47
Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/2, Winter 2013, p. 89-135, ANKARA-TURKEY VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE KAZASI ÖRNEĞİ (1455-1575) Murat HANİLÇE * ÖZET Toplumların kültür hazineleri içerisinde önemli bir paya sahip olan yer adları, ait oldukları toplumların hafızalarını canlı tutar ve kültürün geçmişten geleceğe aktarılmasında önemli rol oynar. Bir ulusun dil, tarih ve coğrafi özellikleri âdeta bu adlarda hayat bulur. Bu makalede 1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adları, arşiv kayıtlarına göre ele alınmıştır. İlk olarak, Zile kazasının kısa bir tarihi verilip kazaya bağlı nahiyelerin günümüzdeki yerleri ortaya konmuştur. Zile adı üzerinde durulduktan sonra kazadaki yer adları çevre ve insanla ilgili özelliklere göre toponomi biliminin metotları çerçevesinde sınıflandırılmıştır. Çalışmanın amacı Zile yer adlarını tespit edip Tokat, Yozgat ve Çorum ili yer adlarının kökenlerine katkı sağlamaktır. Çalışmanın çerçevesi, büyük ölçüde, XV ve XVI. yüzyıla ait mufassal tahrir defterlerine dayalı olarak çizilmiştir. XV. ve XVI. yüzyıllarda Zile kazası ve bu kazaya bağlı 7 nahiyede mufassal tapu tahrir defterlerine kaydedilen toplam 557 yerleşim birimi bulunmaktadır. Bu toplamın 13’ü Zile kaza merkezindeki mahallelerden, 188’i köylerden, 339’u mezralardan, 1’i kaleden, 8’i kışlaklardan, 1’i yaylaklardan, 6’sı merkez ve 1’i ise mezra grubundan meydana gelmektedir. 6 merkezden 1’i mezra grubuna aitken 5’i nahiye merkezi konumundadır. Zile kazası dâhilinde aslında 3 kale olup bunlardan Halka-i Hass nahiyesindeki Ağcakale, kale olarak defterlere kaydedilmişken Karahisar-ı Behramşah kalesi nefs-i nahiye ve Danişmend-i Bahşayiş kalesi ise Karadiğin mezrası ile beraber köy (karye) olarak belirtilmiştir. Mezra, yaylak ve kışlaklar genellikle geçici ya da mevsimlik yerleşim birimleri sayılmakla beraber özellikle 1575’de bu mezralardan bazılarının nüfus barındırdıkları tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Zile, Acacı ve Özi Kavağı, Halka-i Hass, Hüseyinabad, Karahisar-ı Behramşah, Kızılkünbed, Kuştaş, Meşhedabad, Yeni Müslüman, toponimi, yer adı. * Öğr. Gör. GaziosmanpaĢa Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, El -mek: [email protected]

VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

  • Upload
    others

  • View
    5

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Turkish Studies - International Periodical For The Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013 p 89-135 ANKARA-TURKEY

VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA TUumlRK YER ADLARI ZİLE KAZASI OumlRNEĞİ (1455-1575)

Murat HANİLCcedilE

OumlZET

Toplumların kuumlltuumlr hazineleri iccedilerisinde oumlnemli bir paya sahip olan yer adları ait oldukları toplumların hafızalarını canlı tutar ve kuumlltuumlruumln geccedilmişten geleceğe aktarılmasında oumlnemli rol oynar Bir ulusun dil tarih ve coğrafi oumlzellikleri acircdeta bu adlarda hayat bulur Bu makalede 1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adları arşiv kayıtlarına goumlre ele alınmıştır İlk olarak Zile kazasının kısa bir tarihi verilip kazaya bağlı nahiyelerin guumlnuumlmuumlzdeki yerleri ortaya konmuştur Zile adı uumlzerinde durulduktan sonra kazadaki yer adları ccedilevre ve insanla ilgili oumlzelliklere goumlre toponomi biliminin metotları ccedilerccedilevesinde sınıflandırılmıştır Ccedilalışmanın amacı Zile yer adlarını tespit edip Tokat Yozgat ve Ccedilorum ili yer adlarının koumlkenlerine katkı sağlamaktır

Ccedilalışmanın ccedilerccedilevesi buumlyuumlk oumllccediluumlde XV ve XVI yuumlzyıla ait mufassal tahrir defterlerine dayalı olarak ccedilizilmiştir XV ve XVI yuumlzyıllarda Zile kazası ve bu kazaya bağlı 7 nahiyede mufassal tapu tahrir defterlerine kaydedilen toplam 557 yerleşim birimi bulunmaktadır Bu toplamın 13rsquouuml Zile kaza merkezindeki mahallelerden 188rsquoi koumlylerden 339rsquou mezralardan 1rsquoi kaleden 8rsquoi kışlaklardan 1rsquoi yaylaklardan 6rsquosı merkez ve 1rsquoi ise mezra grubundan meydana gelmektedir 6 merkezden 1rsquoi mezra grubuna aitken 5rsquoi nahiye merkezi konumundadır Zile kazası dacirchilinde aslında 3 kale olup bunlardan Halka-i Hass nahiyesindeki Ağcakale kale olarak defterlere kaydedilmişken Karahisar-ı Behramşah kalesi nefs-i nahiye ve Danişmend-i Bahşayiş kalesi ise Karadiğin mezrası ile beraber koumly (karye) olarak belirtilmiştir Mezra yaylak ve kışlaklar genellikle geccedilici ya da mevsimlik yerleşim birimleri sayılmakla beraber oumlzellikle 1575rsquode bu mezralardan bazılarının nuumlfus barındırdıkları tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler Zile Acacı ve Oumlzi Kavağı Halka-i Hass Huumlseyinabad Karahisar-ı Behramşah Kızılkuumlnbed Kuştaş Meşhedabad Yeni Muumlsluumlman toponimi yer adı

Oumlğr Goumlr GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Fen Edebiyat Fakuumlltesi Tarih Boumlluumlmuuml El-mek murathanilcegopedutr

90 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

THE SIGNATURE ON HOMELAND TURKISH SETTLEMENT NAMES A CASE STUDY OF ZILE (1455-1575)

ABSTRACT

Settlement names having an important place in the cultural treatures of societies keep alive the memories of their own societies and play an important role in the transfering of the culture from the past to the future Linguistic historical and geografical characteristics of a nation are enlivened in these names In this article settlement names of the district of Zile are examined according to archive documents between 1455 and 1575 Firstly a short history of the district of Zile was given and the present-day places of the sub-districts attached to the district were determined After the examination of the name of Zile (Zela) the settlement places in the district were classified according to the charateristics corcerned with environment and people in the framework of the methods of toponimy science The aim of the article is to determine the settlement places of Zile and provide contribution with the origines of the settlement names of the provinces of Tokat Yozgat and Ccedilorum

The framework of the study is drawen to a great degree as being based on the the XV and XVIth century detailed tahrir registers During the XV and XVIth centuries there are a total of 557 settlement places recorded in detailed tahrir registers in the district of Zile and 7 sub-districts attached to this district This total consists of 13 quarters attached to the center of the district 188 villages 339 hamlets 1 fortress 8 sheltered places 1 mountain pasture 6 centers and 1 group of hamlets One of the 6 centers is belonged to 1 group of hamlets the other 5 centers are the sub-district centers In reality there are 3 fortresses in the district of Zile These are Ağcakale fortress in the sub-district of Halka-i Hass Karahisar-ı Behramşah fortress in the sub-district of Karahisar-ı Behramşah and Danişmend-i Bahşayiş fortress together with the hamlet of Karadiğin Although hamlets mountain pastures and sheltered places are counted as temporary or seasonal settlement places in general some of these hamlets is determined to have population in the year of 1575

Key Words Zile Acacı ve Oumlzi Kavağı Halka-i Hass Huumlseyinabad Karahisar-ı Behramşah Kızılkuumlnbed Kuştaş Meşhedabad Yeni Muumlsluumlman toponimy settlement name

1 GĠRĠġ

VeriliĢinde pek ccedilok etkenin bulunduğu yer adları bir coğrafyanın toprak parccedilasının oraya yerleĢen halklar tarafından vatanlaĢtırılmasının ilk ve en oumlnemli aĢamasını teĢkil eder (Akar 2006

51) Gerccedilekten de insanlar uumlzerinde yaĢadıkları ve hacirckimiyet kurdukları sahalardaki yerleĢmelere

isim verirken yerleĢmenin bulunduğu yerin fizikicirc oumlzelliklerinin yanısıra beĢericirc ve iktisadi oumlzelliklerini de dikkate almakta ve o yerleĢmeye kendi dil kuumlltuumlr oumlrf ve acircdetlerine en uygun

isimleri vermektedir Bu sebeple yerleĢmenin coğrafi tarihicirc ve genel karakterini tanımada rol

oynayan yer adlarının oumlnemi buumlyuumlktuumlr (Ġbret 2003 53)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 91

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Oumlzel adlar ve oumlzellikle kiĢi adlarını inceleyen bilim dalı onomastik bu bilimin yer adları ile

uğraĢan alt kolu ise toponimidir1 (Yediyıldız 1984 s 25) Batıda adbilimin bir alt kolu olarak

geliĢmeye baĢlayan yer adları bilimi yalnızca dilbilimin konusu olarak kalmamıĢ tarih sosyoloji

antropoloji biyoloji gibi değiĢik bilim dallarının da ilgilendikleri bir alan haline gelmiĢtir Tarih

boyunca değiĢik kuumlltuumlrlerin yerleĢme ve geccedilit alanı olmuĢ olan uumllkemizde ise toponomi ccedilalıĢmaları

1920‟lerden itibaren baĢlamıĢ ve bu alanda birccedilok araĢtırma eseri kaleme alınmıĢtır (Ġnan 1987 Eren 1965 Baykara 1988 Budak 2001 Sakaoğlu 2001) 1984 yılında Tuumlrk Yer Adları

Sempozyumu duumlzenlenmiĢ ve burada yer adları ile ilgili birccedilok sorun ve ccedilalıĢma youmlntemi konunun

uzmanları tarafından dile getirilmiĢtir Bildiriler ve makaleler dıĢında Tuumlrkiye‟deki yer adları ile ilgili lisansuumlstuuml duumlzeyde ccedilalıĢmalar da her geccedilen guumln artmaktadır (Kurgun 2002 Palancı 1996

ġenel 2003 Yıldırım 2006) Ancak bu ccedilalıĢmalar genellikle Tuumlrk Dili ve Edebiyatı boumlluumlmleri

tarafından yapılmakta olup genellikle mevcut yer isimleri uumlzerine odaklanmaktadır Bu ccedilalıĢmalara ek olarak Osmanlı arĢiv belgelerinden yola ccedilıkılarak yapılacak geniĢ ccedilaplı ccedilalıĢmalara ihtiyaccedil

duyulmaktadır Kronik tarih kitapları seyahatnameler Ģerbdquoiyye sicilleri ve benzeri kıymeti haiz

kaynaklar Tuumlrkiye yer adları konusunda yeterince seferber edilememiĢtir Bu tarihicirc kaynakların

yalnız sınırlı bir kısmı bazı araĢtırmacılar tarafından incelenmiĢtir (Sarı 2000 Accedilıkgoumlz 2004)

Boumllgesel bir ccedilalıĢma niteliği taĢıyan bu makalede Orta Anadolu‟nun kuzeyinde yer alan

Sivas eyaleti merkez sancağına bağlı Zile kazasındaki yer adları ele alınacaktır Boumllge 1071

Malazgirt zaferinden guumlnuumlmuumlze kadar kesintisiz olarak Tuumlrk yerleĢim alanı olması nedeniyle Anadolu‟daki Tuumlrk kuumlltuumlruumlnuumln en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından oumlnemlidir

CcedilalıĢmanın ana kaynakları 1455-1600 doumlnemini kapsayan 1455 1520 ve 1575 yıllarına ait tapu-

tahrir defterleridir2 15-16 yuumlzyıllardaki bu yer adlarının guumlnuumlmuumlzde ne kadarının mevcut

olduğunu tespit etmek iccedilin ĠccediliĢleri Bakanlığı tarafından 1928‟de basılan ldquoSon TeĢkilat-ı Muumllkiyede Koumlylerimizin Adlarırdquo ile 1933‟te yayımlanan ldquoKoumlylerimizrdquo isimli genel kitaplara Tokat Ġl

yıllıklarına ve modern haritalara muumlracaat edilmiĢtir Adı geccedilen defterlerdeki yerleĢme yerleri (koumly

mezraa kıĢlak ve yaylak) adları kelime yapıları ve koumlkenleri guumlnuumlmuumlzde idari olarak bağlı oldukları il ve ilccedile merkezleri bakımından tablolaĢtırılmıĢtır AĢağıda bu tablo ccedilerccedilevesinde Zile

boumllgesinin yer adları oumlnce kelime yapısı ve koumlken accedilısından değerlendirilmiĢtir Ardından yer adları

kategorilere ayrılarak herbir kategorideki isimler hakkında değerlendirmelerde bulunulmuĢtur Ayrıca buumltuumln bu değerlendirmelerin daha iyi anlaĢılabilmesi ve kıyaslamalar yapılabilmesi iccedilin

ekler kısmında 1455-1600 doumlnemi Zile kazası yer adları listesine de yer verilmiĢtir

2 ZĠLE KAZASI YER ADLARI

Zile geccedilmiĢten guumlnuumlmuumlze Anziliya Zelid Zela Gazala Silay ve Karkariye gibi adlar almıĢtır Bunlardan Zelitis‟in Persler doumlneminde Zile‟yi de iccediline alan bir boumllge olduğu oumlne

suumlruumllmektedir Zile (Zela) adı3 kutsal yol ya da geccedilit anlamında Sila yani S(wa)-ila (Luwi dili)

kelimesinden tuumlremiĢ de olabilir (Umar 1993 825)

1 Onomastiğin yer adları dıĢında baĢka alt dalları da bulunmaktadır Antroponimi Ģahıs adlarıyla hidronimi ise deniz nehir goumll gibi su adlarıyla ilgilenmektedir Kuumltuumlkoğlu M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul s15 2 BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2 s241-362 BOA TD 79 s191-303 TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12 s 126a-210b 3Zile geccedilmiĢten guumlnuumlmuumlze Anziliya Zelid Zela Gazala Silay ve Karkariye gibi adlar almıĢtır Bunlardan Zelitis‟in Persler doumlneminde Zile‟yi de iccediline alan bir boumllge olduğu oumlne suumlruumllmektedir Bu konudaki tartıĢma iccedilin Bk Altındal B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul s 45 Zile adıyla ilgili farklı bir yorum da Charles Textier tarafından yapılmıĢtır Textier‟e goumlre Bitinya Krallarından Nicomede‟nin oğlu Zielas bu boumllgeye hacirckim olmuĢ ve Pont memleketindeki boumllge adını bundan almıĢtı Bk Textier C (2002) Kuumlccediluumlk Asya Cilt 3 ccedilev Ali Suat Ġstanbul s 163 168 ve 169 Zile muumlftuumllerinden Arif Kılıccedil ise Zile Kalesinin Roma kumandanlarından Sula tarafından yapıldığını oumlne

suumlruumlp ismi bu kumandana dayandırma gayretinde olmuĢtur DaniĢmendliler doumlneminde adının ldquomuumlbarek vatanrdquo

92 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Anadolu‟da eski bir yerleĢim merkezi olan Zile‟nin MOuml 1900 yıllarında Ninova Melikesi

Semiramis tarafından kurulduğu duumlĢuumlnuumllmektedir4 Sırasıyla Hititler Frigler ve Pontus

egemenliğinde yaĢayan Zile Ģehri daha sonra Roma Ġmparatorluğu‟nun Anadolu‟daki oumlnemli

merkezlerinden biri haline gelmiĢtir5 Roma Ġmparatorluğu‟nun ikiye ayrılmasına bağlı olarak Zile

395‟te Doğu Roma sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır 1071 Malazgirt Zaferi‟nden kısa bir suumlre sonra

Zile‟de guumlnuumlmuumlze kadar kesintisiz bir Ģekilde devam edecek Tuumlrk egemenliği baĢlamıĢtır6

1398‟de Osmanlı padiĢahlarından Yıldırım Bayezid‟in Kacircdı Burhanettin Devleti‟ne son

vermesiyle Zile Osmanlı idaresi altına girmiĢtir (Goumlkbilgin 1979 404) Osmanlı Devleti 1413

yılında Anadolu ve Rumeli Beylerbeyliği‟nin yanında uumlccediluumlncuuml bir idari birim olarak Rum Beylerbeyliği‟ni kurunca Zile de bu eyalete dacirchil edilmiĢtir (ġimĢirgil 1989 290ndash291) Zile 1455

tarihli tahrir defterinde nahiye olarak geccedilmekte ancak merkezi nefs-i Ģehr olarak goumlsterilmektedir

1520 ve 1575 tarihli defterlerde ise Sivas livasına bağlı kaza olarak anılmaktadır XVI yuumlzyıl

iccedilerisinde Zile merkezinde 13 mahalle ve 39 koumly ile 17 mezra bulunduran bir kazadır Ayrıca kazaya bağlı 8 nahiye bulunmaktaydı 17 yuumlzyılda Sivas‟a bağlı bir sancak haline getirilen Zile

1847 yılından itibaren Amasya‟ya bağlı bir kaza olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır (Sezen 2006

538)1880‟de ise sancaklık statuumlsuuml kazanan Tokat‟a bağlanan Zile kazası guumlnuumlmuumlze kadar bu oumlzelliğini korumuĢtur (Accedilıkel 2004 333-334) 15 ve 16 yuumlzyıllarda Zile kazasını oluĢturan

nahiyeler Ģunlardır

Acacı7 ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Ġncelen doumlnemde 1 nefs 24 koumly ve 26 mezra adı tespit

edilen nahiye guumlnuumlmuumlzde Yozgat iline bağlı KadıĢehri8 ile Ccedilekerek ilccedilesi ve bu ilccedilelerin kırsalını

kapsamaktaydı Nahiye sınırları iccedilerisinde bulunan KadıĢehri koumlyuuml KadıĢehri ve Hacıkoumly koumlyuuml ise

Ccedilekerek ilccedile merkezlerinin ccedilekirdeğini oluĢturmuĢtur

anlamında Sılay olarak korunduğu ve yine Ģehre Karkariye adı verildiği de Kılıccedil tarafından belirtilmiĢtir Arif Kılıccedil‟tan naklen Bk Altındal age s 46 Ġncelediğimiz defterlerden 2 numaralı Tapu Tahrir defterinde ise Zili Ģeklinde anılmıĢ olup diğer defterlerde accedilık bir Ģekilde Zile adına rastlanmaktadır Evliya Ccedilelebi de seyahatnamesinde Zili adına nispetle Tuumlrklerdeki halı kilime ldquozilirdquo dendiği boumllgede dokumacılığın yaygın olmasına dayanarak Ģehrin adının buradan geldiğini

dile getirmiĢtir Bk Altındal B (2011) age Ġstanbul s 180 4 Strabon (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul s 55-56 Ancak Zile‟ye 25 km uzaklıktaki MaĢathoumlyuumlk‟te yapılan kazılar sonucunda elde edilen bulgular Zile‟nin tarihinin daha eskilere dayandığını ortaya koymuĢtur Bk Altındal B (2011) age s 19 5 Zile‟nin Tuumlrk egemenliğine kadar geccedilirdiği doumlnemler hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Meral Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık s 17-18 Kılıccedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17 6 Atalar M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307 1071‟de Tuumlrklerin Anadolu‟da yerleĢme amaccedillı fetihlerinin baĢlamasıyla beraber Zile DaniĢmendliler tarafından fethedilmiĢtir Zile‟nin DaniĢmendliler tarafından fethi tarihiyle ilgili ccedileĢitli goumlruumlĢler ortaya

sunulmakla beraber Ģehrin fetih tarihinin 1074 olması kuvvetli bir ihitimaldir Bk SevimA (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 82-83 1166‟da Nizameddin Yağıbasan‟ın oumlluumlmuuml uumlzerine tekrar Bizans egemenliğine geccedilen Ģehir kısa suumlre sonra Tuumlrkiye Selccediluklu Sultanı II Kılıccedilarslan tarafından ele geccedilirilmiĢtir ġahin M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset Matbaacılık Tokat s 23Moğolların 1243 Koumlsedağ SavaĢı‟yla Anadolu Selccediluklularını zayıflatmasının ardından Ģehre 1365‟te Eretna Beyliği ve 1381‟de ise Kadı Burhaneddin Devleti hacirckim olmuĢtur Bk ġimĢirgil A (1991) ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Ġstanbul s 231-243 7 Cumhuriyet doumlneminde yapılan idari değiĢiklikler sonucu Acacıhoumlyuumlk adıyla bir koumlye doumlnuumlĢen nahiye 1944‟te

Hacıkoumly‟uumln Yozgat‟a bağlı Ccedilekerek ilccedilesine doumlnuumlĢtuumlruumllmesiyle bu ilccedileye bağlanmıĢtır 30 12 1998 tarihinden itibarense belde huumlviyeti kazanmıĢtır Belde belediye meclisinin ldquoAcacırdquo kelimesinin soumlyleniĢ zorluğunu ve bir mana iccedilermemesini oumlne suumlrerek yaptığı baĢvurular sonucu 2000 senesinde Bakanlar Kurulunun aldığı kararla Acacı ismi kaldırılarak buraya Bayındırhoumlyuumlk adı verilmiĢtir Gerccedilekten de Acacı adının nerden geldiğini ortaya koymak guumlccediltuumlr Boumllgede halk arasında yaygın Acecihoumlyuumlk efsanesine goumlre Aca adı eski tarihlerde burada yaĢayan bir kralın Ece adlı kızına ithafen buraya verilen Ece isminin bozulmuĢ Ģekli olabilir Ayrıntılı bilgi iccedilin bk Koccedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara s 146-149 8 KadıĢehri ilccedilesinin geccedilmiĢ doumlnemleri ve guumlnuumlmuumlzdeki durumu ile ilgili Bk Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi

(tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Ankara s 1-2

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 93

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Halka-i Hass Nahiyesi Merkezi bulunmayan bu nahiye 19‟u koumly 17‟si mezra ve 1‟i kale

olmak uumlzere 37 toplam yerleĢim birimine sahipti Dikmesoumlğuumlt ve Ovacık gibi yaĢayan koumly isimlerine bakıldığında Halka-i Hass nahiyesinin de guumlnuumlmuumlzde Yozgat ili KadıĢehri

9 ilccedilesi

sınırları iccedilerisinde yer aldığı duumlĢuumlnuumllebilir1944‟te Ccedilekerek‟e bağlı bir nahiyeye doumlnuumlĢen KadıĢehri

1990 senesinde Yozgat ili ilccedilelerinden biri olmuĢtur (Sezen 2006 263)

Huumlseyinabad Nahiyesi 46‟sı koumly 142‟si mezra 7‟si kıĢlak ve 2‟si nefs olmak uumlzere toplam 197 koumly ile Zile kazası iccedilerisinde en ccedilok yerleĢim birimine sahip olan Huumlseyinabad 1455

tarihli defterde vilayet 1520 tarihli defterde kaza ve son olarak 1575 tarihli defterde Zile kazasına

bağlı bir nahiye olarak kaydedilmiĢtir Nahiye merkezi Yapa-i Cedid koumlyuumlduumlr Huumlseyinabad guumlnuumlmuumlzde Ccedilorum ili Alaca ilccedilesi sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır Ayrıca bazı mezraları ise Yozgat ili

Sorkun ilccedilesi dacirchilinde bulunmaktadır Huumlseyinabad sınırları iccedilerisinde Alacalar adıyla bir koumly

bulunmakla beraber bu koumlyuumln Alaca adına katkısını ortaya koyacak yeterli veriye ulaĢmamız muumlmkuumln olmamıĢtır Yine 1455 tarihli defterde Huumlseyinabad adı yerine Huumlseyinova adı tercih

edilmiĢtir10

Alaca11

1846‟da Bozok‟a bağlı bir kaza 1867‟de Ccedilorum merkeze bağlı nahiye haline

gelmiĢtir Bu tarihten sonra da Ccedilorum sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır (Sezen 2006 20)

Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi 16 koumlyuuml 82 mezrası 1 kıĢlağı 1 kale va nahiye merkezi ile toplam 101 yer adı tespit edilebilen Karahisar-ı BehramĢah guumlnuumlmuumlzde Yozgat‟ın KadıĢehri ile

Akdağmadeni12

sınırları iccedilerisinde yer almaktadır Selccediluklu doumlnemi tarihicirc kaynaklarında

Karahisarndashı BehramĢah‟a iliĢkin ilk kayıt Sultan I Alacircaddin Keykubad doumlneminde (1220ndash1237) SivasndashKırĢehir kervan yolu uumlzerindeki Karahisarndashı BehramĢah ve youmlresinin Menguumlcek meliki

Nasıreddin BehramĢah‟a Erzincan kentinin teslimi karĢılığında iktacirc olarak verildiğine iliĢkindir

(Oumlzcan 2008 92-93) 17 yuumlzyılda Zile‟ye ve 1846‟da Yozgat‟a bağlı bir kaza iken bu tarihten

sonra kaza vasfını yitirmiĢtir (Sezen 2006 278) Diğer adı MuĢalim kalesi13

olan Karahisar-ı BehramĢah kalesi buguumln Yozgat ili Akdağmadeni MuĢali koumlyuuml sınırları iccedilerisindedir Yeri

konusunda Wittek ayrıntılı bilgi vermektedir14

9 KadıĢehri Ccedilekerek ve Eski (Aydıncık) 1921 yılına kadar Zile sınırları iccedilerisinde kalmıĢ ancak 1921 yılında ccedilıkarılan bir kanunla her ikisi Devecidağı kazası adı altında birleĢtirilip Yozgat sınırlarına katılmıĢtır Bk Bekir Altındal age s 157 10 ġemseddin Sami ve Ali Cevat‟ın kayıtlarına bakıldığında Huumlseyinabad‟ın Zile‟den sonra Yozgat‟a bağlandığı 1919 yılında ise Ccedilorum‟a bağlı ilccedile olduğu anlaĢılmaktadır Bk Yurt Ansiklopedisi Cilt 3 s 2042 11 Ccedilorum ili Alaca ilccedilesinin tarihi seyri ile ilgili daha detaylı bilgi iccedilin Bk GeccedilmiĢten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat s 3-35 12 1815‟e kadar herhangi bir yerleĢmeye sahip olmayan Akdağmadeni bu tarihten itibaren boumllgede guumlmuumlĢ ve kurĢun yataklarının iĢletmeye accedilılmasıyla giderek oumlnem kazanmıĢtır 1830‟da nuumlfusu iyice artan youmlre 1839‟da nahiye 1860‟ta da kazaya doumlnuumlĢtuumlruumllmuumlĢtuumlr Bu accedilıdan bakıldığında araĢtırmamıza konu oluĢturan doumlnemlerde Karahisar-ı BehramĢah‟ın

youmlrede canlılık sahibi olduğu ancak Akdağmadeni‟nin oumlne ccedilıkmasıyla beraber canlılığını yitirdiği de oumlne suumlruumllebilir Bk Yurt Ansiklopedisi Cilt10 s 7651 13 BehramĢah‟la ilgili diğer bir goumlruumlĢ ise onun Birinci Ġzzeddin Keykavus‟un buumlyuumlk beylerinden Emir-i Meclis Mubarizeddin BehramĢah olduğu ve kendi adıyla bilinen kaleyi inĢa ettirdiği Ģeklindedir Kalenin XIII yuumlzyılın ilk yarısında inĢa edildiği ve guumlney kısmının zamanla yerleĢime accedilıldığı da duumlĢuumlnuumllmektedir MuumlĢalim adı yerel bir idarecinin oglu Ali Beyin (oumll 1471) babası ve gerccedilek adı Nusret olan MuumlĢalim‟den gelmektedir Bu boumllge MuumlĢalim ailesinin yıllarca tasarrufunda kalmıĢtır Malikacircne hissesi Karahisardaki Ali ġir zaviyesi ile Karabıyık ve Ağcakoca Zaviyeleri‟ne ait iken divani hisseleri ise Zile (Tokat) zaimi MuumlĢalim‟in suumllalesinden olan ve yukarda adı geccedilen Ali

Bey‟in oğluna ait idi Boumllgenin ahalisi Dulkadirli ġehsuvaroglu Ali Bey‟in tasarrufundaki topraklarda ccedilalıĢan Ccedilongar ve Ulu-youmlruumlk taifelerinden oluĢmaktaydı Bk Arslan L (2005) H 963M 1556 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Goumlre Bozok Sancağırsquonın Ekonomik ve Demografik Yapısı BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Ankara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Ankara s 116 14 Kale eteğindeki ovanın guumlneydoğu kıyısında kaleden 10 km ileride maden ocağı iĢletilen Akdağ vardır Dolayısıyla kale bu kasabanın kuzeybatı youmlnuumlndedir Kale adını yakınındaki MuumlĢalim koumlyuumlnden alır Selccediluklular zamanında Ġkinci Keyhuumlsrev doumlneminde (1236-1246) yaptırılmıĢtır Ancak Wittek ismin nerden geldiğini izah edememiĢtir Bk Wittek P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu Araştırmaları Dergisi Cilt I Konya

s 236-240 Karahisar-ı BehramĢah‟ın tarihi geliĢimi ve Akdağmadeni‟ne doumlnuumlĢuumlmuuml ile ilgili detaylı bilgi iccedilin Bk Yurtlu

94 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Kızılkuumlnbed nahiyesi 13 koumlyuuml 14 mezrası ve 1 yaylakı bulunan Kızılkuumlnbed nahiyesi

buguumln Yozgat ili Ccedilekerek ve Aydıncık ilccedilesi sınırları iccedilerisinde yer almaktadır Hatta bu nahiye sınırları iccedilerisinde yer alan Eski koumlyuuml Aydıncık ilccedilesinin merkezine doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr

15

Meşhedabad Nahiyesi16 koumly 20 nahiye ve 1 nefs olmak uumlzere 37 yerleĢim birimi adı

tespit ettiğimiz MeĢhedabad buguumln Zile sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır Buguumln Yalınyazı Zile

Boztepe beldesine bağlıdır (Altındal 2011 118)

Kuştaş Nahiyesi 8 koumly ve 12 mezra kaydı bulunan KuĢtaĢ buguumln Zile sınırları iccedilerisinde

iğdir nahiyesi ve kırsalını kapsayan bir boumllgedir

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Halen Zile iccedilerisinde bulunan ve eski adını yeni isimleriyle birlikte korumaya devam eden nahiye Yıldıztepe (Boztepe) beldesi ve kırsalını kapsamaktaydı

(Altındal 2011 118)

XV ve XVI yuumlzyıllarda Zile kazası ve bu kazaya bağlı 7 nahiyede mufassal tapu tahrir

defterlerine kaydedilen toplam 557 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bu toplamın 13‟uuml Zile kaza merkezindeki mahallelerden 188‟i koumlylerden 339‟u mezralardan 1‟i kaleden 8‟i kıĢlaklardan 1‟i

yaylaklardan 6‟sı merkez ve 1‟i ise mezra grubundan meydana gelmektedir 6 merkezden 1‟i

mezra grubuna aitken 5‟i nahiye merkezi konumundadır Zile kazası dacirchilinde aslında 3 kale olup bunlardan Halka-i Hass nahiyesindeki Ağcakale kale olarak defterlere kaydedilmiĢken Karahisar-ı

BehramĢah kalesi nefs-i nahiye ve DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesi ise Karadiğin mezrası ile beraber

koumly (karye) olarak belirtilmiĢtir Mezra yaylak ve kıĢlaklar genellikle geccedilici ya da mevsimlik yerleĢim birimleri sayılmakla beraber oumlzellikle 1575‟de bu mezralardan bazılarının nuumlfus

barındırdıkları tespit edilmiĢtir16

Oumlte taraftan Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 7 Acacı ve

Oumlzikavağı‟nda 4 Kızılkuumlnbed‟de 3 ve Huumlseyinabad‟da 10 mezra birden ccedilok mezrayı iccedilinde

barındırmaktadır (Bk Ekler) Ġncelememize konu oluĢturan toplam 557 yer adından 153‟uumlnuumln guumlnuumlmuumlzde yaĢadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr Bunlardan 89 koumly koumly oumlzelliğini suumlrduumlruumlrek buguumlne ulaĢmıĢtır

