WOJEWÓDZKI SĄD ADMINISTRACYJNY

w OLSZTYNIE

INFORMACJA

o działalności Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie w 2013 r.

Olsztyn, styczeń 2014 r.

Spis treści

Uwagi wstępne ………………………………………….................................... 7

Część I. Działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie ………………………………………………….…………..…………

11

1. Wpływ spraw i wyniki postępowania sądowego …..….………..

….…. 11

2. Zagadnienia ogólne ………………………………….……………..

…… 18

1/ sprawność postępowania………………….…………………………………. 18

2/ funkcjonowanie instytucji postępowania mediacyjnego………................. 20

3/ funkcjonowanie instytucji postępowania uproszczonego…..….…………. 20

4/ podmioty wnoszące skargi …………………..……………………………... 22

5/ udział pełnomocników stron ………….……………..………………………. 22

6/ prawo pomocy ………………………………………..………………………. 23

7/ stosowanie prawa unijnego i pytania prawne…………….………………... 35

Część II. Problemy wynikające z orzecznictwa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie ………………………………………………..

42

1. Zagadnienia procesowe ……………………………………………………... 42

1/ właściwość wojewódzkiego sądu administracyjnego, zakres kontroli sądowej i wszczęcie postępowania sądowego ……..…………..……….. 42

2/ wyłączenie sędziego …………………………..……………......

………….. 54

3/ wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności ...………..

… 58

4/ doręczenia ……………………………….…………….…………….

……… 61

5/ uchybienia terminów i ich przywracanie ..…………..

……………………. 61

6/ koszty sądowe i zwrot kosztów postępowania między stronami ..…..

… 69

2. Zagadnienia dotyczące funkcjonowania Wydziału I orzekającego w sprawach finansowych i celnych ………………………………………...…

73

Uwagi ogólne dotyczące funkcjonowania Wydziału I ...………………...…… 73

1/ stosowanie Ordynacji podatkowej ………...……………….

……………… 73

2/ sprawy związane z nadzorem Regionalnej Izby Obrachunkowej oraz skargi na uchwały i zarządzenia organów jednostek samorządu terytorialnego dotyczące finansów ……………………………………...…

76

3/ podatek od towarów i usług ………………………………………………… 77

4/ podatek akcyzowy ………..…………….……….………………………..

… 81

5/ podatek od spadków i darowizn ………………….....

…………………….. 85

6/ podatek dochodowy od osób prawnych

…………………………………... 85

7/ podatek dochodowy od osób fizycznych …….

…………………………… 89

8/ podatki i opłaty lokalne, podatek rolny i leśny ………………………….… 94

9/ podatek od czynności cywilnoprawnych i opłata skarbowa .

……………. 105

10/podatek od gier

……………………………………………………………… 106

11/postępowanie egzekucyjne …………………………...

……………………. 109

12/sprawy celne …………….……………………….

………………………….. 116

13/pomoc finansowa z Unii Europejskiej ………………...

…………………… 118

14/pomoc finansowa związana z rozpoznaniem spraw dotyczących oceny wniosków o dofinansowanie projektów w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych ………….………………………………………

121

3. Zagadnienia dotyczące funkcjonowania Wydziału II ……..…….……… 127

Spostrzeżenia ogólne dotyczące orzecznictwa w sprawach objętych właściwością wydziału ………………………………………………………... 127

1/ sprawy z zakresu budownictwa …………….………………………..… 128

2/ zagospodarowanie przestrzenne …………….…...……. 141

………………

3/ gospodarka nieruchomościami …………….…………….

……………... 152

4/ sprawy z zakresu gospodarki wodnej, w tym ochrony wód,

budownictwa wodnego, melioracji i zaopatrzenia w wodę

……………158

5/ rolnictwo

…………………………………………………………………..

..159

6/ sprawy z zakresu ochrony środowiska

…………………………………. 161

7/ sprawy z zakresu geodezji i kartografii ……………………….

………... 173

8/ geologia

………………………………………………………………......

..178

9/ sprawy z zakresu ewidencji ludności ……………….

………………….. 180

10/ pomoc społeczna ……………………………………….

………………… 182

11/ sprawy mieszkaniowe, w tym dodatki mieszkaniowe …..…………..

… 186

12/ weterynaria i ochrona zwierząt ….....

…………………………………… 188

13/ zatrudnienie i bezrobocie ...…………………………….……..…….

…… 189

14/ ochrona zdrowia …………….……..……………………...

……………... 191

15/ stosunki służbowe, zasiłki i inne sprawy związane z zatrudnieniem

służb mundurowych, sprawy z zakresu inspekcji pracy.…………...

….193

16/ sprawy z zakresu obronności kraju …………………….………………. 198

17/ uprawnienia kombatanckie i wojskowe ……………….…………...…… 199

18/ dostęp do informacji publicznej ……..…….……………………….

….... 200

19/ orzecznictwo w sprawach samorządowych, w tym dotyczące rozstrzygnięć nadzorczych …………………………………….....……...

205

20/ edukacja i oświata ……………………………...……………….….….. 216

…21/ sprawy z zakresu dróg publicznych i transportu drogowego …....

…… 223

22/ działalność gospodarcza ……………………………………………….... 233

23/ cudzoziemcy ………………………………………………………………. 237

Część III. Pozaorzecznicza działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie ……………………………..…………………

238

1. Inicjatywy w zakresie ujednolicania orzecznictwa i praktyki sądowej .. 238

2. Funkcjonowanie Wydziału Informacji Sądowej ………………….…...… 241

3. Aktywność pozaorzecznicza sędziów. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników sądu .………………………….…… 244

Uwagi końcowe i wnioski ………………………………………………..…….. 247

Tabele …………………………………………………………………..………….. 252

UWAGI WSTĘPNE

Utworzony w ramach reformy sądownictwa administracyjnego Wojewódzki

Sąd Administracyjny w Olsztynie, jako jeden z 16 wojewódzkich sądów

administracyjnych w kraju, sprawuje wymiar sprawiedliwości na terenie województwa

warmińsko-mazurskiego od 1 stycznia 2004 r. Z dniem 31 grudnia 2013 r. minęło

zatem 10 lat funkcjonowania Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie.

Podkreślenia wymaga, że przed reformą sądownictwa administracyjnego na terenie

województwa warmińsko-mazurskiego nie było ośrodka zamiejscowego Naczelnego

Sądu Administracyjnego. Skargi na działalność organów administracji publicznej

z tego terenu rozpatrywał Naczelny Sąd Administracyjny z siedzibą w Warszawie

oraz w Ośrodkach Zamiejscowych w Gdańsku i w Białymstoku. Utworzenie zatem

Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie miało istotne znaczenie dla

społeczności lokalnej. Spowodowało przede wszystkim podniesienie prestiżu miasta

Olsztyna, w którym dotąd nie miał siedziby sąd o tak wysokiej randze. Ponadto,

znacznie ułatwiony został dostęp do sądu i co najważniejsze urzeczywistniono,

wyrażoną w art. 7 p.p.s.a., zasadę szybkości postępowania sądowego.

Na przestrzeni 2004-2013 roku czas oczekiwania na rozpatrzenie sprawy

w tym Sądzie (obliczony na dzień 31 grudnia każdego roku) wahał się w granicach

od 1,41 miesiąca (w 2012 r.) do mniej niż dwóch miesięcy w latach wcześniejszych.

Natomiast w 2013 r. wyniósł on 2,65 miesiąca, co związane było z tym, że w tym

okresie Sąd orzekał w znacznie zmniejszonej obsadzie sędziowskiej względem lat

poprzednich. Sprawność postępowania sądowego na przestrzeni minionych 10 lat

została osiągnięta w związku z kierowaniem na rozprawę każdej ze spraw

bezpośrednio po jej wpływie do Sądu, a gdy zachodziła konieczność wezwania

do uiszczeniu wpisu lub uzupełnienia braków formalnych skargi - po uiszczeniu

wpisu lub uzupełnieniu tych braków.

Stabilny pozostaje także roczny wpływ spraw do tutejszego Sądu, który

średnio kształtuje się na poziomie ponad 2000 spraw. W 2004 r. Sąd miał do

rozpoznania 3858 spraw (w tym 2205 spraw zarejestrowanych na przestrzeni

2004 r.), w 2005 r. – 1916 spraw, a w kolejnych latach średnio ponad 2000 spraw

rocznie. Natomiast w 2013 r. wpływ spraw do tego Sądu wyniósł 2286 spraw i był

nieco niższy niż w 2012 r., w którym wpłynęło 2377 spraw. Łącznie w okresie

minionych 10 lat wpłynęło do tutejszego Sądu ponad 20.000 spraw i niemal taka

sama liczba spraw została w tym okresie przez ten Sąd rozpoznana.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie rozpoznaje sprawy w ramach

dwóch wydziałów orzeczniczych, do orzekania w których ustalono 18 stanowisk

sędziowskich. Jednak na przestrzeni 2013 r. faktyczna obsada sędziowska była

znacznie niższa, gdyż jeden z sędziów przeszedł do orzekania w Naczelnym Sądzie

Administracyjnym, a kilku sędziów przebywało na długotrwałych zwolnieniach

lekarskich. Przykładowo, w grudniu 2013 r. faktyczna (statystyczna) obsada

sędziowska wynosiła dla tego Sądu 14,2. W Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym

w Olsztynie zatrudnionych jest też czterech referendarzy sądowych oraz osoby

w łącznym wymiarze 46 etatów na stanowiskach urzędników sądowych

i pracowników obsługi.

W Wydziale I (do którego należą głównie sprawy finansowe i celne) orzekali

sędziowie WSA: Andrzej Błesiński - pełniący funkcję Przewodniczącego tego

Wydziału i funkcję Wiceprezesa Sądu, oraz Wojciech Czajkowski, Renata Kantecka,

Ryszard Maliszewski, Wiesława Pierechod, Tadeusz Piskozub, Zofia Skrzynecka.

Czynności referendarskie w Wydziale I wykonywały: Anna Ambroziak i Małgorzata

Klimek.

W Wydziale II (w którym rozpoznawane są wszystkie sprawy niezastrzeżone

dla Wydziału I) orzekali: sędzia NSA Janina Kosowska - pełniąca funkcję

Przewodniczącej Wydziału II, a jednocześnie Prezesa Sądu oraz sędziowie WSA:

Marzenna Glabas, Alicja Jaszczak-Sikora, Bogusław Jażdżyk, Beata Jezielska,

Tadeusz Lipiński, Katarzyna Matczak, Adam Matuszak, Ewa Osipuk, Hanna

Raszkowska oraz orzekający do końca sierpnia 2013 r. Zbigniew Ślusarczyk -

pełniący funkcję Przewodniczącego Wydziału Informacji Sądowej. Czynności

referendarskie w tym wydziale wykonywali: Agnieszka Bińczyk i Krzysztof Nesteruk.

Podkreślenia wymaga, że od września 2013 r. skład sędziowski uległ

zmniejszeniu w związku z otrzymaniem nominacji na sędziego NSA przez sędziego

Zbigniewa Ślusarczyka, a do końca 2013 r. nie zakończyło się postępowanie

związane z obsadą zwolnionego stanowiska sędziowskiego. Natomiast od sierpnia

2013 r. sędzia WSA Hanna Raszkowska przebywa na zwolnieniu lekarskim.

Ponadto, w okresie sprawozdawczym dwóch sędziów tutejszego Sądu (sędzia NSA

Janina Kosowska i sędzia WSA Zbigniew Ślusarczyk) orzekało także w ramach

delegacji w Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

Przez cały okres swojego funkcjonowania, a zatem także w 2013 r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie współpracował z instytucjami

publicznymi zajmującymi się przygotowywaniem osób do zawodu prawnika, w tym

9

przede wszystkim Wydziałem Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-

Mazurskiego w Olsztynie oraz samorządem zawodowym adwokatów i radców

prawnych. Udostępniano także zainteresowanym literaturę znajdującą się

w Bibliotece Sądu, poszerzając systematycznie niezbędne do funkcjonowania Sądu

zbiory wydawnictw prawniczych.

Na przestrzeni 2013 r. odbyło się jedno Zgromadzenia Ogólne Sędziów

Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, na którym przyjęto

sprawozdanie Prezesa Sądu z rocznej działalności Sądu w 2012 roku. Odbyło się

także sześć posiedzeń Kolegium Sądu, których przedmiotem były sprawy finansowe

oraz kadrowe Sądu.

Mając zaś na względzie obowiązek systematycznego podnoszenia poziomu

wiedzy i kwalifikacji osób zatrudnionych w Sądzie, sędziowie, referendarze sądowi,

asystenci sędziów, urzędnicy sądowi i pozostali pracownicy Sądu uczestniczyli

w licznych szkoleniach i naradach, organizowanych zarówno w siedzibie Sądu, jak

również w innych sądach administracyjnych. Trzech asystentów sędziego odbywało

studia doktoranckie na Wydziałach Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego

i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

W 2013 r. działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

realizowana była na wielu obszarach związanych zarówno ze sprawowaniem

wymiaru sprawiedliwości, jak również działalnością pozaorzeczniczą. Stąd niniejsze

opracowanie zostało podzielone na trzy części.

W części pierwszej przedstawiona została informacja dotycząca wpływu spraw

oraz sposobu i formy ich rozpatrzenia z uwzględnieniem sprawozdania

statystycznego obejmującego funkcjonowanie obu wydziałów orzeczniczych w 2013

roku. Omówiono także wskaźniki dotyczące udziału stron postępowania oraz ich

pełnomocników w posiedzeniach Sądu.

Część druga opracowania poświęcona została wybranym problemom

wynikającym z praktyki orzeczniczej Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Olsztynie. W ramach poszczególnych tematów przedstawiono informację

dotyczącą stosowania przepisów prawa stanowiących podstawę podejmowania

zaskarżonych rozstrzygnięć organów administracji publicznej ze wskazaniem

konkretnych orzeczeń Sądu wydanych w następstwie rozpatrzenia skarg –

szczególnie tych, względem których Naczelny Sąd Administracyjny oddalił środki

odwoławcze.

Trzecia część sprawozdania dotyczy działalności pozaorzeczniczej Sądu

10

związanej m.in. z działalnością organizacyjną, obsługą stron postępowania przez

Wydział Informacji Sądowej oraz realizacją inicjatyw w zakresie ujednolicenia

orzecznictwa i praktyki sądowej, doskonaleniem zawodowym kadry oraz

działalnością administracyjno - gospodarczą Sądu.

Uwagi końcowe zawierają wnioski dotyczące funkcjonowania Sądu w 2013 r.

na tle porównawczym z 2012 r. i wcześniejszymi okresami sprawozdawczymi oraz

kierunki w zakresie doskonalenia działalności Wojewódzkiego Sądu

Administracyjnego w Olsztynie.

Całość opracowania uzupełniona została tabelami graficznymi sporządzonymi

w oparciu o sprawozdanie statystyczne za 2013 r.

Olsztyn, 31 stycznia 2014 roku

11

Część I. Działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

1. Wpływ spraw i wyniki postępowania sądowego

Na przestrzeni 2013 r. w repertoriach WSA w Olsztynie zarejestrowano

łącznie 2286 spraw, co stanowi niewielki spadek wpływu względem poprzedniego

okresu sprawozdawczego, w którym wpłynęło ogółem 2377 spraw.

Spośród ogólnej liczby 2286 spraw, 2125 spraw dotyczyło zaskarżenia aktów

i czynności z zakresu administracji publicznej, co stanowi 92,96 % zarejestrowanych

spraw, a 129 spraw - bezczynności i przewlekłości organów administracji publicznej,

co stanowi 5,64 % ogólnego wpływu. Postępowania sądowoadministracyjne zostały

ponadto wszczęte na skutek zgłoszenia przez strony 32 wniosków (1,4 % ogólnego

wpływu spraw).

Analizując strukturę wpływu w 2013 r. skarg na akty i czynności z zakresu

administracji publicznej stwierdzić przede wszystkim należy, że w repertoriach SA

zarejestrowano mniej o 24 sprawy tego typu niż w 2012 r. Natomiast, podobnie jak

w poprzednich okresach sprawozdawczych, także w 2013 r. znaczącą pozycję

wpływających spraw stanowiły sprawy z zakresu pomocy społecznej (symbol 632),

których wniesiono 410, co stanowi 19,29 % ogólnego wpływu spraw

zarejestrowanych w repertorium SA w Sądzie. Ilość skarg w tym przedmiocie jest

znacznie wyższa niż w 2012 r., w którym zarejestrowano 255 spraw tego typu.

Istotny spadek wpływu w okresie sprawozdawczym odnotowano natomiast wśród

spraw mieszkaniowych (symbol 621), które dominowały w 2012 r. z wpływem 434

spraw (20,2 % ogółu spraw zarejestrowanych w repertorium SA w 2012 r.) -

w 2013 r. takich spraw wpłynęło tylko 15 (0,71 % ogółu spraw zarejestrowanych

w repertorium SA w Sądzie). Na podobnym poziomie utrzymywał się wpływ spraw

z zakresu budownictwa (symbol 601) - 138 spraw względem 139 spraw w 2012 r.

oraz z zakresu zagospodarowania przestrzennego (symbol 615) - 111 spraw

względem 115 spraw w 2012 r. Wyższy w porównaniu z 2012 r. był zaś wpływ skarg

z zakresu dróg, kolei, lotnictwa i żeglugi (symbol 603), których odnotowano

w repertorium SA 115, podczas gdy w poprzednim okresie sprawozdawczym 73.

Znaczącą pozycję stanowiły również sprawy z zakresu podatku od towarów

i usług (symbol 6110), których wniesiono 133 (6,26 % ogólnego wpływu spraw

zarejestrowanych w repertorium SA). Ilość skarg w tym przedmiocie jest wyższa niż

w 2012 r., w którym zarejestrowano 100 spraw tego typu. Ponadto wpłynęło też 12

więcej skarg dotyczących podatku dochodowego od osób fizycznych (symbol 6112),

których wniesiono 122 tj. 5,74 ogólnego wpływu spraw zarejestrowanych

w repertorium SA. Ilość skarg w tym przedmiocie w porównaniu do roku 2012,

w którym zarejestrowano 110 spraw tego typu, nieco wzrosła. Zdecydowanie wyższy

wpływ odnotowano natomiast wśród spraw dotyczących podatku od czynności

cywilnoprawnych, opłaty skarbowej oraz innych podatków i opłat (symbol 6116),

których wniesiono 178 (8,38% ogólnego wpływu), w roku 2012 zarejestrowano tylko

26 spraw tego typu.

Kategorie skarg na akty i czynności z zakresu administracji publicznej,

z uwzględnieniem ilości spraw zarejestrowanych w repertoriach SA w 2012 r.

i 2013 r. (według symbolu podstawowego) przedstawia poniższe zestawienie

statystyczne:

Lp. Przedmiot sprawy Symbol sprawy

Wpływ2012 2013

1. Budownictwo 601 139 1382. Drogi, koleje, lotnictwo, żegluga 603 73 1153. Działalność gospodarcza 604 50 794. Ewidencja ludności 605 20 195. Geologia i górnictwo 606 2 1

6. Gospodarka mieniem, (w tym gospodarka nieruchomościami) 607 37 49

7. Gospodarka wodna 609 3 1

8.

Podatki i inne świadczenia pieniężne, do których mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej oraz egzekucja tych świadczeń pieniężnych

611 510 697

9. Geodezja i kartografia 612 11 410. Ochrona środowiska i ochrona przyrody 613 59 7711. Oświata, szkolnictwo wyższe i nauka 614 42 4412. Zagospodarowanie przestrzenne 615 115 11113. Rolnictwo i leśnictwo 616 14 1214. Wywłaszczenia i zwrot nieruchomości 618 13 1815. Stosunki pracy i stosunki służbowe 619 32 1816. Ochrona zdrowia i choroba zawodowa 620 12 25

17. Sprawy mieszkaniowe (w tym dodatki mieszkaniowe) 621 434 15

18. Powszechny obowiązek obrony kraju 624 2 2

19. Ustrój samorządu terytorialnego, w tym referendum gminne 626 20 20

20. Cudzoziemcy, repatrianci, nabycie nieruchomości przez cudzoziemców 627 2 2

21. Przejęcie mienia 629 1 1

22.Obrót towarami z zagranicą, należności celne i ochrona przed nadmiernym przywozem towaru na polski obszar celny

630 127 61

23. Pomoc społeczna 632 255 41024. Zatrudnienie i sprawy bezrobocia 633 25 19

13

25. Kombatanci, świadczenia z tytułu pracy przymusowej 634 3 2

26. Sprawy egzekucji administracyjnej 638 5 7

27. Skargi na uchwały jednostek samorządu terytorialnego 639 58 73

28. Skargi organów nadzoru na uchwały organów jednostek samorządowych 640 50 63

29. Rozstrzygnięcia nadzorcze 641 26 26

30. Skargi na akty prawa miejscowego administracji rządowej 642 - 2

31. Środki zapewniające wykonanie orzeczeń sądu 644 11 6

32. Sprawy o innym przedmiocie niż wymienione 645 30 25

33. Sprawy z zakresu informacji publicznej i prawa prasowego 648 10 28

34. Środki publiczne nie objęte innymi symbolami 653 48 27

35. Subwencje unijne, fundusze strukturalne i regulacja rynków branżowych 655 60 104

W repertoriach SAB w 2013 r. zarejestrowano 129 skarg, co stanowi spadek

wpływu tego rodzaju skarg w porównaniu z 2012 r., w którym wpłynęły 182 takie

skargi. Wpływ więc skarg na bezczynność i przewlekłość organów administracji

publicznej zmalał o 29,13 % w porównaniu do roku poprzedniego. Spośród tych 129

skarg, 122 skargi dotyczyły bezczynności organów administracji publicznej a 7 skarg

przewlekłego prowadzenia postępowania. Najwięcej skarg w omawianym zakresie

dotyczyło spraw dotyczących informacji publicznej i prawa prasowego

(symbol 648) - 79.

W okresie sprawozdawczym zmalał także wpływ spraw wszczynanych

na wniosek uprawnionego podmiotu, których w 2012 r. zarejestrowano 46, podczas

gdy w 2013 r. wpłynęły 32 takie wnioski. Przedmiotem wniosków, odnotowanych

w repertorium SO w 2013 r., było między innymi: wymierzenie organowi grzywny

w trybie art. 55 § 1 p.p.s.a. (16), przyznanie prawa pomocy przed wpłynięciem skargi

(7) i rozpoznanie wniosków o wyłączenie sędziów (6).

W miesiącach styczeń - grudzień 2013 r. w tutejszym Sądzie odbyło się 279

sesji jawnych (rozpraw) i 1094 posiedzenia niejawne.

Na dzień 31 grudnia 2013 r. do rozpoznania pozostało 506 spraw, w tym 14

spraw oczekuje na załatwienie powyżej 1 roku od wpływu do Sądu, jedna powyżej

2 lat. W 11 sprawach skargi zostały wniesione przez jednego skarżącego i wymagają

uprzedniego rozpatrzenia zgłaszanych przez niego wniosków o przyznanie prawa

pomocy i środków odwoławczych wnoszonych od orzeczeń wydanych w tym

przedmiocie. Ten skarżący w każdej ze spraw wielokrotnie, nawet 3 - 4 razy, wnosił 14

o przyznanie prawa pomocy, a następnie zaskarżał do Naczelnego Sądu

Administracyjnego rozstrzygnięcia tutejszego Sądu wydane w tym przedmiocie.

Natomiast 3 sprawy zostały zarejestrowane w urządzeniach ewidencyjnych

po uchyleniu przez Naczelny Sąd Administracyjny wydanych wyroków w tych

sprawach a zwrot akt do WSA w Olsztynie nastąpił w grudniu 2013 r.

W jednej sprawie skarga została wniesiona przez skarżących zamieszkałych

za granicą i wymaga uprzedniego rozpatrzenia zgłaszanych przez nich wniosków

o przyznanie prawa pomocy i środków odwoławczych wnoszonych od orzeczeń

wydanych w tym przedmiocie.

Szczegółowe dane liczbowe dotyczące wpływu oraz załatwienia skarg

w 2013 r. na akty, czynności, bezczynność i przewlekłość organów administracji

publicznej oraz wniosków o wszczęcie postępowania sądowoadministracyjnego

zawarte są w poniższej tabeli:

Pozostało z poprzedniego

okresu

Wpływ

spraw

Załatwiono Pozostało na

następny okres

Ogółem

na rozprawi

e

na p. niejawnyc

hOgółe

mw tym:

280 2286 2060 1576 484 506

SA 254 2125 1909 1505 404 470SAB 23 129 127 67 60 25SO 3 32 24 4 20 11

Spośród 506 spraw oczekujących na rozpoznanie po zakończeniu okresu

sprawozdawczego, 385 spraw oczekuje na rozpoznanie od wpływu znacznie poniżej

3 miesięcy, z tego 163 sprawy wpłynęły w miesiącu grudniu.

Dokonując rozróżnienia organów administracji publicznej, których akty lub

czynności zostały zaskarżone - na tle porównawczym z poprzednim okresem

sprawozdawczym - należy odnotować, że spośród 2125 spraw, zarejestrowanych

w repertorium SA w 2013 r.:

a) 69 skarg dotyczyło rozstrzygnięć centralnych i naczelnych organów

administracji publicznej (w 2012 r. - 70 skarg);

b) 738 skarg dotyczyło działalności samorządowych kolegiów odwoławczych

(w 2012 r. - 586 skarg), z tego:

207 - Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Elblągu (w 2012 r. -

152 skargi),

1 - Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Gdańsku,

15

529 - Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Olsztynie (w 2012 r.

- 433 skargi),

1 - Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Suwałkach,

c) 318 skarg dotyczyło aktów i czynności terenowych organów administracji

rządowej (w 2012 r. - 297 skarg);

d) 330 skarg dotyczyło działalności Dyrektora Izby Skarbowej w Olsztynie

(w 2012 r. - 239 skarg);

e) 355 skarg dotyczyło rozstrzygnięć Dyrektora Izby Celnej (w 2012 r. - 267

skarg);

f) 149 skarg dotyczyło działalności innych organów i podmiotów

wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej (w 2012 r. - 687

skarg);

g) 2 skargi dotyczyły działalności Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej

w Olsztynie (w 2012 r. - 1 skarga).

Po rozpoznaniu 2036 spraw, zarejestrowanych w repertoriach SA i SAB

tutejszego Sądu, uwzględniono środki zaskarżenia w 407 sprawach, co stanowi 20 %

ogółu rozstrzygniętych spraw tego typu w Sądzie.

Na przestrzeni 2013 r. w WSA w Olsztynie, w sprawach zarejestrowanych

w repertoriach SA, SAB i SO, wydano łącznie 2376 orzeczeń, od których

przysługiwały środki odwoławcze do Naczelnego Sądu Administracyjnego, w tym

1372 wyroki, 484 postanowienia kończące postępowanie oraz 520 postanowień

i zarządzeń niekończących postępowania.

Spośród wydanych na przestrzeni 2013 r. 1856 orzeczeń kończących

postępowanie (1372 wyroki i 484 postanowienia kończące postępowanie),

do 31 grudnia 2013 r. w drodze skargi kasacyjnej zakwestionowano 302 orzeczenia,

z tego 69 skarg kasacyjnych wniosły organy administracji publicznej, a 233 -

skarżący i uczestnicy postępowania, w tym 4 organizacje i stowarzyszenia.

Wśród organów administracji publicznej najwięcej skarg kasacyjnych od tych

orzeczeń wniosły organy gmin (10), SKO w Olsztynie (9), Dyrektor Izby Skarbowej

w Olsztynie (9), Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający z upoważnienia

Ministra Finansów (9) oraz Wojewoda Warmińsko-Mazurski (6).

W okresie sprawozdawczym, po wniesieniu tych 302 skarg kasacyjnych,

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odrzucił 11, a do Naczelnego Sądu

Administracyjnego przekazał 233. Pozostałe oczekują na nadanie biegu.

Do 31 grudnia 2013 r. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał spośród tych 233

16

skarg kasacyjnych jedynie 32, w tym 15 uwzględnił, 15 oddalił, w 1 sprawie umorzył

postępowanie kasacyjne, również w 1 sprawie skargę kasacyjną pozostawił bez

rozpatrzenia.

Na wydanych w 2013 r. przez tutejszy Sąd 513 postanowień i zarządzeń

niekończących postępowania do końca okresu sprawozdawczego wniesiono 244

zażalenia, z czego 226 zażaleń dotyczyło postanowień, a 18 zarządzeń

Przewodniczącego Wydziału przede wszystkim w przedmiocie uiszczenia wpisu

sądowego. W okresie sprawozdawczym, po wniesieniu tych 244 zażaleń,

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odrzucił 17 z nich, 4 – uwzględnił,

a 213 przekazał do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Pozostałe oczekują

na nadanie biegu. Do 31 grudnia 2013 r. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał

spośród tych 213 zażaleń aż 194, z czego 19 uwzględnił, 169 oddalił, 4 odrzucił,

a w 2 sprawach umorzył postępowanie zażaleniowe.

Przedstawiony powyżej wpływ 546 środków odwoławczych (302 skarg

kasacyjnych i 244 zażaleń) od orzeczeń wydanych na przestrzeni 2013 r.

ukształtował się na poziomie 22,98 % - względem ogólnej liczby 2376

nieprawomocnych orzeczeń wydanych przez Sąd w tym okresie, od których

przysługiwały środki odwoławcze do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Wskazana statystyka nie uwzględnia jednak środków odwoławczych, które

ewentualnie zostaną wniesione w 2014 r. w otwartym jeszcze terminie do

zaskarżenia niektórych orzeczeń tutejszego Sądu wydanych pod koniec 2013 r.

Zauważyć także należy, że w 2013 r. ogólny wpływ środków odwoławczych

od orzeczeń tutejszego Sądu był wyższy niż podany powyżej, gdyż w okresie

sprawozdawczym wnoszone były także środki odwoławcze od orzeczeń wydanych

pod koniec 2012 r. Ogólny wpływ środków odwoławczych na przestrzeni 2013 r.

od orzeczeń tutejszego Sądu wydanych w latach 2012-2013 oraz sposób ich

załatwienia przez tutejszy Sąd – z uwzględnieniem poprzednich okresów

sprawozdawczych - przedstawia poniższe zestawienie:

RokWpływ skarg

kasacyjnych

Skargi kasacyjne przekazane do NSA

Skargi kasacyjne odrzucon

e

Zażalenia na postanowieni

a o odrzuceniu

sk. kasacyjnej

Zażalenia na zarządzenia

Przewodniczącego Wydziału

Zażalenia na inne post. sądu

Zażalenia przekazane do NSA

2010 429 388 23 6 34 143 160

2011 359 359 12 2 34 174 187

201 365 334 25 10 26 254 258

17

2

2013 365 339 19 3 19 231 233

18

Na przestrzeni 2013 r. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał łącznie 326

skarg kasacyjnych od orzeczeń tutejszego Sądu wydanych w latach 2010-2013,

w tym 189 - oddalił, 114 - uwzględnił, w 22 sprawach umorzył postępowanie

kasacyjne, a w 1 sprawie skargę kasacyjną pozostawił bez rozpatrzenia.

Wynik ten jest najgorszy ze wszystkich poprzednich lat. Podkreślenia jednak

wymaga, że spośród 114 uwzględnionych skarg kasacyjnych, aż 27 dotyczyło spraw

tego samego typu związanych z zezwoleniami na prowadzenie gier na automatach

o niskich wygranych (symbol 6042). Uwzględnienie skarg kasacyjnych od orzeczeń

tutejszego Sądu wydanych w tych sprawach było wynikiem niejasnej interpretacji

przez sędziów Izby Gospodarczej Naczelnego Sądu Administracyjnego przepisów

znajdujących zastosowanie w tych sprawach. Skargi kasacyjne zostały bowiem

uwzględnione, mimo że wątpliwości prawne dotyczyły jedynie procesu legislacyjnego

(zgodności przepisów technicznych), a nie ustawy o grach hazardowych, w oparciu

o którą wydano kontrolowane przez tutejszy Sąd rozstrzygnięcia. Natomiast

15 spraw, w których uwzględniono skargi kasacyjne, dotyczyło zryczałtowanego

podatku od przychodów z nieujawnionych źródeł przychodów, a uchylenie wyroków

(i decyzji podatkowych) było konsekwencją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia

18 lipca 2013 r., sygn. akt SK 18/09 (Dz. U. z 2013 r., poz. 985), orzekającego

o niezgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę tego podatku.

Ponadto, na przestrzeni 2013 r. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał 221

zażaleń na postanowienia tutejszego Sądu wydane w latach 2012-2013, w tym

193 - oddalił, 21 - uwzględnił, 5 -odrzucił, a w 2 sprawach umorzył postępowanie

zażaleniowe.

W okresie sprawozdawczym w tutejszym Sądzie odnotowano także wpływ 31

skarg o wznowienie postępowania sądowego, przy czym aż 24 z nich zostały

wniesione przez tego samego skarżącego. Do końca 2013 r. wszystkie

postępowania wywołane tymi skargami zakończyły się ich odrzuceniem, natomiast

6 skarg dotyczyło zryczałtowanego podatku od przychodów z nieujawnionych źródeł

przychodów, a ich wniesienie było konsekwencją wyroku Trybunału Konstytucyjnego

z dnia 18 lipca 2013 r., sygn. akt SK 18/09 (Dz. U. z 2013 r., poz. 985) orzekającego

o niezgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę wymiaru tego

podatku.

W 2013 r. wpłynęły do tutejszego Sądu 2 skargi o stwierdzenie niezgodności

z prawem prawomocnego orzeczenia, jedną z nich NSA odrzucił, druga oczekuje na

rozpoznanie przez NSA. 19

2. Zagadnienia ogólne1/ sprawność postępowania

W Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie średni okres

oczekiwania na rozpoznanie sprawy - obliczony na dzień 31 grudnia 2013 r. - wynosił

2,65 miesiąca (w Wydziale I - 2,61, w Wydziale II - 2,68) i był dłuższy w stosunku

do poprzedniego okresu sprawozdawczego, w którym w tym samym okresie

oczekiwano na rozpoznanie sprawy 1,41 miesiąca. Wyjaśnić przy tym należy,

że wydłużenie w minionym roku okresu oczekiwania na rozpoznanie spraw związane

było z faktycznym zmniejszeniem obsady sędziowskiej w tut. Sądzie. Spowodowane

to było długotrwałymi zwolnieniami sędziów oraz przejściem do Naczelnego Sądu

Administracyjnego jednego z sędziów, który nie orzekał w tutejszym Sądzie już od

sierpnia 2013 r. Niemniej jednak stwierdzić należy, że nadal poziom sprawności

orzekania utrzymuje się na zadawalającym poziomie, co możliwe jest dzięki

kontynuowaniu praktyki kierowania do rozpoznania każdej sprawy, bezpośrednio po

jej wpływie lub w dniu uzupełnienia przez strony braków formalnych, w tym

uiszczeniu wpisu lub nadesłaniu niezbędnych dokumentów.

Analizując terminowość załatwiania spraw w Sądzie, zarejestrowanych

w repertoriach SA i SAB (bez spraw zarejestrowanych w repertorium SO), wskazać

należy, że okres oczekiwania na rozstrzygnięcie sprawy od daty jej wpływu do Sądu

w analizowanym okresie sprawozdawczym na tle porównawczym z 2012 r.,

kształtował się następująco:

Ilość spraw załatwianych w Sądzie od dnia wpływu

Rok do 2 m-cy od 2m-cy do 3m-cy

od 3m-cy do 4 m-cy

od 4 m-cy do 6 m-cy

od 6 do 12 m-cy

od 12 do 24 m-cy

powyżej 24 m-cy

2012 1373 576 193 139 57 3 2

2013 1155 464 201 144 66 6 --

Powyższe dane jednoznacznie wskazują, że nadal przeważająca ilość spraw

rozpatrywana jest niezwłocznie po ich wpływie do Sądu. W terminie do 2 miesięcy

załatwiono bowiem aż 56,73 % spraw, a w terminie do 3 miesięcy kolejne 22,79 %

spraw zarejestrowanych w repertoriach SA i SAB.

Nie sposób stwierdzić przewlekłości w rozpoznaniu także tych spraw, które

zostały zarejestrowane w repertoriach SA i SAB (bez spraw zarejestrowanych

w repertorium SO) i pozostały do załatwienia na kolejny okres sprawozdawczy.

Spośród 495 takich spraw, tylko 14 oczekuje bowiem na rozpoznanie powyżej

20

12 miesięcy do 2 lat od daty pierwszego wpływu do Sądu. Podkreślenia wymaga

przy tym, że spośród tych 14 spraw, 11 zostało wniesionych przez jednego

skarżącego i wymagają uprzedniego rozpatrzenia zgłaszanych przez niego,

wielokrotnie w każdej ze spraw, wniosków o przyznanie prawa pomocy i środków

odwoławczych wnoszonych od orzeczeń wydanych w tym przedmiocie. Ponadto

1 sprawa oczekuje na rozpoznanie powyżej dwóch lat, ponieważ została ponownie

zarejestrowana w urządzeniach ewidencyjnych po uchyleniu przez NSA wydanego

w tej sprawie wyroku.

Szczegółowe dane na temat liczby spraw niezałatwionych od daty pierwszego

wpływu do sądu na tle porównawczym z poprzednim okresem sprawozdawczym

przedstawia poniższe zestawienie, które nie obejmuje spraw toczących się ze skarg

o wznowienie postępowania:

Liczba spraw niezałatwionych pozostających od daty pierwszego wpływu do sądu(repertorium SA i SAB)

Rok do 3 m-cy od 3 do 6 m-cy od 6 do 12 m-cy od 12 m-cy do 2 lat

powyżej 2 lat

2012 225 42 5 4 1

2013 369 62 44 14 1

W okresie sprawozdawczym do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Olsztynie nie wpłynęła żadna skarga na przewlekłość postępowania sądowego,

której wniesienie przewiduje ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu

przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora

i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843

ze zm.).

Warto także odnotować, że w 2013 r. sędziowie orzekający w tutejszym

Sądzie sporządzili 1534 uzasadnienia orzeczeń kończących postępowanie - w tym

niestety aż 3 z przekroczeniem ustawowego terminu do 14 dni (2 ze względu

na wykorzystywanie urlopu).

W 2013 r. do Sądu wpłynęło 16 wniosków, zgłoszonych w trybie art. 55 § 1

p.p.s.a., o ukaranie organu grzywną za uchybienie obowiązkowi przekazania skargi

wraz z aktami sprawy. Ponadto 2 wnioski w tym przedmiocie pozostawały

do rozpoznania z poprzedniego okresu sprawozdawczego. Do 31 grudnia 2013 r.

postępowania wszczęte na skutek tych wniosków zakończyły się w 9 sprawach,

w tym w 5 - wymierzeniem grzywny i w 4 - odrzuceniem. Do rozpoznania

21

na następny okres sprawozdawczy pozostało 9 wniosków w tym przedmiocie, gdyż

w sprawach zainicjowanych tymi wnioskami istniała konieczność uprzedniego

rozpoznania wniosków o przyznanie prawa pomocy.

Ponadto w 2013 r. składy orzekające w Wydziale II Wojewódzkiego Sądu

Administracyjnego w Olsztynie - po rozpoznaniu 5 skarg o wymierzenie organowi

grzywny w trybie art. 154 p.p.s.a. za niewykonanie prawomocnego wyroku sądu

administracyjnego - w 1 sprawie uwzględniły żądanie strony w tym przedmiocie,

w 2 - oddaliły, w 2 – odrzuciły. Takich skarg nie odnotowano natomiast w Wydziale I

tutejszego Sądu.

W okresie sprawozdawczym składy orzekające Sądu nie dostrzegły natomiast

uchybień w działalności organów administracji publicznej wymagających

zastosowania instytucji przewidzianych w art. 55 § 3, art. 112 i art. 155 p.p.s.a.

Na przestrzeni 2013 r. w uzasadnionych przypadkach zawieszono 56 spraw

zarejestrowanych w repertoriach Sądu. Spośród tych spraw, w 34 - postępowanie

zawieszono w związku z pytaniem prawnym skierowanym przez inny sąd lub

uprawniony organ do Trybunału Konstytucyjnego, 18 - w związku z toczącymi się

innymi postępowaniami, których rozstrzygnięcia mogą mieć wpływ na wynik sprawy

sądowoadministracyjnej, 2 w związku z przedstawieniem składowi siedmiu sędziów

NSA zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości, 1 na wniosek stron

i 1 z powodu śmierci strony postępowania. Do 31 grudnia 2013 r. udało się podjąć

postępowania w 9 spośród tych spraw.

2/ funkcjonowanie instytucji postępowania mediacyjnego

Podobnie jak w roku poprzednim, również w 2013 roku instytucja

postępowania mediacyjnego nie znalazła zastosowania w działalności tutejszego

Sądu. Do obydwu Wydziałów orzeczniczych nie wpłynął żaden wniosek

o przeprowadzenie takiego postępowania. Tryb ten nie był także uruchamiany

z urzędu.

3/ funkcjonowanie instytucji postępowania uproszczonego

Postępowanie uproszczone, jako postępowanie toczące się w tym trybie

wyłącznie na wniosek strony, w roku 2013 nadal nie wzbudzało dużego

zainteresowania skarżących, choć rozpoznano takich spraw więcej aniżeli w roku

poprzednim (o trzy sprawy). Ten szczególny tryb postępowania nie jest szerzej

wykorzystywany przez strony, a norma zawarta w art. 119 pkt 2 p.p.s.a. wymaga

22

wniosku strony, nie dając Sądowi możliwości działania w tym trybie z urzędu.

Uzasadniony wydaje się więc postulat rozszerzenia katalogu spraw podlegających

z urzędu rozpoznaniu w trybie uproszczonym (np. o sprawy ze skarg na

indywidualne interpretacje prawa podatkowego, sprawy dotyczące wymiaru podatku

w niewielkiej wysokości).

W obydwu Wydziałach orzeczniczych tutejszego Sądu rozpoznano w trybie

uproszczonym zaledwie pięć (5) spraw, przy czym wszystkie w Wydziale I, w którym

rozpoznawane są sprawy podatkowe i celne. W Wydziale II wniosek o rozpoznanie

sprawy w trybie uproszczonym wpłynął w jednej (1) sprawie, jednakże została ona

skierowana na rozprawę.

W rozpoznanych sprawach strony już w skardze wnioskowały o skierowanie

do rozpoznania w trybie uproszczonym, a organ w terminie czternastu dni nie

zażądał przeprowadzenia rozprawy.

Trzy sprawy rozpoznane w trybie uproszczonym (sygn. akt I SA/Ol 56/13,

I SA/Ol 57/13, I SA/Ol 58/13) dotyczyły skarg na decyzje w przedmiocie przyznania

płatności rolnych w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. We wszystkich

skargi zostały oddalone.

Pozostałe dwie sprawy dotyczyły interpretacji indywidualnych Ministra

Finansów. W pierwszej z nich, o sygn. akt I SA/Ol 131/13, sąd rozstrzygał skargę na

interpretację w przedmiocie podatku dochodowego w aspekcie ustalenia kosztów

przychodu z tytułu zbycia umową dożywocia lokalu mieszkalnego przed upływem

5 lat od nabycia. Według skarżącego łączna wartość świadczeń na rzecz

dożywotnika stanowi koszt nabycia lokalu, który należy zaliczyć do kosztów

uzyskania przychodu. Sąd nie podzielił tego stanowiska i oddalił skargę.

Natomiast w drugiej sprawie rozpoznanej w tym trybie, sygn. akt

I SA/Ol 554/13 przedmiotem rozpoznania w trybie uproszczonym była skarga na

interpretację indywidualną dotyczącą podatku dochodowego od osób fizycznych

z tytułu przychodu uzyskanego w związku z ustanowieniem służebności przesyłu.

Skarżący wywodził, że przychód z tego tytułu podlega zwolnieniu od podatku na

podstawie art. 21 ust. 1 pkt 120 lit. „a” ustawy o podatku dochodowym od osób

fizycznych. Sąd, wyrokiem z dnia 4 września 2013 r., uwzględnił skargę i uchylił

zaskarżoną interpretację.

23

4/ podmioty wnoszące skargi

W sprawach, które wpłynęły do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Olsztynie w 2013 r. skargi zostały wniesione przez:

osoby fizyczne – 1772 tj. 77,52 % spraw (w 2012 r. - 1975, tj. w 83,08 %),

w tym w Wydziale I - 567 tj. 62, 79 % spraw tego wydziału (w 2012 r. - 603,

tj. w 79,55%), a w Wydziale II - 1205, tj. 87,13 % spraw tego wydziału (w 2012 r.

- 1372, tj. w 84,74 %);

osoby prawne – 607 tj. 26,55 % spraw (w 2012 r. - 378, tj. w 15,90 %), w tym

w Wydziale I - 313 tj. 34,66 % spraw tego wydziału (w 2012 r. - 150,

tj. w 19,79 %), a w Wydziale II – 294, tj. 21,26 % spraw tego wydziału (w 2012 r.

228 - tj. w 14,08%);

organizacje społeczne – 24, tj. w 1,05 % spraw (w 2012 r. - 42, tj. w 1,77 %).

W okresie sprawozdawczym w 29 sprawach skargi złożył Prokurator,

natomiast w 1 sprawie skarga została wniesiona przez Rzecznika Praw

Obywatelskich.

Wskazać w tym miejscu należy, że liczba podmiotów wnoszących skargi

i wnioski jest wyższa niż odnotowany wpływ spraw, gdyż przy rejestracji spraw

nie uwzględnia się współuczestnictwa formalnego stron.

5/ udział pełnomocników stron

W postępowaniach toczących się przed Wojewódzkim Sądem

Administracyjnym w Olsztynie w 2013 r. brało udział:

684 - pełnomocników administracji państwowej, tj. w 33,20 % ogółu spraw

(w 2012 r. - 773, tj. w 32,33 %), w tym w Wydziale I - 310, tj. w 37,03 % spraw

tego wydziału (w 2012 r. - 284, tj. w 37,67 %), a w Wydziale II - 374,

tj. w 30,58 % spraw tego wydziału (w 2012 r. - 489, tj. w 29,87 %);

318 - adwokatów jako pełnomocników skarżących i uczestników postępowania,

tj. w 15,44 % ogółu spraw (w 2012 r. - 259, tj. w 10,83 %), w tym w Wydziale I -

146, tj. w 17,44 % spraw tego wydziału (w 2012 r. - 107, tj. w 14,19 %), a w

Wydziale II - 172, tj. w 14,06 % spraw tego wydziału (w 2012 r. - 152,

tj. w 9,29 %);

673 - radców prawnych jako pełnomocników skarżących i uczestników

postępowania, tj. w 32,67 % ogółu spraw (w 2012 r. - 483, tj. w 20,20 %),

w tym 281 w Wydziale I, tj. w 33,57 % spraw tego wydziału (w 2012 r. - 241,

24

tj. w 31,96 %), a 392 w Wydziale II, tj. w 32,05 % spraw tego wydziału

(w 2012 r. - 242, tj. w 14,78%);

174 - doradców podatkowych, tj. w 8,45 % ogółu spraw (w 2012 r. - 187,

tj. w 7,82 %) wyłącznie w Wydziale I, tj. w 20,79 % spraw tego wydziału

(w 2012 r. w 24,80 %).

W 2013 r. odnotowano w postępowaniu udział prokuratorów w 11 sprawach,

Rzecznika Praw Obywatelskich w jednej sprawie, nie odnotowano natomiast udziału

rzeczników patentowych.

W 2013 r. ustanowiono dla stron lub uczestników postępowania

w ramach prawa pomocy 118 zawodowych pełnomocników, tj. w 5,16 % spraw

(w 2012 r. 103 zawodowych pełnomocników, tj. w 4,33 % spraw), w tym 29

w Wydziale I, tj. w 3,21 % spraw w tym wydziale, a 89 w Wydziale II,

tj. w 6,44 % spraw w tym wydziale.

6/ prawo pomocy

Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło w 2013 r.

łącznie 621 wniosków o przyznanie prawa pomocy, w tym w 322 sprawach

rozpoznawanych w Wydziale I i 299 w sprawach rozpoznawanych w Wydziale II.

Z tej liczby 345 wniosków (Wydział I - 226, Wydział II - 119) dotyczyło zwolnienia od

kosztów sądowych w całości lub w części; 165 wniosków (Wydział I - 79, Wydział II -

86) przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym; a 111 (Wydział I - 17,

Wydział II - 94) ustanowienia zawodowego pełnomocnika.

W 2013 r. łącznie rozpoznano 559 wniosków o przyznanie prawa pomocy

(Wydział I - 272, Wydział II - 287). Sposób ich załatwienia był następujący:

w 43 sprawach (7,69 %) (Wydział I - 20, Wydział II - 23) przyznano

prawo pomocy w zakresie całkowitym;

w 188 sprawach (33,63 %) (Wydział I - 92, Wydział II - 96) przyznano

prawo pomocy w zakresie częściowym;

w 268 sprawach (47,94 %) (Wydział I - 129, Wydział II - 139)

odmówiono przyznania prawa pomocy;

w 30 sprawach (5,37 %) (Wydział I - 11, Wydział II - 19) wnioski

pozostawiono bez rozpoznania;

w 30 sprawach (5,37 %) (Wydział I - 20, Wydział II - 10) wnioski

załatwiono w inny sposób.

Przy rozpoznawaniu wniosków z tego zakresu, zgodnie z art. 258 p.p.s.a.,

25

jako zasadę przyjęto, że czynności w tym przedmiocie wykonywali przede wszystkim

referendarze sądowi, którzy rozpoznali 464 wnioski (Wydział I - 221, Wydział II -

243). Od wydanych przez nich postanowień i zarządzeń wniesionych zostało 217

sprzeciwów (Wydział I - 109, Wydział II - 108). W takich przypadkach sprawy

te podlegały rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu niejawnym. Odsetek

wniesionych sprzeciwów w stosunku do wydanych przez referendarzy sądowych

postanowień i zarządzeń wyniósł 46,76 % (Wydział I - 49,32 %, Wydział II - 44,44

%).

a/ Wydział I

W 2013 roku do Wydziału I wpłynęło łącznie 322 (o 102, tj. 31,67 % więcej niż

w 2012 r.) wniosków o przyznanie prawa pomocy. Z liczby tej 226 (70,18%)

wniosków pochodziło od osób fizycznych, a pozostałe 96 (29,82 %) od osób

prawnych (lub innych jednostek organizacyjnych). W 2012 r. relacje te wskazywały

na zdecydowaną przewagę wniosków osób fizycznych (96,81 %). W omawianym

okresie wzrósł odsetek spraw wniesionych przez osoby prawne. Wynikało

to z wniesienia 82 wniosków o zwolnienie od kosztów sądowych przez trzy spółki

prowadzące działalność w sferze gier hazardowych. Częściowo fakt ten znalazł

odbicie w pozostałych relacjach w zakresie rozpoznawania wniosków o przyznanie

prawa pomocy, o których mowa niżej.

Wnioski dotyczyły:

zwolnienia od kosztów sądowych w całości lub części - 226

ustanowienia zawodowego pełnomocnika - 17

przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym - 79

W Wydziale I, zgodnie z art. 258 p.p.s.a., jako zasadę przyjęto, że czynności

w zakresie postępowania o przyznanie prawa pomocy wykonują przede wszystkim

referendarze sądowi. W 2013 r. referendarze sądowi wydali orzeczenia co do 221

(68,63 %) wniosków w tym 12 postanowień dotyczyło wniosków z roku 2012. Od

wydanych przez nich zarządzeń i postanowień wniesionych zostało 109 sprzeciwów.

W takich przypadkach sprawa podlegała rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu

niejawnym. Odsetek wniesionych sprzeciwów w 2013 r. wynosi 49,32 % (w 2012 r.

24,57 %, w 2011 r. 33,84 %, w 2010 r. 36,73 %). Dane powyższe wskazują, że liczba

wniesionych sprzeciwów w 2013 r. wzrosła w stosunku do lat ubiegłych.

W porównaniu do roku ubiegłego odsetek wniesionych sprzeciwów wzrósł

dwukrotnie. Niemal połowa wydanych postanowień została zaskarżona. Częściowo

26

sytuacja ta spowodowana została wniesieniem 42 sprzeciwów (tj. 38,5 % wszystkich

sprzeciwów) - przez dwie ze wspomnianych spółek hazardowych, którym

w omawianym okresie sprawozdawczym wnioski rozpoznano i odmówiono

przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

W 2013 roku postępowania w przedmiocie wniosku o prawo pomocy

zakończone zostały w 272 sprawach. Sposób załatwienia wniosków o przyznanie

prawa pomocy był następujący:

w 20 sprawach (7,35 %) przyznano prawo pomocy w zakresie całkowitym;

w 92 sprawach (33,82 %) przyznano prawo pomocy w zakresie

częściowym;

w 129 sprawach (47,43 %) odmówiono przyznania prawa pomocy;

w 11 sprawach (4,04 %) pozostawiono wniosek bez rozpoznania;

20 spraw (7,35 %) załatwiono w inny sposób.

W 2013 r. znacząco wzrosła liczba spraw, w których odmówiono przyznania

prawa pomocy (z 34,11% w 2012 r. do 47,43 % w 2013 r.). Porównując dane z lat

poprzednich zaobserwować można stopniowy wzrost liczby spraw zakończonych

w ten sposób (w 2010 r. - 25,1 %, w 2011r. - 31,54 %). Zmniejszeniu uległa liczba

spraw, w których przyznano prawo pomocy w zakresie całkowitym (z 13,08 %

w 2012 r. do 7,35 % w 2013 r.). Na podobnym poziomie utrzymuje się odsetek

spraw, w których przyznano prawo pomocy w zakresie częściowym (39,71 %

w 2012 r. i 33,82 % w 2013 r.).

W uwzględnieniu wniosków pełnomocnicy ustanowieni zostali w 29 sprawach,

przy czym byli nimi adwokaci w 17 sprawach, radcowie prawni w 9 sprawach,

a doradcy podatkowi w 3 sprawach. Zauważenia wymaga, że w stosunku do roku

ubiegłego wzrosła ilość ustanowionych adwokatów (z 10 w 2012 r. do 17

w 2013 r.), zmalała natomiast ilość ustanowionych radców prawnych (z 18

w 2012 r. do 9 w 2013 r.) oraz ustanowionych doradców podatkowych (z 5 w 2012 r.

do 3 w 2013 r.).

Od postanowień wydanych w Wydziale I w przedmiocie prawa pomocy

wniesionych zostało w 2013 r. łącznie 78 zażaleń. Biorąc pod uwagę wzrost liczby

rozpoznanych wniosków o przyznanie prawa pomocy w Wydziale I, w porównaniu do

roku 2012, odsetek wniesionych zażaleń wzrósł w omawianym okresie

sprawozdawczym z 17,28 % (37 zażaleń) w roku 2012 do 28,67 % (78 zażaleń)

w 2013 r. Uwzględnić przy tym należy, że spośród 78 zażaleń ponad połowa, tj. 42

zażalenia, pochodziła od wspomnianych na wstępie dwóch spółek.

27

NSA zwrócił po rozpoznaniu zażaleń 81 spraw, w tym 8 z 2012 r. W 71

sprawach (87,65 %) zażalenia zostały oddalone, a w 10 (12,35 %) uwzględnione.

W porównaniu z rokiem ubiegłym zwiększył się odsetek spraw, w których NSA oddalił

zażalenia na zaskarżone postanowienia (z 70,37 % w 2012 r. do 87,65 % w 2013 r.).

W 1 sprawie WSA w Olsztynie odrzucił zażalenie.

W ramach zażaleń uwzględnionych przez NSA, w 6 sprawach skutkiem

kontroli instancyjnej było wydanie orzeczeń kasatoryjnych (np. I GZ 554/13),

natomiast 4 zakończono wydaniem orzeczeń reformatoryjnych (I FZ 77/13-

I FZ 80/13). Z grupy 78 zażaleń 4 nie zostały - do końca 2013 r. rozpoznane przez

NSA.

Z powyższych danych wynika, iż wzrosła ilość spraw, w których odmawiano

przyznania prawa pomocy. Odsetek wniosków rozpoznanych w ten sposób wzrósł

w stosunku do roku ubiegłego o około 13 %. Determinowane jest to utrwalonym

orzecznictwem sądów administracyjnych, że prawo pomocy stanowi instytucję

wyjątkową i z tego powodu, nie można z niej czynić powszechnie stosowanego

środka pomocy. Z uwagi na wyjątkowy charakter przyznanie prawa pomocy winno

być stosowane tylko w przypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami,

gdy wnioskodawca nie posiada żadnych lub wystarczających możliwości

sfinansowania kosztów postępowania. W omawianym okresie sprawozdawczym

wiele wniosków o przyznanie prawa pomocy nie zostało rozpoznanych pozytywnie

z powodu zanegowania istnienia odpowiednich przesłanek natury materialnej.

Właśnie z tych względów w postanowieniu z dnia 30 sierpnia 2013 r., sygn. akt

I SA/Ol 194/13, Sąd odmówił przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od

kosztów sądowych. Skarżąca, pozostająca co prawda na utrzymaniu męża, ale

spieniężyła składniki swego majątku w okresie poprzedzającym złożenie skargi,

uzyskując z tego tytułu łączną kwotę 269.700 zł. Stanowisko Sądu zostało w NSA

ocenione jako prawidłowe (postanowienie z dnia 28 października 2013 r. sygn. akt

I FZ 408/13). Brak ustawowych przesłanek określonych w art. 246 §1 p.p.s.a.

stwierdzono również w postanowieniu z dnia 27 marca 2013 r., sygn. akt

I SA/Ol 113/13. Powołując się na dysponowanie przez skarżącą kwotą w wysokości

821.439,75 zł będącą dochodem netto z prowadzonej działalności gospodarczej

w latach 2010 i 2011 oraz posiadanie majątku nieruchomego, pomimo aktualnego

braku uzyskiwania dochodów, odmówiono przyznania prawa pomocy w zakresie

zwolnienia od kosztów sądowych. Wskazano, iż nie znajduje uzasadnienia

powoływanie się przez skarżącą na obecne trudności firmy, brak płynności

28

finansowej przedsiębiorstwa oraz zawieszenie działalności gospodarczej.

Stwierdzono, że skarżąca miała możliwości poczynienia oszczędności na poczet

przyszłych kosztów sądowych, przy osiągnięciu tak znaczących dochodów

w nieodległym okresie czasu. Stanowisko to zostało zaaprobowane przez NSA, który

oddalając zażalenie na przedmiotowe postanowienie stwierdził, że w ramach

planowania wydatków, przewidując realizację swoich praw przed sądem, skarżąca

powinna uwzględnić także konieczność posiadania odpowiednich środków

pieniężnych na prowadzenie procesu sądowego (postanowienie z dnia 24 czerwca

2013 r., sygn. akt II FZ 324/13).

W praktyce orzeczniczej prezentowany był również pogląd, zgodnie z którym

o istnieniu przesłanek przyznania prawa pomocy nie decyduje wyłącznie brak

dochodów lub brak majątku, ale także sytuacja majątkowa rodziny skarżącego.

W postanowieniach z dnia 30 lipca 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 412/13 - I SA/Ol 423/13,

referendarz sądowy stwierdził, że pozostawanie skarżącego bez pracy i dochodów,

na utrzymaniu rodziców, sprawia, że jego sytuacja materialna jest pochodną sytuacji

materialnej rodziców, którzy osiągają dochody. Wyjaśnił, że ustawodawca nie

ograniczył w żaden sposób czasu trwania obowiązku alimentacyjnego nałożonego na

rodziców i dzieci, i że nie jest on w szczególności uwarunkowany sprawowaniem

władzy rodzicielskiej. Obowiązek ten występuje także po uzyskaniu przez dziecko

pełnoletności. Ponadto zalicza się do niego nie tylko utrzymanie, ale również pomoc

w opłaceniu kosztów postępowania sądowego, toczonego przez osobę uprawnioną

do alimentacji. Powyższe stanowisko zostało zaakceptowane przez NSA

w postanowieniach z dnia 15 października 2013 r., sygn. akt I GZ 454/13 –

I GZ 465/13. Sąd drugiej instancji oddalając zażalenia na wyżej wskazane

postanowienia, stwierdził że obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę

potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych

w linii prostej oraz rodzeństwo. W związku z powyższym należy więc zwrócić uwagę

także na możliwości zarobkowe rodziców skarżącego, z którymi prowadzi on

wspólne gospodarstwo domowe.

Podobnie jak w latach poprzednich, odmowa przyznania prawa pomocy

często uzasadniana była niemożnością ustalenia w sposób bezsprzeczny i nie

budzący wątpliwości rzeczywistej sytuacji wnioskodawców, a tym samym ustalenia

czy w sprawie zaistniały przesłanki określone w art. 246 p.p.s.a. Kierując się treścią

tego przepisu jako regułę przyjmowano, iż ciężar dowodu w postępowaniu

w przedmiocie przyznania prawa pomocy spoczywa na wnioskodawcy. W sytuacjach

29

gdy strona nie wypełniła ciążącego na niej obowiązku dowodowego całkowicie czy

tylko częściowo, po wystosowaniu do niej wezwania w trybie art. 255 p.p.s.a,

rozpoznający wniosek zmuszony był odmówić przyznania prawa pomocy.

Zauważenia wymaga, że w części spraw, w których zobowiązano wnioskodawców

do przedłożenia dodatkowych oświadczeń oraz dokumentów, rezygnowali oni

z wyjawienia swojej sytuacji majątkowej, finansowej i rodzinnej (np. w sprawach

o sygn. I SA/Ol 627/13, I SA/Ol 648/13, I SA/Ol 26/13, I SA/Ol 723/13,

I SA/Ol 359/13, I SA/Ol 696-710/13). Brak ustosunkowania się do wezwań

wystosowanych w wyjaśniającym postępowaniu w zakresie prawa pomocy

potwierdza wątpliwości powzięte przez rozpoznającego co do wiarygodności

złożonych oświadczeń. Świadczy bowiem o przedstawieniu danych

nieodzwierciedlających rzeczywistej sytuacji materialnej. Czyni również uprawnionym

wniosek, iż w części tych spraw złożenie wniosku o przyznanie prawa pomocy nie

było uzasadnione.

Przedstawienie danych w sposób niewystarczający, niepełny i wybiórczy

również stanowiło podstawę odmowy przyznania prawa pomocy. W postanowieniu

z dnia 20 maja 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 186/13, referendarz sądowy zauważył,

że skarżący w złożonym wniosku przedstawił jedynie takie dane, które mogłyby

świadczyć o jego złym stanie majątkowym. W odpowiedzi na wystosowane do niego

wezwanie ograniczył się jedynie do wyjaśnienia niektórych okoliczności, inne

pozostawiając bez odpowiedzi. Wobec braku wyczerpującego i rzetelnego

wyjaśnienia aktualnej sytuacji finansowej, bytowej, rodzinnej skarżącego

rozpoznający odmówił przyznania prawa pomocy we wnioskowanym przez

skarżącego zakresie. Postanowieniem z dnia 11 lipca 2013 r. sygn. akt II Gz 338/13

Naczelny Sąd Administracyjny, oddalając zażalenie, stwierdził, że skarżący w żaden

sposób nie próbował wykazać, że jego sytuacja materialna jest trudna. Przeciwnie,

przyjął postawę roszczeniową twierdząc, że jest osobą niepracującą, po zawale,

i że prawo pomocy mu się należy. Sąd wskazał, że prawo pomocy nie przysługuje

z urzędu każdemu, kto z takim wnioskiem wystąpi, a jedynie takiej stronie, która

w sposób przekonujący wykaże, że rzeczywiście jej sytuacja materialna uniemożliwia

jej poniesienie kosztów związanych z dochodzeniem swoich roszczeń przed sądem.

Końcowo należy zwrócić uwagę na większy niż w poprzednim okresie

sprawozdawczym wpływ wniosków wnoszonych przez osoby prawne. Rozpoznanie

tego typu wniosków prawie w każdej sprawie poprzedzone jest koniecznością

zastosowania art. 255 p.p.s.a. i zgromadzenia dodatkowych szczegółowych,

30

a zarazem bardzo obszernych dokumentów obrazujących kondycję finansową

danego podmiotu takich jak np. sprawozdań finansowych, odpisu z KRS, bilansu

zysków i strat, raportów kasowych, zestawień środków trwałych, sprawozdań

z działalności zarządu, zestawień obrotów i sald, zmian w umowach spółek,

powiązań z innymi podmiotami gospodarczymi. Wskazany na wstępie przykład

trzech spółek prowadzących działalność w sferze gier hazardowych jest

potwierdzeniem sygnalizowanego w latach poprzednich problemu związanego

z wielością skarg wnoszonych przez ten sam podmiot, który jednocześnie wnosi

o przyznanie prawa pomocy. W obowiązującym stanie prawnym nie ma możliwości

połączenia takich wniosków do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia, bez

połączenia całych spraw na mocy art. 111 p.p.s.a.

b/ Wydział II

W omawianym okresie sprawozdawczym liczba wniosków o przyznanie prawa

pomocy, które wpłynęły do Wydziału II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Olsztynie wzrosła w stosunku do roku poprzedniego. Z łącznej liczby

299 wniosków 86 (28,76 %) dotyczyło przyznania prawa pomocy w zakresie

całkowitym, 119 (39,80 %) zwolnienia od kosztów sądowych w całości lub w części,

a 94 (31,44 %) ustanowienia zawodowego pełnomocnika.

Łączna liczba wniosków rozpoznanych w 2013 r. wyniosła 287 i jest

porównywalna do liczby wniosków rozpoznanych w roku poprzednim (290). Sposób

ich załatwienia był następujący:

w 23 sprawach (8,01 %) przyznano prawo pomocy w zakresie całkowitym,

w 96 sprawach (33,45 %) przyznano prawo pomocy w zakresie

częściowym,

w 139 sprawach (48,43 %) odmówiono przyznania prawa pomocy,

w 19 sprawach (6,62 %) wnioski pozostawiono bez rozpoznania,

10 spraw (3,49 %) załatwiono w inny sposób.

W większości spraw czynności w zakresie postępowania o przyznanie prawa

pomocy wykonywali w Wydziale II referendarze sądowi. W omawianym okresie

sprawozdawczym wydali oni w sumie 302 postanowienia i zarządzenia, w tym 59

postanowień w przedmiocie przyznania wynagrodzenia pełnomocnikowi

za zastępstwo prawne wykonane na zasadzie prawa pomocy oraz zwrotu

niezbędnych udokumentowanych wydatków. Powyższe oznacza wzrost liczby

wydanych postanowień i zarządzeń w porównaniu z rokiem poprzednim o 30. Od

31

postanowień i zarządzeń referendarzy sądowych wniesionych zostało 111

sprzeciwów, co stanowi zaskarżalność na poziomie 36,75 %, który jest

porównywalny do zaskarżalności w roku poprzednim (37,50 %).

W części spraw, głównie na skutek sprzeciwu, wnioski o przyznanie prawa

pomocy rozpoznawane były przez wojewódzki sąd administracyjny w składzie

jednego sędziego. Na postanowienia WSA wniesionych zostało 78 zażaleń. Na 70

zażaleń rozpoznanych przez NSA 65 zostało oddalonych, natomiast w 5 sprawach

NSA uchylił zaskarżone postanowienie WSA i przekazał sprawę do ponownego

rozpoznania.

Jak wynika z przedstawionych danych, w omawianym okresie

sprawozdawczym liczba spraw zakończonych odmową przyznania prawa pomocy

przewyższa, tak jak w roku poprzednim, liczbę spraw zakończonych postanowieniem

przyznającym prawo pomocy w całości lub w części. 53,88 % należy do pierwszej

grupy, natomiast 46,12 % do drugiej. W porównaniu z rokiem poprzednim zmalała

jednak różnica pomiędzy liczbą postanowień odmawiających przyznania prawa

pomocy, a przyznających to prawo.

Najczęstszym powodem odmowy przyznania prawa pomocy pozostaje

niewywiązywanie się w całości lub w części z nakładanego na strony na podstawie

art. 255 p.p.s.a. obowiązku przedłożenia dodatkowych oświadczeń i dokumentów

źródłowych dotyczących ich stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.

Niezachowanie wymogu wiarygodnego i przekonywującego wykazania braku

możliwości poniesienia kosztów postępowania było podstawą odmowy przyznania

prawa pomocy m.in. w sprawie o sygn. akt II SO/Ol 9/13 (postanowienie WSA z dnia

11 września 2013 r.). NSA, uznając rozstrzygnięcie Sądu I instancji za prawidłowe,

postanowieniem z dnia 30 października 2013 r., sygn. akt II OZ 918/13, oddalił

zażalenie na zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu wskazał,

iż w dotychczasowym orzecznictwie NSA prezentowane jest stanowisko, zgodnie

z którym niedopełnienie przez stronę obowiązku przedstawienia na podstawie art.

255 p.p.s.a. dodatkowych wyjaśnień odnośnie sytuacji majątkowej, gdy ta w oparciu

o przedłożone dotychczas informacje jest uznawana za niepełną bądź budzącą

wątpliwości (niewiarygodną), uzasadnia nieuwzględnienie wniosku o przyznanie

prawa pomocy. Ocena ta znajduje uzasadnienie w stwierdzeniu, że orzeczenie sądu

w zakresie przyznania stronie prawa pomocy nie może zostać oparte na ustaleniach

faktycznych o charakterze fragmentarycznym lub hipotetycznym. Strona, która nie

realizuje obowiązków wynikających z wezwania sądu, nie ma podstaw, by oczekiwać

32

rozstrzygnięcia zgodnego ze złożonym wnioskiem. W rozpoznawanej sprawie NSA

dodał, iż taki kierunek wykładni art. 255 p.p.s.a. przyjmowany był dotąd również

w tych sprawach, w których z żądaniem przyznania prawa pomocy zwracał się już

uprzednio sam wnioskodawca, wobec czego powinien on mieć świadomość skutków

prawnych nieprzedstawienia tych wszystkich informacji, które zostały uznane przez

Sąd I instancji za istotne z punktu widzenia oceny zaistnienia przesłanek przyznania

prawa pomocy. Stojąc na stanowisku, że w postępowaniu o przyznanie prawa

pomocy, to na stronie spoczywa ciężar wykazania, iż znajduje się w sytuacji

uzasadniającej przyznanie jej tego prawa, NSA uznawał również za prawidłowe

stanowisko WSA, który w sytuacji powtórnego wniosku o przyznanie prawa pomocy

w tej samej sprawie odstępował od powtórnego wzywania strony do złożenia

dodatkowych oświadczeń i dokumentów źródłowych, jeśli brak ich złożenia stanowił

podstawę odmowy uwzględnienia jej pierwszego wniosku. I tak w sprawie o sygn. akt

II SA/Ol 1027/11 WSA wskazał, że skoro strona, mimo zawartych w wydanych

uprzednio postanowieniach WSA i NSA wyjaśnień co do znaczenia dla oceny

zasadności wniosku o przyznanie prawa pomocy uwiarygodnienia okoliczności,

na które powołuje się, składając kolejny wniosek o przyznanie prawa pomocy,

w dalszym ciągu nie przedkłada wszystkich istotnych dokumentów źródłowych, które

potwierdziłyby fakt ponoszenia przez nią wskazywanych wydatków w podanej

wysokości, to nie jest możliwe stwierdzenie w sposób nie budzący wątpliwości, że

nie jest ona w stanie ponieść kosztów postępowania w sprawie. Podzielając

to stanowisko, NSA stwierdził, że wykazanie występowania okoliczności

uzasadniających przyznanie prawa pomocy oznacza, że ciężar udowodnienia tego

faktu spoczywa na wnioskującym. Skarżąca nie przedstawiła natomiast wszystkich

możliwych dokumentów na poparcie twierdzeń co do wysokości ponoszonych

wydatków, wskutek czego ocenianie stanu majątkowego mogłoby się odbyć tylko

w zakresie częściowym, co - w obliczu braku możliwości kompleksowej oceny

sytuacji majątkowej wnioskującej o przyznanie prawa pomocy - nie upoważnia sądu

do uwzględnienia wniosku (postanowienie NSA z dnia 12 marca 2013 r., sygn. akt

II OZ 163/13). NSA oddalił zażalenie na postanowienie WSA wydane w podobnych

okolicznościach także np. w sprawie o sygn. akt II SO/Ol 3/13 (postanowienie NSA

z dnia 27 listopada 2013 r., sygn. akt I OZ 1131/13).

W dwóch sprawach NSA nie uznał z kolei za prawidłowe odstąpienia przez

WSA od wezwania strony do złożenia dodatkowych oświadczeń i dokumentów

źródłowych w sytuacji, gdy włączone w poczet materiału dowodowego sprawy pisma

33

i przedłożone przez stronę w toku innej jej sprawy dokumenty źródłowe uzasadniały

odmowne rozstrzygnięcie. Uchylając postanowienie WSA z dnia 10 stycznia 2013 r.,

sygn. akt II SAB/Ol 83/12, NSA stwierdził, iż Sąd I instancji błędnie uznał, że w takiej

sytuacji wnioskodawca uniemożliwił dokonanie oceny swojej sytuacji majątkowej.

Sąd nie wykorzystał bowiem możliwości wezwana wnioskodawcy do złożenia

dodatkowych wyjaśnień w trybie art. 255 p.p.s.a. Za wyjaśnienia takie nie można

uznać natomiast pism wnioskodawcy składanych w innej niż przedmiotowa sprawie

toczącej się przed tym Sądem (postanowienie NSA z dnia 14 lutego 2013 r., sygn.

akt II OZ 83/13). Podobnie NSA orzekł w sprawie, w której przedmiotem kontroli było

postanowienie WSA z dnia 21 lutego 2013 r., sygn. akt II SAB/Ol 101/12

(postanowienie NSA z dnia 11 kwietnia 2013 r., sygn. akt II GZ 171/13).

W wielu sprawach - przyjmując, że na ocenę możliwości finansowych osoby

ubiegającej się o przyznanie prawa pomocy ma wpływ nie tylko wysokość

osiąganego przez nią dochodu i posiadanych przez nią zasobów pieniężnych, lecz

także będący w jej posiadaniu majątek i to, czy może go wykorzystać w celu

pozyskania środków pieniężnych na pokrycie kosztów postępowania w całości lub

w części - strony wzywane były do złożenia dodatkowych oświadczeń i dokumentów

źródłowych w tym zakresie. W sprawach tych kierowano się tym samym

ugruntowanym w orzecznictwie sądów administracyjnych poglądem, zgodnie

z którym sposób, w jaki właściciel wykorzystuje swój majątek nie może pozostawać

bez wpływu na ocenę, czy posiada on dostateczne środki na poniesienie kosztów

postępowania sądowego. Udzielenie stronie prawa pomocy jest bowiem formą

dofinansowania jej z budżetu państwa i powinno mieć miejsce tylko w sytuacji, gdy

zdobycie przez nią środków na koszty postępowania w inny sposób jest rzeczywiście

(obiektywnie) niemożliwe. Istotne jest zatem, że posiadany majątek może przynosić

potencjalne pożytki, może również służyć jako zabezpieczenie pożyczki lub kredytu,

jeśli właścicielowi, który jest zobowiązany do poniesienia określonych wydatków,

brakuje bieżących środków finansowych. Fakt posiadania przez stronę

nieruchomości był jednocześnie w każdej sprawie oceniany indywidualnie. Za istotne

uznawano bowiem rodzaj nieruchomości, ich przeznaczenie, stan

zagospodarowania, sytuację prawną, wartość, a także możliwość uzyskania z tychże

nieruchomości dochodu odpowiedniego na pokrycie kosztów postępowania.

Niezłożenie przez stronę pełnych wyjaśnień dotyczących sytuacji majątkowej

oraz wymaganych w tym zakresie dokumentów źródłowych stanowiło z reguły

podstawę odmowy przyznania prawa pomocy (tak np. w sprawie o sygn. akt

34

II SO/Ol 16/13). Co do zasady NSA podzielał stanowisko Sądu I instancji w tego

rodzaju sprawach, oddalając zażalenia na wydane w ich toku postanowienia

(np. postanowienie NSA z dnia 10 grudnia 2013 r., sygn. akt II OZ 1152/13). Wyjątek

w tym zakresie (w odniesieniu do tego samego skarżącego) stanowi postanowienie

NSA z dnia 29 października 2013 r., sygn. akt II GZ 608/13. W sprawie tej

NSA, uchylając postanowienie WSA z dnia 11 września 2013 r., sygn. akt

II SAB/Ol 101/12, i przekazując ją do ponownego rozpoznania, stwierdził, iż nie

podziela poglądu Sądu I instancji, że posiadanie majątku, szczególnie

nieruchomości, co do zasady wyklucza możliwość przyznania prawa pomocy

zwłaszcza, w sytuacji gdy majątek ten nie jest obciążony prawami osób trzecich

i w żaden sposób nie została ograniczona możliwość jego wykorzystania w celu

pozyskania dochodu, obciążenia, czy zbycia, ponieważ nie sposób wymagać, aby

skarżący sprzedał nieruchomość bądź zaciągnął kredyt pod zastaw nieruchomości,

aby opłacić koszty sądowe. Wymaganie od skarżącego sprzedaży nieruchomości

bądź w inny sposób obciążenie jej w celu opłacenia należnej opłaty od skargi

kasacyjnej jest nieproporcjonalne. Trudno bowiem oczekiwać, żeby skarżący zbył

nieruchomość, której wartość znacznie przewyższa wpis, aby opłacić koszty sądowe,

obejmujące na obecnym etapie postępowania koszty zastępstwa adwokackiego oraz

wpis od potencjalnej skargi kasacyjnej. Rozwiązanie takie byłoby, w ocenie NSA,

zbyt daleko idące, tym bardziej, że powszechnie wiadome jest, że niemożliwa jest,

szczególnie w obecnych warunkach rynkowych, sprzedaż nieruchomości w terminie

odpowiednim do uiszczenia wpisu sądowego.

Ze względu na uznaniowy charakter rozstrzygnięć podejmowanych względem

podmiotów innych aniżeli osoby fizyczne, na odnotowanie zasługują postanowienia

referendarzy sądowych, wydane na skutek rozpoznania wniosków związków

zawodowych w sprawach o sygn. akt II SA/Ol 1365/12 i II SA/Ol 1366/12. Łączy

je teza, zgodnie z którą przewidując realizację swoich celów statutowych przez udział

przed sądem, wskazane podmioty powinny uwzględnić konieczność posiadania

środków finansowych na prowadzenie spraw sądowych. Niekomercyjny charakter nie

zwalnia ich bowiem od obowiązku zapewnienia środków na podejmowaną

działalność, ponieważ przerzucenie jej finansowania na Skarb Państwa jest

niedopuszczalne.

Na uwagę zasługuje również postanowienie z dnia 17 czerwca 2013 r., sygn.

akt II SA/Ol 89/13, wydane na skutek rozpoznania przez referendarza sądowego

wniosku spółki planującej budowę siłowni wiatrowych. Odmawiając w tej sprawie

35

przyznania prawa pomocy referendarz sądowy stwierdził, że prowadząc działalność

o takich rozmiarach, spółka powinna zabezpieczyć środki pieniężne również

na ponoszenie ewentualnych kosztów związanych z prowadzeniem dotyczących tej

działalności spraw sądowych, a nie próbować przerzucić ciężar finansowania

działalności w tym zakresie na Skarb Państwa. Powoływana przez spółkę

okoliczność trudnej obecnie sytuacji finansowej sama w sobie nie może uzasadniać

zwolnienia jej od wymaganych kosztów sądowych. Należy je bowiem postrzegać jako

normalne koszty działalności gospodarczej. Prowadzenie spraw sądowych

związanych z tą działalnością jest bowiem elementem tej działalności i dlatego

wymaga zabezpieczenia środków na ten cel na równi z koniecznością zapewnienia

środków na bieżącą działalność. Skoro zatem mimo trudności finansowych spółka

nie zaprzestała prowadzenia działalności i nie wskazała jednocześnie powodów, dla

których inne koszty prowadzenia tej działalności mają pierwszeństwo nad kosztami

sądowymi, to nie można przyjąć, iż wykazała, że uzasadnione jest zwolnienie jej od

tych kosztów, czy to w całości, czy też w części. Podobnie w sprawie o sygn. akt

II SA/Ol 777/13, referendarz sądowy odmawiając przyznania fundacji prawa pomocy,

stwierdził, że w sytuacji, gdy w ramach celu statutowego podjęła się ona realizacji

inwestycji budowlanej o znacznych rozmiarach, co pozwala przyjąć, że ma

potencjalne możliwości pokrycia kosztów związanych z jej realizacją, zwolnienie

od kosztów sądowych, czy to w całości, czy też w części, stanowiłoby przerzucenie

ciężaru finansowania jej działalności w tym zakresie na Skarb Państwa,

a to pozostawałoby w sprzeczności z zasadą finansowania działalności fundacji z jej

własnego majątku, szczególnie, że fundacja nie wskazała powodów, dla których inne

koszty prowadzonej przez nią działalności powinny mieć pierwszeństwo nad

kosztami sądowymi. Fundacja podniosła wprawdzie, że nie prowadzi działalności

gospodarczej, lecz okoliczność ta sama w sobie również nie uzasadnia zwolnienia jej

od kosztów sądowych. Jeśli bowiem fundacja nie prowadzi działalności

gospodarczej, to powinna tak korzystnie obracać wniesionym majątkiem, aby

przynosił on dochody na realizację założonych celów.

W odniesieniu do proceduralnych aspektów instytucji prawa pomocy należy

zwrócić uwagę na sprawę o sygn. akt II SA/Ol 1401/12, w której to WSA

postanowieniem z dnia 18 stycznia 2013 r. odrzucił skargę, odmawiając

jednocześnie przyznania skarżącemu prawa pomocy na podstawie art. 247 p.p.s.a.

W ocenie WSA bezzasadność skargi wyrażała się w cywilnoprawnym charakterze

sprawy, co oznacza, że do rozpoznawania sporów wynikłych z żądania skarżącego

36

właściwy jest sąd powszechny. Postanowieniem z dnia 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt

I OZ 234/13, NSA uchylił drugi punkt zaskarżonego postanowienia WSA

i w uchylonym zakresie przekazał sprawę wniosku o przyznanie prawa pomocy

do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu stwierdził, że powoływanie się przez

Sąd I instancji na bezzasadność skargi, rozumianą jako jej niedopuszczalność, przy

rozpoznawaniu wniosku o przyznanie prawa pomocy i jednoczesne wydanie

postanowienia o odrzuceniu skargi oznacza faktycznie badanie przez Sąd I instancji

zasadności tego postanowienia. Takie działanie Sądu I instancji jest

niedopuszczalne, bowiem mogłoby prowadzić do pozbawienia strony możliwości

wniesienia skargi kasacyjnej od postanowienia odrzucającego skargę (art. 173

p.p.s.a.) i narusza wyłączną kompetencję NSA do oceny jej zasadności. Sąd

I instancji nie jest władny do oceny zasadności środka odwoławczego, jak i oddalenia

wniosku o przyznanie prawa pomocy z powołaniem się na oczywistą bezzasadność

środka odwoławczego bądź też oczywistą bezzasadność skargi. Na bezzasadność

skargi Sąd I instancji może powoływać się, rozstrzygając wniosek o przyznanie

prawa pomocy, w toku postępowania przed tym Sądem. Natomiast przy

jednoczesnym wydaniu postanowienia o odrzuceniu skargi z uwagi na jej

niedopuszczalność (art. 58 § 1 p.p.s.a.) Sąd I instancji nie może odmówić przyznania

prawa pomocy z powołaniem się na oczywistą bezzasadność skargi rozumianą jako

niedopuszczalność skargi. W rozpoznawanej sprawie oddalenie wniosku

o przyznanie prawa pomocy nastąpiło z tej samej przyczyny co odrzucenie skargi.

W tej sytuacji NSA uznał, że Sąd I instancji powinien ponownie ocenić wniosek

strony w świetle przesłanek, o jakich mowa w art. 246 § 1 p.p.s.a., albowiem

oddalenie wniosku może w tym stanie rzeczy nastąpić tylko przy braku przesłanek

określonych w tym przepisie.

7/ stosowanie prawa unijnego i pytania prawne

Dokonywanie analizy i wykładni norm unijnych, powołanie tych norm

i orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jako podstawy prawnej

rozstrzygnięcia sądu jest już stałym elementem orzecznictwa. Szczególnie często

występuje to w sprawach dotyczących podatku od towarów i usług oraz podatku

akcyzowego, w sprawach celnych i dotyczących tzw. dopłat unijnych dla rolników.

W niektórych z tych spraw przepisy unijne mają bezpośrednie zastosowanie.

Ważniejsze rozstrzygnięcia, odwołujące się do prawa europejskiego, przedstawione

zostały w dalszej części informacji, przy omawianiu zagadnień materialno-prawnych

37

w poszczególnych rodzajach spraw.

Stosownie do pisma Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 czerwca

2010 r., nr BO/Wiz-461-24/10 o sprawach, w których zastosowano przepisy prawa

Unii Europejskiej lub prawa międzynarodowego lub powołano orzecznictwo TSUE

bądź ETPCz, informowane było comiesięcznie Biuro Orzecznictwa NSA.

Podobnie jak w roku poprzednim, z grupy spraw, w których bezpośrednio

stosowne były przepisy unijne wskazać należy orzeczenia dot. określenia

zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym, VAT i innych należności od

paliwa importowanego na obszar Unii Europejskiej z Rosji. W roku 2013 sprawy

takie, jak w latach poprzednich, wpływały w stosunkowo dużej liczbie (53 sprawy

m.in. o sygn. akt I SA/Ol 399/13, I SA/Ol 412-423/13, I SA/Ol 566/13).

Zastosowanie miały w nich przepisy art. 41 i 107-111 Rozporządzenia Rady

UE 1186/2009 z dnia 16 listopada 2009r. ustanawiającego wspólnotowy system

zwolnień celnych (Dz. Urz. UE L nr 324, s. 23, rozporządzenia oraz przepisy

Rozporządzenia Rady (EWG) 2913/92 z dnia 12 października 1992r. ustanawiające

Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz. Urz. UE L nr 302,s.1). Celem tych uregulowań jest

ochrona rynku unijnego. Podstawowym zagadnieniem rozpoznawanym

w wymienionych sprawach była ocena, czy paliwo przywożone z Rosji w zbiornikach

pojazdów było usuwane spod dozoru celnego (zlewane) i czy naruszone były

warunki zwolnienia od podatku oraz, czy zbiornik paliwa zamontowany w pojeździe

był standardowy, czy podlegał przeróbkom lub był dodatkowy. Prawo unijne

dopuszcza bowiem zwolnienie z należności celnych tylko paliwa, które przewożone

było w zbiornikach zwykłych (standardowych), zamontowanych przez producenta

(art. 107 rozporządzenia nr 1186/2009). W niektórych z tych spraw sąd, interpretując

pojęcie „zbiornik standardowy”, powołał się także na wyrok Europejskiego Trybunału

Sprawiedliwości z dnia 3 grudnia 1998 r., C - 247/97 (Dz. Urz. UE L nr 105, s.1).

W 2013 roku w tej grupie spraw wystąpiła nowa kwestia prawna (np. sprawy

o sygn. akt I SA/Ol 566/13, I SA/Ol 399/13), dotycząca interpretacji zwolnienia

od podatku importu towarów przywożonych w bagażu osobistym podróżnego, w tym

paliwa w ilości nieprzekraczającej 10 litrów znajdującego się w przenośnym kanistrze

i oceny handlowego przeznaczenia tego towaru. Art. 41 cyt. rozporządzenia

nr 1186/2009 przewiduje bowiem, że towary takie, jeżeli zwolnione są z należności

celnych przywozowych jeżeli przywożone towary są zwolnione z podatku

od wartości dodanej (VAT) na mocy przepisów prawa krajowego przyjętych zgodnie

z dyrektywą Rady 2007/74/WE z dnia 20 grudnia 2007 r. w sprawie zwolnienia

38

towarów przywożonych przez osoby podróżujące z państw trzecich z podatku

od wartości dodanej i akcyzy. Stosownie do art. 6 tej Dyrektywy do celów zwolnień,

za przywóz, który nie ma charakteru handlowego, uważa się przywóz, który:

a/ odbywa się okazjonalnie; b/ obejmuje wyłącznie towary na własny użytek

podróżnych lub ich rodzin lub towary przeznaczone na prezenty, a charakter i ilość

tych towarów nie może wskazywać na przywóz w celach handlowych. Nadto, w myśl

art. 107 ust. 1 cyt. rozporządzenia nr 1186/2009, zwolnione z należności celnych

(poza paliwem w zbiornikach standardowych) jest także paliwo znajdujące się

w przenośnych zbiornikach przewożonych przez prywatne pojazdy, przy ilości

maksymalnej 10 litrów na pojazd. Rozpoznając te sprawy, sąd badał także

implementację przepisów unijnych do ustawodawstwa krajowego w zakresie

dotyczącym zwolnień od podatku VAT.

W 2013 r. w Wydziale II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

natomiast prawo unijne było przedmiotem analizy przede wszystkim w orzeczeniach

dotyczących transportu drogowego i przewozów (symbol 6037) oraz gier losowych

i zakładów wzajemnych (symbol 6042). W pierwszej grupie spraw warto zwrócić

uwagę na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 29

stycznia 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 1387/12. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd

podał bowiem, że ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców

(t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 1155 ze zm.) odsyła w zakresie rejestracji norm

dotyczących okresów prowadzenia pojazdów, obowiązkowych przerw w prowadzeniu

i gwarantowanych okresów odpoczynku do rozporządzenia (WE) nr 561/2006

Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji

niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego (Dz. Urz.

UE z 2006 r. nr L102, s. 1), które z kolei w zakresie urządzeń rejestrujących odsyła

do rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r.

w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym (Dz. Urz.

UE z 1985 r. nr L 370, s. 8 ze zm.). Podkreślił, że wymienione rozporządzenia

są przepisami unijnymi, dotyczącymi przewozów drogowych, o których mowa w art.

92 ust. 1 pkt 8 ustawy o transporcie drogowym. Dodał, że zgodnie z art. 14 ust.  2

rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r., „przedsiębiorstwo

przechowuje wykresówki i wydruki w każdym przypadku sporządzenia wydruków

zgodnie z art. 15 ust. 1, w porządku chronologicznym oraz czytelnej formie, przez co

najmniej rok po ich użyciu oraz wydaje ich kopie zainteresowanym kierowcom, na ich

39

wniosek. Przedsiębiorstwo wydaje także zainteresowanym kierowcom na ich

wniosek kopie danych wczytanych z kart kierowców oraz ich wydruki na papierze.

Wykresówki, wydruki, oraz wczytane dane okazuje się lub doręcza na żądanie

każdego upoważnionego funkcjonariusza służb kontrolnych". Skonstatował więc,

że przytoczone przepisy prawa dawały podstawę do wymierzenia skarżącemu kary

za brak wymaganych dokumentów (wykresówek lub dokumentów potwierdzających

fakt nieprowadzenia pojazdu przez wymienionych kierowców).

Przepisy rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r.

w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym (Dz. Urz.

UE z 1985r. nr L 370, s. 8 ze zm.) były przedmiotem analizy Sądu także w sprawie

o sygn. akt II SA/Ol 241/13, tym razem jednak w kontekście odpowiedzialności za

naruszenie jego przepisów. W uzasadnieniu wydanego w tej sprawie wyroku z dnia

7 maja 2013 r. Sąd podał, że zawarte w tym rozporządzeniu przepisy prawa

unijnego, które państwa członkowskie mają obowiązek stosować bezpośrednio

w swoim porządku prawnym, wyznaczają dla przedsiębiorstw realizujących transport

drogowy oraz kierowców obowiązki, których realizacja ma służyć zasadniczo

zapewnieniu bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Jednocześnie przepisy

te wyznaczają zakres naruszeń skonkretyzowanych w załączniku nr 3 do ustawy

o transporcie drogowym, ustalającym wysokość kary za każde z naruszeń.

Podkreślono, że zgodnie z przepisami unijnymi - art. 92a ust. 1 ustawy o transporcie

drogowym stanowi, że podmiot wykonujący przewóz drogowy lub inne czynności

związane z tym przewozem z naruszeniem obowiązków lub warunków przewozu

drogowego, podlega karze pieniężnej w wysokości od 50 złotych do 10.000 złotych

za każde naruszenie. Uznano, że dyspozycja tego przepisu jednoznacznie wskazuje,

że kara pieniężna może być nałożona jedynie na podmiot wykonujący przewóz,

a więc w rozpoznawanej sprawie przedsiębiorcę, który w ramach prowadzonej

działalności realizował przewozy. Wywiedziono, że przepis ten ustanawia

odpowiedzialność administracyjną, a nie karnoadministracyjną podmiotów

wykonujących transport drogowy i odpowiedzialność ta ma charakter obiektywny.

Znajduje ona zastosowanie do podmiotu wykonującego transport drogowy

w przypadku wystąpienia zakazanego ustawą skutku i to niezależnie od tego, kto

prowadził pojazd samochodowy. Organy administracji ustalają jedynie, czy doszło,

czy nie, do naruszenia przepisów ustawy. W przypadku stwierdzenia naruszeń, po

stronie organu powstaje obowiązek nałożenia stosownej kary pieniężnej i od

obowiązku tego organ administracji odstąpić nie może. Oznacza to,

40

że odpowiedzialność administracyjna przewoźnika jest niezależna od winy, czy

dobrej lub złej woli, wystarczające jest stwierdzenie samego faktu nieprzestrzegania

nałożonych obowiązków. Dlatego też, co do zasady, bez znaczenia są okoliczności

w jakich doszło do powstania naruszeń u przedsiębiorcy. Powyższy przepis stwarza

domniemanie odpowiedzialności przedsiębiorcy, przy czym ustawodawca umożliwił

obalenie tego domniemania w sytuacji spełnienia przesłanek z art. 92b ust. 1 i art.

92c ust. 1 ustawy o transporcie drogowym, których nie można interpretować

rozszerzająco, ponieważ stanowią wyjątek od generalnej zasady odpowiedzialności

podmiotu wykonującego przewóz.

Natomiast w sprawach dotyczących gier losowych i zakładów wzajemnych

przytoczyć można argumenty tutejszego Sądu zawarte w wyroku z dnia 21 lutego

2013 r., sygn. akt II SA/Ol 67/13, w których odwołano się do uzasadnienia wyroku

Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 19 lipca 2012 r. w sprawach

połączonych C-213/11, C-214/11 i C-217/11. Sąd stwierdził, że wprawdzie Trybunał

w powołanym wyroku przyjął, że ocena, czy ustawa z dnia 19 listopada 2009 r.

o grach hazardowych zawiera przepisy techniczne w rozumieniu Dyrektywy WE nr

98/34 ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów

technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego, należy

do sądu krajowego - to autonomia postępowania sądowego państw członkowskich

pozwala na przyjęcie, że wytyczna ta nie może być odczytywana dosłownie. Przyjął,

że musi zostać ona skonfrontowana z trybem postępowania

sądowoadministracyjnego uregulowanym ustawą p.p.s.a., gdzie w art. 3 § 1

wskazano, że sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji

publicznej i stosują środki określone w ustawie. W tych okolicznościach uznał,

że to organ administracji publicznej orzekający w sprawie winien dokonać

niezbędnych ustaleń zawartych we wskazanym wyroku TSUE z dnia 19 lipca 2012 r.,

natomiast sąd krajowy po podjęciu rozstrzygnięcia wydanego z uwzględnieniem tez

i wskazań zawartych w tym wyroku oceni, czy organ dokonał prawidłowej wykładni

art. 138 ust. 1 ustawy o grach hazardowych.

Niestety, mimo wyraźnego wskazania w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii

Europejskiej z dnia 19 lipca 2012 r. w sprawach połączonych C-213/11, C-214/11

i C-217/11 co do autonomii państw członkowskich w zakresie oceny zgodności norm

i przepisów technicznych, w Izbie Gospodarczej Naczelnego Sądu

Administracyjnego przyjęto, że to organy administracji publicznej powinny dokonać

takiej oceny. Dlatego orzecznictwo tutejszego Sądu ukształtowało się też w takim

41

kierunku. Przykładowo, w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 maja 2013 r., sygn. akt

II SA/Ol 199/13, tutejszy Sąd formułując wskazania dla organu co dalszego

postępowania podkreślił, że oceniając charakter prawny przepisów ustawy o grach

hazardowych, stanowiących podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia, organ

uwzględni wykładnię pojęcia „przepisu technicznego”, dokonaną w wyroku Trybunału

Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 19 lipca 2012 r. w sprawach połączonych

C-213/11, C-214/11 i C-217/11, oraz okoliczność, że przepisy uznane za techniczne

w rozumieniu dyrektywy 98/34/WE, zawarte w aktach prawa krajowego wymagają

oceny zastosowania tzw. notyfikacji Komisji Europejskiej (art. 8 dyrektywy). Należy

mieć na uwadze, że ze względu na zasadę pierwszeństwa prawa unijnego przed

prawem krajowym przepisy prawa krajowego niezgodne z prawem unijnym nie mogą

być stosowane. Obowiązek niestosowania takich przepisów dotyczy nie tylko sądów,

ale również wszystkich organów rozstrzygających konkretne sprawy. Zakaz

stosowania przepisu może oznaczać niedopuszczalność wydania na jego podstawie

jakiegokolwiek rozstrzygnięcia.

Sprawy z zakresu transportu drogowego i przewozów oraz gier losowych

i zakładów wzajemnych nie były jedynymi sprawami, w których przedmiotem analizy

tutejszego Sądu były przepisy unijne. Ciekawe rozważania w tym obszarze zostały

zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 265/13,

wydanym po rozpoznaniu skargi na decyzję wojewódzkiego lekarza weterynarii

w sprawie zakazu stosowania do produkcji pasz dla świń materiału paszowego –

skwarek. W orzeczeniu tym Sąd za nieuprawnione uznał stanowisko skarżącego,

że w świetle przepisów unijnych skwarki są dopuszczone do skarmiania zwierząt

gospodarskich. Zauważył, że skarżący powołał się na przepisy rozporządzenia

Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r.

określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia

zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. UE z 2009 r.

Nr 300 s. 1). Wyjaśnił, że art. 14 pkt d) powołanego rozporządzenia, dopuszczający

możliwość skarmiania zwierząt gospodarskich materiałem kategorii 3 (do którego

zalicza się skwarki) pod określonymi w tym przepisie warunkami, nie narusza zakazu

skarmiania zwierząt gospodarskich przetworzonym białkiem zwierzęcym

ustanowionego w rozporządzeniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady

(WE) nr 999/2001 ustanawiającego zasady dotyczące zapobiegania, kontroli

i zwalczania niektórych pasażowalnych gąbczastych encefalopatii (Dz. Urz. WE

z 2001 r. Nr L 147 s. 1 ze zm.). Sąd podkreślił, że z definicji przetworzonego białka

42

zwierzęcego przyjętego dla potrzeb rozporządzenia nr 999/2001 wynika, iż chodzi

właśnie o białko zwierzęce wytworzone z materiału kategorii 3. Ponadto wskazał,

że z pkt 31 preambuły do rozporządzenia nr 1069/2009 wyraźnie wynika,

że w związku z wysokim zagrożeniem dla zdrowia ludzi należy w szczególności

zakazać stosowania produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego wiążących się

z ryzykiem pasażowalnej encefalopatii gąbczastej (TSE) w paszach. Ograniczenie

związane z produktami ubocznymi pochodzenia zwierzęcego wiążącymi się

z ryzykiem TSE nie powinno naruszać przepisów prawa paszowego określonych

w rozporządzeniu (WE) nr 999/2001. Dodał, że w samej treści rozporządzenia nr

1069/2009 w art. 11 ust. 1 lit. a) określony został zakaz stosowania produktów

ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych w przypadku

skarmiania zwierząt lądowych danego gatunku, innych niż zwierzęta futerkowe

przetworzonym białkiem zwierzęcym, pochodzącym z całych zwierząt lub z części

zwierząt tego samego gatunku. Sąd skonstatował, że sama okoliczność,

że generalnie skwarki są dopuszczone jako materiał paszowy nie oznacza, iż jest on

dopuszczony do skarmiania zwierząt gospodarskich w nieograniczonym zakresie.

Wskazał, że z preambuły powołanego rozporządzenia nr 1069/2009 wynika,

iż ustawodawca unijny dostrzega, że produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego,

nieprzeznaczone do spożycia przez ludzi, stanowią potencjalne zagrożenie dla

zdrowia ludzi i zwierząt (1), lecz usuwanie wszystkich produktów ubocznych

pochodzenia zwierzęcego nie jest wykonalne, ponieważ wiązałoby się z wysokimi

kosztami i stwarzałoby zagrożenie dla środowiska (3). W związku tym produkty

te dopuszczono do stosowania, ale w bardzo ograniczonym zakresie. Uznał więc,

że nie można wywodzić dopuszczalności stosowania skwarek do skarmiania

zwierząt jedynie z konkretnych przepisów powołanego rozporządzenia, nie biorąc

pod uwagę zarówno innych zapisów tego rozporządzenia, jak i innych przepisów

unijnych. Podobny pogląd został wyrażony w uzasadnieniu wyroku tutejszego Sądu z

dnia 23 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 264/13.

W okresie sprawozdawczym składy orzekające w Wydziale I, jak i w Wydziale

II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie nie wystąpiły z żadnym

pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).

Nie przedstawiały także pytań prawnych Trybunałowi Konstytucyjnemu.

43

Część II. Problemy wynikające z orzecznictwa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

1. Zagadnienia procesowe

1/ właściwość wojewódzkiego sądu administracyjnego, zakres kontroli sądowej i wszczęcie postępowania sądowego

W 2013 r. do Wydziału II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Olsztynie, podobnie jak w poprzednich latach, wpłynęło kilkanaście spraw,

dotyczących zagadnień, które wcześniej nie były w ogóle lub zbyt często

przedmiotem kontroli tutejszego Sądu. W tej grupie wymienić należy przede

wszystkim sprawy, w których wydano wyroki po dokonaniu oceny w zakresie

właściwości sądów administracyjnych do ich rozpoznania. Są to sprawy dotyczące:

odmowy udzielenia informacji prasowej (sygn. akt: II SA/Ol 2/13, II SA/Ol 7/13,

II SA/Ol 1014/13); zakazu lub wstrzymania wprowadzania produktów do obrotu

(sygn. akt: II SA/Ol 57/13, II SA/Ol 534/13, II SA/Ol 648/13, II SA/Ol 861/13);

zaprzestania prowadzenia działalności w pomieszczeniach sklepu (sygn. akt

II SA/Ol 649/13); sprostowania aktu małżeństwa (sygn. akt II SA/Ol 78/13); ustalenia

opłat za świadczenia publicznych przedszkoli prowadzonych przez gminę (sygn. akt

II SA/Ol 261/13); konkursu na stanowisko dyrektora sądu (sygn. akt II SA/Ol 369/13);

odmowy zakwalifikowania na szkolenie dla kandydatki do przysposobienia dziecka

(sygn. akt II SA/Ol 393/13); indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego (sygn.

akt II SA/Ol 419/13); wynagrodzenia za usunięcie i dozór pojazdu (sygn. akt:

II SA/Ol 468/13, II SA/Ol 527/13, II SA/Ol 528/13, II SA/Ol 529/13, II SA/Ol 572/13,

II SA/Ol 610/13, II SA/Ol 724/13, II SA/Ol 725/13, II SA/Ol 774/13); zawarcia

kontraktu na pełnienie zawodowej służby wojskowej (sygn. akt II SA/Ol 484/13);

prawidłowego oznakowania kosmetyków (sygn. akt II SA/Ol 568/13).

Niektóre z wymienionych spraw zostaną omówione w części poświęconej

orzecznictwu w sprawach rozpoznawanych w Wydziale II tutejszego Sądu.

Zauważyć przy tym należy, że w grupie tych spraw, zagadnienie właściwości sądów

administracyjnych było przedmiotem bliższych rozważań między innymi w wyroku

z dnia 2 lipca 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 393/13. W uzasadnieniu tego orzeczenia

Sąd podał, że dopuszczalność wniesionej w niniejszej sprawie skargi na czynność

Dyrektora Ośrodka Adopcyjnego w przedmiocie odmowy zakwalifikowania na

szkolenie jako kandydatki do przysposobienia dziecka, należy rozpatrywać

z uwzględnieniem regulacji art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. Stwierdził, że Dyrektor Ośrodka

44

Adopcyjnego, kierujący i reprezentujący na zewnątrz ten Ośrodek, będący

wojewódzką jednostką organizacyjną, występuje w roli organu jednostki samorządu

terytorialnego (to jest województwa), w imieniu i na rzecz której podejmuje czynności

(zgodnie bowiem z art. 154 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu

rodziny i systemie pieczy zastępczej, tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 135 ze zm.,

ośrodek adopcyjny prowadzi samorząd województwa). Uznał więc, że Dyrektor tego

Ośrodka może prowadzić działalność objętą kognicją sądu administracyjnego,

o której mowa w powołanym powyżej art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. Warunkiem jednak

uznania, że działalność tego organu mieści się w dyspozycji tego przepisu jest jej

zakwalifikowanie do działalności „z zakresu administracji publicznej”, a więc takiej,

w której ustawodawca przyznaje organom administracji publicznej prawo władczego

i jednostronnego kształtowania treści stosunku prawnego, którą tworzą prawa

i obowiązku jednostki. Innymi słowy, przy ocenie dopuszczalności wniesienia skargi

na dane działanie organu, sąd winien ocenić, czy poprzez to działanie organ władczo

wpłynął na prawa lub obowiązki podmiotu, który wniósł skargę. W ocenie Sądu,

zaskarżona czynność Dyrektora Ośrodka Adopcyjnego była właśnie takim

działaniem. Podkreślono bowiem, że prawo do przysposobienia małoletniego wynika

z art. 114 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst

jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 788 ze zm.). Zgodnie jednak z art. 114¹ § 1 tej ustawy,

jednym z warunków przysposobienia małoletniego, a zatem i obowiązkiem osoby

ubiegającej się o to przysposobienie, jest posiadanie świadectwa ukończenia

szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny, o którym mowa w przepisach

o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Tym samym, zaskarżona

w niniejszej sprawie czynność Dyrektora Ośrodka Adopcyjnego, uniemożliwia

skarżącej z jednej strony skorzystanie z uprawnienia do przysposobienia

małoletniego, z drugiej zaś wywiązanie się z obowiązku posiadania świadectwa

ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny. Czynność ta ma

charakter władczy i jednostronny, a ponadto jest skierowana do indywidualnie

oznaczonego podmiotu. Takie zaś cechy przypisuje się w orzecznictwie sądowym

czynnościom, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. (zob. uchwałę NSA

z 4 lutego 2008 r., sygn. akt I OPS 3/07, ONSAiWSA 2008, nr 2, poz. 21).

Ciekawe rozważania na temat właściwości sądu administracyjnego zostały

także sformułowane w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 czerwca 2013 r., sygn. akt

II SA/Ol 419/13, wydanego w sprawie ze skargi na decyzję (pismo) Dyrektora

Centrum Integracji Społecznej w przedmiocie rozwiązania indywidualnego programu

45

zatrudnienia socjalnego. Oceniając bowiem w tej sprawie, czy przedmiot zaskarżenia

podlega rozpoznaniu przez sąd administracyjny, tutejszy Sąd zauważył, że w art. 13

ust. 4a ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (tekst jednolity

Dz. U. z 2011 r., Nr 43, poz. 225 ze zm.), ustawodawca wyraźnie wskazał na

decyzyjną formę rozstrzygnięcia w przypadku zaprzestania realizacji programu

wbrew woli uczestnika. Zauważył przy tym, że mimo sformalizowania w art. 107

k.p.a. elementów, które powinna zawierać decyzja administracyjna, w orzecznictwie

sądowym ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym za minimum elementów

koniecznych dla zakwalifikowania pisma jako decyzji (w sprawie, w której istnieje

podstawa prawna do jej wydania) uznaje się cztery składniki: oznaczenie organu

administracji wydającego akt, wskazanie adresata aktu, rozstrzygnięcie o istocie

sprawy oraz podpis osoby reprezentującej organ administracji (por. postanowienie

NSA z dnia 10 stycznia 2013 r., sygn. akt I OSK 3074/12). Uznano, że

w kontrolowanej sprawie zaskarżone pismo spełnia te cztery wymogi - adresowane

jest do skarżącej przez Centrum Integracji Społecznej, z którym realizowała ona

indywidualny program zatrudnienia socjalnego, jednoznacznie wskazuje na

rozwiązanie z nią indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego, a więc

negatywnie rozstrzyga o uprawnieniu skarżącej. Dodano, że pismo to zostało

podpisane przez osobę pełniącą funkcję kierowniczą, uprawnioną do

reprezentowania Centrum, co potwierdzają zawarte ze skarżącą przez Centrum

Integracji Społecznej programy. Stwierdzono więc, że zaskarżone pismo, które

zainicjowało wniesienie skargi, będąc decyzją administracyjną, podlega ocenie sądu

administracyjnego pod względem zgodności z prawem.

W podanej grupie zagadnień procesowych warto także zwrócić uwagę na

poglądy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie sformułowane

w niektórych postanowieniach o odrzuceniu skargi na podstawie art. 58 § 1 pkt 1

p.p.s.a., to jest z powodu braku właściwości sądów administracyjnych do

rozpoznania sprawy.

Przykładowo, w postanowieniu tutejszego Sądu z dnia 6 września 2013 r.,

sygn. akt II SA/Ol 540/13, wskazano, że regulacja art. 3 p.p.s.a. stanowi określenie

właściwości rzeczowej sądów administracyjnych i wynika z przepisów art. 175 ust. 1

i art. 177 Konstytucji RP. Pierwszy z powołanych przepisów stanowi, iż wymiar

sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy

powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe, zaś drugi przepis wskazuje,

że sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach

46

z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych do właściwości innych sądów. Powyższe

oznacza, że jako zasadę ustanowiono generalne domniemanie właściwości

sądownictwa powszechnego w rozstrzyganiu wszelkich spraw z zakresu wymiaru

sprawiedliwości. Natomiast wyjątkiem są sprawy, które ustawowo zostały

zastrzeżone do właściwości innych sądów, w tym sądownictwa administracyjnego.

Odnosząc się do przedmiotu skargi (pisma z dnia 5 listopada 1991 r., którym

przedstawiono oświadczenie Zarządu Miasta w kwestii podwyższenia opłaty rocznej

za użytkowanie wieczyste działki) tutejszy Sąd stwierdził, że sprawa z zakresu

ustanowienia prawa użytkowania wieczystego oraz aktualizacji (podwyższenia) opłat

związanych z ustanowieniem tego prawa, na podstawie obowiązującej w dacie

złożenia zaskarżonego pisma ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce

nieruchomościami i wywłaszczeniu nieruchomości (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r.,

Nr 102, poz. 651), nie stanowi sprawy administracyjnej, lecz sprawę o charakterze

cywilnoprawnym, dla rozpoznania której właściwym jest sąd powszechny.

Właściwość sądu powszechnego w sprawie była także przyczyną odrzucenia

skargi, zarejestrowanej pod sygn. akt II SAB/Ol 27/13, na bezczynność prezydenta

miasta w przedmiocie umorzenia zaległości czynszowej. W uzasadnieniu wydanego

w tej sprawie postanowienia z dnia 14 maja 2013 r. tutejszy Sąd wskazał, że z chwilą

wejścia w życie nieobowiązującej już ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali

mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (to jest w dniu 12 listopada 1994 r.)

najem lokali mieszkalnych od gminy przybrał formę stosunku cywilnoprawnego –

umowy najmu. Zauważył, że podobnie kwestie te reguluje obecnie obowiązująca

ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym

zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r,. Nr 31,

poz. 266 ze zm.). Uznano więc, że czynsz za używanie lokalu mieszkalnego jest

także świadczeniem o charakterze cywilnoprawnym, a umorzenie należności z tego

tytułu nie jest rozpatrywane w trybie K.p.a. W związku z tym, żadne czynności (czy

też bezczynność) organu gminy (prezydenta miasta) w tego rodzaju sprawach nie

mają charakteru czynności z zakresu administracji publicznej i nie podlegają kontroli

sądowoadministracyjnej.

Brak właściwości sądu administracyjnego do rozpoznania sprawy stanowił

także podstawę do odrzucenia skargi na ogłoszenie wójta o przetargu na sprzedaż

nieruchomości. W uzasadnieniu wydanego w tej sprawie postanowienia z dnia

16 września 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 617/13, tutejszy Sąd wskazał, że skarga

wniesiona w tej sprawie nie podlega właściwości rzeczowej sądu administracyjnego,

47

gdyż jej przedmiotem jest żądanie niemieszczące się w zakresie kognicji tego sądu,

wyznaczonego treścią art. 3 p.p.s.a. Nadmienił jednocześnie, że czynności związane

z przeprowadzeniem przetargu dotyczącego działki mogą być skarżone w odrębnym

trybie na podstawie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce

nieruchomościami.

Natomiast postanowieniem z dnia 27 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 367/13,

tutejszy Sąd odrzucił skargę na uchwałę Zebrania Wiejskiego Sołectwa

w przedmiocie odwołania z funkcji sołtysa. W uzasadnieniu tego orzeczenia

wskazano, że zebranie wiejskie, będące organem uchwałodawczym jednostki

pomocniczej jaką jest sołectwo, nie należy do organów gminy, a tym samym,

uchwała podjęta przez zebranie wiejskie nie może być przedmiotem skargi do sądu

administracyjnego ani w trybie art. 3 § 2 p.p.s.a. ani w trybie art. 101 ustawy z dnia

8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 594

ze zm.).

Podobne argumenty legły u podstaw odrzucenia skargi na działalności Komisji

Rewizyjnej Rady Miejskiej. W uzasadnieniu wydanego w tej sprawie postanowienia

z dnia 24 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 274/13, tutejszy Sąd wskazał bowiem,

że w świetle ustawy o samorządzie gminnym, komisja rewizyjna nie jest organem

gminy i działa wyłącznie w ramach rady gminy. Uznał więc, że komisja ta nie ma

żadnych uprawnień do podejmowania aktów z zakresu administracji publicznej,

a stanowisko wyrażone przez komisję rewizyjną, będące podstawą podjętej

następnie przez radę miejską uchwały, nie podlega zaskarżeniu.

W badanym obszarze warto zwrócić także uwagę na postanowienie tutejszego

Sądu z dnia 8 listopada 2013 r., sygn. akt II SO/Ol 19/13, o odrzuceniu wniosku

o odtworzenie akt usuniętych z archiwum wydziału ksiąg wieczystych sądu

rejonowego. W uzasadnieniu tego postanowienia podano, że zgodnie z przepisami

zawartymi w Dziale IX p.p.s.a, przedmiotem odtworzenia mogą być tylko akta

sądowe. Stwierdzono więc, że sąd administracyjny nie jest właściwy do rozpoznania

wniosku o odtworzenie akt wieczystoksięgowych, gdyż nie został do tego

umocowany.

Podzielając ugruntowany w orzecznictwie sądów administracyjnych pogląd,

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odrzucał także skargi wnoszone

w trybie Działu VIII k.p.a. Przykładowo, w uzasadnieniu postanowienia z dnia 10 lipca

2013 r., sygn. akt II SA/Ol 561/13, tutejszy Sąd wskazał, że przedmiotem skargi

powszechnej, przewidzianej art. 227 i nast. k.p.a., mogą być zaniedbanie lub

48

nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników,

naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub

biurokratyczne załatwianie spraw. Postępowanie zaś w sprawie tego typu skarg

cechuje się tym, iż nie ma w nim stron postępowania, nie wydaje się rozstrzygnięć

adresowanych do skarżącego, jedynie zawiadamia się go o czynnościach

wewnętrznych, zmierzających do wyjaśnienia okoliczności podniesionych w skardze.

W konsekwencji, działania administracji publicznej będące przedmiotem tego typu

skarg nie podlegają kontroli sądów administracyjnych z uwagi na to, iż nie mieszczą

się w katalogu czynności i aktów poddawanych nadzorowi sądowemu, który zawiera

art. 3 § 2 p.p.s.a. W związku z tym, w przypadku wniesienia skargi do organu

administracji na podstawie art. 227 i nast. k.p.a., stronie nie służy skarga do sądu

administracyjnego ani na bezczynność organu, ani na wynik tego postępowania.

Podobny pogląd został sformułowany przez tutejszy Sąd w sprawach o sygn. akt:

II SA/Ol 573/13, II SA/Ol 775/13, II SAB/Ol 4/13, II SAB/Ol 91/13.

W oparciu o poglądy prezentowane w orzecznictwie sądowym tutejszy Sąd

za konieczne uznał także odrzucenie skargi burmistrza na decyzję samorządowego

kolegium odwoławczego w przedmiocie cofnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów

alkoholowych. W uzasadnieniu wydanego w tej sprawie postanowienia z dnia

16 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 378/13, Sąd stwierdził, że organ I instancji nie ma

legitymacji do kwestionowania przed sądem administracyjnym rozstrzygnięcia

organu odwoławczego, gdyż nie jest podmiotem posiadającym własny interes

prawny

w prowadzonym postępowaniu administracyjnym dotyczącym cofnięcia zezwolenia

na sprzedaż napojów alkoholowych konkretnej stronie tego postępowania. Takiego

interesu nie ma także gmina, której organem jest burmistrz. Dodał, że powierzenie

organowi jednostki samorządu terytorialnego właściwości do orzekania

w indywidualnej sprawie w formie decyzji administracyjnej, wyłącza możliwość

dochodzenia przez tę jednostkę jej interesu prawnego w postępowaniu

administracyjnym, czy sądowoadministracyjnym. W takiej sytuacji jednostka

samorządu terytorialnego nie ma legitymacji procesowej strony w tym postępowaniu,

nie jest również podmiotem uprawnionym do zaskarżenia decyzji administracyjnych

do sądu administracyjnego. Włączenie organów samorządowych do systemu

organów administracji publicznej, prowadzących postępowanie w konkretnej sprawie,

znacznie ogranicza zakres uprawnień procesowych tych jednostek. Co więcej,

w zakresie, w jakim organ jednostki samorządu terytorialnego wykonuje funkcję

49

organu administracji publicznej nie jest on (ani też żaden z pozostałych organów

danej jednostki) uprawniony do reprezentowania jej interesu prawnego, rozumianego

jako interes osoby prawnej. Uprawnienie do korzystania z władztwa

administracyjnego przez samorząd terytorialny uzasadnia ograniczenie jego

dominium.

Ponadto w 2013 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie (Wydział II)

przekazał pięć spraw do rozpoznania innemu wojewódzkiemu sądowi

administracyjnemu zgodnie z właściwością miejscową, w tym trzy sprawy WSA

w Warszawie (sygn. akt: II SO/Ol 14/13, II SA/Ol 27/13, II SA/Ol 74/13) i po jednej

WSA w Poznaniu (sygn. akt II SAB/Ol 84/13) i WSA w Gdańsku (sygn. akt

II SAB/Ol 63/13).

Jeśli chodzi o zakres przedmiotowy spraw rozpoznawanych w 2013 r.

w Wydziale I tutejszego Sądu, to uległ on zmianie w związku z objęciem jurysdykcją

sądów administracyjnych skarg na rozstrzygnięcia organów w przedmiocie realizacji

obowiązków wynikających z ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu

czystości i porządku w gminach (po nowelizacji, t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1399) co do

wysokości stawek opłat, składania deklaracji i innych zadań gmin w sprawach

dotyczących opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Zgodnie z art. 6q tej

ustawy do tych spraw zastosowanie mają bowiem przepisy Ordynacji podatkowej,

a sprawy kwalifikowano do symbolu 6116. Zakres właściwości Wydziału I, jak

dotychczas, obejmował ponadto skargi na akty lub czynności oraz na bezczynność

organów administracji publicznej w sprawach podatkowych i celnych, skargi na akty

nadzoru nad działalnością organów samorządu terytorialnego (rozstrzygnięcia

nadzorcze) w zakresie dotyczącym zobowiązań podatkowych i finansów publicznych,

skargi na decyzje w przedmiocie pomocy finansowej związanej z Unią Europejską

(tzw. dopłaty dla rolników, symbol 655), sprawy ze skarg na rozstrzygnięcia Zakładu

Ubezpieczeń Społecznych w przedmiocie umorzenia, odroczenia terminu płatności

lub rozłożenia na raty należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne

(symbol 6536), sprawy z zakresu sądowej kontroli oceny projektów ubiegających się

o dofinansowanie ze środków programów operacyjnych (symbol 6559), sądowej

kontroli czynności koncesjodawcy w ramach procedury zamówień i zawierania umów

o partnerstwie publiczno-prywatnym.

W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 70/13 przesłanką odrzucenia skargi było

uznanie przez sąd, że przedmiotem zaskarżenia nie jest akt lub czynność

wymieniona w art. 3 § 2 i § 3 p.p.s.a. bądź w ustawach szczególnych.

50

Postanowieniem z dnia 20 lutego 2013 r., sąd odrzucił skargę na decyzję instytucji

pośredniczącej w przedmiocie odmowy uwzględnienia wniosku o płatność końcową.

W sprawie tej skarżący ubiegał się o przyznanie dofinansowania projektu w ramach

regionalnego programu operacyjnego. Już po podpisaniu umowy o dofinansowanie,

okazało się, że poniesione wydatki nie są kwalifikowalne i w konsekwencji instytucja

nie uwzględniła wniosku o przyznanie płatności końcowej. Tę odmowę zaskarżył do

sądu beneficjent. Analizując treść przepisów ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r.

o zasadach prowadzenie polityki rozwoju (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 ze zm.,

dalej jako u.z.p.p.r.), sąd stwierdził, że kontrola sądowa jest ograniczona wyłącznie

do weryfikacji prowadzonego w trybie konkursu naboru wniosków o dofinansowanie.

Zakończeniem tego konkursu jest wydanie aktu, o którym mowa w art. 30b ust. 4

u.z.p.p.r., tj. informacji o negatywnym wyniku procedury odwoławczej. Natomiast art.

30c ust. 1 u.z.p.p.r. przewiduje skargę do sądu administracyjnego po wyczerpaniu

środków odwoławczych uregulowanych w systemie realizacji programu operacyjnego

i po otrzymaniu informacji o negatywnym wyniku procedury odwoławczej. Procedura

określona w u.z.p.p.r. jest więc procedurą swoistą, gdyż prowadzi do wyboru projektu

i zawarcia umowy z wybranym beneficjentem. Kompetencje sądu administracyjnego

zawężone zostały do pierwszego etapu postępowania, obejmującego wybór wniosku

o dofinansowanie. Po podpisaniu umowy o dofinansowanie z wybranym

beneficjentem, ta umowa staje się źródłem praw i obowiązków stron. Powstaje

wtedy więź cywilnoprawna. Spory na tle wykonania tej umowy nie podlegają już

kontroli sądów administracyjnych, lecz kognicji sądów powszechnych.

Brak skargi osoby uprawnionej, w rozumieniu art. 50 § 1 p.p.s.a.,

był przesłanką odrzucenia skargi w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 151/13.

Postanowieniem z dnia 24 kwietnia 2013 r., sąd odrzucając skargę, stwierdził, że nie

można utożsamiać osoby fizycznej pełniącej funkcję prezesa zarządu spółki

ze spółką, jako osobą prawną. W postępowaniu podatkowym organ skarbowy wydał

decyzję o zabezpieczeniu na majątku spółki zobowiązań podatkowych VAT.

Odwołanie od tej decyzji wniosła osoba fizyczna sprawująca funkcję prezesa zarządu

spółki. Zaskarżonym do sądu postanowieniem, organ odwoławczy stwierdził

niedopuszczalność wniesienia przez nią odwołania. Postanowienie to wydane

zostało w stosunku do tej osoby i jej doręczone. Natomiast skargę do sądu wniosła

Spółka reprezentowana przez pełnomocnika. W ocenie sądu skargę wniósł więc

podmiot nieuprawniony. Zaskarżony akt nie był bowiem skierowany do spółki.

Od postanowienia sądu o odrzuceniu skargi na podstawie art. 58 pkt 6 p.p.s.a.,

51

skargę kasacyjną wniosła skarżąca spółka. Naczelny Sąd Administracyjny,

postanowieniem z dnia 28 listopada 2013 r., sygn. akt I FSK 1774/13, oddalił skargę

kasacyjną. W uzasadnieniu postanowienia NSA podzielił pogląd tutejszego Sądu,

że spółka nie jest podmiotem uprawnionym do zaskarżenia postanowienia, którego

adresatem była osoba fizyczna, nawet jeśli pełniła ona w spółce funkcje prezesa.

W kilku sprawach wystąpiła kwestia zachowania terminu w związku

z wniesieniem skargi bezpośrednio do sądu, z pominięciem trybu przewidzianego

w art. 54 § 1 p.p.s.a. Takie sytuacje wystąpiły w sprawach o sygn. akt I SA/Ol 38/13

oraz I SA/Ol 495/13. W przypadkach tych sąd przekazał skargi organom, których

akty zostały zaskarżone. Nadanie przesyłek w urzędzie pocztowym, mimo

niezwłocznego działania, nastąpiło jednak po upływie terminu trzydziestu dni

przewidzianych w art. 53 § 1 p.p.s.a. Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem,

sąd uznał w obu sprawach, że dla oceny zachowania terminu do wniesienia skargi

nie można przyjąć daty nadania (złożenia) skargi do niewłaściwego organu lub

bezpośrednio do sądu.

W takiej sytuacji decyduje data nadania przesyłki przez sąd do właściwego

organu administracji publicznej. Naczelny Sąd Administracyjny, oddalając skargi

kasacyjne od wymienionych postanowień (postanowienia NSA z dnia 16 lipca 2013 r.

sygn. akt II FSK 1775/13 oraz z dnia 24 października 2013 r., sygn. akt

II GSK 2015/13), potwierdził prawidłowość stanowiska sądu pierwszej instancji.

Kwestia terminu do wniesienia skutecznej skargi do sądu badana była także

w sprawach o sygn. akt I SAB/Ol 1/13 oraz I SA/Ol 33/13.

W pierwszej z wymienionych spraw Sąd odrzucił skargę spółki na przewlekłe

prowadzenia postępowania przez organ kontroli skarbowej. W uzasadnieniu

stwierdził, że wniesienie skargi poprzedzone było ponagleniem na niezałatwienie

sprawy w terminie. Ponaglenie to zostało uznane przez organ podatkowy wyższego

stopnia za nieuzasadnione. Sąd odrzucił skargę na podstawie art. 58 § 1 pkt 2

p.p.s.a. jako spóźnioną uznając, że termin do wniesienia skargi wynosił trzydzieści

dni od daty doręczenia odpisu rozstrzygnięcia organu odwoławczego zgodnie z art.

53 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny zgodził się ze stanowiskiem tutejszego

Sądu, że skargę do sądu administracyjnego na przewlekłe prowadzenie

postępowania (bezczynność organu) w postępowaniu podatkowym można wnieść

dopiero po załatwieniu przez właściwy organ ponaglenia przewidzianego art. 141 § 1

Ordynacji podatkowej. Skarga kasacyjna od postanowienia odrzucającego skargę

została jednak uwzględniona postanowieniem z dnia 19 lipca 2013 r., sygn. akt

52

I FSK 1325/13, w uzasadnieniu którego stwierdzono, iż skarga na przewlekłe

prowadzenie postępowania nie jest ograniczona terminem trzydziestodniowym z art.

53 p.p.s.a. Skarga taka może być skutecznie wniesiona aż do chwili ustania stanu,

który ją uzasadnia, to jest do chwili załatwienia sprawy przez organ. Przedmiotem

skargi jest w takiej sytuacji przewlekłe prowadzenie postępowania (lub bezczynność

organu), a nie np. odpowiedź organu wyższego stopnia na ponaglenie przewidziane

w art. 141 § 1 Ordynacji podatkowej.

Natomiast w drugiej z wyżej wymienionych spraw (sygn. akt I SA/Ol 33/13)

rozważana była kwestia skuteczności doręczenia zastępczego. Skarga w tej sprawie

została odrzucona na podstawie art. 58 § 1 pkt 2 p.p.s.a. Sąd przyjął bowiem,

że decyzja została stronie skutecznie doręczona w trybie art. 150 Ordynacji

podatkowej a strona nie dotrzymała ustawowego terminu do wniesienia skargi,

liczonego od daty doręczenia zastępczego. Naczelny Sąd Administracyjny

postanowieniem z dnia 26 września 2013 r., sygn. akt I GSK 1341/13, oddalając

skargę kasacyjną, przyjął, że w sprawie tej, wobec okoliczności faktycznych

mogących budzić wątpliwości co do adresu do doręczeń, zanegowanie skutecznego

doręczenia decyzji w trybie było usprawiedliwione. Skarga podlegała jednak

odrzuceniu, ponieważ decyzja organu odwoławczego nie została stronie prawidłowo

doręczona. Strona powinna bowiem otrzymać oryginał decyzji, a nie jej kserokopię.

W takiej sytuacji, jeżeli decyzja nie została prawidłowo doręczona, nie można mówić

o zakończeniu postępowania przed organem odwoławczym W konsekwencji skarga

powinna być odrzucona na podstawie art. 58 § 1 pkt 4 p.p.s.a., jako przedwczesna.

Podobnie jak w poprzednich latach, najczęstszą przyczyną odrzucenia skargi

było ustalenie, że strona nie dopełniła wszystkich wymogów skutecznego wniesienia

skargi. W szczególności chodzi o przypadki, gdy strona wnosiła skargę po terminie

lub bez uprzedniego wyczerpania dostępnych w postępowaniu administracyjnym

środków zaskarżenia zgodnie z art. 52 § 3 p.p.s.a., bądź po wezwaniu przez sąd,

nie uzupełniła braków formalnych skargi lub nie uiściła wpisu sądowego (np. sprawy

o sygn. akt: I SA/Ol 403/12, I SA/Ol 719/12, I SA/Ol 176/13, II SA/Ol 980/13,

II SAB/Ol 35/13, II SAB/Ol 31/13).

W roku 2013 nie było przypadku wystąpienia przez Sąd z sygnalizacją

przewidzianą w art. 55 § 3 bądź art. 155 p.p.s.a. Były natomiast rozpoznane

3 sprawy ze skarg na przewlekłe prowadzenie przez organy podatkowe. Wszystkie

wszczęte zostały przez tę samą spółkę.

W pierwszej sprawie, sygn. akt I SAB/Ol 1/13, sąd postanowieniem z dnia

53

26 marca 2013 r., na podstawie art. 58 § 1 pkt 2 p.p.s.a. odrzucił skargę

na przewlekłe prowadzenie postępowania kontrolnego prze urząd kontroli skarbowej.

Sąd uznał, że skarga wniesiona została z uchybieniem trzydziestodniowego terminu

przewidzianego w art. 53 § 1 p.p.s.a., liczonego od dnia doręczenia postanowienia

organu nadrzędnego o negatywnym załatwieniu ponaglenia. Postanowienie

to uchylone zostało przez NSA. Sąd kasacyjny, orzeczeniem z dnia 19 lipca 2013 r.,

sygn. akt I FSK 1325/13 uwzględnił skargę kasacyjną spółki. W uzasadnieniu

postanowienia stwierdził, że skarga na przewlekłe prowadzenia postępowania

nie jest ograniczona terminem określonym w art. 53 p.p.s.a. Wprawdzie skorzystanie

ze środków zaskarżenia jest warunkiem koniecznym wniesienia skargi stosownie

do art. 52 § 1 i § 2 p.p.s.a., jednakże doręczenie rozstrzygnięcia w tym przedmiocie

nie rozpoczyna biegu terminu z art. 53 § 1 p.p.s.a. Skarga na bezczynność

lub przewlekłe prowadzenie postępowania może bowiem być skutecznie wniesiona

aż do chwili ustania tych stanów. Ponownie rozpoznając tę sprawę, pod sygn. akt

I SAB/Ol 8/13, wyrokiem z dnia 11 września 2013 r. Tutejszy Sąd oddalił wymienioną

skargę na przewlekłe prowadzenia postępowania kontrolnego uznając, że nie można

mówić o przewlekłości postępowania, gdyż organ informował stronę o przyczynach

przedłużania postępowania kontrolnego, wydając stosowne postanowienia. Terminy

tego postępowania uregulowane są zarówno w Ordynacji podatkowej (dział IV

rozdział 4, dział VI), jak i w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności

gospodarczej (Dz. U. z 2013 r., poz. 672 ze zm.), w szczególności w art. 83 ust. 2 pkt

2 tej ustawy. Przedłużanie postępowania uzasadnione było koniecznością

zgromadzenia materiału dowodowego. Organ nie miał przy tym obowiązku

wyjaśniania stronie jaki konkretnie materiał dowodowy zamierza zgromadzić.

Wnioski o wymierzenie organowi grzywny na podstawie art. 55 § 1 p.p.s.a.

złożone zostały w 16 sprawach. Razem z wnioskami z poprzedniego roku do

załatwienia odnotowano 11 takich wniosków, spośród których tylko 5 zostało

uwzględnionych. Do załatwienia na następny okres pozostało 9 takich wniosków.

W 2013 r. nie było orzeczeń wydanych na podstawach z art. 112, art.149 § 2

lub art. 154 § 1 p.p.s.a.

Skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania, wymierzenie organowi grzywny, bezczynność organu co do wykonania wyroku

W roku 2013 nie było przypadku wystąpienia przez Sąd z sygnalizacją

przewidzianą w art. 55 § 3 bądź art. 155 p.p.s.a.

54

Były natomiast rozpoznane 3 sprawy ze skarg na przewlekłe prowadzenie

postępowania przez organy podatkowe. Wszystkie wszczęte zostały przez tę samą

spółkę

W pierwszej sprawie, sygn. akt I SAB/Ol 1/13, sąd postanowieniem z dnia

26 marca 2013 r., na podstawie art. 58 § 1 pkt 2 p.p.s.a. odrzucił skargę

na przewlekle prowadzenie postępowania kontrolnego prze urząd kontroli skarbowej.

Sąd uznał, że skarga wniesiona została z uchybieniem trzydziestodniowego terminu

przewidzianego w art. 53 § 1 p.p.s.a., liczonego od dnia doręczenia postanowienia

organu nadrzędnego o negatywnym załatwieniu ponaglenia. Postanowienie

to uchylone zostało przez NSA. Sąd kasacyjny, orzeczeniem z dnia 19 lipca 2013 r.,

sygn. akt I FSK 1325/13 uwzględnił skargę kasacyjną spółki. W uzasadnieniu

postanowienia stwierdził, że skarga na przewlekłe prowadzenia postępowania

nie jest ograniczona terminem określonym w art. 53 p.p.s.a. Wprawdzie skorzystanie

ze środków zaskarżenia jest warunkiem koniecznym wniesienia skargi stosownie

do art. 52 § 1 i § 2 p.p.s.a., jednakże doręczenie rozstrzygnięcia w tym przedmiocie

nie rozpoczyna biegu terminu z art. 53 § 1 p.p.s.a. Skarga na bezczynność

lub przewlekłe prowadzenie postępowania może bowiem być skutecznie wniesiona

aż do chwili ustania tych stanów.

Ponownie rozpoznając te sprawę, pod sygn. akt I SAB/Ol 8/13, wyrokiem

z dnia 11 września 2013 r., sąd oddalił wymienioną skargę na przewlekłe

prowadzenie postępowania kontrolnego. Sąd uznał, że nie można mówić

o przewlekłości postępowania, gdyż organ informował stronę o przyczynach

przedłużania postępowania kontrolnego, wydając stosowne postanowienia.

Terminy tego postępowania uregulowane są zarówno w Ordynacji podatkowej

(dział IV rozdział 4, dział VI), jak i w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie

działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r., poz. 672 ze zm.), w szczególności w art.

83 ust. 2 pkt 2 tej ustawy. Przedłużanie postępowania uzasadnione było

koniecznością zgromadzenia materiału dowodowego. Organ nie miał przy tym

obowiązku wyjaśniania stronie jaki konkretnie materiał dowodowy zamierza

zgromadzić .

W kolejnej ze spraw (sygn. akt I SAB/Ol 7/13) spółka cofnęła skargę

na przewlekłe prowadzenie postępowania odwoławczego w postępowaniu

podatkowym. Postanowieniem z dnia 5 września 2013 r., sąd umorzył więc

postępowanie sądowe.

55

Wnioski o wymierzenie organowi grzywny na podstawie art. 55 § 1 p.p.s.a.

złożone zostały w dwóch sprawach (sygn. akt I SO/Ol 2/13, I SO/Ol 3/13).

W pierwszej z tych spraw, postanowieniem z dnia 5 grudnia 2013 r. wniosek

zgłoszony na podstawie art. 55 § 1 p.p.s.a. został odrzucony. Sąd stwierdził,

że wniosek taki podlega wpisowi, jako wszczynający odrębne postępowanie.

Sąd powołał przy tym uchwałę NSA z dnia 7 kwietnia 2007 r., sygn. akt

II FPS 1/08 (opubl. w ONSAiWSA 2008/3/42). Wnioskodawca mimo prawidłowego

wezwania, nie uiścił wpisu, a więc na zasadzie art. 220 § 3 w zw. z art. 64 § 3

p.p.s.a. wniosek podlegał odrzuceniu.

Drugi wniosek nie został jeszcze rozpoznany.

W 2013 r. nie było orzeczeń wydanych na podstawach z art. 112, art.  149 § 2

lub art. 154 § 1 p.p.s.a.

2/ wyłączenia sędziego

W 2013 r. w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie rozpatrzono

łącznie 12 wniosków o wyłączenie sędziów, w tym dziewięć wniosków w Wydziale II

i trzy wnioski w Wydziale I. W okresie tym w Wydziale I zostały złożone 4 wnioski

lecz z jeden z nich, złożony na rozprawie w dniu 18 grudnia 2013 r. (sygn. akt

I SAB/Ol 10/13) do końca roku nie został rozpoznany. Pięć wniosków o wyłączenie

sędziego uwzględniono (wszystkie w sprawach rozpoznawanych w Wydziale II);

jeden wniosek został odrzucony a sześć wniosków (po trzy w każdym wydziale

orzeczniczym) zostało oddalonych.

Zauważyć przy tym należy, że pięć z tych wniosków (zarejestrowanych pod

sygn. akt: II SO/Ol 6/13, II SO/Ol 15/13, II SO/Ol 23/13, II SO/Ol 24/13

i II SO/Ol 28/13) dotyczyło wyłączenia sędziów innego sądu administracyjnego,

a tutejszy Sąd został wyznaczony do ich rozpoznania przez Naczelny Sąd

Administracyjny na podstawie art. 22 p.p.s.a.

Podkreślenia wymaga, że uwzględnione zostały wszystkie wnioski

o wyłączenie zgłoszone przez sędziów. W uzasadnieniach postanowień wydanych

na skutek tych wniosków tutejszy Sąd akcentował, że instytucja wyłączenia sędziego

jest istotną gwarancją procesową, która ma zapewnić rozpoznanie sprawy przez sąd

w takim składzie orzekającym, którego sędziowie nie pozostają w relacjach

ze stronami oraz nie mieli określonych wcześniejszych związków z rozpoznawaną

sprawą. Ratio legis przepisów o wyłączeniu sędziego we wszystkich procedurach

sądowych sprowadza się do eliminowania przyczyn, które mogą skutkować

56

wątpliwościami co do bezstronności i obiektywizmu sędziego w rozpoznaniu

określonej sprawy. Stwierdzał, że skoro z oświadczenia złożonego przez sędziego

wynika, że zaistniała okoliczność, która mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość

co do jego bezstronności w sprawie, to doszło do ziszczenia się przesłanki z art.

19 p.p.s.a., która uzasadnia wyłączenie sędziego od rozpoznania tej sprawy (zob.

postanowienie z dnia 12 września 2013 r., sygn. akt II SO/Ol 15/13, postanowienie

z dnia 12 listopada 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 800/13, postanowienie z dnia

13 listopada 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 855/13 oraz postanowienie z dnia 18 grudnia

2013 r., sygn. akt II SO/Ol 28/13).

Wśród postanowień tutejszego Sądu o oddaleniu wniosku o wyłączenie

sędziego na szczególną uwagę zasługuje postanowienie z dnia 25 listopada 2013 r.,

sygn. akt II SO/Ol 24/13, w którym Sąd odnosił się do argumentów skarżącej,

kwestionującej bezstronność sędziego NSA orzekającego w WSA w Białymstoku,

i powołującej się na naruszenia jej interesu, których rzekomo sędzia ten miał się

dopuścić przy wykonywaniu czynności związanych z pełnioną przez niego funkcją

Przewodniczącego Wydziału II i Wiceprezesa Wojewódzkiego Sądu

Administracyjnego w Białymstoku. W ocenie tutejszego Sądu, podana przez

skarżącą okoliczność nie stanowiła przesłanki do wyłączenia sędziego na podstawie

art. 19 p.p.s.a. W uzasadnieniu tego poglądu podkreślono, że niemal wszystkie

wymienione przez skarżącą czynności sędziego, pełniącego funkcję

przewodniczącego wydziału i wiceprezesa sądu, mogą zostać zweryfikowane przez

wniesienie stosownego środka zaskarżenia, pozostałe zaś mają charakter jedynie

informacyjny i pozostają bez wpływu na sposób rozpoznania skargi. Stwierdzono,

że kwestionowane przez skarżącą czynności wskazanego sędziego zostały podjęte

w celu wykonania obowiązków wynikających z przepisów prawa, a nie w celu

naruszenia interesu skarżącej. Podano, że za konstatacją taką przemawia także fakt,

że wszystkie te czynności znajdują umocowanie w obowiązujących przepisach

prawa. Wskazano, że okoliczność, iż sędzia reprezentuje pogląd prawny, w ocenie

skarżącej dla niej niekorzystny, oraz że podejmuje czynności odmienne od jej

oczekiwań, nie stanowi podstawy wyłączenia sędziego. Taka sytuacja nie może być

bowiem oceniana jako okoliczność mogąca wywołać wątpliwości co do bezstronności

sędziego w danej sprawie. Wywiedziono, że zarzuty dotyczące nieprawidłowości tych

czynności mogą uzasadniać wniesienie odpowiedniego środka zaskarżenia, a nie

wniosku o wyłączenie sędziego. Dodano także, że zgodnie z art. 22 § 2 p.p.s.a.,

wydanie postanowienia w przedmiocie wyłączenia sędziego musi być poprzedzone

57

złożeniem wyjaśnień przez sędziego, którego wniosek dotyczy. Autorytet moralny

sędziego przemawia zaś za wiarygodnością złożonego wyjaśnienia i jeżeli strona

żądająca wyłączenia zaprzecza jego prawdziwości, obowiązana jest wskazać

i udowodnić okoliczności, które by podważały wiarygodność oświadczenia sędziego.

Uznano więc, że skoro w niniejszej sprawie, na skutek wniosku skarżącej

o wyłączenie, sędzia złożył oświadczenie, w którym podał, że „nie istnieje

okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego

bezstronności w niniejszej sprawie”, a prawdziwość tego oświadczenia nie budzi

żadnych wątpliwości, to wniosek o wyłączenie sędziego nie zasługuje na

uwzględnienie.

Oddalając natomiast wniosek o wyłączenie sędziów zgłoszony w sprawie

o sygn. akt II SA/Ol 306/13, w uzasadnieniu postanowienia z dnia 21 października

2013 r., tutejszy Sąd podniósł, że wnioskodawca powinien wskazać okoliczności

w postaci konkretnych faktów, które mogłyby wywołać wątpliwości co do

bezstronności składu orzekającego. Zauważył, że we wniosku nie wskazano

jakichkolwiek okoliczności, które byłyby przesłanką wynikającą z treści art. 18 i 19

p.p.s.a., zaś powołane we wniosku zarzuty a dotyczące: błędnego wyznaczenia

składu orzekającego, błędnego zawiadomienia skarżących o terminie rozprawy,

braku odniesienia się do zarzutów skargi, nieodroczenia rozprawy - nie spełniają

dyspozycji żadnego z powołanych wyżej przepisów. Podkreślił, że strona może

zwalczać wadliwe orzeczenia wydane przez sąd za pomocą środków odwoławczych.

Podobnie strona może kwestionując - w jej ocenie błędne - orzeczenie Sądu

podnosić w złożonym środku odwoławczym argumenty związane z błędnym

zawiadomieniem o terminie rozprawy, niewłaściwym wyznaczeniem składu

orzekającego, czy też innymi błędami proceduralnymi popełnionymi przez sąd. Nie

może natomiast, przez składanie nieuzasadnionego wniosku o wyłączenie sędziego,

wpływać na skład sądu rozpoznającego sprawę.

Podobny pogląd został sformułowany w postanowieniu tutejszego Sądu z dnia

16 grudnia 2013 r., sygn. akt II SO/Ol 23/13. Uzasadniając bowiem w tej sprawie

oddalenie wniosku o wyłączenie sędziów, podkreślono, że wyłączenie sędziego na

podstawie art. 19 p.p.s.a. powinno odwoływać się do zobiektywizowanych

przesłanek, tak aby wątpliwość co do bezstronności sędziego mogła zostać uznana

za mającą realne podstawy. Wskazano, że nie wystarcza do zastosowania tego

przepisu występowanie u strony podejrzenia co do braku bezstronności sędziego,

czy subiektywne przekonanie co do negatywnego nastawienia sędziego do strony.

58

Także okoliczność wielokrotnego orzekania przez sędziego w różnych sprawach

dotyczących tej samej osoby, w których zapadały także orzeczenia niekorzystne dla

strony, nie mogą być uznane za podstawę do wyłączenia sędziego od

rozpoznawania pozostałych spraw, toczących się ze skarg i wniosków tej samej

strony, lub których uczestnikiem jest ta sama osoba. Dodano, że uzasadnioną

wątpliwością co do bezstronności nie jest również, co należy podkreślić w kontekście

powołanej we wniosku argumentacji, przeświadczenie strony co do tego, że sędzia

prowadzi proces wadliwie, zwłaszcza nieobiektywnie, czy też stronniczo, gdyż

merytoryczne kwestionowanie rozstrzygnięć sądu może odbywać się za pomocą

przysługujących stronie środków odwoławczych.

W badanym obszarze zwrócić należy także uwagę na postanowienie

tutejszego Sądu z dnia 11 kwietnia 2013 r., sygn. akt II SO/Ol 6/13, o odrzuceniu

wniosku Stowarzyszenia (w likwidacji) o wyłączenie sędziów. W sprawie tej Sąd

uznał bowiem, że ustanie bytu prawnego osoby prawnej jest równoznaczne z utratą

zdolności sądowej przez ten podmiot. Podał przy tym, że rozwiązanie

stowarzyszenia przez sąd, oznacza zakończenie wszelkiej jego działalności.

Pozostać może jedynie majątek stowarzyszenia, w tym i wierzytelności, a także

roszczenia wobec niego. Przeprowadza się likwidację stowarzyszenia, którą zajmuje

się likwidator. Działalność likwidatora rozciąga się jedynie na sprawy majątkowe, a

nie na statutową działalność rozwiązanego stowarzyszenia. Stwierdził więc, że w

okresie likwidacji stowarzyszenie już nie istnieje, choć jego wykreślenie z rejestru

stowarzyszeń jeszcze nie nastąpiło (art. 37 ust. 2 pkt 3 ustawy Prawo o

stowarzyszeniach, tekst jednolity Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 ze zm.).

W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 678/12 natomiast wnioskujący podał jako

przesłankę wyłączenia istnienie okoliczności wywołujących wątpliwość co do

bezstronności sędziego (art. 19 p.p.s.a.), gdyż sędzia „uniemożliwia mu

przedstawienie swoich racji”. Postanowieniem z dnia 5 lutego 2013 r., Sąd oddalił ten

wniosek. W ocenie Sądu, zarzuty pod adresem sędziego były całkowicie

subiektywne i nieumotywowane realnymi faktami. Nie zachodziły przy tym

okoliczności przewidziane w art. 18 p.p.s.a. Ten sam skarżący w kolejnej sprawie,

sygn. akt I SAB/Ol 10/13 także wniósł o wyłączenie innego sędziego, podnosząc,

że również ten sędzia nie jest obiektywny, ponieważ brał udział w wydaniu

niekorzystnych dla skarżącego rozstrzygnięć. Wniosek ten nie został jeszcze

rozpoznany. Podniesienia jednak wymaga, że skarżący, który prowadzi przed sądem

liczne sprawy, notorycznie nadużywa prawa do wnioskowania o wyłączenie sędziów,

59

czyniąc to w każdej sytuacji, gdy nie uwzględnia się jego żądań i wniosków

procesowych.

Natomiast w sprawach o sygn. akt I SA/Ol 583/13 i I SA/Ol 584/13 skarżący

wniósł na rozprawie o wyłączenie sędzi, podnosząc zarzuty związane z faktem,

że była poprzednio radcą prawnym izby skarbowej oraz, że jej mąż „był w przeszłości

jego przeciwnikiem politycznym w okresie sprawowania przez obu funkcji w Radzie

Miasta Olsztyna”, a obecnie sprawuje z żoną „nadzór polityczny nad organem”.

Wnioski te zostały oddalone, z powołaniem na treść wyjaśnień złożonych przez

sędzię i brak jakichkolwiek okoliczności, które rzeczywiście potwierdzały wątpliwości

skarżącego co do bezstronności sędziego, z których część ma charakter insynuacji.

3/ wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności

W 2013 roku do rozpatrzenia było łącznie 71 wniosków o wstrzymanie

zaskarżonych aktów (w Wydziale II - 6, w Wydziale I - 65, w tym dwa z wpływu roku

2012).

Załatwiono łącznie w obydwu wydziałach 65 wniosków w tym przedmiocie

(6 w Wydziale II i 59 w Wydziale I, w którym 6 wniosków pozostało do rozpoznania

w roku 2014). Łącznie zostało uwzględnionych 18 wniosków w tym 4 w Wydziale II

i 14 w Wydziale I.

Przy rozpatrywaniu wniosków o wstrzymanie zaskarżonych aktów

nie występowały istotne kwestie prawne. Rozstrzygnięcie ich wymagało przede

wszystkim oceny okoliczności faktycznych powoływanych przez stronę. W zakresie

wniosków rozpoznawanych w Wydziale I tut. Sądu aktualność zachowuje uwaga

z lat poprzednich, że w zdecydowanej większości wnioski o wstrzymanie wykonania

decyzji zawarte są w skargach niejako rutynowo, bez wskazania i wykazania

okoliczności uzasadniających wstrzymanie zaskarżonej decyzji, często z powołaniem

jako uzasadnienie tylko treści art. 61 § 3 p.p.s.a. Jest to najczęstszą przyczyną

oddalania wniosków.

W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 131/13, sąd oddalił skargę na interpretację

indywidualną w przedmiocie podatku dochodowego. W skardze kasacyjnej skarżący

zawarł wniosek o wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu (interpretacji). Wniosek

ten został oddalony przez Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem

z dnia 24 września 2013 r., sygn. akt II FSK 2534/13. Sąd ten stwierdził,

że wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu możliwe jest jedynie w odniesieniu

do aktów, które nadają się do wykonania. Jeżeli z danym aktem nie wiąże

60

się obowiązek działania lub zaniechania określonych podmiotów, proces wykonania

nie rozpocznie się w ogóle, a w konsekwencji z natury rzeczy nie jest możliwe jego

wstrzymanie. Interpretacja indywidualna przepisów prawa podatkowego nie jest

decyzją oraz nie zawiera treści, do realizacji których potrzebne byłoby wszczęcie

postępowania wykonawczego.

Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 462/13, tutejszy

Sąd wstrzymał wykonanie zaskarżonej decyzji wojewody w przedmiocie

zobowiązania cudzoziemca do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu tego orzeczenia podano, że wykonanie zaskarżonej decyzji przed

wydaniem rozstrzygnięcia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, skutkowałoby

sytuacją, w której cudzoziemiec, będąc stroną postępowania sądowego, zostałby

pozbawiony możliwości osobistego uczestnictwa w postępowaniu przed tutejszym

Sądem, co stanowi jedno z podstawowych uprawnień procesowych strony.

Podzielono przy tym pogląd prezentowany w orzecznictwie sądowym, że udzielenie

ochrony tymczasowej, w postaci wstrzymania wykonania decyzji administracyjnej

do czasu zakończenia postępowania sądowoadministracyjnego w sprawie decyzji,

która skutkuje opuszczeniem terytorium RP przez cudzoziemca, stanowi

o zachowaniu standardów rzetelnej procedury i urzeczywistnieniu prawa strony

do sądu (por. postanowienie NSA z dnia 28 października 2010 r. sygn. akt

II OSK 1915/10, postanowienie NSA z dnia 14 grudnia 2005 r. sygn. akt

II OZ 1330/05, postanowienie NSA z dnia 19 kwietnia 2011 r. sygn. akt II OZ 236/11).

Uznano, że wykonanie zaskarżonej decyzji może spowodować trudne do odwrócenia

skutki, a konsekwencją opuszczenia przez skarżącego terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej będzie pozbawienie go możliwości obrony swoich praw i interesów.

Trudne do odwrócenia skutki stanowiły także przesłankę do wstrzymania

wykonania trzech uchwał rady miejskiej o przekazaniu szkół podstawowych

do prowadzenia fundacji, zaskarżonych w sprawach o sygn. akt II SA/Ol 1365/12,

II SA/Ol 1366/12 oraz II SA/Ol 1367/12. W wydanych w tym przedmiocie

postanowieniach z dnia 13 lutego 2013 r. tutejszy Sąd uznał bowiem za zasadne

twierdzenie strony skarżącej, że zmiany organizacyjne i zmiany w stosunkach pracy,

które zaistniałyby po wykonaniu zaskarżonych uchwał, tj. po przekazaniu szkół

podstawowych, wymienionych w tych uchwałach, do prowadzenia fundacji, co miało

nastąpić z dniem 1 marca 2013 r., mogłyby spowodować trudne do odwrócenia

skutki, na co wskazuje treść art. 5 ust. 5 m - 5 p ustawy z dnia 7 września 1991 r.

o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572, ze zm.). Zauważył przy tym,

61

że przed tą datą nie jest możliwe rozpoznanie przez Sąd wniesionych skarg z uwagi

na zgłoszenie w trybie procesowym wniosków o przyznanie prawa pomocy, jak

również konieczność uzupełnienia akt sprawy.

Natomiast w postanowieniach o odmowie wstrzymania wykonania

zaskarżonego aktu, wydanych w sprawach o sygn. akt II SA/Ol 191/13

i II SA/Ol 192/13, tutejszy Sąd akcentował, że użyte w art. 61 § 3 p.p.s.a. pojęcia

nieostre, to jest niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania

trudnych do odwrócenia skutków, wymagają skonkretyzowania w postaci

argumentacji strony, która ma przekonać Sąd, że interes skarżącego wymaga

wstrzymania wykonania zaskarżonej decyzji. Podkreślono, że Sąd rozpoznając

przedmiotowy wniosek nie dokonuje oceny zasadności skargi ani nie analizuje

argumentów w niej zawartych, dlatego też wniosek powinien zawierać odrębne

uzasadnienie. Uznano więc, że samo powoływanie się na skutki wymienione

w art. 61 § 3 p.p.s.a. oraz podnoszenie jedynie ogólnikowych argumentów w tym

względzie, nie stanowi uprawdopodobnienia, że konkretnie w sytuacji wnioskodawcy

wykonanie zaskarżonej decyzji spowoduje niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej

szkody lub wystąpienia trudnych do odwrócenia skutków. W podanych sprawach Sąd

nie uznał zasadności udzielenia skarżącemu wnioskowanej przez niego tymczasowej

ochrony prawnej sprowadzającej się do zachowania przez niego uprawnienia

do kierowania pojazdami do czasu rozpoznania sprawy przez Sąd.

W postanowieniu z dnia 29 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 191/13, tutejszy

Sąd stwierdził bowiem, że wnioskodawca ograniczył się jedynie do kwestionowania

zasadności zaskarżonego rozstrzygnięcia, które nie jest brane pod uwagę przy

ocenie wystąpienia w sprawie przesłanek do wstrzymania wykonania takiego

rozstrzygnięcia, o których mowa w art. 61 § 3 p.p.s.a. Natomiast w postanowieniu

z dnia 29 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 192/13, tutejszy Sąd wskazał,

że przedmiotem skargi jest decyzja o zatrzymaniu prawa jazdy kat. B i A, czyli

na samochód osobowy i motocykl, z uwagi na przekroczenie liczby 24 punktów

karnych za naruszenie przepisów ruchu drogowego. Podkreślił, że zasadniczym

celem wydania decyzji we wskazanym wyżej przedmiocie jest wyeliminowanie

z ruchu drogowego osób stwarzających potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa

w tymże ruchu, a co się z tym wiąże – ochrona pozostałych użytkowników drogi.

Uznał więc, że wstrzymanie wykonania decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy powinno

być uzasadnione okolicznościami wyjątkowymi, szczegółowo umotywowanymi przez

wnioskodawcę, w innym bowiem przypadku podważona zostałaby istota i cel

62

zatrzymania prawa jazdy. Podał, że w orzecznictwie Naczelnego Sądu

Administracyjnego przyjęto, że jedynie w przypadku, gdy wykonanie zaskarżonej

decyzji skutkowałoby utratą jedynego źródła utrzymania strony skarżącej, spełniona

jest przesłanka określona w art. 61 § 3 p.p.s.a (por. postanowienie NSA z dnia

16 stycznia 2008 r., sygn. akt II OZ 1386/07). Sąd zauważył, że w rozpoznawanej

sprawie, zatrzymanie prawa jazdy kat. B i A nie jest jednoznaczne z pozbawieniem

skarżącego źródła utrzymania, a skarżący nie wykazał, że uzyskiwanie przez niego

dochodów jest wprost uzależnione od możliwości prowadzenia pojazdu,

co uniemożliwia ocenę, czy posiadanie prawa jazdy istotnie jest niezbędne

do wykonywania przez skarżącego pracy zawodowej.

4/ doręczenia

W roku 2013 w Wydziale I tutejszego Sądu nie wystąpiły żadne nowe istotne

problemy związane ze stosowaniem przepisów o doręczeniach pism w postępowaniu

sądowym. Odnotować jednak należy stosunkowo liczne przypadki nieprawidłowego

wykonywania obowiązków przez doręczycieli urzędów pocztowych, którzy nie

dokonują wymaganych adnotacji na dowodzie doręczenia. Jest to przyczyną

składanych reklamacji i przedłuża postępowanie sądowe.

Podobnie, w Wydziale II tutejszego Sądu nie odnotowano poważniejszych

problemów z doręczaniem pism procesowych stronom. Niemniej jednak nie udało się

uniknąć wszystkich przeszkód przy dokonywaniu tej czynności materialno-

technicznej. Przykładowo, w celu ustalenia adresu przedsiębiorcy, będącego

uczestnikiem postępowania w sprawach o sygn. akt II SA/Ol 931/13

i II SA/Ol 932/13, Sąd dopuścił dowód z aktualnego wypisu z KRS-u, a następnie

uznał za skutecznie doręczone zawiadomienia o terminie rozprawy przesłane temu

przedsiębiorcy na adres tam wskazany.

5/ uchybienia terminów i ich przywracanie

W roku 2013 w Wydziale I rozpoznano łącznie 22 wnioski o przywrócenie

terminów procesowych. Uwzględniono spośród nich sześć, odmówiono przywrócenia

terminu również w sześciu sprawach a 10 wniosków odrzucono.

Przy rozpatrywaniu wniosków o przywrócenie terminu istota rozstrzygnięć

sprowadzała się do oceny, czy podawane przez stronę okoliczności uzasadniają brak

winy w uchybieniu terminu. Ze spraw rozpoznanych w 2013 roku można wskazać

na sprawę o sygnaturze akt I SA/Ol 220/13, w której WSA w Olsztynie odmówił

63

przywrócenia terminu do uiszczenia wpisu sądowego od skargi. Motywując wniosek,

strona podniosła, że wezwanie do uiszczenia wpisu odebrał w siedzibie spółki

kierowca, który nie był do tego upoważniony i dopuścił się samowoli. Sąd uznał

jednak, że za wewnętrzną organizację pracy w spółce ponosi odpowiedzialność

ta osoba prawna. Do niej należy taka organizacja pracy, aby doręczanie pism

w godzinach pracy i w lokalu jej siedziby było zawsze możliwe oraz by odbioru

dokonywała osoba do tego upoważniona. Nadto upoważnienie do odbioru

korespondencji sądowej może być udzielone w każdej formie, także w sposób

dorozumiany. Skoro więc odbioru przesyłki dokonała w siedzibie spółki osoba tam

zatrudniona i posługująca się pieczęcią spółki, to strona nie może się powoływać na

fakt, że ten pracownik w terminie nie przekazał odebranego pisma innym,

uprawnionym osobom. Zaniedbania w związku z wewnętrznym obiegiem i nadzorem

nad nadsyłaną do spółki korespondencją obciążają spółkę i świadczą o braku

należytej staranności. Trafność tego stanowiska potwierdził Naczelny Sąd

Administracyjny postanowieniem z dnia 27 sierpnia 2013 r., sygn. akt I GZ 293/13,

oddalając zażalenie spółki.

W sprawie o sygnaturze akt I SA/Ol 243/12 tutejszy Sąd uznał natomiast,

że okolicznością usprawiedliwiającą przywrócenie terminu do złożenia wniosku

o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku nie może być błędne zrozumienie

przez stronę pisemnego pouczenia, zawartego w zawiadomieniu o terminie rozprawy

i przekonanie skarżącego, że w przypadku nieobecności na rozprawie zostanie

poinformowany o treści wyroku i pouczony o przysługujących środkach zaskarżenia.

Badając ten wniosek, sąd przyjął, że nie jest możliwe jednoznaczne ustalenie, czy

został zachowany siedmiodniowy termin przewidziany w art. 87 § 1 p.p.s.a. W takiej

sytuacji sąd ma obowiązek wydać rozstrzygnięcie merytoryczne na podstawie art. 86

§ 1 p.p.s.a. Oceniając podane przyczyny uchybienia terminowi, sąd stwierdził,

że błędne przekonanie lub niezrozumienie pouczenia nie jest okolicznością

przemawiającą za uwzględnieniem wniosku o przywrócenie terminu.

Również w sprawach o sygn. akt I SA/Ol 165/13 i I SA/Ol 166/13 tutejszy Sąd

odmówił skarżącemu przywrócenia terminu do złożenia wniosku o sporządzenie

i doręczenie uzasadnienia wyroku. W sprawie tej skarżący motywował swój wniosek

faktem, że jako zawodowy żołnierz przebywał poza granicami województwa

w ważnych sprawach służbowych. Jego żona opiekowała się małoletnimi dziećmi

w rodzinie zastępczej. Nie mógł więc być na rozprawie i nie znał treści wyroku.

W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, okoliczności

64

te nie uprawdopodobniły braku winy w uchybieniu terminowi. Placówki pocztowe

znajdowały się także poza miejscem zamieszkiwania strony, w miejscu jej pobytu.

Nadto skarżący mógł skorzystać z uprzejmości innych osób, w tym żony, która przed

upływem terminu zakończyła opiekę nad dziećmi. Poglądu tego nie podzielił

Naczelny Sąd Administracyjny, który postanowieniem z dnia 26 września 2013 r.,

sygn. akt II FZ 734/13, uchylił postanowienie będące przedmiotem zażalenia i orzekł

o przywróceniu terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku.

W ocenie tego Sądu, przedłożone dokumenty w wystarczający sposób

uprawdopodabniają, że w okresie kiedy upływał termin do dokonania czynności

procesowej, skarżący przebywał na zgrupowaniu poligonowym w odległej

miejscowości. Z przyczyn od siebie niezależnych nie mógł więc uczestniczyć

w rozprawie, nie mógł swobodnie dysponować swoim czasem i udać się do urzędu

pocztowego celem nadania wniosku. Podlegał rozkazom, których naruszenie

skutkować mogło nawet odpowiedzialnością karną (art. 338, art. 341 § 1, art. 343 § 1

Kodeksu karnego). Wymóg skorzystania z uprzejmości innych osób, w tym żony

wykracza poza miarę staranności, której można oczekiwać od osoby należycie

dbającej o swoje sprawy. Żona nie była przy tym umocowana do dokonywania

czynności procesowych w imieniu męża w postępowaniu sądowym, będąc nadto

obciążoną opieką w związku ze społeczną funkcją rodzica zastępczego.

Za niezawinione uchybienie terminowi, uzasadniające przywrócenie terminu,

Sąd uznał natomiast przypadki, w których:

- zachowanie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej nie był możliwe powodu

choroby strony (sygnatury akt I SA/Ol 574/11, I SA/Ol 679/12);

- ustanowienie pełnomocnika w ramach prawa pomocy nastąpiło już

po upływie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej (sygn. akt I SA/Ol 685/12,

I SA/Ol 736/12);

- niedopełnienie obowiązków przez wyznaczonego z urzędu (przyznane prawo

pomocy), wobec którego wszczęto postępowanie dyscyplinarne i w miejsce którego

wyznaczono innego pełnomocnika (sygn. akt I SA/Ol 548/10).

Natomiast w sprawach o sygn. akt: I SA/Ol 385/13 i I SA/Ol 386/13,

I SA/Ol 461/13, I SA/Ol 462/13, I SA/Ol 463/13, I SA/Ol 284/12, I SA/Ol 285/12,

I SA/Ol 286/12 i I SA/Ol 287/12 na podstawie art. 88 § 1 w zw. z art. 87 § 1 p.p.s.a.

wnioski o przywrócenie terminu zostały odrzucone. Strona wniosła bowiem

o przywrócenie terminu po upływie siedmiu dni od czasu ustania przyczyny

uchybienia.

65

W 2013 r. w Wydziale II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

rozpatrzono kilkanaście wniosków o przywrócenie terminu, z czego najliczniejszą

grupę stanowiły wnioski o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie

uzasadnienia wyroku. Przy rozpatrywaniu tych wniosków tutejszy Sąd wielokrotnie

nawiązywał do poglądów na temat tej instytucji procesowej ugruntowanych już

w orzecznictwie sądów administracyjnych.

Przykładowo, w postanowieniu z dnia 29 lipca 2013 r., sygn. akt

II SA/Ol 283/13, odnosząc się do kwestii uprawdopodobnienia okoliczności

wskazujących na brak winy w uchybieniu terminu wskazał, że zgodnie z poglądami

wyrażonymi w orzecznictwie, jako kryterium przy ocenie winy w uchybieniu terminu

procesowego należy przyjąć obiektywny miernik staranności, jakiej można się

domagać od strony dbającej należycie o swoje interesy. Przywrócenie terminu nie

jest możliwe, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa. Natomiast

przywrócenie może mieć miejsce wtedy, gdy uchybienie terminu nastąpiło wskutek

przeszkody, której strona nie mogła usunąć nawet przy użyciu największego

w danych warunkach wysiłku (por. wyrok NSA z 20 maja 1998 r., I SA/Ka 1718/96;

wyrok NSA z dnia 4 czerwca 2002 r., II SA/Ka 1977/00). W ocenie Sądu,

w rozpoznawanej sprawie skarżąca nie uprawdopodobniła, że uchybienie terminowi

złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku nastąpiło bez jego winy.

Strona wskazała bowiem, że nie była w stanie złożyć wniosku o sporządzenie

i doręczenie uzasadnienia wyroku z powodu koniecznej hospitalizacji w dniach 12-13

maja 2013 r. i złego stanu zdrowia (bez potwierdzenia stosownym dokumentem) oraz

związanych z tym dolegliwości bólowych, które nie pozwoliły jej na racjonalną ocenę

sprawy. Sąd dostrzegł jednak, że rozprawa w przedmiotowej sprawie odbyła się

w dniu 16 maja 2013 r. W tej sytuacji podniesiony przez stronę argument odnoszący

się do pobytu w szpitalu uznano za niezasadny. Podano, że z przedstawionej

dokumentacji medycznej nie wynika, żeby skarżąca nie była w stanie dokonać,

w gruncie rzeczy prostej, nie wymagającej wiele czasu i wysiłku, czynności

procesowej. Oceniono, że dolegliwości bólowe nie mogą usprawiedliwiać takiego

zaniechania. W celu dokonania stosownej czynności skarżąca mogła przecież,

dbając o swój interes, posłużyć się pomocą innej osoby, która pomogłaby jej

w terminowym przedłożeniu wniosku o uzasadnienie. Sąd, nie negując kłopotów

zdrowotnych skarżącej, wziął pod uwagę zaistniałe okoliczności i doszedł do

wniosku, że skarżąca przekraczając termin do złożenia wniosku o sporządzenie

uzasadnienia wyroku, nie dochowała obiektywnego miernika staranności, którego

66

można wymagać od każdej należycie dbającej o swoje interesy strony.

W postanowieniu z dnia 10 lipca 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 560/13, tutejszy

Sąd podkreślił natomiast, że przywrócenie terminu ma charakter wyjątkowy i może

nastąpić jedynie wówczas, gdy strona w sposób przekonujący uprawdopodobni brak

swojej winy. Z brakiem winy mamy natomiast do czynienia tylko w przypadku

zaistnienia niezależnych od strony, która uchybiła terminowi i niemożliwych do

przezwyciężenia okoliczności, z powodu których doszło do przekroczenia

wyznaczonego przepisami prawa terminu. Okolicznościami takimi mogą być na

przykład nagła choroba lub błędne pouczenie sądu (tak NSA w postanowieniu z dnia

11 kwietnia 2008 r., sygn. akt I OZ 246/08, Lex Omega nr 479292). Podał,

że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, brak winy w uchybieniu terminu powinien

być oceniany z uwzględnieniem wszystkich okoliczności konkretnej sprawy,

w sposób uwzględniający obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od

strony dbającej należycie o własne interesy i przy braniu pod uwagę także uchybień

spowodowanych nawet niewielkim niedbalstwem (tak NSA w wyroku z dnia

28 czerwca 2007 r., sygn. akt II OSK 479/07, Lex Omega nr 344095). W ocenie

Sądu, w rozpoznawanej sprawie nie zostało wykazane, czy zaistniała jakakolwiek

przeszkoda uniemożliwiająca skarżącej zachowanie terminu do wniesienia skargi.

Z uzasadnienia wniosku o przywrócenie terminu wynika, iż przyczyną uchybienia

terminu było niezrozumienie treści decyzji organu odwoławczego. Sąd nie podzielił

jednak poglądu skarżącej, że okoliczność ta wyłącza jej winę w uchybieniu terminu.

Stwierdził bowiem, że skoro decyzja ta została skarżącej skutecznie doręczona

i zawierała pouczenie o terminie i sposobie jej zaskarżenia, to skarżąca nie

kwestionując (nie wnosząc skargi do sądu) tej decyzji w terminie akceptowała

negatywne dla niej skutki wynikające z takiego stanu rzeczy wraz z wszelkimi

konsekwencjami. Zaznaczył przy tym, że postępowanie przed sądem ma charakter

skargowy, tym samym inicjatywa jego wszczęcia należy do strony wnoszącej skargę,

ewentualnie do innych uczestników postępowania, jeżeli wynik postępowania

dotyczy ich interesów prawnych. Ochrona interesu prawnego wnoszącego skargę,

wymaga jego własnej aktywności i zachowania należytej staranności, jeśli nie

korzysta z pomocy profesjonalnego pełnomocnika (adwokata albo radcy prawnego).

Ponieważ zasada należytej staranności przy dokonywaniu czynności procesowych

została w tych warunkach naruszona, dlatego wniosek nie mógł zostać

uwzględniony.

Z kolei, w postanowieniu z dnia 3 stycznia 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 1393/12,

67

tutejszy Sąd podniósł, że okoliczności uzasadniające przywrócenie terminu muszą

być tego rodzaju, że ich pojawienie się jest dla strony zaskakujące i stawiają one

stronę w takiej sytuacji, że nie jest ona w stanie ich przezwyciężyć, nawet

w przypadku podjęcia największego wysiłku. W ocenie Sądu, w rozpoznawanej

sprawie takie okoliczności nie miały miejsca. Z treści wniosku o przywrócenie terminu

wynikało jedynie, że pod opieką skarżącego pozostają dzieci, konkubina i matka,

którymi musi się opiekować. Jednakże skarżący nie uprawdopodobnił, że w okresie,

kiedy biegł termin do wniesienia skargi, miały miejsce jakieś nieprzewidywalne

zdarzenia, które uniemożliwiły mu wniesienie skargi w terminie. Za takie zdarzenie

nie można uznać faktu narodzin dziecka w dniu 20 listopada 2012 r., bowiem

skarżący musiał się liczyć dużo wcześniej z tą szczególną okolicznością (dodatkowo

należy zauważyć, że w dniu 20 listopada 2012 r. skarżący był osobą „dyspozycyjną”

skoro zdecydował się osobiście złożyć skargę w siedzibie organu administracji).

Również obowiązek opieki nad małoletnimi dziećmi, czy też opieka nad matką nie

stanowią nie dającej się przezwyciężyć przeszkody do terminowego wniesienia

środka zaskarżenia. Sąd podkreślił bowiem, że to na stronie ubiegającej się

o przywrócenie terminu spoczywa ciężar uprawdopodobnienia, że zachodzą

podstawy do przywrócenia terminu. Strona powinna zatem konkretnie wskazać na to,

jaka okoliczność sprawiła, że termin nie został dochowany i kiedy ta okoliczność

wystąpiła. Powoływanie się wyłącznie w sposób ogólny na obowiązek opieki należy

uznać za brak uprawdopodobnienia podstaw do przywrócenia terminu.

Za okoliczności, które nie wyłączają winy strony w uchybieniu terminu tutejszy

Sąd zakwalifikował także:

- brak wiedzy skarżącego o zapadłym wyroku i jego przekonanie, że wyrok zostanie

mu przez Sąd doręczony, mimo uprzedniego pouczenia przez Sąd (przy doręczeniu

zawiadomienia o terminie rozprawy), jakie uprawnienia przysługują stronie

w przypadku oddalenia skargi (zob. postanowienie z 8 stycznia 2013 r., sygn. akt

II SA/Ol 471/12, postanowienie z 11 września 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 435/13 oraz

postanowienie z dnia 4 grudnia 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 437/13);

- wykonywanie pracy zawodowej, nawet w okresie zwiększonej jej intensywności

oraz świadczenie doraźnej pomocy w opiece nad chorym członkiem rodziny (zob.

postanowienie z dnia 18 listopada 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 738/13).

Poglądy, prezentowane w orzecznictwie sądowym były także przytaczane

przez tutejszy Sąd w postanowieniach uwzględniających wnioski o przywrócenie

terminu. Przykładowo, w postanowieniu z dnia 8 października 2013 r., sygn. akt

68

II SA/Ol 364/13, tutejszy Sąd wskazał, że z ugruntowanego orzecznictwa sądowego

wynika, że w przypadku ustanowienia pełnomocnika w trybie art. 244 p.p.s.a.,

za dzień, w którym ustała przyczyna do wniesienia skargi kasacyjnej należy uznać

dzień, w którym pełnomocnik miał rzeczywistą możliwość wniesienia kasacji,

co może nastąpić dopiero po zapoznaniu się z aktami sprawy, ze stanowiskiem

skarżącego co do zakresu kasacji oraz po jej sporządzeniu. Pełnomocnik taki nie

może bowiem być w uprzywilejowanej pozycji w stosunku do pełnomocnika

z wyboru, związanego terminem do sporządzenia skargi kasacyjnej, określonym

w art. 177 § 1 p.p.s.a. (zob. postanowienia NSA z dnia 9 grudnia 2009 r., sygn. akt

II OZ 1093/09 i z dnia 8 czerwca 2006 r., sygn. akt I FZ 198/06). Zaznaczył przy tym,

że nie można uznać - na użytek tej sprawy - że uchybienie terminu do złożenia skargi

kasacyjnej nastąpiło z winy skarżącej skoro jeszcze przed upływem

trzydziestodniowego terminu do jej wniesienia złożony został wniosek o przyznanie

prawa pomocy w zakresie obejmującym ustanowienie adwokata. Dodał,

że sporządzenie środka odwoławczego w postaci skargi kasacyjnej wymaga,

stosownie do art. 175 § 1 p.p.s.a., działania przez adwokata lub radcę prawnego,

co oznacza, że strona osobiście nie mogła takiego środka sporządzić. W tych

okolicznościach uznał, że dniem, w którym ustała przyczyna uchybienia terminu do

wniesienia skargi kasacyjnej (art. 87 § 1 p.p.s.a.), jest dzień, w którym pełnomocnik

miał rzeczywistą możliwość wniesienia skargi kasacyjnej po zapoznaniu się z aktami

sprawy, nie później jednak niż dzień upływu 30 dni od dnia zawiadomienia go przez

samorząd zawodowy o wyznaczeniu pełnomocnikiem w sprawie. Podobny pogląd

został sformułowany w uzasadnieniu postanowienia z dnia 8 listopada 2013 r., sygn.

akt II SA/Ol 398/13.

Za okoliczność wyłączająca brak winy w uchybieniu terminu tutejszy Sąd

uznał także:

- pozostawanie pod wpływem silnych środków uspokajających w następstwie których

w piśmie o odpis wyroku zabrakło stwierdzenia, ze strona wnosi o uzasadnienie

wyroku na piśmie (zob. postanowienie z dnia 21 maja 2013 r., sygn. akt

II SA/Ol 176/13 i postanowienie z dnia 14 czerwca 2013 r., sygn. akt

II SA/Ol 177/13);

- błędne doręczenie orzeczeń sądu na adres skarżącej zamiast jej pełnomocnika

ustanowionego w sprawie (zob. postanowienie z dnia 18 stycznia 2013 r., sygn. akt

II SA/Ol 1267/12);

- nagły atak depresji u pełnomocnika skarżącej, potwierdzony stosownymi

69

zaświadczeniami w postaci kserokopii zwolnienia lekarskiego oraz historii choroby

(zob. postanowienie z dnia 10 kwietnia 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 1267/12).

Przyczyną odrzucenia przez tutejszy Sąd wniosków o przywrócenie terminu,

wniesionych na przestrzeni 2013 r., było natomiast niezachowanie przez

wnioskodawców terminu do złożenia takiego wniosku, który zgodnie z art. 87§1

p.p.s.a., wynosi 7 dni od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu.

W uzasadnieniu postanowienia z dnia 24 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 1309/12,

tutejszy Sąd podał, że skarżący wystąpił z wnioskiem o przywrócenie terminu do

wniesienia skargi kasacyjnej, wskazując, iż przyczyną uchybienia terminu była

choroba trwająca w okresie od 10-13 kwietnia 2013 r. Sąd zauważył jednak,

że skarga kasacyjna została wniesiona w tej sprawie w dniu 13 kwietnia 2013 r.,

a zatem w tym dniu ustała wskazywana przez skarżącego jako przeszkoda do

wniesienia skargi kasacyjnej. Uznał więc, że wniosek o przywrócenie terminu winien

być złożony do dnia 22 kwietnia 2013 r. (poniedziałek). Tymczasem skarżący

wniosek ten złożył dopiero w dniu 24 kwietnia 2013 r., a zatem z uchybieniem

terminu do jego wniesienia.

Z kolei, w uzasadnieniu postanowienia z dnia 29 marca 2013 r., sygn. akt

II SA/Ol 72/13, tutejszy Sąd odniósł się do kwestii dopuszczalności wniesienia skargi

do sądu administracyjnego na uchwałę, której nieważność została stwierdzona

rozstrzygnięciem nadzorczym wojewody, a rozstrzygnięcie to zostało następnie

zaskarżone do sądu przez jednostkę samorządu terytorialnego. Uznał,

że okoliczność ta nie stanowiła przeszkody w zaskarżeniu takiej uchwały przez

Spółkę, gdyż po wniesieniu skargi przez jednostkę samorządu terytorialnego na akt

nadzoru, istniałaby możliwość zawieszenia postępowania ze skargi Spółki do czasu

zakończenia postępowania dotyczącego legalności zaskarżonego rozstrzygnięcia

nadzorczego. Stwierdził także, że Spółka, mając wiedzę o wniesieniu skargi na akt

nadzoru, winna wykazać się należytą starannością w prowadzeniu własnych spraw

i ustalić, choćby w oparciu o ustawę o dostępie do informacji publicznej, sygnaturę

akt sprawy ze skargi jednostki samorządu terytorialnego na rozstrzygnięcie

nadzorcze i datę w której miała odbyć się rozprawa. Sąd podzielił więc stanowisko

organu, że od dnia 22 listopada 2012 r., tj. od daty wydania wyroku uchylającego

rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody, rozpoczął bieg siedmiodniowy termin do

złożenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi przez Spółkę na

uchwałę jednostki samorządu terytorialnego. Zatem, złożenie takiego wniosku przez

Spółkę wraz ze skargą dopiero w dniu 24 grudnia 2012 r., uznano za spóźnione.

70

6/ koszty sądowe i zwrot kosztów postępowania między stronami

Ze spraw, w których wystąpiły kwestie dotyczące omawianej tu problematyki

na uwagę zasługuje sprawa o sygnaturze akt I SA/Ol 623/12, pod którą toczyły się

cztery sprawy połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. Zarządzeniem

przewodniczącego skarżący wezwany został do uiszczenia wpisu od skargi

kasacyjnej w wysokości połowy sumy wpisów od każdej z połączonych spraw.

Zarządzenie to zaskarżył pełnomocnik skarżącego. Naczelny Sąd Administracyjny

podzielił stanowisko tutejszego Sądu co do ustalenia wysokości wpisu, oddalając

zażalenie, postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2013 r., sygn. akt II FZ 187/13.

Stwierdził przy tym, że nawet połączenie oddzielnych spraw w celu ich łącznego

rozpoznania lub także rozstrzygnięcia nie oznacza, że połączone sprawy tracą swą

odrębność i samodzielność. Zastosowanie art. 111 § 2 p.p.s.a. nie ma wpływu na

wysokość wpisu, który powinien być uiszczony od każdej sprawy odrębnie.

Kwestia ściągnięcia nieuiszczonej opłaty kancelaryjnej od wniosku

o sporządzenie i doręczenie pisemnego uzasadnienia wyroku rozpatrywana była

w sprawie o sygnaturze akt I SA/Ol 796/10. Skarżący wnosił o umorzenie tej opłaty,

lecz, mimo wezwania, nie uzupełnił dokumentacji, na podstawie której możliwa

byłaby ocena zasadności wniosku zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady

Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu

umarzania (...) nieuiszczonych należności sądowych orzeczonych w postępowaniu

przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 221, poz. 2194). Wobec bezskuteczności

wezwań do zapłaty, przewodniczący wydziału wydał na podstawie art. 234 § 2

p.p.s.a. zarządzenie o przymusowym ściągnięciu należności. Naczelny Sąd

Administracyjny, postanowieniem z dnia 18 grudnia 2013 r., sygn. akt II FZ 707/13,

oddalił zażalenie skarżącego. NSA podzielił stanowisko tutejszego Sądu

o zasadności zarządzenia ściągnięcia tej opłaty. Zdaniem tegoż Sądu, strona była

zobowiązana do uiszczenia opłaty na mocy art. 199 w związku z art. 234 § 2 p.p.s.a.,

gdyż zażądała sporządzenia i doręczenia uzasadnienia wyroku oraz była pouczona

o takim obowiązku. Nie była przy tym zwolniona od kosztów sądowych i z własnego

wyboru nie dokonała uzupełnienia wniosków o prawo pomocy.

W tej grupie zagadnień zwrócić należy uwagą na postanowienie tutejszego

Sądu z dnia 26 lipca 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 521/13, mocą którego oddalono

wniosek skarżącego o zwrot kosztów postępowania zgłoszony po wydaniu wyroku

w tej sprawie. W uzasadnieniu tego orzeczenia podano, że co prawda w razie

71

uwzględnienia skargi przez sąd I instancji przysługuje skarżącemu od organu zwrot

kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw, jednak nie

oznacza to, że zasądzenia zwrotu kosztów można skutecznie domagać się

w każdym czasie. Podkreślono, że skarżący może uzyskać zwrot kosztów tylko

wtedy, gdy zgłosi wniosek o przyznanie należnych mu kosztów najpóźniej do

zamknięcia rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia. Jeśli w tym

czasie takiego żądania nie zgłosi traci uprawnienie do zwrotu kosztów postępowania

(art. 210 § 1 p.p.s.a.). Wskazano, że w niniejszej sprawie wyrok zapadł w dniu

23 lipca 2013 r. po przeprowadzeniu rozprawy. Jednakże ani w skardze, ani

w żadnym innym piśmie, ani też przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio

poprzedzającej wydanie orzeczenia strona skarżąca - obecna na rozprawie - nie

zgłosiła wniosku o przyznanie jej należnych kosztów, mimo że stosowne pouczenie

było zawarte w zawiadomieniu o rozprawie wyznaczonej na dzień 23 lipca 2013 r.

Zauważono, że wniosek o zwrot kosztów postępowania skarżący złożył w biurze

podawczym Sądu wprawdzie w tym samym dniu, w którym odbyła się rozprawa, lecz

już po jej zakończeniu; rozprawa zakończyła się bowiem w dniu 23 lipca 2013 r.

o godzinie 12:00, wniosek zaś złożono w tym dniu o godzinie 12:10. Skonstatowano

więc, że wobec niezgłoszenia wniosku o zwrot kosztów postępowania sądowego

we właściwym czasie skarżący utracił prawo do ich żądania. Wskazane orzeczenie

zostało poddane kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego, który postanowieniem

z dnia 11 września 2013 r., sygn. akt I OZ 757/13, oddalił zażalenie skarżącego.

Natomiast, w postanowieniu z dnia 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt

II SA/Ol 1355/12, przedmiotem rozważań tutejszego Sądu były przesłanki przyznania

pełnomocnikowi z urzędu wynagrodzenia za zastępstwo prawne wykonane na

zasadzie prawa pomocy. W uzasadnieniu tego orzeczenia podkreślono, że w myśl

§ 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie

opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów

nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013, poz. 461 ze zm.),

wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej powinien zawierać

oświadczenie, że opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części. Wskazano,

że przedmiotowe oświadczenie jest elementem konstrukcyjnym wniosku

o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego i zawarcie tego oświadczenia

w treści wniosku warunkuje pozytywne jego rozpatrzenie. Uznano, że stanowi ono

podstawę do ustalenia, że opłaty za czynności adwokata nie zostały zapłacone

w całości lub w części, pozwalając tym samym określić zakres, w jakim

72

wynagrodzenie za zastępstwo prawne wykonane na zasadzie prawa pomocy

powinno zostać pokryte przez Skarb Państwa. Skonstatowano więc, że niezłożenie

przedmiotowego oświadczenia wyklucza możliwość przyznania wynagrodzenia.

Przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy zauważono, że adwokat

(wyznaczony jako pełnomocnik z urzędu dla skarżącej) wraz z wnioskiem

o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu w związku

ze sporządzeniem opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej - złożył

oświadczenie, że skarżąca nie uiściła w całości ani w części opłaty z tytułu

sporządzenia skargi i reprezentowania jej przed Naczelnym Sądem

Administracyjnym w Warszawie. Podano, że adwokat ten nie sporządzał skargi

kasacyjnej, ani nie reprezentował skarżącej przed Naczelnym Sądem

Administracyjnym, a jedynie sporządził opinię prawną o braku podstaw do wniesienia

skargi kasacyjnej. W ocenie Sądu jednak faktu, iż pełnomocnik skarżącej (przy

składaniu oświadczenia) błędnie określił czynności, jakie podjął - nie można

traktować na równi z brakiem stosownego oświadczenia o nieuiszczeniu opłat

w całości lub w części. Z treści § 20 powołanego rozporządzenia wynika bowiem

jedynie, że wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej powinien

zawierać oświadczenie, iż opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części. Takie

oświadczenie pełnomocnik ustanowiony z urzędu złożył. Skoro zaś z akt sprawy

wynika, że nie znalazł podstaw do wywiedzenia skargi kasacyjnej, a swoje

stanowisko przedstawił w przedłożonej opinii prawnej, to mimo iż wskazane

oświadczenie odnosi się w swej treści do sporządzenia skargi i reprezentowania

skarżącej przed Naczelnym Sądem Administracyjnym w Warszawie, można przyjąć,

że w istocie dotyczy nieuiszczenia przez skarżącą kosztów sporządzenia opinii

prawnej. Zostały zatem spełnione przesłanki do przyznania przedmiotowego

wynagrodzenia.

W badanym obszarze warto zwrócić uwagę także na wyrok tutejszego Sądu

z dnia 7 listopada 2013 r., sygn. akt II SAB/Ol 73/13, mocą którego, 1/ stwierdzono,

że bezczynność organu nie miała miejsca z rażącym naruszeniem prawa;

2/ orzeczono o niewymierzaniu organowi grzywny; 3/ umorzono postępowanie

sądowe w pozostałym zakresie; 4/ zasądzono od organu na rzecz skarżącego kwotę

357 zł, tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego. Wysokości kosztów

postępowania uzasadniono treścią art. 201 § 1 p.p.s.a. w zw. z § 14 ust. 2 pkt 1 lit.

„c” rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 września 2002 r. w sprawie

opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów

73

pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U.

z 2013 r., poz. 490). Zawarte w tym wyroku rozstrzygnięcie w części dotyczącej

kosztów postępowania stało się przedmiotem zażalenia skarżącego, w którym

podniesiono, że Sąd nie uwzględnił wszystkich kosztów postępowania, gdyż nie

wziął pod uwagę ani wpisu od uwzględnionej skargi kasacyjnej wywiedzionej w tej

sprawie ani też kosztów zastępstwa procesowego w tej sprawie. Postanowieniem

z dnia 11 grudnia 2013 r., sygn. akt I OZ 1179/13, Naczelny Sąd Administracyjny

uwzględnił zażalenie skarżącego wskazując, że Sąd I instancji, wbrew wyraźnej

dyspozycji art. 200 p.p.s.a., nie zasądził na rzecz strony zwrotu wszystkich kosztów

postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw. Zauważono przy tym,

że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie orzekał w sprawie dwukrotnie:

postanowieniem z dnia 21 marca 2013 r., sygn. akt II SAB/Ol 13/13, umorzył bowiem

postępowanie sądowe, a następnie - po uwzględnieniu skargi kasacyjnej przez

Naczelny Sąd Administracyjny i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania -

wydał wyrok z dnia 7 listopada 2013 r., sygn. akt II SAB/Ol 73/13. Uznano więc,

że w tej sytuacji poniesione przez skarżącego koszty postępowania kasacyjnego

podlegały zaliczeniu do poniesionych kosztów postępowania niezbędnych do

celowego dochodzenia praw i powinny być uwzględnione w wyroku z dnia

7 listopada 2013 r. Jednocześnie Naczelny Sąd Administracyjny zaaprobował

stanowisko wyrażane w orzecznictwie i doktrynie, zgodnie z którym, jeżeli

profesjonalny pełnomocnik reprezentuje stronę w obu instancjach, stawki

wynagrodzenia odnoszą się do każdej instancji oddzielnie. Podobnie, jeżeli

orzeczenie sądu I instancji zostanie uchylone, a sprawa przekazana do ponownego

rozpoznania, za ponowny udział przed sądem I instancji przysługuje odrębne

wynagrodzenia (tak M. Niezgódka-Medek; (w:) B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat,

M. Niezgódka-Medek Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Komentarz; LEX, 2013; B. Dauter, Zarys metodyki pracy sędziego sądu

administracyjnego, Warszawa 2008, s. 446 oraz w postanowieniach Naczelnego

Sądu Administracyjnego z dnia 12 lutego 2009 r., sygn. akt II FZ 38/09 oraz z dnia

21 października 2011 r., sygn. akt II FZ 490/11).

74

2. Zagadnienia dotyczące funkcjonowania Wydziału I orzekającego w sprawach finansowych i celnych

Uwagi ogólne dotyczące funkcjonowania Wydziału I

Działalność w 2013 r. Wydział I rozpoczął z zaległością 131 spraw

niezałatwionych w roku poprzednim. W 2013 roku do Wydziału wpłynęły ogółem 903

sprawy, to jest o 145 spraw więcej niż w roku 2012. Wzrost wyniósł ok. 19 %. Jest

to najwyższy wpływ od początku funkcjonowania tutejszego Sądu. Charakterystyczny

dla roku 2013 był znaczny udział spraw dotyczących podatku od gier hazardowych.

Spraw takich wpłynęło bowiem 142, co stanowiło ok. 16 % wpływu spraw

z repertorium SA.

W 2013 r. załatwiono w Wydziale 837 spraw, to jest o 83 (ok. 11%) więcej niż

w roku poprzednim. Na rozprawie załatwiono 663 sprawy, to jest 79 % ogólnej liczby

załatwionych spraw. Na posiedzeniach niejawnych załatwiono 174 (ok. 21%) spraw.

Do załatwienia w następnym roku pozostało 197 spraw (195 - SA, 1 - SAB,

1 - SO). Jest to o 66 spraw więcej niż na koniec 2012 r., w którym pozostało do

załatwienia 131 spraw.

1/ stosowanie Ordynacji podatkowej

W 2013 r. do Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

wpłynęło 29 skarg w sprawach z zakresu stosowania przepisów ustawy z dnia 29

sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.), które

zostały oznaczone symbolami 6117 i 6119. Stanowiły one 1,27 % ogólnego wpływu

spraw do Sądu. Łącznie w 2013 r. rozpoznano z omawianego zakresu 30 spraw,

w tym 8 spraw, w których skargi wpłynęły w 2012 r. W wyniku rozpoznania tych

spraw 16 skarg oddalono, w 4 sprawach skargi uwzględniono oraz odrzucono

10 skarg. Do rozpoznania w 2014 r. pozostało 7 spraw. W 4 sprawach zostały

wniesione skargi kasacyjne, które nie zostały w analizowanym okresie

sprawozdawczym rozpoznane przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Analogicznie do poprzednich lat na gruncie omawianej kategorii spraw

poruszających problematykę stosowania przepisów Ordynacji podatkowej – nie tylko

zaewidencjonowanych pod wskazanymi wyżej symbolami, ale również

przyporządkowanych do symboli właściwych dla poszczególnych podatków –

najliczniejszą grupę stanowiły sprawy ze skarg na rozstrzygnięcia w przedmiocie ulg

w spłacie zobowiązań podatkowych, nadpłaty podatku, odpowiedzialności

75

podatkowej osób trzecich, stwierdzenia uchybienia terminu do wniesienia środka

zaskarżenia i jego przywrócenia oraz trybów nadzwyczajnych wzruszania

ostatecznych decyzji podatkowych. Zasadnym, w kontekście analizy tej grupy spraw,

jawi się również wniosek, że w 2013 r. nie pojawiły się nowe, niewystępujące

dotychczas zagadnienia dotyczące wskazanych wyżej instytucji prawa podatkowego

(poza nielicznymi wyjątkami omówionymi w dalszej części niniejszego opracowania),

a wydane na ich gruncie orzeczenia sądowe stanowiły istotny wkład w dalsze

stabilizowanie się linii orzecznictwa sądowego w tym zakresie.

W omawianej grupie spraw na szczególną uwagę zasługuje wyrok z dnia

28 lutego 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 21/13, którym Wojewódzki Sąd Administracyjny

w Olsztynie, uchylając postanowienia organów podatkowych obu instancji, nie

podzielił ich oceny co do możliwości nałożenia kary porządkowej na syndyka masy

upadłości w związku z niewykonaniem przez Spółkę i jej wspólników nałożonego

przez organ I instancji obowiązku stawiennictwa w siedzibie organu oraz

przedłożenia dokumentacji podatkowej. Odwołując się do brzmienia art. 155, art. 159

i art. 262 Ordynacji podatkowej, Sąd podniósł, że kara porządkowa ma charakter

sankcji administracyjnej, a jako taka nałożona może być tylko na osobę, co do której

Ordynacja podatkowa przewiduje możliwość wezwania do wykonania określonych

czynności. Wyrażająca się w karze porządkowej odpowiedzialność porządkowa ma

charakter osobisty i dotyczyć może wyłącznie osoby, która nie zastosowała się do

poleceń organu. Ordynacja podatkowa nie przewiduje natomiast dopuszczalności

nałożenia kary porządkowej za nieprzekazanie wezwania właściwemu adresatowi,

nawet jeśliby obowiązek przekazania wynikał z innych przepisów. Zdaniem Sądu,

zaaprobowanie prezentowanego w sprawie stanowiska organów podatkowych

prowadziłoby do przyjęcia nieprzewidzianej w prawie subsydiarnej odpowiedzialności

syndyka za niezastosowanie się innej osoby do skierowanego do niej wezwania.

Ponadto, w ocenie Sądu, również przepis art. 144 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego

2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2012 r., poz. 112) nie daje

podstawy do obciążenia syndyka subsydiarną odpowiedzialnością za działania

upadłego w zakresie niewykonania wezwań organów podatkowych.

Zwrócić ponadto należy uwagę na wyrok Wojewódzkiego Sądu

Administracyjnego w Olsztynie z dnia 27 marca 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 77/13,

w którym zajęto stanowisko, iż organy podatkowe prawidłowo odmówiły

uwzględnienia żądania stwierdzenia nadpłaty podatku złożonego przez podatnika,

w sytuacji, gdy podatek został zapłacony przez osobę trzecią firmującą działalność

76

podatnika. Sąd przychylił się tym samym do stanowiska organów, że w sytuacji

stwierdzenia, że działalność gospodarcza, z którą wiązał się obowiązek podatkowy,

była faktycznie prowadzona przez inną osobę (firmowany) niż osoba wskazana

w rejestrach (firmujący), osobie, na którą została zarejestrowana działalność

gospodarcza, przysługuje uprawnienie do żądania stwierdzenia nadpłaty podatku,

który został przez nią bezpodstawnie zapłacony. Natomiast po stronie firmowanego

powstaje zaległość podatkowa, którą jest on obowiązany uregulować. Bez znaczenia

pozostaje przy tym, z jakich środków finansowych firmujący dokonał zapłaty podatku,

zaś rzeczą organu podatkowego nie jest rozstrzyganie o rozliczeniach pomiędzy

firmującym a firmowanym. Zdaniem Sądu, istotne jest, że zapłata podatku przez

osobę firmującą, występującą formalnie wobec organów podatkowych jako podatnik,

nie spowodowała wykonania obowiązku podatkowego ciążącego na rzeczywistym

podatniku. Nie można natomiast czynności firmującego, będącego rzekomym

podatnikiem, przypisać rzeczywistemu podatnikowi, gdyż przewidziane w przepisach

prawa podatkowego uprawnienia i obowiązki podatnika mają charakter osobisty.

Wyrażając powyższe stanowisko, Sąd odwołał się m.in. do uchwały Naczelnego

Sądu Administracyjnego z dnia 26 maja 2008 r., sygn. akt I FPS 8/07 (opubl. ONSA

i WSA nr 5/2008, poz. 79), według której zapłata podatku, o której mowa w art. 59

§ 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej dokonana przez inny podmiot w imieniu podatnika nie

powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego.

W analizowanej kategorii spraw uwagę należało skierować również na

orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia

16 października 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 487/13, dotyczące problematyki

oprocentowania nadpłat w podatku od towarów i usług w związku z opodatkowaniem

przez podatnika sprzedaży działek gruntu w latach 2005-2007. Odmawiając stronie

wypłaty oprocentowania nadpłaty podatku za okres od dnia jej powstania do dnia

złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty, organy podatkowe podkreśliły,

że oprocentowanie od dnia powstania nadpłaty podatku przysługuje jedynie

w przypadkach wskazanych przez ustawodawcę wprost w art. 78 § 3 pkt 1, pkt 4 i pkt

5 Ordynacji podatkowej, a żadna z tych sytuacji nie dotyczyła strony skarżącej.

Uznając to stanowisko za nietrafne, Sąd wskazał natomiast na art. 78 § 5 pkt 1

Ordynacji podatkowej, który stanowi, że oprocentowanie przysługuje za okres od

dnia powstanie nadpłaty w sytuacji, gdy nadpłata powstała na skutek orzeczenia

Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, dalej jako: „TSUE”. W ocenie Sądu, nie

budziło bowiem wątpliwości, że podstawę wydania wobec strony decyzji w sprawie

77

stwierdzenia nadpłaty w podatku od towarów i usług stanowiło orzeczenie TSUE

z dnia 15 września 2011 r. w sprawach połączonych C-180/11 i C-181/10, w którym

wyrażono stanowisko w kwestii objęcia podatkiem od wartości dodanej dostawy

gruntu przeznaczonego pod zabudowę. W takiej zaś sytuacji, oczekiwanie od strony,

która z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty podatku zwróciła się w maju 2008 r.,

a więc na ponad 3 lata przed datą wydania orzeczenia TSUE, że zmieni wskazaną

we wniosku podstawę żądania bądź złoży kolejny wniosek o stwierdzenie nadpłaty

w 30-dniowym terminie przewidzianym w art. 78 § 5 pkt 1 Ordynacji podatkowej, Sąd

ocenił jako zbyt daleko idące. W ocenie Sądu, prokonstytucyjna i prounijna wykładnia

art. 78 Ordynacji podatkowej nakazuje uznać, że w sytuacji, gdy nadpłata powstała

w wyniku orzeczenia TSUE, organ podatkowy ma obowiązek wypłaty

oprocentowania obliczonego zgodnie z art. 78 § 5 pkt 1 Ordynacji podatkowej, także

wówczas, gdy wniosek o stwierdzenie nadpłaty został złożony przed dniem wydania

tego orzeczenia.

2/ sprawy związane z nadzorem Regionalnej Izby Obrachunkowej oraz skargi na uchwały i zarządzenia organów jednostek samorządu terytorialnego dotyczące finansów

W 2013 r. do Wydziału I wpłynęła 1 skarga na uchwałę Kolegium Regionalnej

Izby Obrachunkowej w Olsztynie w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 468/13. Oddalając tę

skargę, Sąd w uzasadnieniu prawomocnego wyroku z dnia 1 sierpnia 2013 r.

wskazał, że spór w sprawie dotyczył kwestii zgodności z prawem

zakwestionowanych przez organ nadzoru uregulowań prawa miejscowego

w przedmiocie udzielania dotacji szkołom i placówkom niepublicznym. W ocenie

Sądu, istotnym było rozróżnienie trybu udzielania i rozliczania dotacji, które na mocy

art. 90 ust. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r.

Nr 256, poz. 2572 ze zm.) zostały przekazane do kompetencji uchwałodawczych

organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, od przesłanek, od jakich

zależy uzyskanie prawa do otrzymania dotacji, które zostały określone w art. 90 ust.

3 ww. ustawy. Sąd przypomniał, że organ stanowiący nie ma uprawnień

do regulowania tych kwestii, które zostały już unormowane w ustawie ani tym

bardziej ustanawiać pozaustawowych warunków otrzymania dotacji.

Ponadto w analizowanym okresie wpłynęły 23 skargi na uchwały rady gminy

oznaczone symbolem 6391, w odniesieniu do których w 12 sprawach stwierdzono

nieważność zaskarżonej uchwały w całości lub w części, w 1 sprawie stwierdzono

wydanie uchwały z naruszeniem prawa, 3 skargi oddalono, a w 3 sprawach

78

umorzono postępowanie sądowe. Do załatwienia w 2014 r. w tej kategorii pozostają

4 sprawy. W 1 sprawie została wniesiona skarga kasacyjna, która nie została

dotychczas rozpoznana przez Naczelny Sąd Administracyjny. Niemal wszystkie

sprawy z tego zakresu (za wyjątkiem 1 sprawy) zostały zainicjowane skargą

prokuratora na uchwałę rady gminy w przedmiocie podatku od nieruchomości

wniesioną na podstawie art. 8 i art. 52 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo

postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.).

Skargi te zawierały żądanie stwierdzenia nieważności zakwestionowanych

postanowień ww. aktów prawa miejscowego ustanawiających zwolnienia od podatku

od nieruchomości z uwagi na ich wyjście poza delegację ustawową określoną w art.

7 ust. 3 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U.

z 2010 r. Nr 95, poz. 613 ze zm.) poprzez ustanowienie zwolnień od podatku

o charakterze przedmiotowo-podmiotowym. Szczegółowy opis problemów

merytorycznych związanych z tą kategorią spraw znajduje się w niniejszym

opracowaniu w części dotyczącej podatku od nieruchomości.

3/ podatek od towarów i usług

W 2013 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęły

133 skargi na decyzje i indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego

z zakresu podatku od towarów i usług, co stanowiło 5,81 % ogólnego wpływu do

Sądu w tym roku. Poza tym w 2013 r. do Sądu wpłynęła 1 skarga na bezczynność

organu i 3 skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach podatku

VAT. Ogólny wpływ spraw z tego zakresu wyniósł zatem 137 spraw.

W 2013 r. rozpoznano 132 sprawy z zakresu podatku VAT, w tym 12, które

pozostały do rozpatrzenia z 2012 r., co łącznie stanowi 5,77 % spraw załatwionych

w Sądzie. Na rozprawie załatwiono 109 spraw: oddalono 66 skarg, 16 skarg

uwzględniono, 1 skargę odrzucono, 26 skarg połączono do wspólnego rozpoznania

i rozstrzygnięcia, w 1 sprawie umorzono postępowanie. Na posiedzeniu niejawnym

odrzucono 13 skarg, w 5 sprawach umorzono postępowanie, a 3 sprawy załatwiono

w inny sposób.

Od orzeczeń wydanych w sprawach VAT, w 2013 r. wniesiono 52 skargi

kasacyjne, w tym 10 dotyczyło orzeczeń wydanych w 2012 r. a 42 orzeczeń

wydanych w 2013 r. Spośród skarg kasacyjnych 2 zostały odrzucone przez WSA.

W 2013 r. WSA orzekał w sprawach ze skarg na decyzje organów

podatkowych, jak też na indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego,

79

w których materialną podstawę zaskarżonych aktów administracyjnych stanowiły

przepisy ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U.

z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.) zwanej dalej ustawą o VAT.

Można stwierdzić, że w przypadku skarg na decyzje dotyczące rozliczeń

w podatku VAT, w zasadzie nie pojawiły się zagadnienia prawne, które nie byłyby już

wcześniej przedmiotem analiz w orzecznictwie sądów administracyjnych, wyrokach

TSUE czy uchwałach Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Najliczniejsza grupa spraw rozstrzyganych przez Sąd w 2013 r. dotyczyła

stwierdzonych przez organy podatkowe nieprawidłowości rozliczeń podatku VAT,

polegających na przyjmowaniu przez podatników do odliczenia od podatku

należnego podatku naliczonego z faktur potwierdzających czynności, które

nie zostały dokonane. Chodziło zatem o stosowanie art. 86 ust. 1 i art. 88 ust. 3a pkt.

4 lit. a) ustawy o VAT. W powyższym zakresie Sąd kierował się utrwalonym

w orzecznictwie stanowiskiem, że prawo do odliczenia nie znajduje zastosowania do

podatku, który jest należny wyłącznie z tego powodu, że został wykazany na

fakturze. Skargi dotyczyły także decyzji organów podatkowych określających

zobowiązania na podstawie art.108 ust. 1 ustawy o VAT. W powyższym zakresie

Sąd, także mając na uwadze dotychczasowe orzecznictwo uznawał, że art. 108 ust.

1 ustawy o podatku od towarów i usług, stanowiący implementację art. 203

Dyrektywy 2006/112/WE jest jasny, bezwarunkowy i nie zawiera elementu uznania,

czyli spełnia warunki do bezpośredniego stosowania. Niezależnie zatem od tego, czy

w sprawie zaistniał obrót będący podstawą opodatkowania podatkiem od towarów

i usług, jak również niezależnie od rozmiarów i konsekwencji podatkowych tego

obrotu, każdy wystawca tzw. pustej faktury powinien liczyć się z koniecznością

zapłaty wykazanego w niej podatku. Sąd przyjmował, że za wystawcę faktury

w rozumieniu tego przepisu należy uznawać podmiot wskazany na fakturze, a nie

osobę, która w jego imieniu lub z jego przyzwolenia fakturę sporządziła.

Wymienione wyżej kwestie wystąpiły w sprawach o sygn. akt: I SA/Ol 571/12,

I SA/Ol 725/12, I SA/Ol 635/12, I SA/Ol 88/13, I SA/Ol 134/13, I SA/Ol 175/13,

I SA/Ol 575/13, I SA/Ol 629/13, I SA/Ol 745/13.

Jako nieco odmienne od typowych spraw, należy odnotować zagadnienie

„rozliczenia” zryczałtowanego zwrotu podatku otrzymanego przez rolnika

ryczałtowego w roku, w którym, z uwagi na utratę statusu rolnika ryczałtowego, był

on zobowiązany do rozliczania podatku VAT na ogólnych zasadach. W wyroku

z dnia 12 czerwca 2013 r. sygn. akt I SA/Ol 237/13 WSA nie podzielił stanowiska

80

podatnika, że brak w ustawie o VAT normy bezpośrednio stanowiącej o zwrocie

nienależnie pobranego zryczałtowanego zwrotu podatku oznacza brak podstawy

prawnej do pomniejszenia podatku naliczonego o nienależnie wypłacony stronie

zryczałtowany zwrot podatku w kwotach wynikających z faktur VAT RR. Sąd wskazał

na treść art. 3 pkt 7 Ordynacji podatkowej, definiujący zwrot podatku jako zwrot

różnicy podatku lub zwrot podatku naliczonego w rozumieniu przepisów

o podatku od towarów i usług, a także inne formy zwrotu podatku przewidziane

w przepisach prawa podatkowego. Uznał za prawidłowo podaną przez organy

podatkowe podstawę prawną rozstrzygnięcia, tj. art. 99 ust. 12 w związku z art. 115

ustawy o VAT. Stwierdził, że pominięcie w treści art. 99 ust. 12 ustawy kwoty zwrotu

podatku, o którym mowa w art. 115 nie może prowadzić do konkluzji, że organ nie

posiada kompetencji w zakresie określenia prawidłowej wysokości dla jednej z form

przekształcenia obowiązku w podatku od towarów i usług, tzn. posiada ją w zakresie

określenia np. zobowiązania podatkowego w prawidłowej wysokości, ale nie posiada

w zakresie określenia kwoty nienależnie pobranego zryczałtowanego zwrotu

podatku. Sąd uznał za prawidłowe rozliczenie przez organy podatkowe pobranego

przez podatnika zryczałtowanego zwrotu podatku jako pomniejszającego kwoty

podatku naliczonego, skoro uzyskany przez podatnika niebędącego rolnikiem

ryczałtowym zwrot podatku VAT był całkowicie bezpodstawny, a w dokonanym przez

organy rozliczeniu uwzględnione zostały kwoty podatku naliczonego w związku

z zakupami towarów i usług wykorzystywanymi do wykonywania czynności

opodatkowanych.

W przypadku skarg na indywidualne interpretacje przepisów prawa

podatkowego rozstrzyganych przez Sąd w 2013 r. wystąpiły różne zagadnienia

związane ze stosowaniem przepisów ustawy o VAT, w tym takie, które były

przedmiotem uchwał podjętych przez NSA w analizowanym okresie. W wyroku

z dnia 21 listopada 2013 r. sygn. akt I SA/Ol 719/13 Sąd uchylił indywidualną

interpretację, z uwagi na związanie poglądem prawnym wyrażonym w Uchwale NSA

z dnia 24 czerwca 2013 r. I FPS 2/13. Sąd stwierdził, że obniżona stawka podatku od

towarów i usług znajduje zastosowanie wtedy, gdy montaż komponentów meblowych

następuje z wykorzystaniem elementów konstrukcyjnych obiektu budowlanego

(lokalu). Nie chodzi tu o jakiekolwiek wykorzystanie elementów konstrukcyjnych

lokalu przy wykonywaniu zabudowy meblowej, lecz jedynie takie, które przez

konstrukcyjne połączenie komponentów meblowych i elementów obiektu

budowlanego stworzy trwałą zabudowę spełniającą jako całość określoną funkcję

81

użytkową. Z kolei w wyroku z dnia 30 października 2013 r. sygn. akt I SA/Ol 556/13

Sąd, oddalając skargę na indywidualną interpretację, odwołał się do poglądu NSA

wyrażonego w Uchwale z dnia 3 czerwca 2013 r. I FPS 7/12, zgodnie z którym

obniżona stawka podatku od towarów i usług, o której mowa w art. 41 ust. 12 ustawy

o VAT nie może mieć zastosowania do robót dotyczących obiektów budownictwa

mieszkaniowego wykonywanych poza budynkiem. Na tej podstawie stwierdził,

że czynności polegające na zagospodarowaniu terenu, roboty sanitarne zewnętrzne

czy roboty elektryczne zewnętrzne podlegają opodatkowaniu - jako kategorie robót

związanych z infrastruktura towarzyszącą - według stawki 23 %, na podstawie art. 41

ust. 1 w związku z art. 146a pkt 1 oraz w związku z art. 146 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy

o VAT. Także w wyroku z dnia 6 czerwca 2013 r. sygn. akt I SA/Ol 171/13 Sąd

wypowiadając się w kwestii interpretacji art. 2 pkt 8 lit. b ustawy o VAT zawierającego

definicję eksportu pośredniego, w swojej argumentacji odwołał się do stanowiska

wyrażonego w Uchwale NSA z dnia 25 czerwca 2012 r. sygn. akt I FPS 3/12.

Stwierdził, że w sytuacji, gdy eksport towarów w rozumieniu art. 2 pkt 8 i art. 22 ust.  1

pkt 1 ustawy o VAT (art. 146 w zw. z art. 32 Dyrektywy 2006/112/WE) stanowi wywóz

towarów poza terytorium Wspólnoty, które w momencie rozpoczęcia wysyłki lub

transportu rozpoczyna się na terytorium kraju, oznacza to, że wywóz tych towarów

z kraju poza obszar Unii Europejskiej powinien nastąpić w ramach transportu

(wysyłki) zasadniczo o nieprzerwanym charakterze. W przypadku, gdy towar jest

transportowany z Polski do innego państwa członkowskiego z pominięciem

procedury wywozu i tam rozładowany i magazynowany (poza składem celnym),

po czym dopiero z tego kraju transportowany – po zgłoszeniu w nim tegoż towaru

do wywozu poza terytorium Unii Europejskiej – nie ma podstaw do twierdzenia,

że wywóz tego towaru poza terytorium Wspólnoty nastąpił z terytorium Polski.

Miejscem świadczenia takiej dostawy, w rozumieniu art. 22 ust. 1 pkt. 1 ustawy

o VAT (art. 32 Dyrektywy 2006/112/WE) nie jest w takiej sytuacji Polska, lecz tenże

kraj unijny, w którym znajdują się eksportowane towary w momencie rozpoczęcia

wysyłki lub transportu towarów do nabywcy poza terytorium Unii Europejskiej. Nie są

w takim wypadku spełnione przesłanki do stwierdzenia eksportu takiego towaru

w Polsce, a tym samym do stosowania z tego tytułu stawki 0 %.

W wyroku z dnia 18 grudnia 2013 r. sygn. akt I SA/Ol 708/13 Sąd powołał się

bezpośrednio na przepisy prawa unijnego. Uchylając indywidualną interpretację

uznał, wskazując na treść art. 132 ust. 1 lit. i) Dyrektywy 2006/112/WE oraz art. 44

rozporządzenia Rady (UE) nr 282/2011 z dnia 15 marca 2011 r. ustanawiającego

82

środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu

podatku od wartości dodanej, że Okręgowa Izba Radców Prawnych jest podmiotem

powołanym m.in. do kształcenia – doskonalenia zawodowego radców prawnych

i w tym zakresie realizuje politykę edukacyjną. Tym samym realizowane przez nią

obligatoryjne szkolenia zawodowe oraz świadczenie usług i dostawa towarów ściśle

z tymi szkoleniami związane, zwolnione są z podatku od towarów i usług na

podstawie art. 132 ust. 1 lit. i) Dyrektywy 112.

4/ podatek akcyzowy

Do rozpatrzenia z 2012 r. pozostało 21 skarg o symbolu 6111.

W 2013 r. wpłynęły 83 skargi na rozstrzygnięcia organów w sprawach

dotyczących podatku akcyzowego oznaczonych symbolem 6111 (3,63 % ogólnego

wpływu do Sądu).

W 2013 roku załatwiono łącznie 93 skargi (4,51 % spraw załatwionych

w Sądzie). Na rozprawie załatwiono 85 skarg, w tym oddalono 44 skargi, a 17 skarg

uwzględniono. Połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia - 24 skargi.

Na posiedzeniu niejawnym załatwiono 8 skarg, odrzucając 5 skarg, 3 skargi

załatwiono w inny sposób (zakreślono numery porządkowe spraw w repertorium).

Do rozpatrzenia w 2014 r. pozostało 11 skarg.

Od orzeczeń wydanych w analizowanym okresie wniesiono 34 skargi

kasacyjne (w tym 8 dotyczyło roku 2012 r., pozostałe roku 2013). NSA rozpoznał

jedną skargę kasacyjną, którą oddalił.

W omawianych sprawach dominowała problematyka związana ze

stosowaniem ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 29

poz. 257) i ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. z 2011 r.

Nr 108 poz. 626 ze zm.), zwane dalej u.p.a. Wniesione skargi dotyczyły przede

wszystkim podatku akcyzowego od paliw oraz od wewnątrzwspólnotowego nabycia

samochodu osobowego.

W rozpoznawanych sprawach organy podatkowe zarzucały podatnikom,

że podatnicy nie deklarowali i nie uiszczali podatku akcyzowego od paliw. Wyrokiem

z dnia 13 marca 2013 r. w sprawie sygn. akt I SA/OI 583/12, WSA w Olsztynie po

rozpoznaniu skargi przedsiębiorcy na decyzję Dyrektora Izby Celnej w Olsztynie

w przedmiocie zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym za poszczególne

miesiące 2003 r. uchylił zaskarżoną decyzję. Sąd stwierdził, że zaskarżona decyzja

została wydana z naruszeniem art. 122, 187 § 1 i 191 Ordynacji podatkowej

83

w odniesieniu do tej części ustaleń, które dotyczą sprzedaży gazu poza określonymi

stacjami paliw. Materiał dowodowy zawiera pewne sprzeczności, ale nie daje

podstaw do oceny, wywiedzionej w decyzjach organów obu instancji, że cała

sprzedaż gazu zakupionego w 2003 r. „luzem” podlega opodatkowaniu podatkiem

akcyzowym. Takie domniemanie w niniejszej sprawie było niedopuszczalne co do

całości sprzedaży, natomiast było uzasadnione odnośnie do ilości gazu

dostarczonego na poszczególne stacje, z uwagi na jednoznaczne zeznania

pracowników, że tam gaz był tankowany do samochodów.

Wyrokiem z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie sygn. akt I SA/OI 667/13,

WSA w Olsztynie po rozpoznaniu skargi przedsiębiorcy na decyzję Dyrektora Izby

Celnej w przedmiocie zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym

za wrzesień 2008 r. oddalił skargę. Sąd uznał, ze w sprawie istotne jest bowiem

to, że skarżący nie zużywał zakupionego oleju opałowego bezpośrednio do zasilania

urządzeń grzewczych, ale że był on wykorzystany do wytworzenia prądu, które

następnie dopiero zasilały w energię elektryczną urządzenia grzewcze,

przystosowane do działania na napęd elektryczny. Wykorzystanie oleju opałowego

w taki właśnie sposób, prowadzący pośrednio do ogrzania pomieszczeń, organy

zasadnie uznały za niespełniający warunku „zużycia na cele opałowe”

zdefiniowanego w art. 65 ust. 1 u.p.a.

Grupa spraw dotyczyła sprzedaży oleju opałowego przeznaczonego na cele

opałowe bez uzyskania od nabywców wymaganego oświadczenia. Wyrokiem z dnia

1 sierpnia 2013 r. w sprawie sygn. akt ISA/OI 373/13 WSA w Olsztynie,

po rozpoznaniu skargi przedsiębiorcy, na decyzję Dyrektora Izby Celnej w Olsztynie

w przedmiocie zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym za wrzesień

2008 r., oddalił skargę. Sąd wskazał, że oświadczenia nabywców powinny być

odbierane w chwili wydania towaru, a więc dokonywania czynności opodatkowanej.

Oświadczenia te spełniać powinny wymogi co do treści w sposób zapewniających

możliwość zidentyfikowania osoby nabywcy. Powinny także cechować się

poprawnością materialną, tj. odpowiadać rzeczywistemu stanowi rzeczy,

dokumentując zakup, który faktycznie miał miejsce oraz dokonany był przez osobę

składająca oświadczenie. Ich funkcją jest bowiem kontrola obrotu olejami opałowymi,

które z racji przeznaczenia na cele opałowe, korzystają z preferencyjnej (obniżonej)

stawki podatku. Konsekwencją naruszenia warunków dotyczących oświadczeń jest

zastosowanie wyższej stawki podatku przewidzianej w art. 65 ust. 1a pkt 1 u.p.a.

W sprawach dotyczących wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodu

84

osobowego dominowała problematyka związana ze stosowaniem Nomenklatury

Scalonej i kwalifikowaniem spornego pojazdu do pozycji 8703 czy też do pozycji

8704 i związana z tym kwestia obowiązku zadeklarowania i uiszczenia podatku

akcyzowego. W tych sprawach spór dotyczył tego, czy przedmiotem nabycia był

samochód ciężarowy, czy też osobowy. W skargach ponoszono, że przed

przywozem do Polski samochód był zarejestrowany jako samochód ciężarowy.

Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2013 r., w sprawie sygn. akt I SA/OI 682/12, WSA

w Olsztynie w sprawie ze skargi podatnika na decyzję Dyrektor Izby Celnej

w przedmiocie zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym skargę oddalił.

W celu określenia zakresu wyrobów podlegających opodatkowaniu podatkiem

akcyzowym, w art. 3 ust. 1 ustawy o podatku akcyzowym prawodawca odwołał się do

klasyfikacji statystycznej, tj. Nomenklatury Scalonej (CN) zawartej w Taryfie Celnej

Wspólnot Europejskich, stanowiącej załącznik 1 do rozporządzenia Rady (EWG)

nr 2658/87 z dnia 23 lipca 1987 r. w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej

oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej (Dz. Urz. WE L 256 z 1 września 1987 r.,

s. 1 ze zm.). Według zaś art. 100 ust. 4 w/w ustawy, samochody osobowe są to

pojazdy samochodowe i pozostałe pojazdy mechaniczne objęte pozycją CN 8703

przeznaczone zasadniczo do przewozu osób, inne niż objęte pozycją 8702, włącznie

z samochodami osobowo-towarowymi (kombi) oraz samochodami wyścigowymi,

z wyłączeniem skuterów śnieżnych o kodzie CN 8703 10 11, pojazdów typu meleks

o kodzie CN 8703 10 18 oraz pojazdów typu quad o kodzie CN 8703 10 18.

Z dokonanych przez organy ustaleń faktycznych wynikało zatem, że wprowadzone

w pojeździe zmiany umożliwiające zarejestrowanie go jako samochodu ciężarowego,

nie wiązały się ze zmianami konstrukcyjnymi pozbawiającymi pojazdu elementów

charakterystycznych dla samochodu przeznaczonego do przewozu osób. Tym

samym również w momencie nabycia i wprowadzenia samochodu na terytorium

Polski, tj. w momencie powstania obowiązku podatkowego, dokonane zmiany miały

charakter czasowy i nie wyłączały go z pojazdów, których zasadniczym

przeznaczeniem jest przewóz osób. Ustalenia te miały decydujący wpływ na

prawidłową klasyfikację pojazdu przez organy do pozycji CN 8703. Z tego też

względu na rozstrzygnięcie sprawy nie mogła mieć wpływu okoliczność, że zmian

w pojeździe adaptujących go do pełnienia funkcji samochodu osobowego dokonała

nie strona, lecz następny nabywca pojazdu. Organy podatkowe prawidłowo ustaliły,

że pomimo zarejestrowania spornego pojazdu jako ciężarowy, nadal posiadał

on cechy charakterystyczne dla samochodu przeznaczonego do przewozu osób,

85

w związku z czym mieści się on w pozycji 8703.

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie sygn. akt I SA/OI 20/13 WSA

w Olsztynie w sprawie ze skargi podatnika na decyzję Dyrektor Izby Celnej

w Olsztynie w przedmiocie zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym uchylił

zaskarżoną decyzję. Naczelnik Urzędu Celnego w Elblągu stwierdził, że pomimo

powstania obowiązku podatkowego w podatku akcyzowym z tytułu

wewnątrzwspólnotowego nabycia pojazdu, strona nie złożyła deklaracji uproszczonej

nabycia wewnątrzwspólnotowego i nie uiściła należnego podatku akcyzowego. Sąd

uznał, że zasada zupełności materiału dowodowego wymagała jednak

w analizowanym przypadku uzyskania danych od producenta i zaniechanie ich

uzyskania czynią materiał dowodowy niekompletnym, co powoduje, że nie mógł stać

się on podstawą do wydania decyzji. Sąd wskazał, że ponownie rozpoznając sprawę

organ zobowiązany jest uzupełnić materiał dowodowy w kierunku wcześniej

wskazanym i dokonać ponownej jego oceny z punktu widzenia kryteriów, które

prawidłowo uznał za znaczące w procesie klasyfikacji taryfowej. Sąd zakwestionował

też stanowisko organu odnośnie do podstawy opodatkowania.

Wyrokiem z dnia 23 maja 2013 r. w sprawie sygn. akt I SA/OI 20/13 WSA

w Olsztynie w sprawie ze skargi podatnika na decyzję Dyrektor Izby Celnej

w przedmiocie zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym uchylił zaskarżoną

decyzję. Spór dotyczył tego, czy karetka pogotowia ratunkowego winna zostać

zakwalifikowana jako samochód osobowy, czy też jako samochód specjalny. Organ

podatkowy powołał się na wyroki sądowe zapadły na tle konkretnych stanów

faktycznych. We wskazywanych wyrokach przyjmowano, że przedmiotem

wewnątrzwspólnotowego nabycia były pojazdy, które były zasadniczo przeznaczone

do przewozu osób. Konsekwencją błędnego rozumienia przepisowa prawa

materialnego było zaniechanie przez organy podatkowe ustaleń w zakresie

konstrukcji i funkcji użytkowej pojazdu. Sporny pojazd został tak skonstruowany

i wyposażony, że pełni funkcję mobilnej placówki ochrony zdrowia. Przy ponownym

rozpoznaniu sprawy organ podatkowy winien uzupełnić postępowanie dowodowe

i wyjaśnić, czy konstrukcja pojazdu jako samochodu ciężarowego i jego wyposażenie

pozwalają na przyjęcie, że pełni on funkcję mobilnej placówki ochrony zdrowia i na

sklasyfikowanie go do kodu CN 8705, czy też ten pojazd został przystosowany

i wyposażony w ten sposób, że jest on przeznaczony zasadniczo do przewozu osób.

86

5/ podatek od spadków i darowizn

Do rozpatrzenia w 2013 roku nie pozostała żadna skarga z zakresu podatku

od spadków i darowizn z wpływu z 2012 r. Natomiast w 2013 r. wpłynęło 16 skarg na

rozstrzygnięcia organów w sprawach dotyczących omawianej problematyki

oznaczonych symbolem 6114 (tj. 0,69 % ogólnego wpływu spraw do Sądu). Ogółem

załatwiono 12 skarg, co stanowi 0,58 % ogółu spraw załatwionych w Sądzie. Na

posiedzeniu niejawnym załatwiono 3 skargi (1 odrzucono, w dwóch sprawach

umorzono postępowanie sądowe).

Do rozpatrzenia w 2014 r. pozostały 4 skargi z tego zakresu. Od orzeczeń

wydanych w analizowanym zakresie spraw nie wniesiono w 2013 r. żadnej skargi

kasacyjnej.

Wyrokiem z dnia 30 października 2013 r. o sygn. akt I SA/Ol 441/13 Sąd

oddalając skargę wskazał, że zgodnie z art. 6 ust. 4 zdanie 2 ustawy z dnia 28 lipca

1983r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2009 r., Nr 93, poz. 768

ze zm.), w przypadku gdy nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania,

obowiązek podatkowy powstaje z chwilą powołania się przez podatnika przed

organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia.

Uwzględniając powyższe Sąd uznał, że w chwili powołania się przez skarżącego

przed organem podatkowym na nabycie przedmiotowej darowizny, powstał

obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn. Rozpoznając skargę Sąd

zauważył, że przesłankami do zastosowania powołanego przepisu jest powstanie

obowiązku podatkowego, niezgłoszenie tego obowiązku do opodatkowania oraz

sporządzenie pisma, które doszło do wiadomości organu podatkowego, bądź

powołanie się podatnika przez organem podatkowym (lub organem kontroli

skarbowej) na fakt nabycia. W związku z tym uznał, że w rozpoznawanej sprawie,

wszystkie trzy wymienione przesłanki zostały spełnione.

Poza tym w omawianej kategorii spraw nie wystąpiły istotne problemy prawne.

6/ podatek dochodowy od osób prawnych

W 2013 r. do Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

wpłynęło 17 skarg w sprawach z zakresu stosowania przepisów ustawy z dnia

15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 74,

poz. 397 ze zm.), co stanowiło 0,74 % wpływu spraw do Sądu. Łącznie w 2013 r.

rozpoznano 12 skarg, co odpowiadało 0,58 % ogółu załatwionych w tym okresie

87

spraw. W wyniku rozpoznania tych spraw 8 skarg oddalono, a 2 skargi zostały

uwzględnione. Jedną skargę odrzucono, zaś w jednej sprawie zakreślono numer

porządkowy. Do rozpatrzenia w 2014 r. pozostało 5 skarg. Od orzeczeń wydanych

w analizowanym zakresie spraw wniesiono w 2013 r. 2 skargi kasacyjne. Obie

dotyczyły orzeczeń wydanych w 2013 r. W analizowanych okresie statystycznym

żadna nie została po rozpoznaniu przez NSA zwrócona do WSA w Olsztynie.

Wydane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie orzeczenia

odnoszące się do kwestii spornych powstałych na gruncie uregulowań prawnych

z zakresu podatku dochodowego od osób prawnych, podobnie jak w latach

poprzednich, zasadniczo dotyczyły zagadnienia kwalifikowania wydatków

poniesionych przez podatników tego podatku do kosztów uzyskania przychodów.

Uchylając zaskarżoną interpretację indywidualną działającego z upoważnienia

Ministra Finansów Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, w uzasadnieniu wyroku

z dnia 14 sierpnia 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 492/13, Wojewódzki Sąd

Administracyjny w Olsztynie nie podzielił stanowiska organu, że do kosztów

wytworzenia środka trwałego, stanowiącego stosownie do art. 16g ust. 1 pkt 2

ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, podstawę ustalenia wartości

początkowej tego środka, nie zalicza się kosztów poniesionych w związku

z organizacją spotkań z podmiotami zaangażowanymi w inwestycję polegającą na

budowie hotelu wraz z obiektami towarzyszącymi, tj. spotkań z głównym architektem

projektu oraz z wykonawcami projektu, których celem jest omówienie bieżących

kwestii związanych z opracowywanym projektem. W ocenie Sądu, traktując

te spotkania robocze jako standardowy element szeroko pojętego procesu

inwestycyjnego, organ podatkowy bezzasadnie odmówił kwalifikacji związanych

z nimi wydatków jako poniesionych na wytworzenie środka trwałego. Wyrażając

to stanowisko, Sąd miał na uwadze przedstawiony przez stronę skarżącą

we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej stan faktyczny, z którego wynikało,

że spotkania z podmiotami zaangażowanymi w realizację projektu trwają kilka godzin

do dwóch dni i w związku z tym konieczne jest zapewnienie osobom w nich

uczestniczącym posiłków, a niekiedy także noclegu, przy czym obciążający

wnioskodawcę obowiązek ponoszenia kosztów opisanych wyżej usług

gastronomicznych i noclegowych wynika z ustnych lub pisemnych uzgodnień

z kontrahentami. Sąd zauważył, iż powyższe wskazuje, że opisane we wniosku

wydatki nie mają charakteru reprezentacyjnego w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 28

ww. ustawy, lecz stanowią koszty ściśle związane z inwestycją, bez poniesienia

88

których dalsze działania inwestycyjne byłyby niemożliwe lub bardzo utrudnione.

Wydatki te nie miały bowiem wywołać na kontrahentach jak najlepszego wrażenia,

lecz wynikały z bieżącej współpracy z kontrahentami. Jako bezzasadne Sąd uznał

ponadto różnicowanie przez organ interpretujący wydatków poniesionych na usługi

hotelowe i gastronomiczne na rzecz głównego architekta projektu z pracowni

architektonicznej ze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej oraz na rzecz

pozostałych wykonawców projektu. Podkreślił, że według opisu stanu faktycznego

zarówno usługi nabyte na rzecz głównego architekta, jak i na rzecz innych osób

zaangażowanych w inwestycję, pozostawały w oczywistym związku z prowadzonymi

rozmowami na temat projektowanej inwestycji, a ich jedynym (głównym) celem nie

była poprawa wizerunku podatnika.

W wyroku z dnia 11 kwietnia 2013 r. w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 130/13,

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie poddał analizie zagadnienie, czy

otrzymany na skutek likwidacji spółki komandytowo-akcyjnej, w której podatnik jest

akcjonariuszem, przychód w postaci środków pieniężnych oraz niepieniężnych

składników majątkowych, został wyłączony od opodatkowania na mocy art. 12 ust. 4

pkt 3a lit. a) oraz art. 12 ust. 4 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób

prawnych. Odnosząc się do tego zagadnienia Sąd odwołał się do reguł wykładni

systemowej i celowościowej wskazanych wyżej przepisów ustawy, co było

uzasadnione tym, że wykładnia językowa powyższych uregulowań prowadziła do

rezultatu sprzecznego z całością unormowań dotyczących wyłączeń od

opodatkowania, tj. do nieznajdującego uzasadnienia nieopodatkowania dochodów

akcjonariusza spółki komandytowo-akcyjnej w przypadku zatrzymania zysku

w spółce i jego dystrybucji dopiero w momencie jej likwidacji. Sąd odwołał się do

reguł opodatkowania przychodów osiąganych przez wspólnika spółki osobowej

wyłożonych w uchwale Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 stycznia

2012 r., sygn. akt II FPS 1/11, według których niebędący komplementariuszem

akcjonariusz spółki komandytowo-akcyjnej podlega opodatkowaniu dopiero

z chwilą wypłaty na jego rzecz dywidendy. Podkreślił przy tym, że niekwestionowane

w dotychczasowym orzecznictwie sądowym było, że przychody związane

z uczestnictwem w spółce komandytowo-akcyjnej podlegają opodatkowaniu, sporny

był natomiast jedynie czas, w którym to opodatkowanie winno było nastąpić.

Wskazując na treść uzasadnienia projektu nowelizacji ustawy, na mocy której od

dnia 1 stycznia 2011 r. dodano art. 12 ust. 4 pkt 3a lit. a) oraz art. 12 ust. 4 pkt 3b

ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, Sąd zaznaczył, że ww. przepisy

89

miały zapobiec podwójnemu opodatkowaniu przychodów osiągniętych przez

wspólników spółek osobowych, a nie wyłączeniu tych przychodów z opodatkowania

w ogóle. Uznając tym samym za trafne stanowisko organu podatkowego, stwierdził,

że w sprawie nie miał zastosowania art. 5 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od

osób prawnych nakazujący podatnikowi przyporządkowanie na bieżąco przychodów

i kosztów z tytułu udziałów w spółce komandytowo-akcyjnej, a tym samym nie miały

również zastosowania pozostałe przepisy związane z ustanowionym w tym przepisie

systemem rozliczania, m.in. art. 12 ust. 4 pkt 3a lit. a) oraz art. 12 ust. 4 pkt 3b

ustawy. Również analiza konstytucyjna norm wynikających ze ww. przepisów ustawy

o podatku dochodowym od osób prawnych prowadziła do wniosku, że pełniejszą

realizację gwarancji konstytucyjnych (tj. art. 1, art. 2, art. 7, art. 8, art. 32, art. 64 ust.

2, art. 84 i art. 217 Konstytucji RP) zapewnia takie rozumienie tych przepisów,

zgodnie z którym w przypadku zatrzymania zysku w spółce komandytowo-akcyjnej

i jego dystrybucji na rzecz akcjonariusza dopiero w momencie likwidacji tej spółki,

środki takie będą podlegały opodatkowaniu na mocy art. 12 ust. 1 ustawy.

Na gruncie unormowań z zakresu podatku dochodowego od osób prawnych

wciąż aktualna pozostaje problematyka kwalifikowania do kosztów uzyskania

przychodów wydatków poniesionych w celu pozyskania kapitału pieniężnego z emisji

akcji. W uzasadnieniu wyroku z dnia 21 lutego 2013 r. o sygn. akt I SA/Ol 9/13,

odnosząc się do możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania wydatków

poniesionych w związku z emisją akcji na wynagrodzenie dla doradcy finansowego

za dokonanie wycen spółki akcyjnej, sporządzenie memorandum inwestycyjnego

i innych materiałów związanych z pozyskaniem kapitału oraz na wynagrodzenie

za pozyskanie inwestorów i kapitału, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie

stwierdził, że do tej kategorii kosztów nie znajdują zastosowania art. 12 ust. 4 pkt 4

oraz art. 7 ust. 1 i ust. 2 w zw. z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym

od osób prawnych. W ocenie Sądu, w świetle uchwały Naczelnego Sądu

Administracyjnego z dnia 24 stycznia 2011 r., sygn. akt II FPS 6/10 oraz

ukształtowanego w okresie po jej wydaniu orzecznictwa wojewódzkich sądów

administracyjnych, jedynie wydatki bezpośrednio związane z emisją nowych akcji,

takie jak: opłaty na rzecz Giełdy Papierów Wartościowych, koszty druku dokumentu

akcyjnego czy prospektu emisyjnego, nie są kosztami podatkowymi. Pozostałe

natomiast wydatki, np. koszty opinii prawnych czy finansowych są zaliczane do

kosztów uzyskania przychodów, gdyż nie można ich kwalifikować jako bezpośrednio

związanych z podwyższeniem kapitału zakładowego. Wydatki te jako pośrednio

90

związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, mają wpływ na ogólne

funkcjonowanie spółki, służą zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodów, nie

wykazując jednakże związku z konkretnym przychodem.

7/ podatek dochodowy od osób fizycznych

W 2013 r. wpłynęły 122 skargi na rozstrzygnięcia organów podatkowych

w sprawach dotyczących podatku dochodowego od osób fizycznych (4,89 % wpływu

spraw do Sądu), z których załatwiono 103 sprawy. Nadto w 2013 r. zakończono 18

spraw, w których skargi wpłynęły w roku 2012, łącznie 121 spraw, co stanowi 5,87 %

spraw załatwionych w Sądzie. Skargi oddalono w 48, a uwzględniono w 35

sprawach. Odrzucono 10 skarg, w 1 sprawie umorzono postępowanie, a 27 spraw

załatwiono w inny sposób.

Od orzeczeń wydanych w analizowanym zakresie spraw, wniesiono w 2013 r.

38 skarg kasacyjnych, z których w okresie sprawozdawczym Naczelny Sąd

Administracyjny rozpoznał 4 (3 skargi kasacyjne uwzględnił, a 1 oddalił).

Dość liczną grupę, w analizowanym zakresie spraw, stanowiły skargi na

rozstrzygnięcia organów podatkowych w przedmiocie zryczałtowanego podatku

dochodowego od dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów. Podkreślić w tym

miejscu należy, że w tutejszym Sądzie sprawy w opisanym zakresie były

rozstrzygane co do istoty. Tylko cztery postępowania zostały zawieszone ze względu

na skargę konstytucyjną w sprawie SK 18/09. Po orzeczeniu przez Trybunał

Konstytucyjny, wyrokiem z dnia 18 lipca 2013 r., w punkcie I.2, że art. 20 ust. 3

ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym od

1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2006 r., jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 64

ust. 1 Konstytucji oraz w punkcie I.3, że art. 68 § 4 ustawy Ordynacja podatkowa jest

niezgodny z art. 2 w związku z art. 64 ust. 1 Konstytucji, dodając w punkcie II,

że przepis ten traci moc z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku

w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej, tutejszy Sąd uwzględniał skargi

podatników. Sąd wskazywał, że przy ponownym rozpoznaniu spraw organy

podatkowe powinny umarzać postępowania z uwagi na ich bezprzedmiotowość –

brak podstawy prawnej do ustalania podstawy opodatkowania dochodów

z nieujawnionych źródeł przychodów lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych

źródłach przychodów za lata 1998 - 2006.

W swoich uzasadnieniach Sąd, powołując art. 190 Konstytucji

Rzeczypospolitej Polskiej, rozważał, czy orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są

91

skuteczne ex tunc, czy ex nunc. Po stwierdzeniu, że ani wykładnia systemowa, ani

językowa nie pozwala odpowiedzieć na pytanie o skuteczność czasową orzeczeń

Trybunału, Sąd rozważał ten problem na poziomie wykładni funkcjonalnej

i w powiązaniu z pozycją ustrojową Trybunału. Na podstawie powyższego Sąd

doszedł do wniosku, że co do zasady orzeczenia Trybunału są skuteczne ex tunc.

W ocenie tutejszego Sądu, orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego ma moc

powszechnie obowiązującą również w tym sensie, że wywiera wpływ na wszelkie

toczące się w chwili jego ogłoszenia postępowania sądowe i administracyjne. Zasadą

jest, że orzeczenie Trybunału wchodzi w życie z dniem jego ogłoszenia w stosownym

dzienniku i z tym właśnie dniem - jeśli jest ono orzeczeniem negatywnym -

niekonstytucyjny przepis traci moc obowiązującą, a zatem nie może być stosowany

przez sądy i organy administracyjne w sprawach wszczętych przed dniem ogłoszenia

orzeczenia, a nie rozstrzygniętych do tego dnia. Wprawdzie sąd administracyjny

ocenia zaskarżony akt administracyjny według stanu prawnego obowiązującego

w dacie jego wydania, jednak regułę tę należy odnosić wyłącznie do sytuacji zmiany

stanu prawnego w wyniku działań ustawodawcy, nie zaś do sytuacji powstałej

w wyniku orzeczenia o niekonstytucyjności przepisów przez Trybunał Konstytucyjny.

Zgodnie z 190 ust. 4 Konstytucji orzeczenie o niekonstytucyjności stanowi podstawę

do działań, mających na celu przywrócenie stanu zgodności z Konstytucją. Trybunał

Konstytucyjny niejednokrotnie stwierdzał, że powołany przepis wskazuje na wyraźną

wolę ustrojodawcy, aby sprawa prawomocnie (ostatecznie) rozstrzygnięta na

podstawie przepisu niezgodnego z Konstytucją była rozstrzygnięta w zgodzie

z wartościami i zasadami konstytucyjnymi. Zatem retroaktywność zakładana jest

przez samą Konstytucję w jej art. 190 ust. 4. Dlatego też byłoby nielogiczne, gdyby

dopuszczając (w celu przywrócenia stanu konstytucyjności) możliwość wznowienia

postępowania w sprawach już rozstrzygniętych na tle norm uznanych za

niekonstytucyjne, ustrojodawca aprobował zarazem możliwość dalszego naruszania

Konstytucji na przyszłość, przez dalsze stosowanie w postępowaniu sądowym

przepisu już uznanego za niekonstytucyjny. Tym samym, skutkiem wyroku Trybunału

Konstytucyjnego stwierdzającego niekonstytucyjność przepisów będących podstawą

prawną zaskarżonej decyzji, może być jej uchylenie przez sąd administracyjny.

Wobec spraw będących w toku sąd administracyjny ma zatem możliwość dokonania

oceny rozpatrywanej sprawy z punktu widzenia ochrony praw jednostki i uniknięcia

sytuacji, kiedy sąd orzekałby według niekonstytucyjnych przepisów tylko po to,

by następnie strona wniosła o wznowienie postępowania (przykładowo wyroki: z dnia

92

25 września 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 552/13, z dnia 27 listopada 2013 r., sygn. akt

I SA/Ol 715/13, z dnia 28 listopada 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 664/13, z dnia

10 października 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 410/13, z dnia 7 listopada 2013 r. sygn. akt

I SA/Ol 572/13, z dnia 30 października 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 674/13).

Natomiast w ośmiu sprawach, w których przedmiotem był zryczałtowany

podatek dochodowy od dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów za lata 2007-

2012 tutejszy Sąd zawiesił postępowania wobec skierowania do Trybunału

Konstytucyjnego pytań prawnych przez Naczelny Sąd Administracyjny

(postanowienie z dnia 22 października 2013 r., sygn. akt II FSK 1835/13) oraz przez

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wlkp. (postanowienie z dnia

3 października 2013 r., sygn. akt I SA/Go 336/13).

W kilku sprawach Sąd rozstrzygał kwestię opodatkowania przychodów

z niezarejestrowanej działalności gospodarczej z zakresu obrotu nieruchomościami.

W sprawach o sygn. akt I SA/Ol 477/13 i I SA/Ol 478/13, w których wyroki zapadły

w dniu 17 października 2013 r., Sąd oddalając skargi podzielił stanowisko organów

podatkowych, że działania strony skarżącej polegające na wielokrotnym zawieraniu

umów sprzedaży nieruchomości z zyskiem, z uwagi na podjętą skalę przedsięwzięcia

oraz zawodowy i powtarzalny charakter, będąc podporządkowanymi zasadzie

racjonalnego gospodarowania, świadczyły o realizowaniu działalności gospodarczej,

stanowiącej źródło przychodu określone w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku

dochodowym od osób fizycznych, do którego nie ma zastosowania wyłączenie,

o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a oraz art. 28 ww. ustawy. Również

w sprawach o sygn. akt I SA/Ol 562/13 i I SA/Ol 563/13, w których wyroki zapadły

w dniu 13 listopada 2013 r., Sąd stwierdził, że strony dokonując sprzedaży działek

budowlanych powstałych w wyniku podziału pierwotnie nabytego gospodarstwa

rolnego, prowadziły działalność w tym zakresie, a nie dokonywały sprzedaży swojego

majątku osobistego. Analogicznie Sąd rozstrzygnął w wyroku z dnia 7 marca 2013 r.

w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 34/13 oraz z dnia 29 maja 2013 r., w sprawie o sygn.

akt I SA/Ol 167/13. Stan faktyczny ustalony przez organy podatkowe dawał podstawy

do stwierdzenia, że skarżący działał jako przedsiębiorca, a sprzedane nieruchomości

nie wchodziły do jego majątku osobistego.

W wyroku z dnia 30 października 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 574/13, Sąd

analizował możliwość oszacowania kosztów uzyskania przychodów. Reasumując,

Sąd stwierdził, że skuteczne zakwestionowanie rzetelności transakcji usuwało

93

możliwość szacowania kosztów uzyskania przychodów. Podkreślił, że w związku

z czynnościami wystawców spornych faktur nie mógł powstać po stronie skarżącej

żaden przychód, ponieważ to nie oni wykonali zlecone im roboty budowlane. Organy

podatkowe muszą dysponować takimi środkami dowodowymi, aby mogły one

zweryfikować te wydatki z uwzględnieniem przepisu art. 22 ust. 1 ustawy o podatku

dochodowym od osób fizycznych. Nie będzie tak wówczas, gdy fakt poniesienia

wydatku na nabycie towaru będzie wysoce wątpliwy, jak również, gdy nabycie

następuje od bliżej nieustalonych dostawców. Sąd wskazał, że powołany przepis

zawiera legalną definicję kosztów uzyskania przychodów. Jak wynika z niego, skoro

mowa jest w nim o kosztach poniesionych, niewątpliwie chodzi tu o wydatki, które

mają charakter rzeczywisty, a ponadto niezbędne jest istnienie ich związku

z przychodami. W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera prawidłowe

udokumentowanie ponoszonych kosztów, umożliwia to bowiem ustalenie, czy

spełnione zostały ustawowe przesłanki pozwalające uznać dany wydatek za koszt

uzyskania przychodów w rozumieniu ustawy podatkowej.

Analogiczne stanowisko zajął Sąd w wyroku z dnia 17 stycznia 2013 r., sygn.

akt I SA/Ol 721/12, stwierdzając, że instytucja oszacowania podstawy

opodatkowania nie może służyć do obchodzenia przepisów o szczególnych

zasadach ustalania dochodu u podatników prowadzących księgi. Dlatego też organ

podatkowy powinien odstąpić od określenia podstawy opodatkowania w drodze

oszacowania, jeżeli dane wynikające z ksiąg podatkowych, uzupełnione dowodami

uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy

opodatkowania, a więc także wtedy, gdy określenie podstawy opodatkowania

następuje w wyniku pominięcia w rachunku podatkowym kosztów nienależycie

udokumentowanych. Sąd zauważył, że szacowanie kosztów uzyskania przychodów

w postaci wydatku na nabycie towarów handlowych musiałoby opierać się na cenach

rynkowych tych towarów. W sytuacji, gdy wystawianie nieprawdziwych dokumentów

źródłowych (faktur) z reguły ma na celu zalegalizowanie obrotu towarem

niewiadomego pochodzenia, sprzedawanym po cenach odbiegających od cen

rynkowych, stosowanych w uczciwym i opodatkowanym obrocie kupieckim,

szacowanie kosztu ich nabycia nie mogłoby doprowadzić do wyszacowania tych

kosztów ponad wydatek rzeczywiście przez podatnika poniesiony, w sposób

nieuzasadniony uprzywilejowując podatnika nierzetelnie księgującego zdarzenia

gospodarcze w stosunku do podatnika prowadzącego rzetelną księgowość.

Kwestią sporną w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 681/12, w której wyrok zapadł

94

w dniu 10 stycznia 2013 r., była wykładnia art. 22 ust. 1 ustawy o podatku

dochodowym od osób fizycznych. W sprawie tej stan faktyczny został jednoznacznie

określony – wnioskujący o wydanie interpretacji indywidualnej, prowadzący

działalność gospodarczą, zawarł z Warmińsko-Mazurską Agencją Rozwoju

Regionalnego S.A. umowę o dofinansowanie projektu. We wniosku o dofinansowanie

projektu ujął koszty związane z naprawą wchodzącego w skład przedsiębiorstwa

wnioskodawcy uszkodzonego budynku. Refundacja kosztów remontu ma nastąpić

z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Beneficjentem przyznanego

dofinansowania jest wnioskodawca, a 85 % środków wypłacił Bank Gospodarstwa

Krajowego. Wnioskodawca zadał pytanie czy ma możliwość zaliczenia kosztów

poniesionych w związku z remontem budynków należących do niego w celu

przywrócenia ich do stanu pierwotnego do kosztów uzyskania przychodów jego

przedsiębiorstwa oraz czy z chwilą otrzymania dofinansowania w ramach zawartej

umowy o dofinansowanie projektu ww. koszty będą dla niego przychodem

podatkowym. Sąd stwierdził, że organ dokonał prawidłowej wykładni art. 21 ust. 1 pkt

136 wymienionej ustawy, stwierdzając, że stanowi on podstawę do zwolnienia od

podatku dochodowego płatności otrzymanych przez wnioskodawcę na realizację

projektu w ramach programu finansowanego z udziałem środków europejskich,

otrzymanych z Banku Gospodarstwa Krajowego. Natomiast środki otrzymane

w formie dotacji z budżetu państwa, zwolnione są z opodatkowania podatkiem

dochodowym na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 129 tejże ustawy. Sąd stwierdził,

że zestawienie treści art. 23 ust. 1 pkt 56 i art. 21 ust. 1 pkt 136 ustawy o podatku

dochodowym od osób fizycznych wskazuje, że podatnik korzystający z płatności na

realizację projektów w ramach programów finansowanych z udziałem środków

europejskich, otrzymanych z Banku Gospodarstwa Krajowego, z jednej strony nie

powinien ewidencjonować w kwocie przychodów z pozarolniczej działalności

gospodarczej otrzymanych w ramach pomocy środków finansowych, a z drugiej

stronie nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatków

finansowanych z tych środków. Zaliczenie takich wydatków do kosztów uzyskania

przychodów prowadziłoby do nieuzasadnionego uprzywilejowania podatnika, który

do kosztów uzyskania przychodów zaliczyłby wydatki poniesione nie ze swoich

środków finansowych, lecz ze środków, które zostały mu przyznane w ramach

danego programu operacyjnego (pomocy publicznej), które są wolne od

opodatkowania. Prawidłowo zatem organ uznał, że skarżący nie może spornych

wydatków zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, gdyż są to wydatki określone

95

w art. 23 ust. 1 pkt 56 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

96

8/ podatki i opłaty lokalne, podatek rolny i leśny

W 2013 r. wpłynęło ogółem 98 spraw na akty dotyczące omawianych

tu podatków. Stanowiło to 4,28 % ogółu spraw w sądzie, a 10,85 % spraw

w Wydziale I.

Podatku od nieruchomości dotyczyły 74 sprawy (72 w repertorium SA

i 2 w repertorium SAB), łącznego zobowiązania pieniężnego 16 spraw, podatku od

środków transportowych 5 spraw.

Załatwiono łącznie 105 spraw, w tym 28 spraw z wpływu z roku 2012.

Uwzględniono 22 skargi, oddalono 39, odrzucono 20, umorzono postępowanie

w 4 sprawach, w 2 sprawach zakreślono numer porządkowy w repertorium SA

z uwagi na upływ dwóch miesięcy od daty zawieszenia postępowania, 10 spraw

połączono, w 8 sprawach stwierdzono nieważność.

Najwięcej załatwiono skarg na decyzje w przedmiocie podatku od

nieruchomości – 80, z których uwzględniono 19, oddalono 29, odrzucono 16,

stwierdzono nieważność zaskarżonej uchwały w części w 8 sprawach zaś

postępowanie umorzono w 3 sprawach. Ponadto w 2 sprawach zakreślono numer

porządkowy w repertorium SA z uwagi na upływ dwóch miesięcy od daty

zawieszenia postępowania, 3 spraw połączono.

Skarg na decyzje określające łączne zobowiązanie pieniężne (obejmujące

podatek od nieruchomości, podatek rolny, podatek leśny) załatwiono 21,

uwzględniając 3, oddalając 7, odrzucając 3, umorzono postępowanie w 1 sprawie

zaś 7 spraw połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Skarg na decyzje określające podatek od środków transportowych załatwiono

4, oddalając 3 i odrzucając 1.

W 2013 roku, jak w latach poprzednich, najwięcej orzeczeń rozstrzygało

kwestie przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości oraz podmiotu,

na którym ciąży obowiązek podatkowy w tym podatku. Najczęściej przedmiot sporu

stanowiła podstawa opodatkowania, w związku z kwestionowaniem powierzchni

gruntów i sposobu ich wykorzystywania, rodzaju budynków i budowli znajdujących

się na gruncie oraz ich wartości i zakresu zwolnień podatkowych.

W odniesieniu do podmiotu opodatkowania sporna była kwestia

współwłasności/współposiadania nieruchomości i jego wpływu na obowiązek

prowadzenia postępowania wobec wszystkich współwłaścicieli/współposiadaczy

nieruchomości (art. 3 ust 4 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach

lokalnych, t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613 ze zm., dalej cyt. jako u.p.o.l.). 97

W wyroku z dnia 16 października 2013 r., sygn. akt I SA/OI 500/13, Sąd

stwierdził, że zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne

(t.j. Dz. U. z 2010 Nr 193 poz. 1287) podstawę planowania gospodarczego,

planowania przestrzennego, wymiaru podatków i świadczeń, oznaczania

nieruchomości w księgach wieczystych, statystyki publicznej, gospodarki

nieruchomościami oraz ewidencji gospodarstw rolnych stanowią dane zawarte

w ewidencji gruntów i budynków. Według danych zawartych w ewidencji

właścicielami spornej nieruchomości jest skarżący i jego żona. Powołując się na

treść art. 3 ust. 4 u.p.o.l., Sąd stwierdził, że jeżeli nieruchomość lub obiekt

budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej

podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy

od nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich

współwłaścicielach lub posiadaczach, z zastrzeżeniem ust. 5. W myśl ust. 5 art. 3 tej

ustawy jeżeli wyodrębniono własność lokali, obowiązek podatkowy w zakresie

podatku od nieruchomości od gruntu oraz części budynku stanowiących

współwłasność ciąży na właścicielach lokali w zakresie odpowiadającym częściom

ułamkowym wynikającym ze stosunku powierzchni użytkowej lokalu do powierzchni

użytkowej całego budynku. W związku z tym, nie ulega wątpliwości,

że postępowanie winno toczyć się z udziałem wszystkich współwłaścicieli i kończyć

się decyzją stwierdzającą solidarny obowiązek podatkowy wobec wszystkich

współwłaścicieli. W świetle powyższego, wydanie w niniejszej sprawie decyzji

w przedmiocie podatku od nieruchomości tylko w stosunku do skarżącego

(z pominięciem żony) narusza postanowienia powołanego wyżej art. 3 ust. 4 u.p.o.l.,

co uzasadniało uchylenie zaskarżonej decyzji.

W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 717/12 przedmiotem sporu było opodatkowanie

podatkiem od nieruchomości budynku wybudowanego na gruntach będących

w użytkowaniu wieczystym Polskiego Związku Działkowców. Wyrokiem z dnia

13 czerwca 2013 r., Sąd stwierdził istotne naruszenie wymogów wynikających z art.

122 i 187 § 1 Ordynacji podatkowej w zakresie dotyczącym spornych okoliczności

strony podmiotowej zobowiązania podatkowego. Organy podatkowe nie

przeprowadziły w tym zakresie żadnych dowodów, a ustalenie w zaskarżonej decyzji

organu odwoławczego, że podatnikiem jest skarżący, opierało się wyłącznie na

przyjęciu stwierdzeń z zacytowanego w uzasadnieniu decyzji fragmentu

uzasadnienia wyroku WSA w Olsztynie z dnia 31 lipca 2006 r., sygn. akt

II SA/Ol 248/06 (skarga kasacyjna oddalona przez NSA wyrokiem z dnia 1 lutego

98

2008 r. sygn. akt I OSK 6/07). Właśnie w oparciu o te stwierdzenia sądu, organ

odwoławczy przyjął, że skarżący jest podatnikiem jako użytkownik budynku.

Skarżący z tego samego fragmentu uzasadnienia cyt. wyroku wywodzi korzystną dla

siebie tezę, że skoro nie jest właścicielem a tylko użytkownikiem, to nie ciąży na nim

obowiązek podatkowy.

W ocenie Sądu takie powołanie się na oceny sądu w innej sprawie dotyczącej

zupełnie innego przedmiotu (nadania numeru porządkowego budynkowi) nie czyni

zadość wymogowi zebrania pełnego materiału dowodowego i wyczerpującego

rozważenia wszystkich okoliczności sprawy. Stwierdzenia z cytowanego wyroku były

tylko odniesieniem się do stanowiska prezentowanego przez skarżącego w innej

sprawie, w której sąd nie orzekał o obowiązku podatkowym i nie badał szczegółowo

kwestii dotyczących obowiązku podatkowego w podatku od nieruchomości.

Stwierdzenia takie nie mają waloru powagi rzeczy osądzonej i nie są wiążące

w sprawie podatkowej. Przyjęcie trafności oceny z cytowanego fragmentu

uzasadnienia wyroku wymagało od organów podatkowych przeprowadzenia

dowodów, które w sprawie podatkowej wskazywałyby na zasadność takiego

ustalenia. Niewątpliwie jednym z takich dowodów byłaby umowa (lub ewentualnie

inny dokument), wyjaśniająca charakter więzi prawnej, na której opiera się

użytkowanie gruntu przez skarżącego oraz zakres jego praw i obowiązków (treść

stosunku prawnego). Z umowy tej wynikać także będzie, czy skarżący jest jedynym

podmiotem korzystającym z działki. Sąd wskazał również, że potrzeba wskazanego

uzupełnienia materiału dowodowego wynika również z faktu, iż badane decyzje

wydane zostały w wyniku postępowania podatkowego wszczętego z urzędu, a więc

nie opierały się na „informacji w sprawie podatku od nieruchomości”, jaką podatnik

ma obowiązek złożyć na podstawie art. 6 ust. 6 u.p.o.l. W prowadzonym

postępowaniu podatkowym obowiązkiem organów podatkowych było więc ustalenie

i wyjaśnienie wszystkich istotnych elementów zobowiązania podatkowego,

niezależnie od twierdzeń strony. Uzupełnienie materiału dowodowego powinno

zmierzać także w kierunku ustalenia, czy nie zachodzi sytuacja przewidziana w art.

3 ust. 4 u.p.o.l. Niezbędne jest zatem wyjaśnienie, czy do przedmiotu

opodatkowania uprawniony jest tylko skarżący, czy może jest on w posiadaniu także

jego żony. Z urzędu Sąd stwierdził bowiem, że w innej sprawie i postępowaniu

dotyczącym wybudowanego na działce ogrodniczej budynku mieszkalnego, stroną

byli małżonkowie jako współużytkownicy. Wyjaśnienie tych okoliczności konieczne

jest dla prawidłowego ustalenia podmiotów, które obciąża przedmiotowy obowiązek

99

podatkowy. Ma także znaczenie dla określenia, czy stroną postępowania powinna

być również żona skarżącego.

Odnosząc się do rozstrzyganych kwestii przedmiotu opodatkowania

podatkiem od nieruchomości w 2013 r. wskazać należy na grupę spraw dotyczących

wykładni art. 1a ust. 1 pkt. 3 u.p.o.l., który stanowi, że wszystkie budynki, budowle

i grunty będące w posiadaniu przedsiębiorcy lub innego podmiotu prowadzącego

działalność gospodarczą, (z wyjątkiem budynków mieszkalnych i zajętych pod nie

gruntów oraz gruntów pod jeziorami i zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub

elektrowni wodnych), są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej,

chyba że przedmiot opodatkowania nie może być wykorzystywany do prowadzenia

tej działalności ze względów technicznych.

W zapadłych wyrokach (m.in. w sprawach o sygn. akt I SA/Ol 41/13,

I SA/Ol 612/13, I SA/Ol 360/13, I SA/Ol 648/13, I SA/Ol 741/13) podkreślono,

że z cytowanego przepisu wynika właściwie jeden tylko warunek, jaki muszą

spełniać - wymienione w art. 2 ust. 1 u.p.o.l. - przedmioty opodatkowania do uznania

ich za związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, a mianowicie, warunek

ich posiadania przez przedsiębiorcę (względnie inny podmiot prowadzący

działalność gospodarczą).

W wyroku z dnia 20 marca 2013 r., sygn. akt I SA/OI 41/13, analizując

kwestię związku z działalnością gospodarczą, wskazano, że grunt, budynek

i budowla są traktowane jako związane z działalnością gospodarczą, chyba że nie

mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej ze względów

technicznych. Pojęcie to nie zostało bezpośrednio zdefiniowane przez

ustawodawcę. Sąd podzielił w tym zakresie argumentację organu, że pod tym

pojęciem rozumieć należy obiektywne stany faktyczne, w których nieruchomość,

budynek, budowla nie może być wykorzystywany do prowadzenia działalności

gospodarczej. Nie jest przesądzające, czy stan taki zaistnieje z przyczyn leżących

po stronie podatnika, bo formy działalności gospodarczej czy prawidła techniki mogą

spowodować niemożliwość wykorzystywania danego składnika majątku

do prowadzenia działalności. Wyłączenie przedmiotów opodatkowania z kategorii

związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej musi mieć również charakter

obiektywny. Pojęciem tym nie są objęte okoliczności lub zdarzenia faktyczne

i prawne prowadzące do niewykorzystywania nieruchomości, a będące skutkiem

świadomego, zamierzonego działania przedsiębiorcy, który z różnych względów,

innych niż techniczne, zaprzestał czasowo lub trwale użytkowania w celach

100

gospodarczych danej nieruchomości pozostającej nadal w jego posiadaniu.

Dodatkowo w uzasadnieniu wskazano, że względy techniczne muszą mieć

charakter trwały. Z opinii technicznej (złożonej w niniejszej sprawie) wynika

natomiast tylko to, że budynki wymagają remontu. W takim stanie faktycznym, nie

ma podstaw do zastosowania stawek obniżonych.

W sprawie o sygn. akt I SA/OI 615/13, wyrokiem z dnia 30 października

2013 r., dodatkowo wskazano, że z art. 5 u.p.o.l. wynika, iż o zastosowaniu

konkretnej stawki podatku decydują względy przedmiotowe, a nie względy

podmiotowe. Zatem w sytuacji, gdy tylko niektórzy ze współwłaścicieli mają status

przedsiębiorcy, jest to okoliczność wystarczająca do zastosowania maksymalnej

stawki podatku w odniesieniu do wszystkich podatników. Przedstawione powyżej

zasady opodatkowania najwyższą stawką podatku nieruchomości znajdujących się

w posiadaniu przedsiębiorcy, ulegają wyłączeniu jedynie w stosunku do budynku

mieszkalnego (wraz ze związanym z nim gruntem), któremu to wolą samego

ustawodawcy nie przypisuje się związku z działalnością gospodarczą, a budynek

taki jest obciążony stawkami podatku właściwymi dla budynków mieszkalnych, zaś

grunt według stawek właściwych dla gruntów pozostałych.

Z kolei w sprawie o sygn. akt I SA/OI 741/13, Sąd stwierdził,

że przedsiębiorca zobowiązany jest płacić podatek od nieruchomości według

najwyższej stawki. Jeśli zaś budynek uległby zniszczeniu np. wskutek zalania czy

pożaru, i pod względem technicznym nie będzie się nadawał do wykorzystania go,

to konsekwentnie należałoby przyjąć, że owo „nienadawanie się do wykorzystania”

nie powinno być oceniane z punktu widzenia działalności gospodarczej prowadzonej

przez posiadacza budynku, lecz z punktu widzenia możliwości prowadzenia

jakiejkolwiek działalności gospodarczej przy użyciu tego budynku. Tym samym,

rozpoznając niniejszą sprawę, Sąd nie podzielił stanowiska przedstawionego

w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 lipca 2013 r., sygn. akt

II FSK 2092/11, sygn. akt II FSK 2470/12, sygn. akt II FSK 3212/12, w świetle

którego związek przedmiotów opodatkowania z działalnością gospodarczą należy

rozpatrywać w kontekście przesłanki „względów technicznych", o której mowa w art.

1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l. in fine, a opodatkowanie gruntu jako związanego

z prowadzeniem działalności gospodarczej wymaga ustalenia, że nie zachodzi

negatywna przesłanka względów technicznych uniemożliwiających wykorzystanie

go do konkretnej działalności gospodarczej prowadzonej przez przedsiębiorcę

będącego podatnikiem podatku od nieruchomości. Nie znajdując podstaw

101

do przychylenia się do powyższego poglądu, Sąd stwierdził bowiem, że pozostaje

on w opozycji do literalnego brzmienia przepisu art. 1a ust. 1 pkt 3 u.p.o.l., jak

również utrwalonej już na gruncie tego przepisu linii orzecznictwa sądowego,

zgodnie z którą, o tym, czy nieruchomość podlega opodatkowaniu stawkami

podatkowymi w podwyższonej wysokości decyduje sam fakt posiadania jej przez

podmiot legitymujący się statusem przedsiębiorcy, wpisanego do rejestru

przedsiębiorców, a nie sposób, w jaki faktycznie jest ona wykorzystywana (wyroki:

NSA z dnia 20 marca 2009 r., sygn. akt II FSK 1888/07, Lex nr 495385, wyrok NSA

z dnia 17 marca 2009 r., sygn. akt II FSK 1786/07, Lex 528078, wyrok NSA z dnia

9 stycznia 2009 r., sygn. akt II FSK 1354/07, Lex 478297).

W sprawach o sygn. akt I SA/OI 630/13, I SA/OI 632/13, I SA/OI 633/13,

I SA/OI 655/13, I SA/OI 705/13 pojawił się pogląd, że z treści przepisu art. 1a ust. 1

pkt 3 u.p.o.l., można wywieść bardziej indywidualne podejście do oceny związku

przedmiotów opodatkowania z działalnością gospodarczą, mianowicie

z uwzględnieniem rodzaju tej działalności. Przy czym wskazać należy,

że w sprawach I SA/OI 632/13, I SA/OI 633/13 i I SA/OI 655/13, Sąd na mocy art.

190 p.p.s.a. związany był wykładnią dokonaną przez NSA w cyt. wyżej wyrokach

z dnia 18 lipca 2013 r., sygn. akt II FSK 2092/11, II FSK 2470/12 i II FSK 3212/12.

Sprawy te dotyczyły kwestii zakwalifikowania zlikwidowanych linii kolejowych

do przedmiotów opodatkowania (gruntów i budowli związanych z prowadzeniem

działalności gospodarczej) oraz interpretacji pojęcia „względy techniczne”.

Powołując się na wskazywane wyżej wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego

stwierdzono, że co prawda brak technicznej możliwości wykorzystania gruntu

do prowadzenia działalności gospodarczej musi mieć charakter trwały,

długoterminowy a nie przemijający, jednak uznano, że trwałość tę należy oceniać

z punktu widzenia tego roku podatkowego, którego dotyczy postępowanie. Nie

można również przyjąć, że zastosowanie niższej stawki podatku uzasadniają tylko

takie względy techniczne, których nigdy nie da się wyeliminować. Cecha trwałości

nie jest tożsama z nieodwracalnością. Dlatego też uchylając zaskarżone decyzje

Sąd nakazał organom podatkowym rozważyć przesłanki dotyczącej niemożliwości

wykorzystania gruntu w działalności gospodarczej z uwagi na wystąpienie tzw.

„względów technicznych”, w kontekście rodzaju działalności prowadzonej przez

skarżącą.

Nowymi sprawami jakie pojawiły się w 2013 r. (21 spraw) były sprawy

ze skarg Prokuratora na uchwały dotyczące podatku od nieruchomości. Spór

102

dotyczył oceny charakteru wprowadzonych w kwestionowanych uchwałach zwolnień

podatkowych w podatku od nieruchomości, a w konsekwencji słuszności zarzutów,

że organ uchwałodawczy konkretnej Gminy przekroczył ustawowe upoważnienie do

wprowadzenia tych zwolnień. Kompetencję do uchwalania wysokości podatków

i opłat lokalnych w określonym zakresie przyznaje organom jednostek samorządu

terytorialnego Konstytucja Rzeczypospolitej w art. 168, a konkretyzuje ustawa

z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 594, dalej

jako u.s.g.), stanowiąc, że gminie przysługuje prawo stanowienia aktów praw

miejscowego obowiązującego na obszarze gminy. W odniesieniu do uchwał

w sprawach podatków i opłat lokalnych ustawa ta wskazuje wyłączną właściwość

rady gminy (art. 18 ust. 2 pkt 8 u.s.g.). Natomiast zakres kompetencji i możliwości

regulowania przez radę gminy podatków i opłat lokalnych unormowany został

w przepisach ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych.

W art. 5 ust. 1 tej ustawy zawarte zostało upoważnienie do określenia stawek

podatku od nieruchomości, a w art. 7 ust. 3 (w brzmieniu obowiązującym od

1 stycznia 2003 r.) upoważniono radę gminy do wprowadzenia, w formie uchwały,

innych zwolnień przedmiotowych niż określone w ust. 1 art. 7 u.p.o.l. Tym samym

ustawa o podatkach i opłatach lokalnych upoważnia radę gminy do uchwalenia

w podatku od nieruchomości wyłącznie zwolnień o charakterze przedmiotowym.

Uchwalone przez radę gminy zwolnienie może więc dotyczyć wyłącznie przedmiotu

opodatkowania, a więc nieruchomości wykorzystywanych w różnego rodzaju

działalności lub charakteryzujących się pewnymi cechami lub właściwościami.

Zawarte w uchwale rady zwolnienie powinno opisywać ten przedmiot w sposób

uniemożliwiający identyfikację czy przypisanie go do konkretnego,

zindywidualizowanego podatnika. Podkreślenia wymaga przy tym, że oczywistym

jest, iż każda norma prawna ma swego adresata i jest do niego kierowana.

Skonkretyzowanie tego podmiotu następuje jednak w przypadku stosowania normy

do zaistniałej w rzeczywistości sytuacji. Podmiot ten nie może być indywidualnie

oznaczony w normie. Spełnienie tych warunków wymaga od uchwałodawcy

odpowiedniej staranności i precyzji przy formułowaniu przepisów. W każdym

przypadku, gdy z ustanowionej normy można bezpośrednio wywieść, kto podlega

zwolnieniu, a nie tylko jaki przedmiot objęty jest zwolnieniem, zwolnienie ma

charakter przedmiotowo-podmiotowy. Natomiast, gdy zwolnienie wprost odnosi się

do wymienionego w normie podmiotu, ma ono charakter podmiotowy.

Do uchwalania obu tych rodzajów zwolnień rada gminy nie jest upoważniona.

103

Cytowany art. 7 ust. 3 u.p.o.l. nie pozostawia co do tego wątpliwości.

Przykładowo, w wyroku z dnia 12 września 2013 r., sygn. akt

I SA/OI 509/13, oceniając unormowania badanej uchwały Sąd uznał, że przyznane

radzie upoważnienie w sposób oczywisty zostało naruszone (przekroczone)

w zapisach, w których postanowiono, że zwalnia się od podatku „nieruchomości

stanowiące mieszkaniowy zasób Gminy” lub „stanowiące własność Gminy” albo

„będące w posiadaniu jednostek organizacyjnych Gminy”. We wszystkich tych

zapisach wyraźnie określono podmiot, który korzysta ze zwolnienia. Zatem

prokurator trafnie wskazał, że zaskarżoną uchwałą wprowadzono zwolnienie

przedmiotowo-podmiotowe. Niewątpliwie doszło tym samym do wydania uchwały

z naruszeniem prawa, tj. art. 7 ust. 3 u.p.o.l. Przekroczenie upoważnienia

ustawowego stanowi przy tym istotne naruszenia prawa w rozumieniu art. 91 ust. 1

ustawy o samorządzie gminnym .

Jako zgodne z prawem oceniono natomiast zwolnienia sformułowane sposób,

który nie wskazuje na skonkretyzowane podmioty i odnosi się do nieruchomości

przeznaczonych na określoną działalność. Jakkolwiek skorzystanie z nich będzie

ograniczone do kręgu podmiotów prowadzących taką właśnie działalność, to jednak

krąg tych podmiotów może być różny i nie da się zidentyfikować. Mogą to bowiem

być różne osoby lub jednostki, które podejmą się prowadzenia działalności

w zakresie kultury fizycznej i sportu, obsługi oświaty, pomocy społecznej czy ochrony

przeciwpożarowej. Także grunty zajęte na cmentarze stanowią odrębny przedmiot,

który może być w posiadaniu różnych podmiotów (świeckich lub kościołów różnych

wyznań). Podobnie jako zwolnienie przedmiotowe sąd ocenił zapis uchwały

dotyczący zwolnienia budynków, które wchodziły w skład gospodarstw rolnych

przekazanych w zamian za rentę lub emeryturę .

Podobnie jak w poprzednim roku, rozpoznawane były sprawy ze skarg

Telekomunikacji Polskiej S.A., która wniosła w 2013 r. łącznie 6 skarg (m.in. o sygn.

akt I SA/Ol 3/13, I SA/Ol 656/13, I SA/Ol 657/13). Utrzymana została linia

orzecznicza co do definicji przedmiotu opodatkowania przyjmująca, że linie kablowe

ułożone w kanalizacji kablowej są budowlą - obiektem budowlanym w rozumieniu

prawa budowlanego, a więc podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości.

Z tej grupy spraw na uwagę zasługuje stanowisko wyrażone w wyroku z dnia

12 listopada 2013 r., sygn. akt I SA/OI 657/13. Skarżąca spółka (TP S.A.)

utrzymywała w sprawie, że poza obowiązkiem złożenia deklaracji podatkowej, nie

ciążą na niej w postępowaniu podatkowym żadne inne obowiązki. Sąd uznał jednak,

104

że nie ma podstaw do przyjęcia, iż organy podatkowe przerzuciły ciężar dowodzenia

na podatnika. W tej kwestii wskazać należy, że niewątpliwie zgodnie z zasadą

prawdy materialnej (art. 122 Ord. pod.) na organach podatkowych spoczywa

obowiązek pełnego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy

i wyczerpującego ich rozważenia (art. 187 § 1 Ord. pod.). Wprawdzie przepisy nie

nakładają wprost na podatnika (stronę) obowiązku współdziałania z organem

podatkowym lecz w szeregu unormowań regulują jego uprawnienia, określane jako

prawo do czynnego udziału w postępowaniu (art. 123 Ord. pod.). Są to m.in.

przepisy dotyczące prawa do zgłaszania wniosków dowodowych (art. 180 Ord.

pod.), zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym oraz wypowiadania się

co do zebranych dowodów (art. 123 § 1 i art. 200 § 1 Ord. pod.). Ponadto przepisy

art. 155 (wezwanie do złożenia wyjaśnień) i art. 274a (prawo żądania wyjaśnień dot.

deklaracji podatkowych) Ordynacji podatkowej wyraźnie wskazują na współdziałanie

organów z podatnikiem w zakresie wyjaśniania okoliczności niezbędnych

do wyjaśnienia stanu faktycznego i rozstrzygnięcia sprawy. W art. 189 Ord. pod.

uregulowano natomiast prawo organu do żądania od strony przedstawienia

w wyznaczonym terminie dowodu będącego w jej posiadaniu.

Ze spraw dotyczących podatku od środków transportowych, wskazać należy

na wyrok z dnia 10 stycznia 2013 r., sygn. akt I SA/OI 619/12. Skarżący prezentował

stanowisko, że pojazd zniszczony i nieużytkowany nie podlega obowiązkowi

podatkowemu. Sąd, odwołując się do art. 9 ust. 1 u.p.o.l., stwierdził, że obowiązek

podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych, z zastrzeżeniem ust. 2,

ciąży na osobach fizycznych i osobach prawnych będących właścicielami środków

transportowych; przy czym jak właścicieli traktuje się jednostki organizacyjne

nieposiadające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest

zarejestrowany, oraz posiadaczy środków transportowych zarejestrowanych

na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jako powierzone przez zagraniczną osobę

fizyczną lub prawną podmiotowi polskiemu.

Według zaś art. 9 ust. 4 u.p.o.l., obowiązek podatkowy, o którym mowa w ust.

1 i 2, powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym

środek transportowy został zarejestrowany, a w przypadku nabycia środka

transportowego zarejestrowanego – od pierwszego dnia miesiąca następującego po

miesiącu, w którym środek transportowy został nabyty. Obowiązek podatkowy,

o którym mowa w ust. 1 i 2, wygasa natomiast z końcem miesiąca, w którym środek

transportowy został wyrejestrowany lub wydana została decyzja organu

105

rejestrującego o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu, lub z końcem miesiąca,

w którym upłynął czas, na który pojazd powierzono (art. 9 ust. 5 u.p.o.l.). Ponadto

stosownie do art. 9 ust. 4b u.p.o.l. zarejestrowanie środka transportowego oznacza

jego rejestrację, z wyjątkiem rejestracji czasowej, w rozumieniu przepisów o ruchu

drogowym.

Z przywołanych przepisów wynika zatem, że przy powstaniu obowiązku

podatkowego w podatku od środków transportowych znaczenie ma fakt

zarejestrowania, przy czym chodzi tutaj o zarejestrowanie po raz pierwszy przez

pierwszego właściciela. W przypadku nabycia pojazdu już zarejestrowanego, tak jak

to miało miejsce w stanie faktycznym niniejszej sprawy, obowiązek podatkowy

powstaje u nabywcy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu,

w którym środek transportowy został nabyty, na co wskazuje powołany wyżej art. 9

ust. 4 u.p.o.l. Obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych nie jest

uzależniony od faktycznego użytkowania pojazdu, lecz jego zarejestrowania, i jak

słusznie wskazał organ odwoławczy, wygasa z chwilą wyrejestrowania pojazdu lub

wydania decyzji o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu. Nie wystarczy zatem

faktyczne wycofanie z ruchu środka transportowego z uwagi na uszkodzenia, zużycie

czy zutylizowanie.

Natomiast w wyroku z dnia 4 kwietnia 2013 r., sygn. akt I SA/OI 92/13, spór

dotyczył kwestii, czy opodatkowane w niniejszej sprawie samochody ciężarowe,

przyczepa ciężarowa wykorzystywane przez skarżącego do nauki jazdy w zakresie

prowadzonej przez niego działalności gospodarczej w ramach szkoły nauki jazdy,

były pojazdami specjalnymi w znaczeniu przepisu art. 12 ust 1 pkt 2 u.p.o.l.

w związku z art. 2 pkt 36 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym

(Dz. U. z 2012 r. poz. 1137 ze zm.) i w rezultacie czy powinny zostać objęte

zwolnieniem od podatku od środków transportowych.

W ocenie Sądu, z definicji pojazdu specjalnego zawartej w art. 2 pkt 36 ustawy

Prawo o ruchu drogowym wynika, że istotnym elementem wskazanego typu pojazdu

(rodzaju środka transportowego) jest jego przeznaczenie. Są to więc takie pojazdy,

które ze względu na przeznaczenie do wykonywania specjalnej funkcji (tj. realizację

określonego celu) charakteryzują się dostosowaniem do niej nadwozia lub

posiadaniem specjalnego (niestandardowego) wyposażenia. Spełnienie tych

przesłanek pozwala generalnie traktować dany pojazd jako „specjalny”. Dokonując

wykładni omawianego przepisu, nie można jednak pomijać drugiej części definicji

(po średniku), zgodnie z którą w pojeździe specjalnym mogą być przewożone

106

wyłącznie osoby i rzeczy związane z wykonywaniem tej specjalnej funkcji. Nie

mieszczą się zatem w kategorii pojazdów specjalnych takie pojazdy, którymi

przewozi się inne niż wskazane w definicji osoby czy przedmioty (np. pasażerów,

ładunek).

Dodatkowo, Sąd powołując się na uregulowania zawarte w rozporządzeniu

Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych

pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz. U. z 2013 r., poz. 951)

wskazał, że pojazd używany do nauki jazdy nie jest również traktowany przez

ustawodawcę jako pojazd specjalny.

Nadto zgodnie z art. 55 ust. 1 i 2 ustawy Prawo o ruchu drogowym, na

akceptację zasługuje stanowisko organu podatkowego, zgodnie z którym, o ile

samochód ciężarowy, przyczepa ciężarowa przeznaczone do nauki jazdy (tj. pojazdy

samochodowe wykorzystywane w procesie uczenia kogoś jazdy pojazdem

mechanicznym, w celu uzyskania uprawnień do prowadzenia takiego pojazdu)

muszą spełniać określone parametry (dodatkowe wyposażenie) i przejść dodatkowe

badania techniczne, o tyle powyższe nie zmienia faktu, że w dalszym ciągu

pozostają one samochodem ciężarowym lub przyczepą, w związku z czym nic nie

stoi na przeszkodzie, aby takie pojazdy, dostosowane do szkolenia przyszłych

kierowców, przewoziły towary czy ładunki na skrzyni ładunkowej czy też pasażerów

(odnośnie do autobusu).

Sąd, kierując się aktualną linią orzecznictwa i odnosząc się do cech

konstrukcyjnych takiego pojazdu, podtrzymał ocenę, że pojazd ten nie mieści się

w definicji „pojazdu specjalnego”, podlegającego zwolnieniu z podatku od środków

transportowych na mocy art. 12 ust. 1 pkt 2 u.p.o.l. Podstawą przyjętych ustaleń

faktycznych i ocen były dowody rejestracyjne, które jako dokumenty urzędowe

w rozumieniu art. 194 § 1 Ord. pod. stanowiły dowód tego, co zostało w nich

urzędowo stwierdzone. W rubryce „adnotacje urzędowe” odnotowano literkę „L”, co

zgodnie z § 11 ust. 2 pkt 30f Załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra

Infrastruktury z dnia 27 września 2003 r. w sprawie szczegółowych czynności

organów w sprawach związanych z dopuszczeniem pojazdów do ruchu oraz wzorów

dokumentów w tych sprawach (Dz. U. z 2007 r. Nr 137, poz. 968) oznaczało,

że dotyczy pojazdów przystosowanych do nauki jazdy lub egzaminu państwowego,

a organy podatkowe prawidłowo przyjęły, że z wyżej wymienionych dokumentów nie

wynikało, iż zarejestrowane pojazdy są pojazdami specjalnymi.

107

9/ podatek od czynności cywilnoprawnych i opłata skarbowa

Do rozpatrzenia z 2012 r. pozostała 1 skarga z symbolem 6116 w zakresie

podatku od czynności cywilnoprawnych. W 2013 r. wpłynęło natomiast 8 skarg na

rozstrzygnięcia organów podatkowych w sprawach dotyczących podatku od

czynności cywilnoprawnych oznaczonych symbolem 6116 (tj. 0,34 % ogólnego

wpływu spraw do Sądu). Ogólnie załatwiono 7 skarg (na rozprawie 3 skargi

oddalono, 1 uwzględniono), co stanowi 0,33 % ogółu spraw załatwionych Sądzie.

Od orzeczeń wydanych w analizowanym zakresie wniesiono 3 skargi kasacyjne,

spośród których WSA w Olsztynie odrzucił jedną o sygn. akt I SA/Ol 259/13,

pozostałe w 2013 r. nie zostały po rozpoznaniu przez NSA zwrócone do WSA

w Olsztynie.

W okresie 2013 r. nie wpłynęły natomiast żadne skargi z zakresu opłaty

skarbowej.

Rozpoznając sprawy dotyczące podatku od czynności cywilnoprawnych, Sąd

rozstrzygnął spór dotyczący momentu powstania obowiązku podatkowego.

Oddalając wyrokiem z dnia 27 czerwca 2013 r. sygn. akt I SA/Ol 163/13 skargę, Sąd

przyjął, że w ustalonym stanie faktycznym, zaistniała przesłanka wskazana w art. 3

ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności

cywilnoprawnych (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 ze zm., dalej jako u.p.c.),

zgodnie z którym, w sytuacji powołania się przez podatnika na fakt dokonania danej

czynności cywilnoprawnej, dochodzi do powtórnego powstania obowiązku

podatkowego. W rozpoznawanej sprawie, skarżąca, w trakcie postępowania

w przedmiocie opodatkowania dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów za

2005 r., powołała się w dniu 26 sierpnia 2011r. na fakt zawarcia umowy pożyczki

zawartej w dniu 20 grudnia 2004 r. na kwotę 30.000 euro, która nie została

zgłoszona do opodatkowania. W związku z tym, obowiązek podatkowy powstał

pierwotnie z dniem zawarcia umowy pożyczki - 20 grudnia 2004 r., a następnie

zaktualizował się powtórnie z dniem 26 sierpnia 2011 r. Mając na uwadze fakt,

że obowiązek podatkowy powstał ostatecznie po dniu 1 stycznia 2007 r., zgodnie

z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od

spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr

222, poz. 1629), Sąd przyjął, że do przedmiotowej umowy pożyczki należało

zastosować przepisy ustawy podatkowej w brzmieniu obowiązującym po dniu

31 grudnia 2006 r. (a nie jak twierdziła skarżąca w dacie zawarcia umowy pożyczki).

108

Konsekwencją zaś przyjętej daty powstania obowiązku podatkowego było

zastosowanie 20 % sankcyjnej stawki podatku, wynikającej z art. 7 ust. 5 pkt 1 u.p.c.

Stosownie bowiem do art. 3 ust. 1 pkt 4 u.p.c., w sytuacji gdy obowiązek podatkowy

powstał w dacie od dnia 1 stycznia 2007 r., zastosowanie miała stawki podatkowa

przewidziana w art. 7 ust. 5 pkt 1 u.p.c.

Z kolei wyrokiem z dnia 21 marca 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 74/13 Sąd uchylił

zaskarżoną decyzję w przedmiocie określenia zobowiązania w podatku od czynności

cywilnoprawnych. Rozpoznając spór Sąd stwierdził, iż organ podatkowy błędnie

wywiódł z treści art. 7 ust. 5 pkt 2 u.p.c., iż jednym z warunków zastosowania

sankcyjnej stawki podatku od czynności cywilnoprawnych jest udokumentowanie

otrzymania całej kwoty pieniędzy pochodzącej z pożyczki na rachunek bankowy albo

rachunek pożyczkobiorcy prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-

kredytową lub przekazem pocztowym. Dokonując wykładni celowościowej

powołanego przepisu Sąd stwierdził, że w przypadku obowiązku udokumentowania

otrzymania pieniędzy, założony przez ustawodawcę cel jest osiągnięty również

w przypadku udokumentowania tego faktu dowodem przekazania środków

pieniężnych na rachunek bankowy innego niż pożyczkobiorca podmiotu, ale na jego

rzecz. Sąd wskazał również, że decyzja określająca zobowiązanie podatkowe

w podatku od czynności cywilnoprawnych wydana na podstawie art. 7 ust. 5 u.p.c.

ma charakter konstytutywny. W związku z tym, Sąd zobowiązał organ podatkowy do

prawidłowego wskazania stronie sposobu liczenia odsetek za zwłokę od zaległości,

wobec stwierdzenia, że zobowiązanie w podatku od czynności cywilnoprawnych

w stawce sankcyjnej powstaje z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego

określającej wysokość tego zobowiązania.

10/ podatek od gier

Z 2012 r. nie pozostała do rozpoznania żadna skarga na rozstrzygnięcia

organów w sprawach dotyczących podatku od gier. W 2013 r. wpłynęło 142 skargi na

rozstrzygnięcia organów w sprawach dotyczących podatku od gier oznaczonych

symbolem 6116. Spośród spraw, które wpłynęły w omawianym okresie załatwiono 82

skargi, co stanowi 3,98 % spraw załatwionych w Sądzie. Na rozprawie zapadło

9 wyroków oddalających 55 skarg (46 skarg połączono do wspólnego rozpoznania

i rozstrzygnięcia). Na posiedzeniu niejawnym odrzucono 27 skarg. Do rozpatrzenia

w 2014 r. pozostało 60 skarg. Od orzeczeń wydanych w analizowanym zakresie

spraw wniesiono w 2013 r. 8 skarg kasacyjnych (spośród których WSA w Olsztynie

109

odrzucił dwie o sygn. akt I SA/Ol 300/13, I SA/Ol 310/13), które w okresie

sprawozdawczym nie zostały po rozpoznaniu przez NSA zwrócone do WSA

w Olsztynie.

Dość liczną grupę stanowiły skargi dotyczące zastosowania przez organy art.

139 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych. Między innymi

Sąd wyrokami z dnia 8 sierpnia 2013 r. sygn. akt I SA/Ol 298/13, I SA/Ol 300/13,

I SA/Ol 310/13 oddalił skargi spółki na decyzje Dyrektora Izby Celnej określające

wysokość zobowiązań w podatku od gier za poszczególne miesiące od stycznia

2010 r. do września 2012 r.

Ze wszystkich tych spraw wynikało, że spółka prowadziła działalność

w zakresie gier hazardowych na automatach o niskich wygranych. Od 1 stycznia

2010 r. działalność ta podlegała opodatkowaniu na zasadach określonych w ustawie

z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. z 2009 r. Nr 201, poz. 1540

ze zm.). Spółka wniosła o zwrot nadpłaty w podatku od gier lub stwierdzenie

nadpłaty. Swoje żądanie oparła na orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości Unii

Europejskiej z dnia 19 lipca 2012 r. wydanego w sprawach C-213/11, C-214/11

i C-217/11, w którym Trybunał wypowiedział się w trybie prejudycjalnym w kwestii

wykładni art. 1 pkt 11 dyrektywy 98/34 WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia

22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm

i przepisów technicznych oraz zasady dotyczące usług społeczeństwa

informacyjnego (Dz. U. L 204 s. 37 ze zm.) zwanej dalej „dyrektywą 98/34”.

Powołując się na orzeczenie Trybunału, spółka podniosła, że ustawa o grach

hazardowych powinna być uprzednio notyfikowana. Z okoliczności, że przedmiotem

analizy Trybunału były przepisy przejściowe ustawy o grach hazardowych

zakazujące przedłużania lub zmiany dotychczasowych zezwoleń, które w ocenie

spółki nakładały warunki mogące wpływać na sprzedaż automatów do gier o niskich

wygranych, spółka wywiodła, że przepis art. 139 ust. 1 ustawy o grach hazardowych,

jako należący do przepisów przejściowych, określających zbiorczo warunki

użytkowania automatów do gier ma charakter techniczny. Ponieważ projekt ustawy,

przed uchwaleniem ustawy nie został poddany procedurze przewidzianej przepisami

dyrektywy 98/34, miała ona prawo powołać się na brak notyfikacji i odmówić

zastosowania się do normy prawa krajowego ustanowionej z pominięciem jej

notyfikacji Komisji Europejskiej. Nie zgadzając się ze stanowiskiem spółki, organy

dokonały wymiaru zobowiązań w podatku od gier z tytułu użytkowania automatów

o niskich wygranych, w oparciu o art. 139 ustawy o grach hazardowych. Organy

110

przyjęły, że od 1 stycznia 2010 r. zaczęła obowiązywać ustawa o grach hazardowych

i stosownie do art. 144 tego aktu straciła moc ustawa z dnia 29 lipca 1992 r. o grach

i zakładach wzajemnych. Powyższy przepis skutecznie uchylił i derogował ustawę

obowiązującą do końca 2009 r.

Rozpoznając skargi i odnosząc się do takich samych zarzutów odnośnie

stosowania art. 139 ust. 1 ustawy o grach hazardowych oraz do wniosku

o wystąpienie do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności tego przepisu

z normami Konstytucji, Sąd nie uznał za uzasadnione odstąpienie od ugruntowanej

już linii orzecznictwa wojewódzkich sądów administracyjnych oraz Naczelnego Sądu

Administracyjnego w przedstawionej kwestii spornej, jak również do wystąpienia do

Trybunału Konstytucyjnego z pytaniami prawnymi sformułowanymi przez skarżącą

spółkę.

Oddalając zatem skargi, Sąd nie uwzględnił stanowiska skarżącej,

że zakwestionowany przepis nie powinien stanowić podstawy określenia zobowiązań

podatkowych w podatku od gier. Powołując się m.in. na dokonaną przez NSA

w wyroku z dnia 26 kwietnia 2013 r., sygn. akt FSK 994/12 wykładnię przepisów

ustawy o grach hazardowych, wykładnię przepisów Dyrektywy 98/34 oraz powołany

wyrok TSUE z dnia 19 lipca 2012 r., Sąd przyjął, że przedmiotem regulacji zawartym

w art. 139 ust. 1 ustawy o grach hazardowych, jest określenie uproszczonej,

zryczałtowanej formy opodatkowania urządzania gier na automatach o niskich

wygranych oraz określenie stawki kwotowej podatku. Art. 139 ust. 1 u.g.h. ma

charakter typowo fiskalny, stanowi wyraz autonomii państwa członkowskiego

w sferze kształtowania polityki podatkowej. Sąd wykluczył uznanie analizowanego

przepisu za środek fiskalny w znaczeniu art. 1 pkt 11 tiret 3 Dyrektywy 98/34/WE,

który powiązany ze specyfikacjami technicznymi lub innymi wymogami ma

wspomagać przestrzeganie takich specyfikacji czy wymogów. Stwierdził,

że urządzanie gier na automatach o niskich wygranych nie stanowi usługi

społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu art. 1 pkt 2 Dyrektywy 98/34/WE. Jeżeli

nawet podwyższenie stawki opodatkowania obniżyło zyskowność działalności

polegających na urządzaniu gier na automatach o niskich wygranych, prowadzonej

na podstawie zezwoleń udzielonych przed 1 stycznia 2010 r., to nie miało ono

znaczenia dla obowiązku notyfikacji przepisów technicznych, odnosiło się bowiem do

zasad świadczenia usług, które to zasady nie były objęte obowiązkiem notyfikacji na

podstawie dyrektywy 98/34/WE. Dalej Sąd wywiódł, że ewentualne potwierdzenie,

że część przepisów przejściowych i dostosowujących to przepisy techniczne

111

„nie oznacza, że zaniechanie notyfikacji przepisów technicznych daje podstawę do

odmowy stosowania przepisów prawa krajowego niewymagających notyfikacji tylko

z uwagi na to, że zostały zamieszczone w tym samym akcie prawnym i które to

regulacje podejmowane są w ramach autonomii legislacyjnej danego państwa.”

Sąd podkreślił również, że powołane orzeczenie TSUE z dnia 19 lipca 2012 r.

w sprawach C-213/11, C-214/11 i C-217/11 nie dotyczyło w ogóle zgodności

z prawem wspólnotowym przepisu art. 139 ust. 1 ustawy o grach hazardowych,

zatem nie mogło stanowić podstawy żądania zwrotu nadpłaty na podstawie art. 74

Ordynacji podatkowej.

Sąd uznał także, że przepisy ustawy o grach hazardowych nie naruszają

standardu konstytucyjnego. Podzielając w tym zakresie stanowisko i argumentację

przedstawianą w cytowanym orzecznictwie sądów administracyjnych, Sąd wskazał,

iż skarżąca nie utraciła żadnego prawa podmiotowego i nadal może prowadzić

działalność w ramach posiadanych zezwoleń. Fakt otrzymania zezwolenia

na urządzanie i prowadzenie gier nie gwarantował jej, że stawka podatku od

automatów do gier o niskich wygranych nie zostanie zmieniona. I choć każde

nałożenie podatków lub ciężarów publicznych jest ingerencją w prawo majątkowe

(prawo własności), to sam ten fakt nie przesądza o naruszeniu konstytucyjnych praw

lub wolności.

11/ postępowanie egzekucyjne

Do rozpatrzenia z lat 2011-2012 pozostało 9 skarg o symbolu 6118

dotyczących egzekucji świadczeń pieniężnych oraz postępowania egzekucyjnego.

W 2013 r. wpłynęły 43 skargi na rozstrzygnięcia organów w sprawach

dotyczących egzekucji świadczeń pieniężnych oraz postępowania egzekucyjnego

oznaczonych symbolem 6118 (1,74 % ogólnego wpływu do Sądu).

W 2013 roku załatwiono łącznie 40 skarg dotyczących egzekucji świadczeń

pieniężnych oraz postępowania egzekucyjnego (1,94 % spraw załatwionych

w Sądzie). Na rozprawie załatwiono 33 skargi, w tym uwzględniono 4 skargi, a 23

skargi oddalono. Połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia - 6 skarg.

Na posiedzeniu niejawnym załatwiono 7 skarg, w tym 4 skargi odrzucono,

w 3 sprawach umorzono postępowanie sądowe.

Do rozpatrzenia w 2014 r. pozostało spraw 7 zarejestrowanych w Repertorium

SA, 1 skarga zarejestrowana w Repertorium SAB i 1 zarejestrowana Repertorium

SO.

112

Od orzeczeń wydanych w analizowanym zakresie wniesiono 4 skargi

kasacyjne. Zostały one przedstawione Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu i nie

zostały one rozpoznane w omawianym okresie.

Przedmiotem rozstrzygnięcia były sprawy związane ze stosowaniem ustawy

o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 1015),

zwaną dalej u.p.e.a.) dotyczące: zwrotu tytułu wykonawczego, odmowy umorzenia

postępowania egzekucyjnego; zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym; kosztów

postępowania egzekucyjnego. Sprawy w przedmiocie zarzutów w postępowaniu

egzekucyjnym związane były ze stosowaniem przepisów prawa materialnego bądź

procesowego.

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. akt I SA/OI 678/12 WSA

w Olsztynie w sprawie w przedmiocie odmowy umorzenia postępowania

egzekucyjnego uchylił zaskarżone postanowienie i poprzedzające je postanowienie

organu pierwszej instancji. Sąd wskazał, że w myśl art. 18 u.p.e.a., jeżeli przepisy

niniejszej ustawy nie stanowią inaczej, w postępowaniu egzekucyjnym mają

odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.

Zgodnie z treścią art. 28 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeksu postępowania

administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 267, dalej jako k.p.a.), stroną jest każdy,

czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda

czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Z treści

cytowanego przepisu wynika, iż interes prawny musi mieć swoje źródło

w konkretnym przepisie prawa materialnego. Musi istnieć związek pomiędzy normą

prawa administracyjnego, a sytuacją prawną konkretnego podmiotu prawa,

przejawiający się w tym, że norma ta może mieć wpływ na sytuację prawną tego

podmiotu. Jeśli dana norma prawna nie wywiera bezpośredniego wpływu na sferę

prawną danego podmiotu, to nie można mówić o tym, że ma ona interes prawny. Nie

ulega wątpliwości, że grzywna w celu przymuszenia nałożona została na oboje

małżonków i że każde z nich zobowiązane było do jej uiszczenia. Postanowienie

doręczono tylko żonie skarżącego, całkowicie pomijając skarżącego, działającego

w podwójnym charakterze, jako strona postępowania oraz jako pełnomocnik strony

postępowania – żony. Prawidłowo zaś postanowienie organu I instancji winno zostać

doręczone skarżącemu działającemu w imieniu własnym jako strona (art. 109 k.p.a.)

oraz skarżącemu działającemu jako pełnomocnik żony. Strona postępowania może

bowiem ustanowić pełnomocnika (art. 33 § 1 i 2 k.p.a.) ale nie pozbawia to jej statusu

strony i związanych z tym uprawnień. Doręczenia, zgodnie z art. 40 § 2 k.p.a.,

113

dokonywane są pełnomocnikowi lecz jako reprezentantowi strony. Każdy

z podmiotów występujących w sprawie w charakterze strony posiada przy tym

własne uprawnienia procesowe.

Wyrokiem z dnia 29 maja 2013 r., sygn. akt I SA/OI 189/13 w przedmiocie

odmowy uchylenia ostatecznego postanowienia w sprawie zarzutów w postępowaniu

egzekucyjnym WSA w Olsztynie uchylił zaskarżone postanowienie. W wyniku

złożenia zażalenia postanowieniem z dnia 18 maja 2012 r. Dyrektor Izby Skarbowej

w Olsztynie utrzymał w mocy powyższe rozstrzygnięcie organu I instancji. Wobec

wniesienia skargi Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie wyrokiem

z 4 października 2012 r. sygn. akt I SA/Ol 410/12 uchylił postanowienie Dyrektora

Izby Skarbowej z dnia 18 maja 2012 r. Sąd nie podzielił poglądu organu

odwoławczego w zakresie podstawy prawnej do wznowienia postępowania

zakończonego ostatecznym postanowieniem Naczelnika Urzędu Skarbowego

w Iławie w sprawie zarzutów w kontekście wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia

18 października 2011 r., sygn. akt SK 2/10 stwierdzającego niezgodność

z Konstytucją przepisu art. 31 ust. 1 u.k.s. w zakresie, w jakim wyłączał

on stosowanie art. 54 § 1 pkt 1 i 7 O.p. Sąd wskazał, że istniały podstawy

do wznowienia postępowania oraz do zbadania sprawy w tym trybie, a w związku

z tym organ odwoławczy winien odnieść się w sposób merytoryczny do argumentów

strony zawartych w treści zażalenia z dnia 5 kwietnia 2012 r., dotyczących przerw

w naliczaniu odsetek, tak jak uczynił to organ I instancji. Analiza taka winna

sprowadzać się wyłącznie do zakresu podstaw wznowienia. Za niedopuszczalne sąd

uznał powoływanie przez zobowiązaną nowych argumentów na obecnym etapie

postępowania, zmierzających do ponownego, wszechstronnego rozpoznania sprawy

wskazując, że ramy postępowania wznowionego zakreślają ramy rozstrzygnięcia,

którego wznowienia strona się domaga. Jednocześnie sąd zwrócił uwagę,

że w kontekście okoliczności sprawy analizy wymaga zakres wymienionego wyroku

TK, który to wyrok za niekonstytucyjne uznał jedynie wyłączenie przez przepis art. 31

ust. 1 ustawy o kontroli skarbowej zastosowania przepisu art. 54 § 1 pkt 1 i 7 O.p.

W wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy Dyrektor Izby Skarbowej

w Olsztynie w/w postanowieniem z dnia 1 lutego 2013 r. utrzymał w mocy

postanowienie organu podatkowego I instancji. Jako podstawę prawną

rozstrzygnięcia podano art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. k.p.a.

z art. 18 u.p.e.a. W podlegającej kontroli Sądu ocenie organu, z przepisu tego

wynika, że niezgodność z Konstytucją ma dotyczyć konkretnego unormowania

114

będącego podstawą orzeczenia. Dyrektor Izby Skarbowej ponownie rozpoznając

sprawę nie zastosował się do zaleceń Sądu. Organ wykroczył poza rozważania

faktyczne i prawne, które były podstawą prawną i faktyczną zarzutów

w postępowaniu egzekucyjnym. Z ich treścią był związany wniosek o wznowienie

postępowania. Organ odwoławczy prezentował bowiem wcześniej stanowisko,

że przepis art. 31 ust. 1 u.k.s., jak również przepis art. 54 § 1 pkt 1 i 7 Ordynacji

podatkowej, o których traktuje powołany przez stronę wyrok Trybunału

Konstytucyjnego, nie stanowiły podstawy ostatecznego postanowienia organu

I instancji. Podstawą tego postanowienia - wydanego w sprawie zarzutów na

prowadzone postępowanie egzekucyjne - był bowiem art. 34 § 1 i 4 u.p.e.a. Tutejszy

Sąd powołał się na wyrok Trybunał Konstytucyjny, którym Trybunał uznał, że art. 31

ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2011 r. Nr 41,

poz. 214 i Nr 53, poz. 273), w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 27 czerwca 2003 r.

o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw

regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek

organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych

(Dz. U. Nr 137, poz. 1302), w zakresie, w jakim wyłącza odpowiednie stosowanie art.

54 § 1 pkt 1 i 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U.

z 2005 r. Nr 8, poz. 60, ze zm.), jest niezgodny z art. 84 w związku z art. 64 ust. 1 i 2,

art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Sentencja

tego wyroku została opublikowana w Dzienniku Ustaw 10 listopada 2011 r. Zgodnie

z art. 190 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej orzeczenie Trybunału

Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub

z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne

orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych

sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub

innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych

dla danego postępowania. Wyrok TK ma charakter zakresowy, gdyż nie uchylał

on całego przepisu, a modyfikował treść art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 28 września

1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 i Nr 53, poz. 273),

w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 27 czerwca 2003r. w zakresie, w jakim wyłącza

odpowiednie stosowanie art. 54 § 1 pkt 1 i 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. –

Ordynacja podatkowa. Powyższe orzeczenie TK związane było z zaistnieniem

określonego stanu faktycznego. Nie oznacza to jednak, że może on mieć

zastosowanie tylko w takim stanie faktycznym, z którym związana była skarga

115

konstytucyjna. W trakcie rozpoznania zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym

w zakresie nieuwzględnienia przerw w naliczeniu odsetek organ I instancji powołał

się na brzmienie art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli

skarbowej, obowiązujące w trakcie kontroli skarbowej, jako przeszkodę w stosowaniu

art. 54 § 1 pkt 1 i 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.

Rozpoznając sprawę ponownie Dyrektor Izby Skarbowej nie dostosował się do

zaleceń Sądu, które zostały sformułowane w wyroku w sprawie sygn. akt

I SA/Ol 410/12. Organ wykroczył poza rozważania faktyczne i prawne, które były

podstawą prawną i faktyczną zarzutów z postępowania egzekucyjnego. Z ich treścią

był związany wniosek o wznowienie postępowania. Przedmiotem rozważań Organu

I instancji nie była treść art. 54 § 2 O.p. Organ I instancji nie powołał się bowiem

na okoliczności związane z treścią tego przepisu prawnego. Odnosząc się do

zarzutów skargi w przedmiocie naruszenia przepisów prawa materialnego, to jest art.

54 § 2 O.p. w związku z art. 27 ust. 1 pkt 3 i art. 33 pkt 10 u.p.e.a., Sąd wskazał,

że należy je odnieść do podstawy faktycznej, która została określona w zarzutach

w postępowaniu egzekucyjnym i w konsekwencji w postępowaniu o wznowienie

postępowania w sprawie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym. Według Organu

odwoławczego wyrok TK pozwalał na zastosowanie art. 54 § 2 O.p. Według strony

skarżącej również na zastosowanie art. 54 § 1 pkt 3 O.p i art. 54 § 1 pkt 4 O.p.

Z redakcji przepisu art. 54 § 1 O.p. wynika, że odsetek za zwłokę nie nalicza się, gdy

zaistnieją okoliczności faktyczne określone w dyspozycji § 1 art. 54 O.p. Według

treści art. 54 § 2 przepisu § 1 pkt 3 i 7 nie stosuje się, jeżeli do opóźnienia w wydaniu

decyzji przyczyniła się strona lub jej przedstawiciel lub opóźnienie powstało

z przyczyn niezależnych od organu. Stosownie do treści art. 53 § 3 odsetki za zwłokę

nalicza podatnik, płatnik, inkasent, następca prawny lub osoba trzecia

odpowiadająca za zaległości podatkowe, z zastrzeżeniem art. 53a, art. 62 § 4, art. 66

§ 5, art. 67a § 1 pkt 1 lub 2 i art. 76a § 1. W związku z powyższym kiedy i w jakim

postępowaniu, organ powinien stwierdzić, czy do opóźnienia w wydaniu decyzji

przyczyniła się strona lub jej przedstawiciel lub opóźnienie powstało z przyczyn

niezależnych od organu. Zdaniem Sądu, skoro odsetki oblicza sam podatnik,

to te okoliczności powinny być wskazane w decyzji dotyczącej stosowania przepisów

prawa materialnego. Przepisy prawa materialnego są zawarte nie tylko w ustawie

podatkowej, ale również w ustawie Ordynacji podatkowej - dotyczące odsetek.

W każdym razie te okoliczności powinny być ustalone, zanim podatnik dokona

samoobliczenia odsetek. Zdaniem Sądu te okoliczności nie mogą być rozstrzygane

116

przy okazji zgłoszenia zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym. Organ odwoławczy

nie odniósł się wprost do zaleceń Sądu odnośnie zakresowość omawianego wyroku

TK. Z tym jest związany zarzut niezastosowania w sprawie, art. 54 § 1 pkt 3 i 4 O.p.

Wyrokiem z dnia 17 października 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 190/13,

w przedmiocie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym, WSA w Olsztynie uchylił

zaskarżone postanowienie. Sąd wskazał, że art. 26 § 1 u.p.e.a. stanowi, że organ

egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela

i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego. Jeżeli wierzyciel jest

jednocześnie organem egzekucyjnym, tak jak w tej sprawie, przystępuje

z urzędu do egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego przez siebie wystawionego

(art. 26 § 4 u.p.e.a.). Jednakże na organie egzekucyjnym spoczywa powinność

zbadania z urzędu dopuszczalności egzekucji administracyjnej (art. 29 § 1 u.p.e.a.).

Zbadanie dopuszczalności egzekucji obejmuje dwie podstawowe czynności,

po pierwsze ustalenie czy egzekucja oznaczonego obowiązku jest dopuszczalna

i po drugie zbadanie czy tytuł wykonawczy jest prawidłowo wystawiony

i czy doręczone zostało upomnienie. W przypadku, gdy obowiązek, którego dotyczy

tytuł wykonawczy nie podlega egzekucji administracyjnej lub tytuł wykonawczy nie

spełnia wymogów określonych w przepisach prawa (art. 27 u.p.e.a.), organ

egzekucyjny nie przystępuje do egzekucji, zwracając tytuł wierzycielowi.

W prawomocnym wyroku z dnia 6 czerwca 2012 r. sygn. akt I SA/Ol 33/12,

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie wypowiedział się jednoznacznie co do

możliwości egzekwowania należności z tytułu podatku dochodowego za 2004 r.

W wyroku tym, uchylającym postanowienie organu II instancji z dnia 24 października

2011 r. w przedmiocie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym, Wojewódzki Sąd

Administracyjny w Olsztynie, podobnie jak w wyroku z dnia 26 kwietnia 2012 r., nie

podzielił stanowiska organu, że skoro zaliczki na podatek dochodowy od osób

fizycznych tracą swój byt prawny z końcem roku podatkowego, to wierzyciel

skarbowy ma prawo zaktualizować tytuł wykonawczy obejmujący zaliczkę

na podatek. Sąd wskazał również, że w sprzeczności z materiałem dowodowym

pozostawało twierdzenie organu, że skarżący złożył zeznanie podatkowe za 2004 r.

Podkreślił przy tym, że do wszczęcia postępowania egzekucyjnego nie jest

potrzebna decyzja określająca wysokość podatku. Jak podkreślił Sąd, zobowiązania

podatkowe powstające z dniem zaistnienia zdarzenia, z którymi ustawa podatkowa

wiąże ich powstanie – a podatek dochodowy do takich należy – mogą być

przymusowo ściągnięte na podstawie deklaracji lub zeznania złożonego przez

117

podatnika. Muszą być jednak spełnione dwa warunki wskazane w art. 3a § 2 u.p.e.a.,

tj. złożenie zeznania podatkowego oraz doręczenie podatnikowi upomnienia

wzywającego do uiszczenia zaległego podatku. Tymczasem, jak podkreślił Sąd,

w rozpoznawanej sprawie, skarżący nie złożył zeznania podatkowego za 2004 r. Nie

została też wydana decyzja podatkowa określająca wysokość zobowiązania

podatkowego, co oznaczało, że nie było podstaw do prowadzenia postępowania

egzekucyjnego. Wystawiony zaś tytuł wykonawczy obejmował zaliczki na podatek

dochodowy od osób fizycznych za 2004 r., które wygasły z końcem 2004 r.

W konsekwencji, za zasadny Sąd uznał wniosek strony o umorzenie postępowania

egzekucyjnego ze względu na wygaśnięcie egzekwowanego obowiązku,

tj. z przyczyny wskazanej w art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a..

Wyrokiem z dnia 9 maja 2013 r. sygn. akt I SA/Ol 152/13, WSA w Olsztynie

oddalił skargę dłużnika na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego

w Olsztynie w przedmiocie uznania wniesionych zarzutów za niedopuszczalne. Sąd

uznał, iż nie wystąpiły przesłanki określonych w art. 59 § 1 u.p.e.a., skutkujące

umorzeniem postępowania egzekucyjnego. Egzekwowany obowiązek został

określony zgodnie z treścią decyzji ZUS. Obowiązek jest wymagalny, nie został

umorzony, nie wygasł z innego powodu. Natomiast kwestie podniesione w skardze,

odnoszące się do weryfikacji zgłaszanych przez Skarżącego przerw w prowadzeniu

działalności gospodarczej, nie mogą być rozpatrywane w postępowaniu

egzekucyjnym.

Wyrokiem z dnia 9 maja 2013 r. sygn. akt I SA/Ol 147/13 w przedmiocie

obciążenia wierzyciela kosztami egzekucyjnymi WSA w Olsztynie oddalił skargę.

W sprawie przedmiotem sporu było obciążenie Wojewody Warmińsko-Mazurskiego

jako wierzyciela kosztami egzekucji wszczętej i prowadzonej do majątku osoby

niebędącej dłużnikiem. Zgodnie z art. 64c § 3 wyżej cyt. ustawy u.p.e.a. jeżeli po

pobraniu od zobowiązanego należności z tytułu kosztów egzekucyjnych okaże się,

że wszczęcie i prowadzenie egzekucji było niezgodne z prawem, należności te, wraz

z naliczonymi od dnia ich pobrania odsetkami ustawowymi, organ egzekucyjny

zwraca zobowiązanemu, a jeżeli niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie

egzekucji spowodował wierzyciel, obciąża nimi wierzyciela, z zastrzeżeniem

niemającego zastosowania w niniejszej sprawie § 3a. Przepis ten dotyczy sytuacji

ujawnienia już po zakończeniu postępowania egzekucyjnego i pobraniu

od zobowiązanego kosztów, że wszczęcie i prowadzenie egzekucji było niezgodne

z prawem. Koszty te organ egzekucyjny zwraca zobowiązanemu i obciąża nimi

118

wierzyciela, jeżeli niezgodne z prawem wszczęcie i prowadzenie egzekucji

spowodował wierzyciel. Wojewoda w rozpatrywanej sprawie podał w tytule

wykonawczym dane identyfikujące inny podmiot niż zobowiązany.

12/ sprawy celne

Do rozpatrzenia z 2012 pozostało 12 skarg z zakresu obrotu towarami

z zagranicą, należności celnych i ochrony przed nadmiernym przywozem towaru na

polski obszar celny oznaczonych symbolem ogólnym - 630.

W 2013 r. wpłynęło 61 skarg na rozstrzygnięcia organów celnych w sprawach

dotyczących obrotu towarami z zagranicą, należności celnych i ochrony przed

nadmiernym przywozem towaru na polski obszar celny (5,34 % ogólnego wpływu do

Sądu).

Na rozprawie załatwiono 32 skargi, w tym oddalono 18 skarg, natomiast

uwzględniono 2 skargi. Ponadto połączono do wspólnego rozpoznania

i rozstrzygnięcia - 11 skarg. Na posiedzeniu niejawnym załatwiono 19 skarg, w tym

odrzucono 18 skarg i umorzono postępowanie w 1 sprawie. Do rozpatrzenia

w 2014 r. pozostały 22 sprawy z tego zakresu.

Od orzeczeń wydanych w analizowanym zakresie spraw wniesiono 1 skargę

kasacyjną. W okresie sprawozdawczym nie została ona rozpoznana przez Naczelny

Sąd Administracyjny w Warszawie.

Znacząca grupa spraw związana była ze stosowaniem przez organy celne

przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 1186/2009 ustanawiającego wspólnotowy

system zwolnień celnych (Dz. Urz. WE nr L 324 z dn. 10 grudnia 2009 r.). Zgodnie

z art. 107 rozporządzenia Rady (WE) nr 1186/2009 ustanawiającego wspólnotowy

system zwolnień celnych (Dz. Urz. WE nr L 324 z dn. 10 grudnia 2009 r.) paliwa

przewożone w standardowych zbiornikach prywatnych i handlowych pojazdów

mechanicznych wjeżdżających na obszar celny Wspólnoty; paliwa znajdujące się

w przenośnych zbiornikach przewożonych przez prywatne pojazdy mechaniczne,

przy ilości maksymalnej 10 litrów na pojazd, nie naruszając krajowych przepisów

dotyczących przechowywania i transportu paliw, są zwolnione z należności celnych

przywozowych. Zgodnie z art. 110 ww. rozporządzenia Rady (WE) ustanawiającego

wspólnotowy system zwolnień celnych paliwo zwolnione z należności celnych

przywozowych na podstawie art. 107, 108 i 109 nie może być wykorzystywane

w pojazdach innych niż te, w których zostało przywiezione, ani nie może zostać

usunięte z tych pojazdów i przechowywane, z wyjątkiem okresu niezbędnych napraw

119

tych pojazdów, nie może też zostać odpłatnie lub nieodpłatnie odstąpione przez

osobę korzystającą ze zwolnienia. Naruszenie przepisów ust. 1 powoduje obowiązek

uiszczenia należności celnych przywozowych od wymienionych produktów według

stawki obowiązującej w dniu tego naruszenia oraz według rodzaju towarów i wartości

celnej ustalonej lub przyjętej w tym dniu przez właściwe organy.

Wyrokiem z dnia 20 listopada 2013 r. sygn. akt I SA/Ol 628/13 Sąd uwzględnił

skargi. Zwolnieniu z należności celnych przywozowych podlega paliwo przewożone

w standardowych zbiornikach pojazdów zgodnie z art. 107-111 rozporządzenia Rady

(WE) Nr 1186/2009 ustanawiającego wspólnotowy system zwolnień celnych.

Zwolnienie paliwa do ilości przywożonej w standardowych zbiornikach pojazdów nie

oznacza jednak dowolności wykorzystania przywożonego paliwa. Zgodnie z art. 110

rozporządzenia ustanawiającego wspólnotowy system zwolnień celnych paliwo

zwolnione z należności celnych przywozowych nie może być wykorzystywane

w pojazdach innych niż te, w których zostało przywiezione, ani nie może zostać

usunięte z tych pojazdów. Nie może też zostać odpłatnie lub nieodpłatnie zbyte przez

osobę korzystającą ze zwolnienia. Naruszenie tych zasad powoduje obowiązek

uiszczenia należności celnych przywozowych. Zwalnia się od podatku import

towarów przywożonych w bagażu osobistym podróżnego przybywającego

z terytorium państwa trzeciego na terytorium kraju, jeżeli ilość i rodzaj tych towarów

wskazuje na przywóz o charakterze niehandlowym, a wartość tych towarów nie

przekracza kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości 300 euro.

Przez bagaż osobisty, o którym mowa w ust. 1, rozumie się cały bagaż, który

podróżny jest w stanie przedstawić organom celnym, wjeżdżając na terytorium kraju,

jak również bagaż, który przedstawi on później organom celnym, pod warunkiem

przedstawienia dowodu, że bagaż ten był zarejestrowany jako bagaż towarzyszący

w momencie wyruszenia w podróż przez przedsiębiorstwo, które było

odpowiedzialne za jego przewóz. Bagaż osobisty obejmuje paliwo znajdujące się w

standardowym zbiorniku dowolnego pojazdu silnikowego oraz paliwo znajdujące się

w przenośnym kanistrze, którego ilość nie przekracza 10 litrów, z zastrzeżeniem art.

77 (art. 56 ust. 1 i 5 ustawy o podatku od towarów i usług, t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177,

poz. 1054). Zgodnie z treścią art. 77 ust. 1 ustawy zwalnia się od podatku import: 1

paliwa przewożonego w standardowych zbiornikach: a) prywatnych środków

transportu, b) środków transportu przeznaczonych do działalności gospodarczej,

c)specjalnych kontenerów - w ilości do 200 litrów na środek transportu. Towary, o

których mowa

120

w ust. 1, są zwolnione od podatku, jeżeli są wykorzystywane wyłącznie przez środek

transportu, w którym zostały przywiezione. Towary te nie mogą zostać usunięte

z tego środka transportu ani być składowane, chyba że jest to konieczne

w przypadku jego naprawy, oraz nie mogą zostać odpłatnie lub nieodpłatnie

odstąpione przez osobę korzystającą ze zwolnienia. W przypadku naruszenia

warunków, o których mowa w ust. 3, wysokość podatku określa się według stanu

i wartości celnej towaru w dniu naruszenia tych warunków oraz według stawek

obowiązujących w tym dniu (art. 77 ust. 3 i 4 powołanej ustawy). W rozpoznanej

sprawie Organ I Instancji, z pominięciem tych przepisów szczególnych przyjął, że do

wprowadzonego przez stronę na obszar celny Wspólnoty przez przejście graniczne

w Gołdapi paliwa nie można było zastosować zwolnień z należności przywozowych,

określonych w przepisach dotyczących zwolnień celnych i podatkowych, ponieważ

przywóz paliwa nie spełniał warunku przywozu o charakterze okazjonalnym. Sąd nie

podzielił tego poglądu i uznał, że w okolicznościach tej sprawy, Organ winien

wykazać, że paliwo zostało usunięte spod dozoru celnego. W konsekwencji brak było

podstaw do obciążenia skarżącego należnościami przywozowymi i podatkowymi.

Wyrokiem z dnia 24 października 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 566/13 Sąd oddalił

skargę. Sąd uznał, że nietrafny jest pogląd skarżącego, że paliwo znajdujące się

w standardowym zbiorniku, o ile tylko nie jest usuwane z tego zbiornika, nie stanowi

towaru handlowego. Podobnie chybione jest jego stwierdzenie, że rozważania

o okazjonalności przywozu paliwa w zbiorniku standardowym nie znajdują

potwierdzenia w przepisach prawa. Art. 56 ust. 6 ustawy o VAT wprost wymienia

warunek okazjonalności, chociaż go nie definiuje. Nie nasuwa zastrzeżeń posłużenie

się przez organy wykładnią językową w odniesieniu do tego warunku przywozu

towarów o charakterze niehandlowym, jakim jest jego okazjonalność. Słusznie

zaakcentowano, że chodzi o przywozy sporadyczne, nie występujące w sposób

ciągły. Zasadne było też odwołanie się do art.1 pkt 6 rozporządzenia Komisji (EWG)

nr 2454/1993 z dnia 2 lipca 1993 r. ustanawiającego przepisy w celu wykonania

rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r.

ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny.

13/ pomoc finansowa z Unii Europejskiej

W sprawach z zakresu pomocy finansowej z Unii Europejskiej (płatności

rolnicze, renty strukturalne) do Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Olsztynie wpłynęło w 2013 r. 65 skarg, w tym jedna skarga na bezczynność

121

organu administracji, co łącznie stanowiło 2,84 % ogólnego wpływu spraw do Sądu.

55 skarg dotyczyło płatności obszarowych, zaś 9 zalesiania gruntów rolnych.

Spośród spraw które, wpłynęły w omawianym okresie załatwiono 55 skarg.

Ponadto rozpoznano 7 skarg z 2012 r. Łącznie załatwiono 62 skargi, co daje 3  %

ogółu spraw załatwionych w Sądzie. Na rozprawie rozpoznano 46 skarg spraw

oddalając 37 skarg. Uwzględniono 8 skarg. W jednej sprawie umorzono

postępowanie sądowe.

Z 16 spraw załatwionych na posiedzeniu niejawnym, odrzucono 12 skarg.

W jednej umorzono postępowanie. W trzech sprawach, wyrokami wydanymi w trybie

uproszonym oddalono skargi.

Do rozpoznania w 2014 roku pozostało 10 spraw.

Od orzeczeń wydanych w analizowanym zakresie spraw wniesiono

w 2013 r. 16 skarg kasacyjnych. Dwie z tych skarg dotyczyły orzeczeń wydanych

w 2012 r., zaś 14 orzeczeń z 2013 r.

Spośród spraw, które zostały przekazane do NSA, w analizowanych okresie

statystycznym po rozpoznaniu zwrócono do WSA w Olsztynie jedną sprawę,

w której NSA oddalił skargę kasacyjną.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 27 listopada 2013 r., o sygn. akt

I SA/Ol 644/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odnosząc się kwestii

związanych z realizacją zasady czynnego udziału strony w postępowaniu i ciężaru

dowodzenia na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 26 stycznia 2007 r.

o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz. U. z 2012 r. poz.

1164), zwrócił uwagę, iż dokonana tym przepisem zmiana reguł postępowania

administracyjnego wyraźnie wskazuje, że zadania organu prowadzącego

postępowanie w zakresie obowiązku gromadzenia materiału dowodowego zostały

ograniczone w stosunku do ogólnych reguł zawartych w ustawy z dnia 14 czerwca

1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 569).

Konsekwencją powyższego jest wzmocnienie aktywności strony, bowiem

postępowanie w sprawach przyznania pomocy finansowej zostało oparte na

dowodach, które będzie przedstawiała strona. W sytuacji zatem gdy, jak w stanie

sprawy rozpoznawanej przez Sąd, strona twierdziła, że powierzchnie działek rolnych

są inne niż wykazane przez organ w raporcie z kontroli, powinna była przedłożyć

przeciwdowód w postaci wyników pomiarów spornych działek dokonanych przez

uprawnione do tego podmioty. Organ nie był natomiast obowiązany do ponownego

dokonania kontroli na miejscu, zwłaszcza gdy zgłaszane w toku postępowania

122

zarzuty co do wyników tej kontroli były bardzo ogólne. Prawidłowe wskazanie

powierzchni działek rolnych należy do obowiązków rolnika, przy czym powierzchni tej

nie można utożsamiać z obszarem działki ewidencyjnej uwidocznionej w wypisie

z rejestru gruntów. Odnosząc się z kolei do kwestii sposobu wykazania przez

producenta rolnego, że niewypełnienie przyjętych przez niego zobowiązań nastąpiło

w wyniku siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajnych, o których mowa w art. 75

rozporządzenia Komisji (WE) nr 1122/2009 z dnia 30 listopada 2009 r., Sąd zwrócił

uwagę, iż w art. 31 rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 z dnia 19 stycznia 2009 r.,

określono, że za działanie siły wyższej lub okoliczności nadzwyczajne są uznawane:

śmierć rolnika, długookresowa niezdolność rolnika do pracy, poważna klęska

żywiołowa w dużym stopniu dotykająca grunty rolne gospodarstwa, wypadek

powodujący zniszczenie w gospodarstwie budynków dla zwierząt gospodarskich oraz

choroba epizootyczna dotykająca wszystkie zwierzęta gospodarskie rolnika lub część

tych zwierząt. Nie są natomiast takimi okolicznościami, podnoszone przez

skarżącego, trudne warunki pogodowe.

W wyroku z dnia 20 listopada 2013 r. o sygn. akt I SA/Ol 618/13 Wojewódzki

Sąd Administracyjny w Olsztynie, uchylając zaskarżoną decyzję Dyrektora Oddziału

Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w przedmiocie

przyznania płatności rolnośrodowiskowej w pomniejszonej wysokości, stwierdził,

że obowiązkiem organu kwestionującego wielkość powierzchni działek rolnych

zadeklarowanych przez producenta rolnego jest szczegółowe wykazanie, z czego

wynika różnica między powierzchnią zgłoszoną przez producenta a powierzchnią

kwalifikowalną, ustaloną w oparciu o system LPIS, o którym mowa w art. 17 ww.

rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 z dnia 19 stycznia 2009 r. Uzasadnienie

stanowiska organu było w okolicznościach sprawy tym bardziej wymagane, skoro

akta administracyjne zawierały nieopisaną dokumentację fotograficzną, bez

wskazania daty jej wykonania oraz oznaczenia spornych gruntów symbolami

wynikającymi z legendy i określenia sposobu ich zagospodarowania. Jeżeli zatem

organ nie przedstawił w czytelny sposób podstaw faktycznych i prawnych podjętego

rozstrzygnięcia, nieprawidłowe było przyjęcie, że to na rolniku spoczywa ciężar

wykazania, iż działka rolna ma inną powierzchnię niż ustalona w toku kontroli.

W związku zaś z uchyleniem decyzji Dyrektora Oddziału Regionalnego

Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w przedmiocie przyznania pomocy

na zalesianie w pomniejszonej wysokości, w wyroku z dnia 4 lipca 2013 r. o sygn. akt

I SA/Ol 283/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie zwrócił uwagę, iż organ

123

był obowiązany rozważyć możliwość niestosowania zmniejszenia pomocy z uwagi na

wystąpienie drobnej niezgodności w rozumieniu art. 24 ust. 2 ww. rozporządzenia

Rady (WE) nr 73/2009. Pomimo bowiem, że w świetle § 18 ust. 1 pkt 2

rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 marca 2009 r. w sprawie

szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach

działania „Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne”

objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

(Dz. U. z 2009 r., Nr 48, poz. 390 ze zm.), rolnik zwraca (…) wsparcie na zalesienie

w wysokości 50 %, jeżeli w wyniku kontroli zostanie stwierdzone, że nie posiada

dowodów zakupu sadzonek przeznaczonych do zalesienia wnioskowanych gruntów,

to nie można tracić z pola widzenia dalszych przepisów tego rozporządzenia, w tym

§ 21 i § 22, w świetle których, w przypadkach uznawanych za drobną niezgodność

możliwe jest odstąpienie od stosowania tego zmniejszenia pomocy. Sąd zauważył,

że stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji prowadziło do paradoksalnej sytuacji,

w której brak dowodu zakupu nieznacznej ilości sadzonek (w rozpoznawanej sprawie

było to 50 sadzonek z łącznej ilości 30.800 sztuk sadzonek przewidzianych w planie

zalesienia) skutkuje obniżeniem wsparcia na zalesienie o połowę, przy czym, jak

wykazał beneficjent płatności, nie powodowało to negatywnych konsekwencji dla

prawidłowości dokonanego zalesienia.

14/ pomoc finansowa związana z rozpoznaniem spraw dotyczących oceny wniosków o dofinansowanie projektów w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych (ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju)

W 2013 r. wpłynęło 40 skarg na rozstrzygnięcia organów podatkowych

w sprawach dotyczących dofinansowania programów operacyjnych (1,74 % wpływu

spraw do Sądu), z których załatwiono 33 sprawy. Nadto w 2013 r. zakończono

6 spraw, w których skargi wpłynęły w roku 2012, łącznie 39 spraw, co stanowi 1,45 %

spraw załatwionych w Sądzie. Skargi oddalono w 18, a uwzględniono

w 14 sprawach. Odrzucono 4 skargi, a w 3 sprawach umorzono postępowanie.

Od orzeczeń wydanych w analizowanym zakresie spraw, wniesiono w 2013 r.

16 skarg kasacyjnych, z których w okresie sprawozdawczym Naczelny Sąd

Administracyjny rozpoznał 4, przy czym oddalił 3 skargi kasacyjne, a 1 skargę

pozostawił bez rozpatrzenia.

Dość liczną grupę, w analizowanym zakresie spraw, stanowiły skargi na

rozstrzygnięcia instytucji zarządzającej w przedmiocie zwrotu środków przekazanych

na realizację projektu.124

W wyrokach z dnia 25 kwietnia 2013 r., sygn. akt: I SA/Ol 150/13,

I SA/Ol 154/13, I SA/Ol 155/13 Sąd stwierdził, że decyzje o zwrocie części środków

europejskich poprzedzone były procedurą określenia korekty. Był to etap

postępowania wynikający z wymogów prawa unijnego oraz ustawy o zasadach

prowadzenia polityki rozwoju. Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 15a ustawy o zasadach

prowadzenia polityki rozwoju do zadań instytucji zarządzającej należy m.in. ustalanie

i nakładanie korekt finansowych, o których mowa w art. 98 rozporządzenia Rady

(WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. W rozpoznawanych sprawach instytucja

zarządzająca, po stwierdzeniu szczegółowo wymienionych nieprawidłowości,

polegających na naruszeniu przepisów ustawy o zamówieniach publicznych, pismem

określiła wysokość korekty i wezwała do jej uiszczenia. Było to zgodne z trybem

określonym w art. 211 ust. 4 ustawy o finansach publicznych z 2005 r. w związku

z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. - Przepisy wprowadzające ustawę

o finansach publicznych oraz art. 207 ust. 8 ustawy o finansach publicznych z 2009 r.

Beneficjent nie zgodził się jednak ze stanowiskiem instytucji, odmawiając zapłaty

wyliczonej kwoty. Wobec upływu 14 dni od doręczenia wezwania (korekty), instytucja

wszczęła postępowanie administracyjne zakończone decyzją w przedmiocie zwrotu

części środków dofinansowania projektu. Sąd zaznaczył przy tym, że ani z przepisów

ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, ani z ustaw o finansach

publicznych nie wynika w jakiej formie wydana ma być korekta. Ustawa o zasadach

prowadzenia polityki rozwoju, w art. 37 wyłączyła zastosowanie przepisów kodeksu

postępowania administracyjnego do postępowania w zakresie ubiegania się oraz

udzielania dofinansowania na podstawie tej ustawy ze środków pochodzących

z budżetu państwa lub ze środków zagranicznych. Przewidziane tą ustawą

rozstrzygnięcia zapadają w formie pism i informacji kierowanych do beneficjenta,

co niewątpliwie wynika z konieczności sprawnego i operatywnego zarządzania

środkami unijnymi. Również umowa zawarta między instytucją, a beneficjentem nie

określiła formy w jakiej ma nastąpić korekta. Mając na względzie funkcję korekty,

jako wezwania do dobrowolnego uiszczenia wyliczonego pomniejszenia przyznanych

środków, poprzedzającego władcze określenie w decyzji kwoty do zwrotu, w ocenie

Sądu, przyjęty przez instytucją tryb był prawidłowy. Korekta stanowiła czynność

w procedurze odzyskiwania środków nieprawidłowo wykorzystanych, do czego

zobowiązana była instytucja zarządzająca. Dopiero bezskuteczność wezwania

do zapłaty kwoty wyliczonej korekty dawała podstawę wydania decyzji o zwrocie,

co wprost regulują przepisy ustawy o finansach publicznych. W dalszej części

125

wyroków Sąd rozważał, czy ujawnione naruszenia prawa zamówień publicznych

miały charakter istotny, czy też tylko formalny.

Z kolei w wyrokach: z dnia 23 maja 2013 r. sygn. akt I SA/Ol 182/13

i I SA/Ol 193/13 (wyroki po orzeczeniach Naczelnego Sądu Administracyjnego) oraz

z dnia 25 września 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 601/13, z dnia 23 października 2013 r.,

sygn. akt I SA/Ol 603/13 oraz z dnia 14 listopada 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 712/13,

Sąd zajął stanowisko, że art. 207 ustawy o finansach publicznych może być

podstawą procedowania odnośnie ustalenia i nałożenia korekty tylko w takiej

sytuacji, gdy nie występuje żadna różnica między kwotami wynikającymi z ustalenia

i nałożenia korekty finansowej, a kwotami, które powinny być zwrócone przez

beneficjenta. Jedynie w takim przypadku strona w toku postępowania

administracyjnego ma zagwarantowaną pełną ochronę swoich praw, poprzez

możliwość kwestionowania zasadności zastosowanej przez organ podstawy

materialnoprawnej jak i wysokości kwot, o które, poprzez korektę, zostaje

pomniejszony przyznany pierwotnie wkład środków europejskich w realizowaną

operację, a który, w związku z tym, że środki zostały wypłacone, podlega zwrotowi.

W każdej innej sytuacji powinna być wydana odrębna decyzja o ustaleniu i nałożeniu

korekty finansowej. Podstawy proceduralnej do wydania decyzji można upatrywać,

przy zastosowaniu systemowej wykładni przepisów ustawy o finansach publicznych,

w przepisach art. 60 i 61 oraz art. 67 tej ustawy. Katalog niepodatkowych należności

budżetowych o charakterze publicznoprawnym wymieniony w art. 60 nie jest

zamknięty, o czym świadczy wyrażenie „w szczególności”. Zatem można do nich

zaliczyć należności nie tylko już wypłacone i podlegające zwrotowi, ale także

należności, które zostały przeznaczone dla beneficjenta w myśl umowy, której

zawarcie zostało poprzedzone odpowiednią decyzją o zakwalifikowaniu wniosku do

dofinansowania, a które podlegają redukcji. Mając powyższe na uwadze, należy

stwierdzić, że decyzja wydana na podstawie art. 209 ust. 9 ustawy o finansach

publicznych ma charakter decyzji administracyjnej wydanej w postępowaniu

jurysdykcyjnym, do której wprost zastosowanie znajdują przepisy kodeksu

postępowania administracyjnego. Sąd wskazał, że art. 26 ust. 1 pkt 15 ustawy

o zasadach prowadzenia polityki rozwoju wśród zadań instytucji zarządzającej

wymienia odzyskiwanie kwot podlegających zwrotowi, w tym wydawanie decyzji

o zwrocie środków przekazanych na realizację programów, projektów lub zadań,

o której mowa w przepisach o finansach publicznych. Stanowi on zatem normę

kompetencyjną skorelowaną z art. 207 ustawy o finansach publicznych. Natomiast

126

przepis art. 26 ust. 1 pkt 15a ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju daje

instytucji zarządzającej kompetencję do ustalania i nakładania korekt finansowych.

Nie ulega zatem wątpliwości, że instytucja zarządzająca, działając na podstawie tego

przepisu, może badać, czy nie doszło do nieprawidłowości w rozumieniu art. 98

rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 oraz dokonywać oceny wagi tych naruszeń.

W ocenie Sądu, użycie w ww. przepisie sformułowania „nakładanie korekt

finansowych” w sposób oczywisty wskazuje na kompetencję o charakterze

władczym, zakładającym jednostronne działanie wobec beneficjenta. Na poparcie

powyższego stanowiska Sąd odwołał się również do argumentacji, że kompetencja

ustalania i nakładania korekt finansowych, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 15a

powołanej ustawy służy tylko instytucji zarządzającej. Natomiast funkcję organu

rozstrzygającego decyzją w przedmiocie zwrotu środków wykorzystanych

z naruszeniem procedur, na podstawie art. 207 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach

publicznych, pełnić może nie tylko instytucja zarządzająca, ale także – przy

spełnieniu określonych warunków – instytucja pośrednicząca lub wdrażająca.

W konsekwencji Sąd uznał, że postępowanie w przedmiocie ustalenia i nałożenia

korekty finansowej prowadzone na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 15a ustawy

o zasadach prowadzenia polityki rozwoju w związku z art. 98 ust. 2 rozporządzenia

Rady (WE) 1083/2006, stanowi odrębne postępowanie od postępowania

w przedmiocie zwrotu środków w trybie przepisów art. 207 ustawy o finansach

publicznych.

W kilku sprawach Sąd rozpoznawał skargi na informacje instytucji

pośredniczących oraz instytucji zarządzających w przedmiocie negatywnej oceny

projektu.

Oddalając skargi, wyrokami z dnia 7 marca 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 65/13

i I SA/Ol 66/13, Sąd wskazał, że wniosek składany jest jako dokument kompletny,

który może być uzupełniany tylko wtedy, gdy przewidują to przepisy. Na etapie oceny

merytorycznej dopuszcza się jedno uzupełnienie wniosku o dokumenty, które zostały

wadliwie przygotowane lub stwierdzono ich brak. Nie jest dopuszczalna zmiana

merytoryczna treści wniosku. Z akt wynika, że skarżąca błędnie określiła wskaźnik

amortyzacji. Konsekwencją przyjęcia we wniosku pięcioletniego okresu amortyzacji

obiektów budowlanych, było zaś zniekształcenie w sposób zasadniczy pozycji wyniku

finansowego, przepływów, bilansu oraz wartości wskaźników. Sąd nie podzielił

zarzutów skargi w przedmiocie naruszenia przepisów postępowania i norm prawa

materialnego. Zarzuty te zostały oparte na wadliwej przesłance faktycznej

127

i prawnej, a mianowicie, że instytucja zarządzająca była zobowiązana do wezwania

skarżącej do poprawienia wniosku. Tymczasem wniosek był na tyle merytorycznie

wadliwy, że usunięcie stwierdzonych wad w trakcie jego kontroli merytorycznej

skutkować musiało zmianą w sposób zasadniczy zawartych w nim danych

finansowych i ekonomicznych. W związku z powyższym nieuprawnionym było

wezwanie skarżącej do merytorycznego poprawienia wniosku. Tym samym słusznie

uznano, że niewłaściwie przygotowana przez wnioskodawcę analiza finansowa

uniemożliwia weryfikację oceny ekonomicznej projektu, jego trwałości i wykonalności

instytucjonalnej oraz spójności informacji zawartych we wniosku o dofinansowanie

projektu z informacjami zawartymi w załącznikach do wniosku.

W wyroku z dnia 18 lipca 2013 r., sygn. akt I SA/Ol 447/13, Sąd uwzględnił

skargę, stwierdzając, że w zaskarżonej informacji bardzo ogólnie i lakonicznie

odniesiono się do zarzutów protestu i w zasadzie brak jest rozważań dotyczących

tych zarzutów co uniemożliwia skontrolowanie czy ocena projektu została

przeprowadzona zgodnie z prawem. Ponadto przyjęto, iż przy ponownej ocenie

projektu nie obowiązuje zasada reformationis in peius - w wyniku rozpoznania

protestu uznano, że projekt całkowicie pozbawiony jest cech innowacyjności,

podczas gdy pierwotna ocena projektu kwestionowała jedynie niektóre elementy.

Kwestią sporną w sprawach o sygn. akt: I SA/Ol 435/13 oraz I SA/Ol 436/13,

w której wyroki zapadły w dniu 18 lipca 2013 r., była wykładnia definicji

przedsiębiorstw powiązanych zawarta w art. 3 ust. 3 załącznika I do rozporządzenia

Komisji nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za

zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (Dz. U. UE L

2008/214/3), która znajduje bezpośrednie zastosowanie do oceny kwalifikowalności

wniosków zgłoszonych w ramach konkursu. Sąd stwierdził, że z treści wymienionego

przepisu wynika jednoznacznie, że najważniejszym kryterium dla uznania,

że ma miejsce powiązanie przedsiębiorstw jest stwierdzenie, że przedsiębiorstwo

jest kontrolowane przez inne przedsiębiorstwo, bądź przedsiębiorstwa są

kontrolowane przez te same osoby. To z kolei wiąże się z koniecznością zbadania

struktury ich własności. W niniejszej sprawie, w ocenie Sądu, nie można stwierdzić,

że skarżąca jest powiązana ze wskazana spółką akcyjną, bowiem nie jest

kontrolowana przez

tę spółkę, ani przez osoby fizyczne będące jej akcjonariuszami. Udziałowcami

skarżącej są bowiem inne osoby. Bez wpływu na powyższe ustalenia pozostaje

okoliczność, że akcjonariusze tej spółki są członkami zarządu skarżącej. Zarząd

128

spółki nie ma bowiem kontroli nad skarżącą, jest on wyłącznie organem

reprezentującym spółkę i wykonującym uchwały zgromadzenia wspólników.

Uwzględniając skargę w sprawie sygn. akt I SA/Ol 689/12, w której wyrok

zapadł w dniu 9 stycznia 2013 r., Sąd zobowiązał instytucję pośredniczącą

do wydania pisemnej informacji o odmowie przyznania pomocy z podaniem przyczyn

tej odmowy. W rozpoznawanej sprawie zagadnieniem spornym między skarżącym,

a instytucją pośredniczącą było to, czy na wymienionej instytucji ciążył obowiązek

poinformowania skarżącego w formie pisemnej - jako wnioskodawcy ubiegającego

się o pomoc finansową ze środków Europejskiego Funduszu Rybackiego -

o odmowie przyznania pomocy, na podstawie art. 14 ust. 4 ustawy z dnia 3 kwietnia

2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem

Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz. U. Nr 72 poz. 619 ze zm.). Sąd wskazał,

że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy zadania instytucji zarządzającej w zakresie

wdrażania środków objętych programem operacyjnym, w tym związane

z przyznawaniem pomocy, wykonuje jako instytucja pośrednicząca, samorząd

województwa - dla osi priorytetowej 4 - Zrównoważony rozwój obszarów zależnych

od rybactwa. Przepis art. 10 ust. 2 ustawy stanowi natomiast, że wniosek

o dofinansowanie składa się do instytucji pośredniczącej, wyznaczonej dla danej osi

priorytetowej, przy czym w przypadku środków na rozwój obszarów zależnych od

rybactwa, składa się go za pośrednictwem lokalnej grupy rybackiej. Ustawa nie

reguluje w sposób kompleksowy zasad realizacji programu operacyjnego

i postępowania w sprawach przyznawania pomocy w ramach tego programu, ale

w jej art. 19 zawarto delegację dla ministra właściwego do spraw rybołówstwa do

określenia w drodze rozporządzenia szczegółowych warunków i trybu przyznawania,

wypłaty lub zwracania pomocy, w ramach poszczególnych osi priorytetowych,

w wykonaniu której Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wydał rozporządzenie dnia 15

października 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania,

wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią

priorytetową 4 - Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa, zawartą

w programie operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa

i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (Dz. U. Nr 177, poz. 1371 ze zm.).

Po dokonaniu analizy przepisów wymienionego rozporządzenia oraz rozporządzenia

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 września 2009 r. w sprawie warunków

i sposobu wykonywania zadań instytucji zarządzającej przez samorząd województwa

(Dz. U. Nr 162, poz. 1291) Sąd stwierdził, że ocenie dokonywanej przez instytucję

129

pośredniczącą, w zakresie spełnienia kryteriów wskazanych w § 2 rozporządzenia

w związku z art. 9 pkt 3 ustawy podlegają wszystkie wnioski, z uwagi na konieczność

umożliwienia wnioskodawcy złożenia skargi do sądu.

3. Zagadnienia dotyczące funkcjonowania Wydziału II

Spostrzeżenia ogólne dotyczące orzecznictwa w sprawach objętych właściwością wydziału

W Wydziale II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

rozpatrywane są wszystkie sprawy z wyjątkiem objętych symbolem: 602 (ceny), 611

(podatki i inne świadczenia pieniężne, do których mają zastosowanie przepisy

Ordynacji podatkowej, oraz egzekucja tych świadczeń), 622 (instytucje

ubezpieczeniowe i działalność ubezpieczeniowa), 630 (obrót towarami z zagranicą,

należności celne i ochrona przed nadmiernym przywozem towaru na polski obszar

celny), 637 (papiery wartościowe i fundusze powiernicze oraz sprawy z nimi

związane, bankowość i sprawy dewizowe), 653 (środki publiczne nie objęte innymi

symbolami), 655 (subwencje unijne, fundusze strukturalne i regulacja rynków

branżowych), 656 (interpretacje podatkowe), 657 (inne interpretacje).

Pozostały, bardzo szeroki zakres tematyczny spraw rozpatrywanych

w Wydziale II nie pozwala opisać wszystkich interesujących przypadków. W związku

z tym, w niniejszym opracowaniu, możliwe było przedstawienie w sposób ogólny tez

tylko tych orzeczeń, które zasługują na szczególną uwagę. Podnieść w tym miejscu

należy, że różnorodność tematyczna tych spraw stanowi istotną przeszkodę

w specjalizacji kadry orzekającej Wydziału i zobowiązuje sędziów, referendarzy

sądowych oraz asystentów sędziów do ciągłego śledzenia zmian w przepisach

regulujących poszczególne dziedziny życia społecznego.

Nadal pojawiają się także skargi na działalność organów administracji

publicznej, która w poprzednich latach nie była w ogóle poddawana kontroli

tutejszego Sądu, bądź skargi na taką działalność wnoszone były sporadycznie. W tej

grupie wymienić należy sprawy: odmowy udzielenia informacji prasowej (sygn. akt:

II SA/Ol 2/13, II SA/Ol 7/13, II SA/Ol 1014/13); zakazu lub wstrzymania

wprowadzania produktów do obrotu (sygn. akt: II SA/Ol 57/13, II SA/Ol 534/13,

II SA/Ol 648/13, II SA/Ol 861/13); zaprzestania prowadzenia działalności

w pomieszczeniach sklepu (sygn. akt II SA/Ol 649/13); sprostowania aktu

małżeństwa (sygn. akt II SA/Ol 78/13); ustalenia opłat za świadczenia publicznych

przedszkoli prowadzonych przez gminę (sygn. akt II SA/Ol 261/13); konkursu na

130

stanowisko dyrektora sądu (sygn. akt II SA/Ol 369/13); odmowy zakwalifikowania na

szkolenie dla kandydatki do przysposobienia dziecka (sygn. akt II SA/Ol 393/13);

indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego (sygn. akt II SA/Ol 419/13);

wynagrodzenia za usunięcie i dozór pojazdu (sygn. akt: II SA/Ol 468/13,

II SA/Ol 527/13, II SA/Ol 528/13, II SA/Ol 529/13, II SA/Ol 572/13, II SA/Ol 610/13,

II SA/Ol 724/13, II SA/Ol 725/13, II SA/Ol 774/13); zawarcia kontraktu na pełnienie

zawodowej służby wojskowej (sygn. akt II SA/Ol 484/13); prawidłowego oznakowania

kosmetyków (sygn. akt II SA/Ol 568/13). Na te sprawy wskazano już w części

II niniejszego opracowania.

1/ sprawy z zakresu budownictwa

Podstawę rozstrzygnięć w sprawach z zakresu budownictwa stanowiły

przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jednolity,

Dz. U. z 2013 r. poz. 1409), zwanej dalej w skrócie: Prawo budowlane oraz przepisy

rozporządzenia z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim

powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 ze zm.).

Sporadycznie zdarzały się sprawy rozstrzygane w oparciu o przepisy ustawy z dnia

24 października 1974 r. - Prawo budowlane (Dz. U. Nr 38, poz. 229 ze zm.).

W 2013 r. wpłynęło do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

145 skarg z zakresu budownictwa, co stanowiło łącznie 6,34 % wniesionych skarg

w 2013 r. Z tego zakresu pozostało do rozpoznania z poprzedniego okresu

31 spraw. W 2013 r. załatwiono 144 sprawy z zakresu budownictwa, co stanowiło

6,99 % spraw załatwionych w 2013 r. W porównaniu z ubiegłym rokiem wpływ spraw

z zakresu budownictwa utrzymał się na podobnym poziomie.

Odnośnie do zabudowy letniskowej warto odnotować wyrok z dnia

10 listopada 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 824/13. Sąd wskazał w nim, że z przepisów

jednoznacznie wynika, że właściwy organ architektoniczno-budowlany obowiązany

jest (co wynika z redakcji cytowanego art. 35) w pierwszej kolejności zbadać

zgodność projektu budowlanego z ustaleniami decyzji o warunkach zabudowy

i zagospodarowania terenu. W przypadku pozytywnych ustaleń w tym zakresie organ

weryfikuje spełnienie pozostałych warunków, o których mowa w ust. 1 tego artykułu,

w tym zgodność projektu zagospodarowania działki z przepisami odrębnymi,

warunkującymi możliwość zabudowy wnioskowanego terenu. Oznacza to, że organ

architektoniczno-budowlany nie może zaakceptować projektu, który jest wprawdzie

zgodny z decyzją o warunkach zabudowy, ale jednocześnie sprzeczny

131

z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Na podstawie art. 35 ust. 1 pkt 2

Prawa budowlanego wnioskowana zabudowa nie może naruszać innych przepisów

prawa. Tylko w przypadku spełnienia wszystkich warunków z art. 35 ust. 1 Prawa

budowlanego właściwy organ nie może odmówić wydania decyzji o pozwoleniu na

budowę (art. 35 ust. 4 Prawa budowlanego).

Godny uwagi jest również wyrok z dnia 23 kwietnia 2013 r., sygn. akt

II SA/Ol 139/13. Rozpoznając tę sprawę Sąd miał na uwadze okoliczność, iż była

ona już przedmiotem oceny prawnej tut. Sądu oraz wskazań co do dalszego toku

postępowania. W wyroku WSA w Olsztynie z dnia 24 maja 2012 r. sygn.

II SA/Ol 121/12, wbrew stanowisku Wojewody, dokonano wykładni § 2 pkt 8

w związku z § 10 planu z 2000 r. odnośnie do zapisu dotyczącego zabudowy

letniskowej (ML) odnoszącego się także dla terenu oznaczonego jako 1MR/ML, gdzie

wypowiedziano pogląd, iż z uwagi na brak ustawowej definicji pojęcia „zabudowy

letniskowej” uchwała w sprawie planu z 2000 r. nie może takiej definicji wprowadzić.

Sąd uznał, że wobec brzmienia art. 178 ust. 1 Konstytucji RP będąc związany tylko

ustawami, może oceniać zgodność przepisów niższej rangi z ustawą i w przypadku

braku takiej zgodności odmówić zastosowania takiego przepisu. W tym zatem

przypadku Sąd nie jest związany definicją zabudowy letniskowej określoną w planie

z 2000 r. i w związku z powyższym przy ponownym rozpoznawaniu tej sprawy

organy architektoniczno-budowlane zobowiązane były do dokonania wykładni zapisu

planu z zastosowaniem wykładni tego przepisu zaprezentowanej w wyroku, czyli

z pominięciem definicji zabudowy letniskowej.

Zwrócić warto także uwagę na wyrok z dnia 7 listopada 2013 r., sygn. akt

II SA/Ol 520/13, odnoszący się do budowy zbiornika na gnojowicę. W niniejszej

sprawie skarżący zakwestionowali lokalizację projektowanej obory na działce nr 9/4,

która od północno-zachodniej strony sąsiaduje z użytkami rolnymi inwestora, od

strony wschodniej z zabudowaną działką inwestora, zaś po stronie południowej tej

inwestycji znajduje się działka skarżących nr 10/1, na której prowadzą budowę

budynku usługowo-mieszkalnego z przeznaczeniem, jak wyjaśnili, na sklep

spożywczy i agroturystykę. Zaledwie w odległości kilku metrów od kwestionowanej

inwestycji, na działce nr 9/5 należącej do inwestora (w zasadzie równolegle do działki

skarżących nr 10/4, na której zamieszkują), funkcjonuje obora z płytą obornikową

z obsadą 38 DJP, która jak wynika z dokumentów przedłożonych do wniosku, w tym

decyzji ustalającej warunki zabudowy, jest w złym stanie technicznym i nie spełnia

warunków dobrostanu zwierząt ze względu na zbyt małe stanowiska dla zwierząt.

132

Płyta obornikowa jest także w złym stanie technicznym – nie spełnia przepisów

ochrony środowiska. Z tego powodu inwestorzy, którzy prowadzą gospodarstwo

rolne o powierzchni użytków rolnych 79,84 ha oraz zajmują się hodowlą bydła

(według deklaracji inwestorzy nie zamierzają zwiększać obsady bydła), zaplanowali

budowę nowoczesnej obory, przestrzennej, ze wszystkimi wymaganymi

urządzeniami technicznymi oraz co zaznaczyć należy ze zbiornikiem zamkniętym na

gnojówkę o poj. 171,8 m3, który będzie znajdował się pod budynkiem projektowanej

obory. Po wybudowaniu nowej obory stara zostanie rozebrana. Okoliczność, iż nowa

obora będzie wyposażona w zamknięty zbiornik na gnojówkę ma zasadnicze

znaczenie w niniejszej sprawie dla oceny spełnienia warunków technicznych, jakim

powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie określonych w powołanym

rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 7 października

1997 r. (Dz. U. Nr 132, poz. 877 ze zm.), w szczególności co do podnoszonej kwestii

zachowania wymaganych odległości. Sąd przytoczył treść § 6 ust. 3 tego

rozporządzenia, który określa minimalne odległości zamkniętych zbiorników na

płynne odchody zwierzęce, mierzone od pokryw i wylotów wentylacyjnych: m.in. od

otworów okiennych i drzwiowych pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi na

działkach sąsiednich, od magazynów środków spożywczych, a także obiektów

budowlanych przetwórstwa rolno-spożywczego oraz od granicy działki sąsiedniej.

Sąd stwierdził, że wbrew przekonaniu skarżących, w sprawie nie ma zastosowania

§ 6 ust. 4 tego rozporządzenia, który określa dopuszczalna odległość od otwartych

zbiorników na płynne odchody zwierzęce oraz płyt gnojowych (30 m od otworów

okiennych i drzwiowych pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi, 50 m od

budynków przetwórstwa rolno-spożywczego i magazynów środków spożywczych).

W rozpatrywanym przypadku wystarczające jest zatem zachowanie 15-metrowej

odległości z uwagi na to, że zbiornik na gnojówkę ma być zamknięty. Organy

orzekające ustaliły zaś, że budynek obory wraz ze zbiornikiem zamkniętym, zgodnie

z projektem zagospodarowania, zlokalizowany będzie w odległości 47,90 m

(podziemny zbiornik na gnojowicę) i 52,10 m (wlot wypompowywania gnojowicy) od

realizowanego budynku mieszkalno-usługowego skarżących. Argumenty stron nie

podważyły tych ustaleń. Skarżący podnosili tylko ogólnie, że domyślają się,

iż wymiary te są nieprecyzyjne, gdyż według nich linia odmierzająca odległość

poprowadzona została od środka budynku obory do środka ich budynku.

Po zapoznaniu się z aktami administracyjnymi, Sąd nie podzielił tych wątpliwości.

Analiza rysunku projektu zagospodarowania działki potwierdziła według Sądu,

133

że najbliżej położona względem nieruchomości skarżących studzienka do

wypompowywania gnojowicy znajduje się w odległości 52,10 m w linii prostej od

znajdującego się w budowie budynku skarżących, co zostało też wyraźnie opisane

na tym rysunku przez projektanta posiadającego stosowne uprawnienia.

Bezpodstawne są więc obawy skarżących dotyczące oddziaływania planowanej

inwestycji na ich nieruchomość, poprzez immisję hałasu i zapachów. Zachowanie

z nawiązką wymaganych prawem odległości zabezpieczy skarżących przed takim

oddziaływaniem.

Co do zaś zagadnienia obszaru oddziaływania należy wskazać na wyrok

z dnia 22 października 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 547/13. Podkreślono w nim,

że definicję obszaru oddziaływania obiektu należy rozumieć w ten sposób, że jeżeli

istnieją przepisy prawa materialnego, które nakładają na inwestora określone

obowiązki czy ograniczenia związane z zagospodarowaniem i zabudową jego działki

względem działki sąsiedniej, to tym samym właściciel (użytkownik wieczysty,

zarządca) tejże działki jest stroną postępowania o pozwolenie na budowę.

W wyroku natomiast z 19 marca 2013 r., II SA/Ol 48/13 sformułowano tezę,

że wobec braku wyraźnego wskazania przez ustawodawcę w art. 3 pkt 20 ustawy

Prawo budowlane przepisów, na podstawie których dochodzi do wyznaczenia terenu

w otoczeniu obiektu budowlanego przyjąć należy, że są to wszystkie powszechnie

obowiązujące przepisy prawa, wprowadzające określonego rodzaju ograniczenia,

czy też utrudnienia w zakresie zagospodarowania, ale również dotychczasowego

korzystania z tego terenu.

Odnośnie do zagadnienia elektrowni wiatrowych warto wskazać na wyrok

z dnia 30 kwietnia 2013 r., II SA/Ol 63/13. Podniesiono w nim, że na etapie procesu

inwestycyjnego organy architektoniczno-budowlane nie dokonują ponownie oceny

tych okoliczności sprawy, które stanowiły podstawę wydania zarówno decyzji

o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jak i decyzji o środowiskowych

uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. Wynika to wprost z treści art.

35 ust. 1 pkt 1 Prawo budowlane, który nakłada na organy obowiązek sprawdzenia

zgodności projektu budowlanego z ustaleniami decyzji o warunkach zabudowy

i zagospodarowania terenu oraz wymaganiami ochrony środowiska określonymi

w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Nie daje im natomiast podstaw do

oceniania materiału dowodowego, na podstawie którego zostały wydane ww.

decyzje, czy też ingerowania w zapisy zawarte w tych decyzjach. Nie pozostaje w ich

kompetencji zmiana wymagań ochrony środowiska określonych w ostatecznej

134

decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Organ architektoniczno-budowlany

musi ocenić zgodność projektu budowlanego z ustaleniami ostatecznej decyzji

o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz wymaganiami ochrony

środowiska sprecyzowanymi w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Nie ma

natomiast prawa we własnym zakresie uchylić się od respektowania ostatecznych

decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego (warunków zabudowy) dla tej

inwestycji, czy też ostatecznej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na

realizację przedsięwzięcia. Poza tym z treści art. 55 w związku z art. 64 ust. 1

u.p.z.p. wynika, że decyzja o warunkach zabudowy wiąże organ wydający decyzję

o pozwoleniu na budowę, jak również z treści art. 71 ust. 1 ustawy o udostępnianiu

informacji... wynika, że w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach określa się

środowiskowe uwarunkowania realizacji przedsięwzięcia. Organ architektoniczno-

budowlany nie może ich samodzielnie określić inaczej. Z przytoczonymi zapisami

ustaw koresponduje nadto treść art. 86 ustawy o udostępnianiu informacji, zgodnie

z którym decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach wiąże organ wydający

decyzje, o których mowa w art. 72 ust. 1 tej ustawy, czyli wiąże organ

architektoniczno-budowlany przy wydaniu decyzji o pozwoleniu na budowę (art. 72

ust. 1 pkt 1). Nie można zatem było zgodzić się ze skarżącymi, że organy orzekające

w tej sprawie naruszyły art. 7, art. 77 § 1 i art. 107 § 3 k.p.a. poprzez niewyjaśnienie

wszystkich okoliczności związanych z oddziaływaniem planowanej inwestycji na

budynki mieszkalne skarżących znajdujące się w odległości ok. 500 m od planowanej

inwestycji oraz budynki użyteczności publicznej takie jak przedszkole czy szkoła

znajdujące się w odległości 1000 m od spornej inwestycji. Okoliczności te zostały

zbadane w postępowaniu zakończonym decyzją z dnia 6 kwietnia 2012 r.

o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. W decyzji

tej zastrzeżono zaś wyraźnie, że w trakcie eksploatacji elektrowni wiatrowej,

w przypadku stwierdzenia przekroczeń wartości dopuszczalnych hałasu na terenach

zabudowy mieszkaniowej należy niezwłocznie podjąć działania adaptacyjne

ograniczające emisję hałasu do otoczenia. Ponadto na inwestora nałożono w pkt V

decyzji środowiskowej obowiązek wykonania i przedstawienia analizy porealizacyjnej

w zakresie ochrony terenów zabudowy mieszkaniowej przed hałasem. Analizę

należy wykonać zgodnie z treścią postanowienia Regionalnego Dyrektora Ochrony

Środowiska w Olsztynie z dnia 27 lutego 2012 r. Zastrzeżono również,

że w przypadku niedotrzymania standardów jakości środowiska w zakresie

propagacji hałasu i uciążliwości akustycznych, inwestor obowiązany jest do ich

135

ograniczenia (poprzez zastosowanie odpowiednich środków technicznych) do

prawnie wymaganych poziomów. Wyniki pomiarów oraz przyjęte rozwiązania

minimalizujące (w razie zaistnienia takiej konieczności) należy przedłożyć m.in.

Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska. Trzeba przy tym dostrzec,

że z raportu oddziaływania inwestycji na środowisko wynika, że przedmiotowa

inwestycja nie spowoduje przekroczenia obowiązujących norm akustycznych. Sąd

skonkludował, że nie było konieczności zbadania stopnia emitowania hałasu przez

sporną inwestycję, co jest na obecnym etapie inwestycyjnym zupełnie nierealne

i niewykonalne. Nie ma podstaw aby na podstawie twierdzeń strony skarżącej

przyjąć, wbrew informacjom zawartym w decyzji środowiskowej i raporcie, że poziom

hałasu na ich działce zostanie przekroczony o dopuszczalne normy. Brak jest zatem

na obecnym etapie podstaw do stwierdzenia, że w otoczeniu projektowanych

elektrowni wiatrowych przekroczone zostaną dopuszczalne poziomy pól

elektromagnetycznych określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra

Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów

elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobu sprawdzania dotrzymania tych

poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Podniesiono też, że mylnie wskazał

pełnomocnik skarżącego na rozprawie jakoby w aktach sprawy brakowało

wymaganego postanowieniem RDOŚ i decyzją Wójta Lubawy o środowiskowych

uwarunkowaniach, pozwolenia konserwatora zabytków na realizację inwestycji.

W decyzji środowiskowej znajduje się jedynie zapis (pkt 3.1) mówiący, że ze względu

na stwierdzone w rejonie przedsięwzięcia liczne stanowiska archeologiczne, prace

ziemne (wykonywane zwłaszcza w sąsiedztwie elektrowni nr 4) należy wykonywać

w porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Nie ma natomiast mowy

o sformalizowanym pozwoleniu jeszcze przed rozpoczęciem inwestycji. Odnośnie do

zarzutu dotyczącego powstania efektu migotania cienia przez powstanie

przedmiotowej inwestycji, Sąd dostrzegł, że inwestor (uczestnik postępowania)

słusznie podniósł, że z raportu o oddziaływaniu rzeczonego przedsięwzięcia na

środowisko wynika, że minimalizacja oddziaływania efektu migotania cienia zostanie

uzyskana poprzez: zastosowanie nowoczesnych turbin o małej częstotliwości obrotu

łopat wirnika; lokalizację turbin na północ od największych miejscowości;

usytuowanie turbin w znacznych odległościach od zabudowy.

Z kolei w wyroku z dnia 9 kwietnia 2013 r., II SA/Ol 65/13 Sąd podniósł,

że w sprawie tej inwestor przedstawił wymagane decyzje, bowiem w aktach sprawy -

znajdują się ostateczne decyzje burmistrza o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu

136

publicznego o znaczeniu gminnym polegającej na budowie dwóch elektrowni

wiatrowych wraz z niezbędną infrastrukturą i przyłączem do sieci

elektroenergetycznej na określonej działce oraz decyzja tego organu o ustaleniu

lokalizacji inwestycji celu publicznego polegającej na budowie abonenckiej sieci

elektroenergetycznej. Inwestor uzyskał również decyzję o środowiskowych

uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia polegającego na budowie

dwóch elektrowni wiatrowych o mocy projektowanej 800 kW każda. określającą

jednocześnie warunki realizacji przedsięwzięcia w odniesieniu do zapisów art. 63 ust.

1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego

ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach

oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235) dalej: ustawa

o udostępnianiu informacji. Wprawdzie jak wynika z akt sprawy, zainicjowane zostało

postępowanie zmierzające do wyeliminowania z porządku prawnego decyzji

o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, polegającej na budowie dwóch

elektrowni wiatrowych, w trybie wznowienia postępowania oraz stwierdzenia

nieważności takiej decyzji, lecz do dnia rozpoznawania przez Wojewodę odwołania

w tej sprawie, jak również w dacie orzekania przez Sąd nie doszło do wzruszenia tej

decyzji, wobec czego ustalenia w niej zawarte wiążą zarówno organy orzekające

w tej sprawie, jak również sąd administracyjny. Sąd zwrócił uwagę, że na tym etapie

procesu inwestycyjnego organy architektoniczno-budowlane nie dokonują ponownie

oceny tych okoliczności sprawy, które stanowiły podstawę wydania zarówno decyzji

o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jak i decyzji o środowiskowych

uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. Wynika to wprost z treści art.

35 ust. 1 pkt 1 prawa budowlanego, który nakłada na organy obowiązek sprawdzenia

zgodności projektu budowlanego z ustaleniami decyzji o warunkach zabudowy

i zagospodarowania terenu oraz wymaganiami ochrony środowiska określonymi

w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, nie daje im natomiast podstaw do

oceniania materiału dowodowego, na podstawie którego zostały wydane ww.

decyzje, czy też ingerowania w treść tych decyzji. Nie pozostaje w ich kompetencji

zmiana wymagań ochrony środowiska określonych w ostatecznej decyzji

o środowiskowych uwarunkowaniach. Organ architektoniczno-budowlany musi

ocenić zgodność projektu budowlanego z ustaleniami ostatecznej decyzji

o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz wymaganiami ochrony

środowiska sprecyzowanymi w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Nie ma

natomiast prawa we własnym zakresie uchylić się od respektowania ostatecznych

137

decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego dla tej inwestycji, czy też ostatecznej

decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia.

Poza tym z treści art. 55 w związku z art. 64 ust. 1 u.p.z.p. wynika, że decyzja

o warunkach zabudowy wiąże organ wydający decyzję o pozwoleniu na budowę, jak

również z treści art. 71 ust. 1 ustawy o udostępnianiu informacji wynika, że w decyzji

o środowiskowych uwarunkowaniach określa się środowiskowe uwarunkowania

realizacji przedsięwzięcia. Organ architektoniczno-budowlany nie może ich

samodzielnie określić inaczej. Z przytoczonymi zapisami ustaw koresponduje nadto

treść art. 86 ustawy o udostępnianiu informacji, zgodnie z którym decyzja

o środowiskowych uwarunkowaniach wiąże organ wydający decyzje, o których mowa

w art. 72 ust. 1 tej ustawy, czyli wiąże organ architektoniczno-budowlany przy

wydaniu decyzji o pozwoleniu na budowę (art. 72 ust. 1 pkt 1).

Natomiast w wyroku z dnia 26 lutego 2013 r., II SA/Ol 1068/12 Sąd odnosił się

do kwestii spełnienia wymagań, dotyczących pozwolenia na budowę, określonych

w przepisach art. 32 ustawy Prawo budowlane. Sąd stwierdził, iż w sytuacji

spełnienia tychże wymagań jak również wymagań, dotyczących projektu

budowlanego, o których mowa w art. 35 ust. 1 i wymogów z art. 32 ust. 4 Prawa

budowlanego, wniosek inwestora o wydanie pozwolenia na budowę uprawniał

organy do wydania pozytywnej decyzji. Sąd wskazał, że badanie oddziaływania

elektrowni wiatrowych na środowisko odbywa się podczas procedury oddziaływania

na środowisko, która miała również miejsce w przedmiotowej sprawie. W wyniku jej

przeprowadzenia, wójt decyzją wydaną na podstawie art. 71 ust. 1 i ust. 2 pkt 2

ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale

społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko,

określił środowiskowe uwarunkowania zgody na realizację przedsięwzięcia, biorąc

pod uwagę wyniki uzgodnień i opinii, ustalenia zawarte w raporcie oddziaływania

przedsięwzięcia na środowisko, wyniki postępowania z udziałem społeczeństwa.

W decyzji tej zastrzeżono aby nie przesuwać turbiny w określonych kierunkach oraz

aby byłą ona zlokalizowana w takiej odległości od zabudowy mieszkalnej, która nie

spowoduje przekroczeń dopuszczalnych norm hałasu w środowisku, określonych

w przepisach aktualnych na dzień wydania decyzji o środowiskowych

uwarunkowaniach. W przypadku niedotrzymania standardów jakości środowiska

(w zakresie propagacji hałasu i uciążliwości akustycznych), poza terenem, do

którego i inwestor posiada tytuł prawny, będzie on obowiązany do ograniczenia

uciążliwości (poprzez zastosowanie odpowiednich środków technicznych) do

138

poziomów prawnie wymaganych. W decyzji ustalono też, że do momentu wykonania

porealizacyjnej analizy pomiarów poziom hałasu w porze nocnej należy wyciszyć do

określonego poziomu mocy akustycznej. Ponadto, w charakterystyce

przedsięwzięcia, stanowiącej załącznik do decyzji o środowiskowych

uwarunkowaniach przedsięwzięcia wskazano, że nie ma zagrożenia wystąpienia

przekroczenia dopuszczalnych norm hałasu na terenach aktualnego zainwestowania,

mieszkalnictwa wielorodzinnego i jednorodzinnego, terenach mieszkaniowo-

usługowych w porze dziennej i nocnej. Projektowany zespół elektrowni wiatrowych

może pracować bez ograniczeń przy pełnej mocy akustycznej w porze dziennej.

Prognoza ta winna być weryfikowana w oparciu o stan faktyczny, jaki zostanie

stwierdzony na podstawie pomiarów wykonanych w ramach porealizacyjnego

monitoringu akustycznego, który określi wymagania w zakresie regulacji nastaw

elektrowni. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach wiąże organ, wydający

decyzję o pozwoleniu na budowę. Oznacza to, że organ nie może pominąć żadnych

uprawnień i obowiązków wynikających z tej decyzji. W przedmiotowej sprawie,

decyzja powyższa stanowi załącznik do projektu budowlanego, a zatwierdzony

decyzją o pozwoleniu na budowę projekt uwzględnia powyższe postanowienia.

Według prognozowanych wyliczeń w porze nocnej praca zespołu turbin

nie przekroczy norm dopuszczalnych poziomu hałasu określonych w w/w

rozporządzeniu. Zakres wyciszenia poszczególnych turbin powinien być

zweryfikowany w oparciu o stan faktyczny inwestycji, jaki zostanie stwierdzony po jej

realizacji, na podstawie pomiarów hałasu wykonanych w ramach analizy

porealizacyjnej, także w § 13 ust. 4 pkt 3 miejscowego planu zagospodarowania

przestrzennego terenu lokalizacji elektrowni wiatrowych. Sąd nie podzielił zatem

zarzutu skargi, że w projekcie nie ma danych, dotyczących uciążliwości akustycznej.

Sąd stwierdził, że postanowienia o nieprzekraczaniu poziomu hałasu dotyczą

bowiem całej farmy wiatrowej, czyli wszystkich urządzeń elektrowni, wytwarzających

hałas. Odnosząc się do zarzutu skargi, iż elektrownie zlokalizowane są zbyt blisko

nieruchomości skarżącego, podniesiono, że przepisy prawa nie określają stałej

wymaganej odległości elektrowni wiatrowej od zabudowy mieszkaniowej. Wynika to

stąd, że wskutek bardzo dużej ilości zmiennych, które stanowią o ostatecznym

kształcie, natężeniu i wielkości rozchodzącego się hałasu oraz innych generowanych

oddziaływań, nie jest możliwe podanie bezwzględnej odległości od zabudowań

mieszkalnych.

139

W zakresie dotyczącym rozbiórki obiektu budowlanego wskazać należy na

wyrok z dnia 30 lipca 2013 r., II SA/Ol 567/13, w którym Sąd podniósł, że przede

wszystkim organ nadzoru całkowicie błędnie i wbrew nakazom Sądu, przyjął,

że należy odróżnić roboty budowlane polegające na przebudowie drogi wewnętrznej

na całej długości drogi od robót polegających na jej rozbudowie jedynie na niektórych

jej odcinkach. Doprowadziło to do przyjęcia niezasadnego założenia, że zmiana

charakterystycznych elementów drogi w zakresie wymagającym zmiany granicy pasa

drogowego powinna być oceniana w odrębnym postępowaniu administracyjnym

prowadzonym na podstawie art. 48 Prawa budowlanego. Tymczasem przedmiotowa

inwestycja ma charakter liniowy i należy ją badać i weryfikować całościowo. Sąd

uznał, że taka koncepcja zakłada niedopuszczalną w prawie konstrukcję,

iż wykonywana budowa drogi, to w istocie dwie budowy, czyli, że część drogi

wykonana w granicy pasa drogowego - to budowa, do której mają zastosowanie

przepisy art. 29 ust. 2 pkt 12 w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 2 Prawa budowlanego, zaś do

drugiej jej części stosowany jest art. 28 Prawa budowlanego, pomimo, że obie były

wykonywane w ramach jednej inwestycji. Sąd zważył, że odział inwestycji drogowych

na części jest możliwy, jednak tylko w sytuacji, gdy odcinki te są dzielone wzdłuż

drogi. Rzeczą zupełnie nielogiczną i nieracjonalną byłby podział takiej inwestycji

w poprzek drogi i to w zależności od tego czy wykracza ona poza granice pasa

drogowego, wkraczając na sąsiednie działki geodezyjne. Kluczową kwestią przy

ocenie przedmiotowej inwestycji jest, jak wskazał sąd w przywołanym wyroku,

rozstrzygnięcie charakteru prawnego robót budowlanych przeprowadzonych na

drodze gruntowej (wewnętrznej) położonej na określonych działkach. Prawidłowe

wyjaśnienie tej kwestii, na czym przede wszystkim powinien skoncentrować się

organ nadzoru budowlanego, pozwoli dopiero na właściwy wybór trybu naprawczego,

jaki winien być zastosowany w celu doprowadzenia wykonanych robót budowlanych

do stanu zgodnego z prawem. Ponadto podkreślono, że w dalszym ciągu organ nie

wyjaśnił jednoznacznie, do czego przecież został zobowiązany przywołanym

wyrokiem, czy przeprowadzone roboty były wykonywane w granicach terenu

chronionego na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody.

Z kolei w wyroku z dnia 2 lipca 2013 r., II SA/Ol 259/13 zaznaczono, że skoro

z art. 39 Prawa budowlanego z 1974 r. wynika, że decyzja o odroczeniu rozbiórki

musi jednocześnie zawierać zezwolenie na czasowe wykorzystanie danego obiektu,

gdyż odroczeniu wykonania rozbiórki może podlegać tylko obiekt nadający się do

odpowiedniego czasowego wykorzystania, to wadliwe jest odesłanie w tej kwestii do

140

odrębnego rozstrzygnięcia. Należy zatem przed wydaniem decyzji o odroczeniu

wykonania rozbiórki ustalić, czy zastany stan danego obiektu umożliwia jego

wykorzystanie na określony cel i dopiero w zależności od tego ustalenia rozstrzygnąć

w przedmiocie odroczenia rozbiórki i zezwolenia na jego czasowe wykorzystanie.

Jednym z warunków odroczenia wykonania przymusowej rozbiórki obiektu

budowlanego jest więc ustalenie technicznej możliwości jego czasowego

wykorzystania na określony cel i w określony sposób. Tymczasem organ

odwoławczy, wbrew powyższemu obowiązkowi orzekł w zaskarżonej decyzji,

iż „zezwala na czasowe wykorzystanie obiektu pod warunkiem dopełnienia w trakcie

użytkowania obiektu warunków związanych z: bezpieczeństwem ludzi i mienia,

ochrony środowiska, zdrowotnych i ochrony przeciwpożarowej”. Obowiązkiem

organu, przed wydaniem pozytywnej dla wnioskodawczyni decyzji, było

jednoznaczne ustalenie technicznej możliwości użytkowania tegoż budynku dla

celów mieszkaniowych.

W kontekście zagadnień prawnych związanych z domami letniskowymi

interesującym orzeczeniem jest wyrok z dnia 28 marca 2013 r., II SA/Ol 104/13,

w którym stwierdzono, że z treści art. 48 ust. 3 Prawa budowanego wynika,

że określenie terminu na usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości pozostawione

zostało uznaniu organu nadzoru budowlanego. Sąd zgodził się z tym, że organ

powinien wyznaczyć taki termin, aby inwestor miał obiektywną możliwość

wypełnienia nałożonych na niego obowiązków. W ocenie Sądu, termin ten jest

terminem instrukcyjnym, zatem może być przedłużony przez organ.

W okolicznościach faktycznych tej sprawy, w ocenie Sądu, organ prawidłowo

pierwszej instancji nie przedłużał terminu do wykonania nałożonych obowiązków,

skoro termin ten już on upłynął. Zasadnie zatem organy orzekające w sprawie

uznały, że skoro inwestorzy w wyznaczonym terminie nie wykonali nałożonych na

nich obowiązków, to stosownie do art. 48 ust. 4 Prawa budowlanego obligowało

organ do wydania decyzji nakazującej rozbiórkę przedmiotowego obiektu

budowlanego.

W wyroku zaś z dnia 2 lipca 2013 r., II SA/Ol 405/13 wskazano, że w sprawie

organ nakazał rozbiórkę rozbudowy budynku letniskowego, ustalając, że nastąpiła

ona bez pozwolenia na budowę. Kwestią sporną w sprawie było to, czy organ

prawidłowo oparł swoje ustalenia na dokumentacji sporządzonej przez skarżącego

i przedłożonej właściwemu organowi, celem uzyskania decyzji o pozwoleniu na

użytkowanie przedmiotowego budynku letniskowego. W ocenie Sądu, ustalenia

141

organu należało uznać za prawidłowe. Wskazano, że dokumentacja sporządzona

w 1995 r. przed wydaniem decyzji z dnia 16 marca 1995 r. została sporządzona

w głównej mierze przez samego skarżącego, posiadającego uprawnienia budowlane.

Przy czym w wykonanej przez siebie inwentaryzacji sam skarżący wskazał nie tylko,

jaka była wówczas powierzchnia zabudowy przedmiotowego obiektu, ale także

z jakich pomieszczeń obiekt ten się składał, a także przedstawił widok budynku

w formie graficznej. W dokumentacji tej brak jest jakiejkolwiek wzmianki

o pomieszczeniu gospodarczym, czy też zapleczu, mimo że zarówno z wyjaśnień

składanych przez skarżącego w toku postępowania administracyjnego, jak

i ze skargi, a także z wyjaśnień złożonych na rozprawie przed tut. Sądem wyraźnie

wynika, że pomieszczenie to od samego początku stanowiło jedną całość

z budynkiem letniskowym i że wręcz to budynek letniskowy został do tej części

dobudowany. Sąd wziął pod uwagę, że skoro przedmiotowe zaplecze (jak nazywa

to skarżący) od początku stanowiło jedną całość z budynkiem letniskowym, to nie

sposób uznać, aby można je traktować jako odrębny obiekt. Skoro od początku

stanowiło ono całość z budynkiem letniskowym i istnieje do chwili obecnej, to nie

sposób uznać, iż pomieszczenie to miało charakter tymczasowy.

W przedmiocie Prawa budowlanego godnym odnotowania jest również wyrok

z dnia 3 grudnia 2013 r., II SA/Ol 910/13, dotyczący kwestii konieczności uzyskania

pozwolenia na budowę na urządzenie reklamowe. Sąd wskazał na rozbieżności

w orzecznictwie sądowoadministracyjnym, podzielając pogląd wyrażony w wyroku

Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 maja 2012 r. (sygn. akt

II OSK 323/11, oraz w orzeczeniach powołanych w uzasadnieniu tegoż wyroku. Sąd

stwierdził, iż fakt, że dane urządzenie jest przestawne i zawiera prefabrykowany

fundament powierzchniowy nie oznacza jeszcze, że nie można przyjąć, iż nie jest

ono trwale związane z gruntem. Cecha „trwałego związania z gruntem” sprowadza

się bowiem do posadowienia obiektu na tyle trwale, by zapewnić mu stabilność

i możliwość przeciwdziałania czynnikom zewnętrznym, mogącym go zniszczyć lub

spowodować przesunięcie lub przemieszczenie na inne miejsce. O tym, czy

urządzenie reklamowe jest trwale związane z gruntem, czy też nie, nie decyduje

sposób i metoda związania z gruntem, nie decyduje również technologia wykonania

fundamentu i możliwości techniczne przeniesienia nośnika reklamowego w inne

miejsce, ale to czy wielkość tego urządzenia, jego konstrukcja, przeznaczenie

i względy bezpieczeństwa wymagają takiego trwałego związania, a zatem parametry

techniczne takiego obiektu. Z faktu, że planowana inwestycja reklamowa ma

142

charakter rozbieralny i składa się z typowych elementów składowych montowanych

ze sobą w jedną całość, nie wynika jeszcze, że obiekt jest urządzeniem reklamowym,

do którego odnosi się art. 29 ust. 2 pkt 6 Prawa budowlanego. Sąd stwierdził,

że w okolicznościach faktycznych tej sprawy, biorąc pod uwagę zarówno rozmiary

przedmiotowej reklamy, jak i sposób jej posadowienia, organ prawidłowo

zakwalifikował ten rodzaj obiektu budowlanego jako budowlę, wymagającą

pozwolenia na budowę. Sąd uznał zatem wniesienie sprzeciwu od zgłoszenia

zamiaru wykonania przedmiotowych robót budowlanych było zasadne. Sąd zwrócił

przy tym uwagę na to, że wniesienie sprzeciwu i nałożenie obowiązku uzyskania

pozwolenia na budowę, nie stanowi kategorycznego zakazu budowy

przedsięwzięcia. Decydując się na nałożenie obowiązku uzyskania pozwolenia

na budowę, ze względów bezpieczeństwa ludzi i mienia, organy architektoniczno-

budowlane chcą poddać proces powstania takiego zamierzenia budowlanego,

kontroli osób odpowiednio przygotowanych i uprawnionych do pełnienia funkcji

technicznych w budownictwie, co daje rękojmię wykonania inwestycji w sposób

bezpieczny i zgodny z przepisami techniczno-budowanymi oraz gwarancję jej

bezpiecznego użytkowania.

Kwestię zakwalifikowania stacji paliw jako obiektu budowlanego tutejszy Sąd

rozważał w sprawie sygn. akt II SA/Ol 248/13. W uzasadnieniu wyroku wydanego

w tej sprawie podniesiono, że z przepisu art. 3 pkt 3 ustawy Prawo budowlane

wynika niezbicie, że stacja paliw jest szczególną postacią obiektu budowlanego

w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, w skład którego mogą wchodzić inne

obiekty budowlane, w tym również budynek, jak również urządzenia budowlane.

Zgodnie zaś z art. 3 pkt 1 lit. a-c tej ustawy, jako obiekt budowlany należy traktować

budynek wraz z instalacjami i urządzeniami, budowlę stanowiąca całości techniczno-

użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami oraz obiekt małej architektury. W świetle

tej regulacji nie budzi żadnych wątpliwości, że obiekt budowlany w postaci stacji

paliw płynnych jest budowlą stanowiącą całość techniczno-użytkową, gdyż brak jest

podstaw faktycznych i prawnych do uznania go za budynek czy obiekt małej

architektury. W ocenie Sądu o tym, czy określony zespół obiektów (budynków,

zbiorników, instalacji, urządzeń) tworzy budowlę określaną mianem stacji paliw

płynnych, decyduje przede wszystkim to, czy wszystkie te obiekty składają się na

całość techniczno-użytkową w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego.

O istnieniu całości techniczno-użytkowej w przypadku stacji paliw możemy mówić

tylko wówczas, gdy poszczególne elementy wchodzące w skład tej budowli pozostają

143

w związku funkcjonalnych, nakierowanym na realizację podstawowego zadania

polegającego na tankowaniu pojazdów mechanicznych. Wchodzące w skład stacji

paliw instalacje i urządzenia muszą być ze sobą zespolone w taki sposób, aby

w każdym czasie zapewniały możliwość wielokrotnego tankowania pojazdu

z możliwością automatycznego odmierzania ilości pobranego paliwa, bez

konieczności wykonywania przy tym jakichkolwiek robót montażowych. Nadto

powinny znajdować się w stanie technicznym umożliwiającym bezproblemowe

korzystanie z tej możliwości. W takim przypadku, gdy określony zespół obiektów

spełnia wskazane wyżej kryteria można mówić o istnieniu na danej nieruchomości

stacji paliw, w przeciwnym zaś razie każdy z obiektów podlega oddzielnej ocenie pod

względem zgodności jego wykonania z przepisami administracyjno-budowlanych.

Sąd stwierdził, że zanim możliwe będzie zakwalifikowanie wnioskowanych robót przy

budowlanych podziemnym zbiorniku paliw niezbędne do określonej kategorii,

to koniecznym jest dokonanie przez organ oceny, czy zbiornik ten nie stanowi

jednego z elementów wchodzących w skład stacji paliw płynnych jako

zorganizowanej całości techniczno-użytkowej. W przypadku bowiem stwierdzenia,

że taki zbiornik stanowi element zorganizowanej całości stanowiącej obiekt

budowlany stacji paliw, to zakres prac planowanych przez inwestora należy odnosić

nie do tego obiektu jako samoistnego elementu lecz do całości budowli stanowiącej

stację paliw płynnych. Dopiero przy prawidłowo ustalonym stanie faktycznym

możliwa będzie odpowiedź, czy projektowane przez inwestora roboty budowlane

związane z wymianą zbiornika na paliwo będą stanowiły remont w obiekcie

budowlanym stanowiącym stację paliw - art. 29 ust. 2 pkt 1 pr. bud., czy też organ

stwierdzi, że w sprawie tej nie zachodzi wskazany wyżej przypadek uprawniający

inwestora do przystąpienia do robót budowlanych po dokonaniu stosownego

zgłoszenia.

2/ zagospodarowanie przestrzenne

W tej kategorii spraw w 2013 r. do Sądu wpłynęło 120 skarg (co stanowi około

5,25 % wszystkich spraw, które wpłynęły do Sądu). Rozpoznano łącznie 93 skargi

(co stanowi około 4,51 % ogółu spraw rozpoznanych w Sądzie w okresie

sprawozdawczym).

Największą grupę skarg w sprawach z zakresu zagospodarowania

przestrzennego stanowiły skargi na decyzje o warunkach zabudowy (wpłynęło

71 skarg, rozpatrzono 56 skarg). Kolejną liczną grupę stanowiły skargi dotyczące

144

uchwał w przedmiocie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

(wpłynęły 32 skargi, rozpatrzono 24 skargi). Ponadto skarżono decyzje o lokalizacji

inwestycji celu publicznego (wpłynęło 10 skarg, rozpoznano 9 skarg) i decyzje

dotyczące opłat z tytułu wzrostu wartości nieruchomości na skutek uchwalenia lub

zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (wpłynęły 2 skargi).

Ponadto wpłynęły 2 skargi w przedmiocie uzgodnienia projektu decyzji w sprawach

z zakresu zagospodarowania przestrzennego oraz 2 skargi z zakresu lokalizacji dróg

i autostrad (rozpoznano 1 skargę).

W sprawach, w których przedmiotem skargi były decyzje o warunkach

zabudowy Sąd zajmował się różnorodną problematyką.

W wyroku z dnia 28 marca 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 109/13) Sąd zawarł

stwierdzenie, że planowana inwestycja dotyczy - jak to określono w decyzji - budowy

siedliska rolniczego przystosowanego do prowadzenia działalności agroturystycznej.

Organ winien zatem ocenić, czy tego rodzaju zabudowę faktycznie można uznać za

zabudowę zagrodową, a więc dom wiejski i zabudowania gospodarskie. Przy tym

organ winien rozważyć przede wszystkim, czy zabudowa ta jest związana

z prowadzonym gospodarstwem rolnym, skoro przeznaczona jest pod działalność

agroturystyczną. Podnieść także należy, że wprawdzie zabudowa zagrodowa nie

musi znajdować się na tym samym gruncie, co reszta gospodarstwa, to organ winien

wyjaśnić, czy fakt zlokalizowania inwestycji w oderwaniu do miejscowości, w której

znajduje się gospodarstwo rolne nie sprawia, iż zamierzona zabudowa nie będzie de

facto wykorzystywana do działalności agroturystycznej, lecz do działalności stricte

hotelowej, czy też pensjonatowej, co czyni związek planowanej inwestycji

z gospodarstwem rolnym jeszcze bardziej wątpliwym. Należy przy tym podkreślić,

iż sam fakt posiadania przez inwestorów gospodarstwa rolnego o powierzchni

przekraczającej średnią powierzchnię gospodarstwa rolnego w danej gminie nie

może stawiać ich w uprzywilejowanej sytuacji w stosunku do pozostałych

inwestorów, niezależnie od tego jaki rodzaj inwestycji planują. W przypadku bowiem,

gdyby planowana inwestycja nie została zakwalifikowana do zabudowy zagrodowej,

inwestorzy musieliby spełnić wymogi określone w art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy

o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W ocenie Sądu zaś celem

ustawodawcy - wprowadzającego wyjątek od ogólnej zasady dobrego sąsiedztwa

w odniesieniu do zabudowy zagrodowej - było ułatwienie rolnikom możliwości

zamieszkania i wybudowania zabudowań gospodarczych w miejscu dla nich

dogodnym ze względu na prowadzone gospodarstwo rolne. W związku z tym pojęcia

145

zabudowy zagrodowej nie można rozciągać na wszelkiego rodzaju inwestycje, które

nie mają żadnego związku z prowadzonym gospodarstwem rolnym.

Natomiast w wyroku z dnia 17 grudnia 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 952/13)

podniesiono, że przyjęta przez organ trzykrotna szerokość frontu działki objętej

wnioskiem jest odległością minimalną, skoro w przepisie (§ 3 ust. 2 rozporządzenia

Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobu ustalania

wymagań dotyczących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku

braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 164, poz.

1588) posłużono się pojęciem „w odległości nie mniejszej niż” co oznacza,

że w przepisie wykonawczym ustalono jedynie minimalną odległość dla określenia

obszaru analizowanego, która może być ustalona w większej odległości, jeśli

wynikałoby to z układu urbanistycznego i miało służyć zapewnieniu „ładu

przestrzennego”. Dlatego też organ winien rozważyć, czy z uwagi na panujący na

wskazanym terenie ład przestrzenny oraz układ urbanistyczny nie należy ustalić

obszaru analizowanego o większym promieniu niż przyjęta trzykrotność szerokości

frontu działki wnioskodawcy. W tym zakresie organ winien mieć na względzie zapis

art. 6 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, zgodnie

z którym każdy ma prawo, w granicach określonych ustawą, do zagospodarowania

terenu, do którego ma tytuł prawny, zgodnie z warunkami ustalonymi w miejscowym

planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o warunkach zabudowy,

jeżeli nie narusza to chronionego prawem interesu publicznego oraz osób trzecich.

Z kolei w wyroku z dnia 21 listopada 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 856/13) Sąd

stwierdził, że art. 20 ust. 4 pkt 6 ustawy o ochronie przyrody, zgodnie z którym plan

ochrony parku krajobrazowego zawiera ustalenia dla studiów uwarunkowań

i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planów

zagospodarowania przestrzennego, planów zagospodarowania przestrzennego

województw oraz planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód

wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej dotyczące

eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych oznacza,

że uchwalony Plan Ochrony Mazurskiego Parku Krajobrazowego zawiera ustalenia

wiążące, lecz jedynie dla dokumentów planistycznych, nie zaś obowiązujące zapisy

przy podejmowaniu decyzji ustalającej warunki zabudowy. Zatem wskazane przez

skarżącego zapisy Planu Ochrony MPK zawierające zapisy dla wskazanego terenu

o niedopuszczalności wyznaczania nowych siedlisk budowlanych nie mogą odnosić

skutku w stosunku do obywateli.

146

Sąd rozpatrywał także skargi na decyzje dotyczące lokalizacji inwestycji celu

publicznego. W tych sprawach najczęściej kwestią wymagającą rozstrzygnięcia było

ustalenie, czy określoną inwestycję można zaliczyć do inwestycji celu publicznego

w rozumieniu przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

W wyroku z dnia 26 czerwca 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 392/13) Sąd wskazał,

że droga wewnętrzna nie jest drogą publiczną. Budowa drogi wewnętrznej nie może

zatem stanowić celu publicznego. Pojęcia celu publicznego należy poszukiwać

w przepisach ustawy i nie można go interpretować rozszerzająco, obejmując

hipotezą tej normy prawnej także stanów faktycznych nie wymienionych w danej

ustawie. Charakter celu publicznego nie zależy od powszechnego przekonania

o jego użyteczności dla ogółu społeczeństwa, lecz od normatywnie przyznanej cechy

publiczności. O tym czy dana droga jest drogą publiczną stanowią bowiem względy

techniczne i prawne, tzn. zaliczenie do danej kategorii dróg w formie przewidzianej

prawem. Brak jednego z tych elementów powoduje zaliczenie drogi do kategorii dróg

wewnętrznych (art. 8 ust. 1 ustawy o drogach publicznych). W konsekwencji do

realizacji spornej inwestycji, tj. budowy drogi wewnętrznej, nie można stosować

przepisów regulujących postępowanie w sprawach dotyczących inwestycji celu

publicznego.

Natomiast w wyroku z dnia 13 listopada 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 768/13)

Sąd wskazał, że kwestią sporną w sprawie jest to, czy budowa świetlicy wiejskiej

stanowi inwestycję celu publicznego w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy o planowaniu

i zagospodarowaniu przestrzennym w zw. z art. 6 pkt 6 ustawy o gospodarce

nieruchomościami, jak to przyjęły organy orzekające. Przy czym strony były zgodne

co do wykładni art. 2 pkt 5 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

oraz art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Sąd stwierdził, iż prawdą jest,

że w tym ostatnim przepisie ustawodawca ustalił zamknięty i konkretny katalog celów

publicznych, w związku z czym publicznym może być tylko cel wymieniony wprost

w art. 6 pkt 1-9 tej ustawy. Natomiast wzmiankowane w pkt 10 tego artykułu „inne

cele” to cele określone jako publiczne w odrębnych ustawach. W konsekwencji

przyjmowane jest, że musi to być cel publiczny o przeznaczeniu wyraźnie

powiązanym z przeznaczeniem celów wyszczególnionych w art. 6. A więc jeżeli

charakterystyka wnioskowanego przedsięwzięcia odpowiada zakresowi celu

publicznego opisanego w art. 6 pkt 1-9, wówczas zamierzenie takie stanowi

inwestycję celu publicznego, której lokalizacja podlega szczególnemu procedowaniu.

Zdaniem Sądu skoro w art. 6 pkt 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami

147

ustawodawca przyjął ogólnie, że celem publicznym jest budowa i utrzymanie

publicznych placówek opiekuńczo-wychowawczych, bez konkretyzowania ich

charakteru, to nie można tego zapisu ograniczać tylko do całodobowych placówek

opiekuńczo-wychowawczych, o których mowa w art. 93 ust. 1 pkt 1 ustawy

o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej tylko dlatego, że zostały tak samo

nazwane i wykluczyć z tego zakresu inne placówki wymienione w tej ustawie, które

mają tożsamy cel – opieka i wychowywanie, a tylko zostały przez ustawodawcę

wyróżnione innym określeniem. Zdaniem składu orzekającego, użytemu w art. 6 pkt

6 ustawy o gospodarce nieruchomościami określeniu „publicznych placówek

opiekuńczo-wychowawczych” należy nadać znaczenie funkcjonalne, a nie tylko

literalne. Skoro w równoległej ustawie ustawodawca unormował formy pomocy

opiekuńczo-wychowawczej, przewidziane do realizacji w wyodrębnionych

publicznych placówkach, to uzasadnione jest twierdzenie, że realizacja każdej z nich

stanowi cel publiczny, o którym mowa w art. 6 pkt 6 ustawy o gospodarce

nieruchomościami.

Z kolei w wyroku z dnia 19 listopada 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 628/13) Sąd

stwierdził, że budowa gazociągu ma charakter inwestycji celu publicznego, bowiem

została wymieniona wprost jako cel publiczny w art. 6 pkt 2 ustawy o gospodarce

nieruchomościami, a ponadto wnioskodawca wykazał, że inwestycja ta będzie miała

charakter liniowy i przebiegać będzie na znacznym odcinku 21,3 km i obejmie

8 obrębów dwóch gmin, umożliwiając gazyfikację tych terenów. Celem tej inwestycji,

jak wykazano, jest doprowadzenie gazu dla potrzeb komunalno-bytowych,

grzewczych oraz potrzeb technologicznych miejscowej społeczności. Przy czym

dane działanie ma charakter inwestycji celu publicznego niezależnie od tego czy

inwestorem jest podmiot publiczny, czy prawa prywatnego. Dla ustalenia takiego

charakteru inwestycji, na gruncie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym, bez znaczenia jest również czyją własność stanowi teren, na którym

inwestycja ma być zlokalizowana. Ustawa ta kształtuje bowiem sposób wykonywania

prawa własności nieruchomości każdego podmiotu (art. 6 ust. 1 i 2 ustawy

o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym).

Także w wyroku z dnia 12 września 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 488/13) Sąd

stwierdził, że jeżeli charakterystyka wnioskowanego przedsięwzięcia odpowiada

zakresowi celu publicznego opisanego w art. 6 pkt 1-9 ustawy o gospodarce

nieruchomościami, wówczas zamierzenie takie stanowi inwestycję celu publicznego,

którego lokalizacja podlega szczególnemu procedowaniu. W takim przypadku nie ma

148

w ogóle potrzeby analizowania i odwoływania się dodatkowo do przepisów

regulujących szczegółowo dany przedmiot, którego realizacja została zaliczona przez

ustawodawcę od razu jako cel publiczny. W niniejszej sprawie kwestionowane przez

skarżącą roboty będą polegały na odtworzeniu-kształtowaniu przekroju podłużnego

i poprzecznego oraz układu poziomego koryta rzeki. Decyzja ta określa zakres

planowanych prac, które będą polegały między innymi na odmuleniu dna (trasa rzeki

dostosowana zostanie do trasy istniejącej bez zmian i przekopów), umocnieniu stopy

skarpy opaską faszynową oraz obsiewie skarpy na biowłókninie na całej szerokości.

Przy mostach będą wykonane roboty umocnieniowe w postaci materacy gabinowych.

Przebudowane zostaną wskazane przepusty. Ponadto rozebrana będzie istniejąca

zastawka żelbetonowa i zlikwidowany utworzony przy niej próg. Zgodnie

z wyjaśnieniem inwestora planowana inwestycja ma na celu ograniczenie

podtopienia terenów położonych wzdłuż rzeki, czyli regulację przepływu rzeki,

a w konsekwencji ochronę przed powodzią przyległych do rzeki terenów. Mając na

uwadze powyższe, organy prawidłowo przyjęły, że wymienione roboty stanowią cel

publiczny wyszczególniony w art. 6 pkt 4 ustawy, zgodnie z którym celem publicznym

jest: budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska,

zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę, regulacji

przepływów i ochronie przed powodzią, a także regulacja i utrzymywanie wód oraz

urządzeń melioracji wodnych, będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek

samorządu terytorialnego.

Tutejszy Sąd zajmował się także kwestiami proceduralnymi, związanymi

z wydawaniem decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego.

W wyroku z dnia 17 października 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 38/13) Sąd

stwierdził, że zgodnie z art. 54 pkt 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego określa

warunki i szczegółowe zasady zagospodarowania terenu oraz jego zabudowy

wynikające z przepisów odrębnych. O charakterze tej decyzji przesądza również

przepis art. 56 ustawy planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który stanowi,

że nie można odmówić ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego, jeżeli

zamierzenie inwestycyjne jest zgodne z przepisami odrębnymi. Organ prowadzący

postępowanie w sprawie ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego ma

obowiązek dokonania konkretyzacji warunków wynikających z przepisów prawa

powszechnie obowiązującego w stosunku do planowanej inwestycji, która ma być

zrealizowana na wskazanym przez inwestora terenie. Taki obowiązek przewiduje

149

art. 53 ust. 3 pkt 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który

stanowi, że właściwy organ w postępowaniu związanym z wydaniem decyzji

o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego dokonuje analizy warunków i zasad

zagospodarowania terenu oraz jego zabudowy, wynikających z przepisów

odrębnych. Pod pojęciem „przepisów odrębnych” należy rozumieć zarówno przepisy

innych ustaw, jak i przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym, o ile nakładają one w sposób wyraźny jakieś ograniczenia. Decyzja

o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego ma więc charakter deklaratoryjny,

gdyż organ stwierdza w niej jedynie czy w świetle powszechnie obowiązującego

prawa dopuszczalna jest realizacja danej inwestycji na wskazanym przez inwestora

terenie. Organ, rozpatrując wniosek inwestora, bada jedynie czy dana inwestycja

spełnia przesłanki ściśle określone przepisami prawa. To nie od uznania organu

zależy, czy na danym terenie będzie możliwa realizacja danej inwestycji celu

publicznego, lecz od tego, czy taką możliwość w konkretnym wypadku przewidują

przepisy prawa.

Z kolei w wyroku z dnia 10 marca 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 77/13) wskazano,

że decyzja organu pierwszej instancji nie zawiera wszystkich obligatoryjnych

elementów. W części opisowej określono wprawdzie rodzaj spornej inwestycji

w sposób pozwalający na ocenę prawidłowości zakwalifikowania jej jako inwestycji

celu publicznego, a także zawarto ustalenia dotyczące warunków zabudowy

i wymagań kształtowania ładu przestrzennego oraz ustalenia dotyczące ochrony

środowiska, jednakże część ta nie odpowiada części graficznej. Stanowiący

integralną część decyzji załącznik w postaci mapy zasadniczej jest nieczytelny.

Oznaczono na nim jedynie granice wnioskowanej działki z zaznaczonym dojazdem

do działki. Nie oznaczono zaś linii rozgraniczających teren inwestycji i obszaru,

na który inwestycja będzie oddziaływać. Linie rozgraniczające są podstawowym

elementem załącznika do decyzji, gdyż ich wyznaczenie jest punktem wyjścia do

ustalenia obszaru oddziaływania. Dodać przy tym należy, że na kopii mapy powinien

się znaleźć cały obszar objęty szeroko rozumianym oddziaływaniem a nie tylko

miejsce lokalizacji inwestycji. Takie określenie jest niezbędne zarówno w celu

ustalenia stron postępowania, jak i z punktu widzenia ochrony interesów osób

trzecich. Organ winien też wyjaśnić sposób wyznaczenia tego obszaru i określić

na jakiej podstawie ustalono sposób oddziaływania. Zasięg wskazanego obszaru

podlega merytorycznej ocenie organu, który może nawet uznać, że jest on

nieprawidłowo przedstawiony. W związku z tym dopiero wyznaczenie linii

150

rozgraniczających pozwoli na usytuowanie inwestycji, co z kolei jest niezbędne do

określenia obszaru jej oddziaływania i ustalenia stron postępowania.

Rozpatrując skargi na uchwały rady gmin w sprawie studium uwarunkowań

i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego Sąd zajmował się zarówno kwestiami procedury

obowiązującej przy podejmowaniu uchwał, jak i treścią uchwał pod kątem ich

zgodności z prawem.

W wyroku z dnia 29 sierpnia 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 612/13) podniesiono,

że zaskarżona uchwała – w przedmiocie wyznaczenia kierunków rozwoju energetyki

opartej na odnawialnych źródłach energii na terenie gminy – jest sprzeczna

z art. 10 ust. 2a ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym, zgodnie z którym, jeżeli na obszarze gminy przewiduje się

wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające

energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW, a także ich

stref ochronnych związanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu

i użytkowaniu terenu; w studium ustala się ich rozmieszczenie. W świetle powołanej

regulacji prawnej nie może budzić wątpliwości, że regulacja zawarta w zaskarżonej

uchwale, a dotycząca dopuszczalnej lokalizacji pojedynczej turbiny wiatrowej

wytwarzającej energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW

oraz elektrowni wiatrowej od zabudowań mieszkalnych i siedliskowych, powinna

znaleźć się w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego

gminy. Zgodnie zaś z art. 9 ust. 2 powołanej ustawy sporządzenie studium należy do

kompetencji wójta a nie rady gminy. Z żadnego przepisu nie wynika także

uprawnienie rady gminy do uchwalania wytycznych co do lokalizacji farm wiatrowych

w gminie, które następnie wiązałyby wójta w procesie planistycznym związanym

ze sporządzeniem studium. Procedura związana z przystąpieniem do sporządzenia

studium, jego sporządzeniem oraz uchwaleniem została szczegółowo uregulowana

w art. 9-12 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym,

a kompetencje w tym zakresie zostały wyraźnie podzielone pomiędzy organ

uchwałodawczy i organ wykonawczy gminy. Tym samym za niedopuszczalne uznać

należy rozszerzanie kompetencji rady gminy w omawianej procedurze ponad te,

określone w powołanych przepisach. W szczególności samodzielnej podstawy

prawnej do podjęcia zaskarżonej uchwały nie mogły stanowić przepisy art. 18 ust. 1

w zw. z art. 7 ust. 1 pkt 1 i 5 ustawy o samorządzie gminnym, które nie są przepisami

prawa materialnego. Natomiast przepis art. 9 ust. 1 ustawy o planowaniu

151

i zagospodarowaniu przestrzennym uprawnia radę gminy jedynie do podjęcia

uchwały o przystąpieniu do sporządzenia studium.

W wyroku z dnia 10 października 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 481/13)

wskazano, że w odniesieniu do potrzeby umieszczania w planie miejscowym

terenów, o których mowa w art. 15 ust. 3 pkt 1 ustawy o planowaniu

i zagospodarowaniu przestrzennym należy wyjaśnić, że w tym zakresie w zależności

od potrzeb w planie określa się granice obszarów wymagających przeprowadzenia

scaleń i podziałów, co oznacza, że brak wskazania w planie miejscowym takich

granic obszarów nie może być uznane za naruszenie zasad sporządzania planu,

skoro w tym względzie ustawodawca pozostawił organowi uchwałodawczemu

swobodę wynikającą z uprawnienia do kształtowania przestrzeni na terenie gminy.

Zapis taki będzie uzależniony od tego czy stan faktyczny terenu oraz planowana

zabudowa będą wymagały ustalenia takich granic obszarów scaleń i podziałów już

na etapie jego uchwalania. Nieco inaczej wygląda sytuacja odnośnie do

obligatoryjnego zapisu planu wynikającego z art. 15 ust. 2 pkt 8 ustawy o planowaniu

i zagospodarowaniu przestrzennym, z którego wynika, że w planie miejscowym

określa się obowiązkowo szczegółowe zasady i warunki scalania i podziału

nieruchomości objętych planem miejscowym. W odniesieniu do tak skonstruowanego

obowiązku w doktrynie przeważa pogląd, że obowiązek zawarcia w planie zagadnień

określonych w art. 15 ust. 2 powołanej ustawy nie jest bezwzględny, lecz musi

ulegać dostosowaniu do warunków faktycznych panujących na obszarze objętym

planem (Z. Niewiadomski [red.]: Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym, Komentarz, Warszawa C.H. Beck 2011, s. 162-163). Należy zatem

stwierdzić, że plan musi zawierać obligatoryjne elementy, jeżeli stan faktyczny

obszaru objętego planem uzasadnia dokonanie takich ustaleń, jeżeli zaś stan

faktyczny obszaru objętego planem nie daje podstaw do zamieszczania w nim

obowiązkowych ustaleń to ich brak nie może stanowić o jego niezgodności

z prawem.

Z kolei w wyroku z dnia 27 czerwca 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 459/13) Sąd

wskazał, że podnoszony w skardze argument, że na terenie udokumentowanych złóż

surowców mineralnych nie można realizować zabudowy i w związku z tym, aby

można było realizować określone w studium kierunki zagospodarowania

przestrzennego wskazane jest wyeksploatowanie złoża i zrekultywowanie w kierunku

rolnym, a następnie wykonanie miejscowego planu zagospodarowania

przestrzennego, zgodnego z kierunkiem określonym w studium gminy

152

mieszkalno-usługowym i rekreacyjnym, nie oznacza, że organy gminy mają „wolną

rękę” przy uchwalaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i nie

są związane ustaleniami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania

przestrzennego. Faktem jest, iż studium nie ma mocy aktu powszechnie

obowiązującego, nie jest zatem aktem prawa miejscowego, lecz jednak jako akt

planistyczny określa politykę przestrzenną gminy i bezwzględnie wiąże organy gminy

przy sporządzeniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Określone obszary gminy mogą być zatem przeznaczone w planie miejscowym pod

teren eksploatacji odkrywkowej, jeśli wcześniej w studium uwarunkowań i kierunków

zagospodarowania przestrzennego gmina wskaże te obszary jako przewidziane pod

taki teren. Plan zagospodarowania przestrzennego ma stanowić uszczegółowienie

zapisów zawartych w studium, a nie ich dowolną interpretację czy wręcz całkowitą

zmianę. Zmiana przeznaczenia terenów w planie miejscowym, jeżeli nie była

przewidziana w studium, może być dokonana przez gminę wyłącznie po uprzedniej

zmianie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego,

z zachowaniem trybu, w jakim studium jest uchwalane.

Natomiast w wyroku z dnia 10 września 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 539/13)

Sąd stwierdził, że okoliczność podniesienia rzędnych terenu i fakt samodzielnego

ustalenia przez gminę, że teren nie jest już terenem zalewowym, w ocenie Sądu nie

zmienia tego, że studium ochrony przeciwpowodziowej obowiązuje i dopóki

dokument ten będzie obowiązywał w takim kształcie to obowiązkiem gminy będzie

jego przestrzeganie i stosowanie przy uchwalaniu planów miejscowych. Decyzja

dyrektora regionalnego gospodarki wodnej wydana w oparciu o art. 88l ust. 2 Prawa

wodnego nie znosi jeszcze obowiązywania studium ochrony przeciwpowodziowej

i ustaleń płynących z tego dokumentu. W oparciu o taką decyzję w drodze wyjątku

można jedynie zwolnić z zakazów wymienionych w art. 88l ust. 1, co jednak nie

oznacza, że samo studium przestaje obowiązywać w części w jakiej określa obszary

bezpośredniego zagrożenia powodzią (przez obecnie obowiązującą ustawę

określane jako obszary szczególnego zagrożenia powodzią). Nie oznacza

to oczywiście, że gmina nie może próbować realizować zasady władztwa

planistycznego, także na terenach zagrożonych powodzią. Gmina jak najbardziej

może zgodnie z obowiązującymi przepisami szczególnymi określać warunki

zabudowy co do tych obszarów, takie jak na przykład rzędne terenu, powierzchnia

zabudowy czy też minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej, jak również

nieprzekraczalne linie zabudowy. Jednakże, co najistotniejsze, gmina zobowiązana

153

jest oznaczyć precyzyjnie i zgodnie z przywołanymi zapisami studium obszary

szczególnego zagrożenia powodzią. Musi to być wyraźnie oznaczone w planie. Taki

zapis nie wyklucza jednoczesnego określenia funkcji usługowej dla danych

obszarów. W takiej sytuacji zapis musi być jednak zredagowany precyzyjnie, tak

żeby wynikało z niego jednoznacznie, że dopuszcza się realizację funkcji np.

usługowej (dla danych terenów leżących na obszarze zagrożenia

przeciwpowodziowego), ale pod warunkiem uzyskania zgody w formie decyzji

dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej wydanej na podstawie

art. 88l ust. 2 Prawa wodnego. Przy takich zapisach planu inwestor będzie zdawał

sobie sprawę z faktu na jakich terenach zamierza inwestować. Ponadto realizacja

zamierzenia zgodnie z art. 88l ust. 2 Prawa wodnego zależeć będzie od uzyskania

decyzji właściwego organu o zwolnieniu z zakazów określonych

w art. 88l ust. 1 Prawa wodnego.

W wyroku z dnia 31 października 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 726/13) Sąd

wskazał, że w studium kwalifikuje się poszczególne obszary gminy i określa się ich

przeznaczenie, zgodnie z prowadzoną przez gminę polityką przestrzenną. Mimo

że, nie jest ono aktem prawa miejscowego, to jako akt kierownictwa wewnętrznego

określa politykę przestrzenną gminy i bezwzględnie wiąże organy gminy przy

sporządzeniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Jeżeli więc

w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmina

wskaże określone tereny jako przewidziane pod określoną zabudowę lub funkcję,

to obszary te powinny być przeznaczone w planie miejscowym pod zabudowę lub

funkcję danego rodzaju. Ustalenia poczynione w planie miejscowym winny zatem

w istocie wynikać z zapisów studium. W ramach uprawnień wynikających z władztwa

planistycznego gmina może wprawdzie zmienić w planie miejscowym

dotychczasowe przeznaczenie określonych obszarów gminy, jednak wyłącznie w

granicach zakreślonych ustaleniami studium uwarunkowań i kierunków

zagospodarowania przestrzennego. Natomiast zmiany w planie miejscowym

przeznaczenia terenów nie przewidzianych w studium do takiej zmiany, gmina może

dokonać po uprzedniej zmianie studium uwarunkowań i kierunków

zagospodarowania przestrzennego

- z zachowaniem trybu, w jakim studium jest uchwalane (art. 27 ustawy o planowaniu

i zagospodarowaniu przestrzennym). Wynika to również jasno z obowiązku wójta,

burmistrza albo prezydenta miasta dokonywania oceny aktualności studium i planów

miejscowych (przeprowadzania w tym zakresie analiz zmian w zagospodarowaniu

154

przestrzennym gminy z uwzględnieniem decyzji zamieszczonych w rejestrach,

o których mowa w art. 57 ust. 1-3 i art. 67 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym oraz wniosków w sprawie sporządzenia lub zmiany planu

miejscowego) co najmniej raz w czasie kadencji rady. Inne przeznaczenie

określonego terenu w planie miejscowym niż w studium należy uznać jako istotne

naruszenie prawa w postaci art. 9 ust. 4 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym. Nawet, gdy studium dopuszcza korektę określonych granic pomiędzy

wyodrębnionymi kategoriami terenów, nie oznacza to, że organy gminy mają „wolną

rękę” przy uchwalaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i nie

są związane ustaleniami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania

przestrzennego

Podsumowując stwierdzić należy, iż w roku sprawozdawczym część

zagadnień pojawiających się w sprawach zawisłych przez Sądem stanowiła

powtórzenie kwestii rozstrzyganych już w latach ubiegłych, natomiast część

dotyczyła nowych kwestii, wyłaniających się w trakcie uchwalania przez gminy

miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, czy też wydawania decyzji

o ustaleniu warunków zabudowy.

3/ gospodarka nieruchomościami

W 2013 r. do Sądu wpłynęło 51 spraw z zakresu gospodarki

nieruchomościami (w tym 2 skargi na bezczynność organu administracji), co stanowi

2,23 % ogólnej liczby spraw, które wpłynęły do Sądu w analizowanym okresie.

Z poprzedniego okresu sprawozdawczego pozostało do załatwienia 6 spraw.

W tym okresie Sąd rozpoznał 52 spraw z omawianego zakresu (w tym

2 skargi na bezczynność organu administracji), co stanowi 2,52 % ogółu spraw

załatwionych w tym okresie przez tutejszy Sąd.

Rozpoznane sprawy dotyczyły:

trwałego zarządu nieruchomościami - Sąd odrzucił 1 skargę;

scalania oraz podziału nieruchomości - w tej grupie Sąd oddalił 3 skargi,

uwzględnił 1 skargę i uchylił zaskarżone postanowienie, a 3 skargi odrzucił;

opłaty adiacenckiej oraz opłaty za niezagospodarowanie nieruchomości

w zakreślonym terminie - z tego zakresu Sąd 2 skargi oddalił, a 1 skargę

odrzucił;

przekształcenia użytkowania wieczystego w prawo własności - w tej grupie

Sąd rozpoznał 10 spraw, oddalając 9 skarg i uchylając decyzje organów obu

155

instancji w 1 sprawie;

innych spraw o symbolu podstawowym 607 - w tej grupie rozpoznano

31 spraw, z tego oddalono 7 skarg, w 2 sprawach stwierdzono nieważność

zaskarżonego aktu, w 2 stwierdzono nieważność aktu prawa miejscowego,

w 1 sprawie stwierdzono niezgodność zaskarżonego aktu z prawem, również

w 1 sprawie stwierdzono nieważność zaskarżonego aktu, ponadto umorzono

postępowanie sądowoadministracyjne w 3 sprawach, a w 15 - odrzucono

skargi.

W sprawie dotyczącej opłaty adiacenckiej o sygn. akt II SA/Ol 1392/12, Sąd

podzielił przyjęte w orzecznictwie sądów administracyjnych stanowisko,

że sporządzenie operatu szacunkowego przed formalnym wszczęciem postępowania

w sprawie naliczenia opłaty adiacenckiej jest dopuszczalne i racjonalnie

uzasadnione. Z dokumentu tego może bowiem wynikać, że na skutek podziału

nieruchomości nie doszło do wzrostu jej wartości. W takiej sytuacji bezprzedmiotowe

byłoby wszczynanie postępowania na podstawie art. 98a ust. 1 ustawy o gospodarce

nieruchomościami. Podkreślił przy tym, że sporządzenie operatu szacunkowego

przed wszczęciem postępowania jest dopuszczalne, jeżeli strona miała możliwość

zapoznania się z jego treścią i zgłoszenia do niego uwag.

W sprawie z zakresu przekształcenia użytkowania wieczystego w prawo

własności o sygn. akt II SA/Ol 702/13, Sąd stanął na stanowisku, że do opłaty

z tytułu przekształcenia nieruchomości pozostającej w Zasobie Własności Rolnej

Skarbu Państwa ma zastosowanie art. 4 ust. 14 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.

o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości

(Dz. U. z 2012 r., poz. 83 z późn. zm., dalej: p.p.u.w.). Ustawa ta odnosi się bowiem

w równym stopniu do nieruchomości Skarbu Państwa, którymi gospodarują

starostowie, jak i do nieruchomości, w stosunku do których prawo własności Skarbu

Państwa wykonują inne państwowe osoby prawne, w tym Agencja Nieruchomości

Rolnych. Wobec tego powołany przepis, mimo że pozostaje w związku z art. 23 ust.

3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, dotyczy wszystkich nieruchomości,

za których przekształcenie pobierana jest opłata. Sąd wziął pod uwagę, że art. 4 ust.

14 ustawy p.p.u.w. przewiduje odpowiednie stosowanie art. 23 ust. 3 ustawy

o gospodarce nieruchomościami, a nie stosowanie tego przepisu wprost. Sąd

zaznaczył też, że ograniczenie przedmiotowe w tym przepisie do nieruchomości,

o których mowa w wymienionym art. 23 ust. 1 dotyczy wpływów osiąganych

156

ze sprzedaży, opłat z tytułu trwałego zarządu, użytkowania, czynszu dzierżawczego

i najmu nieruchomości Skarbu Państwa, lecz nie dotyczy wpływów osiąganych

z opłat uzyskiwanych z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu

Państwa oraz odsetek za nieterminowe wnoszenie tych należności. Opłata z tytułu

przekształcenia stanowi bowiem substytut opłaty z tytułu użytkowania wieczystego

(tutaj odpowiednie stosowanie), a więc ograniczenie związane z art. 23 ust. 1 ustawy

o gospodarce nieruchomościami do niej się nie odnoszą. Sąd wyjaśnił również,

że potrącenie na podstawie powoływanego art. 4 ust. 14, 25% środków

uzyskiwanych z wpływów osiąganych z opłat z tytułu odpłatnego przekształcenia

prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, nie jest potrąceniem

w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Nie można bowiem przyjąć, jakie

podmioty, w takiej sytuacji, byłyby jednocześnie dłużnikami i wierzycielami, ani

że każda z nich mogłaby potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej.

Prawo do 25% należnej opłaty z tytułu przekształcenia, stanowiącej dochód powiatu,

wynika z tego samego stosunku administracyjnego, w zakresie którego orzeczono

o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego i opłacie. Nie budzi więc

wątpliwości, że o tym prawie (uprawnieniu) orzeka się w drodze decyzji

administracyjnej, za czym przemawia treść całego art. 4 p.p.u.w.

Spośród innych spraw dotyczących omawianej tematyki, wskazać należy na

wyrok zapadły w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 227/13, w którym Sąd dokonywał

wykładni pojęcia „użyteczności publicznej”, użytego w art. 6 ust. 2 ustawy

o samorządzie powiatu. Przepis ten ogranicza możliwość prowadzenia działalności

przez powiat do zadań o tym właśnie charakterze. Pojęcie „użyteczności publicznej”

nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę w sposób precyzyjny. W ocenie tut.

Sądu wyrażenia tego nie można odczytywać w sposób krępujący aktywność

samorządu, podejmowaną dla dobra lokalnej społeczności i środowiska naturalnego.

Z treści art. 1 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce

komunalnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz. 236 z późn. zm.), wynika, że zadania

o charakterze użyteczności publicznej obejmują zadania własne jednostek

samorządu terytorialnego różnego szczebla. W przypadku powiatu działalność

gospodarcza w zakresie użyteczności publicznej oznacza wykonywanie przez powiat

tych zadań własnych wymienionych w art. 4 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatu,

które bezpośrednio powiązane są z bieżącym i nieprzerwanym zaspokajaniem

potrzeb wspólnoty w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Sąd

zaznaczył, że pomocnym dla ustalenia zakresu pojęcia „użyteczności publicznej”

157

może być także analiza pojęcia „inwestycji celu publicznego”, zdefiniowanego

w art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami,

myśl którego inwestycję celu publicznego stanowią działania o znaczeniu lokalnym

(gminnym) i ponadgminnym (powiatowym, wojewódzkim, krajowym) realizujące cele,

o których mowa w art. 6 ustawy. W tym zaś przepisie ustawodawca ustalił zamknięty

katalog celów publicznych w tym sensie, że wzmiankowane w pkt 10 tego artykułu

„inne cele” to cele określone konkretnie w odrębnych ustawach. W konsekwencji

przyjmowane jest, że nie każde zamierzenie, które dałoby się zakwalifikować jako

„dotyczące ogółu, służące ogółowi, powszechne, społeczne” może być uznane za cel

publiczny. Stosownie do art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami celami

publicznymi są: budowa i utrzymywanie przewodów i urządzeń służących do

przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń

niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń (pkt 2); budowa oraz

utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska (pkt 4).

Uwzględniając powyższe Sąd stwierdził, że działalność polegająca na prowadzeniu

przez powiat elektrowni słonecznej obejmuje cele służące realizacji zadań powiatu

w zakresie ochrony środowiska oraz utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń

użyteczności publicznej. Inwestycja ta ma powstać na nieruchomości stanowiącej

współwłasność powiatu, a więc będzie stanowiła współwłasność tej jednostki.

Ponadto, przedsięwzięcie to ma na celu również prowadzenie badań

i rozpowszechnianie wiedzy na temat tego rodzaju odnawialnego źródła energii,

tj. pozyskiwanego ze światła słonecznego, co odpowiada zadaniu własnemu powiatu

określonemu w art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy o samorządzie powiatu, czyli edukacji

publicznej.

W wyroku tym Sąd stwierdził ponadto, że nie można odmówić jednostce

samorządu terytorialnego prawa bycia wspólnikiem wraz z innymi jednostkami

samorządu terytorialnego, które także będą realizować zadania własne w ramach

założonej spółki. W przypadku powstania spółki z udziałem jednostek samorządu

terytorialnego różnych szczebli nie dochodzi do konkurowania ze sobą tych

jednostek czy wkraczania w cudze zadania, ale wspierania się w dążeniu do jak

najlepszego i skutecznego wypełnienia zadań własnych każdej ze stron umowy.

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 425/13 Sąd stwierdził, że art. 68 ust. 1 pkt 1

ustawy o gospodarce nieruchomościami przewiduje możliwość zastosowania przez

organ wykonawczy gminy bonifikaty od ceny nieruchomości zbywanej, jeżeli istnieje

stosowna uchwała rady gminy. Stosownie zaś do art. 68 ust. 1b powołanej ustawy,

158

w zarządzeniu wojewody albo uchwale rady lub sejmiku, o których mowa w ust.

1, określa się w szczególności warunki udzielania bonifikat i wysokość stawek

procentowych. Przepis ten zawiera normę kompetencyjną, której całość wyznacza

również cytowany wyżej ust. 1 art. 68. Zestawienie obu przywołanych przepisów

prowadzi do wniosku, że rada gminy nie ma obowiązku udzielenia bonifikat przy

sprzedaży nieruchomości gminnych w drodze bezprzetargowej, lecz jeżeli zdecyduje

się na ich wprowadzenie, to podjęta w tym zakresie uchwała powinna określać

warunki udzielania bonifikat. Ma to na celu zapewnienie przejrzystości zasad, na

jakich będą one udzielane. Sąd stwierdził, że od dnia wejścia w życie ustawy z dnia

5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie

niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 206, poz. 1590) organ stanowiący jednostki

samorządu terytorialnego nie jest już uprawniony do wyrażenia indywidualnej zgody

na udzielenie bonifikaty od ceny sprzedawanej nieruchomości ustalonej zgodnie

z art. 67 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami. W wyniku nowelizacji

art. 68 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, obecnie w przypadku

zbywania przez gminę nieruchomości, to organ wykonawczy gminy decyduje

o obniżkach cen przy sprzedaży poszczególnych nieruchomości, z zastrzeżeniem,

że działa zgodnie z zasadami ustalonymi uprzednio przez organ stanowiący

i stosuje stawki procentowe ustalone przez ten organ. Sąd zaznaczył, że powyższy

podział kompetencji nie dopuszcza wyjątków, wobec czego w przypadku braku aktu

prawa miejscowego regulującego warunki udzielania bonifikat i wysokości stawek

procentowych obowiązujących przy zakupie nieruchomości, rada gminy nie może

rozstrzygnąć tej kwestii w drodze uchwały o charakterze indywidualnym.

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 740/13 Sąd rozważał natomiast, czy rada

gminy jest uprawniona wyrażenia zgody na sprzedaż gminnych nieruchomości

gruntowych w trybie przetargu ograniczonego. Sąd wywiódł z art. 18 ust. 2 pkt 9

lit. a ustawy o samorządzie gminnym, że rada gminy jest uprawniona jedynie do

określania zasad gospodarowania mieniem gminy. Samo natomiast gospodarowanie

jest już wyłączną kompetencją wójta (burmistrza, prezydenta miasta), o czym

stanowi art. 30 ust. 2 pkt 3 wymienionej ustawy. Jedynie do czasu określenia przez

siebie zasad gospodarowania mieniem rada gminy posiada dodatkowe uprawnienie

polegające na udzielaniu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) zgody na

dokonanie czynności w zakresie tegoż gospodarowania. Sąd zaznaczył,

że powyższe nie oznacza jednak, że organ uchwałodawczy posiada uprawnienie do

określenia formy przetargu, po przeprowadzeniu którego nieruchomość gminna

159

może być zbyta. W art. 40 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami

ustawodawca ustanowił cztery formy przetargu, lecz zgodnie z art. 40 ust. 3 tej

ustawy, decyzję o zastosowanej formie przetargu ustawodawca pozostawił

organizatorowi przetargu. W ustawie nie zdefiniowano pojęcia „organizator

przetargu”, jednak zdaniem Sądu należało przyjąć, że organizatorem przetargu jest

właściwy organ, to jest starosta w odniesieniu do nieruchomości stanowiących

własność Skarbu Państwa oraz organ wykonawczy gminy, powiatu i województwa

w odniesieniu do nieruchomości stanowiących odpowiednio własność gminy, powiatu

i województwa. Za tym, że organizatorem takiego przetargu w przypadku gminy

powinien być właściwy organ wykonawczy gminy przemawia dodatkowo art. 30 ust. 2

pkt 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami, zgodnie z którym do zadań wójta

gminy należy w szczególności gospodarowanie mieniem komunalnym.

W konsekwencji powyższego Sąd stwierdził, że organ stanowiący gminy nie jest

władny do decydowania o formie wskazanego w spornej uchwale przetargu,

bo te kompetencje zastrzeżone zostały dla organu wykonawczego gminy.

W sprawach z zakresu gospodarki nieruchomościami w omawianym okresie

tylko 2 orzeczenia tut. Sądu były przedmiotem skarg kasacyjnych. Nie zostały one

rozpoznane w analizowanym okresie.

Analiza orzeczeń Sądu wydanych w omawianych sprawach prowadzi do

wniosku, że prawidłowa interpretacja przepisów prawa regulującego problematykę

gospodarki nieruchomościami nie sprawia organom administracji publicznej

większych problemów.

Do odrębnej grupy należą sprawy dotyczące mienia przejętego z naruszeniem

prawa. W 2013 r. wpłynęła tylko 1 sprawa tego rodzaju i dotyczyła przejęcia

gospodarstwa rolnego. Stanowiło to zaledwie 0,04 % ogólnej liczby spraw, które

wpłynęły do Sądu w analizowanym okresie. Wniesiona skarga została oddalona.

W tej sprawie nie wniesiono skargi kasacyjnej.

W tej sprawie, o sygn. akt II SA/Ol 769/13, Sąd podzielił pogląd prezentowany

w postanowieniach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 maja 2009 r.

sygn. akt I OW 28/09 i z dnia 1 kwietnia 2010 r. sygn. akt I OW 164/09, że sprawy

zakończone wydaniem decyzji o przejęciu na rzecz Państwa nieruchomości

na podstawie dekretów z dnia 5 września 1947 r. i z dnia 27 lipca 1949 r. - wówczas,

gdy istniały - należały do kategorii spraw z zakresu administracji rządowej. Wobec

powyższego, przy wskazywaniu organu wyższego stopnia do rozpatrzenia sprawy

stwierdzenia nieważności takiego orzeczenia, odnieść się należy do najnowszej

160

regulacji, a mianowicie do ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie

i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 31, poz. 206), która weszła

w życie w dniu 1 kwietnia 2009 r. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 5 tej ustawy, do

właściwości wojewody, jako organu administracji rządowej w województwie, należą

wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie, niezastrzeżone

w odrębnych ustawach na rzecz innych organów tej administracji, to jest organów

administracji rządowej. Natomiast zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy, wojewoda jest

organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania

administracyjnego. Skoro zatem z odrębnych ustaw nie wynika, który z organów

administracji rządowej jest właściwy w określonej sprawie z zakresu administracji

rządowej, to organem właściwym w takiej sprawie, także jako organ wyższego

stopnia, jest wojewoda.

4/ sprawy z zakresu gospodarki wodnej, w tym ochrony wód, budownictwa wodnego, melioracji i zaopatrzenia w wodę

W 2013 r. wpływ spraw, oznaczonych symbolem 609, podobnie jak w roku

poprzednim, nie był duży. Nie wpłynęła ani jedna skarga dotycząca pozwoleń

wodnoprawnych i budownictwa wodnego, melioracji wodnych, opłat melioracyjnych,

spółek wodnych i związków wałowych. Wpłynęła jedna skarga w sprawie dotyczącej

przywrócenia stosunków wodnych na gruncie, zarejestrowana w Repertorium SA pod

sygnaturą II SA/Ol 395/13, co stanowi zaledwie 0,04 % ogólnego wpływu do WSA

w Olsztynie. Skarga ta została uwzględniona, co stanowi znikomy odsetek (0,05 %)

w stosunku do wszystkich spraw załatwionych w tutejszym Sądzie. Dokonując

merytorycznej kontroli sądowoadministracyjnej w tej sprawie Sąd stwierdził, że dla

przypisania odpowiedzialności za szkodliwą zmianę stosunków wodnych konieczne

jest ustalenie związku przyczynowego między działaniem a szkodą. W tym celu

niezbędne jest dopuszczenie przez organ administracji dowodu z opinii biegłego,

gdyż bez wiadomości specjalnych nie sposób ocenić, czy nastąpiła zmiana

stosunków wodnych. W sprawie tej skarga została uwzględniona z przyczyn

procesowych. Organ przeprowadził bowiem dowód z trzech opinii rzeczoznawców

i nie dokonał należytej ich oceny, poprzestając jedynie na przytoczeniu konkluzji

jednej z nich. Ponadto Sąd stwierdził, że - wydając decyzję na podstawie art. 29 ust.

3 Prawa wodnego - organ winien dokładnie określić nałożone na stronę obowiązki

tak, by mogły one być należycie przez nią wykonane lub wyegzekwowane

w postępowaniu egzekucyjnym. W sprawie tej natomiast organ nie określił

precyzyjnie, jakie czynności strona zobowiązana jest wykonać a takie określenie 161

obowiązku nie tylko uniemożliwia wykonanie decyzji, ale pozbawia możliwości oceny,

czy ewentualne jej wykonanie będzie zgodne z treścią obowiązku nałożonego na

strony.

W 2013 roku wpłynęła jedna skarga kasacyjna od wyroku, wydanego w 2012

roku, w sprawie, w której przedmiotem było przywrócenie terminu do wniesienia

odwołania w sprawie umorzenia postępowania dotyczącego zmian wody na gruncie,

która została przekazana do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

5/ rolnictwo

W 2013 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło

12 spraw z zakresu rolnictwa i leśnictwa, gospodarowania nieruchomościami rolnymi

i leśnymi, ochrony gruntów rolnych i leśnych gospodarki łowieckiej, rybołówstwa oraz

ochrony zwierząt, co stanowi 0,52 % ogólnego wpływu spraw do WSA w 2013 r.

Wpływ zmniejszył się o kilka spraw w stosunku do roku 2012 (15 spraw). Jedna

sprawa wpłynęła - z zakresu ochrony gruntów rolnych i leśnych, dwie sprawy

z zakresu lasów oraz zalesiania gruntów rolnych, siedem z zakresu weterynarii

i ochrony zwierząt oraz dwie inne o symbolu podstawowym 616. Sąd rozpoznał

11 spraw z powyższego zakresu, a dwie pozostały do rozpoznania na następny

okres sprawozdawczy.

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 264/13, Sąd poddawał ocenie legalność decyzji

organu administracji weterynaryjnej zakazującej rolnikowi wprowadzania do obrotu

zwierząt gospodarskich, bez pisemnej zgody powiatowego lekarza weterynarii oraz

nakazującej zachowanie określonych wymogów czystości zwierząt, sprzętu, linii

technologicznej, poideł i karmideł, w których znajdowała się pasza zawierająca

niedozwolone białko pochodzące od zwierząt lądowych oraz bezzwłoczne zgłaszanie

każdego przypadku padnięcia loch. Sąd oddalając skargę, nie podzielił zarzutu

skarżącego, że decyzja organu I instancji została oparta, o co najmniej dwie odrębne

podstawy prawa materialnego, to jest o art. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r.

o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, a także

o art. 54 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia

29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu

sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami

dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt, które zdaniem strony skarżącej,

powinny stanowić podstawę do odrębnych rozstrzygnięć administracyjnych organu

administracji weterynaryjnej, w odrębnych sprawach. Ze stanowiskiem tym Sąd się

162

nie zgodził stwierdzając, że powiatowy lekarz weterynarii był uprawniony do wydania

decyzji zawierającej określone nakazy i zakazy. Omawiając szczegółowo regulacje

prawne dotyczące ochrony zdrowia zwierząt, kontroli urzędowych przeprowadzanych

w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz

wprowadzania na rynek produktów pochodzenia zwierzęcego, Sąd stwierdził,

że Polska z momentem przystąpienia do Unii Europejskiej przyjęła na siebie m.in.

obowiązek stosowania nie tylko przepisów prawa krajowego, ale także przepisów

prawa unijnego. Sąd uznał, że w sprawie tej zostały one prawidłowo zastosowane.

Sąd stwierdził, że organ administracji weterynaryjnej, działając zgodnie z art. 7 ust.

1 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U.

z 2006 r. Nr 17, poz. 127 ze zm.) oraz § 3 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Rolnictwa

i Rozwoju Wsi z dnia 9 października 2006 r. w sprawie określenia spraw

rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych przez powiatowego lekarza

weterynarii albo urzędowego lekarza weterynarii z upoważnienia powiatowego

lekarza weterynarii (Dz. U z 2013, poz. 1286) zasadnie zastosował przewidziane

prawem środki w celu realizacji zadań wynikających z przepisów rozporządzenia

(WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r.

w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzonych w celu sprawdzenia zgodności

z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt

i dobrostanu zwierząt (Dz. Urz. UE L 165 z 30.04.2004, str. 1, z późn. zm., Dz. Urz.

UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 45, str. 200). Podczas decydowania, jakie

podjąć działania, właściwy organ uwzględnia rodzaj niezgodności oraz poprzednie

dane podmiotu gospodarczego w zakresie niezgodności. Działanie te mogą

obejmować środki i procedury wymienione w art. 54 ust. 2 lit a-h w/w rozporządzenia.

Ponadto Sąd nie podzielił również zarzutu skargi, iż brak jest podstawy prawnej,

w oparciu o którą w akcie administracyjnym możliwe byłoby warunkowanie obrotu

zwierzętami uprzednim uzyskaniem pisemnej zgody powiatowego lekarza

weterynarii, ze względu na brak regulacji prawnych, które określałyby formę prawną

udzielenia takiej zgody. Nakaz taki, w ocenie Sądu, nie narusza przepisów

zastosowanych w sprawie, w tym art. 54 w/w rozporządzenia. Ponadto Sąd wskazał,

iż z rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 października 2006 r.

wynika, że organ może cofnąć środki, o których mowa w art. 54 ust.

2 rozporządzenia z dnia 29 kwietnia 2004 r. Dlatego też taki zakaz wprowadzenia

loch do obrotu, niejako warunkowy, był zgodny z prawem.

Podobne stanowisko zajął tut. Sąd w wyrokach w sprawach o sygnaturach akt:

163

II SA/Ol 265/13 oraz II SA/Ol 355/13, w których oddalił skargi na decyzje Warmińsko-

Mazurskiego Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii w Olsztynie, utrzymujące w mocy

decyzje organów pierwszej instancji w przedmiocie odpowiednio: zakazu

weterynaryjnego i obowiązków weterynaryjnych.

Analiza orzeczeń Sądu, wydanych przez Sąd w sprawach z zakresu rolnictwa

prowadzi do wniosku, że właściwa interpretacja przepisów prawa nie budzi

większych wątpliwości.

6/ sprawy z zakresu ochrony środowiska

W 2013 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło

78 spraw z zakresu ochrony środowiska, co stanowiło 3,41 % ogólnego wpływu

spraw, a z poprzedniego okresu pozostały do załatwienia 4 sprawy. W porównaniu

z poprzednim rokiem nastąpił wzrost wpływu w tej kategorii, gdyż w 2012 r. spraw

tych zarejestrowano 61. Wśród spraw nowych: 3 dotyczyły opłat za korzystanie

ze środowiska, 15 - odpadów, 15 - ochrony przyrody, 20 - utrzymania czystości

i porządku na terenie gminy, a 24 zarejestrowano jako inne sprawy z zakresu

ochrony środowiska. Skargi na bezczynność organów w omawianej materii

wniesione zostały w 1 sprawie. W analizowanym okresie zakończono 76 spraw z tej

kategorii, co stanowiło 3,69 % ogółu załatwionych w 2013 r. spraw. Skargi kasacyjne

wniesione zostały w 12 sprawach.

Wśród spraw z zakresu opłat za korzystanie ze środowiska na uwagę

zasługują sprawy o sygn. akt II SA/Ol 934/13 i II SA/Ol 935/13. W sprawach tych Sąd

rozważał, czy w zaistniałym stanie faktycznym marszałek województwa prawidłowo

wymierzył w drodze decyzji opłatę za korzystanie ze środowiska z tytułu poboru wód

podziemnych. Uchylając wydane decyzje Sąd dostrzegł, że organ obowiązany był

załatwić wniosek o stwierdzenie nadpłaty w opłacie za korzystanie ze środowiska

stosownie do art. 75 i n. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa

(Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.), a nie ustalać różnicę między opłatą należną,

a wynikającą z wykazu. Wytknięto też organowi, że wadliwie zobowiązał podmiot do

zapłaty kwoty, która została bezspornie uiszczona. Wyjaśniono, że zgodnie z art. 284

ust. 1 i n. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska (Dz. U.

z 2013 r., poz. 1232 ze zm.) decyzję o wysokości opłaty za korzystanie ze

środowiska, bądź też ustalającą różnicę między opłatą należną a wynikającą

z wykazu, marszałek województwa wydaje tylko wtedy, gdy podmiot korzystając ze

164

środowiska w ogóle nie przedłożył wykazu zawierającego informacje i dane

o zakresie korzystania ze środowiska lub też zamieścił w wykazie informacje lub

dane nasuwające zastrzeżenia.

Wśród spraw dotyczących odpadów na uwagę zasługuje rozstrzygnięcie

zapadłe sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 137/13 w przedmiocie wzoru deklaracji

o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, składanej przez

właścicieli nieruchomości. Sąd, stwierdzając nieważność załącznika do uchwały

(stanowiącego wzór deklaracji) m.in. w części zawierającej pouczenie

o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, w uzasadnieniu wyroku

dokonał oceny kompetencji nadzorczych wojewody w odniesieniu do kontroli uchwał

podejmowanych na podstawie art. 6n ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r.

o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1399),

a w szczególności, czy organ ten posiada legitymację skargową w takim

postępowaniu. Dokonując analizy przepisów art. 11 ust. 1 ustawy z dnia

7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych oraz przepisów

rozdziału 3a ustawy o utrzymaniu czystości, Sąd uznał, że uchwała w sprawie wzoru

deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej

przez właścicieli nieruchomości, nie jest uchwałą organu gminy w sprawie finansowej

w rozumieniu art. 11 ust. 1 pkt 5 ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych.

Tym samym Sąd nie podzielił przeciwnego stanowiska wyrażonego przez WSA

w Lublinie w wyroku z dnia 28 grudnia 2012 r., sygn. akt I SA/Lu 932/12 i uznał,

że samo złożenie deklaracji ani nie powoduje powstania obowiązku ponoszenia

opłaty, gdyż powstaje on z mocy ustawy, ani nie kształtuje jej wysokości. Wzór

deklaracji ma natomiast zapewnić gminie prawidłowe obliczenie wysokości opłaty

(według sposobu określonego w ustawie, a wybranego przez gminę na mocy

odrębnej uchwały) oraz ułatwić jej składanie, co wynika wprost z art. 6n ust.

1 ustawy. Sąd podniósł, że zgodnie z art. 6 lit. o ustawy o utrzymaniu czystości

i porządku w gminach, w razie niezłożenia deklaracji albo uzasadnionych wątpliwości

co do danych zawartych w deklaracji wójt, burmistrz lub prezydent miasta określa

w drodze decyzji wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Zatem jedyną konsekwencją złożenia oświadczenia niezgodnie z prawdą lub

niezłożenia deklaracji w ogóle, jest ustalenie opłaty w decyzji administracyjnej, która

w sposób władczy rozstrzygnie o jej wysokości. Zaznaczono, że w rozpoznawanej

sprawie przedmiotem i istotą zaskarżonej uchwały jest tylko wzór deklaracji, a nie

sprawy finansowe w rozumieniu przepisów o regionalnych izbach obrachunkowych.

165

Zatem, to wojewoda jest uprawniony do jej badania w ramach nadzoru

sprawowanego nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego. Sąd

stwierdził, że takie stanowisko znajduje potwierdzenie w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia

1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz

niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897), w którym sam ustawodawca

postanowił, że jeżeli rada gminy nie podejmie w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia

w życie ustawy, m.in. uchwały, o której mowa w art. 6n ust. 1 ustawy o utrzymaniu

czystości i porządku w gminach, wojewoda wzywa ją do podjęcia uchwały,

wyznaczając termin na jej podjęcie. Po bezskutecznym upływie tego terminu

wojewoda wydaje w tej sprawie zarządzenie zastępcze. Przyjęte w tym trybie

zarządzenie wywołuje skutki prawne, takie jak akt prawa miejscowego. W ocenie

Sądu przepis ten wskazuje jednoznacznie, że organem nadzoru w odniesieniu do

przedmiotowej uchwały może być jedynie wojewoda, co przesądza o tym, że organ

ten posiada legitymację do wniesienia skargi w rozpoznawanej sprawie. Wyrokiem

z dnia 15 października 2013 r., sygn. akt II OSK 1706/13 Naczelny Sąd

Administracyjny oddalił skargę kasacyjną wniesioną od tego wyroku przez wojewodę.

W sprawach o sygnaturach akt II SA/Ol 221/13 i II SA/Ol 309/13 Sąd oddalił

skargi na uchwałę Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego w przedmiocie

uchwalenia Planu gospodarki odpadami dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego

za lata 2011-2016. W obu przypadkach Sąd uznał, że spółki, których instalacje nie

zostały uwzględnione w planie, jako regionalne instalacje do przetwarzania odpadów

komunalnych, nie posiadają legitymacji do wniesienia skargi, gdyż skarżona uchwała

nie naruszyła ich interesu prawnego. Podniesiono w tym względzie, że zgodnie

z utrwalonym już stanowiskiem judykatury, uchwała w sprawie planu gospodarki

odpadami nie jest aktem prawa miejscowego, na co wyraźnie wskazuje treść art.

29 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o odpadach. Plan gospodarki odpadami, nie zawiera norm

powszechnie obowiązujących a jest uchwałą nienormatywną podjętą w sprawie

z zakresu administracji publicznej w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 6 ustawy p.p.s.a.

W konsekwencji plan gospodarki odpadami jest uznawany za tzw. akt kierownictwa

wewnętrznego, stanowiący ramowy program działania na danym obszarze

w zakresie gospodarki odpadami i skierowany jest do organów administracji

publicznej, nie zaś do podmiotów zewnętrznych wobec administracji. Sąd stwierdził,

że treść upoważnienia ustawowego wynikającego z art. 14 ust. 6 i ust. 8 ustawy

o odpadach wyklucza, aby plany gospodarki odpadami mogły bezpośrednio

rozstrzygać o prawach lub obowiązkach podmiotów zewnętrznych.

166

Konsekwentnie, mając na uwadze stanowisko wyrażone w sprawie o sygn. akt

II SA/Ol 221/13, Sąd oddalił skargę tej samej spółki na uchwałę Sejmiku

Województwa Warmińsko-Mazurskiego w przedmiocie wykonania Planu gospodarki

odpadami dla województwa warmińsko-mazurskiego za lata 2011-2013, uznając,

iż skarżąca nie wykazała, aby jej interes prawny został w jakikolwiek sposób

naruszony wskutek podjęcia tego aktu prawa miejscowego. Wyjaśniono,

że stosownie do art. 15 ustawy o odpadach uchwała w sprawie wykonania

wojewódzkiego planu gospodarki odpadami jest realizacją i wykonaniem,

w określonym zakresie, zamierzeń wskazanych w planie, stanowi konsumpcję

postanowień planu i przepisów ustawy o odpadach z aktualnym stanem faktycznym

w zakresie gospodarki odpadami na terenie województwa. Jest odrębnym aktem od

planu gospodarki odpadami, który ma charakter pewnego programu działania na

danym obszarze w zakresie gospodarki odpadami i jest skierowanym do organów

administracji publicznej. Adresatem uchwały w sprawie wykonania planu są podmioty

zewnętrzne wobec administracji, w tym również skarżąca spółka. Sąd uwzględnił,

że przedmiotowa uchwała, określając instalacje strony skarżącej jako instalacje do

zastępczej obsługi regionu północno-wschodniego do momentu wybudowania

pozostałych instalacji regionalnych oraz jako instalacji regionalnej na wypadek awarii,

jak również instalacji zastępczej w regionie centralnym dotyczy sytuacji prawnej

skarżącej. Tym samym spółka ma interes prawny w zaskarżeniu uchwały w sprawie

wykonania planu gospodarki odpadami, lecz nie wykazała naruszenia tego interesu

prawnego w zakresie umieszczenia w wykazie instalacji stanowiącej jej własność

jako instalacji zastępczej i na wypadek awarii. Zauważono, że stosownie do art.

16 ust. 2 ustawy zmieniającej, w uchwale w sprawie wykonania planu mogą zostać

uwzględnione tylko takie instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych, które

w dniu 1 stycznia 2012 r. spełniały wymagania dotyczące regionalnych instalacji do

przetwarzania odpadów komunalnych.

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 83/13 Sąd oddalił skargę na decyzję

udzielającą zezwolenia na usunięcie drzew i krzewów z terenu 13 działek

i odmawiającą zezwolenia na usunięcie drzew i krzewów z terenu pozostałych 12

działek objętych wnioskiem. Sąd wyjaśnił, że stanowiący podstawę rozstrzygnięcia

art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody nie określa szczegółowych przesłanek

i kryteriów określających przypadki, które obligują organ administracji do udzielenia

takiego pozwolenia lub odmowy jego wydania. Rozstrzygnięcie sprawy odbywa się

w tym przypadku w granicach tzw. uznania administracyjnego. Analizując

167

prawidłowość wydanej w sprawie decyzji uznaniowej, Sąd uwzględnił cel

uregulowania art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody i wskazał, że ustawa ta

określa cele, zasady i formy ochrony przyrody żywej i nieożywionej oraz krajobrazu.

Ochrona przyrody w rozumieniu ustawy polega na zachowaniu, zrównoważonym

użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody, w tym zieleni

w miastach i wsiach oraz zadrzewień (art. 2 ust. 1 pkt 8 i 9 ustawy o ochronie

przyrody). Sąd podniósł, że z przepisów ustawy wynika, iż ochrona drzew jest

ochroną zdecydowanie ukierunkowaną na zachowanie tego elementu przyrody,

związaną z możliwością uzależnienia przez organ zgody na usunięcie drzewa od

jego przesadzenia, lub zastąpienia innym drzewem, wiążącą się ze znacznymi

opłatami i wysokimi sankcjami w razie naruszenia obowiązującego zakazu usunięcia

drzewa. Sąd podkreślił, że z uregulowań ustawy o ochronie przyrody wynika,

że przewidziane w art. 83 ust. 1 tej ustawy zezwolenie na wycięcie drzew jest

wyjątkiem od reguły zachowania drzew jako podlegającego ochronie prawnej

elementu przyrody. Zezwolenie na wycięcie drzew nastąpić może jedynie w sytuacji,

gdy wskazana przyczyna usunięcia drzew zostanie przez organ uznana

za przyczynę ważną, uzasadniającą rezygnację z przewidzianej ustawą ochrony

drzew. W ocenie składu orzekającego Sądu, organy obu instancji podejmując

decyzję w sprawie wydania skarżącym zezwolenia na usunięcie drzew i krzewów na

wskazanych przez nich działkach, nie przekroczyły granic uznania

administracyjnego, a wydana decyzja nie nosi cech dowolności. Zarówno decyzja

organu I instancji, jak i organu odwoławczego zostały podjęte w oparciu o zebrany

materiał, w tym m.in. opinię biegłych: z zakresu rolnictwa oraz z zakresu ochrony

przyrody i dendrologii, w efekcie których organ przyjął korzystną dla skarżących

zasadę, aby nie ograniczać wycinki drzew i krzewów wszędzie tam, gdzie nie ma

jednoznacznych przeciwwskazań. Organ posiłkując się ustaleniami zawartymi w tej

opinii wyważył interes wnioskodawcy zainteresowanego usunięciem wszystkich

drzew i krzewów w celu gospodarczego - rolniczego wykorzystania gruntów oraz

interes publiczny przemawiający za zachowaniem jak największej liczby obiektów

przyrodniczych. Uznał, że w przypadku typowych działek rolniczych wymagają

usunięcia spontanicznie i bezładnie porastające działki drzewa i krzewy, bowiem

uniemożliwiają one prowadzenie racjonalnej produkcji rolnej. Natomiast usunięcie

regularnych zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych oraz zadrzewień rzędowych nie

ma uzasadnienia przyrodniczego, czy rolniczego. Zadrzewienia takie są elementem

168

właściwie urządzonego krajobrazu rolniczego, pełnią one funkcje mikroklimatyczne,

biocenotyczne, produkcyjne oraz rekreacyjne.

W sprawach dotyczących utrzymania czystości i porządku na terenie gminy,

Sąd oceniając legalność przepisów regulaminów uchwalonych przez rady gmin

w tym przedmiocie, stwierdził naruszenia i wykroczenia poza delegację ustawową

art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku

w gminach. I tak, uwzględniając siedem skarg Wojewody w sprawach o sygnaturze:

II SA/Ol 46/13, II SA/Ol 136/13, II SA/Ol 160/13, II SA/Ol 285/13, II SA/Ol 340/13,

II SA/Ol 368/13, Sąd wskazał na niedopuszczalność powtarzania regulacji

ustawowych, bądź ich modyfikowania w akcie prawa miejscowego. W sprawach tych

organy stanowiące gmin dokonały powtórzenia definicji pojęć uprzednio już

zdefiniowanych w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz

w innych ustawach, bądź też wprowadzały definicję różniącą się od legalnej definicji

pojęcia określonej w ustawie. W sprawach tych Sąd stwierdził też nieważność

zapisów, które dotyczyły kwestii wprost uregulowanych w ustawach lub

modyfikujących zapisy ustawowe. Ponadto za niezgodne z prawem uznano zapisy,

które nieprawidłowo określały wymagania przekazane gminie do regulacji. Sąd

orzekł, że wyszczególnione postanowienia, ze względu na ich istotną sprzeczność

z prawem, dotknięte są nieważnością. Wyeliminowanie z obrotu prawnego tylko tych

przepisów, oznaczałoby jednak funkcjonowanie ułomnego regulaminu,

niewyczerpującego zakresu przedmiotowego przekazanego przez ustawodawcę do

uregulowania przez gminę. Koniecznym w związku z tym było stwierdzenia

nieważności całych uchwał.

W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 136/13 Sąd wypowiedział się również

w kwestii prawidłowości określenia w uchwale terminu jej wejścia w życie. Sąd uznał,

że rada gminy podejmując uchwałę w dniu 30 listopada 2012 r., którą miała

obowiązek przekazać wojewodzie w terminie 7 dni (art. 90 u.s.g.) i z tego obowiązku

się wywiązała, a wojewoda, jako organ wydający wojewódzki dziennik urzędowy (art.

23 ustawy o ogłaszaniu aktów), miał obowiązek jej ogłoszenia niezwłocznie,

co wynika jednoznacznie z treści art. 3 ustawy o ogłaszaniu aktów, mogła przyjąć,

że uchwała wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2013 r. Sąd stwierdził,

że w rozpatrywanym przypadku rada wypełniła dyspozycję art. 4 ust. 1 ustawy

o ogłaszaniu aktów, który zezwala na określenie terminu dłuższego vacatio legis niż

standardowe 14 dni. Słusznie też pełnomocnik rady gminy wskazał, że zgodnie

z zasadami techniki prawodawczej możliwe jest przyjęcie, że uchwała wchodzi

169

w życie z oznaczonym dniem (§ 45 ust. 1 pkt 4 w zw. z § 143 powołanego załącznika

do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów). Sąd podniósł, że gdyby wojewoda

zrealizował niezwłocznie obowiązek publikacji zaskarżonego aktu normatywnego,

to zachowany zostałby wymagany okres vacatio legis. Sąd stanął na stanowisku,

że organ nadzoru nie powinien zwlekać z ogłaszaniem aktów normatywnych

publikowanych w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nawet jeżeli ma wątpliwości

co do legalności przedłożonego mu aktu. Nie można bowiem pomijać, że organ

nadzoru ma uprawnienie do stwierdzenia nieważności ogłoszonego aktu lub może

wystąpić w tym zakresie ze skargą do sądu administracyjnego. Stwierdzenie

nieważności wywiera zaś skutek prawny z mocą ex tunc i powoduje, że dany przepis

jest nieważny od samego początku jego obowiązywania. Niezależnie od powyższego

Sąd uznał zasadność poglądu przedstawionego w odpowiedzi na skargę, że nawet

nieprawidłowe wskazanie terminu wejścia w życie aktu prawa miejscowego nie może

przekładać się na nieważność całego aktu. Rację przyznał radzie gminy,

że wystarczającym byłoby wyeliminowanie tylko przepisu, stanowiącego o wejściu

w życie uchwały. W takiej sytuacji zastosowanie miałby wprost powszechnie

obowiązujący przepis art. 4 ust. 1 ustawy o ogłaszaniu aktów, który stanowi, że akty

normatywne ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie

czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin

dłuższy. Wskazano, że stanowisko takie jest prezentowane w orzecznictwie sądów

administracyjnych, np. w wyroku z dnia 14 czerwca 2011 r. sygn. akt II GSK 632/10,

Naczelny Sąd Administracyjny wyraził pogląd, że przepis ten ma zastosowanie

zarówno w przypadku, gdy dany akt nie zawiera postanowień o vacatio legis, jak też

wówczas, gdy wskazują one termin wejścia w życie w sposób nieprawidłowy.

Reasumując, Sąd nie podzielił stanowiska wojewody, że wadliwość postanowień

o wejściu w życie uchwały przekłada się bezpośrednio na ważność całego aktu.

W sprawach o sygn. akt II SA/Ol 806/13 i II SA/Ol 832/13 poddane zostały

kontroli Sądu decyzje zezwalające na prowadzenie działalności w zakresie

opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości. W sprawach tych

skarżąca spółka zakwestionowała nałożenie na nią obowiązku udokumentowania

wykonania usługi właścicielowi nieruchomości w formie umowy oraz dowodu

uiszczenia opłaty, w taki sposób, aby co najmniej wynikało z nich: kto jest

właścicielem nieruchomości, na jakiej nieruchomości zlokalizowany jest opróżniany

zbiornik, kiedy wykonana została usługa i jaka ilość nieczystości ciekłych została

usunięta. W tym zakresie Sąd podzielił stanowisko skarżącej, że tak sformułowany

170

obowiązek wykracza poza wymogi ustawowe. Nie można bowiem uznać,

że nałożenie tego rodzaju obowiązków mieści się w pojęciu wymagań w zakresie

jakości usług objętych zezwoleniem (art. 9 ust. 1 pkt 4 ustawy o czystości i porządku

w gminach). Sąd stwierdził, że wprawdzie brak jest ustawowej definicji tego pojęcia,

jednakże literalne brzmienie przepisu wskazuje raczej na możliwość określenia

w zezwoleniu technicznych aspektów wykonywanej działalności. Trudno bowiem

uznać, że konieczność zawarcia umowy, czy też wystawienia dowodu uiszczenia

opłaty zawierającego określone dane, będzie miało wpływ na jakość usługi, która

polega na odbiorze i transporcie nieczystości ciekłych. Nie można także obowiązku

określonego w art. 6 ust. 1 ustawy, tj. obowiązku dokumentowania w formie umów

i dowodów uiszczenia opłaty za korzystanie z usług związanych z pozbywaniem się

nieczystości ciekłych z terenu nieruchomości, skierowanego do właścicieli

nieruchomości wywodzić, że taki obowiązek ma także przedsiębiorca wykonujący

te usługi. Sąd wskazał, że obowiązek zawierania umów przez przedsiębiorcę wynika

pośrednio z treści art. 9 lit. o ust. 4 ustawy o utrzymaniu czystości zawierającego

obowiązek dołączania do sprawozdania przekazanego wójtowi, burmistrzowi lub

prezydentowi wykazu właścicieli nieruchomości, z którymi w okresie objętym

sprawozdaniem zawarł umowy na opróżnianie zbiorników bezodpływowych. Przepis

ten ma charakter powszechnie obowiązujący, a zatem nakłada obowiązki

bezpośrednio na przedsiębiorcę, bez konieczności określenia go w zezwoleniu.

Podobnie obowiązki związane z wystawianiem faktur, czy też rachunków wynikają

z przepisów prawa podatkowego i także w tym zakresie wiążą one przedsiębiorcę.

Dodatkowo Sąd zauważył, że określanie w zezwoleniu elementów, jakie winny być

zawarte w umowie z właścicielem nieruchomości, czy też w dowodzie uiszczenia

opłaty w ogóle nie znajduje oparcia w przepisach prawa.

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 71/13 Sąd analizował zasadność decyzji

Samorządowego Kolegium Odwoławczego, stwierdzającej nieważność decyzji

określającej warunki realizacji przedsięwzięcia polegającego na eksploatacji

i przeróbce kruszywa naturalnego ze złoża. Sąd, oddalając skargę wyjaśnił,

że w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, której nieważność stwierdzono

zaskarżoną decyzją, inwestycję planowaną przez skarżącą spółkę zakwalifikowano

jako przedsięwzięcie wymienione w § 3 ust. 1 pkt 40 lit a) rozporządzenia Rady

Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco

oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397), czyli jako przedsięwzięcie

mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, dla którego obowiązek

171

przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko stwierdza się w drodze

postanowienia (art. 63 ust. 1 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku). Skoro

zatem dla wnioskowanego przedsięwzięcia nie stwierdzono potrzeby

przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, to w rozstrzygnięciu decyzji

o środowiskowych uwarunkowaniach należało – zgodnie z art. 84 ust.1 ustawy

o udostępnianiu informacji o środowisku – zawrzeć stosowne stwierdzenie, którego

w decyzji brak. W myśl zaś z art. 107 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego

decyzja powinna zawierać m.in. rozstrzygnięcie oraz uzasadnienie faktyczne

i prawne, przy czym rozstrzygnięcia nie można wyprowadzać z treści uzasadnienia.

O ile jednak można podzielić pogląd, iż brak stosownego zapisu w treści

rozstrzygnięcia można ocenić jako nie mającego charakteru rażącego naruszenia

prawa, jeżeli orzeczenie takie zawarte jest w uzasadnieniu decyzji, o tyle nie do

pogodzenia z obowiązującym porządkiem prawnym jest okoliczność, iż organ nie

zawarł w uzasadnieniu decyzji informacji o uwarunkowaniach, o których mowa w art.

63 ust. 1, uwzględnionych przy stwierdzeniu braku potrzeby przeprowadzenia oceny

oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Nie wystarczy bowiem samo zawarcie

w decyzji elementów, o których mowa w art. 63 ust. 1 powołanej ustawy - na co

powołuje się pełnomocnik strony skarżącej - lecz organ musi wskazać, z jakich

powodów nie stwierdził potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania na

środowisko, uwzględniając uwarunkowania, o których mowa w powołanym przepisie.

Należy przy tym wskazać, iż ten element uzasadnienia pozwala na ocenę, czy

prawidłowo odstąpiono od przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na

środowisko, a tym samym, czy zostały spełnione wymogi określone przepisami

prawa dla decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Umożliwia także ocenę, czy

prawidłowo zakwalifikowano przedsięwzięcie jako mogące potencjalnie znacząco

oddziaływać na środowisko między innymi ze względu na skalę przedsięwzięcia. Sąd

wskazał, że zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

(wyrok TS z dnia 16 września 2004 r. w sprawie C-227/01. Komisja Wspólnot

Europejskich przeciwko Królestwu Hiszpanii), niedopuszczalne jest stosowanie tzw.

salami slicing, czyli dzielenie inwestycji na mniejsze części, co ma znaczenie

w przypadku kolejnego przedsięwzięcia podobnego do już zrealizowanego na

określonym terenie. Odnosząc się natomiast do zarzutów dotyczących obowiązku

podpisania załącznika Sąd wskazał, iż załącznik do decyzji jest jej integralną częścią,

a więc musi zawierać dokładne oznaczenie decyzji oraz właściwy podpis, gdyż

załącznika nie można traktować inaczej niż decyzji.

172

W sprawach o sygn. akt II SA/Ol 436/13 i II SA/Ol 515/13 przedmiotem oceny

Sądu były decyzje organu odwoławczego o niedopuszczalność odwołania

stowarzyszenia od decyzji stwierdzającej brak potrzeby przeprowadzenia oceny

oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięcia polegającego na eksploatacji

i przeróbce kopaliny ze złoża kruszywa naturalnego. Oddalając skargi Sąd wyjaśnił,

że ustawodawca zapewnił udział organizacji ekologicznych w postępowaniu

wymagającym takiego udziału, na podstawie ustawy z dnia 3 października 2008 r.

o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa

w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U.

z 2008 r., Nr 199, poz. 1227). Stosownie do art. 44 ust. 1 ustawy organizacje

ekologiczne, które powołując się na swoje cele statutowe, zgłoszą chęć

uczestniczenia w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa,

uczestniczą w nim na prawach strony. Natomiast zgodnie z art. 44 ust. 2, organizacji

ekologicznej służy prawo wniesienia odwołania od decyzji wydanej w postępowaniu

wymagającym udziału społeczeństwa, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi

tej organizacji, także w przypadku, gdy nie brała ona udziału w określonym

postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa prowadzonym przez organ

pierwszej instancji; wniesienie odwołania jest równoznaczne ze zgłoszeniem chęci

uczestniczenia w takim postępowaniu. Organizacji ekologicznej służy skarga do sądu

administracyjnego od decyzji wydanej w postępowaniu wymagającym udziału

społeczeństwa, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji, także

w przypadku, gdy nie brała ona udziału w określonym postępowaniu wymagającym

udziału społeczeństwa (art. 44 ust. 3). Sąd stwierdził, że wskazane przepisy

sprecyzowały sytuacje, w których możliwy jest udział w postępowaniu organizacji

ekologicznej. Warunkiem tego udziału jest ustalenie, że postępowanie to wymaga

udziału społeczeństwa zgodnie z przepisami w/w ustawy. Stosownie jednak do treści

art. 61 ust. 1 powyższej ustawy ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko

przeprowadza się w ramach postępowania w sprawie wydania decyzji

o środowiskowych uwarunkowaniach, a ponadto w sprawie wydania decyzji

przewidzianych przepisem art. 72 ust. 1 pkt 1, 10, 14 i 18 ustawy, jednakże tylko

wtedy, jeśli konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na

środowisko została stwierdzona przez organ właściwy do wydania decyzji

o środowiskowych uwarunkowaniach oraz w przypadku, o którym mowa w art.

88 ust. 1 ustawy. Ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, stanowiącą

część postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych

173

uwarunkowaniach, przeprowadza organ właściwy do wydania tej decyzji. Odnosząc

powyższe do realiów rozpatrywanej sprawy Sąd wskazał, że stowarzyszenie nie

brało udziału na prawach strony w postępowaniu toczącym się przed organem

pierwszej instancji. Ponadto postępowanie to przeprowadzone zostało bez oceny

oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Skoro właściwy organ uznał, że nie

ma potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania, to nie ma zastosowania art.

44 ust. 2 ustawy. Skarżąca organizacja ekologiczna nie brała udziału

w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, nie było nim bowiem

postępowanie zakończone wydaniem decyzji burmistrza. Tym samym stronie

skarżącej nie służyło odwołanie od tego rozstrzygnięcia na mocy art. 44 ust. 2

przywołanej ustawy. Sąd uznał, że w tych okolicznościach ewentualną legitymację

stowarzyszenia do wniesienia odwołania należało rozpatrywać w myśl zasad

ogólnych przyjętych dla organizacji społecznych, wynikających z art. 31 k.p.a. Sąd

podniósł, że w myśl tego unormowania skuteczność prawna żądania organizacji

społecznej jest uzależniona od wystąpienia łącznie dwóch przesłanek: żądanie jest

uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i przemawia za tym interes

społeczny. Ocena wystąpienia tych przesłanek w danej indywidualnej sprawie należy

do organu orzekającego, który - jeżeli uzna żądanie organizacji społecznej

za uzasadnione - postanawia o wszczęciu postępowania z urzędu lub

o dopuszczeniu organizacji do udziału w toczącym się postępowaniu. W razie gdy

organizacja społeczna została dopuszczona do udziału w postępowaniu w I instancji,

ma ona prawa strony, a zatem również prawo do wniesienia odwołania. Jeżeli

organizacja nie brała udziału w postępowaniu w I instancji, to nie ma legitymacji do

złożenia odwołania.

Wśród spraw z zakresu ochrony środowiska rozstrzyganych przed tutejszym

Sądem na uwagę zasługuje również sprawa o sygn. akt II SA/Ol 860/13

w przedmiocie ustalenia odszkodowania z tytułu ograniczenia korzystania

z nieruchomości na rzecz jej właściciela w związku z ustanowieniem użytku

ekologicznego na podstawie rozporządzenia Wojewody Warmińsko-Mazurskiego.

Starosta, działając na podstawie stosownych przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia

2001 r. Prawo ochrony środowiska oraz ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.

o gospodarce nieruchomościami, do wypłaty ustalonego odszkodowania, zobowiązał

wojewodę. Organ ten wystąpił do Samorządowego Kolegium Odwoławczego

o stwierdzenie nieważności decyzji, podnosząc, że odszkodowanie zostało ustalone

z rażącym naruszeniem art. 129 ust. 4 ustawy Prawo ochrony środowiska, gdyż

174

organ nie wziął pod uwagę określonego tam terminu zawitego i ustalił

odszkodowanie, mimo że wniosek wpłynął po upływie ustawowego terminu.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze umorzyło postępowanie, przyjmując,

że wojewoda nie jest uprawniony do kwestionowania decyzji wydanej na podstawie

art. 131 ust. 1 P.o.ś., gdyż postępowanie w sprawie odszkodowania podlega kognicji

sądów powszechnych. Jednakże ustawa uzależnia wniesienie powództwa od

uprzedniego wniesienia przez poszkodowanego żądania ustalenia przez Starostę

wysokości odszkodowania w drodze decyzji, która jest niezaskarżalna.

Postępowanie to toczy się z udziałem tylko jednej strony, to jest podmiotu

ubiegającego się o odszkodowanie. Wprawdzie w art. 134 wymienionej ustawy

ustawodawca wskazuje wojewodę, jako podmiot zobowiązany do wypłacenia

odszkodowania, lecz nie świadczy to o tym, iż jest on stroną postępowania.

Postępowanie to nie ma charakteru kontradyktoryjnego, w którym występują

co najmniej dwa podmioty o rozbieżnych interesach. Sąd nie zgodził się z tym

stanowiskiem i uchylił zaskarżoną decyzję. W motywach rozstrzygnięcia Sąd,

dokonując oceny pozycji procesowej wojewody, jako podmiotu reprezentującego

Skarb Państwa, obowiązanego do wypłaty odszkodowania z mocy art. 134 pkt

2 ustawy, argumentował, że źródłem roszczenia odszkodowawczego

w rozpoznawanej sprawie był akt prawa miejscowego ustanawiający jedną z form

ochrony przyrody, przewidzianą w art. 6 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 16 kwietnia

2004 r. o ochronie przyrody. Sąd podniósł, że ustawodawca przewidział,

iż odszkodowanie z tytułu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości

w związku z ochroną zasobów środowiska, w pierwszej kolejności ustalane jest

w trybie administracyjnym, w drodze niezaskarżalnej decyzji administracyjnej,

wydawanej przez właściwego starostę. Dopiero w kolejnym etapie, w razie powstania

sporu co do przyznanego odszkodowania lub gdy decyzja administracyjna nie

zostanie wydana w określonym ustawowo terminie, sprawa przenoszona jest do

postępowania cywilnego przed sądem powszechnym, który przejmuje sprawę do

dalszego jej załatwienia po etapie postępowania administracyjnego. Zgodnie z art.

133 ustawy Prawo ochrony środowiska, ustalenie wysokości odszkodowania

następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego, określającej wartość

nieruchomości, według zasad i trybu określonych w przepisach ustawy o gospodarce

nieruchomościami. Jeżeli ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości

nastąpiło w wyniku wydania rozporządzenia wojewody, obowiązanym do wypłaty

odszkodowania jest Skarb Państwa, reprezentowany przez wojewodę (art. 134 pkt

175

2 ustawy). Przepis ten, w ocenie Sądu, nie ma charakteru procesowego, ale nakłada

na podmiot, który wydał akt administracyjny, w następstwie którego doszło do

ograniczonego korzystania z nieruchomości, obowiązek wyrównania tej szkody

poprzez wypłatę odszkodowania. To daje wojewodzie, na zasadzie art. 28 k.p.a.,

przymiot strony w postępowaniu administracyjnym w sprawie odszkodowania. Sąd

rozważył także w tej sprawie, czy dopuszczalne jest prowadzenie postępowania

w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej, która jest

niezaskarżalna w administracyjnym toku instancji. Organ stał bowiem na stanowisku,

że skoro decyzja, o jakiej mowa w art. 131 ustawy P.o.ś. jest niezaskarżalna w trybie

zwyczajnym, to nie jest możliwe wzruszenie jej w trybie nadzwyczajnym. Sąd uznał,

że stanowisko takie trudno zaakceptować. Zaznaczył, że nie ma wątpliwości co do

tego, że postępowanie administracyjne, zakończone wydaniem decyzji

administracyjnej na podstawie w/w art. 131 ustawy jest postępowaniem

jednoinstancyjnym. Postępowanie prowadzone w trybie administracyjnym kończy się

wraz z wydaniem takiej decyzji. Zakończenie tegoż postępowania otwiera drogę do

dochodzenia odszkodowania przed sądem powszechnym, który nie kontroluje

legalności decyzji administracyjnej, w tym pod kątem rażącego naruszenia prawa,

lecz orzeka jedynie o odszkodowaniu. Skierowanie sprawy do postępowania przed

sądem powszechnym nie oznacza, że wyłączony jest tryb weryfikacji takiej decyzji

w nadzwyczajnym trybie administracyjnym, jeżeli jest ona dotknięta wadą

wymienioną w art. 156 k.p.a. Sąd stwierdził, że ani w Kodeksie postępowania

administracyjnego, ani w ustawie Prawo ochrony środowiska nie ma żadnego

przepisu, który wyłączałby możliwość stwierdzenia nieważności decyzji wydanej na

podstawie art. 131 ustawy. Powołał się przy tym na pogląd prezentowany

w doktrynie, zgodnie z którym żaden przepis nie wyłącza możliwości domagania się

przez stronę oceny w postępowaniu nadzwyczajnym decyzji wydanej w pierwszym

etapie mieszanego trybu dochodzenia roszczeń. Sąd wskazał, że trzeba mieć na

uwadze, iż postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności jest nowym

postępowaniem w sprawie. Nie jest to kontynuacją postępowania prowadzonego

w trybie zwyczajnym, zakończonego decyzją podlegającą weryfikacji w trybie

nadzwyczajnym. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji

ostatecznej ma na celu jedynie wyjaśnienie jej kwalifikowanej niezgodności

z prawem, a nie ponowne rozpoznanie sprawy zakończonej tą decyzją. Sąd

zauważył, że o możliwości wzruszania ostatecznych decyzji odszkodowawczych

w trybie nadzwyczajnym wypowiadał się wiele razy Naczelny Sąd Administracyjny.

176

7/ sprawy z zakresu geodezji i kartografii

W 2013 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło

6 spraw z zakresu geodezji i kartografii, co stanowiło 0,26 % ogólnego wpływu

spraw. Z poprzedniego okresu pozostała 1 sprawa. Wśród spraw nowych 2 dotyczyły

ewidencji gruntów i budynków oraz 2 - rozgraniczenia nieruchomości. Wniesiono

2 skargi na bezczynność organów w tej kategorii. W analizowanym okresie

zakończono 6 spraw z omawianego zakresu, co stanowiło 0,29 % ogółu

załatwionych w 2013 r. spraw. Nie wniesiono żadnej skargi kasacyjnej w tej kategorii

spraw.

W sprawie o sygnaturze II SA/Ol 362/13 przedmiotem zaskarżenia do Sądu

przez Rzecznika Praw Obywatelskich była decyzja organu odwoławczego, którą

uchylono decyzję organu I instancji odmawiającą wycofania czynności

aktualizacyjnej z ewidencji gruntów i budynków oraz umorzono w całości

postępowanie pierwszej instancji. Sąd uchylając zaskarżoną decyzję wskazał, że nie

można podzielić poglądu organu odwoławczego dotyczącego braku przymiotu strony

w odniesieniu do wnioskującego o uchylenie wpisu w ewidencji przedsiębiorstwa.

Sąd podniósł, że przedmiotem postępowania zainicjowanego wnioskiem

przedsiębiorstwa było uchylenie czynności aktualizacyjnej organu I instancji, na

skutek której wprowadzono do operatu ewidencji gruntów i budynków zmianę

polegającą na zastąpieniu oznaczenia użytku gruntowego N (nieużytki) i B-N

(nieużytki) na oznaczenie Bi (inne tereny zabudowane). Uwzględnienie zatem

żądania przedsiębiorstwa w tym przedmiocie powodowałoby zmianę w stanie

prawnym nieruchomości, której skutki dotyczyłyby okresu, w którym nieruchomość

ta znajdowała się w użytkowaniu wieczystym przedsiębiorstwa. W świetle tych

argumentów Sąd uznał, że nie można zgodzić się z organem odwoławczym,

iż przedsiębiorstwo nie ma w rozpoznawanej sprawie interesu prawnego

w rozumieniu art. 28 k.p.a., tylko dlatego, że nie posiada tytułu prawnego do

nieruchomości gruntowej, której dotyczy wniosek o uchylenie zmian wprowadzonych

w operacie ewidencyjnym. Istnienie podstaw (interesu prawnego, obowiązku) do

przyznania podmiotowi legitymacji procesowej strony w danej sprawie wymaga

indywidualnego podejścia i oceny przez pryzmat całokształtu okoliczności sprawy.

W kontrolowanej sprawie konieczne jest zaś dokonanie tej oceny przez pryzmat

ciążących na przedsiębiorstwie zobowiązań podatkowych związanych z posiadanym

przez ten podmiot we wcześniejszym okresie prawem użytkowania wieczystego

177

działki. Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo

geodezyjne i kartograficzne (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r., Nr 193, poz. 1287

ze zm.), podstawę wymiaru podatków i świadczeń stanowią głównie dane zawarte

w ewidencji gruntów i budynków. W orzecznictwie sądowym akcentuje się zaś

zasadniczo związanie organów podatkowych danymi zawartymi w tej ewidencji,

wskazując, że podatnik kwestionujący prawidłowość danych zawartych w ewidencji

powinien wszcząć procedurę ich zmiany w organie tę ewidencję prowadzącym.

Wobec tego Sąd nakazał, aby przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ

odwoławczy ocenił, czy ciążące na przedsiębiorstwie zobowiązania podatkowe,

których wysokość została ustalona w oparciu o sporne wpisy w ewidencji gruntów

i budynków, a które powstały w okresie, gdy nieruchomość ta była w użytkowaniu

wieczystym tego przedsiębiorstwa, stanowią okoliczności uzasadniające posiadanie

przez ten podmiot interesu prawnego lub obowiązku w sprawie. Bez tych ustaleń

bowiem, wydanie przez organ odwoławczy zaskarżonej decyzji na podstawie art. 138

§ 1 pkt 2 k.p.a., uznać należało za przedwczesne.

W sprawie o sygnaturze II SA/Ol 667/13 dotyczącej rozgraniczenia

nieruchomości Sąd, oddalając skargę na decyzję organu odwoławczego utrzymującą

w mocy decyzję organu I instancji, którą umorzono postępowanie rozgraniczeniowe

i przekazano sprawę sądowi powszechnemu, podniósł, że wobec braku zgodnych

oświadczeń stron co do przebiegu granicy działki, prawidłowo organy orzekające

w tej sprawie uznały, że postępowanie na gruncie zakończyło się sporem

granicznym, skoro uczestniczący zainteresowani właściciele nie zawarli ugody i nie

doszło do ustalenia granicy na odcinku wspólnym z działkami sąsiadującymi.

W takim przypadku art. 34 ust. 1 i 2 ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne

nakazuje organowi umorzenie postępowania i przekazanie sprawy z urzędu do

rozpatrzenia sądowi. Organy orzekające zasadnie i zgodnie z przepisem art. 33 ust.

1 powołanej ustawy przeprowadziły analizę zebranych dowodów w celu stwierdzenia,

czy w oparciu o nie jest możliwe ustalenie przebiegu granicy, a negatywny wynik

podjętych rozważań znajduje oparcie zarówno w zgromadzonych w sprawie

dowodach jak i obowiązujących przepisach prawa. Sąd wskazał także, że sąd

administracyjny nie jest powołany do rozstrzygania spraw ze stosunków z zakresu

prawa cywilnego, a do takich należą sprawy o rozgraniczenie. Nadto nie należy

do właściwości sądów administracyjnych (o co wnioskowała strona skarżąca)

badanie w postępowaniu sądowym akt ksiąg wieczystych prowadzonych od 1945 r.,

178

w szczególności dokonania porównania zapisów tam widniejących z przepisami

zawartymi w dekretach z 1946 r. i 1951 r. oraz rozporządzeniami wykonawczymi do

tych aktów, kodeksie cywilnym i kodeksach administracyjnych, jak również ustawy

o gospodarce nieruchomościami, w zakresie ustalenia czy nieruchomości te zostały

skutecznie nabyte od Skarbu Państwa, bowiem badanie zgodności stanu

uwidocznionego w księgach wieczystych nie należy do sądów administracyjnych lecz

sądów powszechnych na podstawie ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach

wieczystych i hipotece, przy czym, stosownie do zapisu art. 3 ust. 1 tej ustawy

domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie

z rzeczywistym stanem prawnym. Sąd podniósł także, że nawet w sprawach

o rozgraniczenie nieruchomości podlegających trybowi administracyjnemu, sąd

administracyjny orzekając w sprawie skargi na decyzję administracyjną, której

przedmiotem jest umorzenie administracyjnego postępowania rozgraniczeniowego

i przekazanie sprawy z urzędu sądowi powszechnemu, nie może rozstrzygnąć

o przebiegu spornej granicy, gdyż może stosować jedynie środki określone

w przywołanym art. 145 § 1 i 2, bądź art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed

sądami administracyjnymi.

W omawianej kategorii spraw na uwagę zasługuje także sprawa o sygnaturze

akt II SAB/Ol 30/13, w której przedmiotem rozstrzygania była skarga na przewlekłe

prowadzenie postępowania przez wójta w sprawie rozgraniczenia nieruchomości.

Sąd, umarzając postępowanie sądowe, stwierdził jednocześnie, że przewlekłe

prowadzenie postępowania miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

W uzasadnieniu orzeczenia Sąd wskazał, że celem skargi na przewlekłe

prowadzenie postępowania jest ostatecznie wydanie żądanego aktu, którego organ

nie wydał, pomimo istnienia prawnego obowiązku w tym zakresie. Z treści art.

149 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wynika,

że ewentualne zobowiązanie organu do powzięcia rozstrzygnięcia nie jest możliwe,

gdy organ rozstrzygnięcie takie wydał, choćby nawet naruszył przy tym terminy

określone w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego, przewidziane dla

załatwiania spraw. Tak więc jeżeli do daty orzekania przez sąd organ administracji

publicznej, którego dotyczyła skarga na bezczynność czy przewlekłe prowadzenie

postępowania, wyda akt lub podejmie czynność, których domagała się strona, to –

pomimo pozostawania w zwłoce – przestaje on tkwić w bezczynności

(przewlekłości). W takim wypadku postępowanie sądowe winno ulec umorzeniu jako

bezprzedmiotowe. Sąd podniósł, że w rozpoznawanej sprawie skarżąca twierdziła,

179

iż postępowanie rozgraniczeniowe nie zostało zakończone, ponieważ, mimo wydania

decyzji umarzającej postępowanie, organ nie przekazał sprawy do sądu, zgodnie

z art. 34 § 2 ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne. Organ natomiast domagał

się umorzenia postępowania z uwagi na przekazanie sprawy do sądu

powszechnego. Sąd wskazał, że w stanie prawnym rozpoznawanej sprawy zachodzi

nietypowa sytuacja, wynikającą ze specyficznej konstrukcji prawnej przepisu art.

34 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne.

Stosownie do ust. 1 tej regulacji jeżeli w razie sporu co do przebiegu linii granicznych

nie dojdzie do zawarcia ugody lub nie ma podstaw do wydania decyzji,

o której mowa w art. 33 ust. 1, upoważniony geodeta tymczasowo utrwala punkty

graniczne według ostatniego stanu spokojnego posiadania, dokumentów i wskazań

stron, oznacza je na szkicu granicznym, sporządza opinię i całość dokumentacji

przekazuje właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta). Zgodnie zaś

z ust. 2 organ, o którym mowa w ust. 1, umarza postępowanie administracyjne

i przekazuje sprawę z urzędu do rozpatrzenia sądowi. Analizując konstrukcję prawną

przytoczonego przepisu Sąd doszedł do przekonania, że w razie zaistnienia stanu

faktycznego odpowiadającego dyspozycji tego przepisu, organ czyni zadość swoim

obowiązkom, a więc nie pozostaje w bezczynności, w przypadku gdy nie tylko

podejmie rozstrzygnięcie o umorzeniu postępowania, ale również przekaże sprawę

z urzędu do rozpatrzenia sądowi. W rozpoznawanej sprawie organ umorzył

postępowanie rozgraniczeniowe, lecz sprawę przekazał do sądu dopiero po

wniesieniu przez skarżącą skargi na przewlekłość. W ocenie Sądu, skoro w dniu

wniesienia skargi organ bez wątpienia pozostawał w przewlekłości, a następnie,

w związku ze złożeniem skargi na przewlekłość postępowania, przekazał sprawę do

sądu powszechnego, to tym samym uwzględnił skargę na przewlekłe prowadzenie

postępowania w trybie art. 54 § 3 p.p.s.a. Jednakże trzeba mieć na uwadze,

że wydanie w toku postępowania sądowego, po wniesieniu skargi, przez organ

administracyjny decyzji nie zwalnia wojewódzkiego sądu administracyjnego

z obowiązku rozpoznania skargi wniesionej na podstawie art. 3 § 2 pkt 8 p.p.s.a.

w zakresie orzekania w przedmiocie stwierdzenia, czy bezczynność lub przewlekłe

prowadzenie postępowania miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

W konsekwencji uwzględnieniem skargi, w rozumieniu art. 149 p.p.s.a., jest również

stwierdzenie, czy bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały

miejsce z rażącym naruszeniem prawa, oraz wymierzenie organowi grzywny.

W ocenie sądu przewlekłe prowadzenie postępowania w rozpoznawanej sprawie

180

miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa, ponieważ juz w dniu 21 listopada

2011 r. wójt wszczął postępowanie rozgraniczeniowe, a dopiero w dniu 12 listopada

2012 r. wydał decyzję o umorzeniu postępowania rozgraniczeniowego i przekazaniu

z urzędu sprawy do rozpatrzenia sądowi, choć geodeta zakończył czynności

techniczne już 23 marca 2012 r. Należy również zauważyć, że wójt wydał decyzję po

wniesieniu przez skarżącą zażalenia na bezczynność do Samorządowego Kolegium

Odwoławczego. Mimo tego rozstrzygnięcia organ faktycznie przekazał akta sprawy

sądowi powszechnemu po upływie kolejnych 4 miesięcy. Tak przewlekłe

prowadzenie czynności przekazania sprawy przez organ sądowi powszechnemu nie

było w ocenie Sądu niczym uzasadnione. Co najmniej od podjęcia decyzji (rok po

wszczęciu postępowania) sprawa była oczywista i nie wymagała wyjaśnienia. Tym

bardziej inercję organu w dopełnieniu czynności ustawowych należy ocenić jako

niedopuszczalną i niczym nieuzasadnioną. Organ musi zdawać sobie sprawę

z tego, że wstrzymywanie dokonania prostej czynności formalnej jaką jest

przekazanie sprawy sądowi powszechnemu może szkodzić interesom strony

żywotnie zainteresowanej rozstrzygnięciem merytorycznym postępowania

rozgraniczeniowego, tym samym istotnie wpływając na ograniczenie zaufania

do organów władzy publicznej.

8/ geologia

W 2013 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęła

jedna sprawa z zakresu geologii i górnictwa, którą Sąd rozpoznał.

W sprawie tej, o sygn. akt II SA/Ol 606/13, kontroli Sądu podlegało

postanowienie organu wyższego stopnia, stwierdzające niedopuszczalność

odwołania w sprawie nadpłaty za wydobytą kopalinę. W stanie faktycznym sprawy,

przedsiębiorstwo trudniące się wydobywaniem kopalin przedłożyły w Urzędzie Gminy

informację dotyczącą opłaty za wydobytą kopalinę wraz z potwierdzeniem

dokonanych przelewów. W odpowiedzi na to pismo, Wójt Gminy - powołując art.

72 § 1 pkt 1 i art. 73 § 1 pkt 1 ustawy Ordynacja podatkowa w zw. z art. 142 ust.

1 ustawy Prawo geologiczne i górnicze - poinformował Spółkę, że uiszczona przez

nią opłata eksploatacyjna została zwrócona na konto Spółki, jako nienależnie

wpłacona. Wyjaśnił przy tym, że aktualnie prowadzone są czynności wyjaśniające,

dotyczące legalności działań Spółki na wskazanym terenie i do czasu ich

zakończenia dokonana opłata uznawana jest za nienależną, a zatem podlega

zwrotowi. Kolejnym pismem, powołując się na przepis art. 213 § 3 ustawy z dnia

181

29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, Wójt Gminy uzupełnił wskazane pismo

o pouczenie o prawie do odwołania do organu II instancji od rozstrzygnięcia

zawartego we wskazanym piśmie jako decyzji. Spółka od wskazanego pisma wniosła

odwołanie podkreślając, że jest to decyzja, jednak brak było jakichkolwiek podstaw

do jej wydania i zwrotu nadpłaty za wydobytą kopalinę wobec posiadania przez

Spółkę niezbędnych uprawnień do wydobywania kopaliny ze złoża w Rusi.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia, stwierdzającego niedopuszczalność

odwołania, SKO wskazało na okoliczność braku przedmiotu zaskarżenia podnosząc,

że pismo organu I instancji nie zawiera jednego z wymaganych elementów

konstytutywnych decyzji (tzw. minimum administracyjnego), to jest rozstrzygnięcia,

wobec czego nie może być w ogóle uznane za decyzję administracyjną.

Tutejszy Sąd nie podzielił poglądu SKO, że w sprawie zachodzi przesłanka

niedopuszczalności odwołania z uwagi na brak przedmiotu zaskarżenia, to jest

decyzji administracyjnej, za którą nie może być uznane zaskarżone przez Spółkę

pismo organu I instancji. Sąd wskazał, że zgodnie z art. 142 ust. 1 ustawy z dnia

9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981 ze zm.), do

opłaty eksploatacyjnej stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia

1997r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.), dotyczące

zobowiązań podatkowych, a więc przepisy zawarte w Dziale III tej ustawy. W świetle

zaś tych przepisów, nienależnie zapłacona opłata eksploatacyjna stanowi nadpłatę

(art. 72 § 1 pkt 1 O.p.), której wysokość określa organ w drodze decyzji

administracyjnej (art. 74a w zw. z art. 77 § 1 pkt 2 O.p.). Skoro istnieje podstawa

prawna do wydania w niniejszej sprawie decyzji administracyjnej, a wójt gminy wydał

w tej sprawie pismo z późniejszym uzupełnieniem, że jest to decyzja od której służy

odwołanie, zawarł rozstrzygnięcie o zwrocie nadpłaty oraz uzasadnienie, czyli

zamieścił podstawowe elementy decyzji administracyjnej, to za błędne należy uznać

zaskarżone rozstrzygnięcie organu odwoławczego o niedopuszczalności odwołania

Sąd stwierdził, że - wbrew stanowisku organu odwoławczego - pismo organu

I instancji, zawierające rozstrzygnięcie w części oznaczonej jako „Uzasadnienie”,

w którym organ I instancji w sposób władczy i jednostronny stwierdza, że „dokonana

opłata uznawana jest za nienależną, a zatem podlega zwrotowi” oraz posiada

podstawowe pozostałe elementy decyzji - jest takim aktem administracyjnym.

W tych okolicznościach, za niezrozumiałe Sąd uznał stanowisko organu

odwoławczego, że jest to pismo, które winno być uznane za zawiadomienie

o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie stwierdzenia nadpłaty uiszczonej

182

opłaty. W zawiadomieniu takim nie zamieszcza się przecież rozstrzygnięcia sprawy.

Wydanie zaś w niniejszej sprawie decyzji przez organ I instancji bez uprzedniego

zawiadomienia o wszczęciu postępowania w sprawie, jak też kwestia prawidłowości

postępowania przed organem I instancji i jego właściwości powinna być przedmiotem

oceny organu odwoławczego przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.

183

9/ sprawy z zakresu ewidencji ludności

W tej kategorii spraw do Sądu wpłynęło 21 skarg (co stanowi około 0,91 %

wszystkich spraw, które wpłynęły w 2013 r. do Sądu). Rozpoznano łącznie 16 skarg

(tj. około 0,77 % ogółu spraw rozpoznanych w 2013 r.). Skargi w zdecydowanej

większości dotyczyły decyzji z zakresu obowiązku meldunkowego (20 skarg).

Wpłynęła także 1 skarga z zakresu aktów stanu cywilnego.

Zdecydowaną większość spraw z tego zakresu - podobnie jak w latach

ubiegłych - stanowiły skargi na decyzje w przedmiocie wymeldowania. W sprawach,

w których skargi były uwzględniane Sąd wskazywał na przede wszystkim na kwestie,

które organy winny uwzględniać przy ocenie spełnienia przesłanek do orzeczenia

o wymeldowaniu, określonych w art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności

i dowodach osobistych.

W wyroku z dnia 9 kwietnia 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 4/13) Sąd wskazał,

że opuszczenie miejsca pobytu stałego, jako niezbędna przesłanka wymeldowania

określona w art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych,

rozumiane jest jako zaniechanie posiadania lokalu będącego dotychczasowym

miejscem stałego pobytu i dobrowolne wyprowadzenie się do innego mieszkania.

Rezygnacja z prawa do przebywania w lokalu może przy tym nastąpić w sposób

wyraźny, poprzez złożenie odpowiedniego w tym zakresie oświadczenia, jak również

poprzez odpowiednie zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wyraża

wolę danej osoby. W świetle powyższego, postępowanie w sprawie dokonania

wymeldowania, w oparciu o art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach

osobistych, wymaga ustalenia, czy osoba powzięła zamiar fizycznego opuszczenia

swojego dotychczasowego miejsca pobytu stałego i czy ten zamiar zrealizowała.

Przy czym przesłanka opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu stałego,

w rozumieniu powołanego przepisu, jest spełniona wówczas, gdy opuszczenie to ma

charakter trwały i jest dobrowolne. W takim rozumieniu opuszczeniem lokalu jest nie

tylko fizyczne nieprzebywanie, ale i zamiar opuszczenia danego lokalu,

z jednoczesnym zerwaniem związków z dotychczasowym lokalem i założeniem

w nowym miejscu ośrodka swoich osobistych i majątkowych interesów. Jakkolwiek

jednak zamiar ten, rozumiany jako przejaw woli osoby opuszczającej lokal, ma

istotne znaczenie przy ocenie, czy do opuszczenia lokalu rzeczywiście doszło,

to powinien być on oceniany na podstawie obiektywnych okoliczności, a nie treści

ujętych w oświadczeniach zainteresowanej osoby. Przy jego ustaleniu nie można

opierać się tylko na oświadczeniach zainteresowanej osoby, lecz należy zbadać, czy

184

oświadczenie to znajduje potwierdzenie w ustalonych okolicznościach faktycznych

takich jak np. sposób opuszczenia lokalu, skoncentrowanie swojego ośrodka

interesów osobistych i majątkowych (tzw. centrum życiowego) poza miejscem pobytu

stałego, czy wreszcie obiektywna możliwość realizacji woli przebywania w danym

miejscu.

W wyroku z dnia 9 lipca 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 439/13) Sąd stwierdził,

że sam fakt pobytu czasowego poza miejscem stałego pobytu nie stwarza podstaw

do wymeldowania, albowiem do spełnienia przesłanki opuszczenia lokalu bez

wymeldowania nie wystarczy samo fizyczne opuszczenie dotychczasowego miejsca

pobytu. Z brzmienia art. 8 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności wynika,

że ustawodawca skonstruował normy prawne, zgodnie z którymi pobyt czasowy

trwający ponad 3 miesiące nie w każdym przypadku obliguje do stwierdzenia,

że nabrał on charakteru trwałego. Organ rozpoznający sprawę przed podjęciem

decyzji co do utraty stałego zameldowania w dotychczasowym miejscu pobytu winien

ocenić, czy w danym przypadku nie zachodzi żadna z okoliczności wymienionych

w art. 8 ustawy o ewidencji ludności.

Z kolei w wyroku z 13 listopada 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 692/13) Sąd stanął

na stanowisku, że starania skarżącego o wzruszenie prawomocnych orzeczeń

będących podstawą eksmisji nie mogą być wystarczającą podstawą do utrzymania

zameldowania osoby w danym lokalu mimo braku jej zamieszkiwania. Podkreślić

należy, że przepisy meldunkowe nie mogą służyć utrzymaniu fikcji pobytu w lokalu

osoby, która nie tylko rzeczywiście w nim nie przebywa, a ponadto - zgodnie

z prawomocnym wyrokiem - nie powinna w nim przebywać. Natomiast nic nie stoi na

przeszkodzie, aby skarżący ponownie zameldował się w tym lokalu, w sytuacji gdyby

skutecznie w następstwie orzeczenia sądu powszechnego przywrócono mu

uprawnienie do przebywania w tym lokalu, bądź przywrócono utracone posiadanie.

Natomiast w wyroku z dnia 28 maja 2013 r. (sygn. akt II SA/Ol 356/13) Sąd

uznał, że pobyt w pobliżu budynku, w którym znajduje się sporny lokal, czy też na

posesji, gdzie posadowiony jest garaż, z którego korzysta skarżący, nie jest

równoznaczne z zamieszkiwaniem w spornym lokalu. To, że skarżący widywany jest

przez świadków we wskazanych miejscach nie oznacza, że mieszka on lub

przebywa w lokalu.

Reasumując stwierdzić należy, iż od wielu lat w tej kategorii spraw (których

liczba jest niewielka w stosunku do liczby wszystkich spraw załatwianych w WSA

w Olsztynie i od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie) dominują skargi

185

na decyzje dotyczące wymeldowania z miejsca pobytu stałego. W sprawach tych nie

występują istotne dla orzecznictwa sądowoadministracyjnego problemy prawne.

10/ pomoc społeczna

Zdecydowana większość spraw z tego zakresu, podobnie jak w latach

poprzednich, była wynikiem niezadowolenia osób z zakresu udzielonej pomocy lub

braku udzielenia takiej pomocy. W dużej mierze niezadowolenie to wyrażały osoby

korzystające systematycznie i od lat ze świadczeń pomocowych, osoby te bardzo

rzadko były usatysfakcjonowane z rozmiarów udzielonej im pomocy.

W ciągu 2013 roku znacznie wzrósł wpływ do tutejszego Sądu spraw

z zakresu pomocy społecznej. Wpłynęło w tej kategorii 412 spraw, czyli aż o 153

więcej niż w 2012 roku. Zwrócić uwagę należy na to, że do Sądu w 2012 r.

w tej kategorii również skierowano więcej skarg niż w latach wcześniejszych. Ilość

skarg wynosiła odpowiednio w 2011 roku - 240 spraw, a w 2010 roku - 216.

W 2013 r. wpływ spraw tej kategorii stanowił 18,02 % ogółu spraw jakie zostały

wniesione do Sądu. W ciągu roku wydano orzeczenia w 322 sprawach (15,63 %

wszystkich spraw załatwionych w Sądzie), do załatwienia w roku następnym

pozostało 118 spraw. Tak jak w latach wcześniejszych, najczęściej, bo

w 235 przypadkach, oddalano skargi. W 33 sprawach zaskarżone decyzje były

uchylone, w 48 sprawach skargi zostały odrzucone zaś pozostałe sprawy zostały

załatwione w inny sposób. Dominowały sprawy dotyczące zasiłków stałych, celowych

i okresowych (167 spraw), oraz świadczeń pielęgnacyjnych i specjalnych zasiłków

opiekuńczych (221 spraw o symbolu podstawowym 632). Skargi kasacyjne zostały

wywiedzione w 8 sprawach, jedną skargę kasacyjną odrzucono w Wojewódzkim

Sądzie Administracyjnym w Olsztynie.

W sprawie o sygnaturze II SA/Ol 776/13 Sąd dokonywał kontroli decyzji

w przedmiocie dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie

korzystania z urlopu wychowawczego udzielonego na dwoje dzieci. Skarga

na decyzję odmawiającą przyznania przedmiotowego dodatku na drugie dziecko

urodzone podczas jednego porodu, została oddalona. W ocenie sądu, wysokość

dodatku wychowawczego nie jest uzależniona od liczby dzieci urodzonych podczas

jednego porodu, które pozostają pod faktyczną opieką osoby, której przysługuje

uprawnienie do tego dodatku. Art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r.

o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r., Nr 139, poz. 992 ze zm.) w sposób

186

jednoznaczny ustala kwotę przysługującego dodatku wychowawczego.

W szczególności z przepisu tego nie wynika uzależnienie kwoty dodatku od ilości

dzieci wychowywanych przez osobę uprawnioną do jego uzyskania. Gdyby

zamiarem ustawodawcy było przyznanie uprawnienia do przedmiotowego dodatku

na każde z dzieci urodzonych podczas jednego porodu, to dałby temu wyraz

posługując się odpowiednimi zwrotami normatywnymi, jak to ma miejsce np. przy

dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka (art. 11a ust. 3). Z treści art.

10 ust. 1 u.ś.r. wynika, że liczba dzieci urodzonych podczas jednego porodu

ma znaczenie jedynie przy ustalaniu okresu przysługiwania tego dodatku, który przy

dwójce dzieci wynosi 36 miesięcy kalendarzowych, a nie jak przy wychowywaniu

jednego dziecka - 24 miesiące. Powyższe oznacza, że ustawodawca uznał,

że w wypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu

wsparcie dla takiej rodziny przybiera postać wydłużenia czasu pobierania tego

dodatku, a nie zwielokrotnienia jego wysokości.

Identyczne stanowisko z zaprezentowanym wyżej zajął Wojewódzki Sąd

Administracyjny w Olsztynie w sprawie o sygnaturze II SA/Ol 708/13.

Z kolei w podobnej sprawie o sygnaturze II SA/Ol 994/13 sąd uchylił decyzje

organów obu instancji w postępowaniu dotyczącym odmowy przyznania dodatku do

zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad trojgiem dzieci w okresie korzystania z urlopu

wychowawczego. W ocenie sądu z rozdziału I Konstytucji wynika minimalny standard

ochrony i pomocy rodzinie. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 listopada

2005 r., sygn. akt P 3/05 stwierdził, że pomoc dla rodzin w trudnej sytuacji

materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietnych i niepełnych ma mieć charakter

„szczególny”, a więc wykraczający poza zwykłą pomoc dla osób utrzymujących

dzieci albo pomoc świadczoną innym osobom. Zaspokojenie potrzeb następuje

zarówno poprzez przyznanie zasiłku rodzinnego na dziecko, jak i określonych ustawą

dodatków do tego zasiłku, skoro zasiłek wraz z dodatkiem mają na celu częściowe

pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem dziecka w rodzinie o stosunkowo

niskich dochodach. Dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania

z urlopu wychowawczego tylko wtedy będzie spełniać funkcję zaopatrzeniową,

umożliwiającą choćby częściowe zaspokojenie potrzeb każdego z wychowywanych

przez osobę uprawnioną dzieci, gdy zostanie ustalony na każde dziecko, nad którym

sprawowana jest opieka i na które udzielony został urlop wychowawczy. Odmienna

wykładnia doprowadziłaby do nierównego traktowania rodzin wielodzietnych,

w których dzieci urodziły się podczas jednego porodu, w stosunku do takich samych

187

rodzin wielodzietnych, w których dzieci urodziły się w większej liczbie porodów.

Również zwiększenie okresu, w którym przysługuje prawo do dodatku nie wyklucza

możliwości ustalenia tego dodatku odrębnie na każde dziecko.

Z kolei w sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 19/13 Sąd wypowiadał się

w kwestii uprawnienia do jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka. Sąd

uwzględnił skargę nie podzielając argumentacji prawnej organów orzekających

w sprawie. W uzasadnieniu orzeczenia powołano się na przepis art. 15 b ust. 5

ustawy o świadczeniach rodzinnych, uzależniający prawo do przedmiotowej

zapomogi od pozostawania ciężarnej kobiety pod opieką medyczną nie później niż

od 10 tygodnia ciąży do porodu. Sąd zważył, że do dnia 31 grudnia 2011 r.

jednorazowa zapomoga przysługiwała, po przedstawieniu zaświadczenia lekarskiego

potwierdzającego co najmniej jedno badanie kobiety w okresie ciąży przez lekarza

ginekologa lub położną. Skoro przepis art. 15b ust. 5 u.ś.r. nie obowiązywał w czasie,

gdy skarżąca była w 10 tygodniu ciąży, a w czasie tym dla uzyskana jednorazowego

dodatku do świadczenia rodzinnego wystarczyło przedłożenie zaświadczenia

lekarskiego potwierdzającego co najmniej jedno badanie kobiety w okresie ciąży,

to tym samym obowiązek wykazania się stosownym zaświadczeniem pozostawania

pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do porodu nie dotyczy

takiej osoby.

Takie samo stanowisko WSA w Olsztynie zajął w wyroku z dna 12 marca

2013 r. w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 108/13.

Kwestię wpływu zmiany stanu prawnego na uprawnienie do świadczenia

pielęgnacyjnego tutejszy Sąd rozważał w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 314/13.

Uchylając zaskarżoną decyzję, Sąd stwierdził, że w świetle przepisów ustawy z dnia

7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych

innych ustaw (Dz. U. poz. 1548) brak jest jakiegokolwiek uzasadnienia dla przyjęcia

stanowiska, że osoby które złożyły wniosek o przyznanie świadczenia

pielęgnacyjnego przed dniem 1 stycznia 2013 r., a wniosek ten nie został przed tym

dniem rozpoznany, miałyby być pozbawione prawa do otrzymania świadczenia

do dnia 30 czerwca 2013 r. Przyjęta przez organ interpretacja art. 13 ustawy

prowadzi do naruszenia wyrażonej w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasady równości

obywatela wobec prawa, zgodnie z którą wszyscy są wobec prawa równi oraz mają

prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Sąd nie dostrzegł żadnego

aksjologicznego uzasadnienia dla wprowadzenia zróżnicowania sytuacji prawnej

osób uprawnionych do otrzymania świadczenia na podstawie tych samych przepisów

188

prawa materialnego, jedynie z tej przyczyny, że ich wniosek został rozpoznany

w terminie późniejszym.

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 791/13 przyczyną uchylenia decyzji obu

instancji wydanych w postępowaniu administracyjnym w sprawie o dotyczącej

świadczenia pielęgnacyjnego było to, że nie można w jednej decyzji administracyjnej

orzec o uznaniu świadczenia za nienależnie pobrane i jednocześnie nakazać zwrot

nienależnie pobranego świadczenia. W myśl art. 30 ust. 1 ustawy o świadczeniach

rodzinnych do zwrotu jest zobowiązana osoba, która pobrała nienależne

świadczenie. Sąd podzielił utrwalone już w orzecznictwie sądów administracyjnych

stanowisko, że dopiero, gdy uprawomocni się decyzja uznająca dane świadczenie

za nienależnie pobrane, można nakazywać jego zwrot.

Przedmiotem sprawy o sygnaturze II SA/Ol 301/13 była kwestia zasadności

skargi na decyzję uchylającą decyzję o przyznaniu zasiłku stałego z datą wsteczną.

Sąd uchylając decyzje organów I i II instancji przypomniał, że przepis art. 106 ust.

5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182

ze zm.), który stanowił podstawę prawną wydania zaskarżonej decyzji, nie

przewiduje możliwości uchylenia decyzji o przyznaniu zasiłku stałego z mocą

wsteczną. Decyzja wydana na podstawie cytowanego artykułu ma charakter

konstytutywny, organ wydaje więc decyzję uchylającą lub zmieniającą pierwotne

rozstrzygnięcie ze skutkiem ex nunc, a co za tym idzie kształtuje nowy zakres

uprawnień strony, istniejący dopiero od momentu wydania nowej decyzji.

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 429/13 dotyczącej odmowy przyznania

wnioskodawcy zasiłku stałego z uwagi na umieszczenie go po wyroku skazującym

na karę pozbawienia wolności w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego. Sąd

wskazał, że odbywając karę pozbawienia wolności skazany ma zapewnione warunki

do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, których koszty pokrywane

są z budżetu państwa. Takie założenie legło u podstaw wyłączenia skazanych,

odbywających karę pozbawienia wolności, z kręgu podmiotów uprawnionych

do korzystania ze świadczeń pomocy społecznej. W sprawie tej nie ustalono jednak,

czy w trakcie pobytu w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego na podstawie

orzeczenia sądu pensjonariusz ma zabezpieczone w takim samym stopniu potrzeby

bytowe i sanitarne jak w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności.

W przypadku spraw dotyczących zasiłków celowych, których dochodzą osoby

ubiegające się systematycznie o przyznanie tych świadczeń, skargi są z reguły

oddalane jak to miało miejsce choćby w sprawach o sygn. akt II SA/Ol 325/13 i akt

189

II SA/Ol 121/13. Zauważyć należy, że osoby te nie są pozbawione świadczeń

ze strony organów pomocy społecznej, natomiast przyczyny dotyczące tego,

że żądania stron skarżących nie są uwzględniane w całości są najczęściej dwie.

Pierwsza to ograniczone możliwości finansowe przekazane do dyspozycji organów

pomocy społecznej w zestawieniu z liczbą osób oczekujących pomocy. Drugą

przyczyną jest to, że żądania osób oczekujących pomocy są często bardzo

wygórowane wręcz nierealne.

W 2013 roku odnotowano dość znaczną ilość spraw w przedmiocie

świadczenia pielęgnacyjnego i specjalnego zasiłku pielęgnacyjnego. Było

to konsekwencją zmiany stanu prawnego w zakresie art. 16 „a” i art. 17 ustawy

z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych w brzmieniu nadanym

ustawą z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz

niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r., poz. 1548) oraz art. 11 tej ustawy.

W wielu sprawach z tego zakresu tutejszy Sąd rozważał kwestię zawieszenia

postępowania sądowego z uwagi na zakwestionowanie zgodności wymienionych

regulacji prawnych z Konstytucją RP (postanowienie WSA w Poznaniu sygn. akt

II SA/Po 1026/13, sprawy rozpoznawane przez Trybunał Konstytucyjny K 27/13

i K 38/13).

11/ sprawy mieszkaniowe, w tym dodatki mieszkaniowe

Po roku 2012, kiedy to w tej kategorii do sądu wpłynęło ponad 400 spraw,

w roku 2013 pod względem ilości skierowanych skarg w tzw. sprawach

mieszkaniowych statystyki powróciły do wartości zbliżonych do tych, które były

odnotowywane w latach poprzednich czyli minimalnych. W latach 2009-2011 wpływ

ten wahał się między czterema a siedmioma skargami wnoszonymi do sądu. W roku

2013 skargi wywiedziono w 11 sprawach z tego zakresu, co stanowiło zaledwie

0,48 % ogółu spraw. Sąd rozstrzygnął jedną sprawę, która pozostała

z poprzedniego roku i 10, które wpłynęły ze skargami w 2013 r., co stanowiło 0,53 %

ogółu załatwień, w związku z tym na rok następny pozostała do rozstrzygnięcia jedna

sprawa w tej kategorii.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie sześć skarg oddalił, dwie

uwzględnił i trzy odrzucił. Została wywiedziona jedna skarga kasacyjna, którą

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił.

Brak kognicji sądu administracyjnego był przyczyną odrzucenia skargi

w sprawie o sygn. akt II SAB/Ol 27/13 dotyczącej bezczynności organu

190

w przedmiocie umorzenia zaległości czynszowych. Sąd potwierdził w tej sprawie,

że czynsz za używanie lokalu mieszkalnego jest świadczeniem o charakterze

cywilnoprawnym. Umorzenie należności z tego tytułu nie jest rozpatrywane w trybie

przewidzianym w kodeksie postępowania administracyjnego. W związku z tym żadne

czynności (czy też bezczynność) organu gminy w tego rodzaju sprawach nie mają

charakteru czynności z zakresu administracji publicznej i nie podlegają kontroli sądu

administracyjnego.

W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 95/13 sąd oddalając skargę wskazał,

że w sprawach o przyznanie dodatku mieszkaniowego i ustalenie jego wysokości

przepisy ustawy mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Nie można więc było

uwzględnić przy rozpoznaniu sprawy wniosku skarżącego, dotyczącego tego, że od

stycznia 2013 r. wzrosną opłaty mieszkaniowe za zajmowany przez niego lokal.

Ustawodawca wskazał bowiem wprost w art. 7 ust. 10 ustawy z dnia 21 czerwca

2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 2013 r., poz. 966 z późn. zm.),

że zmiany danych zawartych we wniosku lub w deklaracji złożonej przez

wnioskodawcę, które nastąpiły w okresie 6 miesięcy od dnia przyznania dodatku nie

mają wpływu na wysokość wypłacanego dodatku mieszkaniowego. Nie było więc

możliwe wydanie decyzji zgodnej z żądaniem skarżącego, to znaczy - decyzji

przyznającej dodatek mieszkaniowy na cztery miesiące w wyższej wysokości,

z uwagi na przewidziany w tym okresie wzrost opłat czynszowych.

W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 163/13 sąd oddalił skargę na decyzję

dotyczącą odmowy przyznania dodatku mieszkaniowego. Sąd podkreślił,

że w ustawie o dodatkach mieszkaniowych ustawodawca określił warunki i kryteria,

jakie muszą być spełnione, aby wniosek mógł być uwzględniony. Jednym z tych

warunków jest posiadanie tytułu prawnego do zajmowanego lokalu. Odmowa

podpisania przez skarżącego umowy najmu jednoznacznie przesądza, iż nie jest

on osobą uprawnioną do otrzymania dodatku mieszkaniowego, bo z okoliczności

sprawy nie wynika, że posiada on jakikolwiek tytuł prawny do powyższego lokalu. Nie

można uznać, że umowa najmu zawarta została w sposób dorozumiany, skoro

skarżący do przedmiotowego lokalu został przekwaterowany przymusowo w drodze

egzekucji wyroku sądowego i co najważniejsze, oświadczył że umowy najmu nie

podpisze.

W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 341/13 kontrolowana była legalność

decyzji w przedmiocie odmowy przyznania dodatku mieszkaniowego.

W tym postępowaniu rzeczą sporną było to, czy do osób prowadzących wspólne

191

gospodarstwo domowe może być zaliczony syn, który wyjechał za granicę (zdaniem

wnioskodawczyni tymczasowo) ale jest zameldowany w przedmiotowym lokalu. Sąd,

oddalając skargę, zwrócił uwagę na to, że niespełnienie choćby jednej z przesłanek

określonych w ustawie skutkuje odmową przyznania prawa do dodatku

mieszkaniowego. Warunkiem uprawniającym do otrzymania dodatku

mieszkaniowego jest faktyczne i stałe zamieszkiwanie wnioskodawcy i wskazanych

przez niego członków rodziny w lokalu objętym wnioskiem i prowadzenie wspólnego

gospodarstwa domowego. Nie można okoliczności zamieszkiwania utożsamiać

z zameldowaniem na pobyt stały. Sam fakt zameldowania w lokalu nie jest nie jest

równoznaczny ze stałym zamieszkiwaniem i gospodarowaniem, jest bowiem tylko

czynnością rejestracyjną, która może stanowić jeden z elementów oceny stanu

faktycznego. Stałe zamieszkiwanie generalnie powiązane jest z tzw. centrum

życiowym, to jest miejscem gdzie przebywa dana osoba zamiarem stałego pobytu.

Syn skarżącej od połowy 2011 r. przebywa w Niemczech, tam podjął naukę, został

zgłoszony do ubezpieczenia i otrzymuje świadczenia socjalne. Do Polski przyjeżdża

sporadycznie w ramach odwiedzin. Zasadnie zatem organ przyjął, że osoba

ubiegająca się o dodatek mieszkaniowy prowadzi samotnie gospodarstwo domowe

a co za tym idzie, powierzchnia użytkowa lokalu przekracza o 30 % powierzchnię

normatywną.

12/ weterynaria i ochrona zwierząt

W 2013 r. w repertorium SA (wyłącznie) zarejestrowano 7 spraw z powyższej

kategorii (10 spraw zarejestrowano w 2012 r.), co stanowi 0,3 % ogółu spraw, które

wpłynęły w tym okresie do Sądu. Wszystkie sprawy zarejestrowane pod symbolem

6168 zakończono i stanowiło to około 0,34 % ogółu spraw rozpoznanych.

W sprawie sygn. akt II SA/Ol 815/13, tutejszy Sąd kontrolował legalność decyzji

w przedmiocie czasowego odebrania zwierząt. Oddalając skargę Sąd stwierdził,

że analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego wskazuje, iż zostały

spełnione przesłanki uzasadniające czasowe odebranie zwierząt w trybie,

o którym mowa w art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt

(Dz. U. z 2003 r., Nr 106, poz. 1002 ze zmianami). W sytuacji wskazanej

w powyższym przepisie, w przypadkach niecierpiących zwłoki, gdy pozostawanie

zwierząt u dotychczasowego właściciela zagraża jego życiu, odebranie zwierząt jest

działaniem poprzedzającym niejako podjęcie decyzji w przedmiocie odebrania

zwierząt.

192

13/ zatrudnienie i bezrobocie

W 2013 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło

19 spraw z zakresu zatrudnienia i spraw bezrobocia. W porównaniu

z rokiem poprzednim wpływ spraw oznaczonych symbolem 633 nieco się zmniejszył

(26 skarg w 2011 roku) i stanowił - 0,83 % ogólnego wpływu spraw do WSA

w Olsztynie. Łącznie Wojewódzki Sąd Administracyjny rozpoznał 20 spraw

z tego zakresu. Żadna ze spraw nie pozostała do rozpoznania na następny okres

sprawozdawczy. Największy wpływ obejmował sprawy dotyczące statusu

bezrobotnego (8 spraw), a kolejno - zwrotu nienależnego świadczenia (4 sprawy),

zasiłku dla bezrobotnych (3 sprawy), stypendia (2 sprawy) oraz inne sprawy

o symbolu podstawowym 633 (2 sprawy). W 2013 r., podobnie jak w roku 2012 r., nie

odnotowano wpływu do tutejszego Sądu spraw dotyczących: należności

przedemerytalnych, dodatków szkoleniowych, zatrudniania cudzoziemców, agencji

doradztwa personalnego i agencji zatrudnienia.

Spośród 20 skarg dotyczących zatrudnienia i bezrobocia, załatwionych

w 2013 r., 6 zostało uwzględnionych, co stanowi 30 % wszystkich spraw

załatwionych z omawianego zakresu.

Wniesiono 1 skargę kasacyjną, którą przekazano Naczelnemu Sadowi

Administracyjnemu.

Wśród spraw z zakresu bezrobocia interesujący problem prawny wystąpił

w sprawie rozstrzygniętej prawomocnym wyrokiem Sądu z dnia 4 czerwca 2013 r.,

sygn. akt II SA/Ol 426/13. W sprawie tej Wojewódzki Sąd Administracyjny

w Olsztynie poddał kontroli decyzję Wojewody Warmińsko-Mazurskiego, utrzymującą

w mocy decyzję Starosty Iławskiego o utracie statusu osoby bezrobotnej oraz prawa

do zasiłku dla bezrobotnych na tej podstawie, że bezrobotna nie stawiła się

w wyznaczonym terminie w Powiatowym Urzędzie Pracy i nie powiadomiła

o uzasadnionej przyczynie tej nieobecności w ciągu 7 dni. W przedmiotowej sprawie,

decyzję o uznaniu za osobę bezrobotną wydał Starosta Iławski, natomiast prawo do

zasiłku dla bezrobotnych przyznał stronie Marszałek Województwa Warmińsko-

Mazurskiego. Postępowanie w sprawie ustalenia uprawnień strony do zasiłku zostało

przeprowadzone w oparciu o przepisy prawa europejskiego dotyczące osób

przemieszczających się we Wspólnocie oraz przepisy prawa krajowego. Związane

było to z przedłożeniem przez stronę dokumentu E 301, sporządzonego przez

193

brytyjską instytucję właściwą, potwierdzającego okresy zatrudnienia i ubezpieczenia

spełnione w tym kraju, które mają wpływ na wysokość kwoty zasiłku dla osób

bezrobotnych.

Sąd, stwierdzając nieważność zaskarżonej decyzji Wojewody Warmińsko-

Mazurskiego, wskazał, że o właściwości rzeczowej Marszałka Województwa do

wydania decyzji w sprawie zasiłku dla strony przesądziła konieczność zaliczenia do

okresu pozostawania w zatrudnieniu okresu pracy i podlegania ubezpieczeniu

u brytyjskiego pracodawcy. Z przepisu art. 1 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 20 kwietnia

2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r., poz.

674 ze zm.) wynika bowiem, że ma ona zastosowanie do obywateli polskich

poszukujących i podejmujących zatrudnienie lub inną pracę zarobkową na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej oraz zatrudnienie lub inną pracę zarobkową za granicą

u pracodawców zagranicznych. Przy czym, zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 8 lit. „c” tej

ustawy, wydawanie decyzji w sprawach świadczeń z tytułu bezrobocia osobom, które

w określonym czasie przed datą rejestracji, były zatrudnione u pracodawcy

zagranicznego, należy do zadań samorządu województwa w zakresie polityki rynku

pracy. Zastrzeżenia Sądu wzbudziło wydanie przez Starostę Iławskiego decyzji

o utracie przez stronę statusu osoby bezrobotnej oraz prawa do zasiłku dla

bezrobotnych, która następnie została utrzymana w mocy zaskarżoną decyzją

organu odwoławczego. Żaden przepis prawa nie uprawniał bowiem starosty do

wydania w niniejszej sprawie rozstrzygnięcia w przedmiocie utraty przez stronę

prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Takim przepisem nie był także powołany przez

organ I instancji art. 9 ust. 1 pkt 14 lit. „b” ustawy o promocji zatrudnienia

i instytucjach rynku pracy, w świetle którego, do zadań samorządu powiatu

w zakresie polityki rynku pracy należy wydawanie decyzji między innymi o utracie

prawa do zasiłku. Sąd podniósł, iż uszło uwadze organów obu instancji, że art. 8 ust.

1 pkt 8 lit. „c” ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zawiera

ogólny desygnat „w sprawach świadczeń z tytułu bezrobocia”, wskazujący na

właściwość organów samorządu województwa we wszystkich tego rodzaju

sprawach, bez ograniczenia do rozpatrywania spraw związanych z przyznawaniem

zasiłku. Sąd stwierdził więc, że, że przepis ten zawiera normę nadającą również

upoważnienie do wydawania decyzji w sprawach dotyczących utraty zasiłku dla

bezrobotnych, jako decyzji niewątpliwie dotyczących świadczeń z tytułu bezrobocia.

Powyższe wnioskowanie, oparte wyłącznie na semantycznej wykładni przepisu art. 8

194

ust. 1 pkt 8 lit. „c” ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, znajduje

także oparcie w wykładni systemowej przepisów tej ustawy. Zgodnie bowiem z art. 9

ust.

1 pkt 15 cytowanej ustawy, do zadań samorządu powiatu w zakresie polityki rynku

pracy należy realizowanie zadań wynikających z koordynacji systemów

zabezpieczenia społecznego państw, o których mowa w art. 1 ust. 3 pkt 2 lit.

a-c, w zakresie świadczeń dla bezrobotnych, w tym realizowanie decyzji, o których

mowa w art. 8 ust. 1 pkt 8 lit. „c”. Oznacza to, że ustawodawca w sposób wyraźny

rozgraniczył kompetencje organów w zakresie realizacji zadań wynikających

z koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, przyznając samorządowi

województwa kompetencje decyzyjne, zaś samorządowi powiatu kompetencje stricte

wykonawcze, ograniczające się do realizowania decyzji dotyczących świadczeń

z tytułu bezrobocia. Można z tego wysnuć wniosek, że wykonanie zadania w postaci,

czy to wypłaty zasiłku, czy to zaprzestania wypłaty zasiłku, winno być poprzedzone

decyzją organu upoważnionego do wydawania decyzji w tych sprawach, czyli

decyzją właściwego organu samorządu województwa. W świetle powyższych

argumentów Sąd stwierdził, że Starosta Iławski, wydając decyzję o utracie przez

stronę statusu osoby bezrobotnej oraz prawa do zasiłku dla bezrobotnych, działał

z przekroczeniem granic swojej właściwości rzeczowej w zakresie możliwości

rozstrzygnięcia w kontrolowanej sprawie o utracie przez stronę prawa do zasiłku dla

bezrobotnych. Takie działanie wyczerpuje zaś przesłankę do stwierdzenia

nieważności tej decyzji na podstawie art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a., jako wydanej

z naruszeniem przepisów o właściwości. Taką samą wadą dotknięta jest zaskarżona

decyzja Wojewody Warmińsko-Mazurskiego. Organem wyższego stopnia

w postępowaniu administracyjnym w sprawach, o których mowa w art. 8 ust. 1 pkt 8

lit. „c” ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jest bowiem minister

właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, a nie wojewoda.

W pozostałych sprawach z zakresu zatrudnienia i spraw bezrobocia nie

wystąpiły problemy prawne, zasługujące na omówienie.

14/ ochrona zdrowia

Ogółem zarejestrowano 25 spraw z powyższej kategorii, co stanowi 0,1 %

wszystkich spraw, które wpłynęły w 2013 r. do Sądu. Dwadzieścia spraw zamknięto,

tj. około 0,97 % ogółu spraw rozpoznanych.

W 2013 r. w repertorium SA zarejestrowano 9 spraw z kategorii choroby

195

zawodowe (12 spraw zarejestrowano w 2012 r.). W analizowanym okresie

zakończono postępowania w 8 sprawach z tego zakresu (w 7 sprawach skargi

oddalono, w jednej sprawie skargę uwzględniono).

W uzasadnieniach wyroków, Sąd konsekwentnie, jak w ubiegłych latach,

wskazał na utrwalony w orzecznictwie sądów administracyjnych pogląd,

że orzeczenia lekarskie, wydane w toku postępowania dotyczącego rozpoznania

choroby zawodowej przez jednostki medyczne, mają wartość dowodową opinii

biegłego, bez której organ inspekcji sanitarnej nie może dokonywać we własnym

zakresie rozpoznania choroby i ustalenia, czy mieści się ona w wykazie chorób

zawodowych. Orzeczenie lekarskie jest jedynym wiarygodnym środkiem dowodowym

służącym stwierdzeniu choroby zawodowej, jeśli nie budzi wątpliwości w świetle

pozostałych dowodów. Organ prowadzący postępowanie jest nim związany i nie ma

prawa do samodzielnej oceny dokumentacji lekarskiej, prowadzącej do odmiennego

rozpoznania schorzenia. W przypadku powstania wątpliwości odnośnie do wydanego

orzeczenia lekarskiego, organ administracji winien je wyjaśnić, zwracając się w tym

celu do jednostki, która wydała zaskarżone orzeczenie.

Z kategorii zakłady opieki zdrowotnej wpłynęły 2 sprawy.

W obydwu sprawach (II SA/Ol 870/13 i II SA/Ol 871/13), skargi wojewody na

uchwały rad powiatów, w przedmiocie nadania statutu zespołowi zakładów opieki

zdrowotnej i szpitalowi powiatowemu, Sąd oddalił wskazując, że spór w tych

sprawach sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy uchwały we wskazanym

przedmiocie są aktami prawa miejscowego, a w związku z tym czy podlegają

ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa. Sąd nie podzielił stanowiska

organu nadzoru i przyjął, że uchwały w tym przedmiocie nie mają jedynie charakteru

wewnętrznego, normującego wzajemne relacje pomiędzy organami zakładów opieki

zdrowotnej, ponieważ ich postanowienia określają także uprawnienia podmiotów

zewnętrznych. Nadto, Sąd wskazał, że dany akt prawa nie musi dotyczyć wszystkich

mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego. Zupełnie wystarczające jest

aby normy o charakterze generalno-abstrakcyjnym zawarte w takim akcie były

skierowane do nieograniczonego kręgu adresatów. Zatem wskazane uchwały,

wydane na podstawie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 42 ust. 4 ustawy

o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r., poz. 217), są aktami prawa miejscowego,

ponieważ zawierają normy o charakterze abstrakcyjnym, które się nie konsumują

przez jednorazowe ich zastosowanie, natomiast ich postanowienia kształtują

w sposób bezpośredni prawa każdego potencjalnego adresata, w czym się

196

uwidacznia generalność uchwały.

Natomiast w kategorii nadzór sanitarny (6205), wpłynęło 14 spraw, z czego

10 spraw zamknięto.

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 568/13, Sąd stwierdził nieważność decyzji obu

organów orzekających, w przedmiocie prawidłowego oznakowania kosmetyków.

W ocenie Sądu, decyzje te obarczone były wadą powodującą ich nieważność,

bowiem wydane zostały przez organy inspekcji sanitarnej, podczas gdy właściwym

w tej sprawie były organy inspekcji handlowej, czyli wadą określoną w art. 156 § 1

pkt 1 k.p.a. Sąd wskazał, że w ustawie o Państwowej Inspekcji Sanitarnej

przewidziano, iż do zakresu działania P.I.S. należy m.in. kontrola przestrzegania

przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne dotyczące „warunków

zdrowotnych produkcji i obrotu kosmetykami” – art. 4 ust. 1 pkt 4. Ta ogólna

kompetencja organów inspekcji sanitarnej została uszczegółowiona w przepisie

mającym charakter lex specialis. Z treści art. 13 ust. 1 ustawy o kosmetykach

wywiedziono, że nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy sprawuje na

zasadach i w trybie określonym w odrębnych przepisach Państwowa Inspekcja

Sanitarna oraz w zakresie znakowania, zafałszowań i prawidłowości obrotu Inspekcja

Handlowa. Z przepisu tego wynika zatem podział kompetencji pomiędzy dwa organy

sprawujące nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy o kosmetykach,

tj. pomiędzy Inspekcją Sanitarną i Inspekcją Handlową. Z takiej regulacji ustawowej

dotyczącej podziału kompetencji odczytać należy zasadę, że w zakresie znakowania,

zafałszowań i prawidłowości obrotu właściwa jest Inspekcja Handlowa, natomiast

w pozostałym zakresie nadzór sprawują organy Inspekcji Sanitarnej na zasadach

i w trybie określonym w odrębnych przepisach, a więc zwłaszcza w ustawie

o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Ilość spraw z zakresu chorób zawodowych i nadzoru sanitarnego była

stosunkowo niewielka, a w toku ich rozpoznawania nie pojawiły się istotne kwestie

prawne.

15/ stosunki służbowe, zasiłki i inne sprawy związane z zatrudnieniem służb mundurowych, sprawy z zakresu inspekcji pracy

W 2013 roku do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

wpłynęło 18 skarg z zakresu stosunków pracy, stosunków służbowych i inspekcji

pracy, oznaczonych symbolem 619, zarejestrowanych w Repertorium SA. Wpływ ten

po raz kolejny jest mniejszy niż w roku poprzednim i stanowi jedynie 0,79 %

ogólnego wpływu w WSA w Olsztynie. Wiąże się to zapewne z przekazaniem 197

niektórych spraw dotyczących funkcjonariuszy Służby Więziennej kognicji sądów

powszechnych. Załatwiono 16 spraw (0,78 % wszystkich spraw załatwionych

w WSA) a dwie pozostały do rozpoznania na następny okres. Nie wpłynęła ani jedna

skarga z tego zakresu na bezczynność organów lub przewlekłe prowadzenie

postępowania. Najwięcej skarg wpłynęło na uchwały kształtujące stosunek pracy

nauczycieli, oznaczonych symbolem 619. W 2013 roku tutejszy Sąd rozpoznał

7 skarg w takich sprawach.

W sprawie o sygnaturze II SA/Ol Ol 499/13 Wojewódzki Sąd Administracyjny

w Olsztynie kontrolował legalność uchwały w przedmiocie określenia tygodniowego

obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli. Stwierdzając nieważność

zaskarżonej uchwały, Sąd uznał, że została ona podjęta z naruszeniem art. 19

ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz.

854 ze zm.). W uzasadnieniu wyroku wydanego w tej sprawie Sąd stwierdził, że treść

uchwały musi być zgodna z przepisami prawa, a tryb podjęcia uchwały musi

odpowiadać określonym procedurom. Biorąc pod uwagę, że udział związków

zawodowych w procesie uchwałodawczym jest regulowany ustawowo, sytuacja,

w której nie poinformowano związku na piśmie o nieuwzględnieniu jego stanowiska

i tym samym uniemożliwiono związkowi obronę jego stanowiska na posiedzeniu

właściwej komisji rady samorządu terytorialnego, nie może być potraktowana inaczej

jak tylko jako istotne naruszenie prawa, stanowiące podstawę do stwierdzenia

nieważności kwestionowanej uchwały.

Nie wystąpiły istotne problemy prawne w sprawach ze skarg na uchwały

w przedmiocie określenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć

nauczycieli m.in. o sygnaturach akt II SA/Ol 742/13 i II SA/Ol 887/13. W sprawach

tych Wojewoda Warmińsko-Mazurski cofnął skargi, na skutek wyeliminowania

z obrotu prawnego zaskarżonych uchwał w trybie autokontroli, skutkiem czego

postępowania sądowadminiostracyjne zostały umorzone. Z tego samego powodu

zostały umorzone postępowania sądowe w sprawach sygn. akt II SA/Ol 743/13

i II SA/Ol 886/13, w których przedmiotem zaskarżenia były uchwały dotyczące zasad

udzielania i rozmiaru obniżek obowiązkowego pensum nauczycielom, którym

powierzono stanowiska kierownicze oraz ustalenie tygodniowego obowiązkowego

wymiaru godzin zajęć niektórych nauczycieli.

W roku 2013 tutejszy Sąd rozpoznawał jedną sprawę o symbolu 6191 (sygn.

akt II SA/Ol 484/13) ze skargi na decyzję dowódcy jednostki wojskowej

w przedmiocie zawarcia kontraktu na pełnienie zawodowej służby wojskowej. Skarga

198

została oddalona a uzasadnienie wyroku nie było sporządzone.

W sprawie sygn. akt II SA/Ol 125/13 przedmiotem skargi był rozkaz

personalny Komendanta Wojewódzkiego Policji w przedmiocie wzrostu uposażenia

zasadniczego z tytułu wysługi. Sąd uznał zasadność argumentacji organów

orzekających w sprawie, które odmówiły przyznania funkcjonariuszowi Policji prawa

do wzrostu uposażenia zasadniczego z tytułu wysługi lat za pracę w gospodarstwie

rolnym z tego powodu, że praca skarżącego w gospodarstwie rolnym rodziców nie

była równorzędna z wykonywanymi przez niego obowiązkami ucznia. Prawidłowo

też, zdaniem Sądu, organy administracji uznały, że skoro skarżący nie objął

gospodarstwa rolnego, to nie można było wliczyć do stażu pracy także

przypadającego przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresu pracy po ukończeniu

16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów,

stosownie do art. 1 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów

pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy.

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 234/13 tutejszy Sąd oddalił skargę

funkcjonariusza Policji na orzeczenie w przedmiocie wymierzenia kary dyscyplinarnej

nagany za przekroczenie uprawnień poprzez użycie nieoznakowanego pojazdu

służbowego i wykorzystania go do celów prywatnych. Sąd stwierdził,

że wykorzystanie samochodu służbowego mogło wzbudzić uzasadniony sprzeciw tak

społeczeństwa, które negatywnie ocenia tego rodzaju praktyki w związku

z wykorzystywaniem środków publicznych, jak i przełożonych służbowych, którzy

wykazali, że czyn skarżącego obiektywnie naruszył wiążące go przepisy zarządzenia

Komendanta Głównego Policji. Sąd uznał zasadność argumentacji organu,

że wymierzona kara ma też spełniać rolę prewencji ogólnej, tj. wskazywać

społeczeństwu i innym policjantom, że niezgodne z przepisami wykorzystywanie

pojazdów służbowych do celów prywatnych stanowi nadużycie uprawnień i nie jest

akceptowane przez przełożonych.

Również orzeczenie dyscyplinarne było przedmiotem kontroli w sprawie

o sygn. akt II SA/Ol 267/13. Orzeczeniem tym funkcjonariusz Policji został uznany

winnym zarzuconego mu przewinienia dyscyplinarnego, tj. naruszenia dyscypliny

służbowej określonego w art. 132 ust. 1 ustawy o Policji w związku z art. 58 ust. 1 tej

ustawy oraz w związku z § 23 załącznika do Zarządzenia Nr 805 Komendanta

Głównego Policji z dnia 31 grudnia 2003 r. w sprawie „Zasad etyki zawodowej

policjanta”, poprzez utrzymywanie kontaktów towarzyskich z osobami notowanymi

i rejestrowanymi jako sprawcy czynów zabronionych. W sprawie tej skarga, jako

199

spóźniona, została odrzucona. Funkcjonariusz został prawidłowo pouczony

o sposobie i terminie wniesienia skargi do sądu administracyjnego. Skarga została

wniesiona po terminie, za pośrednictwem Komendanta Powiatowego Policji. Skoro

skarga dotyczyła decyzji Komendanta Wojewódzkiego Policji w Olsztynie, to powinna

zostać wniesiona za pośrednictwem tegoż organu. Natomiast złożono ją w siedzibie

organu I instancji. Nie zmienia tego poglądu fakt, że skarżący chciał zachować drogę

służbową, gdyż w przypadku złożenia skargi do sądu administracyjnego droga ta nie

obowiązuje, co wynikało z zawartego w decyzji pouczenia, do którego skarżący się

nie dostosował.

W 2013 roku do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie nie

wpłynęła żadna sprawa o symbolu 6193 ze skargi funkcjonariusza straży granicznej

ani też o symbolu 6194 ze skargi funkcjonariusza służby więziennej.

W 2013 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny nie rozpoznał merytorycznie

ani jednej sprawy o symbolu 6195 ze skargi funkcjonariusza Państwowej Straży

Pożarnej.

Natomiast w dwóch sprawach z tego zakresu Sąd oceniał dopuszczalność

skargi. W sprawie sygn. akt II SA/Ol 370/13 skarga została wniesiona na decyzję

Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w przedmiocie skreślenia

z listy słuchaczy szkolenia. Tutejszy Sąd skargę tę odrzucił, jako niedopuszczalną

stwierdzając, że zarówno kwestia skierowania strażaka do odbycia określonego

szkolenia jak też skreślenie z listy słuchaczy szkolenia nie została poddana kontroli

sądu administracyjnego. Jest to typowa sprawa wynikająca z podległości służbowej

między przełożonym i podwładnym, o której mowa w art. 5 pkt 2 ustawy p.p.s.a.

Biorąc to pod uwagę, skarżony akt o kreśleniu z listy słuchaczy szkolenia nie może

być poddany kontroli sądowoadministracyjnej, gdyż nie mieści się w zakresie

właściwości rzeczowej sądu administracyjnego. Przedmiot skargi nie jest bowiem

wymieniony w art. 3 § 2 ustawy p.p.s.a., jak również żaden przepis ustawy

szczególnej nie przewiduje właściwości sądu administracyjnego w takiej sprawie.

Skarga została też odrzucona w sprawie o sygnaturze II SA/Ol 978/13,

w której Sąd rozważał dopuszczalność skargi na opinię służbową wydawaną

w stosunku do funkcjonariusza Państwowej Straży Pożarnej. Wojewódzki Sąd

Administracyjny w Olsztynie powołał się na uchwały Naczelnego Sądu

Administracyjnego I OPS 2/11 oraz I OPS 3/11, w których orzeczono, że na

postanowienia właściwych organów odwoławczych o utrzymaniu w mocy

zaskarżonej przez funkcjonariusza opinii służbowej, nie przysługuje skarga do sądu

200

administracyjnego. Wprawdzie uchwały te dotyczyły opinii wydanych w stosunku do

funkcjonariuszy innych służb mundurowych, jednakże z uwagi na podobieństwo

regulacji prawnych Sąd uznał, że stanowisko to będzie miało zastosowanie także

w sprawie opiniowania funkcjonariusza Państwowej Straży Pożarnej.

W 2013 roku odnotowano niewielki wpływ spraw oznaczonych symbolem

6198 z zakresu Inspekcji Pracy. Tylko dwie z tych spraw zostały rozpatrzone co do

istoty.

W sprawie o sygnaturze II SA/Ol 946/13 Sąd poddawał kontroli decyzję

organu inspekcji sanitarnej odmawiającą zmiany decyzji nakazującej publicznemu

zakładowi opieki zdrowotnej dostarczenia pracownikom ratownictwa medycznego

obuwia roboczego i odzieży roboczej, w zakresie terminu wykonania obowiązku.

Podmiot ubiegający się o zmianę decyzji w trybie art. 155 k.p.a. twierdził,

że wykonanie w terminie nałożonego obowiązku jest niemożliwe z uwagi na brak

środków finansowych. Zdaniem strony, za zmianą decyzji przemawia to, iż zespół

opieki zdrowotnej jest szczególnym pracodawcą, gdyż w pierwszej kolejności -

zgodnie ze statutem i celem działalności - winien zabezpieczyć środki finansowe na

świadczenie opieki medycznej. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie, w ślad

za argumentacją organów orzekających w sprawie, nie zgodził się z takim

stanowiskiem. Sąd uznał, iż w interesie społecznym, rozumianym jako interes

pracowników ratownictwa medycznego, będzie jak najszybsza realizacja nałożonego

nakazem obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków prac,

w tym poprzez dostarczenie tym pracownikom obuwia roboczego. Okoliczność,

że pracodawca jest zakładem opieki zdrowotnej mającym obowiązek prowadzenia

działalności leczniczej i pozostającym przy tym w złej kondycji finansowej nie

oznacza, że organy inspekcji pracy winny akceptować kilkuletnie zaniechanie tego

pracodawcy dotyczące zapewnienia pracownikom należnego im obuwia roboczego.

Wobec tego w sprawie nie została spełniona przesłanka zaistnienia interesu

społecznego pozwalająca na uwzględnienie wniosku skarżącego o zmianę decyzji.

W sprawie o sygnaturze II SA/Ol 1006/13 tutejszy Sąd poddawał ocenie

decyzję organu inspekcji pracy nakazującą pracodawcy niezwłoczne wypłacenie

pracownikowi obniżonego wynagrodzenia. Dokonując oceny zasadności skargi Sąd

uznał, że skarga zaskarżona decyzja oraz utrzymana nią w mocy decyzja organu

I instancji zostały wydane z naruszeniem art. 11 pkt 7 ustawy o Państwowej Inspekcji

Pracy, wobec jego zastosowania, w sytuacji, gdy pomiędzy pracodawcą

i pracownikiem istnieje spór co do tego, czy roszczenie pracownika z tytułu

201

wykonanej pracy rzeczywiście nie zostało zaspokojone. Rozstrzygnięcia tego sporu

pracownik może dochodzić przed sądem powszechnym - sądem pracy, który jest

uprawniony do rozstrzygania sporów wynikających ze stosunku pracy. Sąd stwierdził,

że nakaz, o którym mowa w wymienionym przepisie, może być wydany wyłącznie

wówczas, gdy obowiązek pracodawcy jest bezsporny i wymagalny już w momencie

przeprowadzenia kontroli. Inspektor pracy może w konsekwencji nakazać wypłatę

należnego wynagrodzenia za pracę, gdy należność ta jest wyliczona, jej wysokość

i podstawa są bezsporne, a ponadto nie budzi jakiejkolwiek wątpliwości fakt

niewypłacenia powyższej należności. Pojęcia „należne wynagrodzenie” ma bowiem

charakter obiektywny, niezależny od przekonania samego inspektora pracy. Nie

można mówić o „należnym wynagrodzeniu”, jeżeli takiej oceny nie podziela

pracodawca oraz gdy ocena i kwalifikacja podnoszonych przez niego zdarzeń

prawnych może być różna. W sytuacji, gdy wynagrodzenie budzi kontrowersje,

w szczególności na tle zgłoszonych okoliczności, które strony stosunku pracy

interpretują odmiennie albo jedna ze stron w ogóle zaprzecza ich wystąpieniu,

jedynym organem kompetentnym do weryfikacji spornych roszczeń ze stosunku

pracy jest sąd pracy a co za tym idzie decyzja nakazująca wypłacenie

wynagrodzenia za pracę w trybie administracyjnym nie może być wydana.

W sprawach z zakresu stosunków pracy i stosunków służbowych oraz

z zakresu inspekcji pracy wniesiono 3 skargi kasacyjne, które zostały przekazane do

Naczelnego Sądu Administracyjnego i nie zostały dotychczas rozpoznane.

16/ sprawy z zakresu obronności kraju

Stosunkowo nieliczną kategorię spraw kierowanych do Wojewódzkiego Sądu

Administracyjnego w Olsztynie, wynoszącą 0,13 % ogółu wszystkich spraw, które

w 2013 r. wpłynęły do Sądu, stanowiły sprawy dotyczące problematyki obronności.

W omawianym okresie zarejestrowano w repertoriach 3 sprawy z tej kategorii

(dwie sprawy zarejestrowano w repertorium SA, jedną w repertorium SAB).

W analizowanym okresie zakończono wszystkie sprawy i stanowi to 0,14 %

ogółu spraw rozpoznanych.

W uzasadnieniu wyroku w sprawie II SA/Ol 949/13, Sąd wskazał, że do

powiatowej komisji lekarskiej obecnie nie kieruje się osób, wobec których wydano

ostateczne orzeczenie ustalające kategorię zdrowia do czynnej służby wojskowej

D lub E. W obecnym stanie prawnym, z mocy art. 28 ust. 4c i 4d ustawy z dnia

21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej

202

(Dz. U. z 2012 r., poz. 461), skarżący nie jest uprawniony do złożenia wniosku

o zmianę przedmiotowego orzeczenia. Powołane przepisy mają charakter

kategoryczny i nie pozostawiają organowi żadnej sfery uznania co do możliwości

innego rozstrzygnięcia. Skoro zatem skarżący nie mógł zainicjować postępowania

w przedmiocie zmiany kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej, to organ

pierwszej instancji, nie znajdując podstaw do wszczęcia postępowania z urzędu,

zasadnie wydał postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Tym samym

organy nie naruszyły przepisu art. 61a Kodeksu postępowania administracyjnego.

17/ uprawnienia kombatanckie i wojskowe

W 2013 roku w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie,

w porównaniu z rokiem poprzednim, po raz kolejny zmniejszył się wpływ spraw

z zakresu spraw kombatanckich i świadczeń z tytułu pracy przymusowej. Wpłynęły

tylko 2 sprawy z tego zakresu, co stanowi zaledwie 0,09 % spraw ogólnego wpływu

spraw tutejszego Sądu. Obydwie te sprawy zostały załatwione orzeczeniami

kończącymi postępowanie w sprawie (0,10 % wszystkich załatwionych spraw

w Sądzie). Jedna skarga została uwzględniona, w drugiej skargę oddalono.

W obydwu sprawach merytorycznej kontroli sądowoadministracyjnej poddane były

decyzje w sprawie odmowy przyznania uprawnień kombatanckich. W sprawie sygn.

akt II SA/Ol 44/13 skarga została uwzględniona z powodu naruszenia przez organ

administracji publicznej przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na

wynik sprawy. Sąd kontrolował w tej sprawie decyzję Kierownika Urzędu do Spraw

Kombatantów i Osób Represjonowanych, wydaną po wznowieniu postępowania

w sprawie zakończonej ostateczną decyzją, na podstawie której stronie zostały

przyznane uprawnienia kombatanckie, jako osobie podlegającej represjom wojennym

przebywającej w miejscu odosobnienia, w którym warunki pobytu nie różniły się od

warunków w obozach koncentracyjnych, a osoby tam osadzone pozostawały

w dyspozycji hitlerowskich władz bezpieczeństwa.

Zaskarżoną decyzją organ uchylił ostateczną własną decyzję o przyznaniu

uprawnień kombatanckich oraz odmówił przyznania uprawnień kombatanckich

z tytułu pobytu w obozie w miejscowości, w której istniały dwa różne obozy,

wskazując jako podstawę prawną art. 151 § 1 pkt 2, art. 150 § 1 w związku z art. 145

§ 1 pkt 5 k.p.a. oraz art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. b, art. 21 ust. 1 i art. 22 ust. 1 ustawy

kombatantach. W ocenie organu, w sprawie pojawiły się nowe okoliczności, w tym

opinia Instytutu Pamięci Narodowej z dnia 24 maja 2011 r., z której wynika, że obóz,

203

w którym przebywała skarżąca nie należy do kategorii wskazanych w art. 4 ust. 1 pkt

1 lit. a-c ustawy o kombatantach. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie

uznał, że w sprawie nie zaistniała przesłanka wznowienia postępowania określona

w art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a., dająca podstawę do uchylenia decyzji w przedmiocie

przyznania skarżącej uprawnień kombatanckich. Nie można bowiem uznać,

że „nowe okoliczności faktyczne”, na które powołuje się organ, nie były mu znane.

Sąd powołał się na to, że w aktach innych spraw prowadzonych wcześniej przed

tutejszym Sądem znajdowały się informacje Instytutu Pamięci Narodowej

w Warszawie, zawarte w piśmie z dnia 9 listopada 2006 r. z którego wynikało,

że w Działdowie, na obszarze należącym do obozu, w części oddzielonej od obozu

podległego policji bezpieczeństwa, wyznaczono obóz przejściowy dla osób

wysiedlanych do Generalnego Gubernatorstwa. Obóz podlegał władzom

wysiedleńczym a wysiedlone rodziny nie pozostawały do dyspozycji policji

bezpieczeństwa. Obóz dla wysiedleńców nie spełniał warunków art. 4 ust. 1 pkt 1

lit. b ustawy o kombatantach i nie został wymieniony w § 5 rozporządzenia z dnia

20 września 2001 r. W treści tego pisma wskazano, że taka opinia na temat obozu

w Działdowie została sporządzona na wniosek Urzędu do Spraw Kombatantów

i Osób Represjonowanych przez Główną Komisję Badania Zbrodni przeciwko

Narodowi Polskiemu 21 stycznia 1998 r., sygn. ZB 62/28/98. Sąd stwierdził zatem, iż

organ wydając decyzję o przyznaniu skarżącej uprawnień kombatanckich, wiedział

o tym, że w Działdowie funkcjonowały obok siebie w wydzielonej części dwa obozy.

W tej sytuacji nie można przyjąć, że opinia IPN z dnia 24 maja 2011 r. zawiera nowe

okoliczności nieznane organowi w dniu wydania decyzji o przyznaniu skarżącej

uprawnień kombatanckich. Tym samym nie zaistniała podstawa prawna do uchylenia

tej decyzji w wyniku wznowienia postępowania.

W 2013 roku nie wpłynęła do tutejszego Sądu żadna skarga na bezczynność

Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych bądź

przewlekłego prowadzenia postępowania przez ten organ.

W sprawach oznaczonych symbolem 634 została nie została wniesiona ani jedna

skarga kasacyjna.

18/ dostęp do informacji publicznej

W 2013 roku znacznie zwiększyła się ilość rozpoznawanych przez tutejszy

Sąd spraw z zakresu dostępu do informacji publicznej i prawa prasowego. Skarg

w tym przedmiocie wpłynęło ponad dwuipółkrotnie więcej niż w roku poprzednim.

204

W repertorium SA i SAB zarejestrowano łącznie 107 skarg (42 w roku 2012),

co stanowi 4,68 % ogólnego wpływu spraw do WSA w Olsztynie. Zdecydowana

większość skarg (79) dotyczyła bezczynności organów w udzieleniu informacji

publicznej

Załatwiono łącznie 99 spraw z tego zakresu (4,80 % wszystkich załatwionych

w WSA w Olsztynie), w tym 78 spraw zarejestrowanych w repertorium SAB i 21

w repertorium SA). W sprawach bezczynności organów zostały uwzględnione

22 skargi (około 28 % załatwionych z tego zakresu) a w sprawach ze skarg na akty

i czynności organów uwzględniono 13 skarg (5,3 %). W sprawach oznaczonych

symbolem 648 wniesiono 21 skarg kasacyjnych. Skargi kasacyjne w 18 sprawach

zostały przekazane Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu, który jedną skargę

kasacyjną uwzględnił uchylając zaskarżony wyrok i przekazując sprawę do

ponownego rozpoznania a w dwie skargi kasacyjne, wniesione od wyroków

tutejszego Sądu, oddalił. Ponadto, w 9 jednorodnych sprawach (m.in. sygn. akt

II SAB/Ol 11/13, II SAB/Ol 18/13) Naczelny Sąd Administracyjny uchylił

postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie i przekazał

sprawy do ponownego rozpoznania. W sprawach tych tutejszy Sąd umorzył

postępowanie sądowowadministracyjne, na skutek wniosku strony o umorzenie

postępowania, z uwagi na usunięcie przez organ stanu bezczynności po wniesieniu

skargi. Sąd umorzył postępowanie sądowe w całości, pomijając brak podstaw do

umorzenia postępowania w zakresie stwierdzenia, czy bezczynność organu miała

miejsce z rażącym naruszeniem prawa oraz orzeczenia, o którym mowa w art. 149 §

2 p.p.s.a., co było przyczyną uwzględnienia skarg kasacyjnych wniesionych przez

tego samego skarżącego w wymienionych 9 sprawach.

Kwestię dopuszczalności skargi w sprawie dostępu do informacji publicznej,

z przyczyn podmiotowych Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie badał

w sprawie sygn. akt II SA/Ol 713/13. W sprawie tej organ odwoławczy uchylił decyzję

organu I instancji odmawiającą udzielenia informacji publicznej klubowi radnych.

Organ ten uznał, że klub radnych nie może skutecznie żądać udzielenia informacji

publicznej, gdyż winien się tego domagać w drodze interpelacji. Tutejszy Sąd

stwierdził, że skuteczne przeprowadzenie ważnego postępowania przed sądem

administracyjnym, możliwe jest tylko przez podmiot, który posiada zdolność sądową.

Cecha zdolności sądowej została skorelowana z posiadaniem podmiotowości

administracyjnoprawnej, czyli zdolności nabywania praw lub obowiązków

w postępowaniu przed organem administracji publicznej. Sąd uznał, iż kluby radnych,

205

tworzone na podstawie z art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie

gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594 z późn. zm.), są formą organizowania się

radnych i jako takie nie posiadają podmiotowości administracyjnoprawnej.

W konsekwencji, skarga wniesiona przez klub radnych podlega odrzuceniu, na

podstawie art. 58 § 1 pkt 5 p.p.s.a.

Merytorycznej kontroli natomiast została poddana skarga w sprawie sygn. akt

II SA/Ol 467/13. W sprawie tej tutejszy Sąd rozważał, czy osoba występująca

o udzielenie informacji publicznej przetworzonej wykazała szczególnie istotny interes

publiczny. Strona domagała się w tej sprawie od dyrektora Wojewódzkiego Ośrodka

Ruchu Drogowego informacji, obejmujących okres pięcioletni, dotyczących ilości

osób egzaminowanych i egzaminów z rozbiciem na kategorię B prawa jazdy oraz

z rozbiciem na pierwszy i kolejne egzaminy a także dochodów WORD za ten okres,

z uwzględnieniem dochodów za egzaminy praktyczne, odrębnie pierwsze

i poprawkowe, na kategorię B i przeciętnego wynagrodzenia brutto egzaminatora.

Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, iż rację ma organ, że żądane informacje

stanowią informację przetworzoną, wobec czego osoba ubiegająca się o jej

uzyskanie winna wykazać, że jej uzyskanie jest szczególnie istotne dla interesu

publicznego (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Nr 112, poz.

1198 ze zm. - u.d.i.p.). Skarżący wskazał, że zdawalność egzaminów na kategorię

B leży we wspólnym interesie wszystkich obywateli, dlatego zamierza on dokonać

analizy przyczyn niskiej zdawalności egzaminów praktycznych w Polsce

i przedstawić propozycje zmian w zakresie funkcjonowania wojewódzkich ośrodków

ruchu drogowego. W ocenie tutejszego Sądu, skarżący nie wykazał jaką ma

rzeczywistą możliwość wykorzystania uzyskanych informacji publicznych w celu

usprawnienia funkcjonowania wojewódzkich ośrodków ruchu drogowego, nie

wykazał nawet że posiada jakiekolwiek uprawnienia czy wiedzę w tej materii, która

uzasadniałaby stanowisko, że przygotowana przez niego analiza będzie posiadała

jakąkolwiek wartość dla usprawniania pracy wojewódzkich ośrodków ruchu

drogowego, czy też dla ustawodawcy celem zmiany regulacji prawnych, które

przyczyniłyby się do uzyskiwania przez zdających egzamin na prawo jazdy kategorii

B lepszych wyników na egzaminie praktycznym. Wobec tego, zdaniem Sądu, strona

nie wykazała, że uzyskanie danych, o udostępnienie których się zwracała, stwarza

realną możliwość ich wykorzystania dla poprawy funkcjonowania organów

administracji i lepszej ochrony interesu publicznego.

Interesujący problem prawny wystąpił w sprawie o sygn. akt II SAB/Ol 103/13.

206

W sprawie tej podmiot zobowiązany zakwalifikował żądanie skarżącego, jako

wniosek o ponowne wykorzystanie informacji publicznej i zastosował regulację

zawartą w rozdziale 2a u.d.i.p., wzywając stronę do złożenia wniosku według wzoru

określonego w rozporządzeniu Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 17 stycznia

2012 r. w sprawie wzoru wniosku o ponowne wykorzystywanie informacji publicznej

(Dz. U. z 2012 r. poz. 94). Wobec niezłożenia wniosku w żądanej formie podmiot

zobowiązany pozostawił wniosek skarżącego bez rozpoznania, powołując się na art.

23g ust. 4 u.d.i.p. Z wyjaśnień podmiotu, do którego zwrócono się o udzielenie

informacji publicznej, wynikało, że taki tryb postępowania został zastosowany

z uwagi na to, iż z wnioskiem o udzielenie informacji publicznej wystąpił redaktor

lokalnej gazety internetowej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie uznał, że takie działanie

podmiotu zobowiązanego do udzielenia informacji nie znajduje oparcia w przepisach

prawa. Wskazano, że zarówno z przepisów dyrektywy 2003/98/WE Parlamentu

Europejskiego i Rady z dnia 17 listopada 2003 r. w sprawie ponownego

wykorzystywania informacji sektora publicznego (Dz. Urz. UE L 345 z 31.12.2003,

str. 90), jak i rozdziału 2a u.d.i.p., który został wprowadzony w celu jej implementacji

wynika, że ponowne wykorzystywanie informacji publicznej polega na jej

wykorzystywaniu w celach komercyjnych lub niekomercyjnych, innych niż pierwotny

publiczny cel wykorzystywania, dla którego informacja została wytworzona. Nie

chodzi zatem o samą treść informacji, lecz o różnego rodzaju dokumenty, które -

uzyskane od podmiotu zobowiązanego - w sposób przetworzony lub nieprzetworzony

są udostępniane przez osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne

nieposiadające osobowości prawnej. W ocenie Sądu, brak było podstaw aby uznać,

że wniosek skarżącego dotyczył ponownego wykorzystywania informacji publicznej

w rozumieniu u.d.i.p. Sąd zwrócił uwagę, że ustawą z dnia 16 września 2011r.

o zmianie ustawy o dostępie do informacji publicznej oraz niektórych innych ustaw

(Dz. U. Nr 204 poz. 1195 ze zm.), którą wprowadzono rozdział 2a do u.d.i.p, dodano

także przepis art. 2a ust. 2, zgodnie z którym zasady ponownego wykorzystywania

informacji publicznej nie naruszają prawa dostępu do informacji publicznej ani

wolności jej rozpowszechniania. Stwierdzono zatem, że podmiot zobowiązany nie

może pozbawić wnioskodawcy prawa dostępu do informacji publicznej, samowolnie

ustalając że wniosek dotyczy ponownego wykorzystywania informacji publicznej

i pozostawiając go bez rozpoznania, z tego powodu, że nie został złożony na

urzędowym formularzu. Tylko bowiem wnioskodawca decyduje, czy występuje

207

z wnioskiem o udzielenie informacji publicznej, do czego ma prawo zgodnie

z art. 2 u.d.i.p, czy też o ponowne jej wykorzystywanie w myśl przepisów rozdziału 2a

u.d.i.p. To bowiem na wnioskodawcy ciąży ewentualna odpowiedzialność związana

z wykorzystywaniem informacji publicznej niezgodnie z przepisami u.d.i.p.

Analogiczny stan faktyczny i prawny wystąpił w sprawach zainicjowanych przez tego

samego skarżącego w sprawach sygn. akt II SAB/Ol 105/13 i II SAB/Ol 107/13.

Ciekawy problem, z którym zetknął się Sąd rozpoznając sprawę dotyczącą

dostępu do informacji publicznej, była kwestia żądania opłaty kancelaryjnej od

wniosku o udostępnienie informacji w trybie u.d.i.p. w sprawie, w której organ, do

którego wniosek ten wpłynął, potraktował tenże wniosek, jako żądanie wydania

zaświadczenia. W sprawie sygn. akt II SAB/Ol 51/13 wnioskodawca wystąpił do

organu wykonawczego gminy o udzielenie, w trybie ustawy o dostępie do informacji

publicznej, informacji dotyczących przeznaczenia określonej nieruchomości

w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub w studium

uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz dodatkowo

wskazania, czy na działkę tę były wydawane warunki zabudowy, a jeżeli nie, to czy

takie warunki były wydawane na działki przyległe. Organ, z powołaniem się na art. 64

§ 2 Kodeksu postępowania administracyjnego wezwał wnioskodawcę do

uzupełnienia wniosku poprzez uiszczenie opłaty skarbowej za wydanie

zaświadczenia, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia. Wojewódzki

Sąd Administracyjny stwierdził, że wbrew przekonaniu organu, wniosek skarżącego

o udzielenie informacji publicznej, skutecznie wszczął w tym przedmiocie

postępowanie przed wójtem. Wnioskodawca wyraźnie określił tryb, w jakim domaga

się udzielenia mu informacji. Pomimo jednoznacznego wniosku skarżącego, który

domagał się udzielenia informacji publicznej na zasadach i w trybie przewidzianym

w ustawie o dostępie do informacji publicznej, organ zaniechał w ogóle rozważenia

zasadności wniosku i zastosowania procedury wynikającej z tej ustawy. Organ

w sposób nieuprawniony domagał się, aby strona skarżąca uiściła opłatę skarbową

za wydanie zaświadczenia, mimo że wnioskodawca takowego wcale we wniosku nie

żądał. Organ zatem w sposób samowolny, a tym samym niedopuszczalny

konwertował zgłoszony wniosek w kierunku wydania zaświadczenia. Sąd stwierdził,

że tych dwóch trybów postępowania nie można utożsamiać. W obu przypadkach,

ze względu na tryb wnioskowy, organ jest związany treścią wniosku. Wprawdzie

organ dokonuje oceny zgłoszonego żądania, jednakże samodzielnie nie może

nadawać jemu innej treści niż to wynika z wniosku strony. Skoro skarżący domagał

się udostępnienia informacji publicznej, to rzeczą wezwanego organu było załatwić

208

zgłoszony wniosek w sposób przewidziany ustawą o dostępie do informacji

publicznej.

209

19/ orzecznictwo w sprawach samorządowych, w tym dotyczące rozstrzygnięć nadzorczych

W 2013 r. w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie odnotowano

138 skarg w przedmiocie spraw związanych z działalnością samorządu

terytorialnego (repertorium SA i SAB), co stanowi (6,03 %) ogółu spraw, które

wpłynęły w tym okresie. Nastąpił zatem po raz kolejny wzrost liczby wniesionych

skarg w stosunku do roku poprzedniego. Z poprzedniego okresu sprawozdawczego

pozostało do załatwienia 21 skarg, co stanowiło łącznie do rozpoznania 159 spraw.

Na rozprawach i posiedzeniach niejawnych rozpoznano 141 spraw samorządowych,

co stanowi (6,84 %) ogółu rozpoznanych spraw. Na kolejny okres pozostało

18 nierozpoznanych spraw. Na podjęte rozstrzygnięcia strony wniosły 25 skarg

kasacyjnych. W okresie sprawozdawczym rozpoznanych zostało przez Naczelny Sąd

Administracyjny 10 skarg kasacyjnych, z których 7 zostało oddalonych, zaś 3 skargi

kasacyjne zostały uwzględnione. Wśród skarg uwzględnionych dwie sprawy

dotyczyły rozstrzygnięcia dopuszczalności wniesienia skargi w przedmiocie

procedury planistycznej związanej z uchwalaniem studium uwarunkowań i kierunków

zagospodarowania przestrzennego gminy, gdzie rozpoznane skargi dotyczyły braku

podjęcia stosownej uchwały rozstrzygającej w sprawie wniesionych w toku procedury

planistycznej wniosków i uwag pochodzących od indywidualnych zainteresowanych

właścicieli nieruchomości objętych procedurą.

Omawiając sprawy związane z działalnością samorządu terytorialnego należy

odnotować ich podział na grupy:

sprawy dotyczące skarg na uchwały podejmowane przez organy

samorządu terytorialnego (symbol 639),

sprawy ze skarg organów nadzoru na uchwały organów samorządu

terytorialnego (symbol 640),

sprawy ze skarg jednostek samorządu terytorialnego na rozstrzygnięcia

nadzorcze (symbol 641),

Pierwszą grupę stanowiły sprawy ze skarg na uchwały podejmowane przez

organy jednostek samorządowych. W 2013 r. do Sądu wpłynęło 50 takich skarg

(wraz z rejestrem SAB), co stanowi (2,18 %) ogółu spraw, które wpłynęły w tym

okresie. Z poprzedniego roku pozostało do rozpoznania 16 skarg, co dało łącznie do

załatwienia 66 spraw. Na rozprawach i posiedzeniach niejawnych rozpoznano

56 skarg, co stanowi (2,71 %) ogółu załatwionych spraw, natomiast 10 spraw

pozostało do rozpoznania w kolejnym okresie sprawozdawczym. W 18 sprawach

210

Sąd odrzucił skargi, przy czym w większości powodem takiego rozstrzygnięcia był

brak uiszczenia wpisu od skargi, bądź też niezachowanie terminu do wniesienia

skargi po wcześniejszym wezwaniu organu w trybie art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 8

marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 594, ze zm.) do

usunięcia naruszenia prawa.

Natomiast w przypadkach spraw o sygn. akt II SA/Ol 385/13, II SA/Ol 561/13

oraz II SA/Ol 775/13 podstawę ich odrzucenia stanowił art. 58 § 1 pkt 1 ustawy

p.p.s.a., gdyż przedmiotem tych skarg były uchwały rady gmin w przedmiocie

rozpatrzenia skarg na działanie wójta (burmistrza). Sąd wyjaśnił w niniejszych

sprawach, że kontroli sądowoadministracyjnej nie podlegają sprawy ze skarg

i wniosków, o których mowa w dziale VIII Kodeksu postępowania administracyjnego,

bowiem uchwała podjęta w trybie postępowania skargowego nie może być

kwalifikowana jako akt podlegający zaskarżeniu na podstawie art. 101 ustawy

o samorządzie gminnym. Skarżona uchwała nie jest bowiem aktem prawa

miejscowego, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 5 ustawy p.p.s.a., ani też aktem innym

niż określony w pkt. 5 - art. 3 § 2 pkt 6 tej ustawy.

W tej kategorii spraw na uwagę zasługują rozstrzygnięcia Sądu podejmowane

w sprawach dotyczących wygaśnięcia mandatu radnego. Pomimo już bardzo

bogatego orzecznictwa sądów administracyjnych w kwestii ustalenia przesłanek

uniemożliwiających wykonywanie mandatu radnego, czy też wójta (burmistrza)

prezydenta miasta lub wykorzystywania majątku gminy przy jednoczesnym pełnieniu

mandatu radnego w danej jednostce samorządu terytorialnego nadal wyłaniają się

zagadnienia wymagające analizy i rozstrzygnięcia Sądu.

I tak w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 911/13 podstawą wygaszenia mandatu

Wójta Gminy była utrata prawa wybieralności. Sąd, rozpoznając skargę wójta w tej

sprawie, wyrokiem z dnia 5 listopada 2013 r. oddalił skargę wskazując, że rada

prawidłowo zastosowała regulację wynikającą z art. 26 ust. 1 pkt 3, ust. 2 i 3 ustawy

z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta

miasta (Dz. U. z 2010 r. Nr 176, poz. 1191, ze zm.), w związku z art. 7 ust. 2 pkt 1

ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów

i sejmików województw (Dz. U. z 2010 r. Nr 176, poz. 1190, ze zm.) i art. 16 ust. 4

ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Kodeks wyborczy

(Dz. U. Nr 21, poz. 113, ze zm.). Jak stwierdzono w uzasadnieniu wyroku, Rada

gminy była zobowiązana podjąć skarżoną uchwałę wobec nadesłania jej orzeczenia

Sądu Apelacyjnego oraz orzeczenia Sądu Okręgowego, w których uznano,

211

że osoba pełniąca obecnie mandat wójta gminy w związku z pełnieniem funkcji

publicznej radnego gminy złożyła niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne

i orzeczono wobec lustrowanego utratę prawa wybieralności w wyborach do Sejmu,

Senatu i Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach powszechnych organu

i członka organu jednostki samorządu terytorialnego oraz organu jednostki

pomocniczej jednostki samorządu terytorialnego, której obowiązek tworzenia wynika

z ustawy, na okres 4 lat. Nadto Sąd orzekł wobec lustrowanego zakaz pełnienia

funkcji publicznej, o której mowa w art. 4 pkt 2-57 cytowanej ustawy na okres 4 lat.

Skarżący argumentował, że podjęta uchwała w sprawie odwołania nie została

wcześniej zaopiniowana przez właściwą komisję oraz uniemożliwiono mu przed

głosowaniem złożenia wyjaśnień. Sąd orzekając w tej sprawie stwierdził, że poza

sporem pozostaje okoliczność, że Sąd Okręgowy na podstawie art. 21a ust. 2 ustawy

z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów

bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U.

z 2007 r. Nr 63, poz. 425, ze zm.), że skarżący w związku z pełnieniem funkcji

publicznej radnego gminy złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne i na

zasadzie art. 21a ust. 2a tej ustawy orzekł wobec niego utratę prawa wybieralności

w wyborach m.in. na członka organu jednostki samorządu terytorialnego oraz organu

jednostki pomocniczej jednostki samorządu terytorialnego, której obowiązek

tworzenia wynika z ustawy, na okres 4 lat oraz orzekł wobec lustrowanego zakaz

pełnienia funkcji publicznej, o której mowa w art. 4 pkt 2-57 cytowanej ustawy na

okres 4 lat, co skutkuje na mocy art. 7 ust. 2 pkt 3 ustawy Ordynacja wyborcza do

rad gmin, rad powiatów i sejmików województw utratę przez taką osobę prawa

wybieralności, tj. biernego prawa wyborczego. Sąd nie podzielił zarzutu skargi,

że w toku podejmowania uchwały doszło do naruszenia art. 26 ust. 2 zd. drugie

ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta poprzez jej

podjęcie bez umożliwienia złożenia wójtowi wyjaśnień, gdyż z przekazanych akt

sprawy wynika, że odbyło się wspólne posiedzenie komisji gminnych podczas

którego przewidziano rozpatrzenie projektu uchwały o wygaśnięciu mandatu wójta,

w takcie którego uczestniczyli radni, przy czym na posiedzeniu tym skarżący złożył

wyjaśnienia w sprawie. Skoro ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza

i prezydenta miasta nie precyzuje w jakiej formie i trybie mają zostać złożone takie

wyjaśnienia uznano, że spełniony został wskazany wyżej warunek, skoro wójt udzielił

wyjaśnień przed podjęciem uchwały. Na to rozstrzygnięcie wniesiona została skarga

kasacyjna skarżącego.

212

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 974/13 kontroli tutejszego Sądu została

poddana uchwała rady gminy o wygaśnięciu mandatu radnego z uwagi na

naruszenie ustawowego zakazu łączenia mandatu radnego z prowadzeniem

działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy. Ustalono

w toku postępowania poprzedzającego podjęcie uchwały, że radny w celu

prowadzenia działalności gospodarczej bezumownie korzystał z dwóch działek

stanowiących własność gminy. Skarżący zarzucił błędne ustalenie stanu

faktycznego, gdyż w jego ocenie, art. 24f ustawy o samorządzie gminnym statuuje

zakaz celowego wykorzystywania mienia gminnego, a taka sytuacja ma miejsce tylko

wówczas, gdy chodzi o mienie wobec którego gmina może wykonywać prawa

właścicielskie i wobec którego ciążą na gminie obowiązki przypisywane

właścicielowi. W tej sprawie nie zachodzi taka sytuacja, gdyż skarżący samoistnie i

nieprzerwanie od 1980 r. korzysta z działki jak właściciel, co było podstawą jego

wniosku

o stwierdzenie zasiedzenia własności tej nieruchomości. Nadto zarzucił uchwale

naruszenie art. 25a ww. ustawy, gdyż w jej podjęciu brał udział skarżący, mimo

że dotyczyła ona jego interesu prawnego. Sąd wyjaśnił, że wbrew twierdzeniu

pełnomocnika skarżącego przy podejmowaniu uchwały nie doszło do naruszenia art.

25a ustawy o samorządzie gminnym, bowiem z protokołu sesji rady gminy, na której

podjęto uchwałę wynika, że skarżący co prawda podniósł rękę na znak głosowania

nad tą uchwałą, ale jego głos został pominięty wobec stwierdzenia przez

przewodniczącego rady przeszkody w udziale skarżącego w głosowaniu. W związku

z tym, głos skarżącego nie był uwzględniany przy podejmowaniu uchwały i nie miał

wpływu na wynik tegoż głosowania. Zauważono, że projekt uchwały w sprawie

stwierdzenia wygaśnięcia mandatu radnego został wprowadzony na sesję na skutek

zmiany jej porządku obrad, co nastąpiło zgodnie z art. 20 ust. 1a ustawy

o samorządzie gminnym, bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady

(13 radnych „za” na 15 radnych rady. Przed podjęciem uchwały, stosownie do art.

190 ust. 3 ustawy Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików

województw, umożliwiono stronie złożenie stosownych wyjaśnień, zatem w realiach

tej sprawy uchwała o wygaśnięciu mandatu radnego podjęta została zgodnie

z obowiązującą w takich sprawach procedurą. Poza sporem pozostawał fakt,

że skarżący użytkując rolniczo, w ramach prowadzenia własnego gospodarstwa

rolnego, dwóch nieruchomości, co do których w dokumentach ujawniona jest

własność gminy, wykorzystuje je do prowadzenia działalności gospodarczej.

213

Wyjaśniono, że okoliczność niewykonywania przez gminę prawa własności

względem jednej z działek może być przesłanką do uwzględnienia przez sąd

powszechny przy rozpoznaniu wniosku o stwierdzenie nabycia własności tej działki

poprzez jej zasiedzenie, natomiast nie stanowi przesłanki, której wystąpienie lub też

nie skutkowałoby zastosowaniem w sprawie art. 190 ust. 1 pkt 2a ustawy Ordynacja

wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 263/13 Sąd wyrokiem z dnia 21 maja 2013 r.

stwierdził nieważność uchwały rady powiatu w przedmiocie odwołania ze stanowiska

skarbnika, przy czym w § 2 tej uchwały zapisano, że odwołanie jest równoznaczne

z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 pkt 1

Kodeksu pracy. Z uzasadnienia uchwały wynikało, że przyczyną odwołania skarbnika

było naruszenie zakazu członkostwa w zarządzie stowarzyszenia prowadzącego

działalność gospodarczą tj. Stowarzyszenia Skarbników Samorządowych Warmii

i Mazur (dalej: Stowarzyszenia). W ocenie rady skarbnik naruszył art. 12 ust. 11

ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym w związku z art. 4 pkt 6

i art. 5 ust. 3 i ust. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia

działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne oraz art. 70

Kodeksu pracy. Zarzucono, że z posiadanych dokumentów wynika, że pełnił

on funkcję członkiem zarządu Stowarzyszenia co skutkuje koniecznością jego

odwołania ze stanowiska skarbnika. Wprawdzie w posiadanych dokumentach

znajduje się pismo zainteresowanego z dnia 13 kwietnia 2012 r., w którym składa

on rezygnację z członkostwa w zarządzie Stowarzyszenia i wycofuje udzieloną

zgodę na jego wybór na członka Stowarzyszenia, to jednak z protokołu z zebrania

zarządu Stowarzyszenia z dnia 25 maja 2012 r. wynika, że zarząd potwierdza,

iż Walne Zgromadzenie wybrało go na członka zarządu, a zarząd uchwałą z dnia

13 kwietnia 2012 r. powierzył mu funkcję Wiceprezesa Stowarzyszenia. Sąd podzielił

stanowisko skarżącego, iż w realiach rozpoznawanej sprawy nie zaistniały przesłanki

uzasadniające podjęcie uchwały o odwołaniu z funkcji skarbnika, skoro faktycznie nie

wykonywał on żadnych czynności związanych z pełnieniem funkcji członka zarządu

Stowarzyszenia i złożył oświadczenie, że nie chce pełnić tej funkcji tego samego

dnia, kiedy został zaocznie wybrany przez walne zgromadzenie Stowarzyszenia. Nie

podzielono stanowiska rady, że samo powierzenie tej funkcji w Stowarzyszeniu, które

potencjalnie mogło prowadzić działalność gospodarczą, stanowiło obligatoryjną

przesłankę do odwołania z funkcji skarbnika, bez względu na to jak długo tę funkcje

pełnił oraz czy faktycznie przez Stowarzyszenie działalność gospodarcza była

214

prowadzona. Nadto Sąd zwrócił uwagę, że przy podjęciu w/w uchwały doszło do

istotnego naruszenia prawa, skoro stosownie do art. 37 ust. 1 ustawy o samorządzie

powiatowym, zarówno powołanie jak i odwołanie skarbnika, będącego głównym

księgowym budżetu powiatu, następuje na wniosek starosty. Oznacza powyższe,

że wprawdzie, jak wynika z treści art. 12 ust. 3 powołanej ustawy, do wyłącznej

kompetencji rady należy powołanie i odwołanie skarbnika powiatu, to jednak rada

powiatu może powołać i odwołać skarbnika tylko na wniosek starosty. Uchwała

podjęta przez radę z własnej inicjatywny bez wniosku starosty, jako sprzeczna

z prawem jest uchwałą nieważną - art. 79 ust. 1 zd. pierwsze ustawy o samorządzie

powiatowym. Skoro w tej sprawie uchwała została podjęta z inicjatywy

przewodniczącego rady, bez wniosku starosty, należało ją wyeliminować z obrotu

prawnego. Na podjęte rozstrzygnięcie wniesiona została skarga kasacyjna.

Drugą kategorię spraw samorządowych stanowią sprawy ze skarg organów

nadzoru na uchwały organów jednostek samorządowych (symbol 640). W 2013 roku

do WSA w Olsztynie wpłynęły 63 takie skargi, co stanowi (2,75 %) ogółu spraw, które

wpłynęły w okresie sprawozdawczym, a co oznacza dalszy wzrost tej kategorii spraw

w porównaniu do roku poprzedniego. Z poprzedniego okresu pozostały 4 skargi,

zatem łącznie do rozpoznania pozostawało 67 skarg. Na rozprawach i posiedzeniach

niejawnych rozpoznano 61 spraw, co stanowi (2,96 %) ogółu rozpoznanych spraw,

na następny okres pozostało 6 skarg. W tej kategorii aż 18 spraw wszczętych ze

skarg Wojewody Warmińsko-Mazurskiego zostało zakończonych, wobec ich

cofnięcia, bądź też uwzględnienia przez organy jednostek samorządu terytorialnego

w trybie art. 54 § 3 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi,

umorzeniem postępowania sądowego. Na podjęte orzeczenia strony wniosły 8 skarg

kasacyjnych, spośród których NSA rozpoznał dwie oddalając skargi kasacyjne.

W tej grupie spraw należy zwrócić uwagę na dużą aktywność organu nadzoru

w kwestii skarg wniesionych na uchwały rad gmin w przedmiocie regulaminu

utrzymania czystości i porządku w gminach podejmowane na skutek ostatnich zmian

wprowadzonych ustawą nowelizująca z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy

o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.

Nr 152, poz. 897). W uchwałach tych zakwestionowane zostały zapisy, którymi rada

gminy wprowadzała nowe definicje pojęć, bądź też wykraczała poza upoważnienie

ustawowe wynikające z art. 4 ust. 2 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu

czystości w gminach (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 391, ze zm). W sprawach o sygn. akt

II SA/Ol 281/13 i II SA/Ol 340/13 przyczyną stwierdzenia nieważności w części

215

uchwał rad gmin były zapisy, którymi regulowano kwestie wynikające z art. 4 ust.

2 pkt 8 ww. ustawy dotyczące wyznaczenia obszarów obowiązkowej deratyzacji,

bowiem gminy wskazywały w tych regulaminach cały teren gminy, jak również

w sposób nieprawidłowy były określane terminy przeprowadzenia oraz koszty

zabiegów deratyzacyjnych.

W ramach tej kategorii spraw doszło do rozbieżności w orzecznictwie Sądu na

gruncie problemu inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców gmin, które to prawo

zostało zakwestionowane w ramach uchwalonych statutów gmin przez Wojewodę

Warmińsko-Mazurskiego. I tak w wyroku z dnia 17 października 2013 r. sygn. akt

II SA/Ol 171/13 Sąd uwzględniając skargę stwierdził nieważność zaskarżonej

uchwały w części dotyczącej § 48 ust. 1a i załącznika nr 5 (procedury zgłaszania

inicjatywy uchwałodawczej mieszkańców gminy) wobec uznania, że przyznana

wskazanym zapisem inicjatywa, którą może zgłosić grupa 200 mieszkańców gminy

nie znajduje oparcia w przepisach prawa, bowiem w statucie mogą być uregulowane

zagadnienia ustrojowe gminy, o ile nie naruszają przepisów ustaw. Sąd podzielając

stanowisko wojewody stwierdził, że materia statutowa, co wynika z art. 22 ust.

1 ustawy o samorządzie gminy (u.s.g.), nie została wymieniona w sposób pozytywny.

Obejmować więc może wszelkie kwestie z zakresu ustroju gminy, o ile nie będą one

sprzeczne z przepisami ustaw. Sąd wskazał, że z art. 170 zd. pierwsze Konstytucji

RP wynika, ze członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze

referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu

pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego.

Stosownie zaś do art. 11 ust. 1 u.s.g. mieszkańcy gminy podejmują rozstrzygnięcia

w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory i referendum) lub za pośrednictwem

organów gminy. W obecnym stanie prawnym brak jest przepisów, z których

wynikałoby prawo mieszkańców tworzących wspólnotę samorządową do inicjatywy

uchwałodawczej. Prawa do takiej inicjatywy nie można bowiem wyprowadzić

z powołanych przepisów ustawy o samorządzie gminnym oraz art. 170 Konstytucji.

Wprawdzie rada gminy może uregulować w statucie wszystkie zagadnienia

ustrojowe gminy, o ile nie naruszają one przepisów ustaw, przy czym z art. 169 ust. 4

Konstytucji, wynika, że ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego

określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące. Użyty w treści przepisu zwrot

„w granicach ustaw” oznacza, że swoboda rady w kształtowaniu ustroju gminy jest

ograniczona i powoduje, że rada nie może przyznać mieszkańcom gminy uprawnień

dalej idących, niż wynikające z ustawy zwykłej. W przepisach Konstytucji i ustawie

216

o samorządzie gminnym brak jest unormowań przyznających mieszkańcom

wspólnoty samorządowej prawa do przedstawiania pod obrady rady gminy projektów

uchwał. Wprawdzie istota współczesnej demokracji bezspornie polega na

zaangażowaniu mieszkańców w sprawy publiczne to jednak zgodnie z art. 170

Konstytucji i art. 11 ust. 1 u.s.g., uprawnienie to może być realizowane tylko w

formie: bezpośredniej (referendum) i przedstawicielskiej (za pośrednictwem

wybranych

w wyborach powszechnych organów gminy). Sąd orzekający w sprawie podzielił

pogląd wyrażony przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku

z dnia 3 kwietnia 2006 r., sygn. akt III SA/Wr 584/05 i we wcześniejszym wyroku tut.

Sądu z 28 października 2008 r., sygn. akt II SA/Ol 737/08, że granice udziału

mieszkańców gminy w sprawowaniu przez nich władzy, jak i podejmowaniu

rozstrzygnięć wyznacza Konstytucja oraz ustawa o samorządzie gminnym. Granice

te dotyczą m.in. swobody organów gminy co do kształtowania jej wewnętrznego

ustroju, obejmującego w szczególności stanowienie aktów prawa miejscowego,

określających udział mieszkańców w sprawowaniu władzy na obszarze gminy.

Są one wytyczone przez art. 4 ust. 1 Konstytucji, przewidujący, że władza

zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu i ust. 2 tego artykułu,

zgodnie z którym Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub

bezpośrednio. Doniosłą regułę zawiera także art. 16 ust. 2 Konstytucji, w myśl

którego samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej, zaś

przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych wykonuje

w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Regulacja ustawodawcza

uwzględniać winna także wyrażone w art. 163 Konstytucji domniemanie

wykonywania przez samorząd terytorialny zadań publicznych niezastrzeżonych przez

Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych, jak również treść art.

169 Konstytucji. Rozwinięciem norm konstytucyjnych jest między innymi powołany

wyżej art. 11 ust. 1 u.s.g. Oznacza powyższe, że w odniesieniu do wspólnoty

samorządowej ustawodawca opowiedział się za ustrojem przedstawicielskim i za

ograniczonym (do powszechnych wyborów i referendum) udziałem mieszkańców

gminy w sprawowaniu władzy i stanowieniu prawa miejscowego. W pozostałych

przypadkach mieszkańcy wspólnoty samorządowej podejmują rozstrzygnięcia

„za pośrednictwem organów gminy”, co wyłącza ich bezpośredni udział

w stanowieniu prawa miejscowego. Brak w ustawie o samorządzie gminnym regulacji

dotyczących przyznania mieszkańcom prawa do wnoszenia pod obrady rady

217

projektów uchwał ocenić należy jako wybór ustawodawcy i brak zgody na taką formę

sprawowania władzy przez mieszkańców gminy. Pominięcie przez ustawodawcę

tego środka oddziaływania przez mieszkańców na organ gminy powinno być

traktowane jako świadome wyłączenie tej instytucji z uprawnień przysługujących

mieszkańcom gminy, które nie zostało pozostawione regulacjom statutowym.

Odmienny pogląd w tym zakresie został zaprezentowany w wyroku tutejszego

Sądu z dnia 14 maja 2013 r. sygn. akt II SA/Ol 196/13, w którym skarga Wojewody

została oddalona. W tym przypadku, również organ nadzoru wniósł o stwierdzenie

nieważności zapisów statutu gminy w zakresie, w jakim uregulowane zostało prawo

zgłaszania inicjatywy uchwałodawczej grupie stanowiącej, co najmniej 1 %

mieszkańców gminy posiadających czynne prawo wyborcze. Jako punkt wyjścia dla

oceny zakwestionowanego zapisu statutu, Sąd wskazał art. 169 ust. 4 i art. 165 ust.

2 Konstytucji RP oraz art. 3 u.s.g., z którego wynika, że o ustroju gminy stanowi jej

statut. Mimo literalnego sformułowania o tym, że to statut stanowi o ustroju gminy,

to ustrój gminy został uregulowany także w ustawie o samorządzie gminnych, a

także

w Konstytucji RP, gdyż art. 169 ust. 4 spełnia samodzielne wymagania stawiane

podstawie prawnej uchwalenia statutu gminy przez jej radę, skoro został określony

właściwy organ - rada gminy jest organem stanowiącym gminy, forma działania -

uchwała oraz przedmiot regulacji - ustrój gminy. Na tle tej regulacji pojawia się

wątpliwość co do zawartego w tym przepisie upoważnienia dla organu stanowiącego

do określenia ustroju wewnętrznego jednostki samorządu terytorialnego zawartego

w pojęciu „w granicach ustaw”. Sąd uznał, że rozważenia wymagała kwestia, czy na

gruncie takiego zapisu konstytucyjnego materia statutowa jednostki samorządu

terytorialnego musi być kazuistycznie umocowana w regulacji ustawowej, czy też

należy przyjąć, że pozytywne upoważnienie do kształtowania treści statutu jest

generalne, a nie kazuistyczne. Wskazano, ze na tym tle na gruncie nauki prawa oraz

orzecznictwa sądowego doszło do wypracowania dwóch przeciwstawnych poglądów.

Według jednego z nich, głoszącego zawężającą interpretację, akceptowane są tylko

takie zapisy statutowe, które wyraźnie zostały w ustawie przewidziane, zatem każdy

przepis statutu, dla którego nie można wskazać szczegółowej, wyraźnej podstawy

prawnej jest nieważny. Pogląd oparty na takim założeniu legł u podstaw skargi

wniesionej przez Wojewodę. Natomiast zgodnie z drugim, przeciwstawnym

stanowiskiem, prezentowanym w doktrynie oraz orzecznictwie sądowym,

konstruującym tzw. samodzielność statutową gminy, a zatem zasadę samodzielności

218

gminy w zakresie kształtowania struktury organizacyjnej swoich organów, należy

przyjmować, że brak ustawowego uregulowania określonych kwestii ustrojowych tzw.

milczenie ustawodawcy, nie oznacza generalnie zakazu wypowiadania się na ten

temat w statucie. Zgodnie z tym stanowiskiem ograniczenie ustawą, o którym mowa

w art. 169 ust. 4 Konstytucji RP, powinno zatem wynikać wprost z ustawy.

To oznacza, że musiałby istnieć konkretny przepis rangi ustawowej, który

ograniczałby lub też pozbawiał możliwości inicjatywny uchwałodawczej mieszkańców

danej wspólnoty samorządowej. Za taką interpretacją, w ocenie składu orzekającego

w tej sprawie, przemawia wzgląd na istotę samorządu terytorialnego oraz cel, dla

którego został powołany, a także korporacyjny charakter gminy jako jednostki

samorządu terytorialnego. Z powołaniem się na wyrok NSA z dnia 8 lutego 2005 r.

sygn. akt OSK 1122/04 (OSS 2006, nr 1 poz. 9), tutejszy Sąd stwierdził, że statut

gminy może normować wszystkie zagadnienia ustrojowe gminy nienormowanie

wyraźnie w ustawie, byleby nie był sprzeczny z jej przepisami. Wniosek taki wynika

z samego charakteru gmin, które powinny samodzielnie normować swą strukturę.

Wyjaśniono także, że samo przyznanie inicjatywy uchwałodawczej grupie

mieszkańców w niczym nie ogranicza uprawnień samych radnych czy rady, bowiem

przedłożenie takiego projektu uchwały nie będzie skutkować obowiązkiem jej

przyjęcia lecz rozpoznania, jak każdej inicjatywy. Zatem w tym, zakresie nie dochodzi

do żadnego pozbawienia czy ograniczenia kompetencji samego organu

stanowiącego. Na podjęte rozstrzygnięcie Wojewoda wniósł skargę kasacyjną do

Naczelnego Sądu Administracyjnego, który wyrokiem z dnia 21 listopada 2013 r.

sygn. akt II OSK 1887/13 ją oddalił.

Trzecią grupę spraw samorządowych stanowią sprawy ze skarg jednostek

samorządu terytorialnego na rozstrzygnięcia nadzorcze - zarządzenia zastępcze

(symbol 641). W 2013 roku do Sądu wpłynęło 25 takich spraw, co stanowi (1,09 %)

ogółu spraw skierowanych do Sądu w okresie sprawozdaniem, natomiast

z pozostałego okresu pozostała do rozpoznania 1 sprawa. Na rozprawach

rozpoznane zostały 24 skargi, co stanowi (1,16 %) wszystkich załatwionych spraw

w Sądzie, natomiast dwie sprawy pozostały na następny okres do rozpoznania.

W sześciu przypadkach skargi zasługiwały na uwzględnienie i akty nadzoru zostały

uchylone, natomiast w 16 sprawach skargi zostały oddalone, w dwóch przypadkach

Sąd skargi odrzucił. Na wydane przez Sąd orzeczenia wniesiono 6 skarg

kasacyjnych, które Naczelny Sąd Administracyjny w dwóch przypadkach oddalił, zaś

w jednym przypadku uchylił wyrok WSA w Olsztynie i przekazał sprawę tutejszemu

219

Sądowi do ponownego rozpoznania.

W tej kategorii spraw na uwagę zasługuje wyrok Sądu z dnia 16 maja 2013 r.

o sygn. akt II SA/Ol 218/13, którym oddalono skargę rady powiatu na rozstrzygnięcie

nadzorcze wojewody, którym stwierdzono nieważność uchwały rady w przedmiocie

odmowy zwolnienia lub zmniejszenia uiszczenia opłaty za wymianę dokumentów

komunikacyjnych. Organ nadzoru stwierdził, że uchwała ta została podjęta bez

podstawy prawnej, skoro powołany w jej treści art. 79b i art. 98a ustawy z dnia 20

czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, nie przewidują uprawnienia dla podjęcia

negatywnej uchwały w tym zakresie, a jedynie statuują możliwość podjęcia uchwały

pozytywnej. Sąd podzielił stanowisko, że art. 79b i art. 98a w/w ustawy nie

uprawniają organu do podjęcia uchwały o odmowie zwolnienia lub zmniejszenia

z wnioskowanych opłat, gdyż gramatyczna wykładnia tych przepisów wskazuje,

że rada może podjąć jedynie uchwałę w przedmiocie zmniejszenia lub zwolnienia od

jej uiszczania natomiast brak jest uprawnienia do podjęcia uchwały o odmowie

takiego zwolnienia. Na orzeczenie to została wniesiona przez powiat skarga

kasacyjna do Naczelnego Sadu Administracyjnego, który wyrokiem z dnia

27 listopada 2013 r. sygn. akt I OSK 1908/13 oddalił skargę, wskazując, że uchwały

rady podjęte w oparciu o wskazane przepisy są aktami prawa miejscowego, nie zaś

decyzjami indywidualnymi wydawanymi w ramach tzw. „uznania”. Nie rozstrzygają

one spraw indywidualnych ale dotyczą właścicieli lub posiadaczy pojazdów

i kierowców, którzy zobligowani zostali do wymiany dokumentów komunikacyjnych -

prawa jazdy i dowodów rejestracyjnych pojazdów, z uwagi na zmianę adresu

spowodowaną zmianami administracyjnymi.

Przytoczyć należy również sprawę sygn. akt II SA/Ol 131/13 ze skargi Gminy

na rozstrzygniecie nadzorcze Wojewody, stwierdzające nieważność uchwały

w przedmiocie rocznego programu współpracy gminy z organizacjami

pozarządowymi oraz innymi podmiotami na 2013 r. Sąd oddalając skargę stwierdził,

że podjęta uchwała nie ma jedynie charakteru programowego lecz stanowi akt prawa

miejscowego, gdyż zawiera normy o charakterze generalnym i abstrakcyjnym. Taki

charakter posiadają bowiem uregulowania dotyczące sposobu oceny realizacji

programu (art. 5a ust. 4 pkt 9 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku

publicznego i wolontariacie), wysokość środków planowanych na realizację programu

(pkt 8) czy tryb powoływania i zasady działania komisji konkursowych do opiniowania

ofert w otwartych konkursach ofert (pkt 11). Wskazano, że na gruncie orzecznictwa

sądów administracyjnych wypowiedziany został i zaakceptowany pogląd, zgodnie

220

z którym do uznania danego aktu za akt prawa miejscowego wystarczającym jest,

że uchwała zawiera przynajmniej jedną taką normę prawa o charakterze generalnym

i abstrakcyjnym aby stanowiła ona akt prawa miejscowego. Wobec powyższego

uchwała dotycząca rocznego programu współpracy gminy z organizacjami

pozarządowymi oraz innymi podmiotami nie ma jedynie charakteru programowego

skoro akt ten jest kierowany do nieograniczonej ilości adresatów, gdyż sama

okoliczność kierowania jej do określonego rodzaju adresatów nie pozbawia takiego

aktu cech generalności oraz abstrakcyjności.

Jak wynika z przedstawionego opisu spraw będących przedmiotem

rozstrzygnięć w tut. Sądzie w ramach spraw samorządowych w 2013 r. pojawiają się

wciąż nowe zagadnienia budzące wątpliwości wynikające z braku stabilności aktów

prawnych ulegających częstym nowelizacjom, bądź też z przyjmowania nowych

rozwiązań przez ustawodawcę.

20/ edukacja i oświata

W 2013 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło

45 skarg w przedmiocie spraw związanych z edukacją i oświatą (repertorium SA

i SAB), co stanowi 1,97 % ogółu spraw, które wpłynęły w tym okresie. Nastąpił zatem

znaczący spadek tej kategorii spraw w stosunku do roku poprzedniego (94 sprawy).

Z poprzedniego okresu sprawozdawczego pozostały do załatwienia 3 skargi,

co stanowiło łącznie do rozpoznania 48 spraw. Na rozprawach i posiedzeniach

niejawnych rozpoznano 45 spraw, co stanowiło 2,18 % ogółu rozpoznanych spraw.

Na kolejny okres pozostały 3 nierozpoznane skargi. Na podjęte rozstrzygnięcia

strony wniosły 5 skarg kasacyjnych, z których jedna dotycząca ustalenia odpłatności

za świadczenia publicznych przedszkoli została rozpoznana przez NSA, który

wyrokiem z dnia 8 listopada 2013 r. sygn. akt I OSK 1780/13 oddalił skargę

kasacyjną Gminy.

Spośród skarg wniesionych oraz pozostałych z poprzedniego okresu

sprawozdawczego: 9 dotyczyło spraw kandydatów na studia i studentów,

17 problematyki szkół i placówek oświatowo-wychowawczych, 13 spraw dyrektorów

szkół, 2 skargi spraw uczniów, zaś 6 innych zagadnień zarejestrowanych pod

symbolem podstawowym 614. W ramach tej kategorii zaobserwowano znaczący

wzrost spraw dotyczących dyrektorów szkół, co związane było z wadliwym

powoływaniem przez organ prowadzący szkoły komisji konkursowych wyłaniających

kandydata na dyrektora szkoły oraz zarządzeń dotyczących zatwierdzenia wyboru

221

komisji konkursowej na stanowisko dyrektora szkoły.

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 261/13, w której Wojewoda Warmińsko-

Mazurski zaskarżył uchwałę Rady Miasta w przedmiocie ustalenia opłat

za świadczenia publicznych przedszkoli. Sąd rozważał, czy rada mogła skutecznie

ustalić opłatę za świadczenia publicznych przedszkoli w czasie przekraczającym

wymiar pięciogodzinnych zajęć bezpłatnych realizujących podstawę programową

wychowania przedszkolnego, przyjmując za jednostkę rozliczeniową dzień.

Podstawę prawną dla przyjęcia w kontrolowanej uchwale odpłatności stanowił art.

14 ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty w brzmieniu

obowiązującym od dnia 1 września 2010 r., na mocy ustawy nowelizującej z dnia

5 sierpnia 2010 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty (Dz. U. Nr 148, poz. 991),

zgodnie z którym organ prowadzący ustala wysokość opłaty za świadczenia

udzielane przez przedszkole publiczne w czasie przekraczającym wymiar zajęć,

o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2. Przepis ten stanowi, że przedszkole publiczne

zapewnia bezpłatnie nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez

organ prowadzący, nie krótszym niż 5 godzin dziennie. Powyższa regulacja oznacza

bezspornie, że publiczne przedszkole ma obowiązek realizować bezpłatne

nauczanie, wychowanie i opiekę w wymiarze co najmniej 5 godzin dziennie, przy

czym rada może wydłużyć ten czas podług swego uznania, przyjmując nawet,

że cały dzienny pobyt dziecka w przedszkolu jest bezpłatny. Jeśli jednak rada

ogranicza bezpłatny pobyt dziecka w publicznym przedszkolu do określonego

czasookresu (nie krótszego niż 5 godzin dziennie), to powinna ustalić wysokość

opłaty za pozostały czas pobytu dziecka w przedszkolu. Wskazano, że jak wynika

z intencji ustawodawcy, podstawowym kryterium decydującym o możliwości

pobierania opłat jest czas pobytu dziecka w przedszkolu. Sąd zwrócił uwagę, że do

1 września 2010 r. zakres bezpłatnych świadczeń udzielanych przez przedszkole

publiczne odwoływał się do bezpłatnego nauczania i wychowania w zakresie

co najmniej podstaw programowych wychowania przedszkolnego. Na tym tle

w orzecznictwie sądów administracyjnych wypracowane zostało stanowisko

o konieczności wykazania przez organ prowadzący zarówno konkretnych świadczeń,

które podlegają opłacie, jak i starannej kalkulacji ekonomicznej. Zwrócono uwagę,

że dokonana ustawą z dnia 5 sierpnia 2010 r. nowelizacja m.in. art. 6 i art. 14 ust.

5 wprowadziła zasadę, że co najmniej 5 godzin dziennie przedszkole świadczy usługi

bezpłatne, w tym też czasie powinno realizować podstawy programowe wychowania

przedszkolnego, przy czym w pozostałym czasie też może ten program realizować,

222

ale podlega on już opłacie. Wskazano, że w obecnym stanie prawnym przy ustalaniu

opłat w trybie art. 14 ust. 5 ustawy o systemie oświaty nie ma już takiego znaczenia,

jakie konkretnie świadczenie, czy to związane z realizacją podstawy programowej,

czy też z nią nie związane, będą realizowane w czasie nieobjętym bezpłatnym

pobytem w przedszkolu. Wobec tego w ocenie Sądu, przy ustaleniu odpłatności

za pobyt dziecka w przedszkolu wystarczy ramowe wskazanie zakresu świadczeń

realizowanych w tym czasie. Nie budzi wątpliwości, że przy ustalaniu opłat należy

przestrzegać zasady ekwiwalentności. Oznacza ona, że opłatę wnosi się

za konkretnie uzyskane świadczenie. Dlatego w orzecznictwie sądów

administracyjnych wskazuje się na nieprawidłowości w ustalaniu opłat za korzystanie

z przedszkola, jako opłat stałych, ryczałtowych. Konsekwentnie przyjmuje się,

że ustalenie opłaty za korzystanie z przedszkola publicznego na sztywnym poziomie,

zobowiązującym do jej ponoszenia niezależnie od czasu korzystania ze świadczeń

oferowanych przez dane przedszkole stanowi istotne naruszenie art. 14 ust.

5 ustawy o systemie oświaty. Zatem zakwestionowane przez Wojewodę zapisy

uchwały określające wysokość opłaty za jeden dzień zajęć są nieprawidłowe. Zapisy

te poza tym, że niewłaściwie określają opłatę w formie ryczałtowej, to bezpodstawnie

ustanawiają zasadę, że rodzice dziecka muszą opłacać świadczenia, z których

dziecko nie skorzystało na skutek krótszego pobytu w przedszkolu. Pogląd

sformułowany w tym wyroku został zaakceptowany przez NSA, który wyrokiem z dnia

8 listopada 2013 r. sygn. akt I OSK 1780/13 oddalił skargę kasacyjną wniesioną

przez Gminę.

Natomiast w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 357/13, w której Sąd uchylił decyzję

Odwoławczej Komisji Stypendialnej w przedmiocie odmowy przyznania stypendium

dla najlepszych studentów, koniecznym okazało się rozważenie, czy decyzję

w przedmiocie przyznania stypendium mogła wydać po raz drugi ta sama Komisja

Stypendialna, w oparciu o zapis art. 175 ust. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo

o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz. U. z 2012 r., poz. 572 ze zm) dalej: P.s.w.

W niniejszej sprawie Rektor działając w trybie art. 175 ust. 4 i art. 177 ust. 1 P.s.w.

zarządzeniem przekazał własne uprawnienia w zakresie przyznawania stypendium

rektora dla najlepszych studentów Odwoławczej Komisji Stypendialnej i powołał tę

komisję w dziewięcioosobowym składzie. Komisja ta wydała zarówno decyzję

w pierwszej instancji, jak i decyzję zaskarżoną po rozpoznaniu wniosku o ponowne

rozpatrzenie sprawy. Sąd stanął na stanowisku, że wszyscy członkowie tej komisji

jako organu odwoławczego, któremu przekazana została kompetencja do

223

sprawowania funkcji administracji publicznej (uprawnienia w zakresie przyznania

stypendium), czyli rozpoznania indywidualnej sprawy administracyjnej i wydania

decyzji - podlegają wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie, w której brali

udział w wydaniu zaskarżonej decyzji na zasadzie art. 24 § 1 pkt 5 k.p.a.

W sprawach z zakresu szkół i placówek oświatowo-wychowawczych

w zdecydowanej większości dominowały sprawy dotyczące uchwał o zamiarze

likwidacji lub samej likwidacji placówek szkolnych, bądź też przekształcenia zespołu

szkół poprzez likwidację filialnej szkoły, czy też przedmiotem skargi były negatywne

opinie kuratora oświaty w przedmiocie zamiaru połączenia placówek szkolnych

w zespół szkół. We wszystkich tych sprawach Sąd oddalił skargi stwierdzając,

że organ prowadzący placówki szkolne przed przystąpieniem do procedury likwidacji

tych placówek zachował wszystkie wymogi określone w art. 59 ust. 1 i 2 ustawy

o systemie oświaty.

W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 549/13, Sąd natomiast stwierdził w części

nieważność uchwały w sprawie zamiaru stopniowej likwidacji gimnazjum. W uchwale

tej zapisano wprawdzie, że gimnazjum zostanie zlikwidowane z dniem 31 sierpnia

2015 r., jednak zastrzeżenia Sądu wzbudziły zapisy stwierdzające, że już w roku

szkolnym 2013/2014 nie prowadzi się rekrutacji do klasy pierwszej, że struktura

organizacyjna szkoły w roku 2013/2014 obejmuje jedynie klasy II i III gimnazjum,

a w roku 2014/2015 tylko klasę III oraz, że uczniowie, którzy nie ukończą klasy

pierwszej w roku szkolnym 2012/2013 będą mogli kontynuować naukę we

wskazanych enumeratywnie dwóch innych gimnazjach. Sąd w pierwszej kolejności

zwrócił uwagę, że uchwała o zamiarze likwidacji szkoły stanowi jedynie pierwszy

etap w procedurze likwidacyjnej i wcale nie musi doprowadzić do faktycznej likwidacji

szkoły. Przywołano treść uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia

29 listopada 2010 r. sygn. akt I OPS 2/10, w którym stwierdzono, że podjęcie takiej

uchwały intencyjnej jest niezbędnym etapem likwidacji szkoły, gdyż taka uchwała

daje dopiero podstawy do podjęcia kolejnych czynności, w tym także doręczenia

rodzicom uczniów stosownych zawiadomień. Zatem uchwała o zamiarze likwidacji

szkoły winna zawierać jedynie w swej treści przedstawienie intencji rady gminy na

zewnątrz o zamiarze likwidacji szkoły. Skoro tak, to taka uchwała nie może zawierać

w swej treści rozstrzygnięć o charakterze materialnoprawnym, które w istocie -

jeszcze przed podjęciem uchwały o likwidacji szkoły - wprowadzają w życie

stopniową likwidację szkoły. Takie zapisy znalazły się w kwestionowanej przez

Wojewodę uchwale, gdyż określały, że nie prowadzi się rekrutacji uczniów do klasy

224

I gimnazjum, określiły strukturę organizacyjną szkoły, a nadto zawierają zapisy

dotyczące uczniów gimnazjum, którzy nie ukończą odpowiedniej klasy gimnazjum.

W ocenie składu orzekającego w tej sprawie, przyjęcie takiej procedury likwidacyjnej

i rozpoczęcie stopniowej likwidacji szkoły bez podjęcia uchwały o jej likwidacji

stanowi w istocie próbę obejścia bezwzględnie obowiązujących wymogów

wynikających z art. 59 ust. 1 ustawy o systemie oświaty. Sąd podzielił pogląd Gminy,

że likwidacja szkoły poprzez stopniowe wygaszanie jest najmniej dotkliwa dla

uczniów danej szkoły, gdyż pozwala na dokończenie procesu nauki w wygaszanej

placówce. Jednak skoro proces likwidacji szkoły następuje już z dniem 1 września

2013 r., to do skutecznego jego rozpoczęcia niezbędnym było podjęcie samej

uchwały o likwidacji tej szkoły oraz przeprowadzenie całej procedury z art. 59 ust.

1 ustawy o systemie oświaty, co w sprawie tej nie miało miejsca.

Orzeczenia wydane w sprawach dyrektorów szkół dotyczyły w większości

przypadków spraw (9 skarg) wadliwego ustalenia składu komisji konkursowej celem

wyłonienia kandydata na stanowisko dyrektora szkoły oraz zarządzeń

o zatwierdzeniu konkursu na stanowisko dyrektora szkoły, jak również kwestii

odwołania dyrektora ze stanowiska w trybie art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie

oświaty (3 skargi). W sprawach o sygn. akt II SA/Ol 630/13, II SA/Ol 736/13,

II SA/Ol 822/13 czy II SA/Ol 855/13 skarżący, którym w tych sprawach był zarówno

wojewoda, jak i gmina w przypadku, gdy zarządzenie organu jednostki samorządu

terytorialnego zostało wyeliminowane w drodze rozstrzygnięcia nadzorczego,

kwestionowano poprawność powołania składu komisji konkursowej do wyłonienia

kandydata na stanowisko dyrektora szkoły. I tak w sprawie o sygn. akt

II SA/Ol 822/13 wojewoda zaskarżył zarządzenie wójta gminy, którym na mocy art.

36a ustawy o systemie oświaty powołana została komisja konkursowa w celu

wyłonienia kandydata na dyrektora szkoły i w skład tej komisji wójt powołał jako

swego przedstawiciela samego siebie, wyznaczając siebie jako przewodniczącego

takiej komisji. W ocenie organu nadzoru działanie organu wykonawczego gminy jest

niedopuszczalne, gdyż piastun organu prowadzącego szkołę staje się jako członek

komisji konkursowej „sędzią we własnej sprawie”, skoro następnie jako organ

wykonawczy gminy zatwierdza taki konkurs, unieważnia go, bądź zarządza ponowne

jego przeprowadzenie. Sąd podzielił argumentację Wojewody w tej sprawie,

iż wprawdzie z art. 36a ust. 6 pkt 1 ustawy o systemie oświaty wynika, że organ

prowadzący szkołę lub placówkę powołuje komisję konkursową w składzie m.in.

trzech przedstawicieli organu prowadzącego szkołę lub placówkę, to nie oznacza,

225

że w ramach tego uprawnienia wójt może powołać w skład takiej komisji konkursowej

samego siebie i to na przewodniczącego tej komisji, chociaż z § 2 rozporządzenia

Ministra Edukacji narodowej i Sportu z dnia 8 kwietnia 2010 r. w sprawie regulaminu

konkursu na stanowisko dyrektora szkoły lub publicznej placówki orz trybu pracy

komisji konkursowej (Dz. U. Nr 60, poz. 373) wynika, że organ prowadzący publiczne

przedszkole, publiczną szkołę lub publiczną placówkę wyznacza przewodniczącego

komisji konkursowej, który kieruje jej pracami. Przytoczono pogląd NSA

wypowiedziany w wyroku z dnia 14 maja 2013 r. sygn. akt I OSK 324/13, że piastun

organu nie jest przedstawicielem tego organu, bowiem jest osobą piastującą funkcje

danego organu np. burmistrza. Przedstawicielem takiego organu np. burmistrza

będzie natomiast osoba, która zostanie upoważniona przez piastuna organu do

załatwienia (prowadzenia) określonego rodzaju spraw w jego imieniu i na jego rzecz.

Zatem z samej treści art. 36 ust. 6 ustawy o systemie oświaty wynika, że wójt nie

może powołać na członka komisji konkursowej mającej wyłonić kandydata na

stanowisko dyrektora szkoły samego siebie. Nadto skoro w skład komisji

konkursowej wchodzą przedstawiciele organu prowadzącego to także spośród tych

przedstawicieli organ wykonawczy - wójt może powołać przewodniczącego komisji

lecz nie może to być on sam, gdyż w tym przypadku występuje jako piastunem

organu a nie jego przedstawiciel. Poza tym to do jego wyłącznej kompetencji na

mocy § 8 ust. 2 powołanego wyżej rozporządzenia należy zatwierdzenie konkursu

albo jego unieważnienie bądź zarządzenie jego ponownego przeprowadzenia w razie

stwierdzenia określonych przesłanek wymienionych w tym przepisie. Skoro tak,

to trudno w takiej sytuacji mówić o zachowaniu bezstronności postępowania

konkursowego skoro najpierw organ wykonawczy gminy jako przewodniczący komisji

konkursowej bierze udział w wyłonieniu kandydata, a następnie zatwierdza wynik

konkursu, bądź go unieważnia. Konsekwencją wadliwie powołanego składu komisji

konkursowej do wyłonienia kandydata na dyrektora szkoły były zarządzenia organu

wykonawczego gminy w zakresie zatwierdzenia konkursu na stanowisko dyrektora,

o czym rozstrzygnięto w sprawach o sygn. akt II SA/Ol 412/13, II SA/Ol 631/13

i II SA/Ol 823/13.

Innego zagadnienia dotyczyła sprawa, w której wyrokiem z dnia 21 maja

2013 r. sygn. akt II SA/Ol 282/12 Sąd oddalił skargę burmistrza na rozstrzygnięcie

nadzorcze Wojewody Warmińsko-Mazurskiego w przedmiocie odwołania ze

stanowiska dyrektora zespołu szkolno-przedszkolnego, które nastąpiło w czasie roku

szkolnego bez wypowiedzenia. Przyczyną działania organu nadzoru w tej sprawie

226

było bowiem odwołanie dyrektora z powodu okoliczności. O których mowa

w art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty. Uzasadnieniem takiego stanowiska

Wojewody była okoliczność, że Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych przy

Regionalnej Izbie Obrachunkowej odmówił wszczęcia postępowania w sprawie

naruszenia dyscypliny finansów publicznych z uwagi na brak znamion naruszenia

dyscypliny finansów publicznych, a ponadto stwierdzono, że zaniedbania w zakresie

gospodarki finansowej szkoły czy jej organizacji nie stanowią szczególnie

uzasadnionych powodów odwołania z funkcji dyrektora szkoły. Sąd potwierdził,

że wprawdzie w ustawie nie zostało zdefiniowane pojęcie szczególnie

uzasadnionych powodów, o którym mowa w art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie

oświaty lecz bogate orzecznictwo sądów administracyjnych pozwala na stwierdzenie,

że pojęcie to należy interpretować zawężająco. Nie każde uchybienie, a nawet

naruszenie prawa może być podstawą do odwołania dyrektora szkoły w trybie

powołanego przepisu. Musi mieć ono bowiem taki charakter, iż dalsze pozostawanie

dyrektora na stanowisku uniemożliwi funkcjonowanie szkoły w zakresie realizacji

zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. W związku z tym

w orzecznictwie powszechnie akceptowany jest pogląd, iż uchybienia, czy też

zaniedbania w gospodarce finansowej szkoły nie mogą stanowić podstawy do

odwołania w tym trybie, nawet jeśli jest to związane z utratą zaufania organu

prowadzącego szkołę do jej dyrektora (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego

z dnia 25 lutego 2011 r. sygn. akt I OSK 2018/10 oraz orzeczenia tam przywołane,

wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 maja 2001 r. sygn. akt

II SA 3293/00). Podkreślono, że w tej sprawie jako główny powód odwołania

dyrektora wskazano fakt nieprzekazywania przez niego na rachunek szkoły

pieniędzy otrzymanych w formie gotówki od proboszcza parafii z tytułu ogrzewania

budynku parafii, podłączonego do sieci grzewczej szkoły. Okoliczność ta odbiła się

szerokim echem społecznym, była komentowana przez media i spowodowała

skonfliktowanie mieszkańców osiedla, czego świadkami byli uczniowie i nauczyciele

szkoły i to w ocenie organu uniemożliwia dalsze kierowanie placówką przez

dotychczasowego dyrektora, gdyż stanowi istotną przeszkodę do osiągnięcia jej

celów, prowadząc do destabilizacji funkcjonowania placówki wychowującej

i nauczającej dzieci i młodzież. Ponadto wskazano na fakt przebywania dyrektora na

urlopie dla poratowania zdrowia. Sąd stwierdził, że kwestia przekazywania pieniędzy

za ogrzewanie parafii przez dyrektora pozostaje poza jakimkolwiek zakresem

funkcjonowania szkoły jako placówki oświatowo-wychowawczej. Nie jest ona bowiem

227

w żaden sposób związana z funkcją dydaktyczną, wychowawczą czy też opiekuńczą

placówki kierowanej przez odwołanego dyrektora. Ponadto organ prowadzący szkołę

nie wykazał, kto, na jakiej podstawie, w jakim trybie i w jakim zakresie obowiązek

przekazywania przedmiotowych pieniędzy nałożył na dyrektora placówki. Nie

wiadomo zatem, czy obowiązek ten mieścił się w ramach obowiązków

pracowniczych, czy też został nałożony w jakimś innym trybie. W aktach sprawy brak

jest bowiem jakiejkolwiek dokumentu, w oparciu o który został przyjęty taki system

płatności, zwłaszcza, że pełnomocnik Gminy podczas rozprawy przed tutejszym

Sądem wyjaśnił, że system taki został przyjęty na skutek nieformalnych uzgodnień

pomiędzy proboszczem parafii a poprzednim burmistrzem, bądź też którymś

z członków istniejącego wówczas zarządu gminy. W takiej sytuacji ocena, czy doszło

do ewentualnego naruszenia prawa może być dokonana wyłącznie przez

uprawnione do tego organy, do których zostały skierowane stosowne wnioski, gdyż

wystąpiono z żądaniem wszczęcia postępowania zarówno do Prokuratury

Rejonowej, jak i do Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych. Wojewoda ustalił,

iż odmówiono wszczęcia postępowania wyjaśniającego w sprawie o naruszenie

dyscypliny finansów publicznych, natomiast Prokuratura nie podjęła żadnego

merytorycznego postanowienia. Zatem podejmując zaskarżone rozstrzygnięcie

nadzorcze słusznie organ nadzoru uznał, że w realiach tej sprawy odwołanie

dyrektora jest co najmniej przedwczesne. Nie sposób bowiem uznać, iż ewentualne

naruszenie prawa przez dyrektora zostało należycie udokumentowane. Trudno zaś

uznać, że sam fakt, iż zdarzenie to miało charakter medialny (co nie zostało

udokumentowane) i że doprowadziło - jak twierdzi burmistrz - do konfliktu

mieszkańców osiedla wypełnia przesłanki przypadku szczególnie uzasadnionego,

o którym mowa w art. 38 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty. Stanowisko

to podzielił Naczelny Sąd Administracyjny, który to wyrokiem z dnia 30 grudnia

2013 r. I OSK 1822/13 oddalił skargę kasacyjną organu prowadzącego szkołę.

21/ sprawy z zakresu dróg publicznych i transportu drogowego

W 2013 roku do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

wpłynęło 117 spraw z zakresu dróg publicznych, co stanowiło 5,12 % ogólnego

wpływu spraw, a z poprzedniego okresu do załatwienia pozostało 12 spraw.

W stosunku do poprzedniego roku nastąpił istotny wzrost wpływu w tej kategorii,

gdyż w 2012 r. wpłynęło ich 77. Wśród spraw nowych 2 dotyczyły dopuszczenia

pojazdu do ruchu, 38 - uprawnień do kierowania pojazdami, 22 – innych z zakresu

228

prawa o ruchu drogowym, 12 - zajęcia pasa drogowego, 1 – zjazdu z dróg

publicznych, 3 - opłat i kar za przejazd pojazdem nienormatywnym, 1 - innych spraw

dotyczących dróg publicznych, 35 - transportu drogowego i przewozów,

a także 2 sprawy zarejestrowane jako inne o symbolu podstawowym 603. Wniesiono

dwie skargi na bezczynność organów lub przewlekłe prowadzenie postępowania

z zakresu dróg publicznych. W analizowanym okresie zakończonych zostało 107

spraw z omawianej kategorii, co stanowiło 5,20 % ogółu załatwionych w 2013 r.

spraw. Skargi kasacyjne wniesione zostały w 20 sprawach.

a/ sprawy z zakresu dróg publicznych

Wśród spraw dotyczących uprawnień do kierowania pojazdami na uwagę

zasługują sprawy o sygnaturach II SA/Ol 191/13 i II SA/Ol 358/13 w przedmiocie

sprawdzenia kwalifikacji do kierowania pojazdami oraz sprawy o sygnaturach

II SA/Ol 192/13 i II SA/Ol 359/13 w przedmiocie zatrzymania prawa jazdy. Sąd,

oddalając skargi we wszystkich tych sprawach, stwierdził, że kierowca, który

za naruszenie przepisów ruchu drogowego uzyskał więcej niż 24 punkty,

zarejestrowane w ewidencji kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego, ma

bezwzględny obowiązek poddania się sprawdzeniu kwalifikacji do kierowania

pojazdami i z tego powodu jego prawo jazdy podlega zatrzymaniu. Nie może on

skorzystać z uprawnienia wynikającego z art. 130 ust. 3 ustawy z dnia 20 czerwca

1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 1137 ze zm.)

dotyczącego udziału w szkoleniu, którego odbycie spowoduje zmniejszenie liczby

punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego, jeżeli przed przystąpieniem do

tego szkolenia miał już przypisane więcej niż 24 punkty. Natomiast po zdaniu

egzaminu państwowego, odpowiedniego do rodzaju uprawnienia do kierowania

pojazdami, następuje zwrot zatrzymanego prawa jazdy.

W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 774/13, której przedmiotem był zwrot

wydatków związanych z usunięciem i przechowywaniem pojazdów oraz

wynagrodzeniem z tego tytułu Sąd, uchylając rozstrzygnięcia organów obu instancji

odmawiające zwrotu wydatków i przyznania wynagrodzenia z powodu przedawnienia

roszczenia, wskazał, że rozpoznawanej sprawie nie może być mowy

o przedawnieniu, bowiem ustalenie wynagrodzenia z tytułu dozoru odbywa się

w trybie administracyjnym. W odróżnieniu od cywilnoprawnych uprawnień

o charakterze majątkowym, uprawnienia majątkowe w prawie publicznym ulegają

przedawnieniu lub wygaśnięciu tylko wtedy, gdy zostało to wyraźnie określone przez

229

ustawodawcę. Natomiast art. 102 § 2 i następne ustawy o postępowaniu

egzekucyjnym w administracji nie wprowadzają żadnego terminu przedawnienia,

ani nie przewidują odesłania do instytucji przedawnienia określonej w Kodeksie

cywilnym. Z powyższego wynika, iż przepisy Kodeksu cywilnego nie mogą stanowić

podstawy prawnej decyzji administracyjnej lub postanowienia, bez wyraźnego

odesłania ustawowego. Wskazana w art. 102 § 2 u.p.e.a. kompetencja do określenia

przez organ egzekucyjny wydatków i wynagrodzenia związanych z wykonywaniem

dozoru nie obejmuje zatem prawa do ustalania czy roszczenie o wynagrodzenie

(wydatki) uległo przedawnieniu. Możliwość stwierdzenia, czy roszczenie uległo

przedawnieniu musi wynikać z konkretnej normy prawa administracyjnego

(z przepisu prawa, który tak stanowi). Takiej normy organy nie wskazały. Zasadny był

zatem zarzut skargi wskazujący na bezpodstawne oparcie zakwestionowanego

rozstrzygnięcia na przepisach Kodeksu cywilnego, a w konsekwencji przyjęcia

wadliwego założenia, że roszczenie o zapłatę wynagrodzenia i zwrot kosztów

holowania pojazdów jest roszczeniem przedawniającym się według przepisów

właściwych roszczeniom o charakterze cywilnoprawnym.

Na uwagę zasługuje także sprawa o sygnaturze II SAB/Ol 96/13, w której Sąd,

rozpoznając skargę na bezczynność wójta w wypłacie wynagrodzenia za usunięcie

i przechowywanie pojazdu, zobowiązał organ do rozpoznania wniosku skarżącego

w tym przedmiocie i wskazał, że niezasadny jest zarzut wójta odnoszący się do

właściwości sądu powszechnego dla rozstrzygnięcia o żądaniu skarżącego.

W rozpoznawanej sprawie stron nie wiązała umowa cywilnoprawna, a we wniosku

o wypłatę wynagrodzenia skarżący jednoznacznie wskazał, że domaga się

wszczęcia postępowania administracyjnego w oparciu o art. 102 § 2 ustawy

o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W ocenie Sądu, tak określone

żądanie obligowało organ do podjęcia czynności procesowych przewidzianych

w Kodeksie postępowania administracyjnego. Wskazany przepis art. 102 § 2

u.p.e.a., stanowi, że organ egzekucyjny przyzna, na żądanie dozorcy, zwrot

koniecznych wydatków związanych z wykonywaniem dozoru oraz wynagrodzenie

za dozór, chyba że dozorcą jest jedna z osób wymienionych w art. 101 § 1.

Stosownie do § 4 art. 102 u.p.e.a. na postanowienie organu egzekucyjnego

w sprawie zwrotu wydatków związanych z wykonywaniem dozoru oraz

wynagrodzenia za dozór służy wierzycielowi, zobowiązanemu oraz dozorcy

zażalenie. Zatem żądanie oparte na art. 102 § 2 u.p.e.a. podlega rozstrzygnięciu

w procesowej formie postanowienia. Tym samym w sprawie ma zastosowanie

230

procedura postępowania unormowana w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Stosownie do art. 18 u.p.e.a., jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej,

w postępowaniu egzekucyjnym mają odpowiednie zastosowanie przepisy Kodeksu

postępowania administracyjnego. Stanowi on w art. 104 § 1, że organ administracji

publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu

stanowią inaczej. Stosownie do treści art. 35 § 1 k.p.a. organy administracji

publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Załatwienie sprawy

wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu

miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch

miesięcy, od dnia wszczęcia postępowania (art. 35 § 3 k.p.a.). Wskazane terminy

liczone są co do zasady od dnia doręczenia żądania organowi administracji

publicznej (art. 61 § 3 k.p.a.), który może w myśl art. 61a § 1 i 2 wydać zaskarżalne

postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, może też przekazać

niezwłocznie wniosek do rozpatrzenia organowi właściwemu, jeżeli uznaje swoją

niewłaściwość (art. 65 § 1 k.p.a.), uprawniony jest również, zgodnie z art.

66 § 3 k.p.a., do zwrotu wniosku stronie, gdy uzna, że właściwym w sprawie jest sąd

powszechny - wówczas zwrot podania następuje w drodze postanowienia, na które

służy zażalenie. Powyższe unormowania wskazują, że organ administracji, któremu

przedstawiono żądanie oparte na przepisie określającym administracyjny tryb

działania, nie może poprzestać na korespondowaniu ze stroną i informowania jej,

że roszczenie jest bezzasadne, tak jak to miało miejsce w rozpatrywanym przypadku,

ale musi zająć procesowe stanowisko, wiążące organ i stronę. W rozstrzyganej

sprawie wójt nie skorzystał z powyższych możliwości procesowych; podjął jedynie

próby przekazania wniosku skarżącego do rozpatrzenia innym organom, które nie

będąc związane takim przekazaniem, zwróciły sprawę wójtowi, jako adresatowi

wniosku. Wójt w ogóle nie zakwestionował takiego stanu rzeczy, nie wdrażając

ewentualnie sporu o właściwość lub sporu kompetencyjnego (art. 22 k.p.a.) i dalej

korespondował ze stroną. Od przedłożenia żądania organowi minęło przeszło półtora

roku i w takiej sytuacji Sąd uznał, że organ pozostaje w bezczynności, gdyż nie

podjął skutecznie żadnej ze wskazanych możliwości procesowych. Sąd wskazał

także, że jeżeli organ jest przekonany, że roszczenie jest „sprawą cywilną”, jak

wskazał w odpowiedzi na skargę, to ma możliwość albo zwrotu stronie podania

zgodnie z art. 66 § 3 k.p.a. albo odmowy wszczęcia postępowania w oparciu o art.

61a k.p.a. w przypadku, gdy nie zachodzą przesłanki zwrotu podania. W przeciwnym

wypadku organ powinien odnieść się merytorycznie do wniosku strony poprzez

231

wydanie postanowienia przyznającego wnioskowane wynagrodzenie albo

odmawiającego jego przyznania. Wydanie każdego ze wskazanych postanowień

pozwoli na merytoryczną kontrolę stanowiska wójta przez organ wyższej instancji,

a także ewentualnie sąd administracyjny. W związku z powyższym Sąd uznał

wniesioną skargę na bezczynność za dopuszczalną i rozpoznał ją merytorycznie.

W sprawie o sygnaturze II SA/Ol 218/13, w której przedmiotem skargi było

rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody stwierdzające nieważność uchwały rady

powiatu w sprawie odmowy zwolnienia lub zmniejszenia uiszczenia opłaty z tytułu

wymiany dokumentów komunikacyjnych, istota sporu dotyczyła ustalenia czy art.

79b i art. 98a ustawy - Prawo o ruchu drogowym mogły stanowić podstawę prawną

do podjęcia uchwały o odmowie zwolnienia lub zmniejszenia opłaty za wymianę

dokumentów komunikacyjnych osobom zobowiązanym do wymiany takich

dokumentów z powodu zmian w zakresie adresu właściciela lub posiadacza pojazdu,

spowodowanych zmianami administracyjnymi. Stosownie bowiem do art. 79b tej

ustawy, w przypadku gdy zmiana stanu faktycznego w zakresie adresu właściciela

lub posiadacza pojazdu, wymagająca wydania nowego dowodu rejestracyjnego

pojazdu, spowodowana została zmianami administracyjnymi, rada powiatu może,

w drodze uchwały, zmniejszyć opłatę lub zwolnić od jej uiszczenia osoby obowiązane

do ubiegania się o wydanie tego dokumentu. Natomiast w myśl art. 98a, w przypadku

gdy zmiana stanu faktycznego w zakresie adresu kierowcy, wymagająca wydania

nowego prawa jazdy, spowodowana została zmianami administracyjnymi, rada

powiatu może, w drodze uchwały, zmniejszyć opłatę lub zwolnić od jej uiszczenia

osoby obowiązane do ubiegania się o wydanie tego dokumentu. Sąd oddalając

skargę, podzielił stanowisko organu nadzoru i podkreślił, że z treści cytowanych

przepisów nie można wywieść kompetencji do podjęcia uchwały o odmowie

zwolnienia lub zmniejszenia opłat, o których mowa w tych przepisach. Gramatyczna

wykładnia tych przepisów prowadzi do wniosku, że w sytuacjach opisanych

w hipotezach powołanych norm, rada powiatu może podjąć jedynie uchwałę

o zmniejszeniu opłaty lub zwolnieniu od jej uiszczenia osoby obowiązane do

ubiegania się o wydanie nowego prawa jazdy lub dowodu rejestracyjnego pojazdu.

Skoro ustawodawca w powołanych wyżej przepisach ograniczył uprawnienia gminy

do podjęcia uchwały o zmniejszeniu opłat lub zwolnieniu od ich uiszczenia, bądź

powstrzymaniu się od podjęcia uchwały w tym przedmiocie, to tej delegacji

ustawowej nie można swobodnie rozszerzać. Naczelną zasadą prawa

administracyjnego jest bowiem zakaz domniemania kompetencji. Normy

232

kompetencyjne powinny być zatem interpretowane w sposób ścisły, literalny.

Jednocześnie zakazuje się dokonywania wykładni rozszerzającej przepisów

kompetencyjnych i wyprowadzania kompetencji w drodze analogii. Rada powiatu nie

jest zatem władana podjąć uchwały o odmowie zmniejszenia lub odmowie zwolnienia

od uiszczenia opłat, o których mowa w art. 79b i art. 98a ustawy - Prawo o ruchu

drogowym. Powyższe nie oznacza jednocześnie, że rada powiatu jest zobligowana

do podjęcia pozytywnej uchwały, gdyż ustawodawca pozostawił uznaniu organu

powiatu kwestię zwolnienia i zmniejszenia przedmiotowych opłat.

W sprawach o sygnaturach II SA/Ol 430/13 i II SA/Ol 431/13, których

przedmiotem była kara za zajęcie pasa drogowego, Sąd oddalając skargi stwierdził,

że podstawowym zadaniem organu prowadzącego postępowanie w przedmiocie

nałożenia kary pieniężnej za zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia jest ustalenie

w sposób prawidłowy i niewątpliwy, czy i w jakim okresie dany obiekt zajmował pas

drogowy bez zezwolenia oraz określenie powierzchni spornego zajęcia, a także

ustalenie podmiotu, który dokonał owego bezprawnego zajęcia. W ocenie Sądu

w rozpoznawanych sprawach zarówno sam fakt zajęcia przez skarżącą spółkę pasa

drogowego, jak również czas (okres) oraz powierzchnia zajęcia tego pasa zostały

ustalone w sposób jednoznaczny i znajdujący pełne potwierdzenie w materialne

dowodowym. Ponadto organ w sposób prawidłowy zastosował algorytm służący do

wyliczenia kary pieniężnej. Również sposób zgromadzenia dowodów i ich ocena,

a także wyprowadzone wnioski nie budził zastrzeżeń Sądu, a skarżąca ich

skutecznie nie podważyła i nie wykazała w toku postępowania jakichkolwiek

okoliczności świadczących o braku podstaw do zastosowania unormowań zawartych

w przepisach art. 40 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych.

Należy także zwrócić uwagę na rozstrzygnięcie wydane w sprawie

o sygnaturze II SA/Ol 400/13, w której ocenie Sądu poddana została uchwała

w sprawie ustalenia strefy płatnego parkowania na drogach publicznych na terenie

miasta, ustalenia opłat za parkowanie w tej strefie i opłaty dodatkowej oraz sposobu

ich pobierania. Sąd stwierdzając nieważność części tej uchwały podniósł, powołując

się na wskazane w Konstytucji RP źródła prawa, że z uregulowań tych wynika

przyznanie organom samorządu terytorialnego prawa stanowienia aktów prawa

miejscowego, jednak w tym zakresie obowiązane są działać na podstawie

i w granicach uprawnień przyznanych im w ustawie. Akty prawa miejscowego jako

akty podustawowe muszą być wydawane wyłącznie w oparciu o upoważnienie

ustawowe i to tylko w granicach w tym upoważnieniu zakreślonych, a nie w oparciu

233

jedynie o domniemanie lub wykładnię celowościową. W odniesieniu do kontrolowanej

uchwały nie jest kwestionowana legalność wyznaczenia przez radę miejską strefy

płatnego parkowania, lecz ustalenie wysokości opłat za parkowanie w tej strefie.

W rozpoznawanej sprawie zaskarżona uchwała podjęta została z uwzględnieniem

art. 13 b ust. 1 pkt 5, ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Przepis

ten nie pozostawia wątpliwości co do tego, że przy ustalaniu stawek uwzględnia się

progresywne narastanie opłaty przez pierwsze trzy godziny parkowania. Nie wynika

z niego, aby organ stanowiący miał jakąkolwiek swobodę w zakresie zmiany

powyższego zapisu, a tym samym możliwość innego ukształtowania opłat

za parkowanie pojazdów w strefie płatnego parkowania, niż wynika to z cytowanego

przepisu. Bez znaczenia zatem dla sprawy są sugestie kierowców wskazujące

na potrzebę jedynie krótkiego postoju na płatnych miejscach parkingowych

ze względu na to, że w większości płatne miejsca parkingowe są dostępne,

w związku z czym progresywna stawka za parkowanie nie jest wymagana w celu

zwiększenia rotacji pojazdów. Sąd podzielił zatem pogląd wojewody, w myśl którego

zaniechanie zastosowania progresywnego narastania opłaty za parkowanie jest

istotnym naruszeniem prawa, skutkującym nieważnością zaskarżonego zapisu

uchwały.

W omawianej kategorii na uwagę zasługuje także sprawa o sygnaturze

II SAB/Ol 2/13, w której Sąd, co prawda umorzył postępowanie sądowe ze skargi na

przewlekłe prowadzenie postępowania w przedmiocie wpisu uprawnień do rejestru

diagnostów, ale w uzasadnieniu postanowienia wskazał, że w rozpatrywanym

przypadku organ nie działał zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania

administracyjnego, błędnie przyjmując, że może pozostawiać zgłaszane wnioski bez

rozpatrzenia, na podstawie art. 64 § 2 k.p.a. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli podanie

nie czyni zadość innym wymaganiom (niż brak adresu wnoszącego) ustalonym

w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie

siedmiu dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie

podania bez rozpoznania. Przyjmuje się, że pozostawienie podania bez rozpoznania

na podstawie tego przepisu nie następuje w formie decyzji ani też postanowienia.

Strona może dochodzić związanego z tym naruszenia poprzez skargę na

bezczynność organu. Powołanie się przez organ administracji na to unormowanie

służyć może wyłącznie usunięciu braków formalnych wynikających ze ściśle

określonych przepisów prawa i nie może zmierzać do merytorycznej oceny

przedstawionego wniosku oraz jego załączników. Żądane w sprawie przez organ

234

dokumenty nie miały zaś charakteru wymogów formalnych. Powoływany przez organ

przepis art. 84 ust. 2 ustawy Prawo o ruchu drogowym nie wskazuje, że zgłoszony

wniosek o wydanie uprawnienia do wykonywania badań technicznych pojazdów ma

spełniać szczególne wymogi formalne, bez których spełnienia, nie będzie można

sprawie nadać dalszego biegu. Dlatego organ nie mógł pozostawiać wniosków bez

rozpoznania. Wskazane zaniechanie czyniło zasadnym zarzut bezczynności organu.

W ocenie Sądu, wbrew stanowisku skarżącego, organowi nie można przypisać

zarzutu przewlekłego prowadzenia postępowania. W orzecznictwie podkreśla się,

że przez przewlekłość postępowania przed organem administracji publicznej należy

rozumieć brak należytego zaangażowania organu w załatwieniu sprawy

indywidualnej. Przewlekłość postępowania obejmuje więc takie przypadki

prowadzenia postępowania w sprawach indywidualnych jak: wykonywanie czynności

w dużym odstępie czasu, wykonywanie czynności pozornych powodujących,

że formalnie organ nie jest bezczynny, mnożenie przez organ czynności

dowodowych ponad potrzeby wynikające z istoty sprawy. Okoliczności takie nie miały

miejsca w rozpoznawanej sprawie. Organ bowiem w odpowiedzi na zgłaszane przez

skarżącego wnioski, konsekwentnie domagał się od skarżącego przedłożenia ciągle

tych samych dokumentów, a wobec ich braku, każdy wniosek pozostawiał bez

rozpoznania, co było działaniem nieuprawnionym. Skarżący jednak wcześniej nie

kwestionował tego, składając nowe wnioski, do których załączał różne dokumenty.

Z postępowania organu wynika przy tym przekonanie o prawidłowości przyjętego

sposobu działania, z czego wnioskować można, że nie miał on zamiaru uchylania się

od wydania decyzji rozstrzygającej sprawę co do istoty. Organowi można przypisać

jedynie brak prawidłowej interpretacji obowiązującego prawa.

b/ sprawy z zakresu transportu drogowego

W sprawie sygn. akt II SA/Ol 453/13 tutejszy Sąd rozważał kwestię zwolnienia

przedsiębiorcy od odpowiedzialności administracyjnej za przejazd pojazdów

nienormatywnych bez zezwolenia lub niezgodnie z warunkami określonymi

w zezwoleniu, na podstawie art. 140a ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo

o ruchu drogowym. W sprawie tej Sąd podzielił utrwalone już stanowisko, zgodnie

z którym, skoro za działalność przedsiębiorstwa wykonującego transport drogowy

odpowiedzialność ponosi to przedsiębiorstwo, to na nim też spoczywa

odpowiedzialność za ewentualne skutki działania osób, którymi się ono posługuje

przy wykonywaniu działalności gospodarczej i to niezależnie od charakteru stosunku

235

łączącego przedsiębiorcę z tą osobą. Biorąc pod uwagę fakt, że przedsiębiorca

wykonujący przewóz był podmiotem zagranicznym, tutejszy Sąd zważył, że podmiot

realizujący przewóz na podstawie zezwolenia na międzynarodowy przewóz drogowy,

obowiązany jest znać i przestrzegać przepisy prawa obowiązujące na terenie Polski.

Oceniając istnienie przesłanek określonych w art. 140a ust. 4 ustawy Prawo o ruchu

drogowym, Sąd stwierdził, że nie można zaakceptować wykazanej bierności

kierowców przy załadunku pojazdu, zdania się przez nich wyłącznie na załadowcę

a zwłaszcza zaniechania sprawdzenia obciążenia osi pojazdu oraz czy ładunek

został prawidłowo rozmieszczony i zabezpieczony przed przemieszczaniem się.

Znacznie istotniejszy problem prawny wystąpił w sprawie o sygn. akt

II SA/Ol 782/13, w której tutejszy Sąd kontrował legalność decyzji w przedmiocie

nałożenia kary pieniężnej za wykonywanie przewozu na potrzeby własne bez

wymaganego zaświadczenia, na podstawie art. 10 ustawy z dnia 16 września 2011 r.

o zmianie ustawy o transporcie drogowym i niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr

244, poz. 1454), który nakazywał - w sprawach o nałożenie kary pieniężnej za

naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego wszczętych

a niezakończonych decyzją ostateczną przed 1 stycznia 2012 r. - stosowanie

przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007

r. Nr 125, poz. 874, z późn, zm., aktualnie Dz. U. z 2013 r., poz. 1414) w brzmieniu

nadanym wyżej powołaną ustawą z 16 września 2011 r., przewidujących wyższe

kary pieniężne niż kary przewidziane w przepisach obowiązujących w chwili

wystąpienia zdarzenia powodującego odpowiedzialność administracyjną. Sąd

powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 lipca 2013 r., sygn. akt P 36/12

(Dz. U.

z 2013 r., poz. 928; OTK 2013, nr 6, poz. 81) stwierdzając, iż odnosi się do

okoliczności faktycznych i prawnych tej sprawy. Wskazano, że, że na mocy art.

10 ustawy nowelizującej strona została obciążona karą w wysokości 8.000 zł

podczas gdy w dacie kontroli pojazdu Spółki (13 października 2011 r.) za

wykonywanie przewozu na potrzeby własne bez wymaganego zaświadczenia

przewidziana była kara 2.000 zł (pozycja 1.4. załącznika do ustawy z dnia 6 września

2001 r. o transporcie drogowym w brzmieniu sprzed nowelizacji). Wskazane

orzeczenie Trybunału o niezgodności z Konstytucją art. 10 ustawy nowelizującej, na

podstawie którego została wydana ostateczna decyzja administracyjna, w zakresie

w jakim nakazuje stosować surowszą odpowiedzialność administracyjną niż

obowiązywała w dniu, w którym zostały naruszone przepisy o wykonywaniu

236

transportu drogowego, stanowi podstawę do wznowienia postępowania. Oznacza to,

że w nowym stanie prawnym ukształtowanym w następstwie orzeczenia Trybunału

Konstytucyjnego, rozpatrzenie sprawy jest nie tylko dopuszczalne, ale możliwość

taka jest ujęta jako podmiotowe konstytucyjne prawo uprawnionego. Zgodnie z art.

145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego

(tekst jednolity Dz. U z 2013 r., poz. 267), w sytuacji, gdy decyzja została wydana na

podstawie aktu normatywnego, który został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za

niezgodny z Konstytucją RP, umową międzynarodową lub ustawą strona może

żądać wznowienia postępowania administracyjnego. Z tych powodów skarga została

uwzględniona na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. „b” p.p.s.a.

Podobnie, na tle analogicznych okoliczności faktycznych i prawnych, tutejszy

Sąd orzekał w sprawie sygn. akt II SA/Ol 781/13 stwierdzając, iż skoro w toku

postępowania sądowoadministracyjnego zapadło orzeczenie w przedmiocie

niekonstytucyjności normy, na której oparto decyzję administracyjną, istnieje

konieczność uchylenia takiej decyzji. Sąd przytoczył rozważania Trybunału

Konstytucyjnego, iż organy administracji jednoznacznie przyjmują, iż znowelizowane

przepisy ustawy o transporcie drogowym znajdują zastosowanie do spraw

wszczętych i niezakończonych pod rządami starego prawa, zarówno na płaszczyźnie

materialnej, jak i proceduralnej, co może powodować zastosowanie surowszych

sankcji (wyższych kar finansowych) niż przewidziane w ustawie o transporcie

drogowym i załączniku do niej przed nowelizacją. Sformułowanie normy

intertemporalnej wymagało zatem także uwzględnienia zakazu reformationis in peius

i jego specyfiki w postępowaniu administracyjnym. Wskutek orzeczenia Trybunału

Konstytucyjnego, tak jak w w/w sprawie, skarga została uwzględniona przez tutejszy

Sąd.

Odnośnie do zagadnienia kar pieniężnych za naruszenie przepisów

o transporcie drogowym, interesującym orzeczeniem jest wyrok z dnia

22 października 2013 r., II SA/Ol 675/13. W sprawie tej Sąd uznał za nieuprawnione

nałożenie kary pieniężnej za brak w wykresówkach wymaganych wpisów w zakresie

imienia kierowcy. Zgodnie bowiem z art. 15 ust. 5 rozporządzenia Rady nr 3821/85,

każdy członek załogi pojazdu nanosi na swoją wykresówkę następujące informacje:

na początku używania wykresówki – swoje nazwisko i imię. W sprawie bezspornym

było, iż na wymienionych wykresówkach nie było wpisane pełne imię kierowcy lecz

jedynie pierwsza i ostatnia litera (lub dodatkowo środkowa) imienia i pełne nazwisko

kierowcy. Sąd stwierdził, iż istotą ww. przepisu rozporządzenia jest przypisanie danej

237

wykresówki do konkretnego kierowcy, uniemożliwienie wykorzystania tej wykresówki

przez inną osobę, uniemożliwienie dokonywania ewentualnych nadużyć. Zdaniem

Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, znaczenie wskazanej normy prawnej musi

uwzględniać cel omawianej regulacji prawnej. Brak jest podstaw do nakładania kary

pieniężnej za tego rodzaju uchybienie w wypełnieniu wykresówki w sytuacji, gdy

w przedsiębiorstwie jest zatrudnionych kilku kierowców o różnych nazwiskach. Brak

wpisu pełnego brzmienia imienia kierowy nie uniemożliwił weryfikacji przestrzegania

w przedsiębiorstwie obowiązków i warunków przewozu drogowego. Zapisy

na analizowanych wykresówkach identyfikowały bowiem kierowcę w sposób

niebudzący wątpliwości. W związku z tym, nie było podstaw do uznania powyższego

braku za naruszenie, uzasadniające nałożenie kary pieniężnej.

Podobne stanowisko tutejszy Sąd zajął w wyroku z dnia 7 maja 2013 r. sygn.

akt II SA/Ol 241/13.

22/ działalność gospodarcza

Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie w 2013 r. wpłynęło

79 spraw z zakresu działalności gospodarczej, w tym z udziałem podmiotów

zagranicznych, a z poprzedniego okresu do załatwienia pozostało 12 spraw.

W porównaniu z rokiem poprzednim, wpływ spraw oznaczonych symbolem 604

zwiększył się o ok. 60 % (50 skarg w 2012 roku) i stanowił - 3,45 % ogólnego wpływu

spraw do WSA w Olsztynie. Wojewódzki Sąd Administracyjny rozpoznał łącznie 47

spraw z zakresu działalności gospodarczej, zaś 44 sprawy pozostały do rozpoznania

na następny okres sprawozdawczy. Największy wpływ obejmował sprawy dotyczące

gier losowych i zakładów wzajemnych (69 spraw). Z poprzedniego roku pozostało do

rozpoznania 8 takich spraw, co w sumie dało do załatwienia 77 spraw, z których Sąd

rozpoznał w 2013 r. 35 takich spraw, a 42 sprawy pozostały do rozpoznania.

W części tych spraw przedmiotem zaskarżenia były decyzje organów celnych

w przedmiocie cofnięcia poświadczenia rejestracji automatu, podlegające kontroli

sądowej na skutek orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego, który to wskazał,

że stwierdzenie niezgodności stanu rzeczywistego automatów, w zakresie objętym

badaniem jednostki badającej poprzedzającym rejestrację, jest dopuszczalne

wyłącznie na podstawie badań kontrolnych jednostki badającej. Między innymi

w sprawie sygn. akt II SA/Ol 895/13 tutejszy Sąd, będąc związanym wcześniejszym

wyrokiem NSA z dnia 16 lipca 2013 r., uchylił decyzje organów celnych obligując

je do uwzględnienia argumentów i oceny prawnej odnośnie do prawnego waloru

238

i znaczenia dowodu z badania kontrolnego (sprawdzającego) jednostki badającej

w postępowaniu prowadzonym w sprawie cofnięcia rejestracji automatu do gier.

W 2013 r. odnotowano wpływ skarg, których przedmiot dotychczas nie

występował w orzecznictwie tutejszego Sądu. Były to sprawy dotyczące umorzenia

postępowania w sprawie zmian do akt weryfikacyjnych punktu gier na automatach

o niskich wygranych. Organ celny I instancji odmówił zatwierdzenia zmian do akt

weryfikacyjnych podmiotu wskazując, że w momencie zgłoszenia zmian spółka nie

posiadała ważnego zezwolenia na urządzanie gier na automatach o niskich

wygranych, ponieważ zostało ono cofnięte. W zażaleniu na to postanowienie spółka

podnosiła, że decyzja cofająca zezwolenie jest decyzją nieostateczną, zatem

w obrocie prawnym pozostaje ostateczna decyzja zezwalająca na urządzanie gier,

tak więc brak było podstaw do odmowy uwzględnienia wniosku strony. Organ

odwoławczy po rozpatrzeniu zażalenia, uchylił w całości postanowienie organu

I instancji i umorzył postępowanie w sprawie uznając, że związanie organu wydaną

decyzją odnosi się także do decyzji nieostatecznych, co oznacza, że nie może on

pominąć własnego rozstrzygnięcia, które ukształtowało prawa i obowiązki strony,

a co za tym idzie winien taki stan uwzględnić także w innych prowadzonych przez ten

organ postępowaniach, pozostających w związku podmiotowo-przedmiotowym

z materią sprawy rozstrzygniętą choćby nieostateczną decyzją, ale już funkcjonującą

w obiegu prawnym i z niego niewyeliminowaną. Organ wskazał także, że nie może

dokonywać zmian w zakresie uprzednio udzielonego zezwolenia na prowadzenie

danego rodzaju działalności w sytuacji, gdy zezwolenie cofnął mocą nieostatecznej

decyzji, ponieważ w takiej sytuacji istnieją przeszkody formalnoprawne do

procedowania i orzekania merytorycznego. Dlatego na podstawie art. 233 § 1 pkt 2

lit. a) w zw. z art. 208 Ordynacji Podatkowej należało uchylić w całości postanowienie

organu I instancji i umorzyć postępowanie jako bezprzedmiotowe.

W dwóch zakończonych już sprawach dotyczących tej materii (IISA/Ol 956/13

i II SA/Ol 957/13) tutejszy Sąd nie dokonywał merytorycznej kontroli. Pozostałe nie

zostały jeszcze załatwione.

Z zakresu działalności gospodarczej Wojewódzki Sąd Administracyjny

w Olsztynie rozpoznawał także sprawy dotyczące profilaktyki i rozwiązywania

problemów alkoholowych, ustalenia liczby punktów sprzedaży, zasad usytuowania

miejsc sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych (wpłynęło

9 spraw, a 11 spraw rozpoznano) oraz inne o symbolu podstawowym

604 - 1 sprawa, którą rozpoznano.

239

Skargi kasacyjne wniesione zostały w 7 sprawach - z zakresu gier losowych

i zakładów wzajemnych, z których 5 przekazano Naczelnemu Sądowi

Administracyjnemu.

Przedmiotem spraw oznaczonych symbolem 6042 były m.in. decyzje organów

celnych odmawiające zmiany, na podstawie art. 155 Kodeksu postępowania

administracyjnego, zezwolenia na urządzanie i prowadzenie działalności w zakresie

gier na automatach o niskich wygranych na terenie województwa warmińsko-

mazurskiego, poprzez wydłużenie nieprzekraczalnego terminu rozpoczęcia

działalności. W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 783/13, Wojewódzki Sąd Administracyjny

w Olsztynie, wyrokiem z dnia 2 września 2010 r. sygn. akt II SA/Ol 593/10 uwzględnił

skargę, biorąc po uwagę, że postępowanie w niniejszej sprawie zostało wszczęte

pod rządami ustawy z dnia 29 lipca 1992 r. o grach i zakładach wzajemnych (Dz. U.

z 2004 r. Nr 4, poz. 27 ze zm.), która przestała obowiązywać z dniem 1 stycznia

2010r., z którym to weszła w życie ustawa z dnia 19 listopada 2009 r. o grach

hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540), dalej jako: u.o.g.h. Zgodnie art. 118 tejże

ustawy, należało jej przepisy stosować w stosunku do postępowań będących w toku.

Tutejszy Sąd zwrócił uwagę na to, że w art. 48 ust. 1 u.o.g.h., przewidziana została

możliwość jednokrotnego przedłużenia terminu rozpoczęcia działalności. Sąd

stwierdził, że w rozpoznawanej sprawie organ w postępowaniu odwoławczym

pominął obowiązujący przepis art. 48 ust. 1 u.o.g.h., który powinien być wzięty pod

rozwagę przy ponownym, rozpoznawaniu sprawy. Ponownie rozpatrując skargę,

Dyrektor Izby Celnej wydał zaskarżoną decyzję. Organ stwierdził, że art. 253a

Ordynacji Podatkowej daje możliwość zmiany decyzji administracyjnej w ramach

uznania administracyjnego. Również w treści art. 48 u.o.g.h., dotyczącym

przedłużenia terminu rozpoczęcia działalności, na okres nie dłuższy niż

6 miesięcy, ustawodawca, użył sformułowania: „termin może zostać przedłużony”.

Wydanie takiej decyzji ma zatem charakter uznaniowy. Zdaniem organu, przeszkodę

dla uwzględnienia wniosku spółki stanowi przepis art. 135 ust. 2 u.o.g.h., zgodnie

z którym w wyniku zmiany zezwolenia nie może nastąpić zmiana miejsc urządzania

gry, z wyjątkiem zmniejszenia liczby punktów gry na automatach o niskich

wygranych. Sytuacja taka nie ma miejsca w rozpoznawanej sprawie, co wynika

z treści wniosku strony, która sama podała, że główną przesłanką ubiegania się

o zmianę decyzji było nieuruchomienie działalności w 37 na 92 punkty z uwagi na to,

że określone podmioty zaczęły wycofywać się z umów, w związku z czym Spółka

stara się o zastąpienie nieuruchomionych punktów innymi.

240

Rozpoznając skargę Sąd uchylił tę decyzję oraz utrzymaną nią w mocy

decyzję organu I instancji wskazując, że w związku ze zmianą stanu prawnego po

wszczęciu postępowania w tej sprawie, podstawę prawną zaskarżonego

rozstrzygnięcia stanowił art. 48 ust. 1 u.o.g.h. Organ administracji publicznej

orzekający w sprawie odmawiając uwzględnienia wniosku strony o przedłużenie

terminu rozpoczęcia działalności w niektórych punktach, objętych ostateczną

decyzją, argumentował, że możliwość przedłużenia terminu została pozostawiona

uznaniu administracyjnemu. Sąd stwierdził, że w uzasadnieniu decyzji nie rozważono

w ogóle kwestii technicznego charakteru tego przepisu w świetle kryteriów

wskazanych w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 19 lipca

2012 r., wydanym w połączonych sprawach C-213/11, C-214/11 i C-217/1.

W ślad za tym, nie wzięto pod uwagę konsekwencji ewentualnego uznania,

że stosowany w sprawie przepis ma charakter techniczny, w rozumieniu Dyrektywy

98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r.

ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów

technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego

(DZ.U.UE.L 98.204.37 ze zm.). Sąd wskazał na konieczność dokonania oceny

technicznego (bądź nietechniczego) charakteru spornych przepisów ustawy

o grach hazardowych, stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, z powołaniem się

stanowisko prezentowane w tym zakresie przez Naczelny Sąd Administracyjny,

m.in. w wyrokach z dnia 25 września 2013 r. II GSK 760/11, z dnia 11 lipca 2013 r.

II GSK 135/12 i z dnia 16 lipca 2013 r. II GSK 388/12. W ocenie tut. odniesienie się

przez organ do zasadniczej w tej sprawie kwestii, to jest charakteru przepisu art. 48

ust. 1 w związku z art.129 u.g.h. i art. 135 ust. 1 tej ustawy wg kryteriów wskazanych

przez TSUE stanowi warunek wstępny oceny zasadności pozostałych zarzutów

skargi. Bez wypowiedzenia się, co do charakteru norm zwartych w wymienionych

przepisach, przedwczesna jest ocena dokonanej przez organ wykładni

i zastosowania ich przez organ.

Rozstrzygana przez Sąd sprawa o sygnaturze akt II SA/Ol 79/13, dotyczyła

wznowienia postępowania w sprawie zezwolenia na prowadzenie działalności

w zakresie gier na automatach o niskich wygranych - umorzenia postępowania

odwoławczego. Wojewódzki Sąd Administracyjny, na posiedzeniu niejawnym,

umorzył postępowanie sądowe w sprawie, w której organ celny, po rozpatrzeniu

odwołania spółki prawa handlowego, umorzył postępowanie odwoławcze

w przedmiocie odmowy wznowienia postępowania zakończonego ostateczną

241

decyzją w sprawie przedłużenia zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie

urządzania gier na automatach o niskich wygranych na terenie województwa

warmińsko-mazurskiego. W uzasadnieniu organ wskazał, że w związku

z cofnięciem przez stronę wniosku o wznowienie postępowania, postępowanie

w sprawie stało się bezprzedmiotowe. Zgodnie zaś z art. 208 § 1 ustawy Ordynacja

podatkowa, gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe,

organ podatkowy wydaje decyzję o umorzeniu postępowania. W skardze na tę

decyzję spółka podniosła zarzut naruszenia art. 208 § 1 Ordynacji podatkowej,

poprzez umorzenie jedynie postępowania odwoławczego, podczas gdy w przypadku

cofnięcia przez stronę wniosku o wznowienie postępowania, organ winien umorzyć

postępowanie w całości, bowiem całe postępowanie stało się bezprzedmiotowe. Sąd

w uzasadnieniu postanowienia o umorzeniu postępowania sądowego powołał się na

art. 161 § 1 pkt 3 ustawy p.p.s.a. stwierdzając, że w przedmiotowej sprawie, organ,

po wniesieniu skargi przez Spółkę uwzględnił skargę i uchylił własną decyzję

o umorzeniu postępowania odwoławczego, umarzając jednocześnie postępowanie

w sprawie. Tym samym, nastąpiło zdarzenie, w wyniku którego przestała istnieć

przyczyna wszczętego postępowania sądowoadministracyjnego.

23/ cudzoziemcy

Sprawy z tego zakresu niezmiennie stanowią nieliczną grupę spraw

kierowanych do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie. W kategorii

tych spraw zarejestrowano w 2013 r. w repertorium SA jedynie dwie sprawy

oznaczone symbolem 6272, co stanowi ok. 0,09 % spraw, które w omawianym

okresie wpłynęły do sądu (w 2011 r. zarejestrowano cztery sprawy, a w 2012 r. dwie

sprawy). Jednak z tych skarg została odrzucona. Natomiast w sprawie sygn. akt

II SA/Ol 462/13 Sąd oddalił skargę obywatela Armenii w przedmiocie zobowiązania

cudzoziemca do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wskazując,

że w przypadku stwierdzenia okoliczności, o których mowa w art. 87 ust. 1 ustawy

z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2011 r., Nr 264, poz. 1573

ze zmianami), wydalenie z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obligatoryjne

i nie mieści się w ramach tzw. uznania administracyjnego. W konsekwencji organ nie

ma wyboru co do treści rozstrzygnięcia i jeżeli ustalony stan faktyczny odpowiada

treści tego przepisu powinien orzec o wydaleniu cudzoziemca.

242

Część III. Pozaorzecznicza działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

1. Inicjatywy w zakresie ujednolicania orzecznictwa i praktyki sądowej

W 2013 r. w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie podjęto

szereg czynności zmierzających do zapewnienia jednolitości orzecznictwa,

sprawnego postępowania sądowego oraz poprawności w zakresie zarządzania

i organizacji Sądu.

Podobnie jak w poprzednich okresach sprawozdawczych, w zakresie

ujednolicenia orzecznictwa w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie

przeprowadzono w 2013 r. szereg wewnętrznych - comiesięcznych narad

szkoleniowych z udziałem wszystkich sędziów orzekających w tut. Sądzie oraz -

cotygodniowych narad wydziałowych. Tematyką narad było omówienie bieżącego

orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, przede wszystkim

opublikowanego w zbiorach urzędowych oraz wydanego po rozpoznaniu środków

odwoławczych od orzeczeń Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie,

zarządzeń Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, aktów Krajowej Rady

Sądownictwa, komunikatów Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz poglądów

sformułowanych w literaturze prawniczej. Analizowano także orzeczenia Trybunału

Konstytucyjnego, Trybunału Sprawiedliwości UE oraz Europejskiego Trybunału Praw

Człowieka wydane w sprawach mających znaczenie dla sądownictwa

administracyjnego. Celem uniknięcia ewentualnych rozbieżności w orzecznictwie

Sądu, pod dyskusję poddawano kwestie sporne.

Ponadto, na naradach w pełnym składzie sędziowskim omawiana

i dyskutowana była problematyka dotycząca między innymi:

dostępu do informacji publicznej w kontekście ochrony danych osobowych;

etyki zawodów prawniczych;

ochrony informacji niejawnych;

bezczynności organu administracji publicznej i przewlekłego prowadzenia

postępowania administracyjnego;

sposobów obliczania terminów w postępowaniu sądowoadministracyjnym;

wymierzania grzywny w trybie art. 55 § 1 p.p.s.a.;

interesu prawnego radnego w świetle ustawy o samorządzie gminnym;

dowodu uzupełniającego z dokumentu w postępowaniu sądowoadministracyjnym;

zakresu oceny prawnej, o której mowa w art. 153 p.p.s.a.;243

środków odwoławczych w administracyjnym toku instancji;

zasad sporządzania treści uzasadnień orzeczeń sądowych;

zdolności sądowej sołectwa, będącego jednostką pomocnicza gminy;

klauzuli generalnych i zwrotów niedookreślonych w procedurze administracyjnej;

skutków błędnego pouczenia o przysługujących środkach prawnych

w postępowaniu administracyjnym;

udostępniania informacji publicznej w orzecznictwie sądów administracyjnych,

w tym z zakresu podatków lokalnych;

obowiązku konsultowania statutu sołectwa z mieszkańcami gminy;

kognicji sądu administracyjnego w przypadku uznania się przez sąd powszechny

za niewłaściwy w sprawie;

elektronizacji postępowania sądowoadministracyjnego.

O tematyce i wynikach narad odbywających się w Wojewódzkim Sądzie

Administracyjnym w Olsztynie informowani byli Prezesi Izb oraz Biuro Orzecznictwa

Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Ponadto, w 2013 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie przekazał do

Naczelnego Sądu Administracyjnego - z zachowaniem wymaganych terminów -

szereg dokumentów związanych z czynnościami podjętymi w celu zapewnienia

sprawnego postępowania sądowego oraz poprawnego zarządzania Sądem, w tym

przede wszystkim:

- sprawozdanie z realizacji planu zadań nadzorczych w przedmiocie

zapewnienia sprawności postępowania w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym

w Olsztynie za 2012 r. oraz stosowny plan w tym zakresie przeznaczony do realizacji

w 2013 r.; informację o działalności Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

w Olsztynie w 2012 r., która w części opisowej zawierała m.in. przegląd tematyczny

orzecznictwa tut. Sądu, sporządzony przez sędziów i referendarzy sądowych;

- miesięczne zestawienia statystyczne dotyczące wpływu i sposobu

załatwienia spraw w 2013 r. oraz statystykę półroczną w tym przedmiocie;

- kwartalne sprawozdania dotyczące wpływu i sposobu załatwienia spraw

w 2013 r. z wybranego zakresu.

W okresie sprawozdawczym podejmowano także liczne działania wewnętrzne,

wynikające m.in. z realizacji planu zadań nadzorczych, które miały na celu

zapewnienie sprawności postępowania i jednolitości praktyki sądowej.

Przewodniczący wydziałów orzeczniczych Wojewódzkiego Sądu

Administracyjnego w Olsztynie przeprowadzali systematyczną - co najmniej raz

244

w miesiącu - kontrolę biurowości i urządzeń ewidencyjnych oraz terminowości

wykonywania zarządzeń i sporządzania uzasadnień orzeczeń. Wskazane czynności

były przedmiotem lustracji dokonywanej przez Prezesa Sądu.

Sprawność postępowania i jednolitość praktyki sądowej była także - obok

zagadnień merytorycznych - tematyką cotygodniowych narad wydziałowych oraz

comiesięcznych narad sądowych.

Po każdej konferencji szkoleniowej organizowanej przez NSA lub inny WSA,

w której uczestniczyli przedstawiciele tutejszego Sądu, pozostali sędziowie

informowani byli o jej przebiegu, treści referatów i wnioskach z nich wynikających.

W Wydziale I w roku 2013 odbyto 11 narad, których celem było m.in.

podnoszenie poziomu orzecznictwa i eliminowanie rozbieżności orzecznictwa.

Ich stałą częścią była analiza orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego

w sprawach Wydziału zwróconych po rozpoznaniu środków zaskarżenia. Szczególną

uwagę poświęcano orzeczeniom uwzględniającym skargę kasacyjną lub zażalenie,

analizując stanowisko NSA i jego wpływ na dalsze orzecznictwo w Wydziale.

Przedmiotem omówienia na naradach były także pytania (zagadnienia

prawne) przedstawiane Trybunałowi Sprawiedliwości UE w Luksemburgu,

Trybunałowi Konstytucyjnemu oraz Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu,

a następnie zapadłe co do nich rozstrzygnięcia w zakresie związanym

z orzecznictwem Wydziału. W tym celu wykorzystywano informacje nadsyłane przez

Biuro Orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego .

Na naradach wydziałowych kompleksowo omawiano nadto wybrane

zagadnienia oraz opracowania (analizy) Biura Orzecznictwa NSA, a mianowicie:

1/ orzecznictwo NSA i WSA w sprawach dotyczących zwrotu tytułu wykonawczego

wystawionego przez jednostki organizacyjne gminy (na przykładzie egzekucji

należności za pobyt w izbie wytrzeźwień);

2/ organizacje społeczne w postępowaniu sądowoadministracyjnym, dopuszczenie

do udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym stowarzyszenia zwykłego

(opracowanie Biura orzecznictwa NSA);

3/ charakter prawny rozstrzygnięć instytucji zarządzającej regionalnym programem

operacyjnym w przedmiocie zwrotu przyznanego dofinansowania;

4/ zakaz orzekania na niekorzyść strony w postępowaniu przed sądami

administracyjnymi na podstawie orzecznictwa w sprawach podatkowych z lat 2004-

2012 (opracowanie Biura Orzecznictwa NSA);

5/ analiza orzecznictwa sądów administracyjnych w zakresie wykładni art. 79 § 2

245

Ordynacji podatkowej (opracowanie Biura Orzecznictwa NSA);

6/ uchylanie rozstrzygnięć nadzorczych regionalnych izb obrachunkowych

w praktyce sądów administracyjnych w latach 2011-2012 ze szczególnym

uwzględnieniem orzecznictwa WSA w Olsztynie;

7/ orzecznictwo sądów administracyjnych za lata 2010-2011 w sprawach

z elementem unijnym dotyczące podatków dochodowych (opracowanie Biura

Orzecznictwa NSA);

8/ ocena jednolitości orzecznictwa oraz sprawności postępowań wojewódzkich

sądów administracyjnych (opracowanie Biura Orzecznictwa NSA);

9/ orzecznictwo NSA i WSA w sprawach dot. zryczałtowanego podatku

dochodowego od nieujawnionych źródeł przychodów po wyroku Trybunału

Konstytucyjnego z dnia 19 lipca 2013 r., sygn. akt SK 18/09;

10/ zadania sędziów sprawozdawców w związku z przedstawianiem NSA spraw ze

środkami zaskarżenia (na tle wskazań w piśmie Dyrektor Biura Orzecznictwa NSA nr

BO/Wiz-460-42/12 oraz praktyki w Wydziale);

11/ rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych w sprawach dot. podatku

od nieruchomości co do wykładni pojęcia „względy techniczne” jako przeszkody

prowadzenia działalności gospodarczej (na przykładzie zlikwidowanych linii

kolejowych);

12/ rozbieżności w orzecznictwie dotyczącym podatku akcyzowego od pojazdu

samochodowego sprowadzonego z USA;

13/ stosowanie przepisów ustawy o ustroju sądów powszechnych dot. tzw. policji

sesyjnej (art. 48 - 52 u.s.p.) w postępowaniu przed sądem administracyjnym (na tle

ekscesów w sprawach o sygn. akt I SA/Ol 583 i 584 /13).

2. Funkcjonowanie Wydziału Informacji Sądowej

W roku objętym sprawozdaniem w funkcjonowaniu Wydziału Informacji

Sądowej WSA w Olsztynie zaszły istotne zmiany w zakresie obsady osobowej

Wydziału. W związku z powołaniem dotychczasowego Przewodniczącego WIS

tutejszego Sądu Sędziego Zbigniewa Ślusarczyka do pełnienia urzędu sędziego

Naczelnego Sądu Administracyjnego od dnia 5 września 2013 r. obowiązki

Przewodniczącej Wydziału Informacji Sądowej Wojewódzkiego Sądu

Administracyjnego w Olsztynie a jednocześnie funkcja Rzecznika Prasowego Sądu

zostały powierzone Sędzi Alicji Jaszczak-Sikorze, orzekającej w tutejszym Sądzie

od pierwszych lat jego funkcjonowania.

246

Przechodząc do realizacji zadań, przewidzianych dla wydziałów informacji

sądowych w § 5 ust. 1 Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia

18 września 2003 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów

administracyjnych, w 2013 roku pracownicy Wydziału Informacji Sądowej tut. sądu

informowali osoby zainteresowane o właściwości sądu oraz o stanie załatwianych

spraw, a także udostępniali im do wglądu akta spraw sądowych. W 2013 r.

do tutejszego wydziału wpłynęło 1671 wniosków o udzielenie takich informacji.

Informacji udzielano osobom zainteresowanym niezwłocznie i w sposób

zapewniający im prawidłowe podjęcie czynności procesowych na dalszym etapie

postępowania sądowoadministracyjnego. Ponadto udostępniono do wglądu akta

spraw 220 osobom zainteresowanym.

W 2013 roku zarejestrowano 21 wniosków o udostępnienie informacji

publicznej w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.i.p., dotyczącej działalności sądu . Większość

wniosków zawierała żądanie udostępnienia informacji na temat danych związanych

ze sprawozdawczością statystyczną sądu, a także informacji o rozstrzygnięciach

w poszczególnych sprawach. Jeden z wniosków, złożony został przez pozarządową

organizację pożytku publicznego, działającą w formie stowarzyszenia i dotyczył

informacji na temat podejmowania przez sędziów dodatkowego zatrudnienia, innego

zajęcia lub sposobu zarobkowania.

W okresie tym wpłynął tylko jeden wniosek o wydanie kopii orzeczenia

w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Ograniczenie ilości wniosków

o udostępnienie treści orzeczeń, które w początkowych latach funkcjonowania sądu

stanowiły znaczną część wszystkich wniosków o udostępnienie informacji publicznej,

kierowanych do tut. sądu, związane jest zapewne z coraz bardziej upowszechnioną

formą pozyskiwania treści orzeczeń sądów administracyjnych za pośrednictwem

sprawnie funkcjonującej bazy orzeczeń sądów administracyjnych. W roku 2013,

podobnie jak w latach poprzednich, pracownicy Wydziału Informacji Sądowej WSA

w Olsztynie udostępniali orzeczenia w bazie orzeczeń sądów administracyjnych, po

uprzedniej anonimizacji, w przypadku trwającej ponad 2 dni usprawiedliwionej

nieobecności asystentów sędziego wyznaczonych do tych zadań.

Wszystkie wnioski o udostępnienie informacji publicznej, jakie wpłynęły

do Wydziału Informacji Sądowej WSA w Olsztynie zostały uwzględnione, nie było

zatem potrzeby wydawania decyzji administracyjnych o odmowie udzielenia

informacji. Nie były wydawane również decyzje o warunkach ponownego

wykorzystywania informacji publicznej lub o wysokości opłat.

247

Ponadto wydział kontynuował realizację zadań z zakresu sprawozdawczości

statystycznej sądu. Przygotowywane były informacje statystyczne obejmujące okresy

miesięczne, kwartalne jak również sporządzona była statystyka za pierwsze półrocze

2013 roku i rok 2012. W Wydziale prowadzone były także sprawy petycji, skarg

i wniosków oraz wykonywane pozostałe zadania wynikające z powołanego wyżej

rozporządzenia.

Ponadto, wobec funkcjonowania w tut. sądzie elektronicznej skrzynki

podawczej na platformie ePUAP, pracownicy doskonalili swoją wiedzę w tym

zakresie poprzez uczestnictwo w szkoleniu „Praktyczne warsztaty komputerowe

korzystania z platformy ePUAP”. Jak corocznie, kierownik sekretariatu wydziału

w dniach 10-13 października 2013 r. uczestniczyła w seminarium szkoleniowym

dla kierowników sekretariatów wydziałów sądów administracyjnych w Serocku.

Natomiast Przewodnicząca Wydziału Informacji Sądowej Sędzia Alicja Jaszczak-

Sikora 5 grudnia 2013 r. wzięła udział w konferencji naukowej na temat

„Publicznoprawne ograniczenia jawności. Zagadnienia wybrane”, zorganizowanej

w ramach projektu „Model regulacji jawności i jej ograniczeń w demokratycznym

państwie prawnym” przez Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Kardynała Stefana

Wyszyńskiego w Warszawie, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Wydawnictwo

C-H Beck oraz Naukowe Centrum Prawno-Informatyczne.

Uwzględniając działania Przewodniczącego Wydziału Informacji Sądowej, jako

rzecznika prasowego sądu, należy wskazać na kilkakrotne wystąpienia dla

przedstawicieli prasy, radia i telewizji po wydaniu orzeczeń przez Wojewódzki Sąd

Administracyjny w Olsztynie w sprawach wywołujących powszechne zainteresowanie

publiczne. Ponadto udzielane były przedstawicielom mediów informacje o stanie

spraw zawisłych przed sądem jak również o zapadłych już orzeczeniach

w konkretnych sprawach. W okresie objętym informacją nie było potrzeby

występowania do wydawnictw prasowych, radia i telewizji o opublikowanie wyjaśnień

bądź sprostowań w związku z zamieszczonymi w nich artykułami prasowymi oraz

relacjami radiowymi i telewizyjnymi, ponieważ ukazujące się relacje nie budziły

większych zastrzeżeń merytorycznych, jak również nie pojawiały się artykuły

i reportaże wymagające przedstawienia stanowiska Sądu.

248

3. Aktywność pozaorzecznicza sędziów. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników sądu.

W minionym roku sędzia WSA Zbigniew Ślusarczyk prowadził wykłady dla

aplikantów radcowskich w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Olsztynie,

natomiast sędzia Marzenna Glabas prowadziła wykłady dla aplikantów adwokackich

z zakresu postępowania przed sądami administracyjnymi.

Ponadto celem podnoszenia kwalifikacji zawodowych i poziomu orzecznictwa

Sędziowie brali udział w licznych konferencjach i szkoleniach organizowanych przez

Naczelny Sąd Administracyjny lub wojewódzkie sądy administracyjne oraz

konferencjach naukowych, a w tym:

1/ spotkaniu czesko-polskiej grupy roboczej sędziów administracyjnych, odbywającej

się w Krakowie, w dniach 14-15 marca 2013 r.,

2/ konferencji odbywającej się w Poznaniu w dniach 14-17 kwietnia 2013 r.,

dla sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych z udziałem sędziów Izby

Ogólnoadministracyjnej Naczelnego Sądu Administracyjnego. Konferencję

zorganizował Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu,

3/ w setnej konferencji podatkowej w Łodzi, w dniu 15 kwietnia 2013 r.

zorganizowanej przez Centrum Dokumentacji i Studiów Podatkowych w Łodzi,

4/ w konferencji szkoleniowej w Czarnej w dniach 13-15 maja 2013 r. dla sędziów

orzekających w sprawach podatkowych. Ogólnopolską Konferencję Szkoleniową

Sędziów Sądów Administracyjnych zorganizowała Izba Podatkowa Naczelnego Sądu

Administracyjnego oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie,

5/ w konferencji szkoleniowej w Mierzęcinie w dniach 15-17 maja 2013 r. dla sędziów

orzekających w sprawach gospodarczych. Ogólnopolską Konferencję Szkoleniową

Sędziów Sądów Administracyjnych zorganizowała Izba Gospodarcza Naczelnego

Sądu Administracyjnego oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie

Wielkopolskim,

6/ w konferencji w Warszawie w dniu 10 czerwca 2013 r., na temat: „Prawo Unii

Europejskiej w polskim porządku prawnym. Wybrane zagadnienia”. Konferencję 249

zorganizowało Biuro Orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego

7/ w konferencji poświęconej XXX–leciu sądownictwa na Lubelszczyźnie

odbywającej się w Lublinie w dniu 24 czerwca 2013 r. Konferencję zorganizował

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie,

8/ konferencji szkoleniowej w Lidzbarku Warmińskim, w dniach 19-21 czerwca

2013 r. z udziałem sędziów Izby Gospodarczej Naczelnego Sądu Administracyjnego

oraz sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych. Konferencję zorganizował

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie,

9/ w konferencji w Warszawie w dniu 16 lipca 2013 r., na temat: „Niewykorzystany

potencjał europejskiego dialogu sędziowskiego na przykładzie stosowania praw

podstawowych przez sądy krajowe państw członkowskich”. Konferencję

zorganizowało Biuro Orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego

10/ w warsztatach w Trewirze, w dniach 11-13 września 2013 r. nt. unijnych

przepisów dotyczących emisji przemysłowych. Zorganizowane przez Akademię

Prawa Europejskiego.

11// konferencji odbywającej się w Opalenicy w dniach 16-18 września 2013 r.,

z udziałem sędziów Izby Finansowej Naczelnego Sadu Administracyjnego oraz

sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych. Konferencję zorganizował

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu,

12/ w konferencji w Warszawie w dniu 5 grudnia 2013 r., „Publicznoprawne

ograniczenia jawności. Zagadnienia wybrane”.

13/ w naradzie szkoleniowej w Augustowie, w dniach 2-4 października 2013 r. dla

sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych z udziałem referendarzy sądowych

i asystentów sędziego. Konferencje zorganizował Wojewódzki Sąd Administracyjny

w Białymstoku.

Szkolenia obejmowały także pracowników administracyjnych:

1/ kierownicy sekretariatów Wydziałów orzeczniczych w dniach 9 -11 września

250

2013 r. wzięli udział w konferencji w Serocku - dotyczącej stosowania w praktyce

zasad biurowości w sądach administracyjnych w celu ujednolicenia praktyki w tym

zakresie. Konferencję zorganizował Naczelny Sąd Administracyjny,

2/ dyrektor Sądu w dniach 13 lutego i 5 grudnia 2013 r. uczestniczyła

w naradach dyrektorów wojewódzkich sądów administracyjnych oraz w pięciu

sesjach szkoleniowych zorganizowanych przez Naczelny Sąd Administracyjny,

251

UWAGI KOŃCOWE I WNIOSKI

Rok 2013 był dziesiątym rokiem funkcjonowania Wojewódzkiego Sądu

Administracyjnego w Olsztynie. Z perspektywy tych lat stwierdzić można, że nie

każdy okres sprawozdawczy był identyczny pod względem wpływu spraw, ich

zawiłości i trudności w interpretacji przepisów prawa w danym stanie faktycznym.

Różny był też przedmiot wniesionych spraw. Przykładowo w 2012 r. wpłynęło 436

spraw mieszkaniowych (symbol 621), a w 2013 r. odnotowano wpływ zaledwie

18 takich spraw (dotyczy spraw zarejestrowanych w repertorium SA i SAB).

W 2004 r., czyli pierwszym roku funkcjonowania Sądu, do załatwienia pozostawało

3858 spraw, w tym 1653 sprawy, które w poprzednim okresie wpłynęły do

Naczelnego Sądu Administracyjnego, a w związku z reformą sądownictwa

administracyjnego zostały przekazane do załatwienia tutejszemu Sądowi. Wśród tych

spraw przeważały skargi z zakresu podatków i innych świadczeń pieniężnych, do

których mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej oraz egzekucja tych

świadczeń pieniężnych (symbol 611), których wpływ utrzymuje się nadal na

najwyższym poziomie. W 2011 r. wpływ tego typu spraw (zarejestrowanych

w repertorium SA i SAB) wynosił 568 spraw, w 2012 r. - 515 spraw, a w roku

sprawozdawczym - 705 spraw. Jeden z większych wpływów dotyczył także spraw

z zakresu pomocy społecznej (symbol 632), których w repertorium SA i SAB

zarejestrowano: w 2004 r. - 140 spraw, w 2005 r. - 118 spraw, w 2006 r. - 159 spraw,

w 2007 r. - 123 sprawy, w 2008 r. - 164 sprawy, w 2009 r. - 166 spraw, w 2010 r. -

232 sprawy, w 2011 r. - 235 spraw, w 2012 r. - 259 spraw i w 2013 r. - 412 spraw.

Systematycznie malał natomiast wpływ spraw kombatantów oraz świadczeń z tytułu

pracy przymusowej (symbol 634), których w 2004 r. wpłynęło 54, w 2005 r. - 50,

podczas gdy w 2011 r. - 13 spraw, w 2012 r. - 3, a w 2013 r. tylko 2 sprawy (dotyczy

spraw zarejestrowanych w repertorium SA i SAB).

Na przestrzeni minionych 10 lat funkcjonowania Sądu w każdym roku

odnotowywano wpływ spraw nowych, co związane było ze zmianą przepisów prawa.

Tytułem przykładu wskazać można na sprawy: dopłat dla rolników ze środków

unijnych, korzystania z programów operacyjnych w ramach funduszy strukturalnych

ze środków unijnych, a także transportu drogowego i przewozów (symbol 6037),

których wpływ w 2012 r. (wśród spraw zarejestrowanych w repertorium SA i SAB)

wyniósł 21 spraw, a w 2013 r. - 35 spraw. Stosunkowo niedawno sądy

administracyjne rozpoczęły rozpoznawanie spraw z zakresu dostępu do informacji

publicznej. Te sprawy nadal budzą wiele kontrowersji i wątpliwości pojawiających się

252

na tle zagadnień dotyczących zakresu udostępniania informacji publicznej oraz

ochrony danych osobowych. W sprawach tych, w coraz większym zakresie

zaobserwować można także praktykę występowania o udzielenie informacji

publicznej przez osoby, którym nie udało się uzyskać mandatu lub stanowiska

w organach samorządowych lub organach administracji rządowej. Osoby te,

występując wielokrotnie o udzielenie informacji publicznej, nieomal paraliżują

funkcjonowanie tych organów, uzyskane zaś dane przedstawiają na nośnikach

elektronicznych (gazetkach internetowych) według własnych interpretacji.

Teren województwa warmińsko-mazurskiego, czyli teren objęty właściwością

WSA w Olsztynie, to obszar na którym słabo rozwinięty jest przemysł i wyposażenie

w infrastrukturę. Niemniej jednak unikatowa przyroda i walory środowiskowe

sprawiają, że wiele osób zabudowuje brzegi jezior domami letniskowymi, w tym

również na terenach o przeznaczeniu rolniczym. Zabudowę tą realizują głownie

mieszkańcy dużych miast spoza województwa. Stąd też, na przestrzeni minionych

dziesięciu lat, w tutejszym Sądzie rozpoznawanych było wiele spraw dotyczących

samowoli budowlanych w tym zakresie. Podkreślenia wymaga przy tym, że

przedmiotem zaskarżonych rozstrzygnięć organów nadzoru budowlanego były różne

kwestie związane z popełnioną samowolą budowlaną, w tym akty nakazujące

rozbiórkę obiektu oraz dotyczące odroczenia terminu rozbiórki. Często zdarza się

także, że kontroli tutejszego Sądu poddawane są rozstrzygnięcia tych organów

wydane w trybach nadzwyczajnych, przy czym skarżący uruchamiają te tryby kolejno

wyczerpując wszystkie instancje administracyjne i sądowe. Skutkiem takich działań

jest to, że samowolnie wybudowane obiekty, nierzadko szpecące lub o dużych

wymiarach, zalegają nad jeziorami po kilkanaście lat, a nawet 20 lat, tak jak

w przypadku samowoli budowlanej rozpatrywanej przez tutejszy Sąd w sprawie

o sygn. akt IV SA 4304/01, a następnie w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 751/07.

Istotną pozycję w działalności orzeczniczej tutejszego Sądu zajmują także

zagadnienia związane z bezczynnością organów administracji publicznej lub

przewlekłym prowadzeniem postępowania. Wprawdzie w 2013 r. do tutejszego Sądu

tego rodzaju spraw wpłynęło 129, a w roku poprzednim 182 sprawy, to jednak w toku

rozpoznawania innego rodzaju spraw często zauważa się, mimo że skarżący nie

formułują zarzutu w tym przedmiocie, wręcz rażące naruszanie przez organy

administracji publicznej art. 35 i 36 k.p.a. Przejawia się to przede wszystkim

w rozpatrywaniu odwołań w znacznym odstępie czasu od ich wniesienia, nierzadko

po upływie ponad roku, a nawet kilku lat, bez zastosowania art. 36 k.p.a. Takie

253

nieprawidłowości dostrzeżono w szczególności w działalności jednego

z Samorządowych Kolegiów Odwoławczych z terenu województwa warmińsko-

mazurskiego. Przykładowo w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 1056/13 z zakresu pomocy

społecznej decyzja tego Kolegium została wydana w dniu 1 września 2013 r.,.

podczas gdy odwołanie strony wpłynęło do Kolegium w dniu 2 kwietnia 2012 r.

Rozpoznawanie odwołania strony w tej sprawie trwało zatem półtora roku.

W działalności tego Kolegium stwierdzono także nieprawidłową praktykę wydawania

decyzji w znacznym odstępie czasu (kilku miesięcy, a nawet roku) od dnia

rozpoznania sprawy na posiedzeniu Kolegium.

Z każdym rokiem zwiększał się również problem aroganckiej

i roszczeniowej postawy niektórych skarżących wobec Sądu, w tym na sali rozpraw,

szczególnie w sprawach podatkowych oraz z zakresu pomocy społecznej.

Nie były obce tutejszemu Sądowi także wątpliwości prawne nasuwające się

przy rozpoznawaniu skarg dotyczących zezwoleń na prowadzenie gier

na automatach o niskich wygranych i cofania takich zezwoleń. Jak już zostało

to podane w treści niniejszej Informacji, aż 27 skarg kasacyjnych z tego zakresu

zostało uwzględnionych w Izbie Gospodarczej Naczelnego Sądu Administracyjnego,

co stanowi 23,9 % wszystkich skarg kasacyjnych od orzeczeń tutejszego Sądu

uwzględnionych w 2013r.

Oceniając natomiast funkcjonowanie Sądu w 2013 r. wskazać należy,

że wpływ spraw ukształtował się na poziomie podobnym do wpływu spraw w 2012 r.

i wyniósł 2286 spraw. Na podobnym poziomie kształtowała się także ilość spraw

załatwionych na przestrzeni 2013 r. (2060 spraw), która obejmowała także sprawy

wniesione w poprzednim okresie sprawozdawczym. Na dzień 31 grudnia 2013 r. do

rozpoznania pozostało 506 spraw. Dodać należy, że w 2013 r. średni okres

oczekiwania na rozpoznanie sprawy był nieco dłuższy niż w poprzednim okresie

sprawozdawczym, co związane było przede wszystkim z faktycznym, przejściowym

zmniejszeniem obsady sędziowskiej w Sądzie. Mimo to miesięczne załatwienia

spraw, przy uwzględnieniu okresu urlopowego, kształtowały się na poziomie około

172 spraw, przy średnim miesięcznym wpływie do Sądu około 200 spraw.

Jeśli chodzi o ilość wnoszonych środków odwoławczych od orzeczeń

tutejszego Sądu, to na takim samym poziomie jak w poprzednim okresie

sprawozdawczym, kształtuje się ilość skarg kasacyjnych wywiedzionych od orzeczeń

tutejszego Sądu na przestrzeni 2013 r. - 365. Wpływ ten jest niższy niż w 2010 r.,

w którym wniesiono 429 skarg kasacyjnych (najwięcej w całym dziesięcioleciu)

254

i porównywalny z innymi okresami sprawozdawczymi, w których wnoszono średnio

300 skarg kasacyjnych. Od 2011 r. roczny wpływ skarg kasacyjnych od orzeczeń

tutejszego Sądu kształtuje się na podobnym poziomie. W 2011 r. wniesiono bowiem

359 skarg kasacyjnych, a jak już podano w 2012 r. - 365 i tyle samo w 2013 r.

W analizowanym okresie sprawozdawczym zmniejszyła się natomiast ilość zażaleń

wnoszonych od orzeczeń tutejszego Sądu - 251, z czego znaczny odsetek, bo około

80 zażaleń, wniosła jedna osoba. W 2012 r. wpłynęło 290 zażaleń.

Biorąc pod uwagę wszystkie kwestie przedstawione w niniejszej Informacji

stwierdzić należy, że w kolejnym okresie sprawozdawczym należy zintensyfikować

działania zmierzające do poprawy sprawności orzekania i stabilności orzecznictwa.

Działania te zostaną wyszczególnione w planie nadzorczym przeznaczonym do

realizacji w 2014 r. Pożądane jest przede wszystkim kontynuowanie dotychczasowej

praktyki polegającej na szczegółowej analizie na naradach wydziałowych

orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, uchwał Naczelnego Sądu

Administracyjnego oraz spraw rozpoznanych przed NSA w wyniku skarg kasacyjnych

od orzeczeń tutejszego Sądu. Sprawy te, tak jak dotychczas, winny być każdorazowo

przedstawiane przez sędziego sprawozdawcę, a pozostali sędziowie, którzy

otrzymują kopię wyroku WSA i NSA winni rozważać istotne w danej sprawie kwestie

prawne. W ten sposób będą czynione starania, aby nie powtarzały się interpretacje

prawne przyjęte przez sędziów WSA, których nie podzielałyby składy orzekające

w NSA. Niezbędne jest także podejmowanie, tak jak w latach poprzednich,

wspólnych rozważań w celu wypracowania stanowiska w sprawach, w których

zaskarżane są rozstrzygnięcia wydawane po częstych zmianach przepisów

i wprowadzeniu niejasnych - czasami bez przepisów przejściowych - unormowań

prawnych.

Konieczne jest kontynuowanie, wypracowanych w poprzednich okresach

sprawozdawczych, zasad obsługi administracyjnej orzekania. Dzięki bowiem

wielkiemu wysiłkowi i zaangażowaniu ze strony sędziów, jak i pracowników

zatrudnionych w sekretariatach w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym

w Olsztynie wszystkie sprawy, po ich niezbędnym uzupełnieniu przez strony,

natychmiast są wyznaczane na rozprawy. W 2013 r. nie stwierdzono przewlekłości

w postępowaniu sądowoadministracyjnym w żadnej ze spraw skierowanych do

tutejszego Sądu. Zaznaczyć należy, że w 2013 r. wśród spraw zarejestrowanych

w repertorium SA i SAB w danym lub poprzednim okresie sprawozdawczym, aż -

56,7 % spraw rozpoznano w terminie do 2 miesięcy od daty ich wpływu, a 22,8 %

255

do 3 miesięcy od ich wpływu. Nieliczne zaś skargi powszechne (sześć), które zostały

złożone w 2013 r. nie były zasadne, stanowiły bowiem o braku znajomości przez

skarżących procedury sądowoadministracyjnej, a także właściwości sądu

administracyjnego. Żadnych zastrzeżeń nie budziła także organizacja

i funkcjonowanie Wydziału Informacji Sądowej oraz pozostałych jednostek

organizacyjnych Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie.

Reasumując można wskazać, że w 2013 r. działalność Sądu na wszystkich

obszarach utrzymywała się na dobrym poziomie. Należy zatem podjąć starania

o podniesienie tego poziomu w kolejnych latach funkcjonowania Sądu.

Szczególnego podkreślenia i podziękowania wymaga pomoc i wsparcie, jakie

uzyskiwał tutejszy Sąd ze strony Biura Orzecznictwa Naczelnego Sądu

Administracyjnego. Niezwykle cenne i oczekiwane przez sędziów są przesyłane

opracowania dotyczące analizy orzecznictwa NSA i WSA w różnych kategoriach

spraw objętych właściwością sądów administracyjnych.

Wyrazić należy także wielką wdzięczność Panu Prezesowi NSA, Prezesom

Izb oraz Sędziom NSA, a także Szefowi Kancelarii Prezesa NSA za wszelką pomoc,

jaką uzyskuje Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w celu systematycznego

podnoszenia sprawności funkcjonowania.

Podziękowania za sprawne wykonywanie obowiązków należą się sędziom

WSA w Olsztynie, referendarzom sądowym, asystentom sędziego, kierownikom

sekretariatów, jak i całej kadrze urzędniczej oraz pracownikom administracyjnym

Sądu z podkreśleniem zaangażowania Dyrektora Sądu.

Olsztyn, dnia 31 stycznia 2014 r.

Prezes

Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie

Sędzia NSA Janina Kosowska

256

Skargi na akty i inne czynności

Lp.Symb

ol spraw

y

Opis symbolu, przedmioty spraw w ramach symbolu

Pozostało z poprzedniego okresu

*)

WpłynęłoZ A Ł A T W I O N O

Pozostało na

następny

okres

Łącznie /sum

a rubryk 7 i 12/

N a r o z p r a w i e Na posiedzeniu niejawnym

razem

w tym ponown

ie wpisan

e

Ogółem

/suma rubry

k 8 - 11/

Uwzględniono skargę

Oddalono

skargę

Odrzucono

skargę

W inny sposób

Ogółem

***) ****)

w tym

Uwzględniono skargę

Oddalono skargę

Odrzucono skargę

  1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

1 601

Budownictwo, nadzór architektoniczno-budowlany i specjalistyczny, ochrona przeciwpożarowa

15 138 7 131 109 38 67 2 2 22 0 0 19 22

2 6010

Pozwolenie na budowę, użytkowanie obiektu lub jego części, wykonywanie robót budowlanych innych niż budowa obiektu, przeniesienie pozwolenia na budowę, zatwierdzenie projektu budowlanego

3 58 3 53 45 15 30     8     7 8

3 6012

Wstrzymanie robót budowlanych, wznowienie tych robót, zaniechanie dalszych robót budowlanych

  4   4 4 3 1             0

257

4 6014

Rozbiórka budowli lub innego obiektu budowlanego, dokonanie oceny stanu technicznego obiektu, doprowadzenie obiektu do stanu pierwotnego, opróżnienie obiektu lub jego części, wykonanie określonych robót budowlanych

10 46 3 44 36 10 23 2 1 8     8 12

5 6016 Ochrona przeciwpożarowa   2   1 1   1             1

6 6019 Inne, o symbolu podstawowym 601 2 28 1 29 23 10 12   1 6     4 1

7 603

Utrzymanie i ochrona dróg publicznych i innych dróg ogólnodostępnych, ruch na tych drogach, koleje, lotnictwo cywilne, przewozy, żegluga morska i śródlądowa

12 115 6 105 81 20 58 1 2 24 0 0 23 22

8 6030 Dopuszczenie pojazdu do ruchu   2   1 0         1     1 1

9 6031Uprawnienia do kierowania pojazdami

3 38   30 21 7 14     9     9 11

10 6032Inne z zakresu prawa o ruchu drogowym

2 22   21 16 3 12   1 5     5 3

11 6033

Zajęcie pasa drogowego (zezwolenia, opłaty, kary z tym związane)

2 12   14 12 2 9   1 2     2 0

12 6034 Zjazdy z dróg publicznych   1   0 0                 1

13 6035Opłaty i kary za przejazd pojazdem nienormatywnym

  3   3 3   3             0

14 6036Inne sprawy dotyczące dróg publicznych

1 1   2 2 2               0

258

15 6037 Transport drogowy i przewozy 4 35 6 34 27 6 20 1   7     6 5

16 6039 Inne, o symbolu podstawowym 603   1   0 0                 1

17 604

Działalność gospodarcza, w tym z udziałem podmiotów zagranicznych

12 79 6 47 39 21 18 0 0 8 0 0 5 44

18 6041

Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych, ustalanie liczby punktów sprzedaży, zasad usytuowania miejsc sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych

3 9   11 7 2 5     4     4 1

19 6042 Gry losowe i zakłady wzajemne 8 69 6 35 32 19 13     3     1 42

20 6049 Inne o symbolu podstawowym 604 1 1   1 0         1       1

21 605

Ewidencja ludności, dowody tożsamości, akty stanu cywilnego, imiona i nazwisko, obywatelstwo, paszporty

4 19 0 19 18 1 17 0 0 1 0 0 1 4

22 6050 Obowiązek meldunkowy 4 18   18 17 1 16     1     1 4

23 6052 Akty stanu cywilnego   1   1 1   1             0

24 606Sprawy z zakresu geologii i górnictwa

0 1 0 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0

25 6063 Opłaty eksploatacyjne   1   1 1 1               0

26 607

Gospodarka mieniem państwowym i komunalnym, w tym gospodarka nieruchomościami nierolnymi

6 49 0 50 29 6 23 0 0 21 0 0 18 5

27 6071 Trwały zarząd nieruchomościami   1   1 0         1     1 0

259

28 6072Scalenie oraz podział nieruchomości

  6   6 4 1 3     2     2 0

29 6073

Opłaty adiacenckie oraz opłaty za niezagospodarowanie nieruchomości w zakreślonym terminie

1 2   3 2   2     1     1 0

30 6074Przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności

1 11   10 10 1 9             2

31 6079 Inne o symbolu podstawowym 607 4 29   30 13 4 9     17     14 3

32 609

Gospodarka wodna, w tym ochrona wód, budownictwo wodne, melioracje, zaopatrzenie w wodę

0 1 0 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0

33 6091

Przywrócenie stosunków wodnych na gruncie lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom

  1   1 1 1               0

34 611

Podatki i inne świadczenia pieniężne, do których mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej, oraz egzekucja tych świadczeń pieniężnych

98 697 51 642 518 115 260 1 142 124 1 1 93 153

35 6110Podatek od towarów i usług

12 133 10 127 106 16 64 1 25 21     12 18

36 6111 Podatek akcyzowy 21 83 7 93 85 17 44   24 8     5 11

260

37 6112

Podatek dochodowy od osób fizycznych, w tym zryczałtowane formy opodatkowania

18 122 17 121 103 34 47   22 18 1 1 10 19

38 6113Podatek dochodowy od osób prawnych

  17 2 12 10 2 8     2     1 5

39 6114Podatek od spadków i darowizn

  16   12 9   2   7 3     1 4

40 6115 Podatek od nieruchomości 24 72 13 78 60 26 30   4 18     14 18

41 6116

Podatek od czynności cywilnoprawnych, opłata skarbowa oraz inne podatki i opłaty

6 178   120 83 6 23   54 37     36 64

42 6117

Ulgi płatnicze (umorzenie, odroczenie, rozłożenie na raty itp.)

7 34 1 36 27 9 18     9     8 5

43 6118Egzekucja świadczeń pieniężnych

9 37 1 39 33 4 23   6 6     4 7

44 6119 Inne o symbolu podstawowym 611 1 5   4 2 1 1     2     2 2

45 612 Sprawy geodezji i kartografii 1 4 0 5 4 1 3 0 0 1 0 0 1 0

46 6120 Ewidencja gruntów i budynków 1 2   3 2 1 1     1     1 0

47 6122 Rozgraniczenia nieruchomości   2   2 2   2             0

48 613Ochrona środowiska i ochrona przyrody

4 77 0 75 46 17 27 1 1 29 0 0 17 6

49 6131Opłaty za korzystanie ze środowiska

  3   3 2 2       1     1 0

50 6135 Odpady   15   15 7 1 5 1   8     6 051 6136 Ochrona przyrody 1 15   13 7 1 6     6     4 3

52 6138Utrzymanie czystości i porządku na terenie gminy

  20   18 10 10       8       2

261

53 6139 Inne o symbolu podstawowym 613 3 24   26 20 3 16   1 6     6 1

54 614

Oświata, szkolnictwo wyższe, nauka, działalność badawczorozwojowa i archiwa

3 44 0 44 33 10 22 0 1 11 0 0 9 3

55 6143Sprawy kandydatów na studia i studentów

  9   8 4 1 3     4     4 1

56 6144Szkoły i placówki oświatowo-wychowawcze

3 14   17 15 2 13     2     1 0

57 6145 Sprawy dyrektorów szkół   13   12 12 7 4   1         1

58 6146 Sprawy uczniów   2   1 0         1     1 159 6149 Inne o symbolu

podstawowym 614   6   6 2   2     4     3 0

60 615Sprawy zagospodarowania przestrzennego

20 111 5 105 70 28 39 2 1 35 0 0 26 26

61 6150Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

9 32 2 33 22 10 10 1 1 11     6 8

62 6151 Lokalizacja dróg i autostrad   2   1 1 1               1

63 6152Lokalizacja innej inwestycji celu publicznego

2 10   11 9 2 7     2     2 1

64 6153 Warunki zabudowy terenu 8 62 3 56 34 14 19 1   22     18 14

65 6155

Uzgodnienia w sprawach z zakresu zagospodarowania przestrzennego

  2   2 2   2             0

66 6157Opłaty związane ze wzrostem wartości nieruchomości

1 2   1 1   1             2

67 6159 Inne o symbolu podstawowym 615   1   1 1 1               0

262

68 616

Rolnictwo i leśnictwo, w tym gospodarowanie nieruchomościami rolnymi i leśnymi, ochrona gruntów rolnych i leśnych, gospodarka łowiecka, rybołówstwo oraz weterynaria, ochrona zwierząt

1 12 0 11 11 2 9 0 0 0 0 0 0 2

69 6160 Ochrona gruntów rolnych i leśnych   1   1 1   1             0

70 6161Lasy oraz zalesianie gruntów rolnych

  2   1 1   1             1

71 6168 Weterynaria i ochrona zwierząt 1 7   8 8 1 7             0

72 6169 Inne o symbolu podstawowym 616   2   1 1 1               1

73 618Wywłaszczanie i zwrot nieruchomości

6 18 0 22 18 8 10 0 0 4 0 0 4 2

74 6180

Wywłaszczenie nieruchomości i odszkodowanie, w tym wywłaszczenie gruntów pod autostradę

4 5   8 8 4 4             1

75 6181

Zajęcie nieruchomości i wejście na nieruchomość, w tym pod autostradę

2 12   13 9 4 5     4     4 1

76 6182

Zwrot wywłaszczonej nieruchomości i rozliczenia z tym związane

  1   1 1   1             0

77 619

Stosunki pracy i stosunki służbowe, sprawy z zakresu inspekcji pracy

0 18 0 16 9 4 4 1 0 7 0 0 3 2

263

78 6190Służba Cywilna, pracownicy mianowani, nauczyciele

  7   6 2 2       4       1

79 6191 Żołnierze zawodowi   2   1 1   1             180 6192 Funkcjonariusze

Policji   4   4 4 1 2 1           0

81 6195 Funkcjonariusze Straży Pożarnej   2   2 0         2     2 0

82 6198 Inspekcja pracy   3   3 2 1 1     1     1 0

83 620

Ochrona zdrowia, w tym sprawy dotyczące chorób zawodowych, zakładów opieki zdrowotnej, uzdrowisk, zawodu lekarza, pielęgniarstwa, położnictwa, aptekarstwa i nadzoru sanitarnego

1 25 0 21 20 3 16 1 0 1 0 0 1 5

84 6200 Choroby zawodowe   9   8 8 1 7             185 6202 Zakłady opieki

zdrowotnej   2   2 2   2             086 6205 Nadzór sanitarny 1 14   11 10 2 7 1   1     1 4

87 621Sprawy mieszkaniowe, w tym dodatki mieszkaniowe

1 15 0 16 14 7 7 0 0 2 0 0 2 0

88 6210 Dodatek mieszkaniowy 1 6   7 7 1 6             0

89 6212

Równoważnik za brak lokalu mieszkalnego i za remont lokalu mieszkalnego

  4   4 4 4               0

90 6213Inne świadczenia finansowe związane z lokalem mieszkalnym

  2   2 2 1 1             0

91 6214 Czynsze regulowane   1   1 1 1               0

92 6219 Inne o symbolu podstawowym 621   2   2 0         2     2 0

93 624Powszechny obowiązek obrony kraju

0 2 0 2 2 1 1 0 0 0 0 0 0 0

264

94 6240Zmiana kategorii zdolności do służby wojskowej

  2   2 2 1 1             0

95 626Ustrój samorządu terytorialnego, w tym referendum gminne

3 20 0 21 17 5 10 2 0 4 0 0 2 2

96 6260 Statut 1 3   3 3 2 1             197 6262 Radni   4   4 4   4             0

98 6264Zarząd gminy (powiatu, województwa)

  3   2 2 1 1             1

99 6266 Jednostki pomocnicze 2 1   3 2 1 1     1     1 0

100 6267 Referendum lokalne   2   2 2   1 1           0

101 6269 Inne o symbolu podstawowym 626   7   7 4 1 2 1   3     1 0

102 627

Cudzoziemcy, repatrianci, nabycie nieruchomości przez cudzoziemców

0 2 0 2 1 0 1 0 0 1 0 0 1 0

103 6272

Wizy, zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony, na osiedlenie się, wydalenie z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

  2   2 1   1     1     1 0

104 629Sprawy mienia przejętego z naruszeniem prawa

0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0

105 6293Przejęcie gospodarstw rolnych

  1   1 1   1             0

106 630

Obrót towarami z zagranicą, należności celne i ochrona przed nadmiernym przywozem towaru na polski obszar celny

12 61 2 51 32 2 18 1 11 19 0 0 18 22

265

107 6300

Weryfikacja zgłoszeń celnych co do wartości celnej towaru, pochodzenia, klasyfikacji taryfowej; wymiar należności celnych

2 53 2 33 22 2 16 1 3 11     11 22

108 6309 Inne o symbolu podstawowym 630 10 8   18 10   2   8 8     7 0

109 632 Pomoc społeczna 28 410 1 321 271 33 235 2 1 50 0 0 46 117110 6320 Zasiłki celowe

i okresowe 8 167   145 115 1 114     30     30 30111 6321 Zasiłki stałe   8   8 8 2 6             0

112 6322Usługi opiekuńcze, w tym skierowane do domu pomocy społecznej

  6   4 3 1 2     1       2

113 6324

Rodzina zastępcza, pomoc na usamodzielnienie dla wychowanka rodziny zastępczej

  8   8 4 2 2     4     4 0

114 6329 Inne o symbolu podstawowym 632 20 221 1 156 141 27 111 2 1 15     12 85

115 633Zatrudnienie i sprawy bezrobocia

1 19 0 20 19 6 13 0 0 1 0 0 1 0

116 6330 Status bezrobotnego 1 8   9 8 2 6     1     1 0

117 6331 Zasiłek dla bezrobotnych   3   3 3 2 1             0

118 6334 Stypendia   2   2 2   2             0119 6335 Zwrot nienależnego

świadczenia   4   4 4 1 3             0

120 6339 Inne o symbolu podstawowym 633   2   2 2 1 1             0

121 634

Sprawy kombatantów, świadczenia z tytułu pracy przymusowej

0 2 0 2 2 1 1 0 0 0 0 0 0 0

122 6342

Przyznanie uprawnień kombatanckich oraz przyznanie uprawnień dla wdów /wdowców/ po kombatantach

  2   2 2 1 1             0

266

123 636

Kultura i sztuka, w tym sprawy działalności kultury i twórczości, biblioteki, ochrona zabytków i muzea, sprawy związane z ochroną praw autorskich i pokrewnych

0 1 0 1 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0

124 6365Inne zezwolenia, zgody i nakazy z zakresu ochrony zabytków

  1   1 1     1           0

125 645

Sprawy nieobjęte symbolami podstawowymi 601 - 637 oraz od 646 - 655

5 25 2 26 13 3 10     13     10 4

126 648Sprawy z zakresu informacji publicznej i prawa prasowego

2 28 2 21 18 13 4 1   3     2 9

127 653Środki publiczne nie objęte innymi symbolami

7 27 1 31 28 6 20 1 1 3 0 0 2 3

128 6532Sprawy budżetowe jednostek samorządu terytorialnego

  1   1 1   1             0

129 6536

Ulgi w spłacaniu należności pieniężnych, do których nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej (art. 34 i 34 a ustawy o finansach publicznych)

7 26 1 30 27 6 19 1 1 3     2 3

130 655

Subwencje unijne, fundusze strukturalne i regulacja rynków branżowych

12 104 3 99 79 21 54 0 4 20 0 3 16 17

131 6550 Płatności obszarowe 7 55 1 53 38 7 30   1 15   3 12 9

267

132 6552 Zalesianie gruntów rolnych   9   8 7 1 6     1       1

133 6559 Inne o symbolu podstawowym 655 5 40 2 38 34 13 18   3 4     4 7

134

Ogółem główne symbole 601-637 i 645-655 254 2125 86 1909 1505 374 948 17 166 404 1 4 320 470

z tego o symbolach głównych 638-642, 644, 656, 657

30 211 5 215 159 69 82 4 4 56 1 1 23 26

135 638

Sprawy egzekucji administracyjnej; egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym

  7   7 4   4     3     3 0

136 639Skargi na uchwały organów jednostek samorządowych

16 73 2 75 50 17 29 1 3 25 0 0 17 14

137 6391

Skargi na uchwały rady gminy w przedmiocie … (art. 101 i 101a ustawy o samorządzie gminnym)

16 63 2 65 44 17 24 1 2 21     13 14

138 6392

Skargi na uchwały rady powiatu w przedmiocie (art. 87 i 88 ustawy o samorządzie powiatowym)

  2   2 2   1   1         0

139 6393

Skargi na uchwały sejmiku województwa, zawierającej przepisy prawa miejscowego w przedmiocie ... (art. 90 i 91 ustawy o samorządzie województwa)

  8   8 4   4     4     4 0

140 640

Skargi organów nadzoru na uchwały organów jednostek samorządowych

4 63 0 61 41 32 8 0 1 20 0 0 0 6

268

141 6401

Skargi organów nadzorczych na uchwały rady gminy w przedmiocie ... (art. 93 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym)

4 57   55 37 30 6   1 18       6

142 6402

Skargi organów nadzoru na uchwały rady powiatu w przedmiocie … ( art. 81 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym)

  6   6 4 2 2     2       0

143 641 Rozstrzygnięcia nadzorcze 1 26 0 25 25 6 17 2 0 0 0 0 0 2

144 6411

Rozstrzygnięcia nadzorcze dotyczące gminy; skargi organów gminy na czynności nadzorcze

1 21   21 21 6 13 2           1

145 6412

Rozstrzygnięcia nadzorcze dotyczące powiatu; skargi organów powiatu na czynności nadzorcze

  5   4 4   4             1

146 642

Skargi na akty prawa miejscowego wojewodów i organów administracji niezespolonej oraz na niewykonywanie przez nich czynności nakazanych prawem wnoszone w trybie art. 44 ust. 1 i art. 45 ust. 1 ustawy o adm. rządowej w województwie

  2   1 1   1             1

269

147 644Środki zapewniające wykonanie orzeczeń Sądu

  6 1 5 4 1 2 1   1     1 1

148 656 Interpretacje podatkowe 9 34 2 41 34 13 21 0 0 7 1 1 2 2

149 6560

Interpretacje indywidualne wydawane przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych

9 31 2 38 31 12 19     7 1 1 2 2

150 6561

Interpretacje indywidualne wydawane przez organy inne niż minister właściwy do spraw finansów publicznych

  3   3 3 1 2             0

270

Skargi na bezczynność organów

Lp. Symbol sprawy

Opis symbolu, przedmioty spraw w ramach symbolu

Pozostało z

poprzedniego okresu

WpłynęłoZ A Ł A T W I O N O

Pozostało na

następny okres

Łącznie /suma rubryk 7 i 12/

N a r o z p r a w i e Na posiedzeniu niejawnym

razemw tym

ponownie

wpisane

Ogółem /suma rubryk 8 - 11/

Uwzględniono skargę

Oddalono skargę

Odrzucono

skargęW inny sposób

Ogółem ***) ****)

w tymUwzględnion

o skargęOddalono

skargęOdrzucono skargę

  1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

1 601

Budownictwo, nadzór architektoniczno-budowlany i specjalistyczny, ochrona przeciwpożarowa

16 7 0 13 7 6 1 0 0 6 0 0 6 10

2 6 010

Pozwolenie na budowę, użytkowanie obiektu lub jego części, wykonywanie robót budowlanych innych niż budowa obiektu, przeniesienie pozwolenia na budowę, zatwierdzenie projektu budowlanego

2 1   3 2 2       1     1 0

3 6 014

Rozbiórka budowli lub innego obiektu budowlanego, dokonanie oceny stanu technicznego obiektu, doprowadzenie obieku do stanu pierwotnego, opróżnienie obiektu lub jego części, wykonanie określonych robót budowlanych

3 2   2 1 1       1     1 3

4 6 019 Inne, o symbolu podstawowym 601 11 4   8 4 3 1     4     4 7

271

5 603

Utrzymanie i ochrona dróg publicznych i innych dróg ogólnodostępnych, ruch na tych drogach, koleje, lotnictwo cywilne, przewozy, żegluga morska i śródlądowa

0 2 0 2 2 1 0 0 1 0 0 0 0 0

6 6 032 Inne z zakresu prawa o ruchu drogowym

  1   1 1 1               0

7 6 038

Inne uprawnienia do wykonywania czynności i zajęć w sprawach objetych symbolem 603

  1   1 1       1         0

8 607

Gospodarka mieniem państwowym i komunalnym, w tym gospodarka nieruchomościami nierolnymi

0 2 0 2 0 0 0 0 0 2 0 0 2 0

9 6 072 Scalenie oraz podział nieruchomości

  1   1 0         1     1 0

10 6 079 Inne o symbolu podstawowym 607   1   1 0         1     1 0

11 611

Podatki i inne świadczenia pieniężne, do których mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej, oraz egzekucja tych świadczeń pieniężnych

0 8 0 7 4 0 3 0 1 3 0 0 3 1

12 6 110 Podatek od towarów i usług

  4 1 4 3   2   1 1     1 0

13 6 115 Podatek od nieruchomości   2   2 0         2     2 0

14 6 117

Ulgi płatnicze (umorzenie, odroczenie, rozłożenie na raty itp.)

  1   1 1   1             0

15 6 118 Egzekucja świadczeń pieniężnych

  1   0 0                 1

16 612 Sprawy geodezji i kartografii 0 2 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 1

272

17 6 120 Ewidencja gruntów i budynków   1   0 0                 1

18 6 122 Rozgraniczenia nieruchomości   1   1 1       1         0

19 613Ochrona środowiska i ochrona przyrody

0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0

20 6 139 Inne o symbolu podstawowym 613   1   1 0         1     1 0

21 614

Oświata, szkolnictwo wyższe, nauka, działalność badawczorozwojowa i archiwa

0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0

22 6 146 Sprawy uczniów   1   1 0         1     1 0

23 615Sprawy zagospodarowania przestrzennego

0 8 0 7 1 0 1 0 0 6 0 0 6 1

24 6 153 Warunki zabudowy terenu   8   7 1   1     6     6 1

25 618Wywłaszczanie i zwrot nieruchomości

0 4 0 3 2 1 1 0 0 1 0 0 1 1

26 6 180

Wywłaszczenie nieruchomości i odszkodowanie, w tym wywłaszczenie gruntów pod autostradę

  3   3 2 1 1     1     1 0

27 6 181

Zajęcie nieruchomości i wejście na nieruchomość, w tym pod autostradę

  1   0 0                 1

28 621 Sprawy mieszkaniowe, w tym dodatki mieszkaniowe

0 3 0 2 0 0 0 0 0 2 0 0 2 1

29 6 213 Inne świadczenia finansowe związane z lokalem mieszkalnym

  1   1 0         1     1 0

30 6 214 Czynsze regulowane   1   1 0         1     1 0

31 6 219 Inne o symbolu podstawowym 621   1   0 0                 1

32 624 Powszechny obowiązek obrony kraju

0 1 0 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0

33 6 240 Zmiana kategorii zdolności do służby wojskowej

  1   1 1   1             0

34 632 Pomoc społeczna 0 2 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1 135 6 320 Zasiłki celowe i

okresowe   2   1 0         1     1 1

273

36 6 361 Rejestr zabytków   1   0 0                 1

37 645

Sprawy nieobjęte symbolami podstawowymi 601 - 637 oraz od 646 - 655

1 6   6 2 1 1     4     3 1

38 648 Sprawy z zakresu informacji publicznej i prawa prasowego

5 79 12 78 45 22 4   19 33     18 6

39 655

Subwencje unijne, fundusze strukturalne i regulacja rynków branżowych

1 1 0 2 2 1 1 0 0 0 0 0 0 0

40 6550 Płatności obszarowe   1   1 1   1             0

41 6559 Inne o symbolu podstawowym 655 1     1 1 1               0

42 Ogółem główne symbole 601-637 i 645-655 23 129 13 127 67 32 13 22 60 44 25

43 658

Skargi na niewykonanie w określonym terminie czynności wynikających z przepisów odrębnych

15 122 12 116 63 32 12   19 53     37 21

44 659

Skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania przez organy administracji publicznej

8 7 1 11 4   1   3 7     7 4

Sprawy niezałatwione

Lp. Rodzaj sprawy

Liczba spraw niezałatwionych pozostających od daty pierwszego wpływu skargi do sądupowyżej 3 do 6

miesięcypowyżej 6 do 12

miesięcypowyżej 12 miesięcy

do 2 latpowyżej 2 do 3

lat powyżej 3 lat  1 2 3 4 5 61 SA 60 41 5 1  2 SAB 2 3 9    

274

Terminowość załatwiania spraw

L.p. Rodzaj sprawy

Od daty wpływu sprawy w danym lub poprzednim okresie sprawozdawczym do jej załatwienia upłynął okres

razem (3-9)

do 2 miesięcy

powyżej 2 miesięcy

do 3 miesięcy

powyżej 3 miesięcy

do 4 miesięcy

powyżej 4 miesięcy

do 6 miesięcy

powyżej 6 miesięcy do 12 miesięcy

powyżej 12 miesięcy do 24

miesięcy

powyżej 24

miesięcy

  1 2 3 4 5 6 7 8 91 SA 1 909 1 081 438 186 135 63 6  2 SAB 127 74 26 15 9 3    

Wpływ skarg kasacyjnych

Lp. Rodzaj sprawy Wpłynęło Odrzucono skargę kasacyjną Przekazano do NSA

  1 2 3 41 SA 338 18 3162 SAB 27 1 233 SO      

275

Prawo pomocy - wnioski zarejestrowane w repertorium SO oraz wnioski w toku postępowania

Lp. Wniosek o przyznanie prawa pomocy w postaci: Wpłynęło

Z A Ł A T W I O N O

Łącznie /suma rubryk 4 -

8/

Przyznano prawo pomocy co do

całości wniosku

Przyznano prawo pomocy

co do części wniosku

Odmówiono przyznania

prawa pomocy

Pozostawiono bez

rozpoznaniaW inny sposób

  1 2 3 4 5 6 7 8

1 zwolnienia od kosztów

pierwotnie zarejestrowany 345 281 73 26 157 15 10

po uchyleniu przez NSA i

przekazaniu do ponownego rozpoznania

             

po uchyleniu w trybie art.195 §

2 p.p.s.a.             

2

ustanowienia

pełnomocnika

procesowego

pierwotnie zarejestrowany 110 98 71   16 8 3

po uchyleniu przez NSA i

przekazaniu do ponownego rozpoznania

1            

po uchyleniu w trybie art.195 §

2 p.p.s.a.             

3

zwolnienia od kosztów

i ustanowien

ia pełnomocni

ka procesowe

go

pierwotnie zarejestrowany 156 171 44 16 91 7 13

po uchyleniu przez NSA i

przekazaniu do ponownego rozpoznania

9 7   1 2   4

po uchyleniu w trybie art.195 §

2 p.p.s.a.             

276