OSNOVE PETROGRAFIJE

PROF. DR. NADA VASKOVIÃ

id955671 pdfMachine by Broadgun Software - a great PDF writer! - a great PDF creator! - http://www.pdfmachine.com http://www.broadgun.com

UVOD

Petros � stena

Graphos - opisati

PETROGRAFIJA

VREME TRAJANJA KURSA JE

7 NEDELJAKURS petrografije obuhvata

3 bloka nastave predavanja

o STENAMA LITOSFERE prema naèinu postanka

MAGMATSKE

SEDIMENTNE

METAMORFNE

STENE

Svaki blok sastoji se od dva skupa metodskih jedinica

Teorijskeosnove svake grupe stena

PETROGRAFIJE

Najznaèajnije i najèe�ãe vrste stena iz svake

grupe

NAÈIN OCENJIVANJA

0-100ukupno

0-20Ispit: usmeni

0-30Kolokvijumi = 3 x 10

0-30Testovi = 3 x 10

0-10Ve�be

0-10Redovno pohaðanje nastave

bodoviPredispitne obaveze

1095-100

985-94

875-84

765-74

655-64

50-54

KONAÈNA OCENA

BODOVI

BODOVI I KONAÈNA OCENA

USMENI NIJE

POTREBAN

LITERATURA:

V. Jovanoviã, D. Sreãkoviã-Batoãanin OSNOVI GEOLOGIJE. 2006. Zavod za izdavanje ud�benika, Beograd.

Kne�eviã-Djordjeviã, V i Djordjeviã P., 1976:Osnovi Petrologije � nema u prodaji

Djordjeviã P., Kne�eviã-Djordjeviã, V. I Milovanoviã, D., 1991. Osnovi Petrologije, Nauka, Beograd, nema u prodaji

Vukov, M. Osnovi petrografije, 2007., autorizovana skripta � pdf format na sajtu RGF.

-Brzine prostiranja P i S seizmièkih talasa

-Petrolo�kih i geohemijskih podataka

Brzina prostiranja seizmièkih talasa:

- zavisi od gustine i elastiènosti materijala

- raste sa dubinom zbog pritiska � materijal postaje kompaktniji i elastièniji

Unutra�nja gradja i struktura Zemlje definisane su na osnovu:

P-talasi tresu zemlju u pravcu prostiranja, a S-talasi upravno ili transferzalno u odnosu na pravac prostiranja

P-talasi mogu da se kreãu i kroz materijale koji se nalaze u teènom stanju

Kroz sve materijale P-talasi se prostiru br�e

S-talasi � ne mogu da prolaze kroz teènosti

SEIZMIÈKI TALASI I STRUKTURA ZEMLJE

Promene u brzini prostiranja talasa na odreðenim dubinama ukazuju da se Zemlja sastoji od razlièitih slojeva

Slojevi se razlikuju po sastavu:

- razlike u gustini ukazuju da je unutra�njost Zemlje heterogena

Razlikuju se tri osnovna sloja ili ljuske:

Kora:

-najtanja, debljine od 3 do 70 km

Omotaè:

- èvrst; prostire se do dubine od oko 2900 km

Jezgro:

-gvo�ðevita sfera, radijusa 3486 km

Slojevi ili ljuske definisane su na osnovu fizièkih karakteristika:

sa rastom dubine uoèava se gradacioni rast

pritiska,

temperature

gustine.

Toplota iz jezgra Toplota iz jezgra

uzrokuje konvekciona uzrokuje konvekciona

strujanja u omotastrujanja u omotaèèu i u i

to na skoro isti nato na skoro isti naèèin in

kao kao ��to je kretanje to je kretanje

mehurimehuriããa gasa u a gasa u

vrijuvrijuããoj vodioj vodi

Stene omotaStene omotaèèa mogu sa a mogu sa

se deformise deformi��u pod u pod

pritiskom i teku na isti pritiskom i teku na isti

nanaèèin kao i ektremno in kao i ektremno

viskozni fluidi (asfaltviskozni fluidi (asfalt)

OMOTAÈ

Astenosfera je �ilavi deo gornjeg omotaèa

Litosfera: gu�ãi - èvr�ãi deo gornjeg omotaèa i

kore pliva na astenosferi, kao led na vodi sastoji se od ploèa ogranièenih

okeanskim riftovima, zonama subdukcije i transformnim rasedima

Astenosfera:- poluteèna- Nalazi se ispod litosfere, u gornjem

omotaèu do dubine od oko 600 km- Debljine je 30-50 km ispod kontinentalne

litosfere i do 100 km ispod okeanske.

Litosfera:

- Sastoji se od kore i gornjeg omotaèa

- Relativno hladna i rigidna ljuska

- Srednje debljine oko 100 km, a mo�e biti i do 250 km (ispod starijih delova kontinenata)

- Prema sastavu razlikuju se:

Okeanska litosfera

Kontinentalna litosfera

Kakav uticaj ima omotaè?

Zbog razlika u T u unutra�njosti zemlje formiraju se toplotna strujanja od jezgra ka kori � nazivaju se konvekciona strujanja

2. Kontinentalna litosfera:

-Debljine je izmeðu 80 i 200 km

-Donji deo kontinentalne litosfere se veoma te�ko defini�e na osnovu brzine prostiranja seizmièkih talasa

1. Okeanska litosfera:

- Nalazi se ispod okeanskih podruèja -okeanski tip kore

- Stalno recikliranje odnosno obnavljanje okeanske litosfere de�ava se u dubokim delovima omotaèa

- Debljina okeanske litosfere je izmedju 50 km do 125 km

Kontinentalna kora:Kontinentalna kora:

- Svetla i laka; mo�e biti debljine do 65 km

- Izgraðena uglavom od silikatnih stena (veãinom granitskog sastava)

- Gradi 0.374 % Zemljine mase

- Predstavlja spolja�nji deo Zemlje izgradjen veãinom od kristalastih stena odnosno minerala male gustine meðu kojima dominiraju kvarc i feldspati

- Hladna je, kruta i sporo se deformi�e

Okeanska kora:

-Relativno gusta, izgraðena od bazaltnih stena, debljine izmeðu 6 i 10 km

-Gradi 0.099 % mase Zemlje

-Najveãi deo zemljine kore formiran je kroz vulkansku aktivnost

-U sistemu okeanskih grebena nalazi se mre�a vulkana du�ine 40 000 km kroz koju se generi�e nova okeanska kora brzinom od 17 km3 godi�nje pokrivajuãi okeansko dno sa bazaltima. Havaji i Island predstavljaju dva primera akumulacije bazaltnih naslaga

Nova okeanska kora formira se kroz vulkanizam u zonama srednjookeanskih grebena - sistemi pukotina koji �okru�uju� globus

Vatreni prsten

Prirodni agregat jednog ili vi�e minerala nazivamo stenom.

Stene�L]JUDÿHQH�RG�MHGQRJ�PLQHUDOD�monomineralnim, a od veãeg broja minerala,

polimineralnim.

STENE LITOSFERE

Stene, kao i minerali, mogu da nastanu na

razlièite naèine

Hlaðenjem magme ili lave nastaju

magmatske stene.

magma

magma

Stene koje su na povr�ini Zemlje izlo�ene dejstvu spolja�njih sila, bivaju èesto razorene

mehanièki ili/i hemijski.

Materijal nastao povr�inskim raspadanjem mo�e da bude transportovan i negde

istalo�en.

Na taj naèin nastaju sedimentne stene.

Deo ovih stena nastaje i talo�enjem nerastvornih ostataka organizama.

Formiranje sedimentnih stena

EROZIJA POD UTICAJEM VETRA

Pla�e

REÈNI NANOSI - ALUVIONI

Usled regionalnih � orogenih pokreta u zemljinoj kori ili intrudovanja magme dolazi do naprezanja i rasta temperatura i pritisaka koji veã postojeãestene transformi�u dajuãi sasvim nove.

Te procese nazivamo metamorfnim, a njihove produkte

metamorfnim stenama

NABORI I �KRILJAVOST U METAMORFNIM STENAMA

NABORI I �KRILJAVOST U METAMORFNIM STENAMA

Stenski ciklus

Magmatske Magmatske stenestene

Metamorfne Metamorfne

stenesteneParcijalno stapanje

Stene omotaèa

Metamorfizam

SedimentneSedimentne

stenestene

Oèvr�ãacanje

Litifikacija

Raspadanje i erozija

MAGMATSKE STENE

� Magma � definicija i sastav

� Naèini pojavljivanja magmatskih stena

� Sklop magmatskih stena

� Tekstura i struktura

� Klasifikacija magmatskih stena

� Mineralni sastav

Magma je usijano teèni, homogeni silikatni rastop, izgraðen od te�koisparljivih (90%) i lakoisparljivih (10%) sastojaka.

Temperatura magme 700-1400oC

HLAÐJENJE MAGME KRISTALIZACIJA

FRAKCIONA ili RAVNOTE�NA

DIFERENCIJACIJA MAGME

DIFERENCIJACIJA MAGME

Likvacijom

Gravitacijom

Istiskivanjem ostatka rastopa

Izdvajanje minerala usled hlaðenja i kristalizacije mo�e da se odvija:

Gravitacija

Kristalizacija magme

Olivin

Piroksen

Amfibol

Biotit

Ca-rich

(Anortit)

Plagioklas

Na-rich (Albit)

Ortoklas

Muskovit

Kvarc

Diskontinuirana serija Kon

tinui

rana

ser

ija

Mafi ne - Bazi neè è

Intermedijarne

Felzi ne - kiseleè800 Co

Tem

pe

ratu

ra

1400 Co

BOVEN-ova REAKCIONA SERIJA

OBLICI MAGMATSKIH TELA

Pokrenuta iz dubine Zemlje, magma mo�e da bude

utisnuta u stene Zemljine kore

izlije na povr�inu

Konsolidacijom magmatskog rastopa u razlièitim uslovima nastaju specifièni oblici

magmatskih tela

hlaðenjem u dubini nastaju

plutonska magmatska tela ili plutoni

izlivanjem na povr�inu nastaju

vulkanska tela

Konkordantna tela

Diskordantna tela

Lavièni tok

Dajk

Lakolit

Batolit

Sil

Kupa

vulkanski pepeoPiroklastièni pepeo

batolit

dajk

VULKANSKA KUPA I KRATER

TIPOVI IZLIVANJA ILI EKSTRUZIJA MAGME

EFUZIJA

EKSTRUZIJA

SATELITSKI SNIMAK EKSTRUZIJE

SKLOP MAGMATSKIH STENA

Tekstura

Struktura

Tekstura stene je posledica geolo�kih dogaðaja koji su se odigravali u toku ili odmah po kristalizaciji magmatskog rastopa

Odreðena je

prostornim rasporedom minerala

ispunjeno�ãu prostora

Masivna ili homogena

Planparalelna

Fluidalna

Mehurasta, �upljikava, �ljakasta

Masivna ili homogenaMehurasta

�upljikava

Fluidalna

Struktura�MH�RGUHÿHQD

Oblikom

Velièinom

meðusobnim odnosom sastojaka

zrnasta

porfirsku

Plutonske ili dubinske magmatske stene

vulkanske magmatske stene

Krupnozrna

Srednjozrna

Sitnozrna

5 mm

3mm do 5 mm

<1 mm do 3 mm

Porfiroidna struktura

Plutonske ili dubinske magmatske stene

zrnasta

krupnozrna

zrnasta

Krupnozrna

Porfirska struktura

fenokristali

Osnovna masa

porfirska

fenokristali

Osnovna masa

fenokristali

Osnovna masa

Vulkansko staklo

Hijalinska struktura ili staklasta