4 koumly ve 1 mezra ilccedile merkezine doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr 51 mezra koumly olarak varlığını devam ettirmektedir

3‟ten fazla koumly ve 2 mezra belde haline gelmiĢtir 1 kıĢlak ve 2 kale koumly durumundadır Bu yerleĢim birimlerinin buumlyuumlk ccediloğunluğu Zile‟de olmak uumlzere Yozgat‟a bağlı KadıĢehri Ccedilekerek

Aydıncık Akdağmaden Saraykenti ve Sorgun ilccedileleri ve Ccedilorum‟a bağlı Alaca ilccedilesi sınırları

iccedilerisindedir Bu da incelediğimiz yerleĢim birimlerinin 2728‟ine tesaduumlf etmektedir Ancak yapılacak saha araĢtırmaları ile mezraların yoğun olduğu bu boumllgede bazı eski yerleĢim yeri

isimleri mevki adlarında karĢımıza ccedilıkabilecektir Tablo1 XV ve XVI Yuumlzyıllarda Zile Kazası ve Nahiyelerinde YerleĢim Birimleri

Ġdari Birim Mahalle Koumly Mezra Kale KıĢlak Yaylak Nefs Mezari Toplam

Zile Kazası 13 39 17 0 0 0 0 0 69

Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi 0 24 26 0 0 0 1 0 51

Halka Hass Nahiyesi 0 19 17 1 0 0 0 0 37

Huumlseyinabad Nahiyesi 0 46 142 0 7 0 2 0 197

Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi 0 16 81 0 1 0 1 1 100

Kızılkuumlnbed Nahiyesi 0 13 14 0 0 1 0 0 28

KuĢtaĢ Nahiyesi 0 8 12 0 0 0 0 0 20

MeĢhedabad Nahiyesi 0 16 20 0 0 0 1 0 37

Yeni Muumlsluumlman Nahiyesi 0 7 10 0 0 0 1 0 18

Toplam 13 188 339 1 8 1 6 1 557

H (2001) GeccedilmiĢten Guumlnuumlmuumlze Akdağmadeni Ankara s 22-30 Hakkı Yurtlu‟nun belirttiğine goumlre Karahisar-ı BehramĢah‟taki Karamağan (Karamağara) mezrası ise buguumln Yozgat Saraykent ilccedile merkezidir 15 Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8 16 Zile kazası sınırları iccedilerisinde nuumlfus barındıran Zile‟de 1 MeĢhedabad‟da 2 KuĢtaĢ‟ta 2 Kızılkuumlnbed‟de 4 Karahisar-ı BehramĢah‟da 5 ve Huumlseyinabad‟da 12 ve toplamda 26 adet mezra tespit edilmiĢtir Oumlrnek olarak Huumlseyinabad‟da

Soumlğuumldoumlzuuml Kuumlccediluumlkviran ve AğcakıĢlak mezralarına bakılabilir (TD 2 s 200 b 206b 204 a)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 95

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

21 Zile Kazası Yer Adlarının Kelime Yapıları

Yer adları her Ģeyden oumlnce bir kelimedir ve herhangi bir adın sahip olduğu tuumlm oumlzellikleri buumlnyesinde taĢır (ġahin 2007 2) Zile kazası iccedilerisinde incelediğimiz yer adlarının tamamı bir ve

basit yapıda kelimelerden oluĢan bir oumlzelliğe sahip değildir Tablo 2 de de goumlruumlleceği uumlzere Zile

yer adlarında yer alan kelime sayıları 1 ile 4 arasında değiĢmektedir Toplam 557 ismin 526‟sı bir

diğer ifadeyle 944‟uuml 1 ya da 2 kelimeden kuruludur Geriye kalan dilim iccedilerisinde 27 isim 3 kelimeden oluĢurken yalnız 4 isim 4 kelimeden meydana gelmektedir Bir kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla basit ya da tuumlremiĢ isimlerden oluĢurken 2 ve daha fazla kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla isim ya da sıfat tamlaması ya da birleĢik isim formatındadır Tablo 2 Zile Yer Adlarının Kelime Sayıları

Kel

ime

sayıs

ı

Zil

e m

erkez

Zil

e K

oumly

Aca

Hal

ka-

i H

ass

Huumlse

yin

abad

K

arah

isar

Beh

ram

Ģah

Kız

ılkuumlnbed

KuĢt

MeĢ

hed

abad

Y

eni

Muumlsl

uumlm

an

Topla

m

1 6 33 27 24 70 48 16 15 22 10 271 48653

2 6 22 23 13 105 47 12 5 14 8 255 4578

3 1 1 1 0 20 3 0 0 1 0 27 4847

4 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 4 0718

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Zile kazası yer adları koumlken bakımdan ccedileĢitlilik goumlstermektedir Kazadaki yer adlarının

koumlken olarak dayandığı baĢlıca diller Tuumlrkccedile Arapccedila ve Farsccediladır Bu adların koumlken oranlarının

dağılımına bakıldığında Tuumlrkccedile adların 608‟lik oranla ilk sırada yer aldığı goumlruumllmektedir BirleĢik yer adlarındaki Tuumlrkccedile isimler de dikkate alındığında Tuumlrkccedile adların oranı 8056‟ya

ulaĢmaktadır Basit yapılı bir kelimeden oluĢan Arapccedila koumlkenli yer adları 47 adet ve 843‟luumlk

oran ile Tuumlrkccedile koumlkenli adların ardından ikinci sırada yer almaktadır Arapccedila ve Farsccedila daha ccedilok Ģahıs isimlerinde kendini goumlsterirken aynı durum değerlendirmeye alınan Ġbranice isimler iccedilin de

soumlz konusudur

Tuumlrkccedile koumlkenli kelimeler ile oumlzellikle Arapccedila ve Farsccedila koumlkenli kelimelerin yan yana getirilerek birleĢik yer adı oluĢturulması dildeki etkileĢimi oumlrneklendiren bir tablo ortaya

koymaktadır Bu etkileĢim hiccedil Ģuumlphesiz Tuumlrklerin Anadolu‟ya gelmeden oumlnce Ġslam‟ı kabul edip

Selccediluklularla birlikte Ġran kuumlltuumlruumlyle daha yoğun etkileĢim iccediline girmesi ile accedilıklanabilir Bu

youmlnuumlyle Zile kazasındaki yer adları Tuumlrklerin Tuumlrkistan‟dan Anadolu‟ya uzanan vatan arayıĢının bir yol haritası gibidir ve bir Ģekilde bu yol uumlzerindeki durakların her birinin de izlerini iccedilerisinde

taĢımaktadır

15 ve 16 asırda Zile kazasında oldukccedila az sayıda muhtemelen Ermenice ya da Luwice koumlkenli ancak Tuumlrkccedile fonetiğe goumlre kaydedilmiĢ yer adlarına da tesaduumlf edilmiĢtir Bunların adedi

27 olup tuumlm yer adları iccedilinde yaklaĢık 5‟lik bir orana sahiptir

96 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 3 Zile Kazası Yer Adlarının Koumlkenleri

Dil

-Ġd

ari

Bir

im

Zil

e N

efs

Zil

e K

oumly

ler

Aca

cı v

e Ouml

zi

Kav

ağı

Hal

ka-i

Has

s

Huuml

sey

inab

ad

Kar

ahis

ar-ı

Beh

ram

Ģah

Kız

ılk

uumln

bed

Ku

ĢtaĢ

MeĢ

hed

abad

Yen

i M

uumlsl

uumlm

an

To

pla

m

A 6 3 5 2 16 6 0 3 4 2 47 843

A+F 0 1 3 1 5 2 0 0 1 0 13 233

A+F+T 0 1 1 0 10 2 0 0 0 0 14 251

A+Ġ+T 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

A+T 3 5 4 2 31 7 2 1 1 2 58 1041

F 1 3 0 1 5 4 0 1 1 0 16 287

Ġ 0 0 0 0 0 0 1 1 2 0 4 071

Ġ+A 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

Ġ+T 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0 4 071

R 0 0 2 0 1 0 0 0 0 0 3 053

R+T 0 0 1 0 1 2 0 0 0 0 4 071

T 3 41 29 26 106 62 24 13 22 12 338 6068

T+F 0 1 3 2 9 7 0 1 3 1 27 484

Diğer 0 1 2 2 9 5 0 0 3 1 23 412

Diğer+A 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 017

Diğer+T 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 3 053

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Kısaltmalar A Arapccedila F Farsccedila Ġ Ġbranice R Rumca T Tuumlrkccedile

3ZĠLE KAZASI YER ADLARININ KATEGORĠLERĠ

Yer isimleri son zamanlarda birccedilok araĢtırmacının tercih ettiği ccedilalıĢma alanlarından birisidir

YaĢanılan yerin sesi toprağın kokusu olarak nitelendirilen bu isimler Ģahıs adlarından

meyve sebze isimlerine hayvan adlarından renk isimlerine huumlkuumlmdar isimlerinden bir uumllkenin

kahramanlarına kadar birccedilok ismi taĢımaktadır Yer isimleri bir boumllgenin tarihini kuumlltuumlruumlnuuml siyasi yapısını yansıtması accedilısından oumlnem arz etmektedir Zile kazası yer adlarını iki ana kategoride

toplamak muumlmkuumlnduumlr Ccedilevre ve insan CcedilalıĢmamızda ilk olarak Zile kazasında ccedilevreye dayalı

olarak konulan yer isimleri uumlzerinde durulacaktır

31Ccedilevreyle Ġlgili Adlar

Goumlccedilebe yarı goumlccedilebe ve yerleĢik Tuumlrk toplulukları en eski ccedilağlardan beri arazi parccedilalarını

adlandırıp belirtmede acircdeta bir coğrafyacı titizliğiyle hareket etmiĢlerdir YerleĢme tarihi ccedilok eskilere uzanan Anadolu‟nun XI yuumlzyıldan beri TuumlrkleĢmeye baĢlamasına karĢılık yer adlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun Tuumlrkccedile adlardan oluĢmasında burada hacirckimiyet kuran DaniĢmendli Beyliği

Selccediluklu ve Osmanlı Ġmparatorlukları gibi guumlccedilluuml ve buumlyuumlk Tuumlrk devletlerinin oumlnemli etkilerinin

olduğu goumlruumllmektedir Zile kazasındaki yerleĢim birimleri de DaniĢmendlilerin boumllgeye egemen

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 97

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

olmasının hemen ardından Tuumlrkccedile isimlerle tanıĢmıĢtır Tuumlrkler bu boumllgede adlandırma yaparken

Zile‟nin coğrafi oumlzelliklerinden buumlyuumlk oumllccediluumlde yararlanmıĢlardır

311Ccedilevreyle Ġlgili Olarak Tabiat ve Fizik KoĢullarına Dayanan Adlar

aCoğrafya Adları Zile kazasındaki coğrafi yer adları buumlyuumlk bir ccediloğunlukla yuumlkseltileri

ifade eden oumlyuumlk ve duumlzluumlkleri ifade eden alan su kaynaklarını ifade eden dere ve pınar gibi

kelimlerle kurgulanmıĢtır

Oumlyuumlk toprak tepe ve houmlyuumlk anlamlarına gelmektedir Tarih boyunca tuumlrluuml nedenlerle

yıkılan yerleĢme boumllgelerinde yıkıntıların uumlst uumlste birikmesiyle oluĢan ve ccediloğu kez iccedilinde yapı

kalıntılarının goumlmuumlluuml bulunduğu yayvan tepeye de oumlyuumlk denmektedir (httptdkterim govtrbts10012011) Zile kazası iccedilerisinde toplam 16 yerleĢim yerinde oumlyuumlk adı geccedilmektedir

17

Ccediladıroumlyuumlğuuml mezrası adını uumlzerinde ccediladır kurulan bir tepeden almıĢ olmalıdır Yine bu isim

Tuumlrklerin goumlccedilebe yaĢantılarının bir uzantısı olan ccediladır kuumlltuumlruumlnuuml Zile boumllgesine taĢımaları bakımından oumlnemlidir Hangahoumlyuumlğuuml ise tepe ile uumlzerindeki mimari yapıyla kurulan bir bağı

anımsatmaktadır Edikoumlyuumlk tepenin ayak giyimine benzer goumlruumlntuumlsuumlyle iliĢkilendirilebilir Adını

yalnız oumlyuumlk ibaresinden alan 3 koumlyuumln varlığı Zile Acacı ve Oumlzikavağı ve Yenimuumlsluumlman‟daki

yerleĢimin koumlklerinin oldukccedila eskiye dayandığının goumlstergesidir Ortaoumlyuumlk mezrası (Huumlseyinabad) Ccedilunkar boyuna mensup Ccedilunkar cemaatinin geccedilici yerleĢim yeriydi Bu cemaat Uluyoumlruumlk Tuumlrkmen

taifesindendi (Halaccediloğlu II 2009573) Tablo 4 Adını Oumlyuumlkten Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ccediladıroumlyuumlğuuml mz Huumlseyinabad Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Edik18

oumlyuumlk mz Huumlseyinabad Ortaoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk Koumlyuuml Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kuumlloumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk ky Yeni Muumlsluumlman

Hangahoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Oumlyuumlk ky Zile

KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah YatmıĢoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Alan kelimesinin soumlzluumlkteki ilk anlamı accedilıklık ve duumlzluumlk yerdir Etrafı tepelerle ccedilevrili ccedilukur yer ve koyaklar iccedilin de kullanılan bir tabirdir Orman iccedilindeki duumlz ve ağaccedilsız yerler de alan

olarak tanımlanmaktadır Zaman zaman kır ve ova gibi arazi parccedilalarını da tanımlamaktadır Ccedilayır

ccedilimenlik gibi geniĢ arazi parccedilalarına da alan denebilmektedir19

Zile‟de alan adı ile isimlendirilmiĢ 11 yerleĢim birimi goumlruumllmektedir Bu yerleĢim birimlerinden 8‟i Tablo 5‟te goumlsterilmiĢtir

20 Bu

yerleĢim yerlerinden 2 koumly yalnızca alan kelimesi ile isimlendirilmiĢtir Demuumlrcuumlalanı mezrası

adını bir meslekten almıĢtır Dorualanı uumlzerinde atların yayıldığı bir boumllgeyi iĢaret etmektedir Kilisealanı ise daha oumlnce boumllgede bir kilisenin varlığına delil oluĢturmaktadır Sarualan boumllgenin

rengi ve bitki oumlrtuumlsuumlyle oumlzdeĢleĢen bir isimdir Sovukalan boumllgenin iklim oumlzelliklerine bir

goumlndermedir

17 Bunlardan Zile kaza merkezine bağlı Karaoumlyuumlk koumlyuuml Huumlseyinabad‟a bağlı Saruisaoumlyuumlk mezrası (2 aded) ve Ortaoumlyuumlk mezrası Karahisar- BehramĢah‟a bağlı Karacaoumlyuumlk mezrası daha aĢağıda cemaat adları iccedilerisinde ele alındığından

buradaki tabloya eklenmemiĢtir 18 Edik koumlyluuml ccedilizmesi patik ccedilocuk ayakkabısı mest yuumlnden oumlruumllen ccedilok kısa konccedillu ccedilorap koumlyluuml yemenisi pabuccedil terlik ayakkabı fotin karda yuumlruumlmeye yarayan ayakkabı anlamlarına gelmektedir Bkz Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) Ayrıca KırĢehri‟nde Ediği adında bir Tuumlrkmen cemaatinin adı geccedilmektedir Uzak bir ihtimal de olsa Edikoumlyuumlk mezrası adı bu cemaatten verilmiĢ olabilir Halaccediloğlu Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 413 19 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) 20 KuĢtaĢ‟taki Bayadalanı ile Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Alan-ı Ġğdir mezraları cemaat ve Huumlseyinabad‟daki Mezidalanı

mezrası Ģahıs isimlerine dahil edildiğinden ayrıca bu tabloda belirtilmemiĢtir

98 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 5 Alan Adı Verilen YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alan ky Kızılkuumlnbed Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad

Alan ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kilisealanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Demuumlrcuumlalanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Sarualan mz Huumlseyinabad

Ġncuumlalanı mz Karahisar-ı BehramĢah Sovukalan mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Pınar yerden kaynayarak ccedilıkan su kaynak ve memba anlamlarını iccedilerdiği gibi ccedileĢme21

yerine de kullanılan bir tabirdir (httptdkterimgovtrbts10012012) Bu tabir 23 yerleĢim

biriminin adının verilmesinde tercih edilmiĢtir Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda bulunan Acıpınar koumlyuuml adını suyun tadından almıĢtır Akpınar ise suyun rengiyle alakalı olmalıdır Buumlyuumlkpınar Ulupınar

ve Yağlupınar isimleri suyun akım kuvvetiyle iliĢkilendirilebileceği gibi var olan bir ccedileĢmenin

boyutuyla da ilgili olabilir Ccedilatakpınar Kayacıkpınarı ve Senirpınar suyun kaynağının coğrafi yapısıyla ilgili yer adları iccedilerisinde değerlendirilebilir Kurupınar adı buumlyuumlk olasılıkla var olan bir

su kaynağının zaman iccedilerisinde ortadan kalkması ya da azalması ile oumlzdeĢleĢtirilebilir Mazı meĢe

ağacı iccedilin kullanılan bir tabir olup Mazıpınarı mezrasının adı mezra sınırları iccedilerisinde bulunan bir meĢe ağacının goumlvdesinden ccedilıkan su kaynağı ile iliĢkili olarak verilmiĢ olabilir Eskipınar

yıpranmıĢlıkla Saraypınar ise mimari yapıyla izah edilebilir Nefs-i Pınar-ı Yazır Kışlağı mezrası

boy ve cemaat adlarında da ele alındığı iccedilin buradaki tabloya dacirchil edilmemiĢtir Tablo 6 Adını Pınardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Acıpınar ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kayacıkpınarı mz Karahisar-ı BehramĢah

Akpınar ky Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

Akpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Kurupınar ky MeĢhedabad

Akpınar mz Kızılkuumlnbed Mazıpınarı mz22

Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Saraypınar mz Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Saraypınarı mz Huumlseyinabad

Ccedilatak23

pınar ky Huumlseyinabad Senir24

pınar mz Zile

Eskipınar mz Huumlseyinabad Senirpınar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Karapınar ky Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karapınar mz Karahisar-ı BehramĢah Yağlupınar25

mz Huumlseyinabad

Karapınar mz (2) Huumlseyinabad

Zile kazasında adını dere ve ccedilay gibi akarsulardan alan 11 yerleĢim adı tespit edilmiĢtir Bunlardan Bellidere ve Derebaşı mezraları adlarını derelerin doğrultusundan almıĢtır Zira belli

kelimesi youmlrede ldquoberi tarafrdquo anlamında kullanılmaktadır Derekınık ve Haramideresi adları daha

ziyade boy ve cemaat adlarıyla bir oumlbek oluĢturmuĢtur Derekışla adı derenin bulunduğu boumllgenin kullanım amacıyla ilgilidir Kozludere dereye yakın yerde ceviz ağaccedillarının ccedilokluğundan verilmiĢ

bir yer adı olmalıdır Yelluumldere boumllgenin ruumlzgacircra accedilık bir alan olmasına bağlı olarak tercih edilen

bir isimdir Yunakderesi26

ise derenin aynı zamanda ccedilamaĢır yıkamakta da kullanıldığına kanıt oluĢturmaktadır

21 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(11012012) 22 Mazı selin getirdiği mil meĢe ağacı ve meyvesi iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlk olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012011) 23 Ccedilatak iki dağ yamacının kesiĢmesi ile oluĢmuĢ dere yatağıdır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk http tdkterimgovtr bts(11012012) Ccedilatak aynı zamanda su akıntılı yerler dağlarda derin dereler iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012012) 24Senir iki dağ arasındaki sırt iccedilin kullanılan bir isimdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoYuumlkseklik tepe dorukrdquoanlamlarını da iccedileren bir kelimedir ldquoDağların vadiye bakan yamacırdquo iccedilin de senir denir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) Bu adla Tuumlrkman Ekradı taifesinden bir cemaate de rastlanmıĢtır Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul s 670 25Yağlı kelimesi ldquoguumlccedilluuml canlı (toprak harccedil vb iccedilin) bol ccedilokrdquo anlamlarına sahip bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) 26 Yunak ldquokirli giysi ve ccedilamaĢır yıkanan yerrdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml http td k

terimgovtrbts(13012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 99

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 7 Adını Dere ve Ccedilay Gibi Akarsulardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bellidere mz Huumlseyinabad Kozludere ky MeĢhedabad

Damderesi mz Karahisar-ı BehramĢah Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

DerebaĢı ky Zile Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Derekınık ky MeĢhedabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

DerekıĢla ky Zile Yunakderesi mz Karahisar-ı BehramĢah

Haramideresi mz Acacı ve Oumlzi kavağı

Zile kazasında pınar ve dereden baĢka ismini su ile ilgili oumlzelliklerden adını almıĢ 8 yerleĢim birimi daha vardır Ilısu

27 adı bir ılıcadan verilmiĢ olabileceği gibi Ilısu Yazır hem ılıca

hem de bir boy adı ile ilgilidir Goumllluumlcek Goumllyurdu ve Goumllcuumlk isimleri ccedilevrede bulunan durgun

sulardan verilmiĢtir Boumlğet daha ccedilok akarsu oumlnlerine yapılan yapay setleri ccedilağrıĢtırmaktadır Koylan ise akarsuların ccedilevrilen yerinden verilmiĢ olabilir (Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtr bts 13012012) Tablo 8 Adını Su Ġle Ġlgili Oumlzelliklerden Alan Diğer YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Goumllluumlcek mz Huumlseyinabad Ilısu Yazır mz Karahisar-ı BehramĢah

Goumllyurdu mz Huumlseyinabad Pirboumlğet ky Huumlseyinabad

Goumllcuumlk mz MeĢhedabad TaĢboumlğet ky Huumlseyinabad

Ilısu ky Kızılkuumlnbed Koylan ky Huumlseyinabad

b Boumllge Adları Adını baĢı burnu boynu boğazı meydanı gibi boumllge adlarından alan 12

yer ismi tespit edilmiĢtir Burun ile ilgili 2 derbent ile ilgili 1 dere ile ilgili 2 goumlk ile ilgili 3 koumly ve şehir gibi yerleĢim birimleri ile ilgili 3 isim bu yolla verilmiĢtir

Tablo 9 Boumllge Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcaĢehir mz Karahisar-ı BehramĢah DerekıĢla ky Zile

Bozburunviranı mz Huumlseyinabad GoumlkkıĢlağı mz Huumlseyinabad

Burnukoumly ky Halka-i Hass GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyinabad

Daruboğazı mz Huumlseyinabad Koyluk mz Karahisar-ı BehramĢah

Derbent ky28

KuĢtaĢ Kızılcakoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

DerebaĢı ky Zile Yankoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

c Madenlerden Adını Alan YerleĢim Birimleri Adı madenlerden verilmiĢ 3 yere rastlanmıĢtır Bunlar Zile merkez Kurşunlu

29 koumlyuuml Huumlseyinabad Boladcık ve Karahisar-ı

BehramĢah Bolad30

mezralarıdır Bu kategoride adını kaya taĢ kum toprak gibi doğal

oumlzelliklerden alan 18 yerleĢim birimi daha ele alınmıĢtır Kaya ve taĢtan adını alan 13 yer adı tespit edilmiĢtir Kum toprak ve kille ilgili 4 ve kireccedille ilgili 1 isim verilmiĢtir

27 Ilısu ldquoılıcardquo anlamına gelmektedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(12012012) Ilıca ise ldquosıcak su ccedilıkan yer suyu sıcak olarak yerden ccedilıkan hamam kaplıca ccedilermik kudret hamamırdquo anlamlarına sahiptir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(13012012) Adana Tarsus dolaylarında Ġlisu adıyla bir cemaat de bulunmaktaydı

Tuumlrkay age 429 28 Derbent ldquoĠki dağ arasındaki geccedilit yeri boğazrdquo anlamlarına gelen bir kelimedir Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterimgovtrbts( 13012012) 29 Bu adla Alanya ve NiĢ‟te youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 553 30 Polat ldquodemirrdquo kelimesinin karĢılığıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrb ts (13012 012 )

100 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 10 Adını Basit TaĢlardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ballukaya mz Huumlseyinabad Kayadibi mz Huumlseyinabad

Belkaya ky31

Yeni Muumlsluumlman Kaydibi mz Kızılkuumlnbed

Ccedilavul32

CcedilirmiĢ mz Karahisar-ı BehramĢah KayalutaĢ mz Huumlseyinabad

DaĢlık mz Huumlseyinabad Kazankaya ky Kızılkuumlnbed

Derkis Kaya mz Huumlseyinabad Killik33

ky Huumlseyinabad

Goumlzluumlkaya mz MeĢhedabad Kireccedilluuml ky Zile

Ġnkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı KuĢtaĢ nh KuĢtaĢ

KaluntaĢ mz Huumlseyinabad Senirkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kasın34

ky MeĢhedabad Tezekccedili35

ky Karahisar-ı BehramĢah

Kayacıkoumlnuuml mz Huumlseyinabad Zeytun taĢ mz Huumlseyinabad

Değerli taĢlardan ismini alan tek yerleĢim birimi Karahisar- BehramĢah nahiyesindeki

İncuumlalan mezrasıdır

d Mevsime ve Ġklime Dayalı Oumlzelliklerden Verilen Yer Adları Ġklim oumlzelliklerine dayalı olarak isim verilen 6 yerleĢim birimi ile karĢılaĢılmıĢtır Bunlardan 3‟uuml ruumlzgacircr diğerleri ise

sıcaklıkla ilgilidir Halka-i Hass nahiyesindeki Barkar36

mezrası adını poyrazdan almıĢ olup

muhtemelen boumllge kuzeydoğudan esen ruumlzgacircrlara accedilık olmalıdır Yelten37

yele karĢı havalı bir yer olmalıdır Huumlseyinabad‟daki Yelluumldere mezrası ise boumllgedeki derenin ruumlzgacircrlı bir alanda

kalmasıyla ilintili olarak verilmiĢtir Halka-i Hass‟daki Ilı mz ise adını suyun ılıklığından almıĢtır

Huumlseyinabad‟daki Farah ve Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Sovukalan mezraları ise boumllgelerin soğukluğunu dile getiren oumlzelliklerle isimlendirilmiĢlerdir

Tablo 11 Adını Ġklim Oumlzelliklerinden Alan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Barkar mz Halka-i Hass Sovukalan mz Acacı ve Oumlzikavağı

Farah mz Huumlseyinabad Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Ilı mz Halka-i Hass Yelten ky Halka-i Hass

e Guumlnleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de haftanın guumlnlerine dayalı verilen herhangi bir

yerleĢim adına rastlanmamıĢtır Ancak Zile merkez Guumlndoğmaz mezrası ve Guumlngoumlrmez koumlyuuml guumln iccedilerisinde guumlneĢi goumlrme durumuna goumlre isimlendirildikleri iccedilin bu kategoride değerlendirilmiĢtir

f Ġccedilinde Sayı Bulunan Yer Adları Zile kazasında iccedilinde rakam geccedilen 6 yer adı

bulunmaktadır 2 rakamı 1 kez kullanılırken 3 rakamı 4 kez tercih edilmiĢtir 1 rakamı ise hiccedil

kullanılmayıp onun yerine yalnuz sıfatı tercih edilmiĢtir Uumlccediller mezrası adının kaynağı olan uumlccediller

31 Bel ldquoDağ sırtlarında geccedilit veren ccedilukur yerrdquo demektir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquobelenrdquo ldquosıradağrdquo ldquouumlzeri yassı teperdquo iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(14012012) 32 Ccedilavul ldquoBuumlyuumlk kar ve buz kuumltlelerinin suumlruumlkleyip getirdiği taĢ yığınırdquo dır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(13012012) 33 Kil ldquoIslandığı zaman kolayca biccedilimlendirilebilen yumuĢak ve yağlı toprakrdquoı tanımlamak iccedilin kullanılan bir tabirdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(15012012) 34 Kasın ldquoSelin getirdiği kum ccediloumlp birikinti milrdquo i karĢılayan bir soumlzcuumlktuumlr Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(16012012) 35 Tezek rdquoĠri toprak parccedilasırdquo nı ifade eden bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(16012012) 36Barkar ldquoPoyrazrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(17012012) 37 YeltenrdquoYele karĢı havalı yerrdquo anlamında kullanılan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(17012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 2: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

90 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

THE SIGNATURE ON HOMELAND TURKISH SETTLEMENT NAMES A CASE STUDY OF ZILE (1455-1575)

ABSTRACT

Settlement names having an important place in the cultural treatures of societies keep alive the memories of their own societies and play an important role in the transfering of the culture from the past to the future Linguistic historical and geografical characteristics of a nation are enlivened in these names In this article settlement names of the district of Zile are examined according to archive documents between 1455 and 1575 Firstly a short history of the district of Zile was given and the present-day places of the sub-districts attached to the district were determined After the examination of the name of Zile (Zela) the settlement places in the district were classified according to the charateristics corcerned with environment and people in the framework of the methods of toponimy science The aim of the article is to determine the settlement places of Zile and provide contribution with the origines of the settlement names of the provinces of Tokat Yozgat and Ccedilorum

The framework of the study is drawen to a great degree as being based on the the XV and XVIth century detailed tahrir registers During the XV and XVIth centuries there are a total of 557 settlement places recorded in detailed tahrir registers in the district of Zile and 7 sub-districts attached to this district This total consists of 13 quarters attached to the center of the district 188 villages 339 hamlets 1 fortress 8 sheltered places 1 mountain pasture 6 centers and 1 group of hamlets One of the 6 centers is belonged to 1 group of hamlets the other 5 centers are the sub-district centers In reality there are 3 fortresses in the district of Zile These are Ağcakale fortress in the sub-district of Halka-i Hass Karahisar-ı Behramşah fortress in the sub-district of Karahisar-ı Behramşah and Danişmend-i Bahşayiş fortress together with the hamlet of Karadiğin Although hamlets mountain pastures and sheltered places are counted as temporary or seasonal settlement places in general some of these hamlets is determined to have population in the year of 1575

Key Words Zile Acacı ve Oumlzi Kavağı Halka-i Hass Huumlseyinabad Karahisar-ı Behramşah Kızılkuumlnbed Kuştaş Meşhedabad Yeni Muumlsluumlman toponimy settlement name

1 GĠRĠġ

VeriliĢinde pek ccedilok etkenin bulunduğu yer adları bir coğrafyanın toprak parccedilasının oraya yerleĢen halklar tarafından vatanlaĢtırılmasının ilk ve en oumlnemli aĢamasını teĢkil eder (Akar 2006

51) Gerccedilekten de insanlar uumlzerinde yaĢadıkları ve hacirckimiyet kurdukları sahalardaki yerleĢmelere

isim verirken yerleĢmenin bulunduğu yerin fizikicirc oumlzelliklerinin yanısıra beĢericirc ve iktisadi oumlzelliklerini de dikkate almakta ve o yerleĢmeye kendi dil kuumlltuumlr oumlrf ve acircdetlerine en uygun

isimleri vermektedir Bu sebeple yerleĢmenin coğrafi tarihicirc ve genel karakterini tanımada rol

oynayan yer adlarının oumlnemi buumlyuumlktuumlr (Ġbret 2003 53)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 91

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Oumlzel adlar ve oumlzellikle kiĢi adlarını inceleyen bilim dalı onomastik bu bilimin yer adları ile

uğraĢan alt kolu ise toponimidir1 (Yediyıldız 1984 s 25) Batıda adbilimin bir alt kolu olarak

geliĢmeye baĢlayan yer adları bilimi yalnızca dilbilimin konusu olarak kalmamıĢ tarih sosyoloji

antropoloji biyoloji gibi değiĢik bilim dallarının da ilgilendikleri bir alan haline gelmiĢtir Tarih

boyunca değiĢik kuumlltuumlrlerin yerleĢme ve geccedilit alanı olmuĢ olan uumllkemizde ise toponomi ccedilalıĢmaları

1920‟lerden itibaren baĢlamıĢ ve bu alanda birccedilok araĢtırma eseri kaleme alınmıĢtır (Ġnan 1987 Eren 1965 Baykara 1988 Budak 2001 Sakaoğlu 2001) 1984 yılında Tuumlrk Yer Adları

Sempozyumu duumlzenlenmiĢ ve burada yer adları ile ilgili birccedilok sorun ve ccedilalıĢma youmlntemi konunun

uzmanları tarafından dile getirilmiĢtir Bildiriler ve makaleler dıĢında Tuumlrkiye‟deki yer adları ile ilgili lisansuumlstuuml duumlzeyde ccedilalıĢmalar da her geccedilen guumln artmaktadır (Kurgun 2002 Palancı 1996

