Uzlaştırma Sunumu - World Energy · 2019. 1. 24. · Uzlaştırma Verileri 2 Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. tarafından eğitim amaçlı hazırlanan sunumdur. Her hakkı saklıdır

Hazırlayan

Uzlaştırma Sunumu

Ahmet GÜNGÖR

Elektrik Piyasası Uzlaştırma Yönetmeni

18.01.2019ANKARA

Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. tarafından eğitim amaçlı hazırlanan sunumdur. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kopyalanamaz ya da çoğaltılamaz.

1Uzlaştırma Nedir ?

Uzlaştırma; gün öncesi piyasası, gün içi piyasası, dengeleme güç piyasası,YEKDEM ve enerji dengesizliğinden doğan alacak ve borç miktarlarının hesaplanmasını kapsar.

Piyasa İşletmecisi (EPİAŞ) tarafından hızlı, güvenilir ve şeffaf bir şekilde gerçekleştirilir.

Piyasa İşletmecisi’nin, toptan elektrik piyasası adına yaptığı bu işlemlerden kâr veyazarar etmemesi esastır.


2Uzlaştırma Verileri


1085

450

550

650

750

850

950

1050

1150

Fatura Çıkan Katılımcı Adedi



Not: Veriler GDDK süreci sonrasında değişebilmektedir.

8,59

7,44

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

6,00

7,00

8,00

9,00

10,00

01

.01

.20

12

01

.02

.20

12

01

.03

.20

12

01

.04

.20

12

01

.05

.20

12

01

.06

.20

12

01

.07

.20

12

01

.08

.20

12

01

.09

.20

12

01

.10

.20

12

01

.11

.20

12

01

.12

.20

12

01

.01

.20

13

01

.02

.20

13

01

.03

.20

13

01

.04

.20

13

01

.05

.20

13

01

.06

.20

13

01

.07

.20

13

01

.08

.20

13

01

.09

.20

13

01

.10

.20

13

01

.11

.20

13

01

.12

.20

13

01

.01

.20

14

01

.02

.20

14

01

.03

.20

14

01

.04

.20

14

01

.05

.20

14

01

.06

.20

14

01

.07

.20

14

01

.08

.20

14

01

.09

.20

14

01

.10

.20

14

01

.11

.20

14

01

.12

.20

14

01

.01

.20

15

01

.02

.20

15

01

.03

.20

15

01

.04

.20

15

01

.05

.20

15

01

.06

.20

15

01

.07

.20

15

01

.08

.20

15

01

.09

.20

15

01

.10

.20

15

01

.11

.20

15

01

.12

.20

15

01

.01

.20

16

01

.02

.20

16

01

.03

.20

16

01

.04

.20

16

01

.05

.20

16

01

.06

.20

16

01

.07

.20

16

01

.08

.20

16

01

.09

.20

16

01

.10

.20

16

01

.11

.20

16

01

.12

.20

16

01

.01

.20

17

01

.02

.20

17

01

.03

.20

17

01

.04

.20

17

01

.05

.20

17

01

.06

.20

17

01

.07

.20

17

01

.08

.20

17

01

.09

.20

17

01

.10

.20

17

01

.11

.20

17

01

.12

.20

17

01

.01

.20

18

01

.02

.20

18

01

.03

.20

18

01

.04

.20

18

01

.05

.20

18

01

.06

.20

18

01

.07

.20

18

01

.08

.20

18

01

.09

.20

18

01

.10

.20

18

01

.11

.20

18

01

.12

.20

18

Mily

ar ₺

Uzlaştırma Sonucu Hesaplanan Toplam Tutar (₺)




28

1307

1026

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

2011/ 12

2012/ 02

2012/ 04

2012/ 06

2012/ 08

2012/ 10

2012/ 12

2013/ 02

2013/ 04

2013/ 06

2013/ 08

2013/ 10

2013/ 12

2014/ 02

2014/ 04

2014/ 06

2014/ 08

2014/ 10

2014/ 12

2015/ 02

2015/ 04

2015/ 06

2015/ 08

2015/ 10

2015/ 12

2016/ 02

2016/ 04

2016/ 06

2016/ 08

2016/ 10

2016/ 12

2017/ 02

2017/ 04

2017/ 06

2017/ 08

2017/ 10

2017/ 12

2018/ 02

2018/ 04

2018/ 06

2018/ 08

2018/ 10

2018/ 12

Mily

on

₺Lisanslı Üretim Kapsamında Üreticilere Ödenen Net Bedel ( YEKBED - ₺)




793,57

223,94

0,00

100,00

200,00

300,00

400,00

500,00

600,00

700,00

800,00

900,00

09

.20

13

10

.20

13

11

.20

13

12

.20

13

01

.20

14

02

.20

14

03

.20

14

04

.20

14

05

.20

14

06

.20

14

07

.20

14

08

.20

14

09

.20

14

10

.20

14

11

.20

14

12

.20

14

01

.20

15

02

.20

15

03

.20

15

04

.20

15

05

.20

15

06

.20

15

07

.20

15

08

.20

15

09

.20

15

10

.20

15

11

.20

15

12

.20

15

01

.20

16

02

.20

16

03

.20

16

04

.20

16

05

.20

16

06

.20

16

07

.20

16

08

.20

16

09

.20

16

10

.20

16

11

.20

16

12

.20

16

01

.20

17

02

.20

17

03

.20

17

04

.20

17

05

.20

17

06

.20

17

07

.20

17

08

.20

17

09

.20

17

10

.20

17

11

.20

17

12

.20

17

01

.20

18

02

.20

18

03

.20

18

04

.20

18

05

.20

18

06

.20

18

07

.20

18

08

.20

18

09

.20

18

10

.20

18

11

.20

18

12

.20

18

Mily

on

₺

Lisanssız Üretim Kapsamında Ödenen Bedel (₺)

6Uzlaştırma Bölümleri Nelerdir ?

Gün Öncesi Piyasası

Gün İçi Piyasası

İkili AnlaşmalarDengeleme Güç

PiyasasıEnerji Dengesizlik

MiktarıUzlaştırma

Piyasa Katılımcıları

Merkezi Uzlaştırma

Bankası

GÖP Fiyatları, Katılımcıların GÖP eşleşme miktarları,

eşleşme fiyatları

Katılımcıların GİP eşleşme miktarları ve eşleşme fiyatları

Katılımcılar tarafından bildirilen

ikili anlaşma miktarlarını

DGP Fiyatları,Katılımcı YAL/YAT

Miktarları ve Fiyatları

Tahmin edilen enerji üretim/tüketimi ile

gerçekleşen üretim/tüketim

miktarları

YEKDEM Uzlaştırması


7Uzlaştırma Bölümleri Nelerdir ?

• GünlükGün Öncesi Piyasası

Uzlaştırması

• GünlükGün İçi Piyasası

Uzlaştırması

• AylıkDengeleme Güç

Piyasası Uzlaştırması

• AylıkEnerji Dengesizlikleri

Uzlaştırması

• AylıkYEKDEM Uzlaştırması

Her bir saatte yapılan ticaret için uzlaştırma yapılır.İşlemler avans tutarına yansıtılır ve faturadaödenmiş avans olarak kabul edilir.

Her bir saatte yapılan ticaret için uzlaştırma yapılır.İşlemler avans tutarına yansıtılır ve faturadaödenmiş avans olarak kabul edilir.

Dengeleme Güç Piyasasında yapılan ticari işlemlerinsonucu uzlaştırma gerçekleştirilir. Uzlaştırma aylıkfaturaya yansıtılır.

Yapılan tüm ticari işlemlerin sonucu (alış/satış)uzlaştırma gerçekleştirilir. Uzlaştırma aylık faturayayansıtılır.

YEKDEM katılımcıları ve tedarikçiler için YEKDEMkapsamında yapılan üretim karşılığı bedel ve maliyethesaplaması yapılır. Uzlaştırma aylık faturayayansıtılır.


8Uzlaştırma Süreçleri


9Uzlaştırma Süreçleri (GÖP)

12:30 13:00 13:30 13:50 14:00 14:30(D+1) 15:00

(D+1) 17:00

Gün Öncesi Piyasası Teklif

Girişi Bitiş Saati

Teklif girişi sonrası, tekliflerin, teminat

durumunun kontrolü

Eşleşen Miktarların ve fiyatların katılımcılara duyurulması ve ticari işlem onaylarına itiraz

edilebilme süreci

İtirazların değerlendirilmesi

Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların

Piyasa katılımcıları tarafıdan

son ödeme saati

Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların

Piyasa İşletmecisi tarafıdan

son ödeme saati

Nihai eşleştirme miktar ve fiyatlarına göre

uzlaştırma ve teminat hesaplama işleminin

gerçekleştirilmesi

Avans ödemelerinin Merkezi uzlaştırma

bankasına (TAKASBANK) ve piyasa katılımcılarına

duyurulması

PTF ninkatılımcılara duyurulması


10Uzlaştırma Süreçleri (GİP)

11:00 17:00 18:00(D+1) 14:30

(D+2) 15:00

(D+2) 17:00

GİP de ticarete devam edilebilmek için

Teminat Kontrolü

Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların Piyasa katılımcıları tarafından son ödeme saati

Uzlaştırma sonucu duyurulan avansların Piyasa

İşletmecisi tarafıdanson ödeme saati

Avans ödemelerinin Merkezi uzlaştırma bankasına

(TAKASBANK) ve piyasa katılımcılarına duyurulması

D+1 gününe ilişkin kontratların

oluşturulması

GİP de ticarete devam edilebilmek

için Teminat Kontrolü

NOT: İlgili saatten 1,5 saat öncesine kadar ticaret yapılmaktadır.


11Uzlaştırma Süreçleri (Hesaplama)

1. Gün 6. Gün 10. Gün 11. Gün 12. Gün 15. Gün

Okunan Sayaç Değerlerinin Piyasa

İşletmecisine Bildirilmesi

Veriş-Çekiş Değerlerinin Kontrol Edilmesi ve Gerekli

İtiraz/Düzeltme Başvuruların Yapılması

Ön uzlaştırma bildiriminin PYS

aracılığı ile piyasa katılımcılarına duyurulması

İtirazlarda Dikkate Alınarak Faturaya

Esas Tutarların Belirlenmesi

Nihai uzlaştırma bildiriminin PYS aracılığı ile Piyasa Katılımcılarına

Duyurulması


12Uzlaştırma Süreçleri (Avans)

GÖP

GİP

Avans Ödeme

Günü (D)

D Gününe İlişkin Ticaret

D-2 Gününe İlişkin Ticaret

Avans HesaplamasıD-1 Günü

NOT: Hafta sonu ve resmi tatil günlerinde avans ödemesi sonraki iş gününde yapılmaktadır.Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. tarafından eğitim amaçlı hazırlanan sunumdur. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kopyalanamaz ya da çoğaltılamaz.

13Uzlaştırma Süreçleri (Fatura)

15. Gün (D) D+ 6. İş Günü D+ 7. İş Günü

Faturaya esas uzlaştırma bildirimi

Piyasa katılımcılarının fatura ödemelerine

ilişkin son günü

Piyasa İşletmecisinin fatura ödemelerine

ilişkin son günü

Faturaya Esas Uzlaştırma Bildirimine Göre Fatura

Düzenlenmesi

NOT: Uzlaştırma bildirimi, 15. günün hafta sonu veya resmi tatil olması halinde bir sonraki iş gününde faturaya esas hale gelir.


14Uzlaştırma Süreçleri (İtirazlar ve GDDK İşlemleri)

D – 6 Ay D D+ 3 Ay

Piyasa İşletmecisi tarafından itirazların değerlendirilerek sonuçlandırılması

İtiraz Edilebilecek Zaman Aralığı

İtirazın Yapıldığı Ay

ÖRNEK: 8 Mayıs 2018 tarihinde resmi yazı ile yapılan bir itirazın kapsadığı dönem Kasım 2017 dönemi ve sonraki dönemlerdir.

• Veriş çekiş ölçüm değerlerine itiraz• Fatura, Uzlaştırma, Konfigürasyon değerlerine itiraz


15Hesaplamada Kullanılan Fiyatlar (₺/MWh)

PTF (Piyasa Takas Fiyatı)

SMF (Sistem Marjinal Fiyatı)

Pozitif Dengesizlik Fiyatı (min(PTF,SMF)*0,97)

Negatif Dengesizlik Fiyatı (maks (PTF,SMF)*1,03)


16Hesaplamada Kullanılan Fiyatlar (Piyasa Takas Fiyatı-PTF)

Fiyat 0,00 100,00 100,01 120,00 120,01 130,00 139,99 140,00 140,01 150,00 300,00 300,01 2000,00

Katılımcı A 4000 4000 2500 2500 0 0 0 -900 -1100 -1100 -1100 -1700 -1700

Katılımcı B -400 -400 -400 -400 -400 -400 -400 -400 -400 -400 -400 -400 -400

Katılımcı C 1050 1050 1050 1050 450 450 450 -300 -300 -300 -300 -300 -300

Katılımcı D 700 700 700 700 600 600 600 600 600 600 300 300 300

Katılımcı E 1200 1200 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000

Toplam Satış -400 -400 -400 -400 -400 -400 -400 -1600 -1800 -1800 -1800 -2400 -2400

Toplam Alış 6950 6950 5250 5250 2050 2050 2050 1600 1600 1600 1300 1300 1300

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

0,0

0

10

0,0

0

10

0,0

1

12

0,0

0

12

0,0

1

13

0,0

0

13

9,9

9

14

0,0

0

14

0,0

1

15

0,0

0

30

0,0

0

30

0,0

1

20

00

,00

ARZ TALEP

1600

LOT

₺/MWh


17Hesaplamada Kullanılan Fiyatlar (Sistem Marjinal Fiyatı-SMF)

Fiyat (TL/MWh) Miktar (MWh) Etiket

500,00 130 -

440,00 30 -

320,00 25 -

300,00 60 -

210,00 50 1

207,99 150 0

198,01 350 1

180,00 250 -

170,00 150 0

153,00 100 -

147,00 100 0

140,00 200 0

140,00 300 0

140,00 50 0

138,00 150 0

135,00 100 0

133,00 50 -

130,01 100 -

130,00 100 -

130,00 150 -

60,00 80 1

58,00 100 1

50,00 60 -

0,01 40 -

0,00 500 -

0,00 20 1

YA

T Te

klif

leri

YA

L Te

klif

leri

PTF = 140,00 TL/MWh

0 1

YAT 300 MWh 200 MWh 500 MWh

YAL 900 MWh 400 MWh 1300 MWh

Talimat KoduToplam

Talimat

Yönü

Enerji Açığı ↑

800 MWhNET TALİMAT (MWh)

SİSTEM YÖNÜ

SMF = 170,00 TL/MWh


18Hesaplamada Kullanılan Fiyatlar (Dengesizlik Fiyatları)

൯𝑃𝑜𝑧𝑖𝑡𝑖𝑓 𝐷𝑒𝑛𝑔𝑒𝑠𝑖𝑧𝑙𝑖𝑘 𝐹𝑖𝑦𝑎𝑡ı (𝑇𝐿/𝑀𝑊ℎ) = 𝑚𝑖𝑛 𝑃𝑇𝐹𝑡,𝑢; 𝑆𝑀𝐹𝑡,𝑢 × (1 − 𝑙

൯𝑁𝑒𝑔𝑎𝑡𝑖𝑓 𝐷𝑒𝑛𝑔𝑒𝑠𝑖𝑧𝑙𝑖𝑘 𝐹𝑖𝑦𝑎𝑡ı (𝑇𝐿/𝑀𝑊ℎ) = 𝑚𝑎𝑘𝑠 𝑃𝑇𝐹𝑡,𝑢; 𝑆𝑀𝐹𝑡,𝑢 × (1 + 𝑘

)𝑁𝑒𝑔𝑎𝑡𝑖𝑓 𝐷𝑒𝑛𝑔𝑒𝑠𝑖𝑧𝑙𝑖𝑘 𝐹𝑖𝑦𝑎𝑡ı (𝑇𝐿/𝑀𝑊ℎ) = 𝑚𝑎𝑘𝑠 140,00; 170,00 × (1 + 0,03

)𝑃𝑜𝑧𝑖𝑡𝑖𝑓 𝐷𝑒𝑛𝑔𝑒𝑠𝑖𝑧𝑙𝑖𝑘 𝐹𝑖𝑦𝑎𝑡ı (𝑇𝐿/𝑀𝑊ℎ) = 𝑚𝑖𝑛 140,00; 170,00 × (1 − 0,03

𝑁𝑒𝑔𝑎𝑡𝑖𝑓 𝐷𝑒𝑛𝑔𝑒𝑠𝑖𝑧𝑙𝑖𝑘 𝐹𝑖𝑦𝑎𝑡ı (𝑇𝐿/𝑀𝑊ℎ) = 𝟏𝟕𝟓, 𝟎𝟏

𝑃𝑜𝑧𝑖𝑡𝑖𝑓 𝐷𝑒𝑛𝑔𝑒𝑠𝑖𝑧𝑙𝑖𝑘 𝐹𝑖𝑦𝑎𝑡ı (𝑇𝐿/𝑀𝑊ℎ) = 𝟏𝟑𝟓, 𝟖𝟎


19Hesaplamada Kullanılan Fiyatlar (rapor.epias.com.tr)


20Gün Öncesi Piyasası (GÖP) Uzlaştırma İşlemleri

GÜN ÖNCESİ PİYASASI


21Gün Öncesi Piyasası (GÖP) Uzlaştırması

( ) = =

=

m

u

n

r

ruptruptpt SSMSSFSST1 1

,,,,,,,

SSF SSM SST

140,00 -90 12.600,00 ₺

( ) = =

=

m

u

n

r

ruptruptpt SAMSAFSAT1 1

,,,,,,,

SAF SAM SAT

200,00 70 14.000,00 ₺


22Gün Öncesi Piyasası (GÖP) Uzlaştırması (Fark Tutarı)

Gün öncesi piyasası kapsamında yuvarlama, blok teklifler ve esnek teklifler sebebiyle oluşan günlük sistem alıştutarı ve sistem satış tutarı arasındaki farkın finanse edilmesi amacıyla, Gün Öncesi Piyasasına katılımı olan piyasakatılımcılarından fark tutarı alınır.

• Yuvarlamadan kaynaklanan tutar, arka planda yapılan hesaplamanın ondalık hassasiyetinin ekranda 2 basamakolarak gösterilmesi zorunluluğundan kaynaklanmaktadır. (Örneğin 119,99756468 ₺ olarak hesaplanan değer120,00 ₺ olarak gösterilmekte ve hesaplamalarda 120,00₺ olarak alınmaktadır. ) Bu fark Gün Öncesi Piyasasıkatılımı olan tüm katılımcılara ilgili gündeki işlemleri oranında yansıtılacaktır.

• Blok tekliflerin satış yönündeki eşleşmeleri ile esnek tekliflerin eşleşmeleri nedeniyle oluşabilecek fark; ilgili gündeGün Öncesi Piyasasından alış yapan piyasa katılımcıları arasında dağıtılacaktır.

• Blok tekliflerin alış yönünde olan eşleşmeleri nedeniyle oluşabilecek fark; ilgili günde Gün Öncesi Piyasasındansatış yapan piyasa katılımcıları arasında dağıtılacaktır.



Blok TeklifFiyat

(₺/MWh)Blok Miktar

(Lot)

00:00-05:00 120,00 -1600

Saatler 0 1 2 3 4

PTF (₺/MWh) 130,00 120,00 100,00 110,00 110,00

Ortalama PTF 114,00 ₺

( )=

=5

1

,,,,,,,

r

ruptruptpt SSMSSFSST

SST = 120,00 x (160x5)

= 96.000,00 ₺

Eğer Ortalama PTF > SSTF ise SSF= Ortalama PTF

Eğer Ortalama PTF < SSTF ise SSF = SSTF

114,00 ₺ < 120,00 ₺ SSF= 120,00 ₺

Satış Yönündeki Blok Teklif Nedeniyle Oluşan Fark Tutarı Örneği



Satılan enerji karşılığında alım yapan katılımcılardan alınan ücret;

SAT = 114,00 x (160 x 5)= 91.200,00 ₺

( )=

=5

1

,,,,,,,

r

ruptruptpt SAMSAFSAT

Fark Tutarı

= SST – SAT= 96.000,00 ₺ - 91.200,00 ₺= - 4.800,00 ₺

Satış Yönündeki Blok Teklif Nedeniyle Oluşan Fark Tutarı Örneği

( )=

=5

1

,,,,,,,

r

ruptruptpt SSMSSFSST

SST = 120,00 x (160x5)

= 96.000,00 ₺

Blok teklif karşılığında yapılan ödeme tutarı;


25Gün İçi Piyasası (GİP) Uzlaştırma İşlemleri

GÜN İÇİ PİYASASI


26Gün İçi Piyasası (GİP) Uzlaştırması

Firma SaatFiyat

(₺/MWh)Miktar(Lot)

Katılımcı D 09:34:41 130,00 26

Firma SaatFiyat


Katılımcı A 14:02:54 137,00 400Katılımcı B 10:17:36 135,00 210

Katılımcı C 12:43:02 135,00 10Katılımcı D 09:34:41 130,00 36

Firma SaatFiyat


Katılımcı E 14:27:56 120,00 -630

Firma SaatFiyat


Katılımcı A 14:02:54 137,00 400Katılımcı B 10:17:36 135,00 210


Firma SaatFiyat


Katılımcı E 14:27:56 120,00 -630

Gün İçi Piyasası Teklifleri Gün İçi Piyasası Eşleşen Teklifler Gün İçi Piyasası Eşleşmeyen Teklifler


27Gün İçi Piyasası (GİP) Uzlaştırması

Firma SaatFiyat


Katılımcı D 09:34:41 130,00 26

Firma SaatFiyat


Katılımcı A 14:02:54 137,00 400

Katılımcı B 10:17:36 135,00 210


Firma SaatFiyat


Katılımcı E 14:27:56 120,00 -630

Firma SaatFiyat


Katılımcı A 14:02:54 137,00 400

Katılımcı B 10:17:36 135,00 210


Firma SaatFiyat


Katılımcı E 14:27:56 120,00 -630

Gün İçi Piyasası Teklifleri Gün İçi Piyasası Eşleşen Teklifler Gün İçi Piyasası Eşleşmeyen Teklifler

FirmaFiyat

(₺/MWh)Tutar (₺)

Katılımcı A 137,00 x 40 -5.480,00Katılımcı B 135,00 x 21 -2.835,00Katılımcı C 135,00 x 1 -135,00

Katılımcı D 130,00 x 1 -130,00Katılımcı E (137,00x40) + (135,00x21) + (135,00x1) + (130,00x1) 8.580,00


28Günlük GÖP ve GİP Avans İşlemleri

AVANS İŞLEMLERİ


29Günlük GÖP ve GİP Avans İşlemleri

• Avans Bildirimleri• Teminat Bildirimleri

• Avans Bildirimleri• Teminat Bildirimleri

Gün Öncesi Piyasası Eşleşme


Gün İçi Piyasası Eşleşme


Uzlaştırma

Piyasa Katılımcıları

Merkezi

Uzlaştırma

Bankası

(Takas İstanbul)

PYS

! Günlük İşlem! Saatlik Uzlaştırma


30Günlük GÖP ve GİP Avans Görüntüleme (rapor.epias.com.tr)


31Dengeleme Güç Piyasası (DGP) Uzlaştırması

DGP UZLAŞTIRMASIKÜPSM/KÜPST HESABI



* DGP’ye katılan katılımcılar

Katılımcılar tarafından her gün 14:00 ile 16:00 arasında;• EAK (Emre amade kapasite)• KGÜP (Kesinleşmiş günlük üretim planı)• DGP Teklifleri* (Dengeleme güç piyasası teklifleri) bildirimi TPYS’ ye yapılır.



Yük alma fiyatlarının belirlenmesi YALF;

YALTF ≤ SMF ise YALF = SMF

YALTF > SMF ise YALF = YALTF

İlgili dengeleme biriminin yer aldığı fiyat bölgesi dengede olduğu ve/veya fiyat bölgesinde enerji fazlası olduğu durumlarda,

YALF = YALTF

𝐾𝐸𝑌𝐴𝐿𝑇𝑑 =

𝑢=1

𝑚

𝑟=1

𝑛

𝐾𝐸𝑌𝐴𝐿𝑀𝑑,𝑢,𝑟 × 𝑌𝐴𝐿𝐹𝑑,𝑢,𝑟 − 𝑌𝐺𝑌𝐴𝐿𝑇𝑑


𝐾𝐸𝑌𝐴𝑇𝑇 = 1450 ₺

𝐾𝐸𝑌𝐴𝐿𝑇 = 10 × 150 − 50


(Toplam verilenYAL talimatı)

YALM =150 MW SMF=180 ₺/MWh

(Yerine getirilenYAL talimatı) YALTM =100 MW YGSMF=150 ₺/MWh

= (SMF – YGSMF) xToplam Teslim

Etmeme Maliyeti

YALTM

= (180 – 150 ) x 100

= 3.000 ₺

Yönetmeliğin 102/A maddesi 2. fıkrası:• YGSMF ile dengeleme güç piyasası kapsamında verilen tüm talimatlar dikkate alınarak belirlenen Sistem Marjinal Fiyatı

arasında fark oluşması halinde, bu fark ile yük alma yönünde yerine getirilen talimat miktarının çarpılması neticesinde, yerine getirilmeyen yük alma talimatlarına ilişkin maliyet hesaplanır.



Yönetmeliğin 102/A maddesi 3. fıkrası:• Her bir piyasa katılımcısının, her bir uzlaştırma dönemi için yerine getirmediği yük alma talimat miktarının, ilgili

uzlaştırma döneminde toplam yerine getirilmeyen yük alma talimat miktarına oranı bulunur.

Örnek Bir katılımcı için; YALF = SMF =180 ₺/MWh ise,

Verilen YAL talimat miktarı YALM = 90 MWhYerine getirilen talimat miktarı YALTM = 60 MWh

Yerine getirilmeyen YAL talimatı oranı =(90−60)

(150−100)=

30

50= 0,6

(Yerine getirilmeyen YAL talimatı maliyeti) YGYALT = 0,6 X 3000 = 1800 ₺

Katılımcı için KEYALT = (KEYALM x YALF) – YGYALT = (180 x60) - 1800 = 10800- 1800 = 9000 ₺



Yük atma fiyatlarının belirlenmesi YATF;

YATTF ≥ SMF ise YATF = SMF

YATTF < SMF ise YATF =YATTF

İlgili dengeleme biriminin yer aldığı fiyat bölgesi dengede olduğu ve/veya fiyat bölgesinde enerji açığı olduğu durumlarda,

YATF = YATTF

𝐾𝐸𝑌𝐴𝑇𝑇𝑑 =

𝑢=1

𝑚

𝑟=1

𝑛

𝐾𝐸𝑌𝐴𝑇𝑀𝑑,𝑢,𝑟 × 𝑌𝐴𝑇𝐹𝑑,𝑢,𝑟 + 𝑌𝐺𝑌𝐴𝑇𝑇𝑑

𝐾𝐸𝑌𝐴𝑇𝑇 = 10 × 15 + 50

𝐾𝐸𝑌𝐴𝑇𝑇 = 200 ₺


37KGÜP Sapma Miktarı/Tutarı (KÜPSM/KÜPST)


38KGÜP Sapma Miktarı/Tutarı (KÜPSM/KÜPST)


PTF 300 TL/MWhSMF 250 TL/MWhKGÜP 100 MWhGİP SSM 10 MWhKEYALM 0 MWhKEYATM 20 MWhSRDM 0 MWhUEVM 100 MWhm 0,1n 0,03

KUDÜP = 110 MWh

BUDÜP = KUDÜP + KEYALM-KEYATMBUDÜP = 110 + 0 -20 = 90 MWh

UDÜPS = |UEVM- BUDÜP|UDÜPS = |100 – 90 | = 10 MWh

UDÜPS – SRDM ≤ 0 ise KÜPSM = 0UDÜPS – SRDM >0 ve UDÜPS ≤ m x BUDÜP ise KÜPSM = 0UDÜPS – SRDM >0 ve UDÜPS > m x BUDÜP ise KÜPSM = UDÜPS – (m x BUDÜP)

10- 0 > 0 10 > (0,1 x 90 ) KÜPSM = 10 - (0,1 x 90 ) = 1 MWh

KÜPST = KÜPSM x maks( PTF,SMF) x nKÜPST = 1 x maks(300,250) x 0,03 = 9 TL

39KGÜP Sapma Miktarı/Tutarı (KÜPSM/KÜPST) KGÜP Girişi

Üretim Şirketi

Oto-prodüktör Üretim Şirketi

36 kV

21

154 kV

3

0,4 kV

UEVÇB-1 UEVÇB-2


4

UEVÇB-3

5

Üretim Şirketi

KGÜPUEVÇB-1= UEVM1

KGÜPUEVÇB-2= UEVM2

KGÜPUEVÇB-3= UEVM4 + UEVM5

40KGÜP Sapma Miktarı/Tutarı (KÜPSM/KÜPST) KGÜP Girişi



0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0,00

200,00

400,00

600,00

800,00

1000,00

1200,00

1400,00

2018 / 02 2018 / 03 2018 / 04 2018 / 05 2018 / 06 2018 / 07 2018 / 08 2018 / 09 2018 / 10 2018 / 11 2018 / 12

KÜ

PST

(M

ilyo

n T

L)

KÜ

PSM

(G

Wh

)

KÜPSM-KÜPST Değişimi

Kupsm Kupst

41Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırılması

Dengesizlik UZLAŞTIRMASI


42Enerji Dengesizliklerinin Uzlaştırması

Piyasa katılımcılarının Gün Öncesi Piyasasındaki Sistem Alış/Sistem Satışları, Gün İçi Piyasasındaki SistemAlış/Sistem Satışları, Dengeleme Güç Piyasasındaki YAL/YAT’ları, İkili Anlaşma Alış/Satışları ve gerçekleşen üretim/tüketimdeğerlerinden ne kadar saptığını gösteren miktar Enerji Dengesizlik Miktarı, bu miktar karşılığında alacaklı/borçlu olduğututar da Enerji Dengesizlik Tutarıdır.

Aşağıdaki formüle göre hesaplanır:

( ), , , , , , , , , , ,t,u ,

1 1

k l

f t u f t b u f t b u f t u f p u

b p

EDM UEVM UEÇM UEİAM GİPM ÖEDM= =

= − + + − +

−+

−

= == == == =

h

d

t

r

rudf

h

d

t

r

rudf

l

p

n

r

l

p

m

r

KEYALMKEYATMSSMSAM1

1

1

,,,

1

2

1

,,,

1 1

ru,p,t,

1 1

ru,p,t,

( ) ( ) = =

−+++−=m

t

n

u

utututfutututff lSMFSGÖFEDMkSMFSGÖFEDMEDT1 1

,,,,,,,, )1(),min()()1(),max()(

NOT: 01.05.2015 tarihinden itibaren k ve l katsayıları 0,03 olarak alınmaktadır.



( ), , , , , , , , , , ,t,u ,

1 1

k l


b p


= − + + − +

−+

−

= == == == =

h

d

t

r

rudf

h

d

t

r

rudf

l

p

n

r

l

p

m

r

KEYALMKEYATMSSMSAM1

1

1

,,,

1

2

1

,,,

1 1

ru,p,t,

1 1

ru,p,t,

( ) = =

+−=m

t

n

u

utututff kSMFSGÖFEDMEDT1 1

,,,, )1(),max()(

Örneğin Katılımcı B için; 0

100 110 0-450 210 -360010

EDM= 100 -10 – 450 + 210 + 0 – 360 + 110 + 0 = - 400 MWh

Sistem Yönünün YAL Olması Durumunda,PTF = 120,00 ₺SMF = 150,00 ₺

EDT= EDM x max( 120, 150)x (1+0,03)= 400 x 150 x 1,03= 61.800,00 ₺

Dengesizliğe düşülmeden PTF den satın alınsaydı,

PTF = 120,00 ₺

Ödeme= 400 x 120 = 48.000,00 ₺



( ), , , , , , , , , , ,t,u ,

1 1

k l


b p


= − + + − +

−+

−

= == == == =

h

d

t

r

rudf

h

d

t

r

rudf

l

p

n

r

l

p

m

r

KEYALMKEYATMSSMSAM1

1

1

,,,

1

2

1

,,,

1 1

ru,p,t,

1 1

ru,p,t,

( ) = =

−+=m

t

n

u

utututff lSMFSGÖFEDMEDT1 1

,,,, )1(),min()(

Örneğin Katılımcı B için; 0

600 300 30-200 100 -360010

EDM= 600 -10 – 200 + 100 + 0 – 360 + 300 - 30 = 400 MWh

Sistem Yönünün YAL Olması Durumunda,PTF = 120,00 ₺SMF = 150,00 ₺

EDT= EDM x min( 120, 150)x (1-0,03)= 400 x 120 x 0,97= 46.560,00 ₺


Dengesizliğe düşülmeden PTF den satılsaydı,

PTF = 120,00 ₺

Ödeme = 400 x 120= 48.000,00 ₺

45UEÇM Hesabı

Üretim ŞirketiOto-prodüktör

Üretim Şirketi

Görevli Tedarik Şirketi (GTŞ)

154 kV

36 kV

0.4 kV

Dağıtımdan bağlı

müşteriler

Üretim Şirketi- B -

1 2 3

54 6

Serbest Tüketici

GTŞ_UEÇM = Çekiş (S3)- Çekiş (S4) - Çekiş (S5) - Çekiş (S6) +Veriş (S5) + Veriş (S6)Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. tarafından eğitim amaçlı hazırlanan sunumdur. Her hakkı saklıdır. İzinsiz kopyalanamaz ya da çoğaltılamaz.

46Onaylı Sayaçlar ve Verileri Sayfası (rapor.epias.com.tr)


47Dengeden Sorumlu Grup

Dengeden Sorumlu Grup



Dengeden sorumlu taraflar bir araya gelmek suretiyle dengeden sorumlu grup oluşturabilirler. Dengedensorumlu grup adına grup içinden bir dengeden sorumlu taraf, dengeden sorumlu grubun enerji dengesizliğine ilişkin Piyasaİşletmecisine karşı mali sorumluluğunu üstlenir.

KatılımcılarEDM

(MWh)

Katılımcı A (Yenilenebilir Üretim) 150

Katılımcı B (Üretim) -600

Katılımcı D (Tedarik) 840

PTF = 120,00 ₺SMF = 150,00 ₺

( ) = =

−+=m

t

n

u

utututff lSMFSGÖFEDMEDT1 1

,,,, )1(),min()(

( ) = =

+−=m

t

n

u

utututff kSMFSGÖFEDMEDT1 1

,,,, )1(),max()(

Katılımcıların kendi dengeden sorumlu taraf oldukları durum ile Katılımcı D’nin Dengeden sorumlu taraf olduğudurumda;



EDTA = EDMA x min( 120, 150)x (1-0,03)EDTA= 150 x 120,00 x 0,97 = 17.460,00 ₺

EDTB = EDMB x max( 120, 150)x (1+0,03)EDTB= -600 x 150,00 x 1,03 = -92.700,00 ₺

EDTD = EDMD x min( 120, 150)x (1-0,03)EDTD= 840 x 120,00 x 0,97 = 97.776,00 ₺

KatılımcılarEDM

(MWh)Katılımcı A (Yenilenebilir Üretim) 150

Katılımcı B (Üretim) -600

Katılımcı D (Tedarik) 840

PTF = 120,00 ₺SMF = 150,00 ₺

1. Duruma göre EDTTOP = 17.460,00 -92.700,00 + 97.776,00= 22.536,00 ₺

2. Duruma göre EDTTOP = 45.396,00 ₺

Fark EDT = 45.396,00 -22.536,00 = 22.860,00 ₺

1. Durum

Dengeden Sorumlu Taraf Olduğunda;

EDMTOP= 150 – 600 + 840 = 390 (MWh)EDTTOP= 390 x 120,00 x 0,97 = 45.396,00 ₺

2. Durum


50YEKDEM Uzlaştırması

YEKDEM


51YEKDEM Maliyetlerinin Hesaplanması ve Dağıtılması

== = =

+

=

m

j

j

a

i

n

b

u

k

u

biubi LÜYTOBKURYEKFUEVMYEKTOB11 1 1

,,, )(

= =

= ==m

b

k

u

ub

n

b

k

u

ubi

i

UEÇM

UEÇM

ÖYO

1 1

,

1 1

,,

YEKDEM için Toplam Borç Kalemi

YEKDEM için Toplam Alacak Kalemi

YEKDEM için Ödeme Yükümlülüğü Oranı

Yekdem maliyetleri için hesaplamalar;

ÖYTi = YEKTOB x ÖYOi


52YEKDEM Maliyetlerinin Hesaplanması ve Dağıtılması

Yekdem maliyetleri için hesaplamalar;

Üreticilere Ödenecek Tutar Hesaplaması

Görevli Tedarik Şirketlerine Ödenecek

Tutar Hesaplaması

Kayıtlı Kaynak Tipi J Katsayısı

Nehir tipi 0,980

Kanal Tipi 0,980

Rezervuarlı+ Kanal 1,000

Rezervuarlı 1,000

Rüzgar 0,970

Jeotermal 0,995

Biogaz 0,990

Biokütle 0,990

Biokütleden Elde Edilen Gaz 0,990

Prolitik Oil & Prolitik Gaz 0,990

Güneş 0,980


K.GÜÇ ≥ 100 MW p = 0,985

K.GÜÇ < 100 MW P=0,98

53YEKDEM Katılımcıları İçin Örnek Hesaplama

Örnek bir hesaplama yapacak olursak;PTF 300 TLSMF 310 TLGÖP Eşleşme Fiyatı 300 TLGİP Eşleşme Fiyatı 302 TLDGP Talimat Fiyatı 310 TLYEK Destek Fiyatı 7,3 $ cent/ kWhDolar Alış Kuru ~ 6 TLYEK Fiyatı ~ 438 TL/MWh

GÖP için 100 MWh lik bir satış teklif edilsin.

Göp Alacak= 100 x 300 = 30.000 TL

GİP için 1 MWh lik bir alım teklif edilsin.

Gip Borç= 1 x 302 = -302 TL

DGP için ;

KEYALM = 20 MWhKEYALT = 20 x 310 = 6.200 TL

1

2

3


54YEKDEM Katılımcıları İçin Örnek Hesaplama

Gerçekleşen üretim 119,74 MWh olursa;

EDM ve EDT;

EDM = -100 + 1 -20 + 119,74 = +0,74 MWhEDT = 0,74 x min(300,310) x 0,97 = 215,34 TL

YEKDEM kapsamında yapılan ücretlendirme,

YEKEBDi= 119,74 x [ (73 x 6)- (300x 0,98)] = +17.242,56 TL

4

5

YEKDEM Katılımcısının Aldığı Toplam Ücret;

Toplam = [1]+ [2]+ [3]+ [4] +[5]

Toplam = 30.000 -302 + 6.200 + 215,34 + 17.242,56 = 53.355,90 TL

Birim maliyet ~445,6 TL/MWh


PTF 300 TLSMF 310 TLGÖP Eşleşme Fiyatı 300 TLGİP Eşleşme Fiyatı 302 TLDGP Talimat Fiyatı 310 TLYEK Destek Fiyatı 7,3 $ cent/ kWhDolar Alış Kuru ~ 6 TLYEK Fiyatı ~ 438 TL/MWh

55Tedarikçi Katılımcılar İçin Örnek Hesaplama

== = =

+

=

m

j

j

a

i

n

b

u

k

u

biubi LÜYTOBKURYEKFUEVMYEKTOB11 1 1

,,, )(

PTF 300 TLSMF 310 TLYEK Destek Fiyatı 7,3 $ cent/ kWhDolar Alış Kuru ~ 6 TLYEK Fiyatı ~ 438 TL/MWhYEKTOB 2,1 Milyar TLLÜYTOB 600 Milyon TLYG 1 Milyar TLTedarik Kapsamındaki UEÇM 20 Milyon MWh

Tedarik kapsamındaki çekişlere yansıtılan YEKDEM maliyeti;

YEKTOB= 1,5 milyar TL + 600 Milyon TL = 2,1 Milyar TL

YG= 1 Milyar TL


56Tedarikçi Katılımcılar İçin Örnek Hesaplama

= =

= ==m

b

k

u

ub

n

b

k

u

ubi

i

UEÇM

UEÇM

ÖYO

1 1

,

1 1

,,

ÖYTi = YEKTOB x ÖYOi

PTF 300 TLSMF 310 TLYEK Destek Fiyatı 7,3 $ cent/ kWhDolar Alış Kuru ~ 6 TLYEK Fiyatı ~ 438 TL/MWhYEKTOB 2,1 Milyar TLLÜYTOB 600 Milyon TLYG 1 Milyar TLTedarik Kapsamındaki UEÇM 20 Milyon MWh

Ö𝑌𝑂 =20.000

20.000.000= 0,001

YGTi = YG x ÖYOi

Ö𝑌𝑇i= 2.100.000.000 × 0,001 = 𝟐. 𝟏𝟎𝟎. 𝟎𝟎𝟎 𝐓𝐋

𝑌𝐺𝑇i= 1.000.000.000 × 0,001 = 𝟏. 𝟎𝟎𝟎. 𝟎𝟎𝟎 TL

Örnek katılımcının 20.000 MWh lik bir portföyü olduğunu varsayarsak;


𝑁𝑒𝑡 𝐷𝑢𝑟𝑢𝑚 = 2.100.000 − 1.000.000 = 1.1000.000 TL

57Üretim Tesisleri için Hesaplama

= =

= ==m

b

k

u

ub

n

b

k

u

ubi

i

UEÇM

UEÇM

ÖYO

1 1

,

1 1

,,

01.01.2019 tarihinden itibaren tüketim miktarlarının üretim miktarlarından büyük olduğu üretim tesislerine fazla tüketim miktarı oranında YEKDEM maliyeti yansıyacaktır.


Aylık toplam santral verisi;

Üretim Miktarı : 1000 MWhTüketim Miktarı : 200 MWhTedarik yükümlülüğü Kapsamındaki çekiş : 0 MWh

Aylık toplam santral verisi;

Üretim Miktarı : 200 MWhTüketim Miktarı : 1000 MWhTedarik yükümlülüğü Kapsamındaki çekiş : 800 MWh

58Piyasa İşletim Ücreti (PİU)

PİU



PİU

PİU_GÖ

= PİU * k

PİUS_GÖ

= PİU_GÖ * 0,25

PİUD_GÖ

= PİU_GÖ * 0,75

PİU_GİP

= PİU * n

GİPİUS

= PİU_GİP * 0,25

GİPİUD

= PİU_GİP * 0,75-GİPİÜ

PİU_DGP

= PİU * l

PİUS_DGP

= PİU_DGP * 0,25

PİUD_DGP

= PİU_DGP * 0,75

PİU_D

= PİU * m

PİUS_D

= PİU_D * 0,25

PİUD_D

= PİU_D * 0,75

PİÜS : Piyasa işletim ücretinin sabit kalemiPİÜD : Piyasa işletim ücretinin değişken kalemiGİTİÜ : Piyasa katılımcılarının haklı bulunmadıkları itirazlar için ödedikleri toplam itiraz ücretik, l, m, n : İlgili faaliyetin, Piyasa İşletmecisinin faaliyetleri içindeki oranını temsil eden katsayı (k+l+m+n=1)

Detaylı açıklama için Elektrik Piyasası Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği Madde 116 , Madde 117, Madde 118 ve Madde 119 incelenmelidir.

,g

1

200b

p p p

g

GİPİÜ GİİS GİPİÜ=

= + Piyasa itirazlarının haksız olası durumunda alınan ücret




61Uzlaştırma Sayfası (dgpys.epias.com.tr)


62Uzlaştırma Sayfası (rapor.epias.com.tr)


63

TEŞEKKÜRLER

www.epias.com.trdgpys.epias.com.trrapor.epias.com.tr

[email protected]


mailto:[email protected]




Documents

Uzlaştırma Sunumu - World Energy · 2019. 1. 24. · Uzlaştırma Verileri 2 Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. tarafından eğitim amaçlı hazırlanan sunumdur. Her hakkı saklıdır