. Modyfikacja pozwala zachować standardowe ga-baryty portu, jest także kompatybilna ze wszystkimi generacjami portu USB. Zmiana konstrukcji portu mogłaby na-stąpić przy okazji wprowadzenia nowe-go standardu USB (np. 4.0).

Jędrzej Blaut jest także laureatem ogól-nopolskiego konkursu studenckiego „Konkurs na Pomysł” (czerwiec 2012) oraz tegorocznego konkursu „Student--Wynalazca” organizowanego przez Politechnikę Świętokrzyską. Dzięki zwy-cięstwu w „Konkursie na Pomysł” jego rozwiązanie zapewnione ma już ochro-nę patentową.

(AB/MB) n

pomysł nagrodzonyJędrzej Blaut, student Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Robotyki AGH, zdobył złoty medal z wyróżnieniem na 41. Międzynarodowej Wystawie Wynalazczości, Nowoczesnej Techniki i Wyrobów w Genewie.

urządzenia dla energetyki 3/2013 9


memorandum porozumienia na budowę pilotażowej elektrow-ni OTEC, czyli wykorzystującej

ciepło oceanów do produkcji prądu, podpisano w Pekinie 20 kwietnia. Pro-jekt jest unikalnym w skali świata jeśli chodzi o zasięg i rozmach przedsię-wzięciem w zakresie wykorzystania do produkcji energii elektrycznej różnicy temperatur pomiędzy zimnymi woda-mi głębin oceanicznych, a ciepłymi wo-dami powierzchniowymi. Projekt budowy największej na świe-cie elektrowni OTEC ma postać ekspe-rymentalną – naukowcy chcą bowiem sprawdzić na przykładzie tego projektu, czy takie źródło energii odnawialnej jest w istocie tak efektywne, jak wynika z założeń i wstępnych wyliczeń. W przeciwieństwie do innych odna-wialnych źródeł energii (jak choćby energia słońca, czy wiatru) elektrownia oceanotermiczna może produkować energię elektryczną przez całą dobę. Odpowiednie do tego warunki klima-tyczne posiadają oczywiście obsza-ry tropikalne oraz ciepłe. Technologia OTEC powinna, jak przewidują eksper-ci, doskonale sprawdzić się w rejonach wyspiarskich i na tych obszarach nad-morskich, gdzie koszty transportu tra-dycyjnej energii są wyjątkowo wysokie.

Chińska elektrownia do swojej pracy będzie wykorzystywała zarówno cie-płą, jak i zimną wodę – ciepła zostanie bowiem podgrzana do temperatury wrzenia, a powstała przy tej okazji pa-ra, a konkretnie ciśnienie, z jakim bę-dzie się wydostawać, wprawi w ruch potężne turbiny produkujące prąd elektryczny. W dalszej kolejności gorą-ca para powróci dzięki zimnej wodzie do postaci ciekłej i zostanie ponowie podgrzana. Chińczycy zakładają, że elektrownia pracować będzie nieustannie przez ca-ły rok, generując przy tym 10 megawa-tów mocy. To wystarczająco dużo, by zasilić w energię planowany przez Re-ignwood Group ośrodek czystej energii znajdujący się na kontynencie.Obie zaangażowane w projekt firmy – lockheed martin i Reignwood Gro-up planują wykorzystać doświadcze-

nie zdobyte przy realizacji projektu do jego dalszych udoskonaleń i rozwoju w celach komercyjnych. Kolejne obiek-ty mają powstać w ciągu najbliższych 10 lat, a każda przyszła elektrownia oce-anotermiczna ma posiadać moc do 100 MW, co jest ekwiwalentem 1,3 miliona baryłek ropy rocznie. Korzyści wynikające z przeprowadze-nia takiego przedsięwzięcia to także zmniejszenie emisji dwutlenku węgla o pół miliona ton. Oszczędności wyni-kające z uniknięcia spalania paliwa ko-palnego mierzone w dolarach amery-kańskich sięgają natomiast aż 130 mi-lionów rocznie. Kolejny plus inwestycji wynika z faktu, że elektrownie OTEC zajmują nieporównywalnie mniej miej-sca niż tradycyjne.

OM n

Fot.: mat. prasowe Lockheed Martin

Największa na świecie innowacyjna elektrownia oceaonotermiczna gigantyczna, zaprojektowana na niespotykaną dotąd skalę elektrownia OtEC (Ocean thermal Energy Conversion) powstanie u wybrzeży Chin. W inwestycję zaangażowane są lockheed martin, czyli jeden z największych na świecie koncernów zbrojeniowych wraz z Reignwood group.



Innowacyjny system HCPVT, który łą-czy najefektywniejszą dziś techno-logię 3-połączeniowych ogniw foto-

woltaicznych z wodnym chłodzeniem chipów – służącym w tym przypadku odzyskowi ciepła – może nie tylko kon-wertować potężne moce energii, ale także odsalać i uzdatniać do picia wo-dę oraz chłodzić budynki. Ogólna efek-tywność zamiany energii ma w nim się-gać 80 procent. Wśród źródeł finansowania posiada do-tację na 2,4mln $ od Szwajcarskiej Ko-misji Technologii i Innowacji. W projek-cie uczestniczą też inne podmioty.Prototyp systemu HCPVT to duża, zbu-dowana z tanich materiałów (np. beto-nu) antena o parabolicznym kształcie z umieszczonymi w jej wnętrzu wielo-ma lustrami, które za sprawą hydraulicz-nego napędu, sterowanego specjalnym oprogramowaniem, ustawiają się pod najbardziej optymalnym kątem w sto-sunku do promieni słonecznych. To właśnie umożliwia wykorzystanie więk-szości promieniowania. Nie bez powo-du też w nazwie systemu znalazło się określenie „high concentration” – ener-gia skupiana przez lustra jest 2 000 razy większa niż typowa energia promienio-wania słonecznego (1,3kW/m2). Wychwytywana przez lustra energia kierowana jest następnie na chłodzone cieczą odbiorniki, składające się z setek bardzo wydajnych układów – chipów fotowoltaicznych, których wielką zaletą jest to, że wykonane zostały w techno-logii 3-połączeniowej. Pozwoliło to wy-eliminować straty energii, które powsta-ją, gdy tylko część energii określonych pasm spektrum jest wychwytywana przez efekt fotowoltaiczny. Wielo-połą-czeniowe (multijunction) ogniwa roz-wiązują ten problem, reagują bowiem jednocześnie na różne zakresy długo-ści światła. Dzięki temu każdy z układów w nowym systemie może – na obsza-rach o znacznym nasłonecznieniu – konwertować średnio 200-250 watów w ośmiogodzinnym trybie pracy.

To jednak nie wszystko – prócz sporych zasobów odnawialnej energii, system HCPVT może zapewnić również po-kaźne ilości wody pitnej, która stanowi produkt uboczny procesu chłodzenia ogniw. IBM wykorzystało tu swoje do-świadczenia w chłodzeniu superkom-puterów: chip fotowoltaiczny (o wielko-ści około 1cm kwadratowego) otoczony został bowiem systemem rurek o – wyj-ściowo – mikrometrowej średnicy, które odzyskają tę część energii, która inaczej byłaby stracona, czyli ciepło. Dzięki te-mu gorąca woda będzie odprowadzana dalej i wykorzystana do dalszej produk-cji prądu, co pozwoli dodatkowo na od-salanie wodę lub chłodzenie powietrza. W tym procesie wykorzystywane jest

zjawisko odparowywania słonej wody pod wpływem wysokiej temperatury, co umożliwia zarazem pozbycie się so-li. W ten sposób można uzyskać 30-40 litrów na metr kwadratowy konstrukcji. Naukowcy zapewniają, że większa insta-lacja może zapewnić wodę dla małego miasteczka. Ten system chłodzenia mo-że być wykorzystany także jako klima-tyzator, który – w przeciwieństwie do tradycyjnych urządzeń – nie degraduje ozonosfery.

Naukowcy mają nadzieję, że tę tech-nologię będzie można z powodze-niem wykorzystać w południowej części Europy, w Afryce, na Półwyspie Arabskim, na południu Stanów Zjed-noczonych, a także w Ameryce Połu-dniowej i Australii.Wstępne obliczenia wykazują, że HCPVT będzie około trzech razy tań-

szy w budowie niż aktualne systemy. Jeśli rzeczywiście, jak zapewniają twór-cy projektu, ostateczna cena energii elektrycznej za kilowat zejdzie tu poni-żej 10 centów, to HCPVT okaże się waż-nym elementem solarnej energetyki – zwłaszcza tam, gdzie oprócz prądu bra-kuje wody pitnej lub gdzie tanim kosz-tem trzeba ochłodzić pomieszczenia.Fot. i materiały prasowe: IBM

OM n

IBm obiecuje tani prąd solarny…Z okazji Dnia Ziemi konsorcjum naukowców z IBM, Airlight Energy i kilku europejskich ośrodków badawczych przedstawiło zapowiadany jako przełom w produkcji taniego prądu solarnego system HCPVT (High Concentration PhotoVoltaic Thermal). Rozpoczęty właśnie projekt o tej nazwie potrwa trzy lata i poskutkuje, jak zapewnia IBM, wprowadzeniem niezwykle wydajnego systemu fotowoltaicznego, zdolnego do koncentracji mocy 2 000 Słońc.



małe wielkie baterieMikroskopijne – rzędu kilku milimetrów – rozmiary i niewiarygodna, jak na dzisiejsze standardy, możliwości magazynowania energii, dorównująca superkondensatorom. Takie, ultranowoczesne, stworzone przez zespół naukowców z Illinois baterie, a w zasadzie mikrobaterie litowe ładują się w dodatku ok. 1 000 razy szybciej niż tradycyjne.

te rewolucyjne zmiany w dziedzi-nie magazynowania energii, któ-re poskutkować mogą m.in. tym,

że telefon komórkowy znów ładować będziemy mogli tylko raz na tydzień, a z samej komórki naładować akumu-lator samochodowy, czy nadać sygnał radiowy o 30-krotnie większym zasięgu niż dziś, są efektem prac naukowców z University of Illinois, którzy już przed dwoma laty donosili o opracowaniu metody nadawania katodom baterii specjalnej trójwymiarowej budowy, ułatwiającej transport jonów. Stworze-nie takiej struktury umożliwiło wtedy szybsze ładowanie i rozładowywanie – przy zachowaniu zasad przechowywa-nia energii w formie chemicznej. Od tego czasu zespół z Illinois rozwi-nął i udoskonalił wcześniejszą techno-logię nano-strukturyzacji, łącząc zalety transportu jonowego z właściwościami przechowujących energię elektrosta-tycznie superkondensatorów. Stworzone w wyniku tych wysiłków przez zespół profesora Williama P. Kin-ga „najmocniejsze baterie na plane-cie”, jak informuje Nature Communi-cations, to kilkumilimetrowe ogniwa o trójwymiarowej nano-strukturze zapewniającej świetny balans między mocą i pojemnością, która to struktu-ra może być w przyszłości dalej spe-cyfikowana do różnych zastosowań. Zwiększona znacznie gęstość mocy – rzędu 7.4 mW cm−2 μm−1 – oznacza możliwość naładowania baterii w ko-mórce w kilka sekund i kilkudziesięcio-krotne zmniejszenie wielkości baterii w różnych urządzeniach. Mikrobaterie litowe pozwalają zmaga-zynować 2 000 razy więcej energii niż jakiekolwiek inne mikrobaterie, czym dorównują najlepszym superkonden-satorom. W przeciwieństwie do tych urządzeń, które podczas rozładowywa-nia całego prądu pozbywają się w kilka sekund, mikrobaterie mogą uwalniać

profesor william p. king, kierownik badań



energię przez bardzo długi czas, jak choćby akumulatory litowo-jonowe stosowane powszechnie w telefonach. Tym, co czyni nowe baterie tak wyjątko-wymi jest budowa elektrod, mających formę trójwymiarowych bloków o po-rowatych ścianach. Dzięki takiej właśnie strukturze reakcje chemiczne powodu-jące uwalnianie (lub magazynowanie)

prądu mogą zachodzić na większej powierzchni, przy zachowaniu małych rozmiarów ogniwa (w typowych aku-mulatorach litowo-jonowych stosuje się elektrody dwuwymiarowe – płaskie, o mniejszej powierzchni aktywnej).Nowe mikrobaterie pozwolą nie tylko tworzyć znacznie bardziej funkcjonal-ne mikro-aparaty, mikro-mikrofony, mi-

kro-czujniki medyczne, atmosferycz-ne, ale też, jak zapewnia profesor King, zrewolucjonizować rynek elektroniki użytkowej. Jego zdaniem, innowacyj-na technologia umożliwi skonstruowa-nie akumulatorów o 30 razy mniejszym rozmiarze fizycznym od wykorzysty-wanych obecnie, co wpłynie nie tylko na rozmiar i wagę urządzeń, ale także na długość ich działania bez ładowania. Co więcej, mikrobaterie litowe, jak już wspomniano, umożliwiają błyskawicz-ne nieomal ładowanie, około 1 000 razy szybsze niż inne mikrobaterie. Choć wszystko brzmi świetnie, w prak-tyce trudno przewidzieć, kiedy rewo-lucyjne osiągnięcie naukowców z Illi-nois zostanie realnie wdrożone do za-stosowań w przemyśle, elektronice itd., tym bardziej, że korporacje produku-jące sprzęt elektroniczny bardziej niż o udostępnianie klientom związanych ze zdobyczami techniki zysków z efek-tywności i wydajności dbają o czerpa-nie zysków z eksploatacji dobrze zna-nych technologii.

OM nFOT. University of Illinois

w procesie konstrukcyjnym można użyć różnych materiałów, autorzy aktualnej pu-blikacji testowali katody z np. ni(oh)2, limn2o4, liFepo4.

Rok 2013:Perspektywy rozwoju polskiego rynku ciepła i energii

11-13 CZERWCA 2013

KAZIMIERZ DOLNY

Szczegółowe informacje:

www.pOwErpOlhEat.pl

Podstawowe kierunki polityki w stosunku do sektora ciepłowniczego

Kluczowe elementy strategii rynkowej polskich przedsiębiorstw ciepłowniczych z uwzględnieniem strategii inwestycyjnych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego

Nowoczesne technologie oraz systemy organizacji i zarządzania w sektorze ciepłowniczym



badacze z niemieckiego Fraunhofer ISE we współpracy z naukowcami z fińskiego Uniwersytetu Aalto

opracowali ogniwa z czarnego krzemu o najwyższej efektywności. Sięga ona teraz 18,7 procent, naukowcy są jednak przekonani, że wkrótce przekroczą ba-rierę 20 procent efektywności. Rzecz w tym, że tzw. czarne ogniwa, zbudowane na bazie czarnego krzemu – materiału stworzonego w latach 90. – odbijają mniej światła niż tradycyjne ogniwa krzemowe, co oznacza oczy-wiści większą absorpcję promieniowa-nia elektromagnetycznego. Badacze zastosowali technologię dyfuzji boru oraz nanostrukturalną warstwę glinu, co pozwala polepszyć strukturalne, optyczne właściwości czarnego krze-mu i uzyskać 187 watów energii z me-tra kwadratowego pokrytego takimi ogniwami. Stworzenie minielektrowni solarnej o mocy 7kW wymagałoby za-tem skonstruowania 37,4 metrów kwa-

dratowych powierzchni pokrytej czar-nymi ogniwami. W październiku ubiegłego roku spo-ry sukces w dziedzinie efektywności czarnych ogniw odnieśli Amerykanie z Natcore Technology. Opracowali oni bowiem idealnie czarną powłokę dla ogniw słonecznych, która niemal nie odbija światła słonecznego, dzięki cze-mu prawie całe światło padające na ogniwo może zostać przechwycone i przemienione w energię elektrycz-ną. Wcześniej, najbardziej efektyw-ne ogniwa słoneczne były w stanie zaabsorbować 96 procent promieni słonecznych – a w przypadku ogniw fotowoltaicznych każdy foton ma zna-czenie, dlatego, chociaż różnica wyda-wać się może minimalna, było to spore osiągnięcie.Do stworzenia czarnej, absorbującej całe promieniowanie słoneczne po-włoki naukowcy z Natcore Technology wykorzystali wtedy opracowaną przez

siebie technologię osadzania z fazy płynnej (liquid phase deposition – LPD), która pozwala na kontrolę osadzania dwutlenku krzemu i mieszanki tlenków krzemu na powierzchni roztworu wod-nego w temperaturze otoczenia. Twór-cy tej technologii wskazują, że LPD jest tańsze i łatwiejsze do zastosowania niż wykorzystywane obecnie w produkcji ogniw słonecznych osadzanie z fazy gazowej. Amerykanie osiągnęli wtedy poziom 18,2 procent efektywności. Wykorzy-stywali oni jednak w swoim projekcie utlenianie termiczne, co spowodowało, że technologia okazała się zbyt droga do zastosowania w komercyjnej pro-dukcji. Finowie chcą aby ich rozwiązanie było nie tylko efektywniejsze, ale również by po dopracowaniu było opłacalne eko-nomicznie.

OM nFot.: Aalto University

przyszłość fotowoltaiki – czarny krzem?Chociaż ostatnie doniesienia wskazują, że w dziedzinie fotowoltaiki najbardziej obiecującym materiałem okazać się może grafen, krzem – tym razem czarny – nie ustępuje jednak pola. Niemiecko-fiński zespół naukowców opracował bowiem nowe ogniwo słoneczne w oparciu o ten materiał.



Nexans Polska sp. z o.o. · ul. Wiejska 18, 47-400 Racibórz [email protected] · www.nexans.pl

Kable i systemy kablowe Nexans są obecne w każdym

miejscu naszego codziennego życia. Tworzą infrastrukturę

energetyczną i telekomunikacyjną, występują w przemyśle,

budownictwie, statkach, farmach wiatrowych, pociągach,

samochodach, samolotach, … Prawdopodobnie nawet o

tym nie wiesz, bo nie widzisz ich na co dzień. Nasze kable i

systemy kablowe otwierają drzwi do światowego postępu.

Because so much of your performance runs through caBles

at the core of performance

Światowy ekspert w dziedzinie kabli i systemów kablowych

NEX_Performance_210x297_PL_feb12.indd 1 17.02.12 12:07:49 Uhr

sukces zespołu naukowców z Virgi-nia Tech pracujących pod kierow-nictwem profesora Y.H. Percivala

Zhanga polega na tym, że stworzy-li oni metodę naprawdę pozwalającą na zastąpienie ropy czy gazu ziemne-go przez biopaliwa, dla których sub-stratem produkcyjnym jest zawierająca tłuszcze lub właśnie cukry biomasa. Jak powiedział Jonathan R. Mielenz z Oak Ridge Laboratory – Kluczem do sukcesu jest użycie przez Zhanga dru-giego najbardziej rozpowszechnione-go w roślinach cukru, dzięki któremu uzyskał wodór. To olbrzymia zaleta. Dzięki temu zmniejszył się koszt po-zyskania wodoru z biomasy. Na tanie i efektywne uzyskanie wodoru z budu-jącego hemicelulozę cukru – ksylozy – pozwoliło tu zastosowanie miksu enzy-mów i fosforylacji.Dotychczas prowadzono wiele badań mających na celu opracowanie tanich procesów chemicznej dekonstrukcji różnych form zawartych w biomasie cukrów i tłuszczów, co doprowadziło m.in., do stworzenia techniki transe-stryfikacji, czy fermentacji alkoholo-wej bądź metanowej. Tym, co stano-wiło główną przeszkodę w komercyj-nym zastosowaniu i upowszechnieniu podobnych metod produkcji wodoru z biomasy były jednak wysokie koszta oraz niska jakość otrzymywanego gazu. Technologia opracowana przez zespół z Virginia Tech pozwala natomiast na pozyskanie bardzo niskim kosztem du-żych ilości wysokiej jakości gazu z do-wolnych roślin – proces zachodzi w ni-skiej temperaturze (50 stopni Celsjusza) i przy normalnym ciśnieniu atmosfe-rycznym. Biokatalizatory niezbędne do zastosowania podczas reakcji to kombi-nacja kilkunastu enzymów wyizolowa-nych z różnych mikroorganizmów. Co istotne, produkcja tych enzymów, jak podają informacje źródłowe, ma być ta-

nia. Zespołowi profesora Y.H. Percivala Zhanga udało się stworzyć z nich taką mieszankę, jaka nie występuje normal-nie w naturze, a jaka pozwala pozyskać aż 9,6 mola H2 z 1 mola ksylozy. Po po-łączeniu enzymów z ksylozą i polifos-foranami dochodzi do uwolnienia du-żych ilości wodoru z ksylozy. Pozyskuje się go w ten sposób trzykrotnie więcej

niż jest to możliwe za sprawą innych, alternatywnych metod, w których do produkcji wodoru wykorzystywane są mikroorganizmy.Cała reakcja przebiega, jak wspomnia-no, w niskiej temperaturze i dostarcza większą ilość energii w postaci wodo-ru niż ilość energii chemicznej zawar-ta w ksylozie i polifosforanie. Jest to pierwszy niskotemperaturowy proces produkcji wodoru, którego efektyw-ność przekracza 100 procent, co ozna-cza, że otrzymuje się więcej energii niż dostarczona wyjściowo. Inne techno-logie zamiany cukrów w biopaliwa od-znaczają się wydajnością energetyczną mniejszą niż 100 procent.

Tak jednoznaczny zysk energetyczny pozwala mówić o przełomie i możli-wym szybkim urynkowieniu tej nowo-odkrytej technologii. Tym bardziej, że, ja się szacuje rynek wodoru wart jest dziś wart około 100 miliardów USD. Wo-dór jest pozyskiwany głównie z gazu ziemnego, co prócz wysokich kosztów przysparza potężnych zanieczyszczeń

środowisku. Uzyskany wodór jest wy-korzystywany do produkcji amoniaku w przemyśle nawozów sztucznych oraz do rafinacji w przemyśle petrochemicz-nym. Pojawienie się na rynku taniego wodoru pozyskiwanego ze źródeł od-nawialnych może więc w istocie dopro-wadzić do poważnych zmian. Mówi się, że opracowana przez Zhan-ga technologia może trafić na rynek już w ciągu trzech lat. Jak mówi zaś sam Zhang – Używanie nieodnawial-nych źródeł do produkcji wodoru nie ma sensu. Sądzimy, że nasze odkrycie zmieni reguły gry w świecie energii al-ternatywnej.

OM n

Wodór z ksylozy – nadzieja dla rynku paliwW USA opracowano tanią i efektywną metodę pozyskiwania wodoru z wody i ksylozy – cukru stanowiącego powszechny element biomasy. Dzięki wykorzystaniu naturalnych źródeł odnawialnych i stworzeniu efektywnej, niskoemisyjnej technologii, udało się osiągnąć rezultaty, o jakich dotychczas można było marzyć.

Fot.

Virg

inia

tec

h



nowa przecinarka wyposażo-na jest w zawór dekompresyj-ny ułatwiający rozruch, a także

pompkę zasysającą paliwo. Dźwignię włącznika zaopatrzono w funkcję ssa-nia oraz automatyczną funkcję pół--gazu. Dzięki zastosowaniu sprężyn

w EK7651H, przecinarka posiada efek-tywny system tłumienia drgań. Atu-tem jest także beznarzędziowa obsłu-ga filtra powietrza. Dla łatwiejszego prowadzenia maszyny zastosowano w niej rolki. EK7651H przystosowana jest do współpracy z tarczami ścier-

nymi i diamentowymi o maksymalnej średnicy 355 mm i średnicy otworu montażowego 25,4 mm. Maksymalna głębokość cięcia to 122 mm.

Materiały prasowe Makita n

Nowa przecinarka spalinowa od makityMakita wprowadza na rynek pierwszą na świecie przecinarkę spalinową z silnikiem 4-suwowym. Nowatorskie urządzenie cechuje się niską emisją spalin i hałasu.



Ilość miejsc

ograniczona

Regionalne Seminaria / Szkolenia dla Służb Utrzymania Ruchu

Jeżeli jesteś zainteresowany uczestnictwem w Seminarium, zaprezentowaniem produktu lub nowego rozwiązania napisz do nas: [email protected]

Energoelektronika.pl tel. (+48) 22 70 35 291

23.05.2013 - Rzeszów20.06.2013 - Trójmiasto10.10.2013 - Bydgoszcz04.12.2013 - Warszawa

QR CODEWygenerowano na www.qr-online.pl

Partnerzy:

Profil działalności

ELKOMTECH S.A. jest firmą produkcyj-ną, zajmującą się tworzeniem oprogra-mowania oraz wytwarzaniem urządzeń przeznaczonych do nadzoru przesyłu energii elektrycznej. Firma dostarcza urządzenia telemechaniki i automatyki stacyjnej, systemy nadzoru pracy stacji elektroenergetycznej, systemy zdalne-go nadzoru i sterowania siecią elektro-energetyczną oraz jej zarządzania. Klu-czowe produkty firmy to:

y WindEx – zintegrowany system ste-rowania i nadzoru nad siecią elektro-energetyczną,

y Ex-MST, Ex-micro, Ex-ML – teleme-chaniki oraz koncentratory danych,

y Ex-BEL, Ex-fBEL, Ex-mBEL – elektro-energetyczna automatyka zabez-pieczeniowa.

Innowacyjność i doświadczenie

Powstanie firmy zainicjowała współpra-ca na linii biznes-nauka. Doświadczenie inżynierów pracujących bezpośrednio przy nadzorze sieci elektroenergetycz-nej, przy współpracy z miejscowym ośrodkiem naukowym, zaowocowało produktem, który bardzo szybko zna-lazł uznanie na rynku energetyki pol-skiej. Był to mikroprocesorowy system zdalnego nadzoru nad stacjami elek-troenergetycznymi Ex-2CR. Podstawo-wym zadaniem systemu była wizuali-zacja stacji elektroenergetycznych na ekranie monitora, z możliwością ani-macji rysunkiem, jako alternatywa do makiety synoptycznej. Jednocześnie umożliwiał on wysłanie polecenia ste-

rowania stelemechanizowanymi ele-mentami obiektu energetycznego oraz wizualizację jego wykonania. Atu-tem tego systemu była praca w czasie rzeczywistym. Od tej pory przedsiębiorstwo przezna-cza wiele sił i środków na rozwój i inno-wację. Firma zatrudnia szereg specjali-stów, którzy na bieżąco śledzą postęp techniczny na świecie i czynnie uczest-niczą w rozwoju myśli technicznej na polskim rynku. Dzięki temu ELKOM-TECH, wprowadzając nowy produkt na rynek, może zapewnić, że jest on wykonany przy pomocy najnowszych technologii oraz zgodnie ze standarda-mi obowiązującymi na rynku Unii Eu-ropejskiej. Jednym z najważniejszych założeń firmy jest stała współpraca przy pra-cach rozwojowych z kadrą inżynieryj-

ną energetyki zawodowej oraz otwar-cie na doświadczenie specjalistów zaj-mujących się bezpośrednio nadzorem i eksploatacją sieci elektroenergetycz-nej. Między innymi w tym celu orga-nizowana jest rokrocznie konferencja naukowo-techniczna będąca dosko-nałą platformą wymiany uwag i do-świadczeń pomiędzy konstruktora-mi i programistami a potencjalnymi nabywcami produktów znanych pod marką Ex. Dzięki temu możliwa jest elastyczność i szybka reakcja na po-trzeby energetyki.Wysoka pozycja w rankingu firm działających w branży energetycz-nej, a przede wszystkim środowisko, w którym pracują produkowane przez ELKOMTECH urządzenia, zobowiązuje firmę do stałego utrzymywania najwyż-szej jakości wytwarzanych wyrobów.

ElkOmtECh s.A. – 25 lat wdrażania nowych technologii w polskiej energetyceJuż od 25 lat Przedsiębiorstwo Wdrożeń Postępu Technicznego ELKOMTECH S.A. z Łodzi, wdraża w polskiej energetyce polską myśl techniczną. Systemy i urządzenia, będące autorskimi rozwiązaniami firmy, od wielu lat wspomagają pracę służb nadzoru i eksploatacji energetyki zawodowej oraz przemysłowej. Unikalne rozwiązania w dziedzinie automatyki zabezpieczeniowej oraz koncentracji, przesyłu i analizy informacji zapewniają firmie czołowe miejsce wśród dostawców tego typu urządzeń i systemów, a duże zaplecze projektowo – badawcze umożliwia śledzenie i wdrażanie najnowszych światowych rozwiązań.

rysunek 1. siedziba firmy – wejście główne


technologie, produkty – informacje firmowe

Wdrożenia światowych standardów i innowacji technologicznych na rynku polskim

Atutem firmy jest bardzo dobra zna-jomość realiów polskiego systemu elektroenergetycznego umożliwiająca szybkie wypuszczenie na rynek pro-duktów spełniających najnowsze świa-towe standardy a zarazem w pełni zin-tegrowanych z istniejącą infrastrukturą.Nowoczesne rozwiązania systemów sterowania i nadzoru stacji energetycz-nej (SSiN) produkcji ELKOMTECH umoż-liwiają zdalne prowadzenie monitorin-gu i diagnostyki pracy urządzeń stacyj-nych w czasie rzeczywistym, zapewnia-ją ciągłość funkcjonowania w stanach awaryjnych. Systemy te zapewniają in-

tegrację urządzeń związanych z obwo-dami wtórnymi stacji energetycznej oraz pełną współpracę ze zdalnymi sys-temami nadzoru. Spełniają najnowsze standardy obowiązujące w energetyce zawodowej, w tym standard IEC 61850.Najnowsza wersja zdalnego systemu sterowania i nadzoru WindEx zbudo-wana jest od podstaw zgodnie z nor-mą IEC 61970-301, przez co zarów-no struktura danych wewnętrznych systemu jak i danych wymienianych z systemami zewnętrznymi jest zgod-na ze standardem CIM (Common In-formation Model). Dzięki zastosowa-niu zaleceń normy system ten stał się systemem otwartym, a użytkownicy otrzymali możliwość bezpośredniego pozyskiwania i udostępniania danych zewnętrznym systemom informatycz-nym zgodnym z powyższą normą.Zdecydowana większość produkowa-nych przez firmę urządzeń to nowocze-sne wielofunkcyjne sterowniki mikro-procesorowe o budowie modułowej, których funkcje ustala się na drodze programowej, przez co mogą być łatwo dostosowane do potrzeb użytkownika. W trakcie prowadzenia prac projekto-wych szczególną uwagę przywiązuje się do zapewnienia wysokiej odporności na zakłócenia elektromagnetyczne, niskiego poboru mocy oraz możliwości elastycz-nego dostosowywania się do różnych typów zasilania. Produkty firmy projekto-wane są zgodnie z aktualnymi i przewi-dywanymi standardami unijnymi.ELKOMTECH S.A. posiada własne labo-ratorium badań bezpieczeństwa i kom-patybilności elektromagnetycznej. W laboratorium wykonywane są ba-dania typu precompliance (wstępne). Badaniom podlegają wyroby będące w trakcie: projektowania, procesu oce-rysunek 3. siedziba firmy – sala uruchomień

rysunek 2. siedziba firmy



ny zgodności lub produkcji. Wykona-nie badań wstępnych na terenie firmy umożliwia znaczne obniżenie kosztów badań wykonywanych w niezależnych, akredytowanych laboratoriach.Przy produkcji urządzeń wykorzysty-wane są nowoczesne automatyczne linie do montażu powierzchniowego elementów elektronicznych. Produko-wane urządzenia przechodzą szczegó-łową kontrolę jakościową z wykorzy-staniem urządzeń do automatycznej optycznej inspekcji jakości montażu.

Kierunki rozwoju

Prowadzone przez firmę ELKOMTECH prace badawcze i projektowe ukie-runkowane są zarówno na dalsze udo-skonalanie sztandarowych produktów firmy, jak i na przygotowanie innowa-cyjnych produktów, służących zapew-nieniu wysokiej jakości zaopatrywania odbiorców w energię elektryczną. W przypadku sterowników (typu Ex--mBEL) przeznaczonych do nadzoru ma-łych obiektów sieciowych (np. rozłącz-ników/wyłączników słupowych) prace rozwojowe prowadzone są w kierunku stworzenia nowoczesnego zautoma-tyzowanego systemu, umożliwiające-

go automatyczną rekonfigurację napo-wietrznej sieci dystrybucyjnej i pełną kontrolę nad obiektem SN i SN/nN z wy-korzystaniem najnowszych rozwiązań łączności bezprzewodowej (GSM, TE-TRA). Urządzenie, w przypadku kontro-li obiektu SN, pełni rolę telemechaniki (telemetria, telesygnalizacja i telestero-wanie) z funkcjami zabezpieczeń i auto-matyk sieciowych, a także kontroluje źró-dło energii dla napędu wyłącznika. Za-stosowanie sterownika na obiekcie SN/nN umożliwia objęcie go pełną kontrolą poprzez jednoczesną integrację funkcji kilku urządzeń działających na tego typu obiektach. W szczególności: zdalny do-stęp do obiektu (synoptyka, telesterowa-nie), wykrywanie przepływu prądu zwar-ciowego po stronie średniego napięcia, pomiar prądów, napięć, mocy i energii po stronie niskiego napięcia oraz pomiar wybranych elementów jakości energii po stronie niskiego napięcia.W przypadku sterowników (typu Ex--MST2) przeznaczonych do nadzo-ru dużych obiektów energetycznych trwające prace ukierunkowane są na wdrożenie w urządzeniu technologii rozproszonej, gdzie moduły I/O stano-wią samodzielne elementy systemu, które mogą być rozmieszczane nieza-

leżnie od szafy sterownika. Łączność modułu komputera z rozproszonymi modułami I/O odbywa się poprzez po-łączenia światłowodowe.Rozwój oprogramowania (WindEx) prowadzony jest w kierunku integracji z różnymi informatycznymi systema-mi wspomagającymi procesy związa-ne z dystrybucją energii, w tym zarzą-dzania majątkiem, paszportyzacji (m.in. technologie oparte na GIS), ERP czy AS-SET MANAGEMENT. Każdy z obszarów działalności firm dystrybucyjnych wy-maga zastosowania specjalizowanych systemów IT o odmiennych zasadach działania. Pełna kontrola nad wszystki-mi zjawiskami związanymi z dystrybu-cją energii narzuca konieczność wymia-ny informacji pomiędzy nimi. Istotnym czynnikiem, wpływającym na proces integracji, jest czas i sposób dostępu do poszczególnych danych. Dlatego tak ważna jest możliwość bezpośred-niej współpracy poszczególnych syste-mów. Rozwiązaniem może być zasto-sowanie szyny danych ESB, która łączy systemy IT z ich partnerami biznesowy-mi za pośrednictwem usług (ang. Servi-ce-Oriented Architecture, SOA). System WindEx wykorzystuje mechanizmy SOA do wymiany informacji pomiędzy różnymi aplikacjami i programami przy pomocy technologii intranetowej.Istotną gałęzią produkcji firmy jest au-tomatyka zabezpieczeniowa. Rosnące znaczenie jakości oraz pewności do-staw energii elektrycznej nakłada wyso-kie wymagania na organizację, a w tym na stopień automatyzacji nawet stosun-kowo prostych stacji energetycznych. Dlatego też ELKOMTECH poświęca du-żą uwagę na tworzenie elementów au-tomatyki zabezpieczeniowej, o różnym stopniu skompilowania, mocy oblicze-niowej i zakresie funkcjonalności, dosto-sowanej do różnych wielkości obiektów oraz poziomów zasilania. Obecnie pro-wadzone są zaawansowane prace nad nowoczesną automatyką zabezpiecze-niową przeznaczoną dla pól liniowych WN. Umożliwi to oferowanie klientom kompletnego, zintegrowanego syste-mu SSiN oraz EAZ.Mamy nadzieję, że wysiłek firmy ELKOMTECH wkładany zarówno w roz-szerzanie możliwości funkcjonalnych dotychczasowych produktów, jak i we wdrażanie innowacyjnych rozwiązań spełniających najnowsze standardy światowe, przyczyni się do rozwoju no-woczesnego zarządzania infrastrukturą elektroenergetyczną energetyki zawo-dowej i przemysłowej.

ELKOMTECH nrysunek 5. system windEx – wizualizacja okien systemu na stanowisku dyspozytorskim

rysunek 4. siedziba firmy – linia montażu powierzchniowego



ormazabal Polska Sp. z o.o. wpro-wadza na polski rynek nowe sta-cje transformatorowe zgodne

z dopiero opracowywaną wersją nor-my IEC62271-202, zwiększającą wyma-gania w zakresie łukochronności. Produkowane przez nas stacje prze-chodzą obecnie rygorystyczne testy w renomowanym laboratorium IPH w Berlinie pod kątem wypełnienia wy-mogów nowej normy.Ormazabal od zawsze przykładał naj-wyższą wagę do kwestii bezpiecznej obsługi i użytkowania oferowanych urządzeń, nasze rozdzielnice SN typu CGMCOSMOS oraz CGM.3, posiadają certyfikaty zaświadczające o najwyż-szym poziomie łukochronności. Nowe układy ekranów łukochronnych

w wyposażeniu stacji gwarantują pod-wyższoną ochronę, zapewniając bez-pieczeństwo obsłudze stacji jak i oso-bom postronnym. Ekrany ochronne zo-stały rozmieszczone nie tylko w części rozdzielnicy SN ale również w innych narażonych na ogień miejscach jak kratki wentylacyjne i włazy.Naszym klientom proponujemy stacje transformatorowe z obsługą od we-wnątrz typu PF-P, stacje transformato-rowe z obsługą z zewnątrz typu orma-SET-P oraz złącza kablowe typu CMS-P.Wymienione stacje transformatoro-we przystosowane są do pracy w ka-blowej i napowietrznej sieci rozdziel-czej zarówno energetyki zawodowej jak i przemysłowej. Dzięki specyficznej konstrukcji możliwe jest zaprojektowa-

nie niemal dowolnego wariantu stacji. Stacje transformatorowe produkcji Or-mazabal są zaprojektowane dla trans-formatora olejowego, rozdzielnicy SN oraz rozdzielnicy nn. Najważniejsze komponenty jak rozdzielnica i transfor-mator są produkowane przez Ormaza-bal i od wielu lat cieszą się niezmien-nym zaufaniem naszych Klientów na polskim rynku.Zbliżające się targi ENERGETAB 2013 bę-dą doskonałą okazją do zaprezentowa-nia nowych stacji transformatorowych wyposażonych w najnowsze rozwią-zania zwiększające bezpieczeństwo. Zapraszamy do spotkania na naszym stoisku.

Zespół Ormazabal Polska Sp. z o.o. n

Najwyższy standard ochrony w zakresie łukochronności w nowej linii stacji transformatorowych produkcji Ormazabal

Fabryka stacji transforma-torowych ormazabal polska sp. z o.o. w pyskowicach uzyskała w tym roku certyfi-kat Iso 9001

Fabryka stacji transformatorowych ormazabal polska sp. z o.o. w pyskowicach

rysunek poglądowy przykładowej konfiguracji stacji transformatorowej z obsługa od wewnątrz typu pF-p

rysunek poglądowy przykładowej konfiguracji stacji transformatorowej z obsługa z zewnątrz typu ormasEt-p



Jednym z podstawowych wymagań jest zapewnienie w obrębie sieci elektroenergetycznej sprawnej ko-

munikacji, która z punktu widzenia sys-temu Smart Grid powinna zapewnić:

y dwukierunkową transmisję pomię-dzy systemem informatycznym i urządzeniem pomiarowym (licznik energii elektrycznej),

y odpowiednio krótkie czasy dostępu do urządzeń pomiarowych, np. od-czyt danych pomiarowych z dowol-nego licznika w ciągu maksymalnie kilku sekund,

y możliwość łatwej integracji urzą-dzeń pomiarowych dla innych me-diów (gaz, ciepło, woda),

y możliwość łatwej integracji z HAN (Home Area Network – tzw. sieć trans-misji danych w obrębie budynku) w celu sterowania odbiorami energii oraz informowania odbiorców o sy-tuacji na rynku energii przy pomocy używanych w gospodarstwie domo-wych terminali typu: komputer, tele-wizor, smartfon, iPad itp.

y wymaganą przepustowość danych, y zunifikowany, standardowy protokół

transmisji danych.

Dodatkowo systemy Smart Grid narzu-cają dodatkowe wymagania:

y zwiększona przepustowość danych, często systemy działające w Smart Grid wymagają kilka, kilkadziesiąt razy większą przepustowość danych niż jest to potrzebna dla Smart Meteringu,

y zastosowanie takiego protokołu przesyłania danych, który pozwoli na bezkonflikowe i niezależne ko-egzystowanie wielu systemów.

System transmisji danych może być zinte-growany z siecią elektroenergeyczną (np. transmisja z wykorzystaniem lini energe-tycznych niskiego i/lub średniego napię-cia), może on również być niezależny od sieci elektroenergetcznej, musi jedynie obejmować taki sam obszar jaki zajmuje ta sieć. Można tu wymienić systemy łącz-ności bezprzewodowej takie jak: GSM/GPRS/3G/4G, CDMA, sieć radiową w pa-śmie 868MHz itp.

Oba z wymienionych sposobów (linia energetyczna vs. łączność bezprzewo-dowa) mają zarówno swoje zalety, jak i wady. Ich stosowanie, lub nie wynika zazwyczaj z konfiguracji seci elektro-energetycznej. Zazwyczaj na danym ob-szarze bybiera się sposób wiodący, który w pewnych warunkach bywa wspierany innym rodzajem transmisji danych.

Z moich praktycznych doświadczeń, płynących z wielu wykonanych instala-cji, wynika, że jednym bardzo dobrych sposobów jest zbudowanie na bazie sie-ci elektroenergetycznej systemu komu-nikacyjnego w oparciu o technologię szerokopasmowej transmisji po liniach energetycznych. System ten określany jest mianem BPL (Broadband power line communication). Jest on rozwi-nięciem innego systemu wykorzystu-jącego linie energetyczne do transmisji, a mianowicie PLC (power line Commu-nication). Kilkoma z głównych róznic po-między oboma systemanmi jest to, że:

y system BPL oferuje około 1 000 więk-szą szybkość/przepustowość trans-misji danych (200Mbps vs. 200 kbps),

y system transmisji danych zbudowa-ny w oparciu o BPL oferuje transpa-retną łączność z protokołem TCP/IP. Obrazowo można powiedzieć, że BPL buduje na sieci energetycznej tradycyjną sieć komputerową. Pro-tokół TCP/IP jest standardem zna-nym i stosowanym od kilkudziesię-ciu lat na całym świecie.

y system transmisji danych zbudowa-ny w oparciu o BPL pozwala na bez-problemowe koegzystowanie wielu systemów .

System BPL jest otwarty, szybki, dokładny i zawsze on-line. Dzięki szerokopasmowej technologii jest gotowy do budowy no-woczesnych inteligentnych sieci smart grid, które oferują szeroki zakres funkcjo-nalności pozwalający zaspokoić wysokie wymagania teraz i w przyszłości.System BPL oferuje operatorom sieci dystrybucyjnych idealne rozwiązanie dla wprowadzenia inteligentnych sys-temów pomiarowych smart mete-ring i inteligentnych sieci smart grid. W systemie z technologią BPL wszystkie dane mogą być przekazane protoko-łem otwartym, opartym na protokole IP, z każdego urządzenia pomiarowego lub punktu pomiaru bezpośrednio poprzez sieć energetyczną w formatach odpo-wiednich dla przechowywania danych i systemów księgowych/billingowych.

Główne cechy systemu: y Szybki i stabilny

200 Mbps standard transmisji pozwa-la, w porównaniu z wąskopasmowymi systemani transmisji, na znacznie wyż-szą przepustowość przesyłu danych (ok. 1000 szybciej) - dwukierunkowo w czasie rzeczywistym. W tym samym czasie istnieje możliwość równoległej transmisji z wielu punktów pomiaro-wych jednocześnie.

komunikacja w systemach smart metering i smart gridW ostatnich kilku latach w polskiej elektroenergetyce podejmowanych jest szereg działań polegającycj na dostosowaniu sieci elektroenergetycznych do wymagań, które są niezbedne dla wdrożenia systemów Smart Metering czy Smart Grid.

rys. 1. poglądowy schamat systemu łączności bpl.



y Otwarty i skalowalnyKomunikacja oparta na TCP / IP, wraz z możliwością stosowania otwartych interfejsów, niezależnie od producenta urządzeń pomiarowych i/lub komuni-kacyjnych.

y Elastyczny w integracjiLiczne interfejsy, w jakie wyposażone są urządzenia BPL, takie jak: interfejs do wąskopasmowego PLC, interfejsy radiowe, takie jak bezprzewodowy M--Bus, RF lub Zigbee pozwalają na szyb-ką konfigurację rozległych sieci inteli-gentnych typu Smart Grid.

y EfektywnyWykorzystanie istniejącej sieci elek-trycznej pozwala zaoszczędzić inwe-stycje w dodatkową infrastrukturę te-lekomunikacyjną.

y Łatwo rozbudowywalnyWysoka szybkość transmisji danych umożliwia dalsze wdrażanie kolejnych aplikacji, np. monitorowania podstacji, stosowanie SCADA, zarządzania ob-ciążeniem sieci elektroenergetycznej i electromobility (obsługa pojazdów zasilanych prądem elektrycznym).

Opis Systemu BPL

System BPL stanowi jeden z najnow-szych etapów w rozwoju dostępu sze-rokopasmowego dla technologii PLC (BPL). W oparciu o standard 200Mbps technologii BPL istniejące sieci elektro-energetyczne przeobrażają się w sys-tem telekomunikacyjny oparty o stan-dardowy protokół internetowy. Dzięki BPL każda istniejąca linia energetyczna staje się szerokopasmowym interfej-sem danych a sieci elektroenergetycz-ne zmieniają się w inteligentne sieci Smart Grids. Wyzwania, takie jak inte-ligentne systemy pomiarowe (Smart Metering), zarządzanie obciążeniem sieci elektroenergetycznej lub integra-cja nowych aplikacji może być efektyw-nie realizowana dzięki technologii BPL.System BPL umożliwia szerokopasmo-wy przesył danych z szybkością do 200 Mbps po liniach niskiego (230/400V) i średniego napięcia (1 do 36kV) sieci elektroenergetycznej. System BPL jest dostosowany do standardów opera-cyjnych dystrybutorów energii. Nie wpływa on na kontrolowane działa-nia dowolnej sieci energetycznej. Dy-namiczny routing między poszczegól-nymi jednostkami zapewnia zawsze optymalną jakość połączenia nawet podczas procesów przełączania w sie-ci dystrybucji.Na podstawie wieloletnich doświad-czeń w technologii BPL, w sieciach energetycznych i sieciach telekomu-

nikacyjnych, nowy system BPL umożli-wia szybkie i łatwe uruchomienie roz-ległych sieci BPL. A dla optymalnego funkcjonowania, system zarządzania siecią NMS (Network Menagement Sys-tem) zapewnia stałą kontrolę i central-ną konfigurację wszystkich elementów systemu BPL.

Zalety technologii BPL

y BPL jest dostępna wszędzie przez wykorzystanie istniejących sieci energetycznych,

y BPL bazuje na ogólnoświatowym standardzie, protokole interneto-wym IP,

y BPL zapewnia dwukierunkowy, sze-rokopasmowy transfer danych,

y BPL zapewnia komunikację w czasie rzeczywistym,

y BPL jest przyszłościowa, ze względu na korzystanie z otwartych standar-dów i otwartych interfejsów,

y BPL nie jest ograniczony do kon-kretnych zastosowań, w tym sa-mym czasie z tej technologii może jednocześnie korzystać wiele róż-nych aplikacji,

y BPL nie wymaga stron trzecich do instalacji

y BPL jest idealny do zastosowania w kratowych (meshed) sieciach dys-trybucji.

BPL jest platformą komunikacji przy-dającą się w wielu różnych zastoso-waniach, nie tylko dla Smart Metering, ale dla wszystkich nadchodzących in-teligentnych aplikacji sieciowych typu Smart Grids.

Cechy warte podkreślenia: y Maksymalna szybkość przepływu

danych: 200 Mbps y Instalacja typu plug & play y Auto konfiguracja y Automatyczny dynamiczny routing y Samonaprawialność, odporność na

przełączenia występujące w sieci elektroenergetycznej.

y Meshed network y Zintegrowany firewall y System zarządzania siecią z protoko-

łem SNMPn

Opracował: mgr inż. Jacek KoźbiałMikronika

rys. 2. przykładowa aplikacja systemu bpl.

rys. 3. przepływy danych w systemie bpl



prace nad nową ustawą o Odnawialnych Źródłach Energii (OZE) oraz nadzieje z nią związane powodują, że złącza do instalacji fotowoltaicznych cieszą się bardzo dużym

zainteresowaniem.Pionierem w tej dziedzinie i twórcą dwóch światowych stan-dardów złączy znanych jako MC3 i MC4 (gdzie liczby 3 i 4 ozna-czają średnicę kontaktu wtyk/gniazdo) jest firma Multi-Contact ze Szwajcarii.Firma Multi-Contact, która w zeszłym roku obchodziła 50le-cie istnienia, zajmuje znaczącą pozycję wśród producentów złączy wykorzystywanych w wielu dziedzinach techniki dzię-ki specjalnym elementom sprężystym o nazwie Multi-lams – rys 1 , które zapewniają minimalną rezystancję kontaktu w planowanym czasie działania. W przypadku złączy prze-mysłowych Multi-lams umożliwiają przesył prądu o dużych wartościach ( nawet 80 kA) z możliwością wykonania wielu cykli połączeniowych (Rys 2).

W przypadku złączy PV (rys. 3a, 3b) ilość cykli jest nie-wielka, ale wymaga się, aby złącza zapewniły transport energii elektrycznej wyprodukowanej przez panele PV do przetwarzających ją falowników z minimalnymi stra-tami w długim okresie działania (powyżej 20 lat) w trud-nych warunkach zewnętrznych. Minimalne straty energii w postaci grzania to w konsekwen-cji - dobry stan instalacji PV w ciągu długiego czasu, brak za-

grożenia pożarem, mniejsza ilość napraw, większy zysk. Powyższe wymagania spełniają złącza fotowoltaiczne oraz niskooporowe przewody solarne firmy Multi-Contact. mul-ti-Contact gwarantuje rezystancję kontaktu w chwili połączenia oraz po ok. 20 latach nie przekraczającą 0,35 mΩ. Już w fazie projektowania złączy wzięto pod uwagę ich czas działania wybierając odpowiednie materiały, z których bę-dą wykonane. W przypadku elementów kontaktowych zde-cydowano się na miedź pokrytą cyną, gdyż na połączeniu

Cu-Sn powstaje różnica potencjału równa 260mV zapew-niając mniejszą szybkość korozji elektrochemicznej w miarę upływu czasu. Dla porównania kontakty miedziane pokryte srebrem są gorszym rozwiązaniem, gdyż różnica po-tencjału Cu-Ag wynosi 320mV. Wobec stosunkowo krótkiej historii światowej fotowolta-iki nie można powołać się na wyniki pomiarów rezystancji kontaktu w działającej instalacji. W związku z tym, aby udo-wodnić jakość swoich złączy nawet po upływie 20lat, firma Multi-Contact przeprowadziła badania starzeniowe złączy poddając je narażeniom temperaturowym i środowiskowym w komorze klimatycznej.. Test przeprowadzono w 2012 roku.

Rezystancję mierzono w 3 punktach (rys. 4);

Co każdy inwestor o złączach fotowoltaicznych MC4 firmy multi-Contact wiedzieć powinien... !!!

rys. 1. multilams – sprężyste elementy kontaktowe

rys. 2. multi-lams w złączach przemysłowych

rys. 3a. złącza serii mc4

rys. 3b. złącza serii mc4

(rys.4)

Zmierzono rezystancję zaraz po połączeniu wtyczki z gniazdem (zawsze ≤ 0,35 mΩ).Proces starzenie zasymulowano wykonując 400 cykli grzania i chłodzenia w zakresie temperatur od -40˚C do + 85˚C (rys 5 )

Rys 5. Symulacja procesu starzenia złączy PV

Po każdych 50ciu cyklach złącza rozłączano, mierzono rezystancję i ponownie łączono. W ostatnim etapie poddano je działaniu wysokiej temperatury (85˚C) w wilgotnej atmosferze (715 g/kg) przez 1000 godzin.Wyniki testu przedstawia rysunek 6.

dUCS dUCBdUKdUCS dUCBdUK

IP (A)

-40

+20

+85

0

Temperatura °C

CZAS

rys. 4. punkty pomiarowe rezystancji



1– rezystancja połączenia wtyk/gniazdo duk2– rezystancja połączenia przewodu z wtykiem duCs3– rezystancja połączenia przewodu z gniazdem duCB

Zmierzono rezystancję zaraz po połączeniu wtyczki z gniaz-dem (zawsze ≤ 0,35 mΩ).Proces starzenie zasymulowano wykonując 400 cykli grzania i chłodzenia w zakresie temperatur od -40˚C do + 85˚C (rys. 5)Po każdych 50ciu cyklach złącza rozłączano, mierzono rezy-stancję i ponownie łączono. W ostatnim etapie poddano je działaniu wysokiej temperatury (85˚C) w wilgotnej atmosfe-rze (715 g/kg) przez 1000 godzin.Wyniki testu przedstawia rysunek 6a i 6b.

Wyniki można zinterpretować w następujący sposób:1– początkowa rezystancja kontaktu po połączeniu nigdy nie

przekroczyła 0,35 mΩ.2– spodziewana długookresowa rezystancja kontaktu nie

przekroczy 0,35 mΩ (Rys. 6a).3– rezystancja połączenia przewodu ze złączem z wykorzy-

staniem odpowiedniego narzędzia nie przekroczyła 60 μΩ (Rys. 6b).

Multi-Contact jako jeden z bardzo niewielu producentów może również podać wyniki 12 letniego monitoringu wła-snej instalacji PV umieszczonej na dachu firmy (rys 7)

Porównanie wartości z rys. 6 i 7 pokazuje znaczne różnice wartości pomiarowych uzyskanych w pomiarach instalacji rzeczywistej (R≤180 μΩ) i wartości zmierzonych w komorze klimatycznej (R≤350 μΩ) (rys. 7).

Bardzo ważnym czynnikiem, często niedocenianym, wpły-wającym na całkowitą rezystancję kontaktu jest odpowied-nie zaciśnięcie złączy na przewodzie (Rys. 8a)

W przypadku nieprawidłowego zaciśnięcia (Rys. 8b) nieod-powiednimi narzędziami rezystancja instalacji (czyli stra-ty) szybko wzrasta wraz ze wzrostem temperatury otocze-nia (Rys. 9). Niemieckie FORUM KABLOWE (kabelforum.de) przedstawiło zależność parametrów elektrycznych od jako-ści zaciśnięcia związanej z kształtem uzyskanego przekroju (Rys. 10). Zielone pole na wykresie odpowiada prawidłowe-mu zaciśnięciu.

(rys.4)

Zmierzono rezystancję zaraz po połączeniu wtyczki z gniazdem (zawsze ≤ 0,35 mΩ).Proces starzenie zasymulowano wykonując 400 cykli grzania i chłodzenia w zakresie temperatur od -40˚C do + 85˚C (rys 5 )

Rys 5. Symulacja procesu starzenia złączy PV

Po każdych 50ciu cyklach złącza rozłączano, mierzono rezystancję i ponownie łączono. W ostatnim etapie poddano je działaniu wysokiej temperatury (85˚C) w wilgotnej atmosferze (715 g/kg) przez 1000 godzin.Wyniki testu przedstawia rysunek 6.

dUCS dUCBdUKdUCS dUCBdUK

IP (A)

-40

+20

+85

0

Temperatura °C

CZAS

rys. 5. symulacja procesu starzenia złączy pV

rys. 6. wyniki testu symulującego zachowanie złączy mc4 po ok. 20 latach

rys. 7. wyniki monitoringu rzeczywistej instalacji w firmie multi-contact

rys. 8a. przekrój prawidłowego zaciśnięcia przewodu

rys. 8b. przekrój nieprawidłowego zaciśnięcia przewodu



rys. 10. zależność parametrów elektrycznych od jakości zaciśnięcia

zd. 1b. prawidłowe zaciśnięcie złączy mc4 (widok z boku)

zd. 1a. zaciskarka do złączy mc4

zd. 1c. prawidłowe zaciśnięcie złączy mc4 (widok z góry) rys. 11b. obraz termowizyjny obciążonych złączy pV

rys. 11a. złącza wybrane do eksperymentu

MC3 ↓ MC4 ↓

Rys 9 Zależność rezystancji kontaktu od temperatury i jakości połączenia z przewodem

Rys 10. Zależność parametrów elektrycznych od jakości zaciśnięcia

Firma Multi-Contact oferuje specjalnie zaprojektowaną zaciskarkę do złączy MC4 przedstawioną na zdjęciu 1a, która nie tylko zapewnia odpowiednią jakość połączenia, ale również znacznie przyspiesza wykonanie instalacji (opinia klientów). Prawidłowo wykonane połączenie za jej pomocą przedstawia zdjęcie 1b.

Nieprawidłowe zaciśnięcie

Rezystancja w mΩ czasie grzania

rys. 9. zależność rezystancji kontaktu od temperatury i jakości połączenia z przewodem

Firma Multi-Contact oferuje specjalnie zaprojektowaną zacis- karkę do złączy MC4 przedstawioną na zdjęciu 1a, która nie tylko zapewnia odpowiednią jakość połączenia, ale również znacznie przyspiesza wykonanie instalacji (opinia klientów). Prawidłowo wykonane połączenie za jej pomocą przedsta-wia zdjęcie 1b, 1c.Od momentu stworzenia systemu złączy MC4 przez firmę Multi-Contact na rynku pojawiło się wiele ich kopii różnych



producentów z Azji i Europy. Kopie wyglądają podobnie do oryginałów, ale ich parametry techniczne, niewidoczne dla oka, są znacznie gorsze.

W 2004 roku niemiecki TÜV Rheiland wykonał eksperyment porównujący obciążone złącza fotowoltaiczne różnego po-chodzenia, po czym zdjęcia złączy wykonane w podczerwie-ni zamieścił w swoim czasopiśmie (Rys 11a i 11b) .

Obraz termowizyjny pokazał, że niektóre złącza bardzo się przegrzewają w przeciwieństwie do złączy MC3 i MC4. Na-leży brać to pod uwagę dokonując wyboru elementów in-stalacji.

Wszystkie elementy połączeniowe produkowane przez firmę Multi-Contact odpowiadają obowiązującym normom (DIN V VDE V 01263, ochrona przed dotykiem bezpośrednim – IP2X, według normy IEC60529) zapewniając bezpieczeństwo użyt-kowania nawet w sytuacji rozłączenia obwodu , a należy zda-wać sobie sprawę, że napięcie nominalne instalacji może wy-nosić nawet 1000V.

Firma Multi-Contact zdobyła następujące certyfikaty dla swoich złączy : UL, TüV, GOST, szczelności IP68 1h/1m (złącza mogą leżeć 1 godzinę na głębokości 1metra) , odporności na sole powietrzu (ważne w obszarach morskich) oraz od-porności na amoniak gazowy (ważne w terenach rolniczych).Złącza można łączyć z przewodami solarnymi o przekrojach 1.5; 2.5; 4; 6; 10mm².

Przewody solarne oferowane przez firmę Multi-Contact cha-rakteryzują bardzo dobre parametry elektryczne (mała rezy-stancja), mechaniczne (elastyczność w niskiej temperaturze, odporność na rozciąganie), chemiczne i środowiskowe. Prze-wody są pokryte substancją ograniczającą palenie. Czas dzia-łania przewodów podawany w katalogu wynosi 25 lat. Prze-wody posiadają certyfikat TÜV.

POSUMOWANIE:Zastosowanie oryginalnych złączy MC4 oraz przewodów so-larnych firmy Multi-Contact zapewnia:1. bezpieczeństwo pożarowe i elektryczne2. niezawodność (brak przerw serwisowych w pracy insta-

lacji)3. dużą sprawność instalacji w długim okresie 4. większy zysk całkowity inwestycji (mniejsze straty energii

na rezystancji złączy i przewodów) co znacznie przewyższa znaczenie zwiększonych wstępnych kosztów inwestycji, które według szacunków firmy MC mogą wynosić - 1 USD/1kW mocy zainstalowanej.

Dodatkowe informacje, próbki i katalogi można otrzymać u wyłącznego przedstawiciela firmy MC w Polsce - firmie Semicon Sp. z o. o. z Warszawy

nAlicja Miłosz , SEMICON

www.semicon.com.pl



zapraszamy na nasze stoisko na targach

ExpOpOWER

pawilon 7A, stoisko 18

http://www.semicon.com.pl

1. Wstęp

Większość awarii w instalacjach elek-trycznych ma swój początek w po-gorszeniu stanu izolacji. Czasami jest to zjawisko nagłe, powstałe w wyniku pojedynczego, chwilowego zdarzenia, jednak w znakomitej większości wy-padków jest to wynik długotrwałego oddziaływania wielu czynników stale pogarszających stan izolacji, a awaria występuje dopiero po przekroczeniu jej dopuszczalnego poziomu. Każdy odpowiedzialny za utrzymanie ruchu zna to uczucie, kiedy w chwili usuwa-nia awarii rodzi się pytanie: czy mogłem to przewidzieć? Czy były sygnały mó-wiące o zbliżającej się awarii? Czy straty spowodowane zniszczeniami i przerwą w produkcji były do uniknięcia? Bardzo ważnym narzędziem służb utrzymania ruchu są rozwiązania tech-niczne służące do wykrycia zbliżające-go się zagrożenia czyli wszelkie urzą-dzenia i systemy monitorujące stan izolacji w czasie normalnej pracy sie-ci. Firma BENDER od kilkudziesięciu lat oferuje rozwiązania wykorzystywane w systemach elektrycznych w elek-

trowni i stacji energetycznych, zakła-dów przemysłowych, budynków ko-munalnych i medycznych.

2. Kontrola izolacji w sieciach IT

W zależności od rodzaju sieci stosuje się różne kryteria oceny stanu izola-cji. W sieciach z izolowanym punktem neutralnym to kryterium jest naturalne − jest nim bowiem rezystancja izolacji. Ponieważ sieć pracująca w układzie IT (izolowanym) nie powinna mieć żad-nych punktów wspólnych z ziemią, powstanie jakichkolwiek połączeń re-zystancyjnych tego rodzaju powoduje pogorszenie stanu izolacji. Do wykrycia i oceny stopnia tego pogorszenia służą przekaźniki kontroli stanu izolacji, zwa-ne potocznie izometrami. Ich zadaniem jest ciągły pomiar rezystancji izolacji i sygnalizacja spadku jej wartości poni-żej nastawionych, uznanych za ostrze-gawczą bądź alarmową. Pomiar jest możliwy w zakresie 1kΩ…10MΩ, moż-na więc otrzymać sygnał wyprzedzają-cy na długo przed tym, zanim jeszcze obniżenie poziomu izolacji przekształci się w pełne doziemienie.

Warto tutaj zauważyć, że sieci izolowa-ne (układ IT) stosowane są wszędzie tam, gdzie niezawodność jest sprawą kluczową. Wynika to z faktu, że sieć taka jest niewrażliwa na najpowszechniej-szy rodzaj uszkodzeń – na uszkodze-nie izolacji. Pojedyncze doziemienie nie powoduje przerwy w pracy sieci lecz przekształca ją w sieci uziemioną. Dopiero kolejne doziemienie powo-duje powstanie zwarcia i konieczność przerwy w pracy. Jak widać sieć taka może być bardzo odporna na uszko-dzenia pod warunkiem jednak, że ob-sługa otrzyma informację o pojawieniu się doziemienia oraz podejmie szybko kroki powodujące wyeliminowanie go. Ponadto istotne jest, aby obsługujący sieć mieli możliwość śledzenia na bie-żąco stanu izolacji i reagowali na po-wolne zmiany zanim osiągną one po-ziom grożący powstaniem uszkodze-nia. Dlatego też podstawowy arkusz normy opisujący budowę instalacji pod kątem bezpieczeństwa przeciwporaże-niowego PN-HD 60364-4-41 stwierdza, że sieci pracujące w układzie IT mogą być eksploatowane z pojedynczym do-ziemienie pod warunkiem jednak, że

urządzenia i systemy do automatycznego nadzoru stanu izolacji sieci i odbiorów niskiego napięciaArtykuł opisuje dostępne rozwiązania umożliwiające ciągły nadzór stanu izolacji niskonapięciowych sieci sterowniczych i zasilających oraz automatycznie wyszukiwanie uszkodzonych fragmentów tych sieci. Rozwiązania takie, coraz szerzej stosowane w energetyce i przemyśle, znacznie podnoszą bezpieczeństwo użytkowania i niezawodność pracy zarówno tych sieci jak i zależnych od nich instalacji.

rys. 1. aktywna metoda pomiaru rezystancji izolacji rys. 2. bierna metoda pomiaru rezystancji izolacji



sieć wyposażona w przekaźnik kontro-li izolacji informujący obsługę o takim stanie pracy.Przekaźnik kontroli izolacji jest narzę-dziem pozwalającym zrealizować opi-sane powyżej zadania: ciągły pomiar rezystancji izolacji, wskazywanie jej wartości oraz generowanie ostrzeżeń o przekraczaniu wartości progowych. Wymagania stawiane takiemu apara-towi oraz sposób jego działania są opi-sane w normie PN-EN 61557-8. Powie-dziane tak jest m.in., że przekaźnik taki musi do pomiaru wykorzystywać ak-tywną metodę pomiarową, polegającą na przykładaniu napięcia pomiarowe-go między kontrolowaną sieć i ziemię i analizę prądu płynącego na skutek pojawiających się doziemień zamyka-jących obwód.

W normie tej jest także wyraźnie powie-dziane, że aparaty działające w oparciu o grupę tzw. metod biernych, czyli reagujące na asymetrię wprowadza-ną przez powstanie doziemienia jed-nofazowego/jednobiegunowego nie mogą być traktowane jako przekaźniki kontroli izolacji. Nie powinno więc do-puszczać się do pracy sieci wyposażo-nej w taki aparat z doziemieniem.

Takie stwierdzenie wynika z faktu, że bierne metody nie mierzą rezystancji izolacji oraz wykrywają jedynie dozie-mienia jednofazowe/jednobieguno-we a są niewrażliwe na doziemienia symetryczne. Dlatego też użytkownik sieci wyposażonej w taki aparat nie zostanie powiadomiony np. o pogar-szaniu się stanu izolacji i powstawaniu doziemień w przemakającym kablu le-żącym w zalanym wodą kanale, ponie-waż wszystkie jego przewody fazowe są doziemiane w podobnym stopniu, symetria napięć jest więc zachowana. Metoda bierna nie mierzy także rezy-stancji izolacji więc nie jest w stanie dostarczyć informacji ostrzegawczej użytkownikowi sieci. O problemie do-wie się on dopiero, kiedy powstanie zwarć międzyfazowych spowoduje zadziałanie zabezpieczeń nadprądo-wych.

O możliwościach zastosowania dane-go aparatu w konkretnej instalacji de-cyduje zastosowana metoda pomiaro-wa. Podczas pomiaru należy bowiem uwzględnić pewne zjawiska występu-jące w sieci kontrolowanej, zakłócające pomiar. Są to:

y składowe stałe napięć w sieci y pojemności doziemne y zmiany napięcia i częstotliwości.

Wykorzystywanie przekształtników energoelektronicznych powoduje szczególne nasilenie wymienionych zjawisk. Ich wpływ można wyelimino-wać stosując odpowiedni kształt na-pięcia pomiarowego. W najprostszym przypadku może to być napięcie sta-łe. Jednak rozwiązanie takie powodu-je, że przekaźnik może być stosowa-ny jedynie w czystych sieciach prądu przemiennego. Jeżeli do sieci dołą-czony zostanie prostownik i po stronie stałoprądowej wystąpi doziemienie, to do sieci przedostanie się składowa sta-ła napięcia, która wpłynie na napięcie pomiarowe. Jeżeli napięcia się zsumują, wtedy doziemienie zostanie zasygnali-zowane zbyt wcześnie, jeżeli się odej-mą – zbyt późno. Izometry wykorzy-stujące napięcie pomiarowe stałe nie mają więc zastosowania w sieciach DC a więc np. typowych sieciach sterowni-czych i zabezpieczeniowych stosowa-nych w energetyce i przemyśle. Także w typowych przetwornicach często-tliwości energia przekształcana jest za pośrednictwem bloku DC mogącego, w przypadku uszkodzenia izolacji, być źródłem napięcia stałego o wysokiej wartości. Dlatego w instalacjach napę-dowych zalecane jest stosowanie prze-kaźników stanu izolacji niewrażliwych na składowe stałe.

Kolejnym zjawiskiem utrudniającym przeprowadzenie pomiaru jest pojem-ność doziemna sieci kontrolowanej. Pewna część prądu sieci i prądu pomia-rowego upływa przez te pojemności. W Europie jako parametr oceny stanu izolacji przyjmuje się wartość rezystan-cji a nie całej impedancji izolacji. Dlate-go w czasie pomiaru należy rozpatry-wać jedynie część czynną prądu upły-

wającego przez izolację. Zastosowany metoda pomiarowa powinna w swoim algorytmie uwzględniać fakt powsta-wania prądu pojemnościowego i być w stanie dokonać poprawnego pomia-ru rezystancji izolacji w szerokim zakre-sie wartość pojemności doziemnej sie-ci kontrolowanej. Rozpatrując energo-elektroniczne układy przekształtniko-we należy pamiętać, że powszechnie stosowane filtry przeciwzakłóceniowe wykorzystują kondensatory połączone do ziemi. Dlatego nawet stosunkowo mała sieć z wieloma przekształtnikami wyposażonymi w filtry RFI może mieć dużą pojemność doziemną.

Kolejnym czynnikiem zakłócającym po-miar są zmiany napięcia i częstotliwości w sieci kontrolowanej. Zjawisko to jest istotne zwłaszcza w przypadku układów przekształtnikowych, wprowadzających szczególnie dużo zakłóceń do sieci kon-trolowanej. Wpływają one niekorzystnie na układy pomiarowe izometrów i wy-magają filtrowania prądu pomiarowego, zwykle mającego niewielką wartość. Tu istotne są zwłaszcza zakłócenia o wyso-kich częstotliwościach. Jednak problemy mogą spowodować także zakłócenia o częstotliwościach niskich. Wymaganie odporności izometru na składowe stałe i niezależności pomiaru od pojemności

doziemnej sieci najłatwiej uzyskać sto-sując zmienne napięcie pomiarowe. Mo-że się jednak okazać, że okresowe wa-hania napięcia sieci mogą mieć tą samą częstotliwość, co zmienne napięcie po-miarowe, powodując rozstrojenie ukła-dów pomiarowych i błędne odczyty. Al-gorytm pomiarowy musi więc uwzględ-niać mechanizmy „obrony” przed takimi sytuacjami.

Irdh375 Ir425

rys. 3. przykłady przekaźników kontroli izolacji firmy bEndEr



3. Lokalizacja doziemień w sieciach IT

Oczywiste jest, że po wykryciu pierw-szego doziemienia należy jak najszyb-ciej zlokalizować je i usunąć, tak aby następne nie doprowadziło do prze-rwy w zasilaniu a np. w rozdzielniach potrzeb własnych DC220V może to doprowadzić do zatrzymania pracy stacji energoelektrycznej lub bloku elektrowni. Jeżeli kontrolowana sieć jest rozległa i zawiera wiele odpły-wów ręczne wyszukanie uszkodzenia przy braku możliwości odłączania ko-lejnych odpływów jest bardzo trudne i pracochłonne. W pełni uzasadnione jest więc wykorzystanie systemów re-alizujących to zadanie automatycznie, bez przerywania pracy sieci kontrolo-wanej. Takim funkcje realizuje system lokalizacji doziemień EDS460 firmy Bender. Elementy składowe sytemu to: prze-kaźnik kontroli izolacji IRDH575, będą-cy jednocześnie sterownikiem syste-mu, przekładniki różnicowoprądowe

zamontowane na monitorowanych odpływach oraz ewaluatory EDS460 analizujące sygnały z przekładników. Urządzenia te komunikują się ze sobą magistralą RS485. Przy pomocy opcjo-nalnych konwerterów protokołów wszelkie dane o pomiarach, alarmach i parametrach systemu mogą być prze-kazane do systemów nadrzędnych za pośrednictwem protokołów Modbus, Profibus, IEC103 lub zwizualizowane na ekranie dołączonego komputera przy wykorzystaniu jedynie przeglądarki in-ternetowej.

Bardzo cennym uzupełnieniem istnie-jących urządzeń kontroli izolacji jest przenośny system lokalizacji dozie-mień. Może on stanowić dopełnienie systemu stacjonarnego w przypad-ku bardzo rozgałęzionych odpływów a także pełnić samodzielną funkcję ja-ko urządzenie umożliwiające lokalizo-wanie uszkodzonych odpływów. Jest uniwersalny i może służyć także do pomiaru prądu różnicowego w sieci z uziemionym punktem neutralnym.

rys. 5. przenośny system lokalizacji doziemień Eds3090pg firmy bEndEr

4. Kontrola izolacji „off-line”

Istnieją odbiory, które są zasilone je-dynie przez niewielką część swoje-go „życia”. Typowymi przykładami są tu silniki pomp pożarowych, napędy suwnic albo napędy zaworów. Od-biorniki te uruchamiane są okazjo-nalnie, jednak powinny pozostawać w ciągłej gotowości do pracy. Aby mieć pewność, że w każdej chwili można podać na nie napięcie zwykle prowadzi się okresowe kontrole stanu izolacji. Tą rutynową czynność można zautomatyzować a dodatkowo, dzięki ciągłości pomiaru, znacznie świado-miej prowadzić politykę serwisową (suszenie, odpylanie) zmierzającą do utrzymania odbiornika w ciągłej dys-pozycyjności. Zadanie takie spełnia przekaźnik kontroli izolacji off-line, który natychmiast po odłączeniu od-bioru od zasilania rozpoczyna ciągły pomiar rezystancji izolacji i alarmuje w przypadku obniżenia się jej warto-ści poniżej nastawy progowej. W ra-zie potrzeby może również załączyć dmuchawę lub grzałki suszące przy pogorszeniu izolacji lub uniemożliwić załączenie odbiornika przy wykryciu doziemienia.

rys. 4. system lokalizacji doziemień Eds460

rys. 6. kontrola stanu izolacji odbiornika w stanie beznapięciowym



Przekaźnik do kontroli offline zwalnia obsługę z obowiązku okresowych kon-troli stanu izolacji odbiorników pozo-stających w gotowości do pracy. Układ może być stosowany zarówno do od-biorów zasilanych z sieci izolowanej jak i uziemionej. Może być stosowany tak-że do kontroli odbiorów 6kV. Tu stoso-wanie kontroli off-line jest szczególnie wskazane, gdyż zmniejsza ryzyko zwią-zane z pomiarami okresowymi wynika-jące z konieczności wchodzenia do cel rozdzielni i pozwala zaoszczędzić dużo czasu potrzebnego na procedurę.

5. Kontrola stanu izolacji w sieciach TN

Zdecydowana większość przemysło-wych sieci elektrycznych pracuje w sys-temie TN lub TT, a więc ma uziemiony punkt neutralny. Kryterium oceny sta-nu izolacji stanowi tu wartość prądu upływu do ziemi. Urządzeniami do je-go monitorowania są wyłączniki i prze-kaźniki różnicowoprądowe

W typowych instalacjach standardem jest stosowanie wyłączników różnico-woprądowych jako zabezpieczenia przeciwporażeniowego. Próba zabez-pieczenia w ten sposób sieci, w której pojawia się energoelektroniczny układ przekształtnikowy napotyka jednak na przeszkody. Najczęściej problemy od-czuwają użytkownicy przetwornic czę-stotliwości. Zwykle przy zastosowaniu tradycyjnych wyłączników różnicowo-prądowych typu A w chwili załącze-

nia zasilania następuje zadziałanie wy-łącznika. Spowodowane jest to tym, że w pierwszej chwili ładowane są licz-ne pojemności doziemne wbudowa-ne w przetwornicę (np. kondensatory w filtrze RFI). Ponieważ pojemności te mają różną wartość w stosunku do po-szczególnych faz, co wynika chociażby z tolerancji produkcyjnej powszechnie stosowanych elementów, dlatego prą-dy ładowania w poszczególnych fa-zach nie równoważą się co powoduje zadziałanie wyłącznika różnicowoprą-dowego. Aby tego zjawiska uniknąć, aparat kontrolujący prąd różnicowy musi być selektywny a więc nieczuły na krótkotrwałe zakłócenia pomiaro-we. W aparatach przeznaczonych do współpracy z przetwornicami często-tliwości zwłoka ta powinna wynosić przynajmniej kilkadziesiąt milisekund.

Kolejnym problemem, który trzeba w tej instalacji rozwiązać jest koniecz-ność reakcji zabezpieczenia na różne rodzaje prądów różnicowych. W za-leżności od miejsca, w którym wystą-pi doziemienie, prąd różnicowy może mieć kształt sinusoidalny (doziemienie na wejściu przetwornicy), pulsujący lub gładki stały (doziemienie na szynie DC) oraz silnie odkształcony z bardzo dużą zawartością harmonicznych (wyjście przetwornicy). Zagrożenie porażenio-we pojawia się niezależnie od kształtu prądu i dlatego, aby kontrola była sku-teczna, musi reagować jednakowo przy pojawieniu się każdego z tych prądów lub przez ich kombinację. To wyma-

ganie pokazuje, że do budowy takich zabezpieczeń powinny być stosowa-ne jedynie aparaty różnicowoprądowe typu B – jednakowo czułe na dowolne prądy różnicowe.

Kolejnym problemem napotykanym przy kontroli prądów upływu jest fakt, że instalacje z przekształtnikami ener-goelektronicznymi często wyposażane są w filtry przeciwzakłóceniowe powo-dujące znaczący wzrost prądu upływu całej instalacji. Wynika to z dużych po-jemności doziemnych wprowadzanych przez kable zasilające i silnikowe (często ekranowane) oraz kondensatory filtrów zakłóceń. Szczególnie dla składowych prądu o wyższych częstotliwościach pojemności te stanowią ścieżkę upły-wu o niskiej impedancji. Co gorsza, ob-liczenie poziomu tego prądu upływu przed uruchomieniem instalacji jest praktycznie niemożliwe – zależy on od długości, jakości i sposobu ułożenia ka-bli, parametrów elementów filtra RFI, częstotliwości pracy przekształtnika. Aby właściwie ustawić poziom sygna-lizacji ostrzegawczej należy więc naj-pierw określić ustalony poziom prądu upływu instalacji a następnie ustawić poziom zadziałania w stosunku do war-tości ustalonej, pojawiającej się przy poprawnej pracy sieci. Wynika stąd ko-lejne wymaganie: możliwość nastawia-nia wartości alarmowej.

Rozwiązaniem praktycznym układu do kontroli stanu izolacji w sieci uzie-mionej może być dobór selektywnego

rys. 7. monitorowanie prądu upływu w sieciach tn i tt



przekaźnika różnicowoprądowego kla-sy B, który, łącznie z odpowiednio pod względem mocy i szybkości działania dobranym wyłącznikiem, może także stworzyć zespół wyłącznika różnico-woprądowego selektywnego, reagują-cego na dowolny kształt prądu różnico-wego i mającego możliwość nastawia-nia wartości wyzwalającej.

Przekaźniki te w odróżnieniu od kla-sycznych wyłączników różnicowoprą-dowych nie wyłączają natychmiast kontrolowanych obwodów, a jedynie dostarczają informacji wyprzedzają-cej o pogarszaniu się jakości izolacji, co pozwala personelowi eksploatacyj-nemu na wcześniejszą reakcję i niedo-puszczenie do sytuacji krańcowej, jaką jest wyłączenie sieci.

6. Lokalizacja uszkodzeń izolacji w sieciach uziemionych TN i TT

Dla rozległych i skomplikowanych sieci uziemionych może mieć zastosowanie stacjonarny systemu lokalizacji uszko-

dzeń izolacji. Umożliwia on centralne nadzorowanie prądów różnicowych, roboczych, błądzących i innych w roz-ległych sieciach przemysłowych. Dzięki temu można śledzić stopniowe pogar-szanie się stanu izolacji a wykorzystując indywidualnie nastawiane dla każdego kanału Ostrzeżenia i Alarmy prowadzić planową polityką remontową lub pre-cyzyjnie kierunkować akcję serwisową, w przypadku awarii.

7. Podsumowanie

Ciągły nadzór stanu izolacji jest jed-nym z podstawowych środków zapo-biegawczych przed nagłymi wyłącze-niami instalacji elektrycznych. Właści-wie dobrane elementy i systemy mo-nitoringu pozwalają nie tylko wykryć osiągnięcie stanu awaryjnego, ale tak-że dostarczyć informację wyprzedzają-cą, pozwalającą na podjęcie zapobie-gawczej akcji serwisowej. Przy doborze urządzeń i systemów monitorujących należy jednak zawsze pamiętać o zja-wiskach, jakie występują w sieciach

COM460IP

MK24..

Modbus, Profibus

rys. 8. zabezpieczenie różnicowoprądowe układów energoelektronicznych

kontrolowanych aby uzyskana z nich informacja była rzetelną podstawą do oceny stanu instalacji. Opisane urządzenia i całościowe sys-temy sprawujące nadzór nad stanem izolacji sieci przemysłowych są już od kilku lat stosowane w polskich obiek-tach przemysłowych. Realizowana po-przez ciągłą kontrolę sieci strategia da-jąca priorytet wczesnemu ostrzeganiu o możliwości utraty zasilania lub po-wstania niebezpieczeństwa dla ludzi i maszyn daje wymierne efekty. Zapew-nienie bezpieczeństwa oraz pewności zasilania pozwala uniknąć znacznych szkód i związanych z tym wysokich kosztów wynikających z nagłych i nie przewidzianych przerw w zasilaniu spo-wodowanych działaniem klasycznych urządzeń ochronnych.

Mgr Inż. Jarosław Mielczarek nBiuro Techniczno-Handlowe PRO-MAC

Literatura

[1]. Hofheinz W.: Schutztechnik mit Isolations-überwachung, VDE-Ver-lag GmbH-Berlin-Offenbach

[2]. Hofheinz W.: Fehlerstrom-Über-wachung in elektrischen Anlagen, VDE-Verlag GmbH-Berlin-Offen-bach

[3]. Feigl H. J., Schumann W.: Urządze-nia wyszukujące uszkodzenia izo-lacji w uziemionych i izolowanych układach sieci o napięciu znamio-nowym do 1000 V (tłumaczenie z języka niemieckiego referatu pro-mocyjnego firmy Dipl.Ing. W. Ben-der GmbH & Co KG)

[4]. Materiały seminaryjne i dane tech-niczno-handlowe urządzeń firmy Dipl.Ing. W. Bender GmbH & Co KGrys. 9. system monitorowania prądów upływu rcms460



http://www.protektel.pl

http://www.protektel.pl

http://www.energetykacieplna.pl

TRANSFORMATORY UZIEMIAJĄCE FIRMY TRAFTA

W polskich sieciach energetycznych średniego napięcia przeważnie nie ma naturalnego punktu gwiazdowego, gdyż zasilające je transformatory mają układ połączeń Yd, czyli uzwojenie strony wtórnej połączone jest w trójkąt. Punkt gwiazdowy sieci SN może być izolowany lub uziemiony przez rezystor lub dławik gaszący i właśnie wtedy zachodzi potrzeba zastosowania w stacjach transformatorów uziemiających. Służą one do uzyskania sztucznego punktu zerowego i kompensacji prądów ziemnozwarciowych.

Transformatory uziemiające są wykonywane jako układy trójfazowe a ich uzwojenia są kojarzone w układzie połączeń ZNyn11. Jeżeli nie ma doziemienia w sieci, to służą do zasilania potrzeb własnych podstacji. W czasie awarii w sieci energetycznej transformator zasilany jest napięciem fazowym w punkcie zerowym. Uzwojenie górnego napięcia może być obciążone jednocześnie prądem kompensacyjnym ziemnozwarciowym przy obciążeniu uzwojenia wtórnego mocą znamionową ciągłą, przy czym uzwojenie dolne obciążone jest prądem kolejności zgodnej natomiast uzwojenie pierwotne z prądem kolejności zerowej, ale występującym stosunkowo rzadko – w przypadku zwarć. W związku z tym uzwojenia GN tych transformatorów są projektowane na pracę dorywczą, warunki pracy i obciążalność transformatorów podaje tabela:

Prąd kompensacyjny w % prądu znamionowego

Czas pracy w godzinach

100 2

87.5 4

75 8

62.5 praca ciągła

50 praca ciągła

Konstrukcja transformatorów uziemiających różni się od zwykłych transformatorów energetycznych a podstawowa różnica to kilkakrotnie większa moc uzwojenia pierwotnego połączonego w zygzak niż uzwojenia wtórnego.

W czasie pracy transformatora zaciski uzwojenia górnego są połączone z siecią, a punkt zerowy 1N jest połączony z zaciskiem 1A dławika gaszącego lub z rezystorem. Przy zastosowaniu dławika następuje kompensacja prądów pojemnościowych, jakie występują pomiędzy siecią a ziemią pod wpływem napięcia fazowego, które powstaje między punktem zerowym a ziemią, w czasie zwarcia jednej faz z ziemią. Dobór dławika do konkretnego układu i transformatora uziemiającego dokonywany jest w prosty sposób – na podstawie wartości prądu kompensacyjnego, które podawane są w katalogach tych dławików i transformatorów.

Coraz częściej stosuje się rezystory dołączone do punktu zerowego transformatora uziemiającego w celu ograniczenia prądów zwarciowych. Dopuszcza się wówczas większe wartości prądów zwarciowych w krótkim czasie dla skutecznego zabezpieczenia sieci energetycznych. Poniżej przedstawiony jest sposób doboru transformatorów uziemiających serii BTUO do rezystorów i prądów zwarciowych w energetyce.

w w w . t r a f t a . p l Opracował mgr inż. Krzysztof Szablewski

transformatory uziemiające są wykonywane jako układy trójfa-zowe a ich uzwojenia są kojarzo-

ne w układzie połączeń ZNyn11. Jeżeli nie ma doziemienia w sieci, to służą do zasilania potrzeb własnych podstacji. W czasie awarii w sieci energetycznej transformator zasilany jest napięciem fazowym w punkcie zerowym. Uzwo-jenie górnego napięcia może być ob-ciążone jednocześnie prądem kom-pensacyjnym ziemnozwarciowym przy obciążeniu uzwojenia wtórnego mocą znamionową ciągłą, przy czym uzwojenie dolne obciążone jest prą-dem kolejności zgodnej natomiast uzwojenie pierwotne z prądem kolej-ności zerowej, ale występującym sto-sunkowo rzadko – w przypadku zwarć. W związku z tym uzwojenia GN tych transformatorów są projektowane na pracę dorywczą, warunki pracy i ob-ciążalność transformatorów podaje tabela:

Konstrukcja transformatorów uziemia-jących różni się od zwykłych transfor-matorów energetycznych a podstawo-wa różnica to kilkakrotnie większa moc

uzwojenia pierwotnego połączonego w zygzak niż uzwojenia wtórnego.

W czasie pracy transformatora zaci-ski uzwojenia górnego są połączone z siecią, a punkt zerowy 1N jest połą-czony z zaciskiem 1A dławika gaszące-go lub z rezystorem. Przy zastosowa-niu dławika następuje kompensacja prądów pojemnościowych, jakie wy-stępują pomiędzy siecią a ziemią pod wpływem napięcia fazowego, które powstaje między punktem zerowym a ziemią, w czasie zwarcia jednej faz z ziemią. Dobór dławika do konkretne-go układu i transformatora uziemiają-cego dokonywany jest w prosty spo-sób – na podstawie wartości prądu kompensacyjnego, które podawane są w katalogach tych dławików i trans-formatorów.

Coraz częściej stosuje się rezystory do-łączone do punktu zerowego trans-

formatora uziemiającego w celu ogra-niczenia prądów zwarciowych. Do-puszcza się wówczas większe wartości prądów zwarciowych w krótkim czasie

dla skutecznego zabezpieczenia sieci energetycznych. Poniżej przedstawio-ny jest sposób doboru transformato-rów uziemiających serii BTUO do rezy-storów i prądów zwarciowych w ener-getyce.

Oporność rezystora w punkcie zero-wym:Oporność rezystora w punkcie zerowym:

3Z

Z

I

UR

gdzie:RZ – rezystorIZ – prąd zwarciowyU – napięcie sieci

Moc rzeczywista transformatora:

3FRZ

UIP

Prąd fazowy transformatora:

3

Z

F

II

Moc zastępcza dla czasu t=3 sek. może być pięciokrotnie mniejsza od mocy rzeczywistej. Zestawienie prądów zwarciowych i przynależnych transformatorów uziemiających BTUO do odpowiednich rezystorów przy napięciach sieci 15, 20 kV przedstawia tabela poniżej.

Napięcie sieci [V]

Prąd zwarcia [A]

Rezystor []

Moc rzeczywista

[kVA]

Moc zastępcza

[kVA]

Seryjny transformator

15750

100 90 910 182 BTUO 275/15150 60 1364 273 BTUO 275/15200 45 1820 364 BTUO 365/15250 36 2270 454 BTUO 546/15300 30 2730 546 BTUO 546/15350 26 3180 636 BTUO 727/15400 23 3637 727 BTUO 1091/15450 20 4092 818 BTUO 1091/15500 18 4547 909 BTUO 1091/15550 16,5 5001 1000 BTUO 1091/15600 15 5456 1091 BTUO 1091/15650 14 5911 1182 BTUO 1637/15700 13 6365 1273 BTUO 1637/15750 12 6820 1364 BTUO 1637/15800 11,5 7275 1455 BTUO 1637/15850 10,5 7729 1546 BTUO 1637/15900 10 8184 1637 BTUO 1637/15

21000

100 121 1212 242 BTUO 365/20150 81 1820 364 BTUO 365/20200 60 2425 485 BTUO 485/20250 48 3030 606 BTUO 730/20300 40 3640 727 BTUO 730/20350 34 4240 898 BTUO 970/20400 30 4850 970 BTUO 970/20450 27 5456 1091 BTUO 1455/20500 24 6062 1212 BTUO 1455/20550 22 6668 1334 BTUO 1455/20600 20 7275 1455 BTUO 1455/20650 18,5 7881 1576 BTUO 1940/20700 17 8487 1697 BTUO 1940/20



Oporność rezystora w punkcie zerowym:

3Z

Z

I

UR



3FRZ

UIP


3

Z

F

II


Napięcie sieci [V]

Prąd zwarcia [A]

Rezystor []

Moc rzeczywista

[kVA]

Moc zastępcza

[kVA]


15750


21000




3Z

Z

I

UR



3FRZ

UIP


3

Z

F

II


Napięcie sieci [V]

Prąd zwarcia [A]

Rezystor []

Moc rzeczywista

[kVA]

Moc zastępcza

[kVA]


15750


21000


Moc zastępcza dla czasu t=3 sek. mo-że być pięciokrotnie mniejsza od mo-cy rzeczywistej. Zestawienie prądów zwarciowych i przynależnych trans-formatorów uziemiających BTUO do odpowiednich rezystorów przy napię-ciach sieci 15, 20 kV przedstawia tabela obok.

Podane rezystory w punkcie zero-wym w praktyce należy zmniejszyć o ok. 5% ze względu na oporność składowej zerowej jaka występuje w transformatorze.

transformatory uziemiające firmy traftaW polskich sieciach energetycznych średniego napięcia przeważnie nie ma naturalnego punktu gwiazdowego, gdyż zasilające je transformatory mają układ połączeń Yd, czyli uzwojenie strony wtórnej połączone jest w trójkąt. Punkt gwiazdowy sieci SN może być izolowany lub uziemiony przez rezystor lub dławik gaszący i właśnie wtedy zachodzi potrzeba zastosowania w stacjach transformatorów uziemiających. Służą one do uzyskania sztucznego punktu zerowego i kompensacji prądów ziemnozwarciowych.






100 2

87.5 4

75 8

62.5 praca ciągła

50 praca ciągła








3Z

Z

I

UR



3FRZ

UIP


3

Z

F

II


Napięcie sieci [V]

Prąd zwarcia [A]

Rezystor []

Moc rzeczywista

[kVA]

Moc zastępcza

[kVA]


15750


21000

100 121 1212 242 BTUO 365/20150 81 1820 364 BTUO 365/20200 60 2425 485 BTUO 485/20250 48 3030 606 BTUO 730/20300 40 3640 727 BTUO 730/20350 34 4240 898 BTUO 970/20400 30 4850 970 BTUO 970/20450 27 5456 1091 BTUO 1455/20500 24 6062 1212 BTUO 1455/20550 22 6668 1334 BTUO 1455/20600 20 7275 1455 BTUO 1455/20650 18,5 7881 1576 BTUO 1940/20700 17 8487 1697 BTUO 1940/20750 16 9093 1819 BTUO 1940/20800 15 9699 1940 BTUO 1940/20850 14 10306 2061 BTUO 2400/20900 13,5 10912 2182 BTUO 2400/20950 13 11518 2304 BTUO 2400/201000 12 12124 2425 BTUO 2400/20

Podane rezystory w punkcie zerowym w praktyce należy zmniejszyć o ok. 5% ze względu na oporność składowej zerowej jaka występuje w transformatorze.

Transformatory uziemiające produkcji firmy Trafta posiadają rdzenie wykonane w systemie Step-Lap, gdyż straty jałowe przy dorywczej pracy transformatora stanowią ważny aspekt ekonomiczny. Możliwe jest wyposażanie ich w przyłącza kablowe zarówno po stronie górnego jak i dolnego napięcia, a także innego wyposażenia stosowanego w tego typu transformatorach np. termometry tarczowe z kontaktami. Produkujemy transformatory uziemiające w wykonaniu olejowym i żywicznym – suchym, nie tylko w zakresie podanym w tabeli ale także według specjalnych wymagań i życzeń, o innym zakresie mocy i napięć znamionowych.

Transformator uziemiający z konserwatorem Transformator uziemiający hermetyczny

Transformator uziemiający z przyłączami kablowymi Transformator uziemiający żywiczny

Trafta Sp. z o.o.42-300 MYSZKÓW ul. 1 Maja 152

e-mail: [email protected] tel/fax: +48 34 313 23 51


21000

Transformatory uziemiające produkcji firmy Trafta posiadają rdzenie wyko-nane w systemie Step-Lap, gdyż stra-ty jałowe przy dorywczej pracy trans-formatora stanowią ważny aspekt eko-nomiczny. Możliwe jest wyposażanie ich w przyłącza kablowe zarówno po stronie górnego jak i dolnego napię-cia, a także innego wyposażenia sto-sowanego w tego typu transformato-rach np. termometry tarczowe z kon-taktami. Produkujemy transformatory uziemiające w wykonaniu olejowym i żywicznym – suchym, nie tylko w za-kresie podanym w tabeli ale także we-dług specjalnych wymagań i życzeń, o innym zakresie mocy i napięć zna-mionowych.

nTrafta Sp. z o.o.

42-300 MYSZKÓW ul. 1 Maja 152www.trafta.pl

Opracował mgr inż. Krzysztof Szablewski

transformator uziemiający z konserwa-torem

transformator uziemiający hermetyczny

transformator uziemiający z przyłącza-mi kablowymi

transformator uziemiający żywiczny






100 2

87.5 4

75 8

62.5 praca ciągła

50 praca ciągła







proces projektowania obejmował wszystkie elementy składowe roz-dzielnicy wysokiego napięcia typu

GIS i uwzględniał całą aparaturę łącze-niową rozdzielnicy - w tym wyłącznik wysokiego napięcia. Takie podejście do projektowania wy-maga zaangażowania wielu konstruk-torów, technologów, specjalistów inży-nierii materiałowej i chemików. Do pro-jektu włączono również specjalistów z krajowych i zagranicznych ośrodków naukowych, którzy swoim ogromnym doświadczeniem wspomagali proces projektowania rozdzielnicy wysokiego napięcia w izolacji gazowej w zakresie obliczeń inżynierskich, symulacji, analiz oraz optymalizacji konstrukcji. Platfor-mę wszystkich prac projektowych sta-nowiło nowoczesne oprogramowanie wspierające klasy CAD/CAM uzupeł-nione specjalistycznym oprogramo-waniem przygotowanym wyłącznie w celu obliczeń parametrów konstruk-cyjnych współczesnych wyłączników wysokiego napięcia oraz izolacji wyso-konapięciowej.Największym wzywaniem projekto-wym w zakresie rozdzielnicy GIS OPTI-MA 145 było zaprojektowanie wyłącz-nika wysokiego napięcia typu EB-01 wraz z napędem sprężynowym OPM-01 (tab. 2).Planowane parametry wyłącznika EB-01 oraz całego pola rozdzielczego OPTIMA 145 stanowiące dane wejścio-we do projektowania zostały wstęp-nie potwierdzone za pomocą obliczeń i szeregu symulacji komputerowch. Jednak dopiero budowa rzeczywiste-go modelu wyłącznika i badania typu mogą jednoznacznie potwierdzić pa-rametry projektowanego urządzenia. Szczegółowe wytyczne dotyczące ba-dania wyłącznika zawarte są w normie PE-EN-62277:100 Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza- wyłączniki wysokiego napięcia prądu przemiennego.Próby wyłącznika wysokonapięciowego dokonuje się w układzie syntetycznym. Przeprowadzenie wszystkich badań typu przewidzianych w normie dla wyłączni-ków w izolacji gazowej potwierdza pa-rametry wyłącznika oraz gwarantuje po-prawną pracę w miejscu zainstalowania.

OptImA 145 OPTIMA 145 jest pierwszą rozdzielnicą wysokiego napięcia w izolacji gazowej, która została w całości zaprojektowana i jest produkowana w ELEKTROBUDOWA SA.

tabela 1. parametry znamionowe rozdzielnicy OptImA 145Rated voltage / Napięcie znamionowe kV 123/145Rated frequency / Częśtotliowść znamionowa Hz 50Rated current / prąd znamionowy A 2000/2500/3150Rated short-time withstand current / Znamiono-wy prąd krótkotrwały wytrzymywany kA/s 31,5/3 ; 40/3

Rated peak withstand current / Znamionowy prąd zwarciowy kA 80 ; 100

Rated short time power frequency withstand voltage (1Min) / Napięcie 1-minutowe wytr-zymywane

kV230 (między ziemią a fazą)

230+73 (między otwartymi stykami)

Withstand voltage under zero pressure (5 min) / Napięcie wytrzymywane przy zerowym ci-śnieniu (5 min)

kV 109

Rated lightening impulse withstand voltage (pe-ak) / Napięcie udarowe (1,2/50us) kV

550 (między fazą a ziemią)550+103 (przez otwarte styki)

Rated SF6 gas pressure/alarm value 20 st. C / Ciśnienie znamionowe/ciśnienie alarmowe (dla 20 st. C)

MPa0.6/0.5 (dla przedziału wyłączniko-

wego)0.5/04 (dla pozostałych przedziałów

moisture content of the SF6 gas / wilgotność gazu µL/L

przedział wyłącznikowy: <= 150 (w czasie dostawy i przyjęcia

pozostałe przedziały:<=250 (w cza-sie dostawy i przyjęcia

Partial Discharge / poziom wyładowań niezu-pełnych pC <=5

Annual SF6 gas leakage ratio / Roczny ubytek gazu %/rok <=0,5

Radio interference level / poziom zakłóceń ra-diowych µV <=500

Width of the bay / szerokość zestawu (pola) m 0,8

tabela 2. parametry wyłącznika EB-01Rated short-circuit breaking current / Znamio-nowy prąd krótkotrwały wytrzymywany kA 31,5 ; 40

Rated short-circuit making current/Znamio-nowy prąd krótkotrwały wytrzymywany kA 80 ; 100

Breaking times with full capacity/Ilość łączeń przy płnym obciążeniu times 20

Rated switching charging current kA 31,5Rated out-of-phase breaking current kA 7,9 ; 10Short-line fault breaking current kA 28.4/23.6 ; 36.30First-pole-to-clear factor kA 1,5Rated operating sequence O-0.3s-CO-180s-COClosing time ms <90Opening time ms <40Total breaking time ms <=50SF6 lockout pressure(20 st.C) MPa 0,5Incorporated operating mechanism Spring operation mechanismMechanical life 10000

Closing/opening coils of CT26 mechanism

V Voltage (DC): 220 ; 110

Ω/A Resistance/current of the clos-ing coil: 94/2.3 ; 33/3.3

Ω/A Resistance/current of the open-ing coil: 78/2.8 ; 19/5.8

Motor of mechanismW Power : 600W

voltage(DC/AC)/current : 220V/2.3A



Do najistotniejszych badań wyłącznika należy zaliczyć próby zwarciowe po-nieważ:potwierdzają rzeczywistą zdolność łą-czeniową wyłącznika dla szeregów probierczych w zakresie T10, T30, T60 do T100s, T100s(b), T100a, OP1, OP2, L90, L75, L60potwierdzają m.in. właściwy dobór ma-teriałów stykowych styków opalnych, poprawne obliczenia ciśnień w komo-rze, zaworów oraz materiału dysz.Przed przystąpieniem do prób zwarcio-wych wykonuje się przestawienia wy-łącznika bez obciążenia dla napięcia za-silania wyzwalaczy od 0,7UN do 1,1Un w szeregach przedstawieniowych O, CO oraz O-t-CO, rejestruje się charak-terystyki ruchu styków wyłącznika oraz

rejestruje się czasy własne wyłączenia i załączenia wyłącznika. Ciśnienie me-dium gaszącego w wyłączniku powin-no być ustawione na minimalną war-tość przy której wyłącznik poprawnie działa.Zarejestrowane w ten sposób parame-try wyłącznika służą jako charaktery-styki odniesienia w późniejszej ocenie wyników badań podczas łączenia rze-czywistych prądów w układzie synte-tycznym.Przed wykonaniem prób dla szere-gów probierczych t10, t30, t60 do t100s, t100s(a), t100s(b), Op1, Op2, l90, l75, l60 niezbędne jest wyznaczenie minimalnego czasu łu-kowego dla pierwszego bieguna wyłą-czającego w celu spełnienia warunków

łączeniowych dla pierwszego bieguna wyłączającego oraz ostatniego biegu-na wyłączającego (dla wyłącznika EB-01 współczynnik pierwszego bieguna wyłączającego wynosi kpp = 1,5) . Wy-znaczenie minimalnego czasu łukowe-go polega na zmierzeniu czasu łukowe-go dla pierwszego ważnego wyłącze-nia w pierwszym biegunie wyłączają-cym. Zmierzony w ten sposób czas jest określany jako minimalny czas łukowy. Następnie w drugim ważnym wyłącze-niu i trzecim ważnym wyłączeniu okre-śla się odpowiednio maksymalny oraz średni czas łukowy. Po określeniu czasów łukowych i do-strojeniu obwodu syntetycznego moż-na przystąpić do prób zwarciowych. Wybór próby zwarciowej od której za-czyna się testowanie wyłącznika zależy od producenta. Testy wyłącznika EB-01 rozpoczęły się od szeregu T100s(aib). Szereg T100s(a) polega na wykonaniu próby zamykania wyłącznika przy peł-nym prądzie i napięciu w obwodzie syntetycznym. Po pozytywnej próbie T100s(a) wykonano próbę T100s(b) po-legającą na 3 krotnej (następującym po sobie w odstępach 10 min) próbie wy-łączenia pełnego prądu zwarciowego przy pełnym napięciu w obwodzie syn-tetycznymNastępnie przeprowadza się próbę otwierania pełnego prądu w stanie bez napięcia. Kolejnym etapem tego testu jest przeprowadzenie dwukrotnej ope-racji CO ( zamykanie i otwieranie) przy czym zamykanie odbywa się przy peł-nym prądzie zwarciowym a otwiera-nie przy pełnym prądzie zwarciowym i napięciu z uwzględnieniem napięcia powrotnego o wartościach zgodnych z normą. Wszystkie operacje odbywa-ją się przy napięciu cewki wyzwalacza ustawionym na 0,7 Un (154V DC)Po pozytywnym cyklu testów wykonu-je się łączenia bez obciążenia dla róż-nych napięć cewek wyzwalacza w ce-lu porównania uzyskanych charakte-rystyk z charakterystykami odniesienia wykonanymi przed testem w układzie syntetycznymW odmienny sposób przebiega pró-ba wyłączania prądu zwarciowego asymetrycznego – szereg probierczy T100a. Po wyznaczeniu maksymalnego czasu łukowego dla wyłącznika zgod-nie z wymogami normy wykonuje się trzy wyłączenia pełnego prądu zwar-ciowego (w odstępach czasowych ok. 10 min) w układzie syntetycznym. Dodatkowo wymagane jest spełnie-nie wymagań dotyczące napięć po-wrotnych TRV przy wymaganej składo-wej nieokresowej prądu. Ze względu

Fot.1. wyłącznik Eb -01 na stanowisku do prób zwarciowych w laboratorium w kEma (arnhem, holandia, 2012)

I TOop 10 A pu

TR 149mm pu

CS1 8. 36 V pu

CS2 8. 36 V pu

CS3 8. 36 V pu

I TOcl 20. 1 A pu 5001 5002

uni t 800 ms

rys. 1. charakterystyka ruchu wyłącznika Eb-01 bez obciążenia



na szczególnie trudne warunki próby wszystkie operacje dobywają się przy napięci cewki wyzwalacza ustawionym na 1,1Un (242V DC)

Ze względu na znacznie obciążenia układu stykowego i gaszeniowego wyłącznika wysokiego napięcia nor-ma dopuszcza wykonanie przeglądów wyłącznika i zezwala na przywrócenie jego zdolności łączeniowej co w prak-tyce oznacza wymianę styków opal-nych wyłącznika oraz układu gasze-niowego.Podczas prób wyłączania i załączania prądów zwarciowych wyłącznik nie powinien:

a. wykazywać oznak zużycia, tzn. cha-rakterystyka biegu jałowego wyko-nana po przeprowadzonej próbie nie powinna znacząco odbiegać od charakterystyki odniesienia wykona-nej przed próbą.

b. Wykazywać szkodliwego oddzia-ływania między biegunami, tzn. produkty rozpadu SF6 oraz gorące, zjonizowany gaz nie mogą dopro-wadzić do zwarć i przeskoków we-wnątrz obudowy wyłącznika mię-dzy biegunami,

c. Wykazywać szkodliwego oddziaływa-nia z wyposażeniem laboratoryjnym

d. Wykazywać zachowania, które mo-głoby narażać obsługę na niebez-pieczeństwo, tzn. podczas próby nie może nastąpić wyrzut gorących ga-zów poza obudowę wyłącznika, pęk-nięcie obudowy lub jej przegrzanie.

Opisane powyżej przykładowe szeregi probiercze wchodzące w zakres prób zwarciowych wyłącznika to tylko nie-wielka część prób którym został pod-dany wyłącznik wysokiego napięcia typu EB-01. Każdy z typoszeregów pró-by zwarciowej pozwala na skrupulatną ocenę konstrukcji i zdolności łączenio-wych wyłącznika. Oprócz prób zwarciowych wyłącznika wykonano również inne próby typu przewidziane przez normę:a. próba napięciowa napięciem uda-

rowym dla napięcia znamionowe-go 123 oraz 145 kV,

b. próba napięciowa napięciem prze-miennym o częstotliwości sieciowej,

c. próba określająca poziom zakłóceń radioelektrycznych RIV,

d. próba określająca poziomu wyłado-wań niezupełnych,

e. próba nagrzewania,f. próby prądem krótkotrwałym wy-

trzymywanym i szczytowym wy-trzymywanym,

g. próby szczelności gazowejh. próby mechaniczne napędu (klasa

M2) Po przeprowadzonych próbach moż-na stwierdzić, że wyłącznik EB-01 speł-nia restrykcyjne wymagania określone w normach dla wyłączników wysokiego napięcia w izolacji gazowej. Wyniki prób i testów w sposób jednoznaczny po-twierdzają poprawność konstrukcji wy-łącznika oraz wysoką jakość wykonana i montażu elementów wyłącznika EB-01.

nAutor: Sławomir Staszak,

Dyrektor Biura Rozwoju Projektów Strategicznych.

rys. 2. oscylogramy. próba zwarciowa t100s(b) – wyłącznik Eb-01

I ABop 16. 7 A pu

I r ei g 10 A puI t ank 20. 1kA pu

I 1TO 401kA pu

I 2TO 401kA pu

I 3TO 401kA pu

TR 149mm pu

I syn1 40. 1kA pu

U1TO 668kV pu

U2TO 668kV pu

U3TO 668kV pu

I syn2 40. 1kA pu

I TOop 10 A pu 5023

uni t 400 ms

rys. 3. oscylogramy. próba zwarciowa t100a – wyłącznik Eb-01

Fot. 2. wyłącznik Eb-01. styk opalny sta-ły po próbie zwarciowej. szereg probier-czy t100s

Fot. 3. wyłącznik Eb-01. styk opalny ruchomy po próbie zwarciowej. szereg probierczy t100s



Oszczędność pracy i kosztówCzas montażu zredukowanynawet o 75% w porównaniu do tradycyjnych rozwiązań

UltraSafe™Gniazdo bezpiecznikoweBezśrubowy zacisk sprężynowyw technologii CAGE CLAMP®

[email protected]

ep.mersen.comFerraz Shawmut is Mersen

Gniazdo bezpiecznikoweGniazdo bezpiecznikowe

7984 MERSEN AP USGM1HEL A4 Pologne.indd 1 25/03/13 08:50

http://www.mersen.com

w roku 2000 francuska Firma CITEL opatentowała inno-wacyjną technologię VG do

zastosowań w produkcji ogranicz-ników przepięć. Polega ona ogólnie mówiąc na szeregowym połączeniu warystora i iskiernika gazowego z za-stosowaniem galwanicznego odse-parowania między nimi oraz termicz-nego zabezpieczenia. Podstawowe zalety technologii VG: warystory nie podlegają procesowi starzenia, nie występuje prąd upływu i prąd na-stępczy, zapewniony jest bardzo do-bry poziom ochrony Up. Technologia ta umożliwiła budowanie ogranicz-ników trzystopniowych zgodnych z normą IEC EN 61643-11 typu 1+2+3 czyli (B+C+D), które przeszły pozy-tywnie badania typu w wielu labora-

toriach i mają odpowiednie między-narodowe certyfikaty.

Wśród kilkuset typów ograniczników przepięć będących w ofercie firmy CITEL, wyróżnia się szczególnie mo-del DS250VG-300. Jest to trzystopnio-wy zespolony ogranicznik przepięć typu 1+2+3 czyli B+C+D do montażu na szynę TH35 o bardzo dobrych wła-ściwościach odprowadzania prądów udarowych wyładowania pioruno-wego. Przeznaczony jest on do pra-cy w temperaturach od -40⁰ do +85⁰ C w sieci 230/400V AC z największym trwałym napięciem pracy Uc=255V Ac i maksymalnym zabezpieczeniem wstępnym wkładką 315A gG. Może też pracować w sieciach DC oraz AC do 100 Hz. Umożliwia on odprowadza-

nie prądów udarowych Iimp o wartości 25kA (10/350 μs) na 1 biegun o sze-rokości 36 mm, jak też równocześnie maksymalnych prądów wyładow-czych Imax do 70kA (8/20 μs). Znamio-nowy prąd wyładowczy In wynosi dla 1 modułu 30kA.

Ograniczniki przepięć DS250VG-300 dzięki bardzo krótkiemu czasowi za-działania tA <20 ns zapewniają bardzo dobry napięciowy poziom ochrony: przy In=30kA (8/20 μs) jest to <1,1kV, przy In = 12,5kA wynosi <0,8kV, nato-miast przy prądzie wyładowczym 5kA jest to <0,65kV. Producent podaje jesz-cze jeden parametr związany ze spe-cyficzną budową tego ogranicznika przepięć, mianowicie poziom ochro-ny <1,5kV dla udaru kombinowanego

Ogranicznik przepięć B+C+D z 10 letnią gwarancjąTechnologia VG w ogranicznikach przepięć



Uoc równego 20kV. Przepięcie doryw-cze UT (tzw. TOV) dla toru L-N wyno-si 450V/5 sekund, natomiast dla N-PE 1200V/200ms/300A, a dla L-PE jest to 1454V/200ms/300A. Zaciski umożliwia-ją podłączenie przewodów od 6 do 50 mm². Ograniczniki te są oczywiście standardowo wyposażone w sygna-lizację zadziałania w samym aparacie oraz w gniazdo do zdalnej sygnalizacji.

Niezależnie od podanych powyżej bar-dzo dobrych parametrów technicznych ogranicznik przepięć DS250VG-300 ma dodatkowe zalety wynikające z zasto-sowania technologii VG.1. Warystor nie podlega procesowi

„starzenia” dzięki galwanicznemu odseparowaniu z iskiernikiem ga-zowym, co ma miejsce przy zwy-kłych warystorowych ograniczni-kach przepięć. Dlatego CITEL udzie-la 10 lat gwarancji (liczone od daty produkcji)

2. Nie występuje prąd następczy w przypadku zadziałania ogranicz-nika (nieskończona zdolność gasze-nia prądu następczego).

3. Nie wymaga dobezpieczenia wkład-ką topikową.

4. Łatwy montaż, nieistotna jest dłu-gość przewodów ani nie trzeba sto-sować dodatkowo cewki odsprzę-gającej (indukcyjnej) .

5. W przypadku uszkodzenia ogranicz-nika VG całe szeregowe połączenie warystora i iskiernika zostaje prze-rwane przez termiczny bezpiecz-nik, co gwarantuje bezpieczeństwo układu.

Ogranicznik przepięć DS250VG-300 uzyskał certyfikaty z przeprowadzo-nych badań typu, które potwierdzają podane wyżej parametry – jako pierw-

szy ogranicznik na świecie przeszedł pełne badania w VDE w Niemczech, ma też certyfikaty Austriackiego Związku Elektrotechniki ÖVE i akredytowanego laboratorium CTI w Wiedniu oraz ame-rykańskie badania UL.

W ofercie znajdują się też inne produk-ty o zbliżonych parametrach wykonane w technologii VG jak np. 2 razy mniej-szy 4-polowy DUT250VG, czy też wyko-nania B+C+D i B+C na mniejsze prądy znamionowe.

Zbigniew Błażejewski n

Firma CITEL została założona we Francji w 1937 roku, w 1944 roku roz-poczęła produkcję iskierników gazo-wych. Obecnie siedziba główna fir-my znajduje się w Sevres pod Pary-żem, a zakład produkujący ogranicz-niki przepięć we wschodniej Francji w Reims. W latach 90-tych ub. wie-ku firma CITEL przejęła francuskie-go producenta iskierników CLAUDE i holenderskiego producenta ogra-niczników przepięć SuperSafe. Fir-ma CITEL jest największym francu-skim producentem ograniczników przepięć, sprzedaje swoje wyroby w ponad 50 krajach, jest m.in. naj-większym europejskim dostawcą ograniczników na rynek USA. Ofer-ta firmy CITEL obejmuje ograniczni-ki przepięć dla energetyki, fotowol-taiki, telekomunikacji (ISDN, ADSL, GSM, UMTS, TETRA), sieci kompute-rowych, sieci automatyki (Ethernet, Profibus, LONworks, Fieldbus i inne), anten telewizyjnych i satelitarnych czy telewizji przemysłowej. Oddziel-ną grupą produktów stanowią lam-py OBSTA do oświetlania wysokich obiektów jak budynki, dźwigi, masz-ty, elektrownie wiatrowe, linie wyso-kiego napięcia. Firma CITEL jest też drugim na świecie producentem iskierników gazowych.

L/N

MI

t°

Ft

GSG

L/N

C

141112

Poniższa tabela przedstawia typu ograniczników DS250VG dla poszczegól-nych układów sieci nn:

typ ogranicznika układ sieci Iimp [kA] Imax [kA] Iin [kA]

DS254VG-300/G TT (3+1) 100 150 80

DS254VG-300 TNS (4+0) 100 280 120

DS253VG-300/G TT (2+1) 75 150 80

DS253VG-300 TNC (3+0) 75 210 90

DS252VG-300/G TT (1+1) 50 140 60

DS252VG-300 TN (2+0) 50 140 60



Napięcie pobudzające – 250VAC !Dokładność pomiaru – 0.03% Lepsze wzbudzenie transforma-

tora dzięki wyższemu napięciu pomiarowemu 250 V AC.

Pomiar przesunięcia fazowego Automatyczne wykrywanie

połączeń i grup uzwojeń (AWCI). Najwyższa spośród znanych

urządzeń dokładność do 0,03%.

WłaściWości i zalety W pełni zautomatyzowany

pomiar przekładni zwojowej, przekładni napięciowej, prze-sunięcia fazowego oraz prądu wzbudzenia.

Najwyższa dokładność pomia-ru w przemyśle 0,03% czyni z z przyrządu 2796 doskonałe narzędzie do pomiarów profilak-tycznych w eksploatacji.

Automatyczna identyfikacja połączeń uzwojeń (AWCI), oraz automatyczne wykrywanie grup połączeń transformatora pozwa-

la na szybką i łatwą obsługę. Kontrola bezpiecznych połączeń

sprawdza prawidłowość połą-czeń przed włączeniem napięcia probierczego, co zapobiega możliwości uszkodzenia sprzę-tu pomiarowego i zagrożeniu obsługi.

Wbudowana drukarka dla szyb-kiego sporządzania raportów i całkowicie pewnego zabezpie-czenia przed utratą wyników.

Przyjazny dla użytkownika i samo-tłumaczący się interfejs z jednym pokrętnym przyci-skiem operacyjnym i łatwo dostępną strukturą menu.

Duży graficzny wyświetlacz pokazuje wszystkie dane oraz wyświetla wyniki pomiaru w po-staci jasnego diagramu.

Lekka, zwarta i mocna konstruk-cja dostosowana do używania w ciężkich warunkach otocze-nia. Zamknięta skrzynka jest wodoszczelna, otwarta skrzynka jest odporna na zachlapanie.

Software do zdalnego sterowa-nia do operowania przyrządem z laptopa lub PC i dla łatwego zbierania danych i analizowania pomiarów.

zastosoWaniaPomiar przekładni zwojowej, prze-kładni napięciowej, przesunięcia fazowego, prądu wzbudzenia dla: Transformatorów mocy Transformatorów rozdzielczych Przekładników napięciowych

i prądowych

WłaściWości i KoRzyści Łatwy i szybki pomiar rezystan-

cji. Jedno proste połączenie systemu pozwala na pomiar we wszystkich fazach i uzwojeniach bez zmiany połączeń.

Duży 7” ekran dotykowy daje pełną graficzną wizualizację próby.

Unikatowa metoda jednocze-snego, szybkiego demagneso-wania uzwojeń (SWM)

Sygnał kontrolny przełącznika zaczepów.

Funkcja nagrzewania i 6 kana-łów pomiaru temperatury z au-tomatyczną korektą wartości temperatury.

Bez zmiany połączeń pomiar przekładni transformatora za pomocą TTR2796

Pomiar rezystancji uzwojeń (2293) i przekładni transfor-matora (TTR2796) w ZREW-Polimex

noWe MieRniKi firmy tetteX do BaDania tRansFoRMatoRÓW

ReWelacyJnie szyBKi MieRniK RezystancJi UzWoJeŃ tyP 2293

aUtoMatyczny MieRniK Do PoMiaRU PRzeKłaDni tRansFoRMatoRÓW tRÓJFazoWycH typ ttR 2796

Eching, 24 kwietnia 2013 – z myślą o projektantach poszukujących możli-wości rozpoczęcia szybkiej implemen-tacji dedykowanych rozwiązań Power Architecture® , firma Kontron wprowa-dziła gotowy do użycia i indywidualnie konfigurowalny zestaw startowy dla komputerów modułowych zbudowa-nych w oparciu o Freescale QorIQ™. Ze-staw startowy Kontron COMe-QorIQ™ Starterkit jest dostarczany wraz z płytą nośną Kontron Evaluation Carrierboard dla QorIQ™ oraz ze wszystkimi niezbęd-nymi elementami, łącznie z zasilaczem i kartami adapterów dla konfigurowal-nych indywidualnie połączeń SerDes. Uniwersalny, bogaty w opcje zestaw startowy może zostać wstępnie skon-figurowany zgodnie z określonymi wy-maganiami klienta, co znacząco pod-niesie komfort początkowego użyt-kowania. Dostępne są takie opcje jak wstępnie zainstalowany komputer mo-dułowy Kontron zbudowany w oparciu o QorIQ™, wstępnie skonfigurowane połączenia SerDes, system operacyjny Linux lub VxWorks oraz BSP. Projektan-ci mogą natychmiastowo przystąpić do testowania wybranej przez siebie plat-formy QorIQ™.

W chwili obecnej dostępne są kompute-ry modułowe z 32 bitowym procesorem Freescale QorIQ™ P2020 lub 64 bitowym procesorem Freescale QorIQ™ P5020. Pod względem mechanicznym są one mechanicznie zgodne ze specyfikacją COM Express®, ich dostępność jest gwa-rantowana przez ponad 10 lat, ponad-to, opcjonalnie, wersja 32 bitowa została

zaprojektowana pod kątem wykorzy-stania w rozszerzonym zakresie tempe-ratur (-40 °C do +70 °C), przy chłodzeniu konwekcyjnym. Obszarami zastosowań komputerów modułowych zbudowa-nych w oparciu o Power Architecture® są zarówno wbudowane systemy prze-twarzania danych stosowane w trud-nych warunkach poza pomieszczenia-mi zamkniętymi, wymagające znacząco wysokiej wydajności na wat mocy, jak również systemy o dużej przepustowo-ści wykorzystywane do przetwarzania danych w sieciach telekomunikacyj-nych, wykorzystujące nawet takie konfi-guracje jak 10 GbE (XAUI SFP+), 4x 1GbE (SGMII) lub Serial RapidIO (SRIO).

Głównymi obszarami zastosowań 64-bitowego komputera modułowego Kontron z 18 konfigurowalnymi połą-czeniami SerDes są np. sieci komunika-cyjne wykorzystujące stacje bazowe 3G, WiMAX i LTE, jak również RNC, bramy sie-ciowe oraz sprzęt ATM, TDM i IP. Rozwią-zania wykorzystujące 32-bitowe kom-putery modułowe Kontron z czterema połączeniami SerDes znajdują zastoso-wanie np. w sektorze transportowym jako kontrolery AUV i UAV, systemy kon-troli ruchu lub rejestratory zdarzeń, jako wbudowane urządzenia do sterowania ruchem sieciowym, switche i systemy zabezpieczające, jak również w przemy-słowych urządzeniach SAN i NAS.

Zestaw startowy Kontron COMe-Qo-rIQ™ Starterkit jest wyposażony w te-stową płytę nośną Micro-ATX, udostęp-niającą wszystkie niezbędne interfejsy

komputerów modułowych zbudowa-nych w oparciu o Freescale QorIQ™. Dodatkowo, w zastawie zawarte są trzy różne karty adapterów SerDes dla SRIO, 10 GbE SFP+ XAUI i 4x 1GbE SGMII. Dostępne są interfejsy USB (w trybie klient), jak również JTAG i Aurora, któ-re są wykorzystywane do celów konfi-guracji i debugowania. Dodatkową ce-chą jest firmware SPI/LPC gniazda HUB umożliwiające dołączenie zewnętrzne-go BIOS-u. Pośród interfejsów dostęp-nych bezpośrednio na płycie znajduje się maksymalnie 16 połączeń SerDes zrealizowanych w postaci czterech slo-tów PCIe x4, 3x Gigabit Ethernet, IEEE 1588, 3x USB i 2x UART jako DSUB-9 (RS232 lub RS485), 1x UART (TX/RX) jak również jako 2x I2C i 12 GPIO. Dostępne są dwa interfejsy SATA umożliwiające dołączenie urządzeń do przechowy-wania danych oraz slot karty microSD. Nośna płyta testowa Power Architec-ture® może być zasilana napięciami w standardzie ATX. Do zestawu dołą-czony jest odpowiedni zasilacz. Doku-mentacja dostarczana jest na pendrive USB, stanowiąc uzupełnienie gotowe-go do użycia zestawu Kontron Power Architecture® Starterkit, który jest już dostępny.

Zamówienia mogą być składane on-li-ne bezpośrednio na stronie produktu Kontron COMe-QorIQ™ Starterkit. Jeżeli wymagana jest indywidualna konfigu-racja prosimy o bezpośredni kontakt z firmą Kontron.

www.kontron.com n

firma kontron przyspiesza implementację power Architecture® wprowadzając uniwersalny zestaw startowy komputera modułowego

Wstępnie skonfigurowany (opcjonalnie) moduł i połączenia SerDes umożliwiają natychmiastowe rozpoczęcie testowania unikalnie skonfigurowanych platform QorIQ™.



http://www.kontron.com/products/computeronmodules/com+express/com+express+qoriq/com+express+starterkit+and+evaluation+c/come+starterkit+qoriq.html



http://www.kontron.com/products/computeronmodules/com+express/com+express+qoriq/com+express+starterkit+and+evaluation+c/



http://www.kontron.com/products/computeronmodules/com+express/com+express+qoriq/comecp2020.html

http://www.kontron.com/products/computeronmodules/com+express/com+express+qoriq/comecp2020.html

http://www.kontron.com/products/computeronmodules/com+express/com+express+qoriq/comebp5020.html


The pulse of innovation

» Looking formore IPC support? «

» More local support and service» More reliability» More in terms of long-term availability

As a global market leader you can expect not just a little bit more from us, you can expect a lot more:

HMI BoxPC KISS

Tel: +49(0)8165 77 777 • [email protected] • www.kontron.com

With Kontron Industry PCs you can rely on more profound technical knowledge and more experience. Moreover, we save you more time and more money than others.

So, what more could you ask for? Kontron!

V104_eu_210x297.indd 1 08.10.2012 17:07:19

Na rys. 1 pokazana jest zależność po-między mocą rozładowania danego magazynu energii i czasem rozładowa-nia. Jak wynika z tego rysunku najwyż-sze parametry energetyczne wykazu-ją szczytowo-pompowe elektrownie wodne i magazyny ze sprężonym po-wietrzem, co realizuje się w jaskiniach podziemnych i innych naturalnych wnękach. Podobnie długie czasy roz-ładowania, ale znacznie mniejszą moc wykazują akumulatory ołowiowe, ni-klowo-kadmowe i litowo-jonowe oraz baterie przepływowe i ogniwa wodo-rowe. Z kolei najkrótsze czasy rozłado-wania wykazują superkondensatory i SMES-y nadprzewodnikowe magazy-ny energii (Superconducting Magnet Energy Storage), które są urządzeniami skonstruowanymi z elektromagnesów

nadprzewodnikowych, przewidzia-nymi do współpracy z sieciami i prze-mysłowymi układami energetycznymi. Wspomagają one ich sterowanie i do-starczają energię elektryczną o wyso-kiej jakości, jak w przypadku projektu amerykańskiego Departamentu Ener-gii US DOE jeszcze z 1987, konstrukcji SMES-u o zmagazynowanej energii 20 MWh przeznaczonego do zasilania la-sera. SMES-y są to urządzenia w spo-sób bezpośredni magazynujące ener-gię elektryczną w uzwojeniach elek-tromagnesów nadprzewodnikowych o dużych gabarytach i umożliwiające następnie szybkie jej rozładowanie. Sprawność tych urządzeń jest większą od 95 %, jednak ze względu na ograni-czoną energię możliwą do zmagazyno-wania w elektromagnesach nadprze-wodnikowych o typowej konstrukcji, te magazyny energii bardziej traktowane powinny być jako źródła mocy. Jakkol-wiek przy gabarytach (obwodach elek-tromagnesów tworzących SMES) rzędu kilkuset metrów, a nawet kilometrów magazynują one energię magnetycz-ną rzędu MJ. Na rys. 2 pokazane jest stanowisko testowe elektromagnesów nadprzewodnikowych Nuklotronu – ol-brzymiej konstrukcji akceleratora nad-przewodnikowego złożonego z elek-

tromagnesów nadprzewodnikowych dipolowych i kwadrupolowych o zma-gazynowanej energii 2,35 MJ. Następnym etapem tej konstrukcji bę-dzie projekt NICA, w którym w pierście-niu tzw. Boostera o obwodzie ponad 200 m stosowane będą elektromagne-sy nadprzewodnikowe o zakrzywio-nym profilu, przykład których pokazany jest na rys. 3. Oczywiście konstrukcja ak-celeratora nadprzewodnikowego z po-nad stoma elektromagnesami przezna-czona jest do badań procesów jądro-wych, a nie do magazynowania energii. Wytworzenie silnego pola magnetycz-nego prowadzącego wiązkę jonów po trajektorii wzdłuż osi elektromagne-sów jest zadaniem elektromagnesów dipolowych, natomiast elektromagne-sy kwadrupolowe koncentrują wiązkę. Przyspieszanie wiązki jonów do pręd-kości relatywistycznych bliskich pręd-kości światła odbywa się z pomocą po-la elektrycznego.

Na rys. 1 pokazane są też moce i cza-sy rozładowań wirujących magnetycz-nych kół zamachowych FES (Flywhe-

magazynowanie energii W obecnej dobie rozwoju techniki i coraz większego znaczenia energetyki odnawialnej duża uwaga jest skoncentrowana na zagadnieniach magazynowania energii elektrycznej. Energetyka odnawialna coraz bardziej staje się uzupełniającym źródłem całkowitej energetyki i zgodnie z zaleceniami Unii Europejskiej jej rola będzie wzrastała. Jednak nierównomierność czasowa generacji energii w odnawialnych, w obecnej nomenklaturze zwanych rozproszonymi źródłami energii, prowadzi do konieczności jej magazynowania.

rys. 1. zależność pomiędzy zmagazy-nowaną mocą i czasem rozładowania różnych rodzajów zasobników energii. symbole hyd – oznaczają szczytowo--pompowe elektrownie wodne, gaz – magazyny energii oparte na sprężonym powietrzu, FEs – magnetyczne koła za-machowe, superkondensatory energe-tyczne, smEs – zasobniki energii z elek-tromagnesami nadprzewodnikowymi. pokazane są także akumulatory, baterie przepływowe, ogniwa wodorowe

rys. 2. widok stanowiska do testowania elektromagnesów nadprzewodniko-wych nuklotronu [1-3]

rys. 3. widok zakrzywionego elektroma-gnesu nadprzewodnikowego boostera o długości 2,1 m i kilkumetrowym promie-niu zgięcia [1,2]



els Energy Storage). Główne składniki rotującego magazynu energii to wir-nik zawieszony na łożyskach wewnątrz komory próżniowej, co zmniejsza efek-ty tarcia. Podłączony jest on do silnika elektrycznego i generatora. Widok wi-rującego magazynu energii FES stoso-wany w sondach do badania przestrze-ni kosmicznej pokazuje rys. 4. Przewidu-je się uzyskanie z pomocą tych maga-zynów energii wysokich gęstości zma-gazynowanej energii rzędu 500 kJ/kg i sprawności 90 % oraz długiego czasu eksploatacji przekraczającego 105 cykli.

O ile w pierwszej generacji tych ma-gazynów energii używano duże sta-lowe wirujące koła zamachowe za-mocowane do mechanicznych łożysk kulkowych, to obecnie stosowane są wirniki z kompozytowych węglowych włókien, które wykazują wyższą wy-trzymałość na rozciąganie niż stal, na-tomiast masa jest o rząd wielkości lżej-sza. W wirujących kołach zamacho-wych wykorzystuje się magnetyczne łożyska, w celu zredukowania efektów tarcia i tutaj właśnie wykorzystuje się nadprzewodniki wysokotemperaturo-we w procesie lewitacji magnetycznej. Przykład lewitacji magnesu trwałego nad nadprzewodnikiem wysokotem-peraturowym pokazany jest na rys. 5.

Uzyskuje się w ten sposób prędkość ob-rotów rzędu 20 – 50 tysięcy na minutę. Koszty konserwacji układów typu FES są o połowę niższe od kosztów konser-wacji baterii typu UPS i głównie spro-wadzają się do wymiany raz na pięć lat magnetycznych łożysk. Lewitujące, wi-rujące koła zamachowe FES jakkolwiek są jeszcze perspektywicznymi rozwią-

zaniami, to ostatnio zostały użyte na-wet w samochodach wyścigowych formuly 1, w tzw. systemie KERS (układ odzysku energii kinetycznej). Energia zmagazynowana podczas hamowania jest następnie oddawana podczas roz-ruchu pojazdu. Największym przykła-dem systemu FES są dwa 775 tonowe koła zamachowe zastosowane w toka-maku JET, obracające się z prędkością 225 obrotów na minutę. W powszechnym użyciu zaczynają być natomiast układy oparte na nadprze-wodnikowych elektromagnesach ma-gazynujących energię elektryczną, któ-re mają na celu magazynowanie i po-prawę jakości energii elektrycznej. Wy-korzystanie w nich nadprzewodników wysokotemperaturowych będzie ko-rzystne ze względu na obniżenie kosz-tów oraz gabarytów tych urządzeń. Kla-syczny magazyn energii SMES składa się na ogół z trzech elementów: systemu chłodzącego, układu dystrybucji energii elektrycznej oraz najważniejszej części, jaką jest uzwojenie nadprzewodniko-we o kolosalnych, w przypadku rozwią-zań technicznych, gabarytach. W celu zastosowania tego urządzenia w sieci energetycznej należy dodatkowo wy-posażyć je w układy prostownicze i fa-lowniki. Nadprzewodnikowy magazyn energii jest urządzeniem magazynu-jącym energię elektryczną przetwo-rzoną w energię magnetyczną o war-tości P=LI2/2, gdzie L jest indukcyjno-ścią uzwojenia nadprzewodnikowego, przez które płynie prąd o natężeniu I. Pierwsze nadprzewodnikowe magazy-ny energii zaczęto budować w latach 70-tych, a w latach 80-tych miały miej-sce pierwsze doświadczalne wdrożenia ich w sieciach energetycznych w USA, Niemczech oraz Afryce Południowej. Zasada działania nadprzewodnikowych magazynów energii jest ściśle związana z występowaniem prądów niezanikają-cych, w pętli nadprzewodnikowej, ja-kim jest również elektromagnes nad-przewodnikowy, wyposażony w klucz

(zworę) nadprzewodnikową. Otwarcie zwory nadprzewodnikowej powoduje oddanie prądu do sieci, co oznacza, że urządzenie to jest źródłem prądowym. Magazyny energii z elektromagnesami nadprzewodnikowymi SMES charakte-ryzują się wysoką sprawnością. Zasad-niczo są używane dwa rodzaje elek-tromagnesów w tych konstrukcjach, z uzwojeniem solenoidalnym i toro-idalnym. Zaletą elektromagnesów to-roidalnych jest niskie rozproszone pole magnetyczne, natomiast wadą w po-równaniu z uzwojeniami solenoidalny-mi jest o połowę mniejsza zmagazyno-wana energia. Uzwojenie solenoidalne wyposażone jest czasem w dodatkowe zewnętrzne cewki, kompensujące roz-proszone pole magnetyczne. Wpro-wadza się też układ elektromagnesów solenoidalnych, o mniejszych gabary-tach połączonych ze sobą przeciwnie, tak żeby całkowite pole magnetyczne takiego układu niwelowało się. Szereg nadprzewodnikowych zasobników energii o zmagazynowanej energii rzę-du 1 MWh jest używanych do poprawy jakości energii elektrycznej. W Niem-czech np. zbudowano przez firmę AC-CEL, SMES o zmagazynowanej energii 2 MJ i średniej mocy 200 kW, jako element konstrukcyjny nadprzewodnikowego UPS-a, czyli nieprzerwanego źródła prądu. Jest on wykorzystywany w ce-lu poprawy jakości energii elektrycznej w stacji doświadczalnej zakładów elek-trycznych w Dortmundzie. Podtrzy-muje on moc 200 kW w sieci przez 8 s. Prace nad tymi urządzeniami są także wynikiem doświadczeń zdobytych na innych wielkogabarytowych energe-tycznych urządzeniach nadprzewod-nikowych jak akceleratory omówione poprzednio, przyspieszające jony do olbrzymich energii 20 TeV.

nJ. Sosnowski

Instytut Elektrotechniki, Warszawa

Literatura 1. N.N. Agapov, Kriogennyje technolo-

gii w swierchprowodiaszczim usko-ritiele relativistkich jader – Nuklo-tronie, Fizika Elementarnych Czastic i Atomnogo Jadra, 30, z. 3, 760-804 (1999)

2. A.N.Baldin et al. “Cryogenic System of the Nuclotron - a New Supercon-ducting Synchrotron”, Advances in Cryogenic Engineering, 39, 501-508, New York, (1994).

3. N. N. Agapow, J. Sosnowski, Yu. Vasenowa, Cryogenic sources of ir-radiation, Electrotechnical Institute Works, 256, 369-377 (2012)

rys. 4. konstrukcja wirującego maga-zynu energii przewidzianego do użycia w sondach kosmicznych przez nasa (internet)

rys. 5. Eksperyment lewitacji magnesu trwałego nad nadprzewodnikiem wyso-kotemperaturowym



na podstawie doświadczeń zebra-nych w ostatnich latach wśród różnych operatorów sieci elek-

troenergetycznych, producentów ka-bli i prac prowadzonych przez między-narodowe organizacje normalizacyj-ne, w artykule opisano kilka aspektów badań diagnostycznych on-site kabli elektroenergetycznych wysokiego na-pięcia, zarówno nowozainstalowanych, jak i będących w trakcie wieloletniej eksploatacji. Omówiono opracowane zalecenia i procedury pomiarowe, któ-re powstały na podstawie przeprowa-dzanych okresowych polowych badań napięciowych. Szczególny nacisk po-łożono na badania nowych linii kablo-wych jak i ocenę aktualnego stanu tych kabli, które uległy zestarzeniu w czasie wieloletniej eksploatacji.

Dynamicznie rozwijająca się sieć ka-blowa wysokiego napięcia wymaga zwracania coraz większej uwagi na prawidłowo wykonywane czynności eksploatacyjne i prowadzenie bieżącej oceny stanu izolacji kabli i osprzętu ka-blowego. Przebicie elektryczne izolacji kabli elektroenergetycznych wysokie-go napięcia może wystąpić w zarów-no w czasie normalnej eksploatacji, to znaczy gdy kabel znajduje się pod napięciem roboczym, jak i podczas krótkotrwałych przepięć piorunowych lub łączeniowych, na skutek istnienia różnych defektów, jak to pokazano na rysunku 1. Przebicie może wystą-pić wtedy, gdy lokalne natężenie po-la elektrycznego w pewnym obszarze izolacji przekracza wartość wytrzyma-łości elektrycznej materiału izolacyjne-go w tym obszarze, lub izolacja ulegnie zdegradowaniu (zestarzeniu) do stanu, w którym nie wytrzymuje napięcia ro-boczego. Dlatego oprócz badań typu wykonywanych u wytwórcy, powinny być także wykonywane badania okre-sowe kabli w miejscu ich zainstalowa-nia, składające się z prób napięciem wytrzymywanym oraz badań diagno-stycznych, np. pomiaru intensywno-ści wyładowań niezupełnych (wnz), co

w efekcie zwiększa niezawodność eks-ploatacji linii kablowych [1-18].

Badania kabli w miejscu ich zainstalo-wania, zwane badaniami on-site, stoso-wane są w celu:

y sprawdzenia poprawności procesu układania linii kablowej,

y gotowości do eksploatacji i nieza-wodności działania.

Próby odbiorcze linii kablowej po jej ułożeniu, lub po wykonaniu naprawy polegają na wykonaniu badania napię-ciem wytrzymywanym o wartości wyż-szej od znamionowej (przykładanym w czasie np. 1 godziny) lub na pod-daniu badanej linii działaniu napięcia przemiennego znamionowego (1xU0), utrzymywanego przez co najmniej 24 godziny. W pierwszym przypadku zakłada się, że izolacja kabla wolnego od defektów i niezestarzanego może wytrzymać podwyższone napięcie probiercze bez przebicia. Jeżeli natomiast wewnątrz izolacji znajdują się osłabione miejsca lub defekty, to przebicie może wystąpić w czasie próby napięciem podwyższo-nym. Próba taka, znana też pod nazwą „niemonitorowanej próby wytrzymało-ści napięciowej”, nie zawsze wystarcza

do stwierdzenia, czy w procesie pro-dukcyjnym lub w trakcie układania ka-bli nie popełniono błędów, które mo-gą zaważyć na dalszej eksploatacji linii kablowej. Ponadto należy zauważyć, że:

y ponieważ przykładane napięcie pro-biercze powoduje wzrost natężenia pola elektrycznego w izolacji do wartości większej niż ta, która wystę-puje przy napięciu roboczym; próba taka może spowodować negatywne skutki w czasie dalszej eksploatacji ka-bli, nawet gdy w trakcie jej wykony-wania nie dojdzie do przebicia elek-trycznego izolacji,

y ponieważ czas trwania takiej próby jest przyjmowany dosyć dowolnie i wynosi na przykład jedną godzinę, nie można wykluczyć, że dla przy-kładu po 1 godzinie i 10 minutach przebicie by nie wystąpiło.

Stwierdzono na przykład, że po pozy-tywnym wyniku próby wykonanej na-pięciem „niemonitorowanym” opisa-nym powyżej, uszkodzenie kabli wystą-piło po kilku miesiącach od chwili prze-prowadzenia badań [13, 14]. Stwierdzo-no także, że często powodem uszko-dzenia były defekty powstałe w izolacji kabli i osprzętu. Dlatego w celu wykry-

Nowoczesne metody oceny stanu linii kablowych wysokiego napięciaEdward gulskI1, Aleksandra RAkOWskA1, krzysztof sIODŁA1, Jarosław pARCIAk2

1 Politechnika Poznańska, Instytut Elektroenergetyki2 onsite hv solutions Central Europe Sp. z o.o.

rys. 1. przykładowe defekty w izolacji oraz błędy popełnione w trakcie insta-lacji kabli elektroenergetycznych z izo-lacją z polietylenu usieciowanego xlpE: a) zanieczyszczenie powierzchni izolacji, b) nieprawidłowo okorowana izolacja

kabla – widoczny fragment półprze-wodzącego ekranu na izolacji,

c) przebicie elektryczne izolacji kabla spowodowane przez zanieczyszcze-nie na żyle roboczej kabla



cia wszystkich słabych miejsc wystę-pujących w kablach i osprzęcie, coraz częściej wykonywane są badania tak zwanym napięciem monitorowanym. Badania takie składają się z próby na-pięciowej oraz, dokonywanych w trak-cie jej trwania, dodatkowych badań diagnostycznych, polegających na przykład na pomiarze intensywno-ści wyładowań niezupełnych. Ponad-to, szczególnie w przypadku kabli już eksploatowanych, stosowanie napięć probierczych o podwyższonej warto-ści (większej niż U0) może mieć nieko-rzystny wpływ na pozostały „czas ży-cia” linii kablowej. Dlatego wykonanie badań napięciem nie przekraczającym wartości U0, ale połączone z możliwo-ścią stosowania bardzo czułych metod diagnostycznych, ma istotne znaczenie dla dalszej poprawnej pracy linii kablo-

wej. Wykonanie takich badań w miej-scu zainstalowania linii kablowej da-je bardzo przydatne informacje, jeżeli można zastosować nowoczesną apa-raturę badawczą charakteryzującą się następującymi cechami:

y niewielka waga i mobilność systemu pomiarowego,

y małe wymiary oraz możliwość uzy-skania odpowiednio wysokiego na-pięcia probierczego,

y łatwość wykonania połączeń oraz krótki czas przygotowania układu probierczego,

y wymagana niewielka moc zasilania nawet do badania długich odcin-ków kabli,

y możliwość uzyskania dużej czułości urządzenia pomiarowego podczas badań wyładowań niezupełnych i współczynnika strat dielektrycznych.

W artykule opisano sposób wykony-wania badań monitorowanym tłumio-nym napięciem sinusoidalnym DAC (ang. Damped AC Voltage). Opisano wymagania ogólne i podano przykła-dy praktycznego zastosowania syste-mu pomiarowego przedstawionego na rysunku 2.

METODY BADAŃ ON-SITE NAPIĘCIEM PRZEMIENNYM TŁUMIONYM DAC

Badania napięciem przemiennym tłu-mionym DAC mogą być stosowane ja-ko próby napięciem wytrzymywanym a także mogą być połączone z bada-niem intensywności wyładowań nie-zupełnych (wnz) oraz współczynnika strat dielektrycznych tgδ. Użycie napię-cia DAC do badania kabli elektroener-getycznych wysokiego napięcia jest zgodne z następującymi międzynaro-dowymi normami:

y IEC 60060-3: High Voltage test tech-niques – Part 3: Definitions and re-quirements for on-site testing;

y IEEE 400: Guide for Field Testing and Evaluation of the Insulation of Shielded Power Cable Systems;

y IEC 60840: Power cables with ex-truded insulation and the accesso-ries for rated voltages above 30 kV up to 150 kV. Test methods and re-quirements;

y IEC 62067: Power cables with extrud-ed insulation and the accessories for rated voltages above 150 kV. Test methods and requirements;

y IEEE 400.3: Guide for PD Testing of Shielded Power Cable Systems in a Field Environment;

y IEEE 400.4 Guide for Field-Testing of Shielded Power Cable Systems Rat-ed 5 kV and Above with Damped Alternating Current Voltage (DAC) (draft under preparation)

y IEC 60270: Partial discharges meas-urements;

y IEC 885-3: Test methods for par-tial discharges measurements on lengths of extruded power cable;

y IEC 60141: Tests on oil-filled and gas-pressure cables and their accessories.

Przewaga wynikająca ze stosowania na-pięcia DAC nad napięciem przemien-nym AC (ang. Alternating Current) po-lega na połączeniu badań napięciem probierczym wytrzymywanym i jedno-czesnym wykonaniu zaawansowanych badań dodatkowych, np. pomiaru in-tensywności wyładowań niezupełnych i współczynnika start dielektrycznych. W badaniach napięciem probierczym

rys. 2. urządzenie do prób napięciem monitorowanym oraz badania wyładowań nie-zupełnych i współczynnika strat dielektrycznych przy użyciu tłumionego napięcia si-nusoidalnego dac, próba napięciem 180 kV

rys. 3. schematyczny przebieg pojedynczej fali napięcia przemiennego tłumionego dac. maksymalna wartość napięcia dac zależy od amplitudy napięcia przemiennego



wytrzymywanym, przykłada się okre-śloną liczbę impulsów napięcia tłumio-nego DAC, jak to pokazano na rysun-kach 3 i 4. Ze względu na krótszy czas działania napięcia i zanikający charakter jego przebiegu, wyniki badań mogą róż-nić się od rezultatów pomiarów wyko-nanych napięciem probierczym prze-miennym ciągłym AC o częstotliwości technicznej 50/60 Hz. Aby wytworzyć tłumione napięcia prze-mienne DAC o czasie trwania kilkudzie-sięciu okresów napięcia przemiennego AC i o częstotliwościach do kilkuset Hz, zaprojektowano i wykonano specjalny system pomiarowy, który opisano w [1, 2]. Układ ten jest używany do wykony-wania badań kabli on-site (w miejscu ich zainstalowania). Ponadto użycie te-go systemu pomiarowego ułatwia ba-danie wyładowań niezupełnych i loka-lizację miejsca ich występowania w ka-blach elektroenergetycznych, zgodnie z zaleceniami normy IEC 60270 – rysu-nek 5. System składa się z komputero-wo sterowanego zasilacza wysokiego napięcia, umożliwiającego ładowanie pojemności obciążenia o wartości na-wet do 10 µF, jaką stanowi badany ka-bel elektroenergetyczny. Po uzyskaniu wartości założonego napięcia probier-czego następuje zadziałanie specjalnie zaprojektowanego przełącznika, który włącza w obwód naładowanego kabla bezrdzeniową cewkę indukcyjną. Czas działania przełącznika jest krótszy od 1 ms. Rozpoczyna się wtedy rozładowa-nie pojemności kabla z wytworzeniem serii impulsów napięcia przemiennego AC o częstotliwości rezonansowej za-leżnej od indukcyjności i pojemności badanego kabla. Schemat układu poka-zano na rysunku 5. Bezrdzeniowa cew-ka charakteryzuje się małymi stratami własnymi co powoduje powolne zani-kanie napięcia, którym naładowano ba-dany kabel, z wytworzeniem przebiegu o sinusoidalnym kształcie fali napięcio-wej AC. W trakcie trwania cykli napięcia przemiennego tłumionego inicjowane są wyładowania niezupełne, w taki sam sposób jak pojawiałyby się pod działa-niem napięcia przemiennego o często-tliwości sieciowej 50/60 Hz [12].

PRÓBY NAPIĘCIEM WYTRZYMYWANYM TŁUMIONYM DAC

Można wyróżnić dwa rodzaje badań te-go typu: 1. Niemonitorowany test napięciem

DAC wytrzymywanym – badany ka-bel jest pobudzany wieloma prze-biegami napięcia tłumionego DAC i wytrzymuje badania bez przebicia

– górna linia kropkowana na rysunku 6a i 6b. Celem wykonania zwykłego testu napięciem wytrzymywanym DAC jest spowodowanie przebicia izolacji w badanym kablu, jeśli istnie-ją w nim słabe punkty. Przebicie po-wstające w trakcie wykonywania pró-by napięciowej jest mniej uciążliwe dla właściciela linii i dla systemu za-silania, niż gdyby wystąpiło w czasie normalnej eksploatacji linii kablowej. Można w takim przypadku względ-nie łatwo wykonać naprawę uszko-dzonego kabla. Jeśli przebicie wy-stąpi w czasie wykonywania próby – górna linia kropkowana na rysun-ku 6c i 6d, należy dokonać lokalizacji miejsca uszkodzenia, naprawić kabel i wykonać ponowną próbę napięcio-wą. Wynik takiego badania określa się jako DOBRY/ZŁY.

2. Monitorowany test napięciem DAC wytrzymywanym – badany kabel jest pobudzany wieloma przebiegami na-pięcia tłumionego DAC i w trakcie tej próby dodatkowe parametry kabla są mierzone i użyte w celu określe-nia wyniku końcowego próby – linie kropkowane na rysunku 6, ilustrują-ce wyniki próby napięciowej i wyniki pomiaru wyładowań niezupełnych. Do tych dodatkowych parametrów pomiarowych należy najczęściej za-awansowane badanie intensywności wyładowań niezupełnych. Stabilny poziom badanych parametrów (np. wnz) może także być użyty do mo-

rys. 4. przykładowy przebieg napięcia probierczego w czasie próby napięciem sinu-soidalnym tłumionym. czas trwania napięcia probierczego jest określony przez liczbę pobudzeń napięcia tłumionego dac przyłożonego do kabla poddanego testowi. mak-symalna wartość napięcia dac zależy od amplitudy napięcia przemiennego

rys. 5. schemat ukladu wytwarzającego napięcie przemienne tłumione wraz z de-tekcją wyładowań niezupełnych do ba-dania kabli rozdzielczych i przesyłowych w miejscu ich zainstalowania (on-site)

rys. 6. cztery różne przykłady przebiegu próby napięciem probierczym wytrzymy-wanym: (a) nie wystąpiło przebicie badanego układu izolacyjnego oraz nie obserwowano wy-

ładowań niezupełnych o intensywności przekraczającej poziom zakłóceń tła; (b) nie wystąpiło przebicie badanego układu izolacyjnego oraz zanotowano pojawie-

nie się wyładowań niezupełnych; (c) przed osiągnięciem poziomu pełnego napięcia probierczego nastąpiło przebicie izola-

cji badanego układu oraz zanotowano pojawienie się wyładowań niezupełnych; (d) przebicie nastąpiło w czasie trwania napięcia o pełnej wartości probierczej oraz

obserwowano pojawienie się wyładowań niezupełnych



nitorowania wpływu wykonywanych badań na stan linii kablowej w czasie wykonywania próby napięciowej.

Dodatkowe informacje o stanie linii ka-blowej, jakie uzyskuje się w trakcie ba-dań wykonywanych wytrzymywanym napięciem DAC w połączeniu z pomia-rem intensywności wyładowań niezu-pełnych, pozwalają uzyskać poszerzoną wiedzę o stanie izolacji linii kablowej. Dla wszystkich rodzajów wykonywanych ba-dań należy tak dobrać poziom napięcia probierczego i liczbę impulsów napięcia DAC, aby były zgodne z przeznaczeniem testu. Biorąc pod uwagę jakość i nieza-wodność pracy linii kablowej, należy roz-ważyć dwa aspekty wykonywanych ba-dań i opracowania wyników pomiarów: 1. Parametry próby napięciem probier-

czym DAC powinny być dobrane w taki sposób, aby zapobiec lub zmi-nimalizować ewentualne skrócenie „czasu życia” linii kablowej na skutek wykonywanych badań. W przypad-ku prób napięciem wytrzymywa-nym tylko wysoki poziom zdefek-towania izolacji może spowodować przebicie lub przekroczyć dopusz-czalny poziom badanej wielkości (np. wyładowań niezupełnych).

2. Poziom napięcia probierczego, licz-ba pobudzeń i czas trwania napię-cia DAC są istotnymi parametrami wykonywanych badań i wpływają na późniejszą eksploatację linii ka-blowej. Zalecane wartości napięcia probierczego i czasy wykonywania prób napięciowych zostały ustalone na podstawie wieloletnich doświad-czeń uzyskanych przez wielu użyt-kowników systemu DAC. Dowolne zwiększanie napięcia lub wydłużanie czasu badania ponad zalecane war-tości, może zwiększyć prawdopodo-bieństwo wcześniejszego uszkodze-nia linii w trakcie jej eksploatacji.

WNIOSKI

Dotychczasowe doświadczenia ze sto-sowania opisanej w artykule metody badań pozwalają stwierdzić, że:

y zgodnie z najnowszymi doniesienia-mi, próby napięciem monitorowanym są coraz powszechniej stosowane do badania kabli elektroenergetycznych wysokiego napięcia. Badanie para-metrów wyładowań niezupełnych pomaga w wykrywaniu i lokalizowa-niu defektów występujących w izola-cji kabli i osprzętu kablowego;

y badania napięciowe wykonywane tłumionym napięciem probierczym przemiennym DAC mogą być sto-

sowane jako alternatywne do prób wykonywanych tradycyjnym napię-ciem przemiennym AC o częstotli-wości 50/60 Hz;

y porównując wyniki badań napię-ciem przemiennym AC niemonito-rowanym z rezultatami prób uzyska-nymi przy użyciu napięcia tłumio-nego DAC monitorowanego (z jed-noczesnym pomiarem wyładowań niezupełnych), można stwierdzić, że w przypadku występowania niejed-norodnych defektów izolacji, próby napięciem DAC powodują mniejsze uszkodzenia izolacji kabli elektro-energetycznych i osprzętu w przy-padku wystąpienia przebicia, a po-nadto, jako bardziej czułe, pozwalają łatwiej wykryć i zlokalizować defekty powodujące powstanie wyładowań niezupełnych.

LITERATURA

[1]. Aucourt C., Boone W., Kalkner, W., Naybour R.D. Ombello, F., Recom-mendations for a New After Laying Test Method for High Voltage Ex-truded Cable Systems, CIGRE, Au-gust, 1990, Paper No. 21-105

[2]. Seitz P.P., Quak B., Gulski E., Smit J.J., Cichecki P., de Vries P., Petzold F., Novel Method for On-site Test-ing and Diagnosis of Transmission Cables up to 250 kV, Proceedings JiCable ‘07, 7th International Con-ference on Insulated Power Cables, Versailles, France, 2007, Paper 16

[3]. Wester F.J., Gulski E., Smit J.J., Detec-tion of PD at Different AC Voltage Stresses in Power Cables, IEEE Electr. Insul. Mag., Vol. 23, No. 4, 2007, 28-43

[4]. Gulski E., Lemke E., Gamlin M., Gockenbach E., Hauschild W., Pul-trum E., Experiences in partial dis-charge detection of distribution power cable systems, CIGRE, Elec-tra, Vol 208, 2003, 34-43

[5]. Gulski E., Cichecki P., Groot E.R.S, Smit J.J., de Vries F., Slangen J., Groot E.R.S., Pellis J., van Houwelingen D., Hermans T.J.W.H., Wegbrands B., Lamballais L., Conditon Assessment of Service Aged HV Power Cables, CIGRE, 2008, Paper D1-206

[6]. Popma J., Pellis J., Diagnostics for high voltage cable systems, Pro-ceedings ERA Conference on HV Plant Life Extension, Belgium, 23-24 November 2000.

[7]. Densley J., Ageing Mechanisms and Diagnostics for Power Cables – An Overview, IEEE Electrical Insu-lation Magazine, Vol. 17 No. 1, Jan/Feb 2001, 14-21,

[8]. Gulski E., Wester E.F.J., Wester P., Groot E.R.S., van Doeland J.W., Con-dition assessment of high voltage power cables. Proceedings CIGRE 2004 Session, paper D1-103.

[9]. Gulski E., Smit J.J., Cichecki P., Seitz P.P., Quak B., de Vries F., Petzold F., Insulation Diagnosis of HV Power Cables, Proceedings JiCable’07, 7th International Conference on Insu-lated Power Cables, France, Ver-sailles, June 2007, paper 51.

[10]. Gulski E., Cichecki P., Smit J.J., de Vries F., Bodega R., Hermans T., Seitz P.P., Dielectric loss diagnosis of ser-vice aged HV power cables, Pro-ceedings of CIGRE D1 Colloquium, Budapest Hungary, 2009

[11]. Cichecki P., Jongen R.A., Gulski E., Smit J.J., Statistical approach in power ca-bles diagnostic data analysis, IEEE Transactions on Dielectrics and Elec-trical Insulation, 15(6), 2008, 1559-1569

[12]. Gulski E., Cichecki P., Wester F.J., Smit J.J., Bodega R., Hermans T.J.W.H., Seitz P.P., Quak B., de Vries F., On-site testing and PD diagnosis of high voltage power cables, IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, 2008

[13]. Gulski E., Cichecki P., Jiankang Z., Rong X., Jongen R., Seitz P.P., Porsche A., Huang L., Practical aspects of on-site testing and diagnosis of transmission power cables in China, CMD2010

[14]. CIGRE Technical Brochure 502 On-site testing and PD measurements

[15]. Gulski E., Patterson R., Importance of On-site Testing and Diagnosis of Power Cables, NETA PowerTest 2011 Conference, Washington DC, USA

[16]. Rakowska A., Noske S., Siodła K., Partial Discharge Measurements as a Data Source Supporting Power Cable Network Management, Pro-ceedings International Conference CIRED 2009, Prague, Czech Repub-lic, 8-11.06.2009, paper 492

[17]. Gulski E., Rakowska A., Siodła K., No-woczesne metody wykonywania prób napięciowych i diagnozowa-nia stanu linii kablowych wysokie-go napięcia, Materiały Konferencji Elektroenergetyczne linie kablowe. Stan obecny, nowe techniki, PTPi-REE, Łódź, 4-5.10.2011, artykuł 3/1

[18]. Gulski E., Rakowska A., Siodła K.,Par-ciak J., Zastosowanie nowoczesnych metod wykonywania prób napię-ciowych i diagnozowanie stanu linii kablowych wysokiego napięcia, IX Konferencja Elektroenergetyczne linie kablowe − stan obecny, nowe techniki, Dzwirzyno, maj 2013 r.

n



Firma Wiha oferuje dzisiaj szeroki i kompleksowy program narzędzi VDE, które zostały specjalnie za-

projektowane i zoptymalizowane dla elektryków, pozwalając tym samym na praktyczne rozwiązywanie problemów użytkowników. Tworzenie nowych roz-wiązań zaczyna się od wysłuchania potrzeb klientów oraz przygotowania projektów, co powoduje, że nowopow-stające konstrukcje są już ukierunkowa-ne na zmniejszenie bieżących proble-mów elektrotechników. Prototypy no-wych narzędzi, przed wprowadzeniem do seryjnej produkcji, są każdorazowo testowane i konsultowane z technika-mi, którzy mają nimi pracować na co dzień. Opinie użytkowników są bardzo ważne dla firmy Wiha, więc systema-tycznie prowadzona jest współpraca z wieloma odbiorcami, którzy testują nowe produkty pod kątem zastosowań praktycznych. Dział projektowy dba również o to, aby te rozwiązania były jak najbardziej komfortowe oraz miały ciekawy i nowatorski wygląd. Uhono-rowaniem podejmowanych wysiłków jest cały szereg międzynarodowych nagród przyznawanych za wzornic-

two i ergonomię, otrzymały je między innymi szczypce INOMIC, cała rodzina narzędzi wkrętaków Wiha SoftFinish Slim – SlimFix, slimVario i SlimTorque oraz szczypce ze szczękami OptiGrip i łączeniem DynamicJoint.Każdy element z całego programu na-rzędzi Wiha podlega oczywiście najsu-rowszym kontrolom i posiada certyfika-ty VDE i GS. System zarządzania jakością ISO 9001:2008 gwarantuje produkcję wyrobów najwyższej klasy. Nieustan-nie kontrolowane procesy produkcji i udokumentowane procedury organi-zacyjne stanowią podstawę doskona-łej jakości wszystkich produktów Wiha, gwarantują ich powtarzalność oraz za-pewniają maksimum bezpieczeństwa dla użytkowników.

Co to jest VDE?

Skrót VDE powstał z pierwszych liter nazwy niemieckiego instytutu kontro-li Verband (Stowarzyszenie) Der (dla) Elektrotechnik, Elektronik und Informa-tionstechnik (Elektroniki, Elektroniki i In-formatyki). Urząd ten zajmuje się kon-trolowaniem i certyfikacją urządzeń, komponentów oraz systemów elek-trotechnicznych. Posiada niemiecką i międzynarodową akredytację na do-puszczanie tych produktów do użytku. Wszystkie narzędzia VDE przechodzą niezwykle surowy cykl kontroli bezpie-czeństwa. Pozytywny wynik badań po-świadczany jest specjalnym certyfika-tem. Ponadto na narzędziu posiadają-cym dopuszczenie do prac pod napię-ciem znajdują się specjalne oznaczenia.

Znak VDE-gs – Narzędzia techniczne i przedmioty użytkowe objęte ustawą dotyczącą bezpieczeństwa oznaczo-ne są znakiem VDE-GS. Gwarantuje on bezpieczeństwo produktu pod wzglę-

dem elektrycznym, mechanicznym, termicznym, toksycznym, radiologicz-nym i innymi względami. Ponadto na-rzędzia oznaczone znakiem VDE-GS są zgodne z przepisami VDE oraz zhar-monizowanymi normami europejskimi lub międzynarodowymi – znak ten po-twierdza spełnienie wymogów zawar-tych w odnośnych przepisach.podwójny trójkąt i zakres napięcia - Jeżeli izolowane narzędzia i pomoce techniczne oznaczone są symbolem podwójnego trójkąta z podanym na-pięciem lub zakresem napięcia lub kla-są to znaczy, że nadają się do prac pod napięciem.IEC 60900:2004 – Jest to międzyna-rodowa norma opisująca między in-nymi szczegółową budowę narzędzi izolowanych, określająca parametry izolacji ochronnej np. jej grubość. Po-nadto w normie podane są testy po-jedynczych elementów oraz kontrole losowe mające na celu sprawdzenie bezpieczeństwa elektrycznego izolacji ochronnej.

Wiha VDE – innowacyjność, komfort i bezpieczeństwoWiha Werkzeuge GmbH może poszczycić się wieloletnim doświadczeniem w produkcji narzędzi VDE. Dzięki wprowadzanym systematycznie nowatorskim rozwiązaniom, stale i systematycznie umacnia swoją pozycję rynkową w segmencie produktów do pracy pod napięciem.


eksploatacja i remonty

lżejsza praca i

lepszy dostęp

... tylko od Wiha::trzony slim umożliwiająłatwy dostęp do głębokoosadzonych śrub

slimtechnoloGy

Maximum bezpieczeństwa:Testowane VDE i GS

Szeroki asortyment:• wkrętaki• system trzonów wymiennych• narzędzia torque• szczypce• zestawy narzędzi

Innowacje w narzędziach VDE

Wiha Polska Sp.zo.oBudowlanych 10b, 80-298 Gdań[email protected] www.wiha.com

40%mniej siły wymaganejprzy cięciu

Do

DynamicJoint

PL-Ad-VDE-Comp_A4-4c_Wiha2013 24.04.13 14:31 Seite 1

O firmie:Firma Wiha WerkzeugeGmbH z siedzibą w Schonach w niemieckim Szwarcwal-dzie jest jednym z wiodących świato-wych producentów narzędzi ręcznych do użytku profesjonalnego w przemy-śle i rzemiośle. Już od ponad 70 lat na-

zwa Wiha to synonim innowacyjnych narzędzi o najwyższej jakości, takich jak wkrętaki, wkrętaki dynamometryczne, klucze sześciokątne, bity młotki, szczyp-ce, narzędzia pomiarowe i węże przegu-bowe. Liczne wyróżnienia potwierdzają prawo firmy do posiadania pozycji lidera

w zakresie funkcjonalności i wzornictwa produktów. Obecnie 650 pracowników firmy zajmuje się produkcją i sprzedażą ponad 3500 markowych narzędzi dla profesjonalistów.

Wiha Polska sp. z o.o. ul. Budowlanych 10B, 80-298 Gdańsk

kontrola bezpieczeństwa IEC na przykładzie szczypiec Wiha

kontrola napięcia (indywidualnie każda sztuka)Narzędzia Wiha VDE opuszczające linię produkcyjną kontrolowane są indywi-dualnie. Mimo oznaczeń dopuszczających prace tymi narzędziami do napięcia 1.000V AC (i 1.500 V DC), każda sztuka testowana jest w specjalnej kąpieli wodnej. Zanurzane są części izolowane i przepuszczany jest prąd o napięciu 10.000 V AC, co daje dziesięciokrotną rezerwę bezpieczeństwa.

kontrola elektrycznych właściwości izolacyjnych (kontrola losowa narzędzi z danej partii)

Narzędzia zanurzane są w wodzie na 24 godziny. Następnie części izo-lowane podawane są przez trzy minuty, napięciu 10.000 V AC.

Nie może przy tym wystąpić przeskok napięcia od izolacji do głowicy szczypiec ani oczywiście przebicie przez samą izolację.

kontrola wytrzymałości na nacisk (kontrola losowa narzędzi z danej partii)Izolowana rękojeść ściskana jest w specjalnej prasie siłą 20 N w temperaturze 70°C przy napięciu 5.000 V AC. Materiał ręko-jeści nie może ulec uszkodzeniu mechanicznemu ani stracić swoich właściwości izolacyjnych.

test udarowy po schłodzeniu (kontrola losowa narzędzi z danej partii)

Narzędzie schładzane jest do temperatury - 25°C. Następnie te-stowana jest odporność materiału izolacyjnego na uderzenia.

Tworzywo nie może pękać ani się kruszyć w wyniku testu.

kontrola przyczepności powłoki izolacyjnej (kontrola losowa narzędzi z danej partii)Aby sprawdzić zdolność przylegania powłoki izolacyjnej, mocuje się szczypce w specjalnym uchwycie i poddaje szczypce działaniu siły rozciągającej o war-tości 500 N. Test odbywa się w temperaturze 70°C i trwa 168 godzin. Materiał izolacyjny musi po tym czasie pozostać nadal ściśle połączony z narzędziem.

kontrola właściwości palnych (kontrola losowa narzędzi z danej partii)

Na materiał izolacyjny, przez 10 sekund kierowany jest płomień palnika. Materiał izolacyjny po odsunię-

ciu palnika nie może dalej płonąć.

W przypadku stwierdzenia, że którykolwiek test wyszedł negatywnie, cała partia wyprodukowanych narzędzi jest bezwarun-kowo wycofywana i podlega zniszczeniu. Wszystkie procedury bezpieczeństwa są realizowane w firmie Wiha z niezwykłą starannością i rygorem. Chodzi przecież o ochronę naszych klientów, którzy na co dzień korzystają z tych narzędzi.



pełna gwarancja BAHCO oferuje osiągnięcie nowego poziomu za-angażowania się w bezpieczeń-

stwo narzędzi, a w połączeniu z asor-tymentem ponad 200 izolowanych na-rzędzi, zapewnia pozycję jednej z naj-szerszych i najbardziej konkurencyj-nych firm na rynku.Wszystkie narzędzia izolowane BAHCO są produkowane zgodnie z międzyna-rodowa normą IEC60900 oraz standar-dami do pracy pod napięciem do 1000 V AC i 1500 V DC. Wszystkie są podda-wane dokładnym kontrolom jakościo-wym i bardzo rygorystycznym testom.Narzędzia izolowane BAHCO odpowia-dają normom VDE0820, a 63% z całego asortymentu jest certyfikowane przez niemieckie laboratorium VDE.Cały asortyment narzędzi BAHCO cha-rakteryzuje się wysokim poziomem technicznej doskonałości. Materiały,

z których je wykonano są starannie wybrane i zawsze najwyższej jakości tak, aby gwarantowały najlepszy po-ziom bezpieczeństwa i trwałości. Do-datkowo marka jest znana na świecie, jako jeden z nielicznych producentów narzędzi, który produkuje w swoich za-kładach zarówno narzędzia ręczne, jak i narzędzia ręczne izolowane.Jak w praktyce wygląda kontrola pracy narzędziem BAhCO? Narzę-dzia izolowane mają trzywarstwowe, kodowane barwnie pokrycie izolacyj-ne, używane jako ochrona i ostrzeżenie wizualne. Jeżeli izolacja zewnętrzna zo-stanie uszkodzona, pojawia się jaśniej-sza barwa dolnej warstwy, stanowiąca ostrzeżenie dla użytkownika.

Bezpieczeństwo jest NAJWYŻSZYM

PRIORYTETEM!

każde narzędzie jest poddawane testowi 10000 V przez 10 sekund, co gwarantuje późniejsze bezpieczne użytkowanie.

Asortyment narzędzi izolowa-nych BAhCO obejmuje wkrętaki, szczypce, klucze, grzechotki, na-sadki, ramki oraz gotowe zasta-wy narzędzi na elektryków, elek-tromechaników oraz innych grup serwisowych. Dodatkowo proces projektowania ergonomicznych na-rzędzi BAHCO bazuje na naukowo opracowanym 11 punktowym pro-gramie. Ten program opiera się na fak-tach i doświadczeniu pozyskanym od użytkowników, badaczy, projektan-tów przemysłowych oraz osób zajmu-jących się ergonomią z jednej strony oraz intensywnych testach produktów

Narzędzia izolowane BAhCO 1000VFirma BAHCO istnieje na rynku od ponad 120 lat. Odpowiada za wynalezienie i wprowadzanie do sprzedaży na całym świecie profesjonalnych narzędzie do wielu zastosowań. Obsługuje branże przemysłową, energetyczną, budowlaną i motoryzacyjną. Filozofia firmy to oferować najwyższej jakości, świetnie zaprojektowane profesjonalne narzędzia.



wysokiej jakości, wysoko wydajne materiały wykończeniowenie powodują rozprzestrzeniania się ognia

zakres bezpiecznych temperatur pracy to -20° c do +70°c

ukazanie się żółtej powłokioznacza stan wysokiego

niebezpieczeństwa.

ukazanie siępomarańczowej powłokioznacza stan zagrożenia.

czarna końcówka tododatkowa powłoka

zabezpieczająca przedurazami mechanicznymi

(przy upadku).

każde narzędzie ma wykonane laserowo nieścieralne oznaczenie.

czerwona powłoka oznaczabezpieczną pracę.

u użytkowników końcowych i w labo-ratoriach z drugiej strony. Tam metoda jest unikalną metoda w całym przemy-śle narzędziowym. Aby podkreślić któ-re z narzędzi z oferty zostały w ten spo-sób zaprojektowane, dodawane jest oznaczenie Ergo™.

praktyczne zasady bezpieczeństwa podczas pracy z systemami pod napięciem:

y Zawsze tak przechowuj i transpor-tuj swoje narzędzia izolowane, aby w żadnym przypadku nie doprowa-dzić do uszkodzenia ich izolacji.

y Skontroluj każde narzędzie pod kątem ewentualnych uszkodzeń przed użyciem. Jeśli zauważysz śla-dy uszkodzenia izolacji należy takie narzędzie niezwłocznie wycofać z użycia.

y Dbaj o swoje narzędzia izolowane, dokonuj ich regularnych przeglą-dów. Pamiętaj że powinny być one przechowywane czyste i suche.

y Specjalne okulary zabezpieczające oczy powinny być ubierane zawsze podczas pracy z ucinaczkami lub przy każdej pracy z rękami wycią-gniętymi ponad głowę.

y Bezpieczeństwo pracy z systemami pod napięciem wymaga, aby najbliższe otoczenie podczas Twojej pracy było czyste, suche i starannie utrzymane.

y Używaj zawsze narzędzi zgodnie z przeznaczeniem, do czynności do której zostało zaprojektowane, a tak-że zwracaj uwagę, aby dobrze do-brać wielkość narzędzia do wykony-wanych prac.

y Zawsze ubierz właściwe osobiste wyposażenie ochronne zalecane do wykonywanego rodzaju pracy.

y Zabezpiecz swoje: oczy, ręce, uszy oraz inne części ciała.

y Dbaj o to, aby luźne i odcinane czę-ści nie wpadały do urządzeń pod na-pięciem.

nRemigiusz SylwestrzakSNA EUROPE-POLAND



17 - 19 wrzeœnia/September 2013

ENERGETAB 26. MIÊDZYNARODOWE

ENERGETYCZNE TARGI BIELSKIE

BIELSKO-BIA£A INTERNATIONAL POWER INDUSTRY FAIR

http://www.energetab.pl

Firma Lange Łukaszuk założona w 1987 roku jest znanym dystry-butorem markowych wyrobów

przemysłowych. Duża część jej ofer-ty jest związana z rynkiem elektro-technicznym. Szczególnie należa-łoby w tym miejscu wymienić nie-miecką firmę Steinel – znanego na całym świecie producenta oświe-tlenia automatycznego, wskaźni-ków napięcia i czujników ruchu.LŁ posiada również w swojej ofer-cie handlowej bardzo bogate spek-trum narzędzi ręcznych dla elektry-ków, przeznaczonych zarówno do prac pod napięciem prądu prze-miennego do 1000V jak i do prac nie wymagających izolacji.

Jednym z najbardziej podstawowych narzędzi jakim posługuje się każdy elektromonter jest wkrętak.

W 2002 roku LŁ nawiązała współpracę z wytwórcą mar-kowych wkrętaków Felo–We-rkzeugfabrik Holland-Letz GmbH. Jest to niemieckie przedsiębiorstwo rodzinne, którego tradycje sięgają ro-ku 1887. Na przestrzeni 120 lat swojej działalności zasłynęła z wielu innowacyjnych projek-

tów oraz patentów technicznych m.in. dwuskładnikowej rękojeści, nowo-czesnego szafirowo-diamentowego bita czy systemu Smart. Obecnie zaj-muje pozycję wiodącego na świecie producenta najwyższej jakości wkrę-taków oraz bitów.

Wkrętaki Felo charakteryzują się niezwykle dużą precyzją wykona-nia końcówek jak również trwało-ścią. Zdolne są przenosić najwyż-sze momenty obrotowe, a tym sa-mym spełnić wysokie wymagania wszystkich znanych norm tech-nicznych. Ich rękojeści są ukształ-towane w sposób niespotykanie ergonomiczny – umożliwiają pew-

ny chwyt oraz minimalny wysi-łek przy pracy. Dodatkowo rę-kojeści wyposażone są w po-przeczny otwór mogący służyć

jako zawieszka lub też można go wykorzystać do włożenia dźwi-gni ułatwiającej przykręcanie/odkręcenie śruby.

Obecnie Felo wprowadziła na rynek absolutnie nowator-skie rozwiązanie: pierwszą na świecie rękojeść wkrętaka sa-modopasowująca się do dło-ni użytkownika – ERgONIC seria 400. Jest to prawdzi-

wa rewolucja w zakresie er-

gonomii i przeniesienia momen-tu obrotowego. Ergonic zachowu-jąc wszystkie dotychczasowe atuty poprzednich serii dzięki swojej we-wnętrznej strukturze, dostosowuje się do indywidualnej budowy każdej dło-ni. Uzyskuje się dzięki temu perfekcyj-ne zespolenie dłoń – wkrętak. Tak oto narzędzie staje się prawdziwym prze-dłużeniem ramienia. Efekt: praca wkrę-takiem ERGONIC, w zestawieniu z naj-bardziej znanymi, renomowanymi mar-kami, jest nieporównywalnie łatwiejsza i bardziej komfortowa. Jednak najważ-niejszą rzeczą jaką się osiąga dzięki rę-kojeści Ergonic jest osiąganie dalece przewyższającego konkurencję mo-mentu obrotowego.

Oprócz serii 400 Felo ma w swojej ofer-cie trzy inne linie wkrętaków: seria 600 profi (z rękojeścią jednoskładniko-wą), seria 200 (z rękojeścią jedno-składnikową) oraz 240/250 (mi-krowkrętaki). Ponadto dysponuje specjalnymi, jedynymi na rynku świa-towym zestawami wkrętaków izolo-wanych z wymienną rączką do profe-sjonalnych zastosowań - E-smartami. Jako doskonałe uzupełnienie można wskazać na inne zestawy a mianowicie tzw. felo Nm znajdujące zastosowanie wszędzie tam gdzie niezbędna jest bar-dzo wysoka precyzja w dozowaniu siły z jaką się dokręca śrubę.

Bezpieczne narzędzia od firmy lange ŁukaszukJednym z najistotniejszych elementów wpływających na dynamikę rozwoju cywilizacyjnego w każdym kraju jest energia elektryczna. Prąd jest wykorzystywany niemal w każdej dziedzinie naszego życia. Energia elektryczna jest wielkim dobrem lecz równocześnie użytkowanie jej niesie ze sobą potrzebę sprostania wielu wymaganiom eksploatacyjnym. Stąd też szczególnie osoby, które profesjonalnie parają się naprawami urządzeń elektrycznych powinny być bezwzględnie wyposażone w doskonałej jakości narzędzia gwarantujące im bezpieczeństwo.



Wkrętaki w wersji izolowanej serii 400 Ergonic oraz 600 oraz E-Smart są indy-widualnie poddawane specjalnym, bar-dzo surowym, procedurom testowym zgodnie z europejską normą EN60900.Firma Felo również słynie z produk-cji światowej jakości bitów. Oferowa-ne groty znacznie przewyższają pod względem twardości oraz odporności wymagania norm DIN i ISO. Są one wy-konane z doskonałej stali i charaktery-zują się niespotykaną starannością pod względem wymiarowym. Groty Felo są dostępne w praktycznie każdym kształ-cie oraz rozmiarze ( w przypadku braku określonego, rzadziej spotykanego bi-ta firma jest go w stanie wykonać na zamówienie, o ile, oczywiście, jest to możliwe pod względem technicznym). Warto też wspomnieć o szerokiej ga-mie różnego typu uchwytów magne-tycznych w tym tzw. Felo Star umoż-liwiających pracę w trudno dostęp-nych miejscach, mających dodatkowo tę właściwość, iż nie uszkadzają deli-katnych powierzchni typu regipsy czy drewno. Wielkim uznaniem naszych klientów cieszą się również uchwyty ty-pu „farmer” tak chętnie używane przez dekarzy.

Firma Felo jest w czołówce przedsię-biorstw stosujących i rozwijających najnowsze technologie. 98% produkcji jest skupiona w Niemczech pozostałe 2% na Węgrzech. Daje to gwarancję utrzymania wysokiej jakości.

Produkty Felo znalazły zastosowanie w wielu branżach szczególnie w przemyśle samocho-dowym, lotniczym oraz elek-trotech-nice.

Drugą obok wkrętaków niezwykle popularną grupą narzędzi są różnego rodzaju szczypce.

LŁ posiada całą grupę szczypiec reno-mowanej niemieckiej firmy NWS. Istnie-je ona ponad 30 lat i podobnie jak Felo może poszczycić się wieloma innowa-cyjnymi rozwiązaniami. Wyroby NWS (skrót od słów: Nothen Werkzeuge So-lingen) spełniają wszelkie europejskie oraz światowe normy w zakresie jako-

ści oraz bezpieczeństwa. NWS należy do grupy przedsiębiorstw stosujących najnowsze technologie. Duża część procesu produkcyjnego jest w pełni zautomatyzowana – odbywa się przy użyciu robotów.

Min. W trosce o zapewnienie odpo-wiedniej jakości produkty NWS są wytwarzane wyłącznie w Niemczech w dwóch zakładach produkcyjnych. Pierwszy znajduje się od początku dzia-łalności firmy w Solingen. Drugi zaś zo-stał otwarty po zjednoczeniu Niemiec w miejscowości Steinbach-Hallenberg w Turyngii - regionie znanym nie tyl-ko z pięknych krajobrazów, ale również słynącym z tradycji w wytwarzaniu róż-norodnych narzędzi ręcznych.

Szczypce NWS charakteryzują się nie-zwykłą wprost precyzją wykonania, funkcjonalnością, estetyką oraz trwało-ścią. Ergonomia rękojeści nie ma sobie równych w branży. Szczypce NWS trzy-ma się bardzo pewnie, a wysiłek towarzy-szący pracy jest minimalny. Tworzywo sztuczne zastosowane w rękojeściach jest elastyczne, miękkie, olejoodporne, przyjemne w dotyku, eliminuje poślizg dłoni. Wszystkie rękojeści są oferowane w bardzo żywych, dobrze dobranych barwach. Sercem każdych szczypiec jest stal z jakiej jest zbudowana ich część ro-bocza. NWS w swoich produktach wy-korzystuje specjalnie wyselekcjonowa-ną, hartowaną w oleju, stal chromowo--wanadową. Partie szczypiec, które bez-pośrednio stykają się z przedmiotem ob-

rabianym (ostrza do cięcia, uzębienia służące do chwytania itp.) są do-datkowo indukcyjnie wzmacniane do poziomu twardości 64 HRC. Rów-

nież niezwykle starannie są wykonane przeguby. Charakteryzuje je

zupełny brak luzów. Umoż-liwiają wiele cykli pracy bez widocznych oznak zużycia.

NWS posiada praktycznie każ-dy niezbędny do pracy typ szczypiec oraz nożyc. I tak: będą to szczypce uni-wersalne, obcinaczki boczne (również z dłuższą szyjką umożliwiające cięcie grubszego drutu przy mniejszym wy-siłku), nożyce do cięcia oraz odizolowy-wania kabli, szczypce płaskie, okrągłe, półokrągłe (te ostatnie również odgię-te), odizolowywacze, szczypce dla hy-draulików.

Odrębną grupą będą klucze: pła-skie, oczkowe, grzechotki, nasadki, przedłużki a także kluczyki imbuso-we, klucze nastawne i krzyżowe.

Ważnymi powszechnie używanymi na-rzędziami są też nożyce do przecina-nia kabli o różnych średnicach- jedno-ręczne, oburęczne, z mechanizmem grzechotkowym i bez.

Elementem uzupełniającym są izo-lowane rękawice, pensety, młotki, piły itp Grupa izolowanych narzędzi NWS po-siada znaki zgodności z europejską nor-mą EN 60900.

W każdym zestawie narzędzi dla elek-tryka musi się znaleźć przynajmniej je-den nożyk do usuwania izolacji. Firma Lange Łukaszuk w swojej ofercie posia-da całe spektrum tego typu narzędzi marki Jokari. Jokari Krampe GmbH jest niemieckim, światowej klasy producen-tem narzędzi ręcznych do odizolowy-wania kabli. Firma od samego początku tj. od przeszło 35 lat mieści się w miej-

scowości Ascheberg land Westfalia. Oferta Jo-kari obejmuje przeszło 20 różnych typów nożyków, dzię-ki którym możliwe jest szybkie, wy-godne i bezpieczne usunięcie izolacji z wielu rodzajów kabli o dowolnym kształcie. Wyroby Jokari odznaczają się niezmiennie wysoką jakością oraz sta-rannością wykonania. Między innymi dlatego całość produkcji odbywa się w siedzibie firmy w Niemczech. Jokari jest jedynym producentem pokrywa-jącym swoje ostrza azotkiem tytanu dzięki czemu charakteryzują się one niezwykłą wręcz trwałością i czysto-ścią cięcia.

OM n



szlifierki kątowe to poza wiertar-kami najczęściej kupowane elek-tronarzędzia. Są one przydatne

zarówno w przydomowym warszta-cie jak i w profesjonalnej pracy zawo-dowej. Firma DWT posiada w swoim asortymencie 27 modeli szlifierek ką-towych różniących się od siebie funk-cjami, mocą, rozmiarem oraz średnicą tarczy. Spośród nich można wybrać narzędzie odpowiadające potrzebom zarówno amatora jak i profesjonalisty. Podstawowymi zadaniami szlifierki ką-towej jest cięcie oraz szlifowanie me-talu, blachy, kamienia oraz elementów ceramicznych. Przy wyborze szlifierki należy pamiętać: powyższe czynno-ści szlifierką kątową możemy wykonać

„zgrubnie” czyli mało precyzyjnie. Do dokładniejszego cięcia należy wybrać piłę taśmową lub przecinarkę zaś do szlifowania szlifierkę prostą, taśmową lub oscylacyjną. Podstawowy para-metr to średnica tarczy. W Polsce naj-bardziej popularne są tarcze o średni-cach 115; 125 i 230 mm. Do prac do-mowych najczęściej kupujemy tarczę o średnicy 115 mm oraz 125 mm. Prace remontowe czy budowlane wymaga-ją tarcz o dużej średnicy np.: 230 mm. W asortymencie DWT moc waha się od 710 do 2400 Wat. Małe i lekkie szli-fierki, którymi łatwo się operuje pod-czas pracy przeznaczone są do drob-nych szlifowań i cięć. Jeśli zaś prace wymagają głębszych cięć bądź obra-

biane powierzchnie są duże, najlepsza do pracy okaże się duża szlifierka. Do tego potrzeba jednak większej siły rąk. Standardowym wyposażeniem każ-dej nawet najmniejszej szlifierki kąto-wej jest dokręcana dodatkowa rączka boczna. Przy dużych maszynach ręko-jeść główna może być typu zamknię-tego (w kształcie litery D) aby chronić rękę użytkownika przed przypadko-wymi uderzeniami podczas pracy. Wy-godnym rozwiązaniem jest obracana rękojeść główna, która ułatwia cięcie materiałów znajdujących się w trud-no dostępnych miejscach. Szlifierki ką-towe DWT wyposażone są w blokadę wrzeciona, umożliwiającą łatwe i szyb-kie montowanie akcesoriów. Opcjonal-

szlifierki kątowe firmy DWt



ną funkcją jest elektroniczna regulacja prędkości, pozwalająca dostosować ją do odpowiedniego materiału i trybu pracy. Dzięki temu można na przykład uniknąć nadpalania blachy podczas cięcia. Duże szlifierki mogą być wypo-sażone także w „łagodny start” i system antywibracyjny. Pierwsza funkcja ogra-nicza prąd rozruchu i pozwala na po-wolne uruchomienie szlifierki o dużej mocy, system antywibracyjny monto-wany w rękojeści pozwala ograniczyć wibracje podczas długotrwałej pracy. Dodatkową opcją jest rączka boczna wyposażona w system antywibracyjny. Duże i profesjonalne szlifierki posiadają także hamulec, który szybko zatrzymu-je tarczę po wyłączeniu.

Akcesoria do szlifierek kątowych

Podstawowymi najpopularniejszymi akcesoriami są tarcze korundowe do metali. Ich grubość to od 1 mm przy średnicy 115 do 3,5 mm przy średni-cy 230 mm oraz do szlifowania o gru-bościach od 6 do 8 mm. Do szlifierki możemy zamocować tarcze diamen-towe do cięcia innych niż metal ma-teriałów (np. beton, kamień czy cera-mika). Kolejne akcesoria do szlifierek to szczotki druciane do oczyszczania powierzchni metalowych lub usuwa-nia farby z drewna. Przy zastosowaniu specjalnego dysku elastycznego mo-żemy szlifierką pracować przy użyciu

krążków fibrowych. Służą do wyrów-nywania zniekształconych powierzch-ni w metalu i drewnie. Do usuwania powłok z powierzchni stosuje się tak-że tarcze listkowe (tzw. „lamelki”) po-kryte papierem ściernym z elektroko-rundem lub cyrkonią. Służą do szlifo-wania drewna, stali, żeliwa oraz spoin spawalniczych.

Więcej informacji technicznych można uzyskać u przedstawiciela marki DWT w Polsce – firmie HANMAR pod adre-sem e-mail: [email protected]

HANMAR n



hanower: W piątek, 12 kwietnia, dobie-gła końca tegoroczna edycja HANNO-VER MESSE, którą zdecydowanie można uznać za udaną. „Najważniejsze mię-dzynarodowe targi przemysłowe oka-zały się ważną siłą napędową czwartej rewolucji przemysłowej” – powiedział dr Jochen Köckler z zarządu Deutsche Messe AG. „Zarówno wystawcy, jak i go-ście wystawili imprezie doskonałe noty – również dlatego, że odpowiednio du-żą rangę nadała ona tematowi zintegro-wanego przemysłu, który staje się coraz ważniejszym trendem we wszystkich gałęziach gospodarki.”

Na HANNOVER MESSE 2013 swe pro-dukty i usługi zaprezentowało 6 550 wystawców z 62 krajów. Najbardziej udana edycja imprezy od dziesięciu lat spełniła pokładane w niej wysokie oczekiwania i umocniła swą pozycję jako niekwestionowanego numeru je-den wśród targów przemysłowych na świecie.

„W kontekście hasła ‘Integrated Indu-stry’ wystawcy udowodnili, że integra-cja poszczególnych procesów może mieć pozytywny wpływ na koszty, ja-kość produktów i kwestie ekologiczne – a co za tym idzie również na pozycję fir-my na konkurencyjnym rynku” – dodał Jochen Köckler. „Eksperci są zgodni co do tego, że idea zintegrowanego prze-mysłu trwale zmieni oblicze globalnej gospodarki w ciągu nadchodzących 10 – 15 lat.”

Produkcja zintegrowana to zarówno szansa, jak i wyzwanie. „Na HANNOVER MESSE widać było wyraźnie, że firmy są zdeterminowane, by dobrze wyko-rzystać ten trend. A wystawcy targów są na tej drodze dzięki przyjazdowi do Hanoweru o krok przed konkurencją” – podkreślił Jochen Köckler.

Także dr Dietmar Harting, prezes komite-tu wystawców, bardzo pozytywnie oce-nił tegoroczną imprezę: „Targi HANNO-VER MESSE 2013 odniosły sukces po raz kolejny potwierdzając swą rolę jako naj-ważniejszego międzynarodowego fo-rum innowacji. Dzięki odpowiedniemu doborowi tematu wiodącego wystaw-cy przygotowani zostali do zbliżającej się nowej ery w produkcji przemysłowej.”

Po raz kolejny targi HANNOVER MESSE stały się też platformą spotkań ludzi biz-nesu i polityki. „W tym roku impreza cie-szyła się ogromnym zainteresowaniem decydentów z całego świata – zarówno zza oceanu, jak i z Europy. Uczestniczy-li w niej politycy najwyższego szczebla, przedstawiciele Unii Europejskiej, a tak-że reprezentanci poszczególnych kra-jów związkowych i rządu w Berlinie” – dodał Jochen Köckler.

Krajem partnerskim HANNOVER MES-SE była w tym roku Rosja. Uroczystego otwarcia targów dokonała 7 kwietnia na oczach ponad 3000 zgromadzonych go-ści kanclerz Niemiec Angela Merkel wraz z prezydentem Rosji Władimirem Puti-

nem. Rosja zaprezentowała w Hanowe-rze swój potencjał jako kraju rozwinię-tego technologicznie i wypromowała się jako godny zaufania partner na are-nie międzynarodowej. W czasie licznych spotkań ludzi biznesu z różnych krajów zainicjowano ważne projekty międzyna-rodowe, które z pewnością zaprocentują w przyszłości. „Rosja udowodniła, że jest wartościowym partnerem z perspekty-wami i bogatą ofertą dla potencjalnych kontrahentów. Zarówno na stoiskach po-szczególnych firm, jak i w czasie imprez specjalnych nawiązano nowe cenne kon-takty i podpisano umowy o współpracy” – podkreślił Jochen Köckler.

HANNOVER MESSE 2013 odwiedziło po-nad 225 000 zwiedzających. Targi utrzy-mały więc wysokie wskaźniki – porów-nywalne z tymi z bardzo udanego roku 2011 –a dodatkowo mogą pochwalić się wyjątkowo dużym odsetkiem osób de-cyzyjnych i specjalistów z branży wśród swoich gości. Co czwarty zwiedzający przyjechał do Hanoweru spoza granic Niemiec – większość z krajów Unii Eu-ropejskiej (50%) oraz z Azji Południowej, Wschodniej i Środkowej (20%). Najliczniej reprezentowana była w tym roku Holan-dia (3500 gości) oraz Chiny (3400 osób), a także Indie, Włochy, Austria i Dania.

Kolejna edycja targów HANNOVER MESSE odbędzie się w dniach 7 – 11 kwietnia 2014.

www.hannovermesse.de n

podsumowanie targów hANNOVER mEssE 2013 (od 8 do 12 kwietnia)Pełną parą w kierunku zintegrowanego przemysłu


targi

http://www.hannovermesse.de/de/presseservice

Documents

Urządzenia dla Energetyki 3/2013