ġenel 2003 Yıldırım 2006) Ancak bu ccedilalıĢmalar genellikle Tuumlrk Dili ve Edebiyatı boumlluumlmleri

tarafından yapılmakta olup genellikle mevcut yer isimleri uumlzerine odaklanmaktadır Bu ccedilalıĢmalara ek olarak Osmanlı arĢiv belgelerinden yola ccedilıkılarak yapılacak geniĢ ccedilaplı ccedilalıĢmalara ihtiyaccedil

duyulmaktadır Kronik tarih kitapları seyahatnameler Ģerbdquoiyye sicilleri ve benzeri kıymeti haiz

kaynaklar Tuumlrkiye yer adları konusunda yeterince seferber edilememiĢtir Bu tarihicirc kaynakların

yalnız sınırlı bir kısmı bazı araĢtırmacılar tarafından incelenmiĢtir (Sarı 2000 Accedilıkgoumlz 2004)

Boumllgesel bir ccedilalıĢma niteliği taĢıyan bu makalede Orta Anadolu‟nun kuzeyinde yer alan

Sivas eyaleti merkez sancağına bağlı Zile kazasındaki yer adları ele alınacaktır Boumllge 1071

Malazgirt zaferinden guumlnuumlmuumlze kadar kesintisiz olarak Tuumlrk yerleĢim alanı olması nedeniyle Anadolu‟daki Tuumlrk kuumlltuumlruumlnuumln en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından oumlnemlidir

CcedilalıĢmanın ana kaynakları 1455-1600 doumlnemini kapsayan 1455 1520 ve 1575 yıllarına ait tapu-

tahrir defterleridir2 15-16 yuumlzyıllardaki bu yer adlarının guumlnuumlmuumlzde ne kadarının mevcut

olduğunu tespit etmek iccedilin ĠccediliĢleri Bakanlığı tarafından 1928‟de basılan ldquoSon TeĢkilat-ı Muumllkiyede Koumlylerimizin Adlarırdquo ile 1933‟te yayımlanan ldquoKoumlylerimizrdquo isimli genel kitaplara Tokat Ġl

yıllıklarına ve modern haritalara muumlracaat edilmiĢtir Adı geccedilen defterlerdeki yerleĢme yerleri (koumly

mezraa kıĢlak ve yaylak) adları kelime yapıları ve koumlkenleri guumlnuumlmuumlzde idari olarak bağlı oldukları il ve ilccedile merkezleri bakımından tablolaĢtırılmıĢtır AĢağıda bu tablo ccedilerccedilevesinde Zile

boumllgesinin yer adları oumlnce kelime yapısı ve koumlken accedilısından değerlendirilmiĢtir Ardından yer adları

kategorilere ayrılarak herbir kategorideki isimler hakkında değerlendirmelerde bulunulmuĢtur Ayrıca buumltuumln bu değerlendirmelerin daha iyi anlaĢılabilmesi ve kıyaslamalar yapılabilmesi iccedilin

ekler kısmında 1455-1600 doumlnemi Zile kazası yer adları listesine de yer verilmiĢtir

2 ZĠLE KAZASI YER ADLARI

Zile geccedilmiĢten guumlnuumlmuumlze Anziliya Zelid Zela Gazala Silay ve Karkariye gibi adlar almıĢtır Bunlardan Zelitis‟in Persler doumlneminde Zile‟yi de iccediline alan bir boumllge olduğu oumlne

suumlruumllmektedir Zile (Zela) adı3 kutsal yol ya da geccedilit anlamında Sila yani S(wa)-ila (Luwi dili)

kelimesinden tuumlremiĢ de olabilir (Umar 1993 825)

1 Onomastiğin yer adları dıĢında baĢka alt dalları da bulunmaktadır Antroponimi Ģahıs adlarıyla hidronimi ise deniz nehir goumll gibi su adlarıyla ilgilenmektedir Kuumltuumlkoğlu M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul s15 2 BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2 s241-362 BOA TD 79 s191-303 TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12 s 126a-210b 3Zile geccedilmiĢten guumlnuumlmuumlze Anziliya Zelid Zela Gazala Silay ve Karkariye gibi adlar almıĢtır Bunlardan Zelitis‟in Persler doumlneminde Zile‟yi de iccediline alan bir boumllge olduğu oumlne suumlruumllmektedir Bu konudaki tartıĢma iccedilin Bk Altındal B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul s 45 Zile adıyla ilgili farklı bir yorum da Charles Textier tarafından yapılmıĢtır Textier‟e goumlre Bitinya Krallarından Nicomede‟nin oğlu Zielas bu boumllgeye hacirckim olmuĢ ve Pont memleketindeki boumllge adını bundan almıĢtı Bk Textier C (2002) Kuumlccediluumlk Asya Cilt 3 ccedilev Ali Suat Ġstanbul s 163 168 ve 169 Zile muumlftuumllerinden Arif Kılıccedil ise Zile Kalesinin Roma kumandanlarından Sula tarafından yapıldığını oumlne

suumlruumlp ismi bu kumandana dayandırma gayretinde olmuĢtur DaniĢmendliler doumlneminde adının ldquomuumlbarek vatanrdquo

92 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Anadolu‟da eski bir yerleĢim merkezi olan Zile‟nin MOuml 1900 yıllarında Ninova Melikesi

Semiramis tarafından kurulduğu duumlĢuumlnuumllmektedir4 Sırasıyla Hititler Frigler ve Pontus

egemenliğinde yaĢayan Zile Ģehri daha sonra Roma Ġmparatorluğu‟nun Anadolu‟daki oumlnemli

merkezlerinden biri haline gelmiĢtir5 Roma Ġmparatorluğu‟nun ikiye ayrılmasına bağlı olarak Zile

395‟te Doğu Roma sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır 1071 Malazgirt Zaferi‟nden kısa bir suumlre sonra

Zile‟de guumlnuumlmuumlze kadar kesintisiz bir Ģekilde devam edecek Tuumlrk egemenliği baĢlamıĢtır6

1398‟de Osmanlı padiĢahlarından Yıldırım Bayezid‟in Kacircdı Burhanettin Devleti‟ne son

vermesiyle Zile Osmanlı idaresi altına girmiĢtir (Goumlkbilgin 1979 404) Osmanlı Devleti 1413

yılında Anadolu ve Rumeli Beylerbeyliği‟nin yanında uumlccediluumlncuuml bir idari birim olarak Rum Beylerbeyliği‟ni kurunca Zile de bu eyalete dacirchil edilmiĢtir (ġimĢirgil 1989 290ndash291) Zile 1455

tarihli tahrir defterinde nahiye olarak geccedilmekte ancak merkezi nefs-i Ģehr olarak goumlsterilmektedir

1520 ve 1575 tarihli defterlerde ise Sivas livasına bağlı kaza olarak anılmaktadır XVI yuumlzyıl

iccedilerisinde Zile merkezinde 13 mahalle ve 39 koumly ile 17 mezra bulunduran bir kazadır Ayrıca kazaya bağlı 8 nahiye bulunmaktaydı 17 yuumlzyılda Sivas‟a bağlı bir sancak haline getirilen Zile

1847 yılından itibaren Amasya‟ya bağlı bir kaza olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır (Sezen 2006

538)1880‟de ise sancaklık statuumlsuuml kazanan Tokat‟a bağlanan Zile kazası guumlnuumlmuumlze kadar bu oumlzelliğini korumuĢtur (Accedilıkel 2004 333-334) 15 ve 16 yuumlzyıllarda Zile kazasını oluĢturan

nahiyeler Ģunlardır

Acacı7 ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Ġncelen doumlnemde 1 nefs 24 koumly ve 26 mezra adı tespit

edilen nahiye guumlnuumlmuumlzde Yozgat iline bağlı KadıĢehri8 ile Ccedilekerek ilccedilesi ve bu ilccedilelerin kırsalını

kapsamaktaydı Nahiye sınırları iccedilerisinde bulunan KadıĢehri koumlyuuml KadıĢehri ve Hacıkoumly koumlyuuml ise

Ccedilekerek ilccedile merkezlerinin ccedilekirdeğini oluĢturmuĢtur

anlamında Sılay olarak korunduğu ve yine Ģehre Karkariye adı verildiği de Kılıccedil tarafından belirtilmiĢtir Arif Kılıccedil‟tan naklen Bk Altındal age s 46 Ġncelediğimiz defterlerden 2 numaralı Tapu Tahrir defterinde ise Zili Ģeklinde anılmıĢ olup diğer defterlerde accedilık bir Ģekilde Zile adına rastlanmaktadır Evliya Ccedilelebi de seyahatnamesinde Zili adına nispetle Tuumlrklerdeki halı kilime ldquozilirdquo dendiği boumllgede dokumacılığın yaygın olmasına dayanarak Ģehrin adının buradan geldiğini

dile getirmiĢtir Bk Altındal B (2011) age Ġstanbul s 180 4 Strabon (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul s 55-56 Ancak Zile‟ye 25 km uzaklıktaki MaĢathoumlyuumlk‟te yapılan kazılar sonucunda elde edilen bulgular Zile‟nin tarihinin daha eskilere dayandığını ortaya koymuĢtur Bk Altındal B (2011) age s 19 5 Zile‟nin Tuumlrk egemenliğine kadar geccedilirdiği doumlnemler hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Meral Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık s 17-18 Kılıccedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17 6 Atalar M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307 1071‟de Tuumlrklerin Anadolu‟da yerleĢme amaccedillı fetihlerinin baĢlamasıyla beraber Zile DaniĢmendliler tarafından fethedilmiĢtir Zile‟nin DaniĢmendliler tarafından fethi tarihiyle ilgili ccedileĢitli goumlruumlĢler ortaya

sunulmakla beraber Ģehrin fetih tarihinin 1074 olması kuvvetli bir ihitimaldir Bk SevimA (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 82-83 1166‟da Nizameddin Yağıbasan‟ın oumlluumlmuuml uumlzerine tekrar Bizans egemenliğine geccedilen Ģehir kısa suumlre sonra Tuumlrkiye Selccediluklu Sultanı II Kılıccedilarslan tarafından ele geccedilirilmiĢtir ġahin M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset Matbaacılık Tokat s 23Moğolların 1243 Koumlsedağ SavaĢı‟yla Anadolu Selccediluklularını zayıflatmasının ardından Ģehre 1365‟te Eretna Beyliği ve 1381‟de ise Kadı Burhaneddin Devleti hacirckim olmuĢtur Bk ġimĢirgil A (1991) ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Ġstanbul s 231-243 7 Cumhuriyet doumlneminde yapılan idari değiĢiklikler sonucu Acacıhoumlyuumlk adıyla bir koumlye doumlnuumlĢen nahiye 1944‟te

Hacıkoumly‟uumln Yozgat‟a bağlı Ccedilekerek ilccedilesine doumlnuumlĢtuumlruumllmesiyle bu ilccedileye bağlanmıĢtır 30 12 1998 tarihinden itibarense belde huumlviyeti kazanmıĢtır Belde belediye meclisinin ldquoAcacırdquo kelimesinin soumlyleniĢ zorluğunu ve bir mana iccedilermemesini oumlne suumlrerek yaptığı baĢvurular sonucu 2000 senesinde Bakanlar Kurulunun aldığı kararla Acacı ismi kaldırılarak buraya Bayındırhoumlyuumlk adı verilmiĢtir Gerccedilekten de Acacı adının nerden geldiğini ortaya koymak guumlccediltuumlr Boumllgede halk arasında yaygın Acecihoumlyuumlk efsanesine goumlre Aca adı eski tarihlerde burada yaĢayan bir kralın Ece adlı kızına ithafen buraya verilen Ece isminin bozulmuĢ Ģekli olabilir Ayrıntılı bilgi iccedilin bk Koccedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara s 146-149 8 KadıĢehri ilccedilesinin geccedilmiĢ doumlnemleri ve guumlnuumlmuumlzdeki durumu ile ilgili Bk Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi

(tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Ankara s 1-2

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 93

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Halka-i Hass Nahiyesi Merkezi bulunmayan bu nahiye 19‟u koumly 17‟si mezra ve 1‟i kale

olmak uumlzere 37 toplam yerleĢim birimine sahipti Dikmesoumlğuumlt ve Ovacık gibi yaĢayan koumly isimlerine bakıldığında Halka-i Hass nahiyesinin de guumlnuumlmuumlzde Yozgat ili KadıĢehri

9 ilccedilesi

sınırları iccedilerisinde yer aldığı duumlĢuumlnuumllebilir1944‟te Ccedilekerek‟e bağlı bir nahiyeye doumlnuumlĢen KadıĢehri

1990 senesinde Yozgat ili ilccedilelerinden biri olmuĢtur (Sezen 2006 263)

Huumlseyinabad Nahiyesi 46‟sı koumly 142‟si mezra 7‟si kıĢlak ve 2‟si nefs olmak uumlzere toplam 197 koumly ile Zile kazası iccedilerisinde en ccedilok yerleĢim birimine sahip olan Huumlseyinabad 1455

tarihli defterde vilayet 1520 tarihli defterde kaza ve son olarak 1575 tarihli defterde Zile kazasına

bağlı bir nahiye olarak kaydedilmiĢtir Nahiye merkezi Yapa-i Cedid koumlyuumlduumlr Huumlseyinabad guumlnuumlmuumlzde Ccedilorum ili Alaca ilccedilesi sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır Ayrıca bazı mezraları ise Yozgat ili

Sorkun ilccedilesi dacirchilinde bulunmaktadır Huumlseyinabad sınırları iccedilerisinde Alacalar adıyla bir koumly

bulunmakla beraber bu koumlyuumln Alaca adına katkısını ortaya koyacak yeterli veriye ulaĢmamız muumlmkuumln olmamıĢtır Yine 1455 tarihli defterde Huumlseyinabad adı yerine Huumlseyinova adı tercih

edilmiĢtir10

Alaca11

1846‟da Bozok‟a bağlı bir kaza 1867‟de Ccedilorum merkeze bağlı nahiye haline

gelmiĢtir Bu tarihten sonra da Ccedilorum sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır (Sezen 2006 20)

Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi 16 koumlyuuml 82 mezrası 1 kıĢlağı 1 kale va nahiye merkezi ile toplam 101 yer adı tespit edilebilen Karahisar-ı BehramĢah guumlnuumlmuumlzde Yozgat‟ın KadıĢehri ile

Akdağmadeni12

sınırları iccedilerisinde yer almaktadır Selccediluklu doumlnemi tarihicirc kaynaklarında

Karahisarndashı BehramĢah‟a iliĢkin ilk kayıt Sultan I Alacircaddin Keykubad doumlneminde (1220ndash1237) SivasndashKırĢehir kervan yolu uumlzerindeki Karahisarndashı BehramĢah ve youmlresinin Menguumlcek meliki

Nasıreddin BehramĢah‟a Erzincan kentinin teslimi karĢılığında iktacirc olarak verildiğine iliĢkindir

(Oumlzcan 2008 92-93) 17 yuumlzyılda Zile‟ye ve 1846‟da Yozgat‟a bağlı bir kaza iken bu tarihten

sonra kaza vasfını yitirmiĢtir (Sezen 2006 278) Diğer adı MuĢalim kalesi13

olan Karahisar-ı BehramĢah kalesi buguumln Yozgat ili Akdağmadeni MuĢali koumlyuuml sınırları iccedilerisindedir Yeri

konusunda Wittek ayrıntılı bilgi vermektedir14

9 KadıĢehri Ccedilekerek ve Eski (Aydıncık) 1921 yılına kadar Zile sınırları iccedilerisinde kalmıĢ ancak 1921 yılında ccedilıkarılan bir kanunla her ikisi Devecidağı kazası adı altında birleĢtirilip Yozgat sınırlarına katılmıĢtır Bk Bekir Altındal age s 157 10 ġemseddin Sami ve Ali Cevat‟ın kayıtlarına bakıldığında Huumlseyinabad‟ın Zile‟den sonra Yozgat‟a bağlandığı 1919 yılında ise Ccedilorum‟a bağlı ilccedile olduğu anlaĢılmaktadır Bk Yurt Ansiklopedisi Cilt 3 s 2042 11 Ccedilorum ili Alaca ilccedilesinin tarihi seyri ile ilgili daha detaylı bilgi iccedilin Bk GeccedilmiĢten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat s 3-35 12 1815‟e kadar herhangi bir yerleĢmeye sahip olmayan Akdağmadeni bu tarihten itibaren boumllgede guumlmuumlĢ ve kurĢun yataklarının iĢletmeye accedilılmasıyla giderek oumlnem kazanmıĢtır 1830‟da nuumlfusu iyice artan youmlre 1839‟da nahiye 1860‟ta da kazaya doumlnuumlĢtuumlruumllmuumlĢtuumlr Bu accedilıdan bakıldığında araĢtırmamıza konu oluĢturan doumlnemlerde Karahisar-ı BehramĢah‟ın

youmlrede canlılık sahibi olduğu ancak Akdağmadeni‟nin oumlne ccedilıkmasıyla beraber canlılığını yitirdiği de oumlne suumlruumllebilir Bk Yurt Ansiklopedisi Cilt10 s 7651 13 BehramĢah‟la ilgili diğer bir goumlruumlĢ ise onun Birinci Ġzzeddin Keykavus‟un buumlyuumlk beylerinden Emir-i Meclis Mubarizeddin BehramĢah olduğu ve kendi adıyla bilinen kaleyi inĢa ettirdiği Ģeklindedir Kalenin XIII yuumlzyılın ilk yarısında inĢa edildiği ve guumlney kısmının zamanla yerleĢime accedilıldığı da duumlĢuumlnuumllmektedir MuumlĢalim adı yerel bir idarecinin oglu Ali Beyin (oumll 1471) babası ve gerccedilek adı Nusret olan MuumlĢalim‟den gelmektedir Bu boumllge MuumlĢalim ailesinin yıllarca tasarrufunda kalmıĢtır Malikacircne hissesi Karahisardaki Ali ġir zaviyesi ile Karabıyık ve Ağcakoca Zaviyeleri‟ne ait iken divani hisseleri ise Zile (Tokat) zaimi MuumlĢalim‟in suumllalesinden olan ve yukarda adı geccedilen Ali

Bey‟in oğluna ait idi Boumllgenin ahalisi Dulkadirli ġehsuvaroglu Ali Bey‟in tasarrufundaki topraklarda ccedilalıĢan Ccedilongar ve Ulu-youmlruumlk taifelerinden oluĢmaktaydı Bk Arslan L (2005) H 963M 1556 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Goumlre Bozok Sancağırsquonın Ekonomik ve Demografik Yapısı BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Ankara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Ankara s 116 14 Kale eteğindeki ovanın guumlneydoğu kıyısında kaleden 10 km ileride maden ocağı iĢletilen Akdağ vardır Dolayısıyla kale bu kasabanın kuzeybatı youmlnuumlndedir Kale adını yakınındaki MuumlĢalim koumlyuumlnden alır Selccediluklular zamanında Ġkinci Keyhuumlsrev doumlneminde (1236-1246) yaptırılmıĢtır Ancak Wittek ismin nerden geldiğini izah edememiĢtir Bk Wittek P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu Araştırmaları Dergisi Cilt I Konya

s 236-240 Karahisar-ı BehramĢah‟ın tarihi geliĢimi ve Akdağmadeni‟ne doumlnuumlĢuumlmuuml ile ilgili detaylı bilgi iccedilin Bk Yurtlu

94 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Kızılkuumlnbed nahiyesi 13 koumlyuuml 14 mezrası ve 1 yaylakı bulunan Kızılkuumlnbed nahiyesi

buguumln Yozgat ili Ccedilekerek ve Aydıncık ilccedilesi sınırları iccedilerisinde yer almaktadır Hatta bu nahiye sınırları iccedilerisinde yer alan Eski koumlyuuml Aydıncık ilccedilesinin merkezine doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr

15

Meşhedabad Nahiyesi16 koumly 20 nahiye ve 1 nefs olmak uumlzere 37 yerleĢim birimi adı

tespit ettiğimiz MeĢhedabad buguumln Zile sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır Buguumln Yalınyazı Zile

Boztepe beldesine bağlıdır (Altındal 2011 118)

Kuştaş Nahiyesi 8 koumly ve 12 mezra kaydı bulunan KuĢtaĢ buguumln Zile sınırları iccedilerisinde

iğdir nahiyesi ve kırsalını kapsayan bir boumllgedir

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Halen Zile iccedilerisinde bulunan ve eski adını yeni isimleriyle birlikte korumaya devam eden nahiye Yıldıztepe (Boztepe) beldesi ve kırsalını kapsamaktaydı

(Altındal 2011 118)

XV ve XVI yuumlzyıllarda Zile kazası ve bu kazaya bağlı 7 nahiyede mufassal tapu tahrir

defterlerine kaydedilen toplam 557 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bu toplamın 13‟uuml Zile kaza merkezindeki mahallelerden 188‟i koumlylerden 339‟u mezralardan 1‟i kaleden 8‟i kıĢlaklardan 1‟i

yaylaklardan 6‟sı merkez ve 1‟i ise mezra grubundan meydana gelmektedir 6 merkezden 1‟i

mezra grubuna aitken 5‟i nahiye merkezi konumundadır Zile kazası dacirchilinde aslında 3 kale olup bunlardan Halka-i Hass nahiyesindeki Ağcakale kale olarak defterlere kaydedilmiĢken Karahisar-ı

BehramĢah kalesi nefs-i nahiye ve DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesi ise Karadiğin mezrası ile beraber

koumly (karye) olarak belirtilmiĢtir Mezra yaylak ve kıĢlaklar genellikle geccedilici ya da mevsimlik yerleĢim birimleri sayılmakla beraber oumlzellikle 1575‟de bu mezralardan bazılarının nuumlfus

barındırdıkları tespit edilmiĢtir16

Oumlte taraftan Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 7 Acacı ve

Oumlzikavağı‟nda 4 Kızılkuumlnbed‟de 3 ve Huumlseyinabad‟da 10 mezra birden ccedilok mezrayı iccedilinde

barındırmaktadır (Bk Ekler) Ġncelememize konu oluĢturan toplam 557 yer adından 153‟uumlnuumln guumlnuumlmuumlzde yaĢadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr Bunlardan 89 koumly koumly oumlzelliğini suumlrduumlruumlrek buguumlne ulaĢmıĢtır

4 koumly ve 1 mezra ilccedile merkezine doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr 51 mezra koumly olarak varlığını devam ettirmektedir

3‟ten fazla koumly ve 2 mezra belde haline gelmiĢtir 1 kıĢlak ve 2 kale koumly durumundadır Bu yerleĢim birimlerinin buumlyuumlk ccediloğunluğu Zile‟de olmak uumlzere Yozgat‟a bağlı KadıĢehri Ccedilekerek

Aydıncık Akdağmaden Saraykenti ve Sorgun ilccedileleri ve Ccedilorum‟a bağlı Alaca ilccedilesi sınırları

iccedilerisindedir Bu da incelediğimiz yerleĢim birimlerinin 2728‟ine tesaduumlf etmektedir Ancak yapılacak saha araĢtırmaları ile mezraların yoğun olduğu bu boumllgede bazı eski yerleĢim yeri

isimleri mevki adlarında karĢımıza ccedilıkabilecektir Tablo1 XV ve XVI Yuumlzyıllarda Zile Kazası ve Nahiyelerinde YerleĢim Birimleri

Ġdari Birim Mahalle Koumly Mezra Kale KıĢlak Yaylak Nefs Mezari Toplam

Zile Kazası 13 39 17 0 0 0 0 0 69

Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi 0 24 26 0 0 0 1 0 51

Halka Hass Nahiyesi 0 19 17 1 0 0 0 0 37

Huumlseyinabad Nahiyesi 0 46 142 0 7 0 2 0 197

Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi 0 16 81 0 1 0 1 1 100

Kızılkuumlnbed Nahiyesi 0 13 14 0 0 1 0 0 28

KuĢtaĢ Nahiyesi 0 8 12 0 0 0 0 0 20

MeĢhedabad Nahiyesi 0 16 20 0 0 0 1 0 37

Yeni Muumlsluumlman Nahiyesi 0 7 10 0 0 0 1 0 18

Toplam 13 188 339 1 8 1 6 1 557

H (2001) GeccedilmiĢten Guumlnuumlmuumlze Akdağmadeni Ankara s 22-30 Hakkı Yurtlu‟nun belirttiğine goumlre Karahisar-ı BehramĢah‟taki Karamağan (Karamağara) mezrası ise buguumln Yozgat Saraykent ilccedile merkezidir 15 Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8 16 Zile kazası sınırları iccedilerisinde nuumlfus barındıran Zile‟de 1 MeĢhedabad‟da 2 KuĢtaĢ‟ta 2 Kızılkuumlnbed‟de 4 Karahisar-ı BehramĢah‟da 5 ve Huumlseyinabad‟da 12 ve toplamda 26 adet mezra tespit edilmiĢtir Oumlrnek olarak Huumlseyinabad‟da

Soumlğuumldoumlzuuml Kuumlccediluumlkviran ve AğcakıĢlak mezralarına bakılabilir (TD 2 s 200 b 206b 204 a)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 95

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

21 Zile Kazası Yer Adlarının Kelime Yapıları

Yer adları her Ģeyden oumlnce bir kelimedir ve herhangi bir adın sahip olduğu tuumlm oumlzellikleri buumlnyesinde taĢır (ġahin 2007 2) Zile kazası iccedilerisinde incelediğimiz yer adlarının tamamı bir ve

basit yapıda kelimelerden oluĢan bir oumlzelliğe sahip değildir Tablo 2 de de goumlruumlleceği uumlzere Zile

yer adlarında yer alan kelime sayıları 1 ile 4 arasında değiĢmektedir Toplam 557 ismin 526‟sı bir

diğer ifadeyle 944‟uuml 1 ya da 2 kelimeden kuruludur Geriye kalan dilim iccedilerisinde 27 isim 3 kelimeden oluĢurken yalnız 4 isim 4 kelimeden meydana gelmektedir Bir kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla basit ya da tuumlremiĢ isimlerden oluĢurken 2 ve daha fazla kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla isim ya da sıfat tamlaması ya da birleĢik isim formatındadır Tablo 2 Zile Yer Adlarının Kelime Sayıları

Kel

ime

sayıs

ı

Zil

e m

erkez

Zil

e K

oumly

Aca

Hal

ka-

i H

ass

Huumlse

yin

abad

K

arah

isar

Beh

ram

Ģah

Kız

ılkuumlnbed

KuĢt

MeĢ

hed

abad

Y

eni

Muumlsl

uumlm

an

Topla

m

1 6 33 27 24 70 48 16 15 22 10 271 48653

2 6 22 23 13 105 47 12 5 14 8 255 4578

3 1 1 1 0 20 3 0 0 1 0 27 4847

4 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 4 0718

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Zile kazası yer adları koumlken bakımdan ccedileĢitlilik goumlstermektedir Kazadaki yer adlarının

koumlken olarak dayandığı baĢlıca diller Tuumlrkccedile Arapccedila ve Farsccediladır Bu adların koumlken oranlarının

dağılımına bakıldığında Tuumlrkccedile adların 608‟lik oranla ilk sırada yer aldığı goumlruumllmektedir BirleĢik yer adlarındaki Tuumlrkccedile isimler de dikkate alındığında Tuumlrkccedile adların oranı 8056‟ya

ulaĢmaktadır Basit yapılı bir kelimeden oluĢan Arapccedila koumlkenli yer adları 47 adet ve 843‟luumlk

oran ile Tuumlrkccedile koumlkenli adların ardından ikinci sırada yer almaktadır Arapccedila ve Farsccedila daha ccedilok Ģahıs isimlerinde kendini goumlsterirken aynı durum değerlendirmeye alınan Ġbranice isimler iccedilin de

soumlz konusudur

Tuumlrkccedile koumlkenli kelimeler ile oumlzellikle Arapccedila ve Farsccedila koumlkenli kelimelerin yan yana getirilerek birleĢik yer adı oluĢturulması dildeki etkileĢimi oumlrneklendiren bir tablo ortaya

koymaktadır Bu etkileĢim hiccedil Ģuumlphesiz Tuumlrklerin Anadolu‟ya gelmeden oumlnce Ġslam‟ı kabul edip

Selccediluklularla birlikte Ġran kuumlltuumlruumlyle daha yoğun etkileĢim iccediline girmesi ile accedilıklanabilir Bu

youmlnuumlyle Zile kazasındaki yer adları Tuumlrklerin Tuumlrkistan‟dan Anadolu‟ya uzanan vatan arayıĢının bir yol haritası gibidir ve bir Ģekilde bu yol uumlzerindeki durakların her birinin de izlerini iccedilerisinde

taĢımaktadır

15 ve 16 asırda Zile kazasında oldukccedila az sayıda muhtemelen Ermenice ya da Luwice koumlkenli ancak Tuumlrkccedile fonetiğe goumlre kaydedilmiĢ yer adlarına da tesaduumlf edilmiĢtir Bunların adedi

27 olup tuumlm yer adları iccedilinde yaklaĢık 5‟lik bir orana sahiptir

96 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 3 Zile Kazası Yer Adlarının Koumlkenleri

Dil

-Ġd

ari

Bir

im

Zil

e N

efs

Zil

e K

oumly

ler

Aca

cı v

e Ouml

zi

Kav

ağı

Hal

ka-i

Has

s

Huuml

sey

inab

ad

Kar

ahis

ar-ı

Beh

ram

Ģah

Kız

ılk

uumln

bed

Ku

ĢtaĢ

MeĢ

hed

abad

Yen

i M

uumlsl

uumlm

an

To

pla

m

A 6 3 5 2 16 6 0 3 4 2 47 843

A+F 0 1 3 1 5 2 0 0 1 0 13 233

A+F+T 0 1 1 0 10 2 0 0 0 0 14 251

A+Ġ+T 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

A+T 3 5 4 2 31 7 2 1 1 2 58 1041

F 1 3 0 1 5 4 0 1 1 0 16 287

Ġ 0 0 0 0 0 0 1 1 2 0 4 071

Ġ+A 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

Ġ+T 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0 4 071

R 0 0 2 0 1 0 0 0 0 0 3 053

R+T 0 0 1 0 1 2 0 0 0 0 4 071

T 3 41 29 26 106 62 24 13 22 12 338 6068

T+F 0 1 3 2 9 7 0 1 3 1 27 484

Diğer 0 1 2 2 9 5 0 0 3 1 23 412

Diğer+A 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 017

Diğer+T 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 3 053

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Kısaltmalar A Arapccedila F Farsccedila Ġ Ġbranice R Rumca T Tuumlrkccedile

3ZĠLE KAZASI YER ADLARININ KATEGORĠLERĠ

Yer isimleri son zamanlarda birccedilok araĢtırmacının tercih ettiği ccedilalıĢma alanlarından birisidir

YaĢanılan yerin sesi toprağın kokusu olarak nitelendirilen bu isimler Ģahıs adlarından

meyve sebze isimlerine hayvan adlarından renk isimlerine huumlkuumlmdar isimlerinden bir uumllkenin

kahramanlarına kadar birccedilok ismi taĢımaktadır Yer isimleri bir boumllgenin tarihini kuumlltuumlruumlnuuml siyasi yapısını yansıtması accedilısından oumlnem arz etmektedir Zile kazası yer adlarını iki ana kategoride

toplamak muumlmkuumlnduumlr Ccedilevre ve insan CcedilalıĢmamızda ilk olarak Zile kazasında ccedilevreye dayalı

olarak konulan yer isimleri uumlzerinde durulacaktır

31Ccedilevreyle Ġlgili Adlar

Goumlccedilebe yarı goumlccedilebe ve yerleĢik Tuumlrk toplulukları en eski ccedilağlardan beri arazi parccedilalarını

adlandırıp belirtmede acircdeta bir coğrafyacı titizliğiyle hareket etmiĢlerdir YerleĢme tarihi ccedilok eskilere uzanan Anadolu‟nun XI yuumlzyıldan beri TuumlrkleĢmeye baĢlamasına karĢılık yer adlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun Tuumlrkccedile adlardan oluĢmasında burada hacirckimiyet kuran DaniĢmendli Beyliği

Selccediluklu ve Osmanlı Ġmparatorlukları gibi guumlccedilluuml ve buumlyuumlk Tuumlrk devletlerinin oumlnemli etkilerinin

olduğu goumlruumllmektedir Zile kazasındaki yerleĢim birimleri de DaniĢmendlilerin boumllgeye egemen

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 97

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

olmasının hemen ardından Tuumlrkccedile isimlerle tanıĢmıĢtır Tuumlrkler bu boumllgede adlandırma yaparken

Zile‟nin coğrafi oumlzelliklerinden buumlyuumlk oumllccediluumlde yararlanmıĢlardır

311Ccedilevreyle Ġlgili Olarak Tabiat ve Fizik KoĢullarına Dayanan Adlar

aCoğrafya Adları Zile kazasındaki coğrafi yer adları buumlyuumlk bir ccediloğunlukla yuumlkseltileri

ifade eden oumlyuumlk ve duumlzluumlkleri ifade eden alan su kaynaklarını ifade eden dere ve pınar gibi

kelimlerle kurgulanmıĢtır

Oumlyuumlk toprak tepe ve houmlyuumlk anlamlarına gelmektedir Tarih boyunca tuumlrluuml nedenlerle

yıkılan yerleĢme boumllgelerinde yıkıntıların uumlst uumlste birikmesiyle oluĢan ve ccediloğu kez iccedilinde yapı

kalıntılarının goumlmuumlluuml bulunduğu yayvan tepeye de oumlyuumlk denmektedir (httptdkterim govtrbts10012011) Zile kazası iccedilerisinde toplam 16 yerleĢim yerinde oumlyuumlk adı geccedilmektedir

17

Ccediladıroumlyuumlğuuml mezrası adını uumlzerinde ccediladır kurulan bir tepeden almıĢ olmalıdır Yine bu isim

Tuumlrklerin goumlccedilebe yaĢantılarının bir uzantısı olan ccediladır kuumlltuumlruumlnuuml Zile boumllgesine taĢımaları bakımından oumlnemlidir Hangahoumlyuumlğuuml ise tepe ile uumlzerindeki mimari yapıyla kurulan bir bağı

anımsatmaktadır Edikoumlyuumlk tepenin ayak giyimine benzer goumlruumlntuumlsuumlyle iliĢkilendirilebilir Adını

yalnız oumlyuumlk ibaresinden alan 3 koumlyuumln varlığı Zile Acacı ve Oumlzikavağı ve Yenimuumlsluumlman‟daki

yerleĢimin koumlklerinin oldukccedila eskiye dayandığının goumlstergesidir Ortaoumlyuumlk mezrası (Huumlseyinabad) Ccedilunkar boyuna mensup Ccedilunkar cemaatinin geccedilici yerleĢim yeriydi Bu cemaat Uluyoumlruumlk Tuumlrkmen

taifesindendi (Halaccediloğlu II 2009573) Tablo 4 Adını Oumlyuumlkten Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ccediladıroumlyuumlğuuml mz Huumlseyinabad Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Edik18

oumlyuumlk mz Huumlseyinabad Ortaoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk Koumlyuuml Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kuumlloumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk ky Yeni Muumlsluumlman

Hangahoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Oumlyuumlk ky Zile

KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah YatmıĢoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Alan kelimesinin soumlzluumlkteki ilk anlamı accedilıklık ve duumlzluumlk yerdir Etrafı tepelerle ccedilevrili ccedilukur yer ve koyaklar iccedilin de kullanılan bir tabirdir Orman iccedilindeki duumlz ve ağaccedilsız yerler de alan

olarak tanımlanmaktadır Zaman zaman kır ve ova gibi arazi parccedilalarını da tanımlamaktadır Ccedilayır

ccedilimenlik gibi geniĢ arazi parccedilalarına da alan denebilmektedir19

Zile‟de alan adı ile isimlendirilmiĢ 11 yerleĢim birimi goumlruumllmektedir Bu yerleĢim birimlerinden 8‟i Tablo 5‟te goumlsterilmiĢtir

20 Bu

yerleĢim yerlerinden 2 koumly yalnızca alan kelimesi ile isimlendirilmiĢtir Demuumlrcuumlalanı mezrası

adını bir meslekten almıĢtır Dorualanı uumlzerinde atların yayıldığı bir boumllgeyi iĢaret etmektedir Kilisealanı ise daha oumlnce boumllgede bir kilisenin varlığına delil oluĢturmaktadır Sarualan boumllgenin

rengi ve bitki oumlrtuumlsuumlyle oumlzdeĢleĢen bir isimdir Sovukalan boumllgenin iklim oumlzelliklerine bir

goumlndermedir

17 Bunlardan Zile kaza merkezine bağlı Karaoumlyuumlk koumlyuuml Huumlseyinabad‟a bağlı Saruisaoumlyuumlk mezrası (2 aded) ve Ortaoumlyuumlk mezrası Karahisar- BehramĢah‟a bağlı Karacaoumlyuumlk mezrası daha aĢağıda cemaat adları iccedilerisinde ele alındığından

buradaki tabloya eklenmemiĢtir 18 Edik koumlyluuml ccedilizmesi patik ccedilocuk ayakkabısı mest yuumlnden oumlruumllen ccedilok kısa konccedillu ccedilorap koumlyluuml yemenisi pabuccedil terlik ayakkabı fotin karda yuumlruumlmeye yarayan ayakkabı anlamlarına gelmektedir Bkz Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) Ayrıca KırĢehri‟nde Ediği adında bir Tuumlrkmen cemaatinin adı geccedilmektedir Uzak bir ihtimal de olsa Edikoumlyuumlk mezrası adı bu cemaatten verilmiĢ olabilir Halaccediloğlu Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 413 19 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) 20 KuĢtaĢ‟taki Bayadalanı ile Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Alan-ı Ġğdir mezraları cemaat ve Huumlseyinabad‟daki Mezidalanı

mezrası Ģahıs isimlerine dahil edildiğinden ayrıca bu tabloda belirtilmemiĢtir

98 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 5 Alan Adı Verilen YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alan ky Kızılkuumlnbed Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad

Alan ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kilisealanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Demuumlrcuumlalanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Sarualan mz Huumlseyinabad

Ġncuumlalanı mz Karahisar-ı BehramĢah Sovukalan mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Pınar yerden kaynayarak ccedilıkan su kaynak ve memba anlamlarını iccedilerdiği gibi ccedileĢme21

yerine de kullanılan bir tabirdir (httptdkterimgovtrbts10012012) Bu tabir 23 yerleĢim

biriminin adının verilmesinde tercih edilmiĢtir Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda bulunan Acıpınar koumlyuuml adını suyun tadından almıĢtır Akpınar ise suyun rengiyle alakalı olmalıdır Buumlyuumlkpınar Ulupınar

ve Yağlupınar isimleri suyun akım kuvvetiyle iliĢkilendirilebileceği gibi var olan bir ccedileĢmenin

boyutuyla da ilgili olabilir Ccedilatakpınar Kayacıkpınarı ve Senirpınar suyun kaynağının coğrafi yapısıyla ilgili yer adları iccedilerisinde değerlendirilebilir Kurupınar adı buumlyuumlk olasılıkla var olan bir

su kaynağının zaman iccedilerisinde ortadan kalkması ya da azalması ile oumlzdeĢleĢtirilebilir Mazı meĢe

ağacı iccedilin kullanılan bir tabir olup Mazıpınarı mezrasının adı mezra sınırları iccedilerisinde bulunan bir meĢe ağacının goumlvdesinden ccedilıkan su kaynağı ile iliĢkili olarak verilmiĢ olabilir Eskipınar

yıpranmıĢlıkla Saraypınar ise mimari yapıyla izah edilebilir Nefs-i Pınar-ı Yazır Kışlağı mezrası

boy ve cemaat adlarında da ele alındığı iccedilin buradaki tabloya dacirchil edilmemiĢtir Tablo 6 Adını Pınardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Acıpınar ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kayacıkpınarı mz Karahisar-ı BehramĢah

Akpınar ky Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

Akpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Kurupınar ky MeĢhedabad

Akpınar mz Kızılkuumlnbed Mazıpınarı mz22

Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Saraypınar mz Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Saraypınarı mz Huumlseyinabad

Ccedilatak23

pınar ky Huumlseyinabad Senir24

pınar mz Zile

Eskipınar mz Huumlseyinabad Senirpınar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Karapınar ky Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karapınar mz Karahisar-ı BehramĢah Yağlupınar25

mz Huumlseyinabad

Karapınar mz (2) Huumlseyinabad

Zile kazasında adını dere ve ccedilay gibi akarsulardan alan 11 yerleĢim adı tespit edilmiĢtir Bunlardan Bellidere ve Derebaşı mezraları adlarını derelerin doğrultusundan almıĢtır Zira belli

kelimesi youmlrede ldquoberi tarafrdquo anlamında kullanılmaktadır Derekınık ve Haramideresi adları daha

ziyade boy ve cemaat adlarıyla bir oumlbek oluĢturmuĢtur Derekışla adı derenin bulunduğu boumllgenin kullanım amacıyla ilgilidir Kozludere dereye yakın yerde ceviz ağaccedillarının ccedilokluğundan verilmiĢ

bir yer adı olmalıdır Yelluumldere boumllgenin ruumlzgacircra accedilık bir alan olmasına bağlı olarak tercih edilen

bir isimdir Yunakderesi26

ise derenin aynı zamanda ccedilamaĢır yıkamakta da kullanıldığına kanıt oluĢturmaktadır

21 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(11012012) 22 Mazı selin getirdiği mil meĢe ağacı ve meyvesi iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlk olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012011) 23 Ccedilatak iki dağ yamacının kesiĢmesi ile oluĢmuĢ dere yatağıdır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk http tdkterimgovtr bts(11012012) Ccedilatak aynı zamanda su akıntılı yerler dağlarda derin dereler iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012012) 24Senir iki dağ arasındaki sırt iccedilin kullanılan bir isimdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoYuumlkseklik tepe dorukrdquoanlamlarını da iccedileren bir kelimedir ldquoDağların vadiye bakan yamacırdquo iccedilin de senir denir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) Bu adla Tuumlrkman Ekradı taifesinden bir cemaate de rastlanmıĢtır Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul s 670 25Yağlı kelimesi ldquoguumlccedilluuml canlı (toprak harccedil vb iccedilin) bol ccedilokrdquo anlamlarına sahip bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) 26 Yunak ldquokirli giysi ve ccedilamaĢır yıkanan yerrdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml http td k

terimgovtrbts(13012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 99

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 7 Adını Dere ve Ccedilay Gibi Akarsulardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bellidere mz Huumlseyinabad Kozludere ky MeĢhedabad

Damderesi mz Karahisar-ı BehramĢah Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

DerebaĢı ky Zile Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Derekınık ky MeĢhedabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

DerekıĢla ky Zile Yunakderesi mz Karahisar-ı BehramĢah

Haramideresi mz Acacı ve Oumlzi kavağı

Zile kazasında pınar ve dereden baĢka ismini su ile ilgili oumlzelliklerden adını almıĢ 8 yerleĢim birimi daha vardır Ilısu

27 adı bir ılıcadan verilmiĢ olabileceği gibi Ilısu Yazır hem ılıca

hem de bir boy adı ile ilgilidir Goumllluumlcek Goumllyurdu ve Goumllcuumlk isimleri ccedilevrede bulunan durgun

sulardan verilmiĢtir Boumlğet daha ccedilok akarsu oumlnlerine yapılan yapay setleri ccedilağrıĢtırmaktadır Koylan ise akarsuların ccedilevrilen yerinden verilmiĢ olabilir (Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtr bts 13012012) Tablo 8 Adını Su Ġle Ġlgili Oumlzelliklerden Alan Diğer YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Goumllluumlcek mz Huumlseyinabad Ilısu Yazır mz Karahisar-ı BehramĢah

Goumllyurdu mz Huumlseyinabad Pirboumlğet ky Huumlseyinabad

Goumllcuumlk mz MeĢhedabad TaĢboumlğet ky Huumlseyinabad

Ilısu ky Kızılkuumlnbed Koylan ky Huumlseyinabad

b Boumllge Adları Adını baĢı burnu boynu boğazı meydanı gibi boumllge adlarından alan 12

yer ismi tespit edilmiĢtir Burun ile ilgili 2 derbent ile ilgili 1 dere ile ilgili 2 goumlk ile ilgili 3 koumly ve şehir gibi yerleĢim birimleri ile ilgili 3 isim bu yolla verilmiĢtir

Tablo 9 Boumllge Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcaĢehir mz Karahisar-ı BehramĢah DerekıĢla ky Zile

Bozburunviranı mz Huumlseyinabad GoumlkkıĢlağı mz Huumlseyinabad

Burnukoumly ky Halka-i Hass GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyinabad

Daruboğazı mz Huumlseyinabad Koyluk mz Karahisar-ı BehramĢah

Derbent ky28

KuĢtaĢ Kızılcakoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

DerebaĢı ky Zile Yankoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

c Madenlerden Adını Alan YerleĢim Birimleri Adı madenlerden verilmiĢ 3 yere rastlanmıĢtır Bunlar Zile merkez Kurşunlu

29 koumlyuuml Huumlseyinabad Boladcık ve Karahisar-ı

BehramĢah Bolad30

mezralarıdır Bu kategoride adını kaya taĢ kum toprak gibi doğal

oumlzelliklerden alan 18 yerleĢim birimi daha ele alınmıĢtır Kaya ve taĢtan adını alan 13 yer adı tespit edilmiĢtir Kum toprak ve kille ilgili 4 ve kireccedille ilgili 1 isim verilmiĢtir

27 Ilısu ldquoılıcardquo anlamına gelmektedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(12012012) Ilıca ise ldquosıcak su ccedilıkan yer suyu sıcak olarak yerden ccedilıkan hamam kaplıca ccedilermik kudret hamamırdquo anlamlarına sahiptir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(13012012) Adana Tarsus dolaylarında Ġlisu adıyla bir cemaat de bulunmaktaydı

Tuumlrkay age 429 28 Derbent ldquoĠki dağ arasındaki geccedilit yeri boğazrdquo anlamlarına gelen bir kelimedir Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterimgovtrbts( 13012012) 29 Bu adla Alanya ve NiĢ‟te youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 553 30 Polat ldquodemirrdquo kelimesinin karĢılığıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrb ts (13012 012 )

100 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 10 Adını Basit TaĢlardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ballukaya mz Huumlseyinabad Kayadibi mz Huumlseyinabad

Belkaya ky31

Yeni Muumlsluumlman Kaydibi mz Kızılkuumlnbed

Ccedilavul32

CcedilirmiĢ mz Karahisar-ı BehramĢah KayalutaĢ mz Huumlseyinabad

DaĢlık mz Huumlseyinabad Kazankaya ky Kızılkuumlnbed

Derkis Kaya mz Huumlseyinabad Killik33

ky Huumlseyinabad

Goumlzluumlkaya mz MeĢhedabad Kireccedilluuml ky Zile

Ġnkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı KuĢtaĢ nh KuĢtaĢ

KaluntaĢ mz Huumlseyinabad Senirkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kasın34

ky MeĢhedabad Tezekccedili35

ky Karahisar-ı BehramĢah

Kayacıkoumlnuuml mz Huumlseyinabad Zeytun taĢ mz Huumlseyinabad

Değerli taĢlardan ismini alan tek yerleĢim birimi Karahisar- BehramĢah nahiyesindeki

İncuumlalan mezrasıdır

d Mevsime ve Ġklime Dayalı Oumlzelliklerden Verilen Yer Adları Ġklim oumlzelliklerine dayalı olarak isim verilen 6 yerleĢim birimi ile karĢılaĢılmıĢtır Bunlardan 3‟uuml ruumlzgacircr diğerleri ise

sıcaklıkla ilgilidir Halka-i Hass nahiyesindeki Barkar36

mezrası adını poyrazdan almıĢ olup

muhtemelen boumllge kuzeydoğudan esen ruumlzgacircrlara accedilık olmalıdır Yelten37

yele karĢı havalı bir yer olmalıdır Huumlseyinabad‟daki Yelluumldere mezrası ise boumllgedeki derenin ruumlzgacircrlı bir alanda

kalmasıyla ilintili olarak verilmiĢtir Halka-i Hass‟daki Ilı mz ise adını suyun ılıklığından almıĢtır

Huumlseyinabad‟daki Farah ve Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Sovukalan mezraları ise boumllgelerin soğukluğunu dile getiren oumlzelliklerle isimlendirilmiĢlerdir

Tablo 11 Adını Ġklim Oumlzelliklerinden Alan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Barkar mz Halka-i Hass Sovukalan mz Acacı ve Oumlzikavağı

Farah mz Huumlseyinabad Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Ilı mz Halka-i Hass Yelten ky Halka-i Hass

e Guumlnleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de haftanın guumlnlerine dayalı verilen herhangi bir

yerleĢim adına rastlanmamıĢtır Ancak Zile merkez Guumlndoğmaz mezrası ve Guumlngoumlrmez koumlyuuml guumln iccedilerisinde guumlneĢi goumlrme durumuna goumlre isimlendirildikleri iccedilin bu kategoride değerlendirilmiĢtir

f Ġccedilinde Sayı Bulunan Yer Adları Zile kazasında iccedilinde rakam geccedilen 6 yer adı

bulunmaktadır 2 rakamı 1 kez kullanılırken 3 rakamı 4 kez tercih edilmiĢtir 1 rakamı ise hiccedil

kullanılmayıp onun yerine yalnuz sıfatı tercih edilmiĢtir Uumlccediller mezrası adının kaynağı olan uumlccediller

31 Bel ldquoDağ sırtlarında geccedilit veren ccedilukur yerrdquo demektir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquobelenrdquo ldquosıradağrdquo ldquouumlzeri yassı teperdquo iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(14012012) 32 Ccedilavul ldquoBuumlyuumlk kar ve buz kuumltlelerinin suumlruumlkleyip getirdiği taĢ yığınırdquo dır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(13012012) 33 Kil ldquoIslandığı zaman kolayca biccedilimlendirilebilen yumuĢak ve yağlı toprakrdquoı tanımlamak iccedilin kullanılan bir tabirdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(15012012) 34 Kasın ldquoSelin getirdiği kum ccediloumlp birikinti milrdquo i karĢılayan bir soumlzcuumlktuumlr Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(16012012) 35 Tezek rdquoĠri toprak parccedilasırdquo nı ifade eden bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(16012012) 36Barkar ldquoPoyrazrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(17012012) 37 YeltenrdquoYele karĢı havalı yerrdquo anlamında kullanılan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(17012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 3: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 91

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Oumlzel adlar ve oumlzellikle kiĢi adlarını inceleyen bilim dalı onomastik bu bilimin yer adları ile

uğraĢan alt kolu ise toponimidir1 (Yediyıldız 1984 s 25) Batıda adbilimin bir alt kolu olarak

geliĢmeye baĢlayan yer adları bilimi yalnızca dilbilimin konusu olarak kalmamıĢ tarih sosyoloji

antropoloji biyoloji gibi değiĢik bilim dallarının da ilgilendikleri bir alan haline gelmiĢtir Tarih

boyunca değiĢik kuumlltuumlrlerin yerleĢme ve geccedilit alanı olmuĢ olan uumllkemizde ise toponomi ccedilalıĢmaları

1920‟lerden itibaren baĢlamıĢ ve bu alanda birccedilok araĢtırma eseri kaleme alınmıĢtır (Ġnan 1987 Eren 1965 Baykara 1988 Budak 2001 Sakaoğlu 2001) 1984 yılında Tuumlrk Yer Adları

Sempozyumu duumlzenlenmiĢ ve burada yer adları ile ilgili birccedilok sorun ve ccedilalıĢma youmlntemi konunun

uzmanları tarafından dile getirilmiĢtir Bildiriler ve makaleler dıĢında Tuumlrkiye‟deki yer adları ile ilgili lisansuumlstuuml duumlzeyde ccedilalıĢmalar da her geccedilen guumln artmaktadır (Kurgun 2002 Palancı 1996

ġenel 2003 Yıldırım 2006) Ancak bu ccedilalıĢmalar genellikle Tuumlrk Dili ve Edebiyatı boumlluumlmleri

tarafından yapılmakta olup genellikle mevcut yer isimleri uumlzerine odaklanmaktadır Bu ccedilalıĢmalara ek olarak Osmanlı arĢiv belgelerinden yola ccedilıkılarak yapılacak geniĢ ccedilaplı ccedilalıĢmalara ihtiyaccedil

duyulmaktadır Kronik tarih kitapları seyahatnameler Ģerbdquoiyye sicilleri ve benzeri kıymeti haiz

kaynaklar Tuumlrkiye yer adları konusunda yeterince seferber edilememiĢtir Bu tarihicirc kaynakların

yalnız sınırlı bir kısmı bazı araĢtırmacılar tarafından incelenmiĢtir (Sarı 2000 Accedilıkgoumlz 2004)

Boumllgesel bir ccedilalıĢma niteliği taĢıyan bu makalede Orta Anadolu‟nun kuzeyinde yer alan

Sivas eyaleti merkez sancağına bağlı Zile kazasındaki yer adları ele alınacaktır Boumllge 1071

Malazgirt zaferinden guumlnuumlmuumlze kadar kesintisiz olarak Tuumlrk yerleĢim alanı olması nedeniyle Anadolu‟daki Tuumlrk kuumlltuumlruumlnuumln en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından oumlnemlidir

CcedilalıĢmanın ana kaynakları 1455-1600 doumlnemini kapsayan 1455 1520 ve 1575 yıllarına ait tapu-

tahrir defterleridir2 15-16 yuumlzyıllardaki bu yer adlarının guumlnuumlmuumlzde ne kadarının mevcut

olduğunu tespit etmek iccedilin ĠccediliĢleri Bakanlığı tarafından 1928‟de basılan ldquoSon TeĢkilat-ı Muumllkiyede Koumlylerimizin Adlarırdquo ile 1933‟te yayımlanan ldquoKoumlylerimizrdquo isimli genel kitaplara Tokat Ġl

yıllıklarına ve modern haritalara muumlracaat edilmiĢtir Adı geccedilen defterlerdeki yerleĢme yerleri (koumly

mezraa kıĢlak ve yaylak) adları kelime yapıları ve koumlkenleri guumlnuumlmuumlzde idari olarak bağlı oldukları il ve ilccedile merkezleri bakımından tablolaĢtırılmıĢtır AĢağıda bu tablo ccedilerccedilevesinde Zile

boumllgesinin yer adları oumlnce kelime yapısı ve koumlken accedilısından değerlendirilmiĢtir Ardından yer adları

kategorilere ayrılarak herbir kategorideki isimler hakkında değerlendirmelerde bulunulmuĢtur Ayrıca buumltuumln bu değerlendirmelerin daha iyi anlaĢılabilmesi ve kıyaslamalar yapılabilmesi iccedilin

ekler kısmında 1455-1600 doumlnemi Zile kazası yer adları listesine de yer verilmiĢtir

2 ZĠLE KAZASI YER ADLARI

Zile geccedilmiĢten guumlnuumlmuumlze Anziliya Zelid Zela Gazala Silay ve Karkariye gibi adlar almıĢtır Bunlardan Zelitis‟in Persler doumlneminde Zile‟yi de iccediline alan bir boumllge olduğu oumlne

suumlruumllmektedir Zile (Zela) adı3 kutsal yol ya da geccedilit anlamında Sila yani S(wa)-ila (Luwi dili)

kelimesinden tuumlremiĢ de olabilir (Umar 1993 825)

1 Onomastiğin yer adları dıĢında baĢka alt dalları da bulunmaktadır Antroponimi Ģahıs adlarıyla hidronimi ise deniz nehir goumll gibi su adlarıyla ilgilenmektedir Kuumltuumlkoğlu M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul s15 2 BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2 s241-362 BOA TD 79 s191-303 TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12 s 126a-210b 3Zile geccedilmiĢten guumlnuumlmuumlze Anziliya Zelid Zela Gazala Silay ve Karkariye gibi adlar almıĢtır Bunlardan Zelitis‟in Persler doumlneminde Zile‟yi de iccediline alan bir boumllge olduğu oumlne suumlruumllmektedir Bu konudaki tartıĢma iccedilin Bk Altındal B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul s 45 Zile adıyla ilgili farklı bir yorum da Charles Textier tarafından yapılmıĢtır Textier‟e goumlre Bitinya Krallarından Nicomede‟nin oğlu Zielas bu boumllgeye hacirckim olmuĢ ve Pont memleketindeki boumllge adını bundan almıĢtı Bk Textier C (2002) Kuumlccediluumlk Asya Cilt 3 ccedilev Ali Suat Ġstanbul s 163 168 ve 169 Zile muumlftuumllerinden Arif Kılıccedil ise Zile Kalesinin Roma kumandanlarından Sula tarafından yapıldığını oumlne

suumlruumlp ismi bu kumandana dayandırma gayretinde olmuĢtur DaniĢmendliler doumlneminde adının ldquomuumlbarek vatanrdquo

92 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Anadolu‟da eski bir yerleĢim merkezi olan Zile‟nin MOuml 1900 yıllarında Ninova Melikesi

Semiramis tarafından kurulduğu duumlĢuumlnuumllmektedir4 Sırasıyla Hititler Frigler ve Pontus

egemenliğinde yaĢayan Zile Ģehri daha sonra Roma Ġmparatorluğu‟nun Anadolu‟daki oumlnemli

merkezlerinden biri haline gelmiĢtir5 Roma Ġmparatorluğu‟nun ikiye ayrılmasına bağlı olarak Zile

395‟te Doğu Roma sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır 1071 Malazgirt Zaferi‟nden kısa bir suumlre sonra

Zile‟de guumlnuumlmuumlze kadar kesintisiz bir Ģekilde devam edecek Tuumlrk egemenliği baĢlamıĢtır6

1398‟de Osmanlı padiĢahlarından Yıldırım Bayezid‟in Kacircdı Burhanettin Devleti‟ne son

vermesiyle Zile Osmanlı idaresi altına girmiĢtir (Goumlkbilgin 1979 404) Osmanlı Devleti 1413

yılında Anadolu ve Rumeli Beylerbeyliği‟nin yanında uumlccediluumlncuuml bir idari birim olarak Rum Beylerbeyliği‟ni kurunca Zile de bu eyalete dacirchil edilmiĢtir (ġimĢirgil 1989 290ndash291) Zile 1455

tarihli tahrir defterinde nahiye olarak geccedilmekte ancak merkezi nefs-i Ģehr olarak goumlsterilmektedir

1520 ve 1575 tarihli defterlerde ise Sivas livasına bağlı kaza olarak anılmaktadır XVI yuumlzyıl

iccedilerisinde Zile merkezinde 13 mahalle ve 39 koumly ile 17 mezra bulunduran bir kazadır Ayrıca kazaya bağlı 8 nahiye bulunmaktaydı 17 yuumlzyılda Sivas‟a bağlı bir sancak haline getirilen Zile

1847 yılından itibaren Amasya‟ya bağlı bir kaza olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır (Sezen 2006

538)1880‟de ise sancaklık statuumlsuuml kazanan Tokat‟a bağlanan Zile kazası guumlnuumlmuumlze kadar bu oumlzelliğini korumuĢtur (Accedilıkel 2004 333-334) 15 ve 16 yuumlzyıllarda Zile kazasını oluĢturan

nahiyeler Ģunlardır

Acacı7 ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Ġncelen doumlnemde 1 nefs 24 koumly ve 26 mezra adı tespit

edilen nahiye guumlnuumlmuumlzde Yozgat iline bağlı KadıĢehri8 ile Ccedilekerek ilccedilesi ve bu ilccedilelerin kırsalını

kapsamaktaydı Nahiye sınırları iccedilerisinde bulunan KadıĢehri koumlyuuml KadıĢehri ve Hacıkoumly koumlyuuml ise

Ccedilekerek ilccedile merkezlerinin ccedilekirdeğini oluĢturmuĢtur

anlamında Sılay olarak korunduğu ve yine Ģehre Karkariye adı verildiği de Kılıccedil tarafından belirtilmiĢtir Arif Kılıccedil‟tan naklen Bk Altındal age s 46 Ġncelediğimiz defterlerden 2 numaralı Tapu Tahrir defterinde ise Zili Ģeklinde anılmıĢ olup diğer defterlerde accedilık bir Ģekilde Zile adına rastlanmaktadır Evliya Ccedilelebi de seyahatnamesinde Zili adına nispetle Tuumlrklerdeki halı kilime ldquozilirdquo dendiği boumllgede dokumacılığın yaygın olmasına dayanarak Ģehrin adının buradan geldiğini

dile getirmiĢtir Bk Altındal B (2011) age Ġstanbul s 180 4 Strabon (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul s 55-56 Ancak Zile‟ye 25 km uzaklıktaki MaĢathoumlyuumlk‟te yapılan kazılar sonucunda elde edilen bulgular Zile‟nin tarihinin daha eskilere dayandığını ortaya koymuĢtur Bk Altındal B (2011) age s 19 5 Zile‟nin Tuumlrk egemenliğine kadar geccedilirdiği doumlnemler hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Meral Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık s 17-18 Kılıccedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17 6 Atalar M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307 1071‟de Tuumlrklerin Anadolu‟da yerleĢme amaccedillı fetihlerinin baĢlamasıyla beraber Zile DaniĢmendliler tarafından fethedilmiĢtir Zile‟nin DaniĢmendliler tarafından fethi tarihiyle ilgili ccedileĢitli goumlruumlĢler ortaya

sunulmakla beraber Ģehrin fetih tarihinin 1074 olması kuvvetli bir ihitimaldir Bk SevimA (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 82-83 1166‟da Nizameddin Yağıbasan‟ın oumlluumlmuuml uumlzerine tekrar Bizans egemenliğine geccedilen Ģehir kısa suumlre sonra Tuumlrkiye Selccediluklu Sultanı II Kılıccedilarslan tarafından ele geccedilirilmiĢtir ġahin M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset Matbaacılık Tokat s 23Moğolların 1243 Koumlsedağ SavaĢı‟yla Anadolu Selccediluklularını zayıflatmasının ardından Ģehre 1365‟te Eretna Beyliği ve 1381‟de ise Kadı Burhaneddin Devleti hacirckim olmuĢtur Bk ġimĢirgil A (1991) ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Ġstanbul s 231-243 7 Cumhuriyet doumlneminde yapılan idari değiĢiklikler sonucu Acacıhoumlyuumlk adıyla bir koumlye doumlnuumlĢen nahiye 1944‟te

Hacıkoumly‟uumln Yozgat‟a bağlı Ccedilekerek ilccedilesine doumlnuumlĢtuumlruumllmesiyle bu ilccedileye bağlanmıĢtır 30 12 1998 tarihinden itibarense belde huumlviyeti kazanmıĢtır Belde belediye meclisinin ldquoAcacırdquo kelimesinin soumlyleniĢ zorluğunu ve bir mana iccedilermemesini oumlne suumlrerek yaptığı baĢvurular sonucu 2000 senesinde Bakanlar Kurulunun aldığı kararla Acacı ismi kaldırılarak buraya Bayındırhoumlyuumlk adı verilmiĢtir Gerccedilekten de Acacı adının nerden geldiğini ortaya koymak guumlccediltuumlr Boumllgede halk arasında yaygın Acecihoumlyuumlk efsanesine goumlre Aca adı eski tarihlerde burada yaĢayan bir kralın Ece adlı kızına ithafen buraya verilen Ece isminin bozulmuĢ Ģekli olabilir Ayrıntılı bilgi iccedilin bk Koccedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara s 146-149 8 KadıĢehri ilccedilesinin geccedilmiĢ doumlnemleri ve guumlnuumlmuumlzdeki durumu ile ilgili Bk Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi

(tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Ankara s 1-2

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 93

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Halka-i Hass Nahiyesi Merkezi bulunmayan bu nahiye 19‟u koumly 17‟si mezra ve 1‟i kale

olmak uumlzere 37 toplam yerleĢim birimine sahipti Dikmesoumlğuumlt ve Ovacık gibi yaĢayan koumly isimlerine bakıldığında Halka-i Hass nahiyesinin de guumlnuumlmuumlzde Yozgat ili KadıĢehri

9 ilccedilesi

sınırları iccedilerisinde yer aldığı duumlĢuumlnuumllebilir1944‟te Ccedilekerek‟e bağlı bir nahiyeye doumlnuumlĢen KadıĢehri

1990 senesinde Yozgat ili ilccedilelerinden biri olmuĢtur (Sezen 2006 263)

Huumlseyinabad Nahiyesi 46‟sı koumly 142‟si mezra 7‟si kıĢlak ve 2‟si nefs olmak uumlzere toplam 197 koumly ile Zile kazası iccedilerisinde en ccedilok yerleĢim birimine sahip olan Huumlseyinabad 1455

tarihli defterde vilayet 1520 tarihli defterde kaza ve son olarak 1575 tarihli defterde Zile kazasına

bağlı bir nahiye olarak kaydedilmiĢtir Nahiye merkezi Yapa-i Cedid koumlyuumlduumlr Huumlseyinabad guumlnuumlmuumlzde Ccedilorum ili Alaca ilccedilesi sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır Ayrıca bazı mezraları ise Yozgat ili

Sorkun ilccedilesi dacirchilinde bulunmaktadır Huumlseyinabad sınırları iccedilerisinde Alacalar adıyla bir koumly

bulunmakla beraber bu koumlyuumln Alaca adına katkısını ortaya koyacak yeterli veriye ulaĢmamız muumlmkuumln olmamıĢtır Yine 1455 tarihli defterde Huumlseyinabad adı yerine Huumlseyinova adı tercih

edilmiĢtir10

Alaca11

1846‟da Bozok‟a bağlı bir kaza 1867‟de Ccedilorum merkeze bağlı nahiye haline

gelmiĢtir Bu tarihten sonra da Ccedilorum sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır (Sezen 2006 20)

Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi 16 koumlyuuml 82 mezrası 1 kıĢlağı 1 kale va nahiye merkezi ile toplam 101 yer adı tespit edilebilen Karahisar-ı BehramĢah guumlnuumlmuumlzde Yozgat‟ın KadıĢehri ile

Akdağmadeni12

sınırları iccedilerisinde yer almaktadır Selccediluklu doumlnemi tarihicirc kaynaklarında

Karahisarndashı BehramĢah‟a iliĢkin ilk kayıt Sultan I Alacircaddin Keykubad doumlneminde (1220ndash1237) SivasndashKırĢehir kervan yolu uumlzerindeki Karahisarndashı BehramĢah ve youmlresinin Menguumlcek meliki

Nasıreddin BehramĢah‟a Erzincan kentinin teslimi karĢılığında iktacirc olarak verildiğine iliĢkindir

(Oumlzcan 2008 92-93) 17 yuumlzyılda Zile‟ye ve 1846‟da Yozgat‟a bağlı bir kaza iken bu tarihten

sonra kaza vasfını yitirmiĢtir (Sezen 2006 278) Diğer adı MuĢalim kalesi13

olan Karahisar-ı BehramĢah kalesi buguumln Yozgat ili Akdağmadeni MuĢali koumlyuuml sınırları iccedilerisindedir Yeri

konusunda Wittek ayrıntılı bilgi vermektedir14

9 KadıĢehri Ccedilekerek ve Eski (Aydıncık) 1921 yılına kadar Zile sınırları iccedilerisinde kalmıĢ ancak 1921 yılında ccedilıkarılan bir kanunla her ikisi Devecidağı kazası adı altında birleĢtirilip Yozgat sınırlarına katılmıĢtır Bk Bekir Altındal age s 157 10 ġemseddin Sami ve Ali Cevat‟ın kayıtlarına bakıldığında Huumlseyinabad‟ın Zile‟den sonra Yozgat‟a bağlandığı 1919 yılında ise Ccedilorum‟a bağlı ilccedile olduğu anlaĢılmaktadır Bk Yurt Ansiklopedisi Cilt 3 s 2042 11 Ccedilorum ili Alaca ilccedilesinin tarihi seyri ile ilgili daha detaylı bilgi iccedilin Bk GeccedilmiĢten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat s 3-35 12 1815‟e kadar herhangi bir yerleĢmeye sahip olmayan Akdağmadeni bu tarihten itibaren boumllgede guumlmuumlĢ ve kurĢun yataklarının iĢletmeye accedilılmasıyla giderek oumlnem kazanmıĢtır 1830‟da nuumlfusu iyice artan youmlre 1839‟da nahiye 1860‟ta da kazaya doumlnuumlĢtuumlruumllmuumlĢtuumlr Bu accedilıdan bakıldığında araĢtırmamıza konu oluĢturan doumlnemlerde Karahisar-ı BehramĢah‟ın

youmlrede canlılık sahibi olduğu ancak Akdağmadeni‟nin oumlne ccedilıkmasıyla beraber canlılığını yitirdiği de oumlne suumlruumllebilir Bk Yurt Ansiklopedisi Cilt10 s 7651 13 BehramĢah‟la ilgili diğer bir goumlruumlĢ ise onun Birinci Ġzzeddin Keykavus‟un buumlyuumlk beylerinden Emir-i Meclis Mubarizeddin BehramĢah olduğu ve kendi adıyla bilinen kaleyi inĢa ettirdiği Ģeklindedir Kalenin XIII yuumlzyılın ilk yarısında inĢa edildiği ve guumlney kısmının zamanla yerleĢime accedilıldığı da duumlĢuumlnuumllmektedir MuumlĢalim adı yerel bir idarecinin oglu Ali Beyin (oumll 1471) babası ve gerccedilek adı Nusret olan MuumlĢalim‟den gelmektedir Bu boumllge MuumlĢalim ailesinin yıllarca tasarrufunda kalmıĢtır Malikacircne hissesi Karahisardaki Ali ġir zaviyesi ile Karabıyık ve Ağcakoca Zaviyeleri‟ne ait iken divani hisseleri ise Zile (Tokat) zaimi MuumlĢalim‟in suumllalesinden olan ve yukarda adı geccedilen Ali

Bey‟in oğluna ait idi Boumllgenin ahalisi Dulkadirli ġehsuvaroglu Ali Bey‟in tasarrufundaki topraklarda ccedilalıĢan Ccedilongar ve Ulu-youmlruumlk taifelerinden oluĢmaktaydı Bk Arslan L (2005) H 963M 1556 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Goumlre Bozok Sancağırsquonın Ekonomik ve Demografik Yapısı BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Ankara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Ankara s 116 14 Kale eteğindeki ovanın guumlneydoğu kıyısında kaleden 10 km ileride maden ocağı iĢletilen Akdağ vardır Dolayısıyla kale bu kasabanın kuzeybatı youmlnuumlndedir Kale adını yakınındaki MuumlĢalim koumlyuumlnden alır Selccediluklular zamanında Ġkinci Keyhuumlsrev doumlneminde (1236-1246) yaptırılmıĢtır Ancak Wittek ismin nerden geldiğini izah edememiĢtir Bk Wittek P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu Araştırmaları Dergisi Cilt I Konya

s 236-240 Karahisar-ı BehramĢah‟ın tarihi geliĢimi ve Akdağmadeni‟ne doumlnuumlĢuumlmuuml ile ilgili detaylı bilgi iccedilin Bk Yurtlu

94 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Kızılkuumlnbed nahiyesi 13 koumlyuuml 14 mezrası ve 1 yaylakı bulunan Kızılkuumlnbed nahiyesi

buguumln Yozgat ili Ccedilekerek ve Aydıncık ilccedilesi sınırları iccedilerisinde yer almaktadır Hatta bu nahiye sınırları iccedilerisinde yer alan Eski koumlyuuml Aydıncık ilccedilesinin merkezine doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr

15

Meşhedabad Nahiyesi16 koumly 20 nahiye ve 1 nefs olmak uumlzere 37 yerleĢim birimi adı

tespit ettiğimiz MeĢhedabad buguumln Zile sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır Buguumln Yalınyazı Zile

Boztepe beldesine bağlıdır (Altındal 2011 118)

Kuştaş Nahiyesi 8 koumly ve 12 mezra kaydı bulunan KuĢtaĢ buguumln Zile sınırları iccedilerisinde

iğdir nahiyesi ve kırsalını kapsayan bir boumllgedir

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Halen Zile iccedilerisinde bulunan ve eski adını yeni isimleriyle birlikte korumaya devam eden nahiye Yıldıztepe (Boztepe) beldesi ve kırsalını kapsamaktaydı

(Altındal 2011 118)

XV ve XVI yuumlzyıllarda Zile kazası ve bu kazaya bağlı 7 nahiyede mufassal tapu tahrir

defterlerine kaydedilen toplam 557 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bu toplamın 13‟uuml Zile kaza merkezindeki mahallelerden 188‟i koumlylerden 339‟u mezralardan 1‟i kaleden 8‟i kıĢlaklardan 1‟i

yaylaklardan 6‟sı merkez ve 1‟i ise mezra grubundan meydana gelmektedir 6 merkezden 1‟i

mezra grubuna aitken 5‟i nahiye merkezi konumundadır Zile kazası dacirchilinde aslında 3 kale olup bunlardan Halka-i Hass nahiyesindeki Ağcakale kale olarak defterlere kaydedilmiĢken Karahisar-ı

BehramĢah kalesi nefs-i nahiye ve DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesi ise Karadiğin mezrası ile beraber

koumly (karye) olarak belirtilmiĢtir Mezra yaylak ve kıĢlaklar genellikle geccedilici ya da mevsimlik yerleĢim birimleri sayılmakla beraber oumlzellikle 1575‟de bu mezralardan bazılarının nuumlfus

barındırdıkları tespit edilmiĢtir16

Oumlte taraftan Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 7 Acacı ve

Oumlzikavağı‟nda 4 Kızılkuumlnbed‟de 3 ve Huumlseyinabad‟da 10 mezra birden ccedilok mezrayı iccedilinde

barındırmaktadır (Bk Ekler) Ġncelememize konu oluĢturan toplam 557 yer adından 153‟uumlnuumln guumlnuumlmuumlzde yaĢadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr Bunlardan 89 koumly koumly oumlzelliğini suumlrduumlruumlrek buguumlne ulaĢmıĢtır

4 koumly ve 1 mezra ilccedile merkezine doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr 51 mezra koumly olarak varlığını devam ettirmektedir

3‟ten fazla koumly ve 2 mezra belde haline gelmiĢtir 1 kıĢlak ve 2 kale koumly durumundadır Bu yerleĢim birimlerinin buumlyuumlk ccediloğunluğu Zile‟de olmak uumlzere Yozgat‟a bağlı KadıĢehri Ccedilekerek

Aydıncık Akdağmaden Saraykenti ve Sorgun ilccedileleri ve Ccedilorum‟a bağlı Alaca ilccedilesi sınırları

iccedilerisindedir Bu da incelediğimiz yerleĢim birimlerinin 2728‟ine tesaduumlf etmektedir Ancak yapılacak saha araĢtırmaları ile mezraların yoğun olduğu bu boumllgede bazı eski yerleĢim yeri

isimleri mevki adlarında karĢımıza ccedilıkabilecektir Tablo1 XV ve XVI Yuumlzyıllarda Zile Kazası ve Nahiyelerinde YerleĢim Birimleri

Ġdari Birim Mahalle Koumly Mezra Kale KıĢlak Yaylak Nefs Mezari Toplam

Zile Kazası 13 39 17 0 0 0 0 0 69

Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi 0 24 26 0 0 0 1 0 51

Halka Hass Nahiyesi 0 19 17 1 0 0 0 0 37

Huumlseyinabad Nahiyesi 0 46 142 0 7 0 2 0 197

Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi 0 16 81 0 1 0 1 1 100

Kızılkuumlnbed Nahiyesi 0 13 14 0 0 1 0 0 28

KuĢtaĢ Nahiyesi 0 8 12 0 0 0 0 0 20

MeĢhedabad Nahiyesi 0 16 20 0 0 0 1 0 37

Yeni Muumlsluumlman Nahiyesi 0 7 10 0 0 0 1 0 18

Toplam 13 188 339 1 8 1 6 1 557

H (2001) GeccedilmiĢten Guumlnuumlmuumlze Akdağmadeni Ankara s 22-30 Hakkı Yurtlu‟nun belirttiğine goumlre Karahisar-ı BehramĢah‟taki Karamağan (Karamağara) mezrası ise buguumln Yozgat Saraykent ilccedile merkezidir 15 Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8 16 Zile kazası sınırları iccedilerisinde nuumlfus barındıran Zile‟de 1 MeĢhedabad‟da 2 KuĢtaĢ‟ta 2 Kızılkuumlnbed‟de 4 Karahisar-ı BehramĢah‟da 5 ve Huumlseyinabad‟da 12 ve toplamda 26 adet mezra tespit edilmiĢtir Oumlrnek olarak Huumlseyinabad‟da

Soumlğuumldoumlzuuml Kuumlccediluumlkviran ve AğcakıĢlak mezralarına bakılabilir (TD 2 s 200 b 206b 204 a)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 95

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

21 Zile Kazası Yer Adlarının Kelime Yapıları

Yer adları her Ģeyden oumlnce bir kelimedir ve herhangi bir adın sahip olduğu tuumlm oumlzellikleri buumlnyesinde taĢır (ġahin 2007 2) Zile kazası iccedilerisinde incelediğimiz yer adlarının tamamı bir ve

basit yapıda kelimelerden oluĢan bir oumlzelliğe sahip değildir Tablo 2 de de goumlruumlleceği uumlzere Zile

yer adlarında yer alan kelime sayıları 1 ile 4 arasında değiĢmektedir Toplam 557 ismin 526‟sı bir

diğer ifadeyle 944‟uuml 1 ya da 2 kelimeden kuruludur Geriye kalan dilim iccedilerisinde 27 isim 3 kelimeden oluĢurken yalnız 4 isim 4 kelimeden meydana gelmektedir Bir kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla basit ya da tuumlremiĢ isimlerden oluĢurken 2 ve daha fazla kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla isim ya da sıfat tamlaması ya da birleĢik isim formatındadır Tablo 2 Zile Yer Adlarının Kelime Sayıları

Kel

ime

sayıs

ı

Zil

e m

erkez

Zil

e K

oumly

Aca

Hal

ka-

i H

ass

Huumlse

yin

abad

K

arah

isar

Beh

ram

Ģah

Kız

ılkuumlnbed

KuĢt

MeĢ

hed

abad

Y

eni

Muumlsl

uumlm

an

Topla

m

1 6 33 27 24 70 48 16 15 22 10 271 48653

2 6 22 23 13 105 47 12 5 14 8 255 4578

3 1 1 1 0 20 3 0 0 1 0 27 4847

4 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 4 0718

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Zile kazası yer adları koumlken bakımdan ccedileĢitlilik goumlstermektedir Kazadaki yer adlarının

koumlken olarak dayandığı baĢlıca diller Tuumlrkccedile Arapccedila ve Farsccediladır Bu adların koumlken oranlarının

dağılımına bakıldığında Tuumlrkccedile adların 608‟lik oranla ilk sırada yer aldığı goumlruumllmektedir BirleĢik yer adlarındaki Tuumlrkccedile isimler de dikkate alındığında Tuumlrkccedile adların oranı 8056‟ya

ulaĢmaktadır Basit yapılı bir kelimeden oluĢan Arapccedila koumlkenli yer adları 47 adet ve 843‟luumlk

oran ile Tuumlrkccedile koumlkenli adların ardından ikinci sırada yer almaktadır Arapccedila ve Farsccedila daha ccedilok Ģahıs isimlerinde kendini goumlsterirken aynı durum değerlendirmeye alınan Ġbranice isimler iccedilin de

soumlz konusudur

Tuumlrkccedile koumlkenli kelimeler ile oumlzellikle Arapccedila ve Farsccedila koumlkenli kelimelerin yan yana getirilerek birleĢik yer adı oluĢturulması dildeki etkileĢimi oumlrneklendiren bir tablo ortaya

koymaktadır Bu etkileĢim hiccedil Ģuumlphesiz Tuumlrklerin Anadolu‟ya gelmeden oumlnce Ġslam‟ı kabul edip

Selccediluklularla birlikte Ġran kuumlltuumlruumlyle daha yoğun etkileĢim iccediline girmesi ile accedilıklanabilir Bu

youmlnuumlyle Zile kazasındaki yer adları Tuumlrklerin Tuumlrkistan‟dan Anadolu‟ya uzanan vatan arayıĢının bir yol haritası gibidir ve bir Ģekilde bu yol uumlzerindeki durakların her birinin de izlerini iccedilerisinde

taĢımaktadır

15 ve 16 asırda Zile kazasında oldukccedila az sayıda muhtemelen Ermenice ya da Luwice koumlkenli ancak Tuumlrkccedile fonetiğe goumlre kaydedilmiĢ yer adlarına da tesaduumlf edilmiĢtir Bunların adedi

27 olup tuumlm yer adları iccedilinde yaklaĢık 5‟lik bir orana sahiptir

96 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 3 Zile Kazası Yer Adlarının Koumlkenleri

Dil

-Ġd

ari

Bir

im

Zil

e N

efs

Zil

e K

oumly

ler

Aca

cı v

e Ouml

zi

Kav

ağı

Hal

ka-i

Has

s

Huuml

sey

inab

ad

Kar

ahis

ar-ı

Beh

ram

Ģah

Kız

ılk

uumln

bed

Ku

ĢtaĢ

MeĢ

hed

abad

Yen

i M

uumlsl

uumlm

an

To

pla

m

A 6 3 5 2 16 6 0 3 4 2 47 843

A+F 0 1 3 1 5 2 0 0 1 0 13 233

A+F+T 0 1 1 0 10 2 0 0 0 0 14 251

A+Ġ+T 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

A+T 3 5 4 2 31 7 2 1 1 2 58 1041

F 1 3 0 1 5 4 0 1 1 0 16 287

Ġ 0 0 0 0 0 0 1 1 2 0 4 071

Ġ+A 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

Ġ+T 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0 4 071

R 0 0 2 0 1 0 0 0 0 0 3 053

R+T 0 0 1 0 1 2 0 0 0 0 4 071

T 3 41 29 26 106 62 24 13 22 12 338 6068

T+F 0 1 3 2 9 7 0 1 3 1 27 484

Diğer 0 1 2 2 9 5 0 0 3 1 23 412

Diğer+A 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 017

Diğer+T 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 3 053

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Kısaltmalar A Arapccedila F Farsccedila Ġ Ġbranice R Rumca T Tuumlrkccedile

3ZĠLE KAZASI YER ADLARININ KATEGORĠLERĠ

Yer isimleri son zamanlarda birccedilok araĢtırmacının tercih ettiği ccedilalıĢma alanlarından birisidir

YaĢanılan yerin sesi toprağın kokusu olarak nitelendirilen bu isimler Ģahıs adlarından

meyve sebze isimlerine hayvan adlarından renk isimlerine huumlkuumlmdar isimlerinden bir uumllkenin

kahramanlarına kadar birccedilok ismi taĢımaktadır Yer isimleri bir boumllgenin tarihini kuumlltuumlruumlnuuml siyasi yapısını yansıtması accedilısından oumlnem arz etmektedir Zile kazası yer adlarını iki ana kategoride

toplamak muumlmkuumlnduumlr Ccedilevre ve insan CcedilalıĢmamızda ilk olarak Zile kazasında ccedilevreye dayalı

olarak konulan yer isimleri uumlzerinde durulacaktır

31Ccedilevreyle Ġlgili Adlar

Goumlccedilebe yarı goumlccedilebe ve yerleĢik Tuumlrk toplulukları en eski ccedilağlardan beri arazi parccedilalarını

adlandırıp belirtmede acircdeta bir coğrafyacı titizliğiyle hareket etmiĢlerdir YerleĢme tarihi ccedilok eskilere uzanan Anadolu‟nun XI yuumlzyıldan beri TuumlrkleĢmeye baĢlamasına karĢılık yer adlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun Tuumlrkccedile adlardan oluĢmasında burada hacirckimiyet kuran DaniĢmendli Beyliği

Selccediluklu ve Osmanlı Ġmparatorlukları gibi guumlccedilluuml ve buumlyuumlk Tuumlrk devletlerinin oumlnemli etkilerinin

olduğu goumlruumllmektedir Zile kazasındaki yerleĢim birimleri de DaniĢmendlilerin boumllgeye egemen

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 97

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

olmasının hemen ardından Tuumlrkccedile isimlerle tanıĢmıĢtır Tuumlrkler bu boumllgede adlandırma yaparken

Zile‟nin coğrafi oumlzelliklerinden buumlyuumlk oumllccediluumlde yararlanmıĢlardır

311Ccedilevreyle Ġlgili Olarak Tabiat ve Fizik KoĢullarına Dayanan Adlar

aCoğrafya Adları Zile kazasındaki coğrafi yer adları buumlyuumlk bir ccediloğunlukla yuumlkseltileri

ifade eden oumlyuumlk ve duumlzluumlkleri ifade eden alan su kaynaklarını ifade eden dere ve pınar gibi

kelimlerle kurgulanmıĢtır

Oumlyuumlk toprak tepe ve houmlyuumlk anlamlarına gelmektedir Tarih boyunca tuumlrluuml nedenlerle

yıkılan yerleĢme boumllgelerinde yıkıntıların uumlst uumlste birikmesiyle oluĢan ve ccediloğu kez iccedilinde yapı

kalıntılarının goumlmuumlluuml bulunduğu yayvan tepeye de oumlyuumlk denmektedir (httptdkterim govtrbts10012011) Zile kazası iccedilerisinde toplam 16 yerleĢim yerinde oumlyuumlk adı geccedilmektedir

17

Ccediladıroumlyuumlğuuml mezrası adını uumlzerinde ccediladır kurulan bir tepeden almıĢ olmalıdır Yine bu isim

Tuumlrklerin goumlccedilebe yaĢantılarının bir uzantısı olan ccediladır kuumlltuumlruumlnuuml Zile boumllgesine taĢımaları bakımından oumlnemlidir Hangahoumlyuumlğuuml ise tepe ile uumlzerindeki mimari yapıyla kurulan bir bağı

anımsatmaktadır Edikoumlyuumlk tepenin ayak giyimine benzer goumlruumlntuumlsuumlyle iliĢkilendirilebilir Adını

yalnız oumlyuumlk ibaresinden alan 3 koumlyuumln varlığı Zile Acacı ve Oumlzikavağı ve Yenimuumlsluumlman‟daki

yerleĢimin koumlklerinin oldukccedila eskiye dayandığının goumlstergesidir Ortaoumlyuumlk mezrası (Huumlseyinabad) Ccedilunkar boyuna mensup Ccedilunkar cemaatinin geccedilici yerleĢim yeriydi Bu cemaat Uluyoumlruumlk Tuumlrkmen

taifesindendi (Halaccediloğlu II 2009573) Tablo 4 Adını Oumlyuumlkten Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ccediladıroumlyuumlğuuml mz Huumlseyinabad Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Edik18

oumlyuumlk mz Huumlseyinabad Ortaoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk Koumlyuuml Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kuumlloumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk ky Yeni Muumlsluumlman

Hangahoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Oumlyuumlk ky Zile

KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah YatmıĢoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Alan kelimesinin soumlzluumlkteki ilk anlamı accedilıklık ve duumlzluumlk yerdir Etrafı tepelerle ccedilevrili ccedilukur yer ve koyaklar iccedilin de kullanılan bir tabirdir Orman iccedilindeki duumlz ve ağaccedilsız yerler de alan

olarak tanımlanmaktadır Zaman zaman kır ve ova gibi arazi parccedilalarını da tanımlamaktadır Ccedilayır

ccedilimenlik gibi geniĢ arazi parccedilalarına da alan denebilmektedir19

Zile‟de alan adı ile isimlendirilmiĢ 11 yerleĢim birimi goumlruumllmektedir Bu yerleĢim birimlerinden 8‟i Tablo 5‟te goumlsterilmiĢtir

20 Bu

yerleĢim yerlerinden 2 koumly yalnızca alan kelimesi ile isimlendirilmiĢtir Demuumlrcuumlalanı mezrası

adını bir meslekten almıĢtır Dorualanı uumlzerinde atların yayıldığı bir boumllgeyi iĢaret etmektedir Kilisealanı ise daha oumlnce boumllgede bir kilisenin varlığına delil oluĢturmaktadır Sarualan boumllgenin

rengi ve bitki oumlrtuumlsuumlyle oumlzdeĢleĢen bir isimdir Sovukalan boumllgenin iklim oumlzelliklerine bir

goumlndermedir

17 Bunlardan Zile kaza merkezine bağlı Karaoumlyuumlk koumlyuuml Huumlseyinabad‟a bağlı Saruisaoumlyuumlk mezrası (2 aded) ve Ortaoumlyuumlk mezrası Karahisar- BehramĢah‟a bağlı Karacaoumlyuumlk mezrası daha aĢağıda cemaat adları iccedilerisinde ele alındığından

buradaki tabloya eklenmemiĢtir 18 Edik koumlyluuml ccedilizmesi patik ccedilocuk ayakkabısı mest yuumlnden oumlruumllen ccedilok kısa konccedillu ccedilorap koumlyluuml yemenisi pabuccedil terlik ayakkabı fotin karda yuumlruumlmeye yarayan ayakkabı anlamlarına gelmektedir Bkz Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) Ayrıca KırĢehri‟nde Ediği adında bir Tuumlrkmen cemaatinin adı geccedilmektedir Uzak bir ihtimal de olsa Edikoumlyuumlk mezrası adı bu cemaatten verilmiĢ olabilir Halaccediloğlu Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 413 19 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) 20 KuĢtaĢ‟taki Bayadalanı ile Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Alan-ı Ġğdir mezraları cemaat ve Huumlseyinabad‟daki Mezidalanı

mezrası Ģahıs isimlerine dahil edildiğinden ayrıca bu tabloda belirtilmemiĢtir

98 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 5 Alan Adı Verilen YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alan ky Kızılkuumlnbed Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad

Alan ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kilisealanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Demuumlrcuumlalanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Sarualan mz Huumlseyinabad

Ġncuumlalanı mz Karahisar-ı BehramĢah Sovukalan mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Pınar yerden kaynayarak ccedilıkan su kaynak ve memba anlamlarını iccedilerdiği gibi ccedileĢme21

yerine de kullanılan bir tabirdir (httptdkterimgovtrbts10012012) Bu tabir 23 yerleĢim

biriminin adının verilmesinde tercih edilmiĢtir Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda bulunan Acıpınar koumlyuuml adını suyun tadından almıĢtır Akpınar ise suyun rengiyle alakalı olmalıdır Buumlyuumlkpınar Ulupınar

ve Yağlupınar isimleri suyun akım kuvvetiyle iliĢkilendirilebileceği gibi var olan bir ccedileĢmenin

boyutuyla da ilgili olabilir Ccedilatakpınar Kayacıkpınarı ve Senirpınar suyun kaynağının coğrafi yapısıyla ilgili yer adları iccedilerisinde değerlendirilebilir Kurupınar adı buumlyuumlk olasılıkla var olan bir

su kaynağının zaman iccedilerisinde ortadan kalkması ya da azalması ile oumlzdeĢleĢtirilebilir Mazı meĢe

ağacı iccedilin kullanılan bir tabir olup Mazıpınarı mezrasının adı mezra sınırları iccedilerisinde bulunan bir meĢe ağacının goumlvdesinden ccedilıkan su kaynağı ile iliĢkili olarak verilmiĢ olabilir Eskipınar

yıpranmıĢlıkla Saraypınar ise mimari yapıyla izah edilebilir Nefs-i Pınar-ı Yazır Kışlağı mezrası

boy ve cemaat adlarında da ele alındığı iccedilin buradaki tabloya dacirchil edilmemiĢtir Tablo 6 Adını Pınardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Acıpınar ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kayacıkpınarı mz Karahisar-ı BehramĢah

Akpınar ky Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

Akpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Kurupınar ky MeĢhedabad

Akpınar mz Kızılkuumlnbed Mazıpınarı mz22

Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Saraypınar mz Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Saraypınarı mz Huumlseyinabad

Ccedilatak23

pınar ky Huumlseyinabad Senir24

pınar mz Zile

Eskipınar mz Huumlseyinabad Senirpınar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Karapınar ky Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karapınar mz Karahisar-ı BehramĢah Yağlupınar25

mz Huumlseyinabad

Karapınar mz (2) Huumlseyinabad

Zile kazasında adını dere ve ccedilay gibi akarsulardan alan 11 yerleĢim adı tespit edilmiĢtir Bunlardan Bellidere ve Derebaşı mezraları adlarını derelerin doğrultusundan almıĢtır Zira belli

kelimesi youmlrede ldquoberi tarafrdquo anlamında kullanılmaktadır Derekınık ve Haramideresi adları daha

ziyade boy ve cemaat adlarıyla bir oumlbek oluĢturmuĢtur Derekışla adı derenin bulunduğu boumllgenin kullanım amacıyla ilgilidir Kozludere dereye yakın yerde ceviz ağaccedillarının ccedilokluğundan verilmiĢ

bir yer adı olmalıdır Yelluumldere boumllgenin ruumlzgacircra accedilık bir alan olmasına bağlı olarak tercih edilen

bir isimdir Yunakderesi26

ise derenin aynı zamanda ccedilamaĢır yıkamakta da kullanıldığına kanıt oluĢturmaktadır

21 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(11012012) 22 Mazı selin getirdiği mil meĢe ağacı ve meyvesi iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlk olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012011) 23 Ccedilatak iki dağ yamacının kesiĢmesi ile oluĢmuĢ dere yatağıdır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk http tdkterimgovtr bts(11012012) Ccedilatak aynı zamanda su akıntılı yerler dağlarda derin dereler iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012012) 24Senir iki dağ arasındaki sırt iccedilin kullanılan bir isimdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoYuumlkseklik tepe dorukrdquoanlamlarını da iccedileren bir kelimedir ldquoDağların vadiye bakan yamacırdquo iccedilin de senir denir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) Bu adla Tuumlrkman Ekradı taifesinden bir cemaate de rastlanmıĢtır Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul s 670 25Yağlı kelimesi ldquoguumlccedilluuml canlı (toprak harccedil vb iccedilin) bol ccedilokrdquo anlamlarına sahip bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) 26 Yunak ldquokirli giysi ve ccedilamaĢır yıkanan yerrdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml http td k

terimgovtrbts(13012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 99

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 7 Adını Dere ve Ccedilay Gibi Akarsulardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bellidere mz Huumlseyinabad Kozludere ky MeĢhedabad

Damderesi mz Karahisar-ı BehramĢah Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

DerebaĢı ky Zile Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Derekınık ky MeĢhedabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

DerekıĢla ky Zile Yunakderesi mz Karahisar-ı BehramĢah

Haramideresi mz Acacı ve Oumlzi kavağı

Zile kazasında pınar ve dereden baĢka ismini su ile ilgili oumlzelliklerden adını almıĢ 8 yerleĢim birimi daha vardır Ilısu

27 adı bir ılıcadan verilmiĢ olabileceği gibi Ilısu Yazır hem ılıca

hem de bir boy adı ile ilgilidir Goumllluumlcek Goumllyurdu ve Goumllcuumlk isimleri ccedilevrede bulunan durgun

sulardan verilmiĢtir Boumlğet daha ccedilok akarsu oumlnlerine yapılan yapay setleri ccedilağrıĢtırmaktadır Koylan ise akarsuların ccedilevrilen yerinden verilmiĢ olabilir (Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtr bts 13012012) Tablo 8 Adını Su Ġle Ġlgili Oumlzelliklerden Alan Diğer YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Goumllluumlcek mz Huumlseyinabad Ilısu Yazır mz Karahisar-ı BehramĢah

Goumllyurdu mz Huumlseyinabad Pirboumlğet ky Huumlseyinabad

Goumllcuumlk mz MeĢhedabad TaĢboumlğet ky Huumlseyinabad

Ilısu ky Kızılkuumlnbed Koylan ky Huumlseyinabad

b Boumllge Adları Adını baĢı burnu boynu boğazı meydanı gibi boumllge adlarından alan 12

yer ismi tespit edilmiĢtir Burun ile ilgili 2 derbent ile ilgili 1 dere ile ilgili 2 goumlk ile ilgili 3 koumly ve şehir gibi yerleĢim birimleri ile ilgili 3 isim bu yolla verilmiĢtir

Tablo 9 Boumllge Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcaĢehir mz Karahisar-ı BehramĢah DerekıĢla ky Zile

Bozburunviranı mz Huumlseyinabad GoumlkkıĢlağı mz Huumlseyinabad

Burnukoumly ky Halka-i Hass GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyinabad

Daruboğazı mz Huumlseyinabad Koyluk mz Karahisar-ı BehramĢah

Derbent ky28

KuĢtaĢ Kızılcakoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

DerebaĢı ky Zile Yankoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

c Madenlerden Adını Alan YerleĢim Birimleri Adı madenlerden verilmiĢ 3 yere rastlanmıĢtır Bunlar Zile merkez Kurşunlu

29 koumlyuuml Huumlseyinabad Boladcık ve Karahisar-ı

BehramĢah Bolad30

mezralarıdır Bu kategoride adını kaya taĢ kum toprak gibi doğal

oumlzelliklerden alan 18 yerleĢim birimi daha ele alınmıĢtır Kaya ve taĢtan adını alan 13 yer adı tespit edilmiĢtir Kum toprak ve kille ilgili 4 ve kireccedille ilgili 1 isim verilmiĢtir

27 Ilısu ldquoılıcardquo anlamına gelmektedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(12012012) Ilıca ise ldquosıcak su ccedilıkan yer suyu sıcak olarak yerden ccedilıkan hamam kaplıca ccedilermik kudret hamamırdquo anlamlarına sahiptir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(13012012) Adana Tarsus dolaylarında Ġlisu adıyla bir cemaat de bulunmaktaydı

Tuumlrkay age 429 28 Derbent ldquoĠki dağ arasındaki geccedilit yeri boğazrdquo anlamlarına gelen bir kelimedir Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterimgovtrbts( 13012012) 29 Bu adla Alanya ve NiĢ‟te youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 553 30 Polat ldquodemirrdquo kelimesinin karĢılığıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrb ts (13012 012 )

100 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 10 Adını Basit TaĢlardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ballukaya mz Huumlseyinabad Kayadibi mz Huumlseyinabad

Belkaya ky31

Yeni Muumlsluumlman Kaydibi mz Kızılkuumlnbed

Ccedilavul32

CcedilirmiĢ mz Karahisar-ı BehramĢah KayalutaĢ mz Huumlseyinabad

DaĢlık mz Huumlseyinabad Kazankaya ky Kızılkuumlnbed

Derkis Kaya mz Huumlseyinabad Killik33

ky Huumlseyinabad

Goumlzluumlkaya mz MeĢhedabad Kireccedilluuml ky Zile

Ġnkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı KuĢtaĢ nh KuĢtaĢ

KaluntaĢ mz Huumlseyinabad Senirkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kasın34

ky MeĢhedabad Tezekccedili35

ky Karahisar-ı BehramĢah

Kayacıkoumlnuuml mz Huumlseyinabad Zeytun taĢ mz Huumlseyinabad

Değerli taĢlardan ismini alan tek yerleĢim birimi Karahisar- BehramĢah nahiyesindeki

İncuumlalan mezrasıdır

d Mevsime ve Ġklime Dayalı Oumlzelliklerden Verilen Yer Adları Ġklim oumlzelliklerine dayalı olarak isim verilen 6 yerleĢim birimi ile karĢılaĢılmıĢtır Bunlardan 3‟uuml ruumlzgacircr diğerleri ise

sıcaklıkla ilgilidir Halka-i Hass nahiyesindeki Barkar36

mezrası adını poyrazdan almıĢ olup

muhtemelen boumllge kuzeydoğudan esen ruumlzgacircrlara accedilık olmalıdır Yelten37

yele karĢı havalı bir yer olmalıdır Huumlseyinabad‟daki Yelluumldere mezrası ise boumllgedeki derenin ruumlzgacircrlı bir alanda

kalmasıyla ilintili olarak verilmiĢtir Halka-i Hass‟daki Ilı mz ise adını suyun ılıklığından almıĢtır

Huumlseyinabad‟daki Farah ve Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Sovukalan mezraları ise boumllgelerin soğukluğunu dile getiren oumlzelliklerle isimlendirilmiĢlerdir

Tablo 11 Adını Ġklim Oumlzelliklerinden Alan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Barkar mz Halka-i Hass Sovukalan mz Acacı ve Oumlzikavağı

Farah mz Huumlseyinabad Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Ilı mz Halka-i Hass Yelten ky Halka-i Hass

e Guumlnleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de haftanın guumlnlerine dayalı verilen herhangi bir

yerleĢim adına rastlanmamıĢtır Ancak Zile merkez Guumlndoğmaz mezrası ve Guumlngoumlrmez koumlyuuml guumln iccedilerisinde guumlneĢi goumlrme durumuna goumlre isimlendirildikleri iccedilin bu kategoride değerlendirilmiĢtir

f Ġccedilinde Sayı Bulunan Yer Adları Zile kazasında iccedilinde rakam geccedilen 6 yer adı

bulunmaktadır 2 rakamı 1 kez kullanılırken 3 rakamı 4 kez tercih edilmiĢtir 1 rakamı ise hiccedil

kullanılmayıp onun yerine yalnuz sıfatı tercih edilmiĢtir Uumlccediller mezrası adının kaynağı olan uumlccediller

31 Bel ldquoDağ sırtlarında geccedilit veren ccedilukur yerrdquo demektir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquobelenrdquo ldquosıradağrdquo ldquouumlzeri yassı teperdquo iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(14012012) 32 Ccedilavul ldquoBuumlyuumlk kar ve buz kuumltlelerinin suumlruumlkleyip getirdiği taĢ yığınırdquo dır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(13012012) 33 Kil ldquoIslandığı zaman kolayca biccedilimlendirilebilen yumuĢak ve yağlı toprakrdquoı tanımlamak iccedilin kullanılan bir tabirdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(15012012) 34 Kasın ldquoSelin getirdiği kum ccediloumlp birikinti milrdquo i karĢılayan bir soumlzcuumlktuumlr Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(16012012) 35 Tezek rdquoĠri toprak parccedilasırdquo nı ifade eden bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(16012012) 36Barkar ldquoPoyrazrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(17012012) 37 YeltenrdquoYele karĢı havalı yerrdquo anlamında kullanılan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(17012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 4: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

92 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Anadolu‟da eski bir yerleĢim merkezi olan Zile‟nin MOuml 1900 yıllarında Ninova Melikesi

Semiramis tarafından kurulduğu duumlĢuumlnuumllmektedir4 Sırasıyla Hititler Frigler ve Pontus

egemenliğinde yaĢayan Zile Ģehri daha sonra Roma Ġmparatorluğu‟nun Anadolu‟daki oumlnemli

merkezlerinden biri haline gelmiĢtir5 Roma Ġmparatorluğu‟nun ikiye ayrılmasına bağlı olarak Zile

395‟te Doğu Roma sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır 1071 Malazgirt Zaferi‟nden kısa bir suumlre sonra

Zile‟de guumlnuumlmuumlze kadar kesintisiz bir Ģekilde devam edecek Tuumlrk egemenliği baĢlamıĢtır6

1398‟de Osmanlı padiĢahlarından Yıldırım Bayezid‟in Kacircdı Burhanettin Devleti‟ne son

vermesiyle Zile Osmanlı idaresi altına girmiĢtir (Goumlkbilgin 1979 404) Osmanlı Devleti 1413

yılında Anadolu ve Rumeli Beylerbeyliği‟nin yanında uumlccediluumlncuuml bir idari birim olarak Rum Beylerbeyliği‟ni kurunca Zile de bu eyalete dacirchil edilmiĢtir (ġimĢirgil 1989 290ndash291) Zile 1455

tarihli tahrir defterinde nahiye olarak geccedilmekte ancak merkezi nefs-i Ģehr olarak goumlsterilmektedir

1520 ve 1575 tarihli defterlerde ise Sivas livasına bağlı kaza olarak anılmaktadır XVI yuumlzyıl

iccedilerisinde Zile merkezinde 13 mahalle ve 39 koumly ile 17 mezra bulunduran bir kazadır Ayrıca kazaya bağlı 8 nahiye bulunmaktaydı 17 yuumlzyılda Sivas‟a bağlı bir sancak haline getirilen Zile

1847 yılından itibaren Amasya‟ya bağlı bir kaza olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır (Sezen 2006

538)1880‟de ise sancaklık statuumlsuuml kazanan Tokat‟a bağlanan Zile kazası guumlnuumlmuumlze kadar bu oumlzelliğini korumuĢtur (Accedilıkel 2004 333-334) 15 ve 16 yuumlzyıllarda Zile kazasını oluĢturan

nahiyeler Ģunlardır

Acacı7 ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Ġncelen doumlnemde 1 nefs 24 koumly ve 26 mezra adı tespit

edilen nahiye guumlnuumlmuumlzde Yozgat iline bağlı KadıĢehri8 ile Ccedilekerek ilccedilesi ve bu ilccedilelerin kırsalını

kapsamaktaydı Nahiye sınırları iccedilerisinde bulunan KadıĢehri koumlyuuml KadıĢehri ve Hacıkoumly koumlyuuml ise

Ccedilekerek ilccedile merkezlerinin ccedilekirdeğini oluĢturmuĢtur

anlamında Sılay olarak korunduğu ve yine Ģehre Karkariye adı verildiği de Kılıccedil tarafından belirtilmiĢtir Arif Kılıccedil‟tan naklen Bk Altındal age s 46 Ġncelediğimiz defterlerden 2 numaralı Tapu Tahrir defterinde ise Zili Ģeklinde anılmıĢ olup diğer defterlerde accedilık bir Ģekilde Zile adına rastlanmaktadır Evliya Ccedilelebi de seyahatnamesinde Zili adına nispetle Tuumlrklerdeki halı kilime ldquozilirdquo dendiği boumllgede dokumacılığın yaygın olmasına dayanarak Ģehrin adının buradan geldiğini

dile getirmiĢtir Bk Altındal B (2011) age Ġstanbul s 180 4 Strabon (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul s 55-56 Ancak Zile‟ye 25 km uzaklıktaki MaĢathoumlyuumlk‟te yapılan kazılar sonucunda elde edilen bulgular Zile‟nin tarihinin daha eskilere dayandığını ortaya koymuĢtur Bk Altındal B (2011) age s 19 5 Zile‟nin Tuumlrk egemenliğine kadar geccedilirdiği doumlnemler hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Meral Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık s 17-18 Kılıccedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17 6 Atalar M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307 1071‟de Tuumlrklerin Anadolu‟da yerleĢme amaccedillı fetihlerinin baĢlamasıyla beraber Zile DaniĢmendliler tarafından fethedilmiĢtir Zile‟nin DaniĢmendliler tarafından fethi tarihiyle ilgili ccedileĢitli goumlruumlĢler ortaya

sunulmakla beraber Ģehrin fetih tarihinin 1074 olması kuvvetli bir ihitimaldir Bk SevimA (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 82-83 1166‟da Nizameddin Yağıbasan‟ın oumlluumlmuuml uumlzerine tekrar Bizans egemenliğine geccedilen Ģehir kısa suumlre sonra Tuumlrkiye Selccediluklu Sultanı II Kılıccedilarslan tarafından ele geccedilirilmiĢtir ġahin M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset Matbaacılık Tokat s 23Moğolların 1243 Koumlsedağ SavaĢı‟yla Anadolu Selccediluklularını zayıflatmasının ardından Ģehre 1365‟te Eretna Beyliği ve 1381‟de ise Kadı Burhaneddin Devleti hacirckim olmuĢtur Bk ġimĢirgil A (1991) ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Ġstanbul s 231-243 7 Cumhuriyet doumlneminde yapılan idari değiĢiklikler sonucu Acacıhoumlyuumlk adıyla bir koumlye doumlnuumlĢen nahiye 1944‟te

Hacıkoumly‟uumln Yozgat‟a bağlı Ccedilekerek ilccedilesine doumlnuumlĢtuumlruumllmesiyle bu ilccedileye bağlanmıĢtır 30 12 1998 tarihinden itibarense belde huumlviyeti kazanmıĢtır Belde belediye meclisinin ldquoAcacırdquo kelimesinin soumlyleniĢ zorluğunu ve bir mana iccedilermemesini oumlne suumlrerek yaptığı baĢvurular sonucu 2000 senesinde Bakanlar Kurulunun aldığı kararla Acacı ismi kaldırılarak buraya Bayındırhoumlyuumlk adı verilmiĢtir Gerccedilekten de Acacı adının nerden geldiğini ortaya koymak guumlccediltuumlr Boumllgede halk arasında yaygın Acecihoumlyuumlk efsanesine goumlre Aca adı eski tarihlerde burada yaĢayan bir kralın Ece adlı kızına ithafen buraya verilen Ece isminin bozulmuĢ Ģekli olabilir Ayrıntılı bilgi iccedilin bk Koccedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara s 146-149 8 KadıĢehri ilccedilesinin geccedilmiĢ doumlnemleri ve guumlnuumlmuumlzdeki durumu ile ilgili Bk Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi

(tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Ankara s 1-2

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 93

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Halka-i Hass Nahiyesi Merkezi bulunmayan bu nahiye 19‟u koumly 17‟si mezra ve 1‟i kale

olmak uumlzere 37 toplam yerleĢim birimine sahipti Dikmesoumlğuumlt ve Ovacık gibi yaĢayan koumly isimlerine bakıldığında Halka-i Hass nahiyesinin de guumlnuumlmuumlzde Yozgat ili KadıĢehri

9 ilccedilesi

sınırları iccedilerisinde yer aldığı duumlĢuumlnuumllebilir1944‟te Ccedilekerek‟e bağlı bir nahiyeye doumlnuumlĢen KadıĢehri

1990 senesinde Yozgat ili ilccedilelerinden biri olmuĢtur (Sezen 2006 263)

Huumlseyinabad Nahiyesi 46‟sı koumly 142‟si mezra 7‟si kıĢlak ve 2‟si nefs olmak uumlzere toplam 197 koumly ile Zile kazası iccedilerisinde en ccedilok yerleĢim birimine sahip olan Huumlseyinabad 1455

tarihli defterde vilayet 1520 tarihli defterde kaza ve son olarak 1575 tarihli defterde Zile kazasına

bağlı bir nahiye olarak kaydedilmiĢtir Nahiye merkezi Yapa-i Cedid koumlyuumlduumlr Huumlseyinabad guumlnuumlmuumlzde Ccedilorum ili Alaca ilccedilesi sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır Ayrıca bazı mezraları ise Yozgat ili

Sorkun ilccedilesi dacirchilinde bulunmaktadır Huumlseyinabad sınırları iccedilerisinde Alacalar adıyla bir koumly

bulunmakla beraber bu koumlyuumln Alaca adına katkısını ortaya koyacak yeterli veriye ulaĢmamız muumlmkuumln olmamıĢtır Yine 1455 tarihli defterde Huumlseyinabad adı yerine Huumlseyinova adı tercih

edilmiĢtir10

Alaca11

1846‟da Bozok‟a bağlı bir kaza 1867‟de Ccedilorum merkeze bağlı nahiye haline

gelmiĢtir Bu tarihten sonra da Ccedilorum sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır (Sezen 2006 20)

Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi 16 koumlyuuml 82 mezrası 1 kıĢlağı 1 kale va nahiye merkezi ile toplam 101 yer adı tespit edilebilen Karahisar-ı BehramĢah guumlnuumlmuumlzde Yozgat‟ın KadıĢehri ile

Akdağmadeni12

sınırları iccedilerisinde yer almaktadır Selccediluklu doumlnemi tarihicirc kaynaklarında

Karahisarndashı BehramĢah‟a iliĢkin ilk kayıt Sultan I Alacircaddin Keykubad doumlneminde (1220ndash1237) SivasndashKırĢehir kervan yolu uumlzerindeki Karahisarndashı BehramĢah ve youmlresinin Menguumlcek meliki

Nasıreddin BehramĢah‟a Erzincan kentinin teslimi karĢılığında iktacirc olarak verildiğine iliĢkindir

(Oumlzcan 2008 92-93) 17 yuumlzyılda Zile‟ye ve 1846‟da Yozgat‟a bağlı bir kaza iken bu tarihten

sonra kaza vasfını yitirmiĢtir (Sezen 2006 278) Diğer adı MuĢalim kalesi13

olan Karahisar-ı BehramĢah kalesi buguumln Yozgat ili Akdağmadeni MuĢali koumlyuuml sınırları iccedilerisindedir Yeri

konusunda Wittek ayrıntılı bilgi vermektedir14

9 KadıĢehri Ccedilekerek ve Eski (Aydıncık) 1921 yılına kadar Zile sınırları iccedilerisinde kalmıĢ ancak 1921 yılında ccedilıkarılan bir kanunla her ikisi Devecidağı kazası adı altında birleĢtirilip Yozgat sınırlarına katılmıĢtır Bk Bekir Altındal age s 157 10 ġemseddin Sami ve Ali Cevat‟ın kayıtlarına bakıldığında Huumlseyinabad‟ın Zile‟den sonra Yozgat‟a bağlandığı 1919 yılında ise Ccedilorum‟a bağlı ilccedile olduğu anlaĢılmaktadır Bk Yurt Ansiklopedisi Cilt 3 s 2042 11 Ccedilorum ili Alaca ilccedilesinin tarihi seyri ile ilgili daha detaylı bilgi iccedilin Bk GeccedilmiĢten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat s 3-35 12 1815‟e kadar herhangi bir yerleĢmeye sahip olmayan Akdağmadeni bu tarihten itibaren boumllgede guumlmuumlĢ ve kurĢun yataklarının iĢletmeye accedilılmasıyla giderek oumlnem kazanmıĢtır 1830‟da nuumlfusu iyice artan youmlre 1839‟da nahiye 1860‟ta da kazaya doumlnuumlĢtuumlruumllmuumlĢtuumlr Bu accedilıdan bakıldığında araĢtırmamıza konu oluĢturan doumlnemlerde Karahisar-ı BehramĢah‟ın

youmlrede canlılık sahibi olduğu ancak Akdağmadeni‟nin oumlne ccedilıkmasıyla beraber canlılığını yitirdiği de oumlne suumlruumllebilir Bk Yurt Ansiklopedisi Cilt10 s 7651 13 BehramĢah‟la ilgili diğer bir goumlruumlĢ ise onun Birinci Ġzzeddin Keykavus‟un buumlyuumlk beylerinden Emir-i Meclis Mubarizeddin BehramĢah olduğu ve kendi adıyla bilinen kaleyi inĢa ettirdiği Ģeklindedir Kalenin XIII yuumlzyılın ilk yarısında inĢa edildiği ve guumlney kısmının zamanla yerleĢime accedilıldığı da duumlĢuumlnuumllmektedir MuumlĢalim adı yerel bir idarecinin oglu Ali Beyin (oumll 1471) babası ve gerccedilek adı Nusret olan MuumlĢalim‟den gelmektedir Bu boumllge MuumlĢalim ailesinin yıllarca tasarrufunda kalmıĢtır Malikacircne hissesi Karahisardaki Ali ġir zaviyesi ile Karabıyık ve Ağcakoca Zaviyeleri‟ne ait iken divani hisseleri ise Zile (Tokat) zaimi MuumlĢalim‟in suumllalesinden olan ve yukarda adı geccedilen Ali

Bey‟in oğluna ait idi Boumllgenin ahalisi Dulkadirli ġehsuvaroglu Ali Bey‟in tasarrufundaki topraklarda ccedilalıĢan Ccedilongar ve Ulu-youmlruumlk taifelerinden oluĢmaktaydı Bk Arslan L (2005) H 963M 1556 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Goumlre Bozok Sancağırsquonın Ekonomik ve Demografik Yapısı BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Ankara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Ankara s 116 14 Kale eteğindeki ovanın guumlneydoğu kıyısında kaleden 10 km ileride maden ocağı iĢletilen Akdağ vardır Dolayısıyla kale bu kasabanın kuzeybatı youmlnuumlndedir Kale adını yakınındaki MuumlĢalim koumlyuumlnden alır Selccediluklular zamanında Ġkinci Keyhuumlsrev doumlneminde (1236-1246) yaptırılmıĢtır Ancak Wittek ismin nerden geldiğini izah edememiĢtir Bk Wittek P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu Araştırmaları Dergisi Cilt I Konya

s 236-240 Karahisar-ı BehramĢah‟ın tarihi geliĢimi ve Akdağmadeni‟ne doumlnuumlĢuumlmuuml ile ilgili detaylı bilgi iccedilin Bk Yurtlu

94 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Kızılkuumlnbed nahiyesi 13 koumlyuuml 14 mezrası ve 1 yaylakı bulunan Kızılkuumlnbed nahiyesi

buguumln Yozgat ili Ccedilekerek ve Aydıncık ilccedilesi sınırları iccedilerisinde yer almaktadır Hatta bu nahiye sınırları iccedilerisinde yer alan Eski koumlyuuml Aydıncık ilccedilesinin merkezine doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr

15

Meşhedabad Nahiyesi16 koumly 20 nahiye ve 1 nefs olmak uumlzere 37 yerleĢim birimi adı

tespit ettiğimiz MeĢhedabad buguumln Zile sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır Buguumln Yalınyazı Zile

Boztepe beldesine bağlıdır (Altındal 2011 118)

Kuştaş Nahiyesi 8 koumly ve 12 mezra kaydı bulunan KuĢtaĢ buguumln Zile sınırları iccedilerisinde

iğdir nahiyesi ve kırsalını kapsayan bir boumllgedir

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Halen Zile iccedilerisinde bulunan ve eski adını yeni isimleriyle birlikte korumaya devam eden nahiye Yıldıztepe (Boztepe) beldesi ve kırsalını kapsamaktaydı

(Altındal 2011 118)

XV ve XVI yuumlzyıllarda Zile kazası ve bu kazaya bağlı 7 nahiyede mufassal tapu tahrir

defterlerine kaydedilen toplam 557 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bu toplamın 13‟uuml Zile kaza merkezindeki mahallelerden 188‟i koumlylerden 339‟u mezralardan 1‟i kaleden 8‟i kıĢlaklardan 1‟i

yaylaklardan 6‟sı merkez ve 1‟i ise mezra grubundan meydana gelmektedir 6 merkezden 1‟i

mezra grubuna aitken 5‟i nahiye merkezi konumundadır Zile kazası dacirchilinde aslında 3 kale olup bunlardan Halka-i Hass nahiyesindeki Ağcakale kale olarak defterlere kaydedilmiĢken Karahisar-ı

BehramĢah kalesi nefs-i nahiye ve DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesi ise Karadiğin mezrası ile beraber

koumly (karye) olarak belirtilmiĢtir Mezra yaylak ve kıĢlaklar genellikle geccedilici ya da mevsimlik yerleĢim birimleri sayılmakla beraber oumlzellikle 1575‟de bu mezralardan bazılarının nuumlfus

barındırdıkları tespit edilmiĢtir16

Oumlte taraftan Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 7 Acacı ve

Oumlzikavağı‟nda 4 Kızılkuumlnbed‟de 3 ve Huumlseyinabad‟da 10 mezra birden ccedilok mezrayı iccedilinde

barındırmaktadır (Bk Ekler) Ġncelememize konu oluĢturan toplam 557 yer adından 153‟uumlnuumln guumlnuumlmuumlzde yaĢadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr Bunlardan 89 koumly koumly oumlzelliğini suumlrduumlruumlrek buguumlne ulaĢmıĢtır

4 koumly ve 1 mezra ilccedile merkezine doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr 51 mezra koumly olarak varlığını devam ettirmektedir

3‟ten fazla koumly ve 2 mezra belde haline gelmiĢtir 1 kıĢlak ve 2 kale koumly durumundadır Bu yerleĢim birimlerinin buumlyuumlk ccediloğunluğu Zile‟de olmak uumlzere Yozgat‟a bağlı KadıĢehri Ccedilekerek

Aydıncık Akdağmaden Saraykenti ve Sorgun ilccedileleri ve Ccedilorum‟a bağlı Alaca ilccedilesi sınırları

iccedilerisindedir Bu da incelediğimiz yerleĢim birimlerinin 2728‟ine tesaduumlf etmektedir Ancak yapılacak saha araĢtırmaları ile mezraların yoğun olduğu bu boumllgede bazı eski yerleĢim yeri

isimleri mevki adlarında karĢımıza ccedilıkabilecektir Tablo1 XV ve XVI Yuumlzyıllarda Zile Kazası ve Nahiyelerinde YerleĢim Birimleri

Ġdari Birim Mahalle Koumly Mezra Kale KıĢlak Yaylak Nefs Mezari Toplam

Zile Kazası 13 39 17 0 0 0 0 0 69

Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi 0 24 26 0 0 0 1 0 51

Halka Hass Nahiyesi 0 19 17 1 0 0 0 0 37

Huumlseyinabad Nahiyesi 0 46 142 0 7 0 2 0 197

Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi 0 16 81 0 1 0 1 1 100

Kızılkuumlnbed Nahiyesi 0 13 14 0 0 1 0 0 28

KuĢtaĢ Nahiyesi 0 8 12 0 0 0 0 0 20

MeĢhedabad Nahiyesi 0 16 20 0 0 0 1 0 37

Yeni Muumlsluumlman Nahiyesi 0 7 10 0 0 0 1 0 18

Toplam 13 188 339 1 8 1 6 1 557

H (2001) GeccedilmiĢten Guumlnuumlmuumlze Akdağmadeni Ankara s 22-30 Hakkı Yurtlu‟nun belirttiğine goumlre Karahisar-ı BehramĢah‟taki Karamağan (Karamağara) mezrası ise buguumln Yozgat Saraykent ilccedile merkezidir 15 Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8 16 Zile kazası sınırları iccedilerisinde nuumlfus barındıran Zile‟de 1 MeĢhedabad‟da 2 KuĢtaĢ‟ta 2 Kızılkuumlnbed‟de 4 Karahisar-ı BehramĢah‟da 5 ve Huumlseyinabad‟da 12 ve toplamda 26 adet mezra tespit edilmiĢtir Oumlrnek olarak Huumlseyinabad‟da

Soumlğuumldoumlzuuml Kuumlccediluumlkviran ve AğcakıĢlak mezralarına bakılabilir (TD 2 s 200 b 206b 204 a)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 95

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

21 Zile Kazası Yer Adlarının Kelime Yapıları

Yer adları her Ģeyden oumlnce bir kelimedir ve herhangi bir adın sahip olduğu tuumlm oumlzellikleri buumlnyesinde taĢır (ġahin 2007 2) Zile kazası iccedilerisinde incelediğimiz yer adlarının tamamı bir ve

basit yapıda kelimelerden oluĢan bir oumlzelliğe sahip değildir Tablo 2 de de goumlruumlleceği uumlzere Zile

yer adlarında yer alan kelime sayıları 1 ile 4 arasında değiĢmektedir Toplam 557 ismin 526‟sı bir

diğer ifadeyle 944‟uuml 1 ya da 2 kelimeden kuruludur Geriye kalan dilim iccedilerisinde 27 isim 3 kelimeden oluĢurken yalnız 4 isim 4 kelimeden meydana gelmektedir Bir kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla basit ya da tuumlremiĢ isimlerden oluĢurken 2 ve daha fazla kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla isim ya da sıfat tamlaması ya da birleĢik isim formatındadır Tablo 2 Zile Yer Adlarının Kelime Sayıları

Kel

ime

sayıs

ı

Zil

e m

erkez

Zil

e K

oumly

Aca

Hal

ka-

i H

ass

Huumlse

yin

abad

K

arah

isar

Beh

ram

Ģah

Kız

ılkuumlnbed

KuĢt

MeĢ

hed

abad

Y

eni

Muumlsl

uumlm

an

Topla

m

1 6 33 27 24 70 48 16 15 22 10 271 48653

2 6 22 23 13 105 47 12 5 14 8 255 4578

3 1 1 1 0 20 3 0 0 1 0 27 4847

4 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 4 0718

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Zile kazası yer adları koumlken bakımdan ccedileĢitlilik goumlstermektedir Kazadaki yer adlarının

koumlken olarak dayandığı baĢlıca diller Tuumlrkccedile Arapccedila ve Farsccediladır Bu adların koumlken oranlarının

dağılımına bakıldığında Tuumlrkccedile adların 608‟lik oranla ilk sırada yer aldığı goumlruumllmektedir BirleĢik yer adlarındaki Tuumlrkccedile isimler de dikkate alındığında Tuumlrkccedile adların oranı 8056‟ya

ulaĢmaktadır Basit yapılı bir kelimeden oluĢan Arapccedila koumlkenli yer adları 47 adet ve 843‟luumlk

oran ile Tuumlrkccedile koumlkenli adların ardından ikinci sırada yer almaktadır Arapccedila ve Farsccedila daha ccedilok Ģahıs isimlerinde kendini goumlsterirken aynı durum değerlendirmeye alınan Ġbranice isimler iccedilin de

soumlz konusudur

Tuumlrkccedile koumlkenli kelimeler ile oumlzellikle Arapccedila ve Farsccedila koumlkenli kelimelerin yan yana getirilerek birleĢik yer adı oluĢturulması dildeki etkileĢimi oumlrneklendiren bir tablo ortaya

koymaktadır Bu etkileĢim hiccedil Ģuumlphesiz Tuumlrklerin Anadolu‟ya gelmeden oumlnce Ġslam‟ı kabul edip

Selccediluklularla birlikte Ġran kuumlltuumlruumlyle daha yoğun etkileĢim iccediline girmesi ile accedilıklanabilir Bu

youmlnuumlyle Zile kazasındaki yer adları Tuumlrklerin Tuumlrkistan‟dan Anadolu‟ya uzanan vatan arayıĢının bir yol haritası gibidir ve bir Ģekilde bu yol uumlzerindeki durakların her birinin de izlerini iccedilerisinde

taĢımaktadır

15 ve 16 asırda Zile kazasında oldukccedila az sayıda muhtemelen Ermenice ya da Luwice koumlkenli ancak Tuumlrkccedile fonetiğe goumlre kaydedilmiĢ yer adlarına da tesaduumlf edilmiĢtir Bunların adedi

27 olup tuumlm yer adları iccedilinde yaklaĢık 5‟lik bir orana sahiptir

96 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 3 Zile Kazası Yer Adlarının Koumlkenleri

Dil

-Ġd

ari

Bir

im

Zil

e N

efs

Zil

e K

oumly

ler

Aca

cı v

e Ouml

zi

Kav

ağı

Hal

ka-i

Has

s

Huuml

sey

inab

ad

Kar

ahis

ar-ı

Beh

ram

Ģah

Kız

ılk

uumln

bed

Ku

ĢtaĢ

MeĢ

hed

abad

Yen

i M

uumlsl

uumlm

an

To

pla

m

A 6 3 5 2 16 6 0 3 4 2 47 843

A+F 0 1 3 1 5 2 0 0 1 0 13 233

A+F+T 0 1 1 0 10 2 0 0 0 0 14 251

A+Ġ+T 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

A+T 3 5 4 2 31 7 2 1 1 2 58 1041

F 1 3 0 1 5 4 0 1 1 0 16 287

Ġ 0 0 0 0 0 0 1 1 2 0 4 071

Ġ+A 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

Ġ+T 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0 4 071

R 0 0 2 0 1 0 0 0 0 0 3 053

R+T 0 0 1 0 1 2 0 0 0 0 4 071

T 3 41 29 26 106 62 24 13 22 12 338 6068

T+F 0 1 3 2 9 7 0 1 3 1 27 484

Diğer 0 1 2 2 9 5 0 0 3 1 23 412

Diğer+A 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 017

Diğer+T 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 3 053

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Kısaltmalar A Arapccedila F Farsccedila Ġ Ġbranice R Rumca T Tuumlrkccedile

3ZĠLE KAZASI YER ADLARININ KATEGORĠLERĠ

Yer isimleri son zamanlarda birccedilok araĢtırmacının tercih ettiği ccedilalıĢma alanlarından birisidir

YaĢanılan yerin sesi toprağın kokusu olarak nitelendirilen bu isimler Ģahıs adlarından

meyve sebze isimlerine hayvan adlarından renk isimlerine huumlkuumlmdar isimlerinden bir uumllkenin

kahramanlarına kadar birccedilok ismi taĢımaktadır Yer isimleri bir boumllgenin tarihini kuumlltuumlruumlnuuml siyasi yapısını yansıtması accedilısından oumlnem arz etmektedir Zile kazası yer adlarını iki ana kategoride

toplamak muumlmkuumlnduumlr Ccedilevre ve insan CcedilalıĢmamızda ilk olarak Zile kazasında ccedilevreye dayalı

olarak konulan yer isimleri uumlzerinde durulacaktır

31Ccedilevreyle Ġlgili Adlar

Goumlccedilebe yarı goumlccedilebe ve yerleĢik Tuumlrk toplulukları en eski ccedilağlardan beri arazi parccedilalarını

adlandırıp belirtmede acircdeta bir coğrafyacı titizliğiyle hareket etmiĢlerdir YerleĢme tarihi ccedilok eskilere uzanan Anadolu‟nun XI yuumlzyıldan beri TuumlrkleĢmeye baĢlamasına karĢılık yer adlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun Tuumlrkccedile adlardan oluĢmasında burada hacirckimiyet kuran DaniĢmendli Beyliği

Selccediluklu ve Osmanlı Ġmparatorlukları gibi guumlccedilluuml ve buumlyuumlk Tuumlrk devletlerinin oumlnemli etkilerinin

olduğu goumlruumllmektedir Zile kazasındaki yerleĢim birimleri de DaniĢmendlilerin boumllgeye egemen

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 97

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

olmasının hemen ardından Tuumlrkccedile isimlerle tanıĢmıĢtır Tuumlrkler bu boumllgede adlandırma yaparken

Zile‟nin coğrafi oumlzelliklerinden buumlyuumlk oumllccediluumlde yararlanmıĢlardır

311Ccedilevreyle Ġlgili Olarak Tabiat ve Fizik KoĢullarına Dayanan Adlar

aCoğrafya Adları Zile kazasındaki coğrafi yer adları buumlyuumlk bir ccediloğunlukla yuumlkseltileri

ifade eden oumlyuumlk ve duumlzluumlkleri ifade eden alan su kaynaklarını ifade eden dere ve pınar gibi

kelimlerle kurgulanmıĢtır

Oumlyuumlk toprak tepe ve houmlyuumlk anlamlarına gelmektedir Tarih boyunca tuumlrluuml nedenlerle

yıkılan yerleĢme boumllgelerinde yıkıntıların uumlst uumlste birikmesiyle oluĢan ve ccediloğu kez iccedilinde yapı

kalıntılarının goumlmuumlluuml bulunduğu yayvan tepeye de oumlyuumlk denmektedir (httptdkterim govtrbts10012011) Zile kazası iccedilerisinde toplam 16 yerleĢim yerinde oumlyuumlk adı geccedilmektedir

17

Ccediladıroumlyuumlğuuml mezrası adını uumlzerinde ccediladır kurulan bir tepeden almıĢ olmalıdır Yine bu isim

Tuumlrklerin goumlccedilebe yaĢantılarının bir uzantısı olan ccediladır kuumlltuumlruumlnuuml Zile boumllgesine taĢımaları bakımından oumlnemlidir Hangahoumlyuumlğuuml ise tepe ile uumlzerindeki mimari yapıyla kurulan bir bağı

anımsatmaktadır Edikoumlyuumlk tepenin ayak giyimine benzer goumlruumlntuumlsuumlyle iliĢkilendirilebilir Adını

yalnız oumlyuumlk ibaresinden alan 3 koumlyuumln varlığı Zile Acacı ve Oumlzikavağı ve Yenimuumlsluumlman‟daki

yerleĢimin koumlklerinin oldukccedila eskiye dayandığının goumlstergesidir Ortaoumlyuumlk mezrası (Huumlseyinabad) Ccedilunkar boyuna mensup Ccedilunkar cemaatinin geccedilici yerleĢim yeriydi Bu cemaat Uluyoumlruumlk Tuumlrkmen

taifesindendi (Halaccediloğlu II 2009573) Tablo 4 Adını Oumlyuumlkten Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ccediladıroumlyuumlğuuml mz Huumlseyinabad Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Edik18

oumlyuumlk mz Huumlseyinabad Ortaoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk Koumlyuuml Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kuumlloumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk ky Yeni Muumlsluumlman

Hangahoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Oumlyuumlk ky Zile

KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah YatmıĢoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Alan kelimesinin soumlzluumlkteki ilk anlamı accedilıklık ve duumlzluumlk yerdir Etrafı tepelerle ccedilevrili ccedilukur yer ve koyaklar iccedilin de kullanılan bir tabirdir Orman iccedilindeki duumlz ve ağaccedilsız yerler de alan

olarak tanımlanmaktadır Zaman zaman kır ve ova gibi arazi parccedilalarını da tanımlamaktadır Ccedilayır

ccedilimenlik gibi geniĢ arazi parccedilalarına da alan denebilmektedir19

Zile‟de alan adı ile isimlendirilmiĢ 11 yerleĢim birimi goumlruumllmektedir Bu yerleĢim birimlerinden 8‟i Tablo 5‟te goumlsterilmiĢtir

20 Bu

yerleĢim yerlerinden 2 koumly yalnızca alan kelimesi ile isimlendirilmiĢtir Demuumlrcuumlalanı mezrası

adını bir meslekten almıĢtır Dorualanı uumlzerinde atların yayıldığı bir boumllgeyi iĢaret etmektedir Kilisealanı ise daha oumlnce boumllgede bir kilisenin varlığına delil oluĢturmaktadır Sarualan boumllgenin

rengi ve bitki oumlrtuumlsuumlyle oumlzdeĢleĢen bir isimdir Sovukalan boumllgenin iklim oumlzelliklerine bir

goumlndermedir

17 Bunlardan Zile kaza merkezine bağlı Karaoumlyuumlk koumlyuuml Huumlseyinabad‟a bağlı Saruisaoumlyuumlk mezrası (2 aded) ve Ortaoumlyuumlk mezrası Karahisar- BehramĢah‟a bağlı Karacaoumlyuumlk mezrası daha aĢağıda cemaat adları iccedilerisinde ele alındığından

buradaki tabloya eklenmemiĢtir 18 Edik koumlyluuml ccedilizmesi patik ccedilocuk ayakkabısı mest yuumlnden oumlruumllen ccedilok kısa konccedillu ccedilorap koumlyluuml yemenisi pabuccedil terlik ayakkabı fotin karda yuumlruumlmeye yarayan ayakkabı anlamlarına gelmektedir Bkz Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) Ayrıca KırĢehri‟nde Ediği adında bir Tuumlrkmen cemaatinin adı geccedilmektedir Uzak bir ihtimal de olsa Edikoumlyuumlk mezrası adı bu cemaatten verilmiĢ olabilir Halaccediloğlu Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 413 19 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) 20 KuĢtaĢ‟taki Bayadalanı ile Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Alan-ı Ġğdir mezraları cemaat ve Huumlseyinabad‟daki Mezidalanı

mezrası Ģahıs isimlerine dahil edildiğinden ayrıca bu tabloda belirtilmemiĢtir

98 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 5 Alan Adı Verilen YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alan ky Kızılkuumlnbed Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad

Alan ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kilisealanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Demuumlrcuumlalanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Sarualan mz Huumlseyinabad

Ġncuumlalanı mz Karahisar-ı BehramĢah Sovukalan mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Pınar yerden kaynayarak ccedilıkan su kaynak ve memba anlamlarını iccedilerdiği gibi ccedileĢme21

yerine de kullanılan bir tabirdir (httptdkterimgovtrbts10012012) Bu tabir 23 yerleĢim

biriminin adının verilmesinde tercih edilmiĢtir Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda bulunan Acıpınar koumlyuuml adını suyun tadından almıĢtır Akpınar ise suyun rengiyle alakalı olmalıdır Buumlyuumlkpınar Ulupınar

ve Yağlupınar isimleri suyun akım kuvvetiyle iliĢkilendirilebileceği gibi var olan bir ccedileĢmenin

boyutuyla da ilgili olabilir Ccedilatakpınar Kayacıkpınarı ve Senirpınar suyun kaynağının coğrafi yapısıyla ilgili yer adları iccedilerisinde değerlendirilebilir Kurupınar adı buumlyuumlk olasılıkla var olan bir

su kaynağının zaman iccedilerisinde ortadan kalkması ya da azalması ile oumlzdeĢleĢtirilebilir Mazı meĢe

ağacı iccedilin kullanılan bir tabir olup Mazıpınarı mezrasının adı mezra sınırları iccedilerisinde bulunan bir meĢe ağacının goumlvdesinden ccedilıkan su kaynağı ile iliĢkili olarak verilmiĢ olabilir Eskipınar

yıpranmıĢlıkla Saraypınar ise mimari yapıyla izah edilebilir Nefs-i Pınar-ı Yazır Kışlağı mezrası

boy ve cemaat adlarında da ele alındığı iccedilin buradaki tabloya dacirchil edilmemiĢtir Tablo 6 Adını Pınardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Acıpınar ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kayacıkpınarı mz Karahisar-ı BehramĢah

Akpınar ky Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

Akpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Kurupınar ky MeĢhedabad

Akpınar mz Kızılkuumlnbed Mazıpınarı mz22

Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Saraypınar mz Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Saraypınarı mz Huumlseyinabad

Ccedilatak23

pınar ky Huumlseyinabad Senir24

pınar mz Zile

Eskipınar mz Huumlseyinabad Senirpınar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Karapınar ky Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karapınar mz Karahisar-ı BehramĢah Yağlupınar25

mz Huumlseyinabad

Karapınar mz (2) Huumlseyinabad

Zile kazasında adını dere ve ccedilay gibi akarsulardan alan 11 yerleĢim adı tespit edilmiĢtir Bunlardan Bellidere ve Derebaşı mezraları adlarını derelerin doğrultusundan almıĢtır Zira belli

kelimesi youmlrede ldquoberi tarafrdquo anlamında kullanılmaktadır Derekınık ve Haramideresi adları daha

ziyade boy ve cemaat adlarıyla bir oumlbek oluĢturmuĢtur Derekışla adı derenin bulunduğu boumllgenin kullanım amacıyla ilgilidir Kozludere dereye yakın yerde ceviz ağaccedillarının ccedilokluğundan verilmiĢ

bir yer adı olmalıdır Yelluumldere boumllgenin ruumlzgacircra accedilık bir alan olmasına bağlı olarak tercih edilen

bir isimdir Yunakderesi26

ise derenin aynı zamanda ccedilamaĢır yıkamakta da kullanıldığına kanıt oluĢturmaktadır

21 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(11012012) 22 Mazı selin getirdiği mil meĢe ağacı ve meyvesi iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlk olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012011) 23 Ccedilatak iki dağ yamacının kesiĢmesi ile oluĢmuĢ dere yatağıdır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk http tdkterimgovtr bts(11012012) Ccedilatak aynı zamanda su akıntılı yerler dağlarda derin dereler iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012012) 24Senir iki dağ arasındaki sırt iccedilin kullanılan bir isimdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoYuumlkseklik tepe dorukrdquoanlamlarını da iccedileren bir kelimedir ldquoDağların vadiye bakan yamacırdquo iccedilin de senir denir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) Bu adla Tuumlrkman Ekradı taifesinden bir cemaate de rastlanmıĢtır Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul s 670 25Yağlı kelimesi ldquoguumlccedilluuml canlı (toprak harccedil vb iccedilin) bol ccedilokrdquo anlamlarına sahip bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) 26 Yunak ldquokirli giysi ve ccedilamaĢır yıkanan yerrdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml http td k

terimgovtrbts(13012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 99

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 7 Adını Dere ve Ccedilay Gibi Akarsulardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bellidere mz Huumlseyinabad Kozludere ky MeĢhedabad

Damderesi mz Karahisar-ı BehramĢah Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

DerebaĢı ky Zile Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Derekınık ky MeĢhedabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

DerekıĢla ky Zile Yunakderesi mz Karahisar-ı BehramĢah

Haramideresi mz Acacı ve Oumlzi kavağı

Zile kazasında pınar ve dereden baĢka ismini su ile ilgili oumlzelliklerden adını almıĢ 8 yerleĢim birimi daha vardır Ilısu

27 adı bir ılıcadan verilmiĢ olabileceği gibi Ilısu Yazır hem ılıca

hem de bir boy adı ile ilgilidir Goumllluumlcek Goumllyurdu ve Goumllcuumlk isimleri ccedilevrede bulunan durgun

sulardan verilmiĢtir Boumlğet daha ccedilok akarsu oumlnlerine yapılan yapay setleri ccedilağrıĢtırmaktadır Koylan ise akarsuların ccedilevrilen yerinden verilmiĢ olabilir (Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtr bts 13012012) Tablo 8 Adını Su Ġle Ġlgili Oumlzelliklerden Alan Diğer YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Goumllluumlcek mz Huumlseyinabad Ilısu Yazır mz Karahisar-ı BehramĢah

Goumllyurdu mz Huumlseyinabad Pirboumlğet ky Huumlseyinabad

Goumllcuumlk mz MeĢhedabad TaĢboumlğet ky Huumlseyinabad

Ilısu ky Kızılkuumlnbed Koylan ky Huumlseyinabad

b Boumllge Adları Adını baĢı burnu boynu boğazı meydanı gibi boumllge adlarından alan 12

yer ismi tespit edilmiĢtir Burun ile ilgili 2 derbent ile ilgili 1 dere ile ilgili 2 goumlk ile ilgili 3 koumly ve şehir gibi yerleĢim birimleri ile ilgili 3 isim bu yolla verilmiĢtir

Tablo 9 Boumllge Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcaĢehir mz Karahisar-ı BehramĢah DerekıĢla ky Zile

Bozburunviranı mz Huumlseyinabad GoumlkkıĢlağı mz Huumlseyinabad

Burnukoumly ky Halka-i Hass GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyinabad

Daruboğazı mz Huumlseyinabad Koyluk mz Karahisar-ı BehramĢah

Derbent ky28

KuĢtaĢ Kızılcakoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

DerebaĢı ky Zile Yankoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

c Madenlerden Adını Alan YerleĢim Birimleri Adı madenlerden verilmiĢ 3 yere rastlanmıĢtır Bunlar Zile merkez Kurşunlu

29 koumlyuuml Huumlseyinabad Boladcık ve Karahisar-ı

BehramĢah Bolad30

mezralarıdır Bu kategoride adını kaya taĢ kum toprak gibi doğal

oumlzelliklerden alan 18 yerleĢim birimi daha ele alınmıĢtır Kaya ve taĢtan adını alan 13 yer adı tespit edilmiĢtir Kum toprak ve kille ilgili 4 ve kireccedille ilgili 1 isim verilmiĢtir

27 Ilısu ldquoılıcardquo anlamına gelmektedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(12012012) Ilıca ise ldquosıcak su ccedilıkan yer suyu sıcak olarak yerden ccedilıkan hamam kaplıca ccedilermik kudret hamamırdquo anlamlarına sahiptir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(13012012) Adana Tarsus dolaylarında Ġlisu adıyla bir cemaat de bulunmaktaydı

Tuumlrkay age 429 28 Derbent ldquoĠki dağ arasındaki geccedilit yeri boğazrdquo anlamlarına gelen bir kelimedir Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterimgovtrbts( 13012012) 29 Bu adla Alanya ve NiĢ‟te youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 553 30 Polat ldquodemirrdquo kelimesinin karĢılığıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrb ts (13012 012 )

100 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 10 Adını Basit TaĢlardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ballukaya mz Huumlseyinabad Kayadibi mz Huumlseyinabad

Belkaya ky31

Yeni Muumlsluumlman Kaydibi mz Kızılkuumlnbed

Ccedilavul32

CcedilirmiĢ mz Karahisar-ı BehramĢah KayalutaĢ mz Huumlseyinabad

DaĢlık mz Huumlseyinabad Kazankaya ky Kızılkuumlnbed

Derkis Kaya mz Huumlseyinabad Killik33

ky Huumlseyinabad

Goumlzluumlkaya mz MeĢhedabad Kireccedilluuml ky Zile

Ġnkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı KuĢtaĢ nh KuĢtaĢ

KaluntaĢ mz Huumlseyinabad Senirkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kasın34

ky MeĢhedabad Tezekccedili35

ky Karahisar-ı BehramĢah

Kayacıkoumlnuuml mz Huumlseyinabad Zeytun taĢ mz Huumlseyinabad

Değerli taĢlardan ismini alan tek yerleĢim birimi Karahisar- BehramĢah nahiyesindeki

İncuumlalan mezrasıdır

d Mevsime ve Ġklime Dayalı Oumlzelliklerden Verilen Yer Adları Ġklim oumlzelliklerine dayalı olarak isim verilen 6 yerleĢim birimi ile karĢılaĢılmıĢtır Bunlardan 3‟uuml ruumlzgacircr diğerleri ise

sıcaklıkla ilgilidir Halka-i Hass nahiyesindeki Barkar36

mezrası adını poyrazdan almıĢ olup

muhtemelen boumllge kuzeydoğudan esen ruumlzgacircrlara accedilık olmalıdır Yelten37

yele karĢı havalı bir yer olmalıdır Huumlseyinabad‟daki Yelluumldere mezrası ise boumllgedeki derenin ruumlzgacircrlı bir alanda

kalmasıyla ilintili olarak verilmiĢtir Halka-i Hass‟daki Ilı mz ise adını suyun ılıklığından almıĢtır

Huumlseyinabad‟daki Farah ve Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Sovukalan mezraları ise boumllgelerin soğukluğunu dile getiren oumlzelliklerle isimlendirilmiĢlerdir

Tablo 11 Adını Ġklim Oumlzelliklerinden Alan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Barkar mz Halka-i Hass Sovukalan mz Acacı ve Oumlzikavağı

Farah mz Huumlseyinabad Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Ilı mz Halka-i Hass Yelten ky Halka-i Hass

e Guumlnleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de haftanın guumlnlerine dayalı verilen herhangi bir

yerleĢim adına rastlanmamıĢtır Ancak Zile merkez Guumlndoğmaz mezrası ve Guumlngoumlrmez koumlyuuml guumln iccedilerisinde guumlneĢi goumlrme durumuna goumlre isimlendirildikleri iccedilin bu kategoride değerlendirilmiĢtir

f Ġccedilinde Sayı Bulunan Yer Adları Zile kazasında iccedilinde rakam geccedilen 6 yer adı

bulunmaktadır 2 rakamı 1 kez kullanılırken 3 rakamı 4 kez tercih edilmiĢtir 1 rakamı ise hiccedil

kullanılmayıp onun yerine yalnuz sıfatı tercih edilmiĢtir Uumlccediller mezrası adının kaynağı olan uumlccediller

31 Bel ldquoDağ sırtlarında geccedilit veren ccedilukur yerrdquo demektir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquobelenrdquo ldquosıradağrdquo ldquouumlzeri yassı teperdquo iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(14012012) 32 Ccedilavul ldquoBuumlyuumlk kar ve buz kuumltlelerinin suumlruumlkleyip getirdiği taĢ yığınırdquo dır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(13012012) 33 Kil ldquoIslandığı zaman kolayca biccedilimlendirilebilen yumuĢak ve yağlı toprakrdquoı tanımlamak iccedilin kullanılan bir tabirdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(15012012) 34 Kasın ldquoSelin getirdiği kum ccediloumlp birikinti milrdquo i karĢılayan bir soumlzcuumlktuumlr Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(16012012) 35 Tezek rdquoĠri toprak parccedilasırdquo nı ifade eden bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(16012012) 36Barkar ldquoPoyrazrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(17012012) 37 YeltenrdquoYele karĢı havalı yerrdquo anlamında kullanılan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(17012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 5: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 93

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Halka-i Hass Nahiyesi Merkezi bulunmayan bu nahiye 19‟u koumly 17‟si mezra ve 1‟i kale

olmak uumlzere 37 toplam yerleĢim birimine sahipti Dikmesoumlğuumlt ve Ovacık gibi yaĢayan koumly isimlerine bakıldığında Halka-i Hass nahiyesinin de guumlnuumlmuumlzde Yozgat ili KadıĢehri

9 ilccedilesi

sınırları iccedilerisinde yer aldığı duumlĢuumlnuumllebilir1944‟te Ccedilekerek‟e bağlı bir nahiyeye doumlnuumlĢen KadıĢehri

1990 senesinde Yozgat ili ilccedilelerinden biri olmuĢtur (Sezen 2006 263)

Huumlseyinabad Nahiyesi 46‟sı koumly 142‟si mezra 7‟si kıĢlak ve 2‟si nefs olmak uumlzere toplam 197 koumly ile Zile kazası iccedilerisinde en ccedilok yerleĢim birimine sahip olan Huumlseyinabad 1455

tarihli defterde vilayet 1520 tarihli defterde kaza ve son olarak 1575 tarihli defterde Zile kazasına

bağlı bir nahiye olarak kaydedilmiĢtir Nahiye merkezi Yapa-i Cedid koumlyuumlduumlr Huumlseyinabad guumlnuumlmuumlzde Ccedilorum ili Alaca ilccedilesi sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır Ayrıca bazı mezraları ise Yozgat ili

Sorkun ilccedilesi dacirchilinde bulunmaktadır Huumlseyinabad sınırları iccedilerisinde Alacalar adıyla bir koumly

bulunmakla beraber bu koumlyuumln Alaca adına katkısını ortaya koyacak yeterli veriye ulaĢmamız muumlmkuumln olmamıĢtır Yine 1455 tarihli defterde Huumlseyinabad adı yerine Huumlseyinova adı tercih

edilmiĢtir10

Alaca11

1846‟da Bozok‟a bağlı bir kaza 1867‟de Ccedilorum merkeze bağlı nahiye haline

gelmiĢtir Bu tarihten sonra da Ccedilorum sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır (Sezen 2006 20)

Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi 16 koumlyuuml 82 mezrası 1 kıĢlağı 1 kale va nahiye merkezi ile toplam 101 yer adı tespit edilebilen Karahisar-ı BehramĢah guumlnuumlmuumlzde Yozgat‟ın KadıĢehri ile

Akdağmadeni12

sınırları iccedilerisinde yer almaktadır Selccediluklu doumlnemi tarihicirc kaynaklarında

Karahisarndashı BehramĢah‟a iliĢkin ilk kayıt Sultan I Alacircaddin Keykubad doumlneminde (1220ndash1237) SivasndashKırĢehir kervan yolu uumlzerindeki Karahisarndashı BehramĢah ve youmlresinin Menguumlcek meliki

Nasıreddin BehramĢah‟a Erzincan kentinin teslimi karĢılığında iktacirc olarak verildiğine iliĢkindir

(Oumlzcan 2008 92-93) 17 yuumlzyılda Zile‟ye ve 1846‟da Yozgat‟a bağlı bir kaza iken bu tarihten

sonra kaza vasfını yitirmiĢtir (Sezen 2006 278) Diğer adı MuĢalim kalesi13

olan Karahisar-ı BehramĢah kalesi buguumln Yozgat ili Akdağmadeni MuĢali koumlyuuml sınırları iccedilerisindedir Yeri

konusunda Wittek ayrıntılı bilgi vermektedir14

9 KadıĢehri Ccedilekerek ve Eski (Aydıncık) 1921 yılına kadar Zile sınırları iccedilerisinde kalmıĢ ancak 1921 yılında ccedilıkarılan bir kanunla her ikisi Devecidağı kazası adı altında birleĢtirilip Yozgat sınırlarına katılmıĢtır Bk Bekir Altındal age s 157 10 ġemseddin Sami ve Ali Cevat‟ın kayıtlarına bakıldığında Huumlseyinabad‟ın Zile‟den sonra Yozgat‟a bağlandığı 1919 yılında ise Ccedilorum‟a bağlı ilccedile olduğu anlaĢılmaktadır Bk Yurt Ansiklopedisi Cilt 3 s 2042 11 Ccedilorum ili Alaca ilccedilesinin tarihi seyri ile ilgili daha detaylı bilgi iccedilin Bk GeccedilmiĢten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat s 3-35 12 1815‟e kadar herhangi bir yerleĢmeye sahip olmayan Akdağmadeni bu tarihten itibaren boumllgede guumlmuumlĢ ve kurĢun yataklarının iĢletmeye accedilılmasıyla giderek oumlnem kazanmıĢtır 1830‟da nuumlfusu iyice artan youmlre 1839‟da nahiye 1860‟ta da kazaya doumlnuumlĢtuumlruumllmuumlĢtuumlr Bu accedilıdan bakıldığında araĢtırmamıza konu oluĢturan doumlnemlerde Karahisar-ı BehramĢah‟ın

youmlrede canlılık sahibi olduğu ancak Akdağmadeni‟nin oumlne ccedilıkmasıyla beraber canlılığını yitirdiği de oumlne suumlruumllebilir Bk Yurt Ansiklopedisi Cilt10 s 7651 13 BehramĢah‟la ilgili diğer bir goumlruumlĢ ise onun Birinci Ġzzeddin Keykavus‟un buumlyuumlk beylerinden Emir-i Meclis Mubarizeddin BehramĢah olduğu ve kendi adıyla bilinen kaleyi inĢa ettirdiği Ģeklindedir Kalenin XIII yuumlzyılın ilk yarısında inĢa edildiği ve guumlney kısmının zamanla yerleĢime accedilıldığı da duumlĢuumlnuumllmektedir MuumlĢalim adı yerel bir idarecinin oglu Ali Beyin (oumll 1471) babası ve gerccedilek adı Nusret olan MuumlĢalim‟den gelmektedir Bu boumllge MuumlĢalim ailesinin yıllarca tasarrufunda kalmıĢtır Malikacircne hissesi Karahisardaki Ali ġir zaviyesi ile Karabıyık ve Ağcakoca Zaviyeleri‟ne ait iken divani hisseleri ise Zile (Tokat) zaimi MuumlĢalim‟in suumllalesinden olan ve yukarda adı geccedilen Ali

Bey‟in oğluna ait idi Boumllgenin ahalisi Dulkadirli ġehsuvaroglu Ali Bey‟in tasarrufundaki topraklarda ccedilalıĢan Ccedilongar ve Ulu-youmlruumlk taifelerinden oluĢmaktaydı Bk Arslan L (2005) H 963M 1556 Tarihli Mufassal Tahrir Defterine Goumlre Bozok Sancağırsquonın Ekonomik ve Demografik Yapısı BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Ankara Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Ankara s 116 14 Kale eteğindeki ovanın guumlneydoğu kıyısında kaleden 10 km ileride maden ocağı iĢletilen Akdağ vardır Dolayısıyla kale bu kasabanın kuzeybatı youmlnuumlndedir Kale adını yakınındaki MuumlĢalim koumlyuumlnden alır Selccediluklular zamanında Ġkinci Keyhuumlsrev doumlneminde (1236-1246) yaptırılmıĢtır Ancak Wittek ismin nerden geldiğini izah edememiĢtir Bk Wittek P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu Araştırmaları Dergisi Cilt I Konya

s 236-240 Karahisar-ı BehramĢah‟ın tarihi geliĢimi ve Akdağmadeni‟ne doumlnuumlĢuumlmuuml ile ilgili detaylı bilgi iccedilin Bk Yurtlu

94 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Kızılkuumlnbed nahiyesi 13 koumlyuuml 14 mezrası ve 1 yaylakı bulunan Kızılkuumlnbed nahiyesi

buguumln Yozgat ili Ccedilekerek ve Aydıncık ilccedilesi sınırları iccedilerisinde yer almaktadır Hatta bu nahiye sınırları iccedilerisinde yer alan Eski koumlyuuml Aydıncık ilccedilesinin merkezine doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr

15

Meşhedabad Nahiyesi16 koumly 20 nahiye ve 1 nefs olmak uumlzere 37 yerleĢim birimi adı

tespit ettiğimiz MeĢhedabad buguumln Zile sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır Buguumln Yalınyazı Zile

Boztepe beldesine bağlıdır (Altındal 2011 118)

Kuştaş Nahiyesi 8 koumly ve 12 mezra kaydı bulunan KuĢtaĢ buguumln Zile sınırları iccedilerisinde

iğdir nahiyesi ve kırsalını kapsayan bir boumllgedir

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Halen Zile iccedilerisinde bulunan ve eski adını yeni isimleriyle birlikte korumaya devam eden nahiye Yıldıztepe (Boztepe) beldesi ve kırsalını kapsamaktaydı

(Altındal 2011 118)

XV ve XVI yuumlzyıllarda Zile kazası ve bu kazaya bağlı 7 nahiyede mufassal tapu tahrir

defterlerine kaydedilen toplam 557 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bu toplamın 13‟uuml Zile kaza merkezindeki mahallelerden 188‟i koumlylerden 339‟u mezralardan 1‟i kaleden 8‟i kıĢlaklardan 1‟i

yaylaklardan 6‟sı merkez ve 1‟i ise mezra grubundan meydana gelmektedir 6 merkezden 1‟i

mezra grubuna aitken 5‟i nahiye merkezi konumundadır Zile kazası dacirchilinde aslında 3 kale olup bunlardan Halka-i Hass nahiyesindeki Ağcakale kale olarak defterlere kaydedilmiĢken Karahisar-ı

BehramĢah kalesi nefs-i nahiye ve DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesi ise Karadiğin mezrası ile beraber

koumly (karye) olarak belirtilmiĢtir Mezra yaylak ve kıĢlaklar genellikle geccedilici ya da mevsimlik yerleĢim birimleri sayılmakla beraber oumlzellikle 1575‟de bu mezralardan bazılarının nuumlfus

barındırdıkları tespit edilmiĢtir16

Oumlte taraftan Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 7 Acacı ve

Oumlzikavağı‟nda 4 Kızılkuumlnbed‟de 3 ve Huumlseyinabad‟da 10 mezra birden ccedilok mezrayı iccedilinde

barındırmaktadır (Bk Ekler) Ġncelememize konu oluĢturan toplam 557 yer adından 153‟uumlnuumln guumlnuumlmuumlzde yaĢadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr Bunlardan 89 koumly koumly oumlzelliğini suumlrduumlruumlrek buguumlne ulaĢmıĢtır

4 koumly ve 1 mezra ilccedile merkezine doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr 51 mezra koumly olarak varlığını devam ettirmektedir

3‟ten fazla koumly ve 2 mezra belde haline gelmiĢtir 1 kıĢlak ve 2 kale koumly durumundadır Bu yerleĢim birimlerinin buumlyuumlk ccediloğunluğu Zile‟de olmak uumlzere Yozgat‟a bağlı KadıĢehri Ccedilekerek

Aydıncık Akdağmaden Saraykenti ve Sorgun ilccedileleri ve Ccedilorum‟a bağlı Alaca ilccedilesi sınırları

iccedilerisindedir Bu da incelediğimiz yerleĢim birimlerinin 2728‟ine tesaduumlf etmektedir Ancak yapılacak saha araĢtırmaları ile mezraların yoğun olduğu bu boumllgede bazı eski yerleĢim yeri

isimleri mevki adlarında karĢımıza ccedilıkabilecektir Tablo1 XV ve XVI Yuumlzyıllarda Zile Kazası ve Nahiyelerinde YerleĢim Birimleri

Ġdari Birim Mahalle Koumly Mezra Kale KıĢlak Yaylak Nefs Mezari Toplam

Zile Kazası 13 39 17 0 0 0 0 0 69

Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi 0 24 26 0 0 0 1 0 51

Halka Hass Nahiyesi 0 19 17 1 0 0 0 0 37

Huumlseyinabad Nahiyesi 0 46 142 0 7 0 2 0 197

Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi 0 16 81 0 1 0 1 1 100

Kızılkuumlnbed Nahiyesi 0 13 14 0 0 1 0 0 28

KuĢtaĢ Nahiyesi 0 8 12 0 0 0 0 0 20

MeĢhedabad Nahiyesi 0 16 20 0 0 0 1 0 37

Yeni Muumlsluumlman Nahiyesi 0 7 10 0 0 0 1 0 18

Toplam 13 188 339 1 8 1 6 1 557

H (2001) GeccedilmiĢten Guumlnuumlmuumlze Akdağmadeni Ankara s 22-30 Hakkı Yurtlu‟nun belirttiğine goumlre Karahisar-ı BehramĢah‟taki Karamağan (Karamağara) mezrası ise buguumln Yozgat Saraykent ilccedile merkezidir 15 Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8 16 Zile kazası sınırları iccedilerisinde nuumlfus barındıran Zile‟de 1 MeĢhedabad‟da 2 KuĢtaĢ‟ta 2 Kızılkuumlnbed‟de 4 Karahisar-ı BehramĢah‟da 5 ve Huumlseyinabad‟da 12 ve toplamda 26 adet mezra tespit edilmiĢtir Oumlrnek olarak Huumlseyinabad‟da

Soumlğuumldoumlzuuml Kuumlccediluumlkviran ve AğcakıĢlak mezralarına bakılabilir (TD 2 s 200 b 206b 204 a)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 95

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

21 Zile Kazası Yer Adlarının Kelime Yapıları

Yer adları her Ģeyden oumlnce bir kelimedir ve herhangi bir adın sahip olduğu tuumlm oumlzellikleri buumlnyesinde taĢır (ġahin 2007 2) Zile kazası iccedilerisinde incelediğimiz yer adlarının tamamı bir ve

basit yapıda kelimelerden oluĢan bir oumlzelliğe sahip değildir Tablo 2 de de goumlruumlleceği uumlzere Zile

yer adlarında yer alan kelime sayıları 1 ile 4 arasında değiĢmektedir Toplam 557 ismin 526‟sı bir

diğer ifadeyle 944‟uuml 1 ya da 2 kelimeden kuruludur Geriye kalan dilim iccedilerisinde 27 isim 3 kelimeden oluĢurken yalnız 4 isim 4 kelimeden meydana gelmektedir Bir kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla basit ya da tuumlremiĢ isimlerden oluĢurken 2 ve daha fazla kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla isim ya da sıfat tamlaması ya da birleĢik isim formatındadır Tablo 2 Zile Yer Adlarının Kelime Sayıları

Kel

ime

sayıs

ı

Zil

e m

erkez

Zil

e K

oumly

Aca

Hal

ka-

i H

ass

Huumlse

yin

abad

K

arah

isar

Beh

ram

Ģah

Kız

ılkuumlnbed

KuĢt

MeĢ

hed

abad

Y

eni

Muumlsl

uumlm

an

Topla

m

1 6 33 27 24 70 48 16 15 22 10 271 48653

2 6 22 23 13 105 47 12 5 14 8 255 4578

3 1 1 1 0 20 3 0 0 1 0 27 4847

4 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 4 0718

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Zile kazası yer adları koumlken bakımdan ccedileĢitlilik goumlstermektedir Kazadaki yer adlarının

koumlken olarak dayandığı baĢlıca diller Tuumlrkccedile Arapccedila ve Farsccediladır Bu adların koumlken oranlarının

dağılımına bakıldığında Tuumlrkccedile adların 608‟lik oranla ilk sırada yer aldığı goumlruumllmektedir BirleĢik yer adlarındaki Tuumlrkccedile isimler de dikkate alındığında Tuumlrkccedile adların oranı 8056‟ya

ulaĢmaktadır Basit yapılı bir kelimeden oluĢan Arapccedila koumlkenli yer adları 47 adet ve 843‟luumlk

oran ile Tuumlrkccedile koumlkenli adların ardından ikinci sırada yer almaktadır Arapccedila ve Farsccedila daha ccedilok Ģahıs isimlerinde kendini goumlsterirken aynı durum değerlendirmeye alınan Ġbranice isimler iccedilin de

soumlz konusudur

Tuumlrkccedile koumlkenli kelimeler ile oumlzellikle Arapccedila ve Farsccedila koumlkenli kelimelerin yan yana getirilerek birleĢik yer adı oluĢturulması dildeki etkileĢimi oumlrneklendiren bir tablo ortaya

koymaktadır Bu etkileĢim hiccedil Ģuumlphesiz Tuumlrklerin Anadolu‟ya gelmeden oumlnce Ġslam‟ı kabul edip

Selccediluklularla birlikte Ġran kuumlltuumlruumlyle daha yoğun etkileĢim iccediline girmesi ile accedilıklanabilir Bu

youmlnuumlyle Zile kazasındaki yer adları Tuumlrklerin Tuumlrkistan‟dan Anadolu‟ya uzanan vatan arayıĢının bir yol haritası gibidir ve bir Ģekilde bu yol uumlzerindeki durakların her birinin de izlerini iccedilerisinde

taĢımaktadır

15 ve 16 asırda Zile kazasında oldukccedila az sayıda muhtemelen Ermenice ya da Luwice koumlkenli ancak Tuumlrkccedile fonetiğe goumlre kaydedilmiĢ yer adlarına da tesaduumlf edilmiĢtir Bunların adedi

27 olup tuumlm yer adları iccedilinde yaklaĢık 5‟lik bir orana sahiptir

96 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 3 Zile Kazası Yer Adlarının Koumlkenleri

Dil

-Ġd

ari

Bir

im

Zil

e N

efs

Zil

e K

oumly

ler

Aca

cı v

e Ouml

zi

Kav

ağı

Hal

ka-i

Has

s

Huuml

sey

inab

ad

Kar

ahis

ar-ı

Beh

ram

Ģah

Kız

ılk

uumln

bed

Ku

ĢtaĢ

MeĢ

hed

abad

Yen

i M

uumlsl

uumlm

an

To

pla

m

A 6 3 5 2 16 6 0 3 4 2 47 843

A+F 0 1 3 1 5 2 0 0 1 0 13 233

A+F+T 0 1 1 0 10 2 0 0 0 0 14 251

A+Ġ+T 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

A+T 3 5 4 2 31 7 2 1 1 2 58 1041

F 1 3 0 1 5 4 0 1 1 0 16 287

Ġ 0 0 0 0 0 0 1 1 2 0 4 071

Ġ+A 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

Ġ+T 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0 4 071

R 0 0 2 0 1 0 0 0 0 0 3 053

R+T 0 0 1 0 1 2 0 0 0 0 4 071

T 3 41 29 26 106 62 24 13 22 12 338 6068

T+F 0 1 3 2 9 7 0 1 3 1 27 484

Diğer 0 1 2 2 9 5 0 0 3 1 23 412

Diğer+A 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 017

Diğer+T 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 3 053

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Kısaltmalar A Arapccedila F Farsccedila Ġ Ġbranice R Rumca T Tuumlrkccedile

3ZĠLE KAZASI YER ADLARININ KATEGORĠLERĠ

Yer isimleri son zamanlarda birccedilok araĢtırmacının tercih ettiği ccedilalıĢma alanlarından birisidir

YaĢanılan yerin sesi toprağın kokusu olarak nitelendirilen bu isimler Ģahıs adlarından

meyve sebze isimlerine hayvan adlarından renk isimlerine huumlkuumlmdar isimlerinden bir uumllkenin

kahramanlarına kadar birccedilok ismi taĢımaktadır Yer isimleri bir boumllgenin tarihini kuumlltuumlruumlnuuml siyasi yapısını yansıtması accedilısından oumlnem arz etmektedir Zile kazası yer adlarını iki ana kategoride

toplamak muumlmkuumlnduumlr Ccedilevre ve insan CcedilalıĢmamızda ilk olarak Zile kazasında ccedilevreye dayalı

olarak konulan yer isimleri uumlzerinde durulacaktır

31Ccedilevreyle Ġlgili Adlar

Goumlccedilebe yarı goumlccedilebe ve yerleĢik Tuumlrk toplulukları en eski ccedilağlardan beri arazi parccedilalarını

adlandırıp belirtmede acircdeta bir coğrafyacı titizliğiyle hareket etmiĢlerdir YerleĢme tarihi ccedilok eskilere uzanan Anadolu‟nun XI yuumlzyıldan beri TuumlrkleĢmeye baĢlamasına karĢılık yer adlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun Tuumlrkccedile adlardan oluĢmasında burada hacirckimiyet kuran DaniĢmendli Beyliği

Selccediluklu ve Osmanlı Ġmparatorlukları gibi guumlccedilluuml ve buumlyuumlk Tuumlrk devletlerinin oumlnemli etkilerinin

olduğu goumlruumllmektedir Zile kazasındaki yerleĢim birimleri de DaniĢmendlilerin boumllgeye egemen

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 97

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

olmasının hemen ardından Tuumlrkccedile isimlerle tanıĢmıĢtır Tuumlrkler bu boumllgede adlandırma yaparken

Zile‟nin coğrafi oumlzelliklerinden buumlyuumlk oumllccediluumlde yararlanmıĢlardır

311Ccedilevreyle Ġlgili Olarak Tabiat ve Fizik KoĢullarına Dayanan Adlar

aCoğrafya Adları Zile kazasındaki coğrafi yer adları buumlyuumlk bir ccediloğunlukla yuumlkseltileri

ifade eden oumlyuumlk ve duumlzluumlkleri ifade eden alan su kaynaklarını ifade eden dere ve pınar gibi

kelimlerle kurgulanmıĢtır

Oumlyuumlk toprak tepe ve houmlyuumlk anlamlarına gelmektedir Tarih boyunca tuumlrluuml nedenlerle

yıkılan yerleĢme boumllgelerinde yıkıntıların uumlst uumlste birikmesiyle oluĢan ve ccediloğu kez iccedilinde yapı

kalıntılarının goumlmuumlluuml bulunduğu yayvan tepeye de oumlyuumlk denmektedir (httptdkterim govtrbts10012011) Zile kazası iccedilerisinde toplam 16 yerleĢim yerinde oumlyuumlk adı geccedilmektedir

17

Ccediladıroumlyuumlğuuml mezrası adını uumlzerinde ccediladır kurulan bir tepeden almıĢ olmalıdır Yine bu isim

Tuumlrklerin goumlccedilebe yaĢantılarının bir uzantısı olan ccediladır kuumlltuumlruumlnuuml Zile boumllgesine taĢımaları bakımından oumlnemlidir Hangahoumlyuumlğuuml ise tepe ile uumlzerindeki mimari yapıyla kurulan bir bağı

anımsatmaktadır Edikoumlyuumlk tepenin ayak giyimine benzer goumlruumlntuumlsuumlyle iliĢkilendirilebilir Adını

yalnız oumlyuumlk ibaresinden alan 3 koumlyuumln varlığı Zile Acacı ve Oumlzikavağı ve Yenimuumlsluumlman‟daki

yerleĢimin koumlklerinin oldukccedila eskiye dayandığının goumlstergesidir Ortaoumlyuumlk mezrası (Huumlseyinabad) Ccedilunkar boyuna mensup Ccedilunkar cemaatinin geccedilici yerleĢim yeriydi Bu cemaat Uluyoumlruumlk Tuumlrkmen

taifesindendi (Halaccediloğlu II 2009573) Tablo 4 Adını Oumlyuumlkten Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ccediladıroumlyuumlğuuml mz Huumlseyinabad Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Edik18

oumlyuumlk mz Huumlseyinabad Ortaoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk Koumlyuuml Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kuumlloumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk ky Yeni Muumlsluumlman

Hangahoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Oumlyuumlk ky Zile

KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah YatmıĢoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Alan kelimesinin soumlzluumlkteki ilk anlamı accedilıklık ve duumlzluumlk yerdir Etrafı tepelerle ccedilevrili ccedilukur yer ve koyaklar iccedilin de kullanılan bir tabirdir Orman iccedilindeki duumlz ve ağaccedilsız yerler de alan

olarak tanımlanmaktadır Zaman zaman kır ve ova gibi arazi parccedilalarını da tanımlamaktadır Ccedilayır

ccedilimenlik gibi geniĢ arazi parccedilalarına da alan denebilmektedir19

Zile‟de alan adı ile isimlendirilmiĢ 11 yerleĢim birimi goumlruumllmektedir Bu yerleĢim birimlerinden 8‟i Tablo 5‟te goumlsterilmiĢtir

20 Bu

yerleĢim yerlerinden 2 koumly yalnızca alan kelimesi ile isimlendirilmiĢtir Demuumlrcuumlalanı mezrası

adını bir meslekten almıĢtır Dorualanı uumlzerinde atların yayıldığı bir boumllgeyi iĢaret etmektedir Kilisealanı ise daha oumlnce boumllgede bir kilisenin varlığına delil oluĢturmaktadır Sarualan boumllgenin

rengi ve bitki oumlrtuumlsuumlyle oumlzdeĢleĢen bir isimdir Sovukalan boumllgenin iklim oumlzelliklerine bir

goumlndermedir

17 Bunlardan Zile kaza merkezine bağlı Karaoumlyuumlk koumlyuuml Huumlseyinabad‟a bağlı Saruisaoumlyuumlk mezrası (2 aded) ve Ortaoumlyuumlk mezrası Karahisar- BehramĢah‟a bağlı Karacaoumlyuumlk mezrası daha aĢağıda cemaat adları iccedilerisinde ele alındığından

buradaki tabloya eklenmemiĢtir 18 Edik koumlyluuml ccedilizmesi patik ccedilocuk ayakkabısı mest yuumlnden oumlruumllen ccedilok kısa konccedillu ccedilorap koumlyluuml yemenisi pabuccedil terlik ayakkabı fotin karda yuumlruumlmeye yarayan ayakkabı anlamlarına gelmektedir Bkz Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) Ayrıca KırĢehri‟nde Ediği adında bir Tuumlrkmen cemaatinin adı geccedilmektedir Uzak bir ihtimal de olsa Edikoumlyuumlk mezrası adı bu cemaatten verilmiĢ olabilir Halaccediloğlu Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 413 19 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) 20 KuĢtaĢ‟taki Bayadalanı ile Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Alan-ı Ġğdir mezraları cemaat ve Huumlseyinabad‟daki Mezidalanı

mezrası Ģahıs isimlerine dahil edildiğinden ayrıca bu tabloda belirtilmemiĢtir

98 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 5 Alan Adı Verilen YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alan ky Kızılkuumlnbed Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad

Alan ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kilisealanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Demuumlrcuumlalanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Sarualan mz Huumlseyinabad

Ġncuumlalanı mz Karahisar-ı BehramĢah Sovukalan mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Pınar yerden kaynayarak ccedilıkan su kaynak ve memba anlamlarını iccedilerdiği gibi ccedileĢme21

yerine de kullanılan bir tabirdir (httptdkterimgovtrbts10012012) Bu tabir 23 yerleĢim

biriminin adının verilmesinde tercih edilmiĢtir Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda bulunan Acıpınar koumlyuuml adını suyun tadından almıĢtır Akpınar ise suyun rengiyle alakalı olmalıdır Buumlyuumlkpınar Ulupınar

ve Yağlupınar isimleri suyun akım kuvvetiyle iliĢkilendirilebileceği gibi var olan bir ccedileĢmenin

boyutuyla da ilgili olabilir Ccedilatakpınar Kayacıkpınarı ve Senirpınar suyun kaynağının coğrafi yapısıyla ilgili yer adları iccedilerisinde değerlendirilebilir Kurupınar adı buumlyuumlk olasılıkla var olan bir

su kaynağının zaman iccedilerisinde ortadan kalkması ya da azalması ile oumlzdeĢleĢtirilebilir Mazı meĢe

ağacı iccedilin kullanılan bir tabir olup Mazıpınarı mezrasının adı mezra sınırları iccedilerisinde bulunan bir meĢe ağacının goumlvdesinden ccedilıkan su kaynağı ile iliĢkili olarak verilmiĢ olabilir Eskipınar

yıpranmıĢlıkla Saraypınar ise mimari yapıyla izah edilebilir Nefs-i Pınar-ı Yazır Kışlağı mezrası

boy ve cemaat adlarında da ele alındığı iccedilin buradaki tabloya dacirchil edilmemiĢtir Tablo 6 Adını Pınardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Acıpınar ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kayacıkpınarı mz Karahisar-ı BehramĢah

Akpınar ky Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

Akpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Kurupınar ky MeĢhedabad

Akpınar mz Kızılkuumlnbed Mazıpınarı mz22

Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Saraypınar mz Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Saraypınarı mz Huumlseyinabad

Ccedilatak23

pınar ky Huumlseyinabad Senir24

pınar mz Zile

Eskipınar mz Huumlseyinabad Senirpınar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Karapınar ky Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karapınar mz Karahisar-ı BehramĢah Yağlupınar25

mz Huumlseyinabad

Karapınar mz (2) Huumlseyinabad

Zile kazasında adını dere ve ccedilay gibi akarsulardan alan 11 yerleĢim adı tespit edilmiĢtir Bunlardan Bellidere ve Derebaşı mezraları adlarını derelerin doğrultusundan almıĢtır Zira belli

kelimesi youmlrede ldquoberi tarafrdquo anlamında kullanılmaktadır Derekınık ve Haramideresi adları daha

ziyade boy ve cemaat adlarıyla bir oumlbek oluĢturmuĢtur Derekışla adı derenin bulunduğu boumllgenin kullanım amacıyla ilgilidir Kozludere dereye yakın yerde ceviz ağaccedillarının ccedilokluğundan verilmiĢ

bir yer adı olmalıdır Yelluumldere boumllgenin ruumlzgacircra accedilık bir alan olmasına bağlı olarak tercih edilen

bir isimdir Yunakderesi26

ise derenin aynı zamanda ccedilamaĢır yıkamakta da kullanıldığına kanıt oluĢturmaktadır

21 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(11012012) 22 Mazı selin getirdiği mil meĢe ağacı ve meyvesi iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlk olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012011) 23 Ccedilatak iki dağ yamacının kesiĢmesi ile oluĢmuĢ dere yatağıdır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk http tdkterimgovtr bts(11012012) Ccedilatak aynı zamanda su akıntılı yerler dağlarda derin dereler iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012012) 24Senir iki dağ arasındaki sırt iccedilin kullanılan bir isimdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoYuumlkseklik tepe dorukrdquoanlamlarını da iccedileren bir kelimedir ldquoDağların vadiye bakan yamacırdquo iccedilin de senir denir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) Bu adla Tuumlrkman Ekradı taifesinden bir cemaate de rastlanmıĢtır Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul s 670 25Yağlı kelimesi ldquoguumlccedilluuml canlı (toprak harccedil vb iccedilin) bol ccedilokrdquo anlamlarına sahip bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) 26 Yunak ldquokirli giysi ve ccedilamaĢır yıkanan yerrdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml http td k

terimgovtrbts(13012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 99

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 7 Adını Dere ve Ccedilay Gibi Akarsulardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bellidere mz Huumlseyinabad Kozludere ky MeĢhedabad

Damderesi mz Karahisar-ı BehramĢah Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

DerebaĢı ky Zile Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Derekınık ky MeĢhedabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

DerekıĢla ky Zile Yunakderesi mz Karahisar-ı BehramĢah

Haramideresi mz Acacı ve Oumlzi kavağı

Zile kazasında pınar ve dereden baĢka ismini su ile ilgili oumlzelliklerden adını almıĢ 8 yerleĢim birimi daha vardır Ilısu

27 adı bir ılıcadan verilmiĢ olabileceği gibi Ilısu Yazır hem ılıca

hem de bir boy adı ile ilgilidir Goumllluumlcek Goumllyurdu ve Goumllcuumlk isimleri ccedilevrede bulunan durgun

sulardan verilmiĢtir Boumlğet daha ccedilok akarsu oumlnlerine yapılan yapay setleri ccedilağrıĢtırmaktadır Koylan ise akarsuların ccedilevrilen yerinden verilmiĢ olabilir (Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtr bts 13012012) Tablo 8 Adını Su Ġle Ġlgili Oumlzelliklerden Alan Diğer YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Goumllluumlcek mz Huumlseyinabad Ilısu Yazır mz Karahisar-ı BehramĢah

Goumllyurdu mz Huumlseyinabad Pirboumlğet ky Huumlseyinabad

Goumllcuumlk mz MeĢhedabad TaĢboumlğet ky Huumlseyinabad

Ilısu ky Kızılkuumlnbed Koylan ky Huumlseyinabad

b Boumllge Adları Adını baĢı burnu boynu boğazı meydanı gibi boumllge adlarından alan 12

yer ismi tespit edilmiĢtir Burun ile ilgili 2 derbent ile ilgili 1 dere ile ilgili 2 goumlk ile ilgili 3 koumly ve şehir gibi yerleĢim birimleri ile ilgili 3 isim bu yolla verilmiĢtir

Tablo 9 Boumllge Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcaĢehir mz Karahisar-ı BehramĢah DerekıĢla ky Zile

Bozburunviranı mz Huumlseyinabad GoumlkkıĢlağı mz Huumlseyinabad

Burnukoumly ky Halka-i Hass GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyinabad

Daruboğazı mz Huumlseyinabad Koyluk mz Karahisar-ı BehramĢah

Derbent ky28

KuĢtaĢ Kızılcakoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

DerebaĢı ky Zile Yankoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

c Madenlerden Adını Alan YerleĢim Birimleri Adı madenlerden verilmiĢ 3 yere rastlanmıĢtır Bunlar Zile merkez Kurşunlu

29 koumlyuuml Huumlseyinabad Boladcık ve Karahisar-ı

BehramĢah Bolad30

mezralarıdır Bu kategoride adını kaya taĢ kum toprak gibi doğal

oumlzelliklerden alan 18 yerleĢim birimi daha ele alınmıĢtır Kaya ve taĢtan adını alan 13 yer adı tespit edilmiĢtir Kum toprak ve kille ilgili 4 ve kireccedille ilgili 1 isim verilmiĢtir

27 Ilısu ldquoılıcardquo anlamına gelmektedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(12012012) Ilıca ise ldquosıcak su ccedilıkan yer suyu sıcak olarak yerden ccedilıkan hamam kaplıca ccedilermik kudret hamamırdquo anlamlarına sahiptir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(13012012) Adana Tarsus dolaylarında Ġlisu adıyla bir cemaat de bulunmaktaydı

Tuumlrkay age 429 28 Derbent ldquoĠki dağ arasındaki geccedilit yeri boğazrdquo anlamlarına gelen bir kelimedir Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterimgovtrbts( 13012012) 29 Bu adla Alanya ve NiĢ‟te youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 553 30 Polat ldquodemirrdquo kelimesinin karĢılığıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrb ts (13012 012 )

100 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 10 Adını Basit TaĢlardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ballukaya mz Huumlseyinabad Kayadibi mz Huumlseyinabad

Belkaya ky31

Yeni Muumlsluumlman Kaydibi mz Kızılkuumlnbed

Ccedilavul32

CcedilirmiĢ mz Karahisar-ı BehramĢah KayalutaĢ mz Huumlseyinabad

DaĢlık mz Huumlseyinabad Kazankaya ky Kızılkuumlnbed

Derkis Kaya mz Huumlseyinabad Killik33

ky Huumlseyinabad

Goumlzluumlkaya mz MeĢhedabad Kireccedilluuml ky Zile

Ġnkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı KuĢtaĢ nh KuĢtaĢ

KaluntaĢ mz Huumlseyinabad Senirkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kasın34

ky MeĢhedabad Tezekccedili35

ky Karahisar-ı BehramĢah

Kayacıkoumlnuuml mz Huumlseyinabad Zeytun taĢ mz Huumlseyinabad

Değerli taĢlardan ismini alan tek yerleĢim birimi Karahisar- BehramĢah nahiyesindeki

İncuumlalan mezrasıdır

d Mevsime ve Ġklime Dayalı Oumlzelliklerden Verilen Yer Adları Ġklim oumlzelliklerine dayalı olarak isim verilen 6 yerleĢim birimi ile karĢılaĢılmıĢtır Bunlardan 3‟uuml ruumlzgacircr diğerleri ise

sıcaklıkla ilgilidir Halka-i Hass nahiyesindeki Barkar36

mezrası adını poyrazdan almıĢ olup

muhtemelen boumllge kuzeydoğudan esen ruumlzgacircrlara accedilık olmalıdır Yelten37

yele karĢı havalı bir yer olmalıdır Huumlseyinabad‟daki Yelluumldere mezrası ise boumllgedeki derenin ruumlzgacircrlı bir alanda

kalmasıyla ilintili olarak verilmiĢtir Halka-i Hass‟daki Ilı mz ise adını suyun ılıklığından almıĢtır

Huumlseyinabad‟daki Farah ve Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Sovukalan mezraları ise boumllgelerin soğukluğunu dile getiren oumlzelliklerle isimlendirilmiĢlerdir

Tablo 11 Adını Ġklim Oumlzelliklerinden Alan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Barkar mz Halka-i Hass Sovukalan mz Acacı ve Oumlzikavağı

Farah mz Huumlseyinabad Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Ilı mz Halka-i Hass Yelten ky Halka-i Hass

e Guumlnleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de haftanın guumlnlerine dayalı verilen herhangi bir

yerleĢim adına rastlanmamıĢtır Ancak Zile merkez Guumlndoğmaz mezrası ve Guumlngoumlrmez koumlyuuml guumln iccedilerisinde guumlneĢi goumlrme durumuna goumlre isimlendirildikleri iccedilin bu kategoride değerlendirilmiĢtir

f Ġccedilinde Sayı Bulunan Yer Adları Zile kazasında iccedilinde rakam geccedilen 6 yer adı

bulunmaktadır 2 rakamı 1 kez kullanılırken 3 rakamı 4 kez tercih edilmiĢtir 1 rakamı ise hiccedil

kullanılmayıp onun yerine yalnuz sıfatı tercih edilmiĢtir Uumlccediller mezrası adının kaynağı olan uumlccediller

31 Bel ldquoDağ sırtlarında geccedilit veren ccedilukur yerrdquo demektir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquobelenrdquo ldquosıradağrdquo ldquouumlzeri yassı teperdquo iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(14012012) 32 Ccedilavul ldquoBuumlyuumlk kar ve buz kuumltlelerinin suumlruumlkleyip getirdiği taĢ yığınırdquo dır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(13012012) 33 Kil ldquoIslandığı zaman kolayca biccedilimlendirilebilen yumuĢak ve yağlı toprakrdquoı tanımlamak iccedilin kullanılan bir tabirdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(15012012) 34 Kasın ldquoSelin getirdiği kum ccediloumlp birikinti milrdquo i karĢılayan bir soumlzcuumlktuumlr Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(16012012) 35 Tezek rdquoĠri toprak parccedilasırdquo nı ifade eden bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(16012012) 36Barkar ldquoPoyrazrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(17012012) 37 YeltenrdquoYele karĢı havalı yerrdquo anlamında kullanılan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(17012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 6: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

94 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Kızılkuumlnbed nahiyesi 13 koumlyuuml 14 mezrası ve 1 yaylakı bulunan Kızılkuumlnbed nahiyesi

buguumln Yozgat ili Ccedilekerek ve Aydıncık ilccedilesi sınırları iccedilerisinde yer almaktadır Hatta bu nahiye sınırları iccedilerisinde yer alan Eski koumlyuuml Aydıncık ilccedilesinin merkezine doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr

15

Meşhedabad Nahiyesi16 koumly 20 nahiye ve 1 nefs olmak uumlzere 37 yerleĢim birimi adı

tespit ettiğimiz MeĢhedabad buguumln Zile sınırları iccedilerisinde kalmıĢtır Buguumln Yalınyazı Zile

Boztepe beldesine bağlıdır (Altındal 2011 118)

Kuştaş Nahiyesi 8 koumly ve 12 mezra kaydı bulunan KuĢtaĢ buguumln Zile sınırları iccedilerisinde

iğdir nahiyesi ve kırsalını kapsayan bir boumllgedir

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Halen Zile iccedilerisinde bulunan ve eski adını yeni isimleriyle birlikte korumaya devam eden nahiye Yıldıztepe (Boztepe) beldesi ve kırsalını kapsamaktaydı

(Altındal 2011 118)

XV ve XVI yuumlzyıllarda Zile kazası ve bu kazaya bağlı 7 nahiyede mufassal tapu tahrir

defterlerine kaydedilen toplam 557 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bu toplamın 13‟uuml Zile kaza merkezindeki mahallelerden 188‟i koumlylerden 339‟u mezralardan 1‟i kaleden 8‟i kıĢlaklardan 1‟i

yaylaklardan 6‟sı merkez ve 1‟i ise mezra grubundan meydana gelmektedir 6 merkezden 1‟i

mezra grubuna aitken 5‟i nahiye merkezi konumundadır Zile kazası dacirchilinde aslında 3 kale olup bunlardan Halka-i Hass nahiyesindeki Ağcakale kale olarak defterlere kaydedilmiĢken Karahisar-ı

BehramĢah kalesi nefs-i nahiye ve DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesi ise Karadiğin mezrası ile beraber

koumly (karye) olarak belirtilmiĢtir Mezra yaylak ve kıĢlaklar genellikle geccedilici ya da mevsimlik yerleĢim birimleri sayılmakla beraber oumlzellikle 1575‟de bu mezralardan bazılarının nuumlfus

barındırdıkları tespit edilmiĢtir16

Oumlte taraftan Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 7 Acacı ve

Oumlzikavağı‟nda 4 Kızılkuumlnbed‟de 3 ve Huumlseyinabad‟da 10 mezra birden ccedilok mezrayı iccedilinde

barındırmaktadır (Bk Ekler) Ġncelememize konu oluĢturan toplam 557 yer adından 153‟uumlnuumln guumlnuumlmuumlzde yaĢadığı goumlruumllmuumlĢtuumlr Bunlardan 89 koumly koumly oumlzelliğini suumlrduumlruumlrek buguumlne ulaĢmıĢtır

4 koumly ve 1 mezra ilccedile merkezine doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr 51 mezra koumly olarak varlığını devam ettirmektedir

3‟ten fazla koumly ve 2 mezra belde haline gelmiĢtir 1 kıĢlak ve 2 kale koumly durumundadır Bu yerleĢim birimlerinin buumlyuumlk ccediloğunluğu Zile‟de olmak uumlzere Yozgat‟a bağlı KadıĢehri Ccedilekerek

Aydıncık Akdağmaden Saraykenti ve Sorgun ilccedileleri ve Ccedilorum‟a bağlı Alaca ilccedilesi sınırları

iccedilerisindedir Bu da incelediğimiz yerleĢim birimlerinin 2728‟ine tesaduumlf etmektedir Ancak yapılacak saha araĢtırmaları ile mezraların yoğun olduğu bu boumllgede bazı eski yerleĢim yeri

isimleri mevki adlarında karĢımıza ccedilıkabilecektir Tablo1 XV ve XVI Yuumlzyıllarda Zile Kazası ve Nahiyelerinde YerleĢim Birimleri

Ġdari Birim Mahalle Koumly Mezra Kale KıĢlak Yaylak Nefs Mezari Toplam

Zile Kazası 13 39 17 0 0 0 0 0 69

Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi 0 24 26 0 0 0 1 0 51

Halka Hass Nahiyesi 0 19 17 1 0 0 0 0 37

Huumlseyinabad Nahiyesi 0 46 142 0 7 0 2 0 197

Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi 0 16 81 0 1 0 1 1 100

Kızılkuumlnbed Nahiyesi 0 13 14 0 0 1 0 0 28

KuĢtaĢ Nahiyesi 0 8 12 0 0 0 0 0 20

MeĢhedabad Nahiyesi 0 16 20 0 0 0 1 0 37

Yeni Muumlsluumlman Nahiyesi 0 7 10 0 0 0 1 0 18

Toplam 13 188 339 1 8 1 6 1 557

H (2001) GeccedilmiĢten Guumlnuumlmuumlze Akdağmadeni Ankara s 22-30 Hakkı Yurtlu‟nun belirttiğine goumlre Karahisar-ı BehramĢah‟taki Karamağan (Karamağara) mezrası ise buguumln Yozgat Saraykent ilccedile merkezidir 15 Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8 16 Zile kazası sınırları iccedilerisinde nuumlfus barındıran Zile‟de 1 MeĢhedabad‟da 2 KuĢtaĢ‟ta 2 Kızılkuumlnbed‟de 4 Karahisar-ı BehramĢah‟da 5 ve Huumlseyinabad‟da 12 ve toplamda 26 adet mezra tespit edilmiĢtir Oumlrnek olarak Huumlseyinabad‟da

Soumlğuumldoumlzuuml Kuumlccediluumlkviran ve AğcakıĢlak mezralarına bakılabilir (TD 2 s 200 b 206b 204 a)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 95

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

21 Zile Kazası Yer Adlarının Kelime Yapıları

Yer adları her Ģeyden oumlnce bir kelimedir ve herhangi bir adın sahip olduğu tuumlm oumlzellikleri buumlnyesinde taĢır (ġahin 2007 2) Zile kazası iccedilerisinde incelediğimiz yer adlarının tamamı bir ve

basit yapıda kelimelerden oluĢan bir oumlzelliğe sahip değildir Tablo 2 de de goumlruumlleceği uumlzere Zile

yer adlarında yer alan kelime sayıları 1 ile 4 arasında değiĢmektedir Toplam 557 ismin 526‟sı bir

diğer ifadeyle 944‟uuml 1 ya da 2 kelimeden kuruludur Geriye kalan dilim iccedilerisinde 27 isim 3 kelimeden oluĢurken yalnız 4 isim 4 kelimeden meydana gelmektedir Bir kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla basit ya da tuumlremiĢ isimlerden oluĢurken 2 ve daha fazla kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla isim ya da sıfat tamlaması ya da birleĢik isim formatındadır Tablo 2 Zile Yer Adlarının Kelime Sayıları

Kel

ime

sayıs

ı

Zil

e m

erkez

Zil

e K

oumly

Aca

Hal

ka-

i H

ass

Huumlse

yin

abad

K

arah

isar

Beh

ram

Ģah

Kız

ılkuumlnbed

KuĢt

MeĢ

hed

abad

Y

eni

Muumlsl

uumlm

an

Topla

m

1 6 33 27 24 70 48 16 15 22 10 271 48653

2 6 22 23 13 105 47 12 5 14 8 255 4578

3 1 1 1 0 20 3 0 0 1 0 27 4847

4 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 4 0718

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Zile kazası yer adları koumlken bakımdan ccedileĢitlilik goumