263

Midden in het centrum van Emmen ligt het Dierenpark Emmen. Al meer dan 75 jaar is het een grote trekker van dagtoeristen voor gemeente Emmen en de regio en bepaalt het voor een belang-rijk deel de naamsbekendheid van gemeente Emmen. De historie van het dierenpark startte in 1935 in de achtertuin van notaris Oosting. In 1970 nam de gemeente Emmen de helft van de aan-delen in Noorder Dierenpark BV over van de familie Oosting. Het dierenpark sloeg een nieuwe weg in. Educatie werd het hoofddoel. In het park werden de dieren ingedeeld naar het continent waar ze vandaan kwamen. Hekken en kooien verdwenen. Het park werd een internationale topattractie. In 2002 werd een tweede locatie geopend aan de westkant van het centrum zo’n 500 meter verderop. Een loopbrug, de Traverse, verbindt beide delen van het park met elkaar en maakt de Hondsrugweg oversteekbaar. Alle verdere uitbreidingen van Dierenpark Emmen zullen de komende jaren plaatsvinden in Centrum-West. De huidige locatie aan de Hoofdstraat wordt vrijgemaakt voor nieuwe ontwikkelingen. Dit gebeurt onder de koepel van Project Atalanta.

18 Van Dierenpark naar Mensenpark

Ontwerpatelier 3

262

AuteurArjan Lucius

(DHV B.V.)

Locatie Hoofdstraat:van dierenpark naar mensenparkIn het centrum van Emmen komt op de plek van de huidigedierentuin een gebied vrij van ongeveer 12 hectare, dat opnieuwontwikkeld gaat worden. Om te bepalen hoe deze plek er in de toekomst uit moet gaan zien, heeft het gemeentebestuur in 2007 in nauw overleg met inwoners en andere belangheb-benden een visie ontwikkeld. De visie is tot stand gekomen onder leiding van stedenbouwkundige en architect Ashok Bhalotra van het bureau KuiperCompagnons uit Rotterdam.

In het interactieve traject bleek dat vooral het landschap belangrijk was voor inwoners en betrokkenen. Dit bracht Ashok Bhalotra tot het volgende standpunt:”Koester het landschap en bouw het vooral niet vol. In het park zijn we op zoek gegaan naar de sporen, herinneringen en verhalen die de dieren en het landschap daar straks achterlaten. Ruiken, zien en beleven van het dierenpark gaven ook ons de overtuiging: dit landschap moet je omarmen en koesteren voor de komende generaties”.

Dit heeft geresulteerd in een door degemeenteraad vast-gestelde visie met de naam Spoorzoeken. Daarin staan devolgende uitgangspunten: – Attractiewaarde aan het centrum toevoegen.– Het openbare en groene karakter handhaven.– Bouwen waar huidige gebouwen staan, voornamelijk langs de randen, zonder hoogbouw.– Flexibele functionele invulling.– Een uitwerkingsthema kiezen, bijvoorbeeld “gebouwen als landschap” of ” de zon en het glas”, Met architec- tonische uitstraling.

Het geheel onder het motto: van dierenpark naar mensen-park, een nieuwe attractie met veel openbaar gebied voorinwoners en bezoekers van Emmen!

De uitdagingIn het ontwerpatelier is door de gemeente Emmen devolgende ontwerpvraag geformuleerd:

Ontwerp op de footprint van de huidige bebouwing vanhet dierenpark Emmen een mensenpark dat voldoet aan de volgende eisen:– Realistisch (technisch, financieel, juridisch en organisatorisch haalbaar).– Duurzaam, conform het Overkoepelend Programma van Eisen Duurzaamheid Atalanta.– Verbindend met de rest van Atalanta en Emmen (fysiek, sociaal en economisch).– Onderscheidend én passend bij de stad Emmen.

TotaalkaartHoofdrichting.De kleine pijlen bij de onderste kaart geven de verbindingen weer.

Deel 3 / Energielandschappen in de praktijk

264

Deel 3 / Energielandschappen in de praktijk

265

In het ontwerpatelier is een multidisciplinair team met deze ontwerpvraag aan de slag is gegaan. Het navolgende is een bundeling van de creaties, ideeën en concepten die door het ontwerpteam als antwoord op bovenstaande opdracht tijdens het 2,5 dag durende ontwerpatelier zijn uitgedacht.

Project AtalantaDe gemeente Emmen werkt samen met meerdere partners onder de naam Atalanta aan een grootschalige op elkaar afgestemde ontwikkeling in het centrum van Emmen. Atalanta leidt tot één mooi, uitnodigend en goed bereik-baar centrumgebied waar van alles te beleven is; een nieuw Belevenspark (dierenpark met theater) een uniek ‘mensen-park’ verbonden door een levendig centrumplein. Het nieuwe Belevenspark wordt de plek waar natuur en cultuur elkaar ontmoeten. Voor alle deelprojecten geldt een zeer hoge duurzaamheidsambitie. Nieuwe energiebronnen als zonne-energie, aardwarmte, biomassa en geothermie worden ingepast in de planvorming. Bij de vormgeving en de inrichting van de ruimte en bij de materiaalkeuze staat duurzaamheid voorop. Atalanta biedt gemeente Emmen veel perspectief op het gebied van werkgelegen-heid, van recreatie en toerisme, van wonen en leven.

De ambities van gemeente Emmen zijn geworteld in de koers die een aantal jaren geleden is vastgelegd in de Strategienota 2020. Het Masterplan Emmen Centrum(MEC) beschrijft de visie op de toekomst van het centrumwaarbij versterking van de stedelijke centrumfunctiede rode draad is.Het huidige centrum is vooral noord-zuid georiënteerd. Voor een compact, goed bereikbaar en vitaal stadshart is het noodzakelijk om de oost-west-as van het centrum te versterken. Vanuit die ambitie wil de gemeente Emmen de Hoofdstraatlocatie (huidige dierenpark) herontwikkelen.

Atalanta zal de gewenste oost-west-as van het centrumversterken en biedt – door het vrijkomen van ruimtemidden in het centrum (Hoofdstraatlocatie) – een grotekans voor een kwaliteitsimpuls.

Het ontwerpteam

Wouter van Boekel Bij DHV B.V. werkzaam als stedenbouw-kundige en landschaparchitect die zijn kracht heeft liggen in herstructureringsprojecten en in de vertaling van concept-plannen in detailontwerpen. De ontwerpen worden gepresen-teerd met verbeeldende schetsen, artist-impressions ed.

Inge Davids Werkzaam als (freelance) interieurarchitectvoor particulieren en bedrijven. Als 3D modelleur in opdracht bezig met het digitaal vormgeven van ruimtelijke ontwerpen.Vooral in opdracht van (interieur)architecten, ontwerpers,instanties, musea en gemeentes.

Rudi Gengler Beleidsmedewerker duurzaamheid van de gemeente Emmen. Wakend oog voor het ontstaan van een onderscheidend maar ook een bij Emmen passend ontwerp.

Sebastiaan van der Haar Adviseur duurzaamheid in de gebouwde omgeving bij DHV B.V. Kijkt als gecertificeerdcradle-2-cradle adviseur naar integrale oplossingen voor geboden uitdagingen. Binnen projectteams eeninspirerende aanjager.

Arjan Lucius Teamleider van dit ontwerpatelier. Is bijDHV B.V. adviseur milieu en duurzaamheid die milieu- en duurzaamheidsbeleid inhoudelijk én procesmatig bij de kop pakt. Maakt beleid graag praktisch en tastbaarzodat mensen er enthousiast van worden.

Janneke Sikkema Vanuit Bureau PAU als projectleider ruimte bij Atalanta betrokken. Vanuit die rol bij het ontwerpatelier aangeschoven met het doel tijdens het ontwerpproces met name de Emmense visie, randvoor-waarden en ambities voor de Hoofdstraatlocatie in te brengen.

Carolijn Slottje Afgestudeerd ruimtelijk vormgever en interieurarchitect en werkzaam als zelfstandig ruimte-lijk ontwerper. Gespecialiseerd in concept ontwikkeling en het ontwerpen van interieur objecten. Haar specialeinteresse gaat uit naar de interactie tussen mens en omgeving en het ontstaan van onbedoelde patronen.

David Witvoet Ervaren plan- en vastgoedeconoom van DHV B.V. met wortels in ruimtelijke ordening en planologie. Een analytisch en conceptueel sterke teamspeler die zich

bezighoudt met financiële haalbaarheid van grond- en vast-goedontwikkelingen en ontwikkeling van rekenmodellen.

Rob Roggema Een klimaat strateeg en creatieve visionairop het gebied van klimaatvraagstukken. Eigenaar vanCittaideale en onderzoeker aan de WUR.

Vincent Kuijpers Bij Alterra werkzame van origine ecoloog.Een zeer creatief en innovatief denker met veel verstand vanwater, natuur in de stad en deskundig op het gebied van hetheat island effect.

Een verbindend mensenparkAl 75 jaar lang is het groene hart van Emmen omsloten door hekken. Logisch, de dieren moeten binnen gehouden wor-den en voor het bestaan van een dierentuin zijn betalende bezoekers belangrijk. Dit betekent echter wel dat decennia lang alleen tegen betaling en binnen gestelde tijden toegang tot het park mogelijk was. Nu de dierentuin gaat verhuizen, gaan de hekken verdwijnen en hoeven de inwoners straks niet meer te betalen om hun park in te gaan. Het park wordt teruggegeven aan de mensen en gaat zorgen voor verbinding!

Verbinden van de stadVanwege de omheining van het oude dierenpark is hetcentrum van Emmen al decennia lang noord-zuid georiën-teerd. Wanneer straks die barrière verdwenen is ontstaat dé mogelijkheid om de oost-west-as van het centrum te verster-ken. Dit draagt bij, of is misschien wel noodzakelijk voor een compact, goed bereikbaar en vitaal stadshart van Emmen.Binnen het concept van een mensenpark past geen gemoto-riseerd verkeer; de auto’s blijven dus buiten het park. Vooralvoetgangers en fietsers zijn van harte welkom. Daarvoor zullenvoorzieningen in de vorm van goede fiets- en wandelpadengemaakt worden.

Verbinden van de mensenHet park wordt teruggegeven aan de mensen en moet ook echt van de mensen worden. Wanneer de droom van een mensenpark werkelijkheid wordt, dan betekent dat ook dat het park mensen zal verbinden. Simpelweg doordat het park ontmoetingsplaats en verblijfsplek wordt. Er kunnen spontane of georganiseerde, kleine en grote activiteiten en evenementen in deze groene stadsoase gaan plaatsvinden;die voor en door iedereen mogelijk worden. Het mensen-

266

Deel 3 / Energielandschappen in de praktijk

267

park zal de inwoners van Emmen ook verbinden wanneerhet een spraakmakende plek is, waar ze trots op zijn.Een plek die naast het dierenpark ook kenmerkend wordtvoor Emmen.

Verbinden door behoud van bestaande waarden

en creatie van meer

Generaties inwoners van Emmen hebben herinneringenaan het oude dierenpark en hebben er een emotionelebinding mee. Een belangrijk gegeven voor de ontwikkelingvan een mensenpark is daarom het behoud van bestaandewaarden en kenmerken.

De kenmerkende bouwwerken die in de visie van het ontwerpteam behouden moeten blijven zijn: het safari-restaurant, de kas van de vlindertuin, de monumentale panden van de voormalige directiewoningen, en de speel-tuin. De kwaliteit van het groen in het huidige dierenpark is groot. Het ontwerpteam kiest in dit plan voor het behou-den van de waarde van de botanische tuin. Maar ook het groen en bomen in het gehele gebied staan niet ter discus-sie. Dat geldt ook voor de kenmerkende Afrika savanne. Die zal in het mensenpark een centrale plek in blijven

nemen, zoals zij dat nu ook al doet in het dierenpark.Kenmerkend voor het huidige dierenpark is de aanwezig-heid van veel waterpartijen. Door deze losse water-partijen met elkaar te verbinden en meer plek voor het water te maken, zou uiteindelijk een kwart van het mensenpark (ca. 3 hectare) al dan niet permanent ruimte kunnen bieden aan water. Hiermee zou een belangrijke meerwaarde voor het mensenpark gecreëerd worden.Water trekt mensen, dus zal er meer leven (recreatie) zijn in het park. En wie wil er nu niet aan het water wonen? Maar ook zou door het creëren van ruimte voor wateringespeeld kunnen worden op de lokale gevolgen vanklimaatverandering.

Een park dat inspeelt op klimaatveranderingOnze kennis over het klimaatsysteem is de afgelopen jaren enorm toegenomen en daarmee ook het besef van ons gebrek aan kennis over het klimaatsysteem. De signalen die wijzen in de richting van klimaatverandering zijn echter onmis-kenbaar. Wat deze klimaatverandering voor de lokale situatiebetekent is nog onvoldoende voorspelbaar. Wel wordt een aantal trends voorzien. Sommige veranderingen zoals hitte-golven en extreme neerslag zijn nu al merkbaar.

Totaalkaartwatersysteem.

Olifantensluis

268 269

Klimaatveranderingseffecten in stedelijk gebied– Toename van hevige buien.– Droogte in de zomer.– Hogere temperaturen in binnensteden.– Toename van tropische dagen.

Het is onmogelijk om klimaatverandering helemaal te voorkomen. Het is daarom van belang dat we ons zo goed als mogelijk aanpassen aan de gevolgen van klimaat-verandering. Dat betekent: ”Rekening houden met de risico’s die ontstaan en inspelen op kansen die verande-ringen meebrengen.” In één woord: klimaatadaptatie.

Ruimte voor waterberging en verkoelingZoals gezegd kan met het creëren van ruimte voor water in het mensenpark ingespeeld worden op de lokale gevolgenvan klimaatverandering. Één van die gevolgen is de toename van hevige regenbuien. In Emmen kunnen de inwoners van de wijk Emmermeer daar over meepraten. De afgelopen jaren was daar ten gevolge van heftige buien regelmatig sprake van wateroverlast. En wel dusdanig dat er plannenzijn voor de aanleg van een ondergrondse buisleiding van Emmermeer naar het Oranjekanaal voor de afvoer van (grote hoeveelheden) regenwater. Uitvoering van deze plannen

zal flinke investeringen vragen en een behoorlijke impact hebben (overlast) doordat lange stroken grond open gegravenmoeten worden voor de plaatsing van de buizen.

Een kostenefficiëntere oplossing zou kunnen zijn om in het mensenpark de ruimte en de waterlopen zodanig in te rich-ten dat “noodweerbuffers” of overloopgebieden ontstaan. Kostenefficiënt doordat buizen met een kleinere diameter gebruikt zouden kunnen worden en bovendien minder “graafwerk” verricht hoeft te worden doordat een deel van het ondergrondse “afvoertraject” komt te vervallen.Maar meer water in het park is ook een uitkomst wanneerwe te maken krijgen met een ander effect ten gevolge vanklimaatverandering. Het ligt zoals gezegd in de lijn derverwachting dat er meer tropische dagen zullen komen.Deze extreme temperaturen hebben verschillende negatieve effecten. De belangrijkste daarvan is wel de schadelijkheid voor de gezondheid, met name voor kwetsbare groepen zoals ouderen. En juist in de binnensteden zullen deze tropische temperaturen meer voorkomen; het zogenaamde heat island effect. Door meer ruimte voor water in het mensenpark te creëren zullen de temperaturen op zomerse en tropische dagen minder extreem zijn omdat van water een verkoelend effect uit gaat. Het mensenpark kan, met het totale wateropper-vlak van 3 hectare, voor een verkoelend effect in de binnen-stad zorgen.

Deel 3 / Energielandschappen in de praktijk

Energiekaart.

Waterzuiveringen berging.

Het park als duurzaam energiesysteemEen belangrijk element in de ontwerpvraag betreft duur-zaamheid. Het ontwerpteam heeft op dit aspect nadrukke-lijk gekeken naar het energieaspect. Daarbij is nu eens niet ingestoken vanuit de vraag: ”Hoeveel energie is er in het gebied nodig?” Er is voor gekozen het energievraagstuk te benaderen vanuit het perspectief hoeveel energie er opde hoofdstraatlocatie kan worden opgewekt. Met anderewoorden: ”Hoeveel aanbod kunnen we creëren?” Dezebenadering is dus niet reactief maar proactief en gaat uitvan creatie van “meer” in plaats van genoegen nemen met“voldoende”. Juist ook omdat nog niet duidelijk is welkefuncties en dus ook welke hoeveelheid energie er nu enin de toekomst in het mensenpark nodig zal zijn, is degekozen “aanbodbenadering” niet alleen uitdagendmaar ook nog eens functioneel.

Een energieoverschot?Geen energietekort maar een overvloed aan energie in het mensenpark. Het klinkt in eerste instantie misschien gek, maar is dat wel zo? Bij het nalopen van de mogelijkheden die er in potentie in het mensenpark zijn om (duurzame)

energie op te wekken ontstond al snel onderstaande lijst. En dan laten we vanwege de investeringen, de toepas-sing van geothermie, dat in potentie erg veel energie (warmte) oplevert, nog maar even buiten beschouwing.

Energie uit energieleverende gebouwenDoor toepassing van de nieuwste inzichten en doorenergiezuinig te bouwen zullen gebouwen nog nauwe-lijks energie gebruiken. Daarbij komt nog dat de gebou-wen door toepassing van duurzame energiesystemen zelf ook energie opwekken, bijvoorbeeld door toepassing van zonnepanelen. Het deel van de opgewekte energie dat niet direct in de gebouwen zelf hoeft te wordenverbruikt, kan aan het mensenpark “gegeven worden”.

Energie (restwarmte) uit de vlinderkasDe (vlinder)kas zou in het mensenpark behoudenmoeten blijven en nuttig worden toegepast. De warmte die in het gebouw opgewekt wordt kan binnen, afhanke-lijk van de functie, nuttig worden ingezet. De restwarmte die dan overblijft kan aan het water gegeven worden, dat als opslagmedium van warmte kan dienen.

270

Deel 3 / Energielandschappen in de praktijk

271

Energie uit een biomassacentraleHet in bedrijf nemen van een biomassacentrale op de hoofd-straatlocatie zou ook voor duurzame energieproductie in het gebied zorgen. De biomassa waarmee zo’n installatiegevoed zou kunnen worden komt vrij uit de oeverbeplantingen openbaar groen in het mensenpark zelf. Een eerste schattingleert dat de omvang van deze stroom biomassa een biomassa-centrale kansrijk maakt. Deze stroom zou aangevuld kunnenworden door de biomassa die vrijkomt bij het onderhoud enbeheer van het openbaar groen in de gemeente Emmen éningezameld gft-afval.Door de biomassacentrale in (de kelders van) het nijlpaardenverblijf te plaatsen kan de geur beheerst worden en wordt geen afbreuk gedaan aan de parkachtige structuur en groene omgeving van de hoofdstraatlocatie.

Restwarmte van het Emmtec Industry & Business ParkOp het bedrijventerrein Emmtec Industry & Business Park is sprake van een overschot aan restwarmte. De nuttige toepassing van deze restwarmte is daarom vaker onderwerp van onderzoek geweest. Met de aan-

Robbenbadof verwarmd openluchtbad?

leg van een leiding voor transport van die restwarmte van het Emmtec terrein naar het mensenpark, zou nog meer energie in het gebied kunnen worden gebracht.

Mini-waterkrachtcentralesUitgaande van het idee dat in het mensenpark water-stromen als levensaders het gebied doorkruisen, waarom zouden er dan geen mini-waterkrachtcentrales kunnenworden ingepast? Door middel van stuwen worden de waterstromen beheerst en ontstaan verschillende water-gebieden/zones waartussen sprake is van een verval. Dit verval is nodig voor het kleinschalig opwekken van duurzame energie in mini-waterkrachtcentrales.

Mini-windmolensMini-windmolens krijgen een plek tussen de Afrika savanne en de vlinderkas. In die zone fungeren ze als waterpomp/ gemaal waarmee het water uit de lagere watersystemen/ zones weer teruggepompt kan worden naar de zones die eerder en hoger in het systeem liggen. Daardoor blijft de noodzake-lijke stroming voor de mini-waterkrachtcentrales op gang. En natuurlijk, wanneer het mensenpark haar definitieve vorm heeft en functies hun plek krijgen, bruist het er ook figuurlijk van de energie door al die mensen die er zullen zijn!

Wat te doen met een energieoverschot?Het blijkt dus dat het mogelijk is een overvloed aan duur-zame energie in het mensenpark te creëren. Dit biedt ongekende kansen waarvan in situaties van een energie-tekort alleen maar gedroomd kan worden.

WaterzuiveringMet de restwarmte van de nieuw te bouwen woningen langs de noordzijde van het mensenpark en de restwarmte van de vlinderkas kan het water aan de noordrand van het mensen-park in dit gedeelte van het park opgewarmd worden. Deze warmte kan als katalysator dienen voor het water-zuiveringsproces van het helofietenfilter in de rietzone.

Aquacultuur mogelijk te makenDoor het water nog verder op te warmen en desgewenst verder te zuiveren kunnen in “de kweekvijver zone” dusdanige omstandigheden gecreëerd worden dat daar aquacultuur mogelijk zou kunnen zijn. Hoe zou de Emmense garnaal of Emmener (rivier)kreeft smaken?

Een verwarmd openluchtbadDe hoeveelheid warmte en energie die in potentie in het mensenpark vrij kan komen is zo groot, dat het niet vreemd is om na te denken over een verwarmd buiten zwembad.

272

Deel 3 / Energielandschappen in de praktijk

273

Een ijsbaanNaast verwarmen, kan energie ook ingezet worden om te koelen. Een ijsbaan in het mensenpark zou haalbaarmoeten zijn. Het water van de ijsbaan kan in eerste fase afgekoeld worden door het onttrekken van warmte met een warmtewisselaar. De verdere afkoeling tot “ijswaarden” zal gebeuren door koelmachines, die voorzien worden van energie uit de biomassacentrale.

Het park: een plek voor wonen, werken én recreëren Een mensenpark, wat gaat daar nou gebeuren? In de toekomst kijken blijft moeilijk maar mensen zullen toch altijd wel blijven wonen, werken en recreëren. Deze elementen komen dan ook zeker terug in het mensenpark.

Wonen: duurzaam én passendDe kernwaarden van de toekomstige woningen in het mensenpark zijn: ruim, hoge kwaliteit, duurzaam en energiezuinig, zo mogelijk energieleverend. De woningen in dit plan zijn voorzien langs de rand van het mensenpark zodat het open karakter van dit gebied behouden blijft. Dat betekent ook dat rekening wordt gehouden met het

woningen aan de andere zijde van het park zouden deze gebouwen als volgt gebouwd moeten worden: Eén bouwlaag hoog gelegen aan het park oplopend tot drie bouwlagen rich-ting het centrum. In deze buurt ontstaat een gemeenschap van creatievellingen zoals vormgevers, interieurontwerpers, architecten etc. Een evenwicht van startende ondernemers en gevestigde bedrijven maakt een eerlijke verdeling en betaal-baarheid van de bedrijfsruimtes met woonruimtes mogelijk.

Naast creativiteit ontstaan er ook kansen voor bedrijvigheid rondom het thema voedsel. De voormalige vlinderkas kan in gebruik worden genomen als groentekas. In een tijd waarin ons voedsel soms duizenden kilometers heeft afgelegd voordat het op ons bord ligt en waarin kinderen steeds vaker denken dat voedsel in een fabriek wordt gemaakt brengt deze groente-kas in de stad het voedsel weer dichter bij de mensen. Hetvoedsel dat in het mensenpark gekweekt en geteeld wordt kan rechtstreeks aan de horeca in het mensenpark (zoals het safaripaviljoen) en de horeca in Emmen geleverd worden. Eennieuwe lokale specialiteit ontstaat en de letterlijke korte lijnentussen “boer en consument” zijn positief. Al is het alleen alvoor ons klimaat, vanwege de geringe transportafstand endaarmee geringere CO2-belasting van de producten.

Sleëen vanaf de savanna.

uitgangspunt dat er geen hoogbouw komt, dus maximaal drie bouwlagen hoog. Bovendien zijn de woningen voor-zien op plekken waar in de oude dierentuin ook gebouwen stonden; er wordt dus gebouwd op de bestaande footprint.Aan de spoorzijde van het park zouden zo’n 53 terraswoningen op hun plek staan. Met hun “dichte” wand naar de spoorzijde gericht en de open terraszijde naar het park worden plaatsing en eigenschappen van de woningen ideaal gecombineerd in relatie tot hun omgeving. Afscherming van geluid vanafde spoorzijde en open naar de rustige en groene parkzijde.Aan de noordrand van het mensenpark zou een mooie rij van 19 urban villa’s met aan de kop 1 appartementencomplex met 8 wooneenheden geplaatst kunnen worden. En aan de zuid-zijde zou voor nog eens 9 van diezelfde urban villa’s plek zijn.En bij de speeltuin (gelegen aan de zuidzijde van het mensenpark) die behouden blijft, is plek voor een complex met 18 seniorenwoningen. Daarmee ontstaat een mooie mix van woningtypen voor verschillende doelgroepen.

Werken: creativiteit en voedselAan de westzijde van het mensenpark, op de plek van de entree van het huidige dierenpark, wordt ruimte gemaakt voor creatieve bedrijvigheid. Als spiegelbeeld van de terras-

Recreëren: voor ieder wat wilsIn het mensenpark is voor iedereen een plekje. Je kunt er altijd wel iets, of juist niets doen, zowel zomer als winter. Wat te denken sleeën vanaf de savanne? Of schaatsen over bevroren waterpartijen in het park of op de kunstijsbaan? Liever rustig vissen, door de botanische tuin wandelen of een hapje eten (van de nieuwe lokale specialiteit rivierkreeft) of een drankje drinken? Op een zomerse dag verkoeling zoeken in de schaduw van de bomen of in het water. Of over het water door het park kanoën en waterfietsen? Iedere dag even sportief baantjes trekken in het verwarmde openlucht zwembad? Misschien wel gewoon met een picknickmand naar de savanne en een bal mee. En dan staan hier nog niet al die spontane of georganiseerde, kleine of grote activitei-ten en evenementen die in deze groene en blauwe stadsoase gaan plaatsvinden. Kortom mogelijkheden te over maar één ding is helder: ’Water en de savanne dat zijn dé trekkers”.

Rondvaart in het mensenpark, droom ofwerkelijkheid? Stel je voor het is 23 mei 2020. Precies 10 jaar na de presen-tatie van de resultaten van dit ontwerpatelier. Je stapt in een door zonne-energie aangedreven fluisterbootje om

274

Deel 3 / Energielandschappen in de praktijk

275

een tocht door de verschillende gebieden/zones van hetmensenpark te maken.

De boottocht begint in de botanische tuin die er vanaf het water prachtig uit ziet. Terwijl je doorvaart naar de rietzone zie je in het noorden de rand van het park met een aantal urban villa’s. De rietzone is in feite één groot helofieten-filter dat het water zuivert. Dit wordt vergemakkelijkt doordat restwarmte uit de urban villa’s en de voormalige vlinder- en huidige groentekas in het water wordt gebracht

en zo als katalysator in het zuiveringsproces fungeert. Omdat het water na de rietzone schoon en warm is, is het volgende gebied ingericht voor de kweek van de Emmer kreeft, de lokale specialiteit. Je krijgt er trek van en besluit het bootje aan te leggen bij de steiger van Leisure Island. Toch leuk dat het oude safari restaurant behouden is en nu aan het water ligt. Terwijl je geniet van een vers opgediende Emmer kreeft, geniet je van het uitzicht op de ijsbaan met daar weer achter de savanne waar het op deze mooie dag druk is met mensen die de ontspanning van deze groene plek opzoeken. In de verte

hoor je ook nog geluiden vanuit het verwarmde openluchtbad dat aan de andere kant van het safari restaurant ligt. Voldaan stap je weer in je bootje om verder door te varen naar de zone waarin het water weer wat af kan koelen voordat het het park verlaat. Je groet een paar vissers, die hier hun stekje hebben gevonden om een lekker visje te vangen. Op deze plek kijk je ook altijd graag naar de fraaie terraswoningen met hun groene daken en wanden die aan de spoorzijde van het park zijn gebouwd. Dan begin je aan de terugvaart via het gebied dat in de volksmond Close the Loop wordt genoemd. Dankzij de ruimte die hier voor noodbuffers is gecreëerd zijn je voeten droog gebleven tijdens die hoosbuien die er de afgelopen jaren steeds vaker waren. Aan bakboord zie je “de creatieve wijk” en verbinding naar het centrum van de stad. En zo beland je uiteindelijk weer in de botanische tuin waar je je tocht begon.

Wat moet dat kosten?Bij ieder idee of concept wordt vroeg of laat de vraag gesteld:”Wat kost het?” Daarom is tijdens het ontwerpatelier, voor zover mogelijk, al voorzichtig gerekend aan een grondex-ploitatie. Bij deze berekening zijn aannames gemaakt dievoor een deel afkomstig zijn uit de originele berekeningendie KuiperCompagon heeft uitgevoerd. Daaraan zijn nieuwekosten en kengetallen gekoppeld voor zover beschikbaar enbruikbaar in deze fase van het ontwerp.

De eerste uitkomsten van de berekeningen die tijdens hetontwerpatelier zijn uitgevoerd aan het bedachte conceptlieten de mogelijkheid van een positieve balans vande grondexploitatie zien.

In de berekening zijn civieltechnische kosten meegenomen. Uitgangspunt voor die kosten zijn het behoud van de huidige ruimtelijke- en infrastructuur. Dit maakt lage bouw- en woon-rijp-maak kosten mogelijk. Deze lage kosten vallen weer weg tegenover de hoge kosten om waterpartijen te verbinden en de ruimte voor water uit te breiden en oevers aan te leggen. Daarbij rekenend met een totaal wateroppervlak van 3 hectare.

Ook kunstwerken, zoals een toegangsbrug naar het mensen-park en duikers waardoor het water onder de voet- en fiets-paden wordt doorgeleid zijn meegenomen. Kosten voorparkeren zijn daarentegen niet meegenomen in de bereke-ning vanwege het ontbreken van informatie over omliggende capaciteit en de gewenste parkeernormen. Zelfkritisch zijndemoet wel een aantal opmerkingen geplaatst worden: Eendegelijk woningmarktonderzoek voor de onderbouwing van

de in het ontwerp gekozen woningtypen en opbrengsten was niet voor handen. Deze opbrengsten vormen zeker in deze economisch zware tijden een belangrijke risicofactor. Een woningmarktonderzoek is dan ook een belangrijke stap om het opbrengstpotentieel in het gebied te bepalen.Uitgangspunt voor de woningen is ruim/hoge kwaliteit/duurzaam en energiezuinig en mogelijk energie-produce-rend. Vandaar de hoge bouwkosten. Idealiter vertalen deze voordelen zich in hoge opbrengsten. Reëel kan dit tegenvallen.De berekening betreft een grove schatting op basis van stan-daard civiele kosten. De inrichting van het gebied en de functiedie het water in het gebied krijgt is alles behalve standaard.Grondig onderzoek naar de uit te voeren activiteiten en bij-behorende investeringen voor de ideeën en concepten voorhet mensenpark is cruciaal. Zeker waar het de complexe,maar kansrijke wateropgave betreft.

Het laatste woord is aan de opdrachtgeverVoorgaande concepten, visies en creaties zijn in 2,5 dagtijdens het ontwerpatelier aan het collectieve brein van hetontwerpteam ontsproten. Dit bracht wethouder Ton Sleeking,verantwoordelijk portefeuillehouder in de gemeente Emmentot de volgende reactie:

“Ik ben aangenaam verrast door de onverwachte combinatiesdie in de suggestie liggen, die laten zien dat verbinden winstkan opleveren; zeker één van de bouwstenen waar in een laterefase nadrukkelijk naar gekeken moet worden. Bewondering voor een resultaat dat in zo korte tijd tot stand is gekomen.Hulde aan de creativiteit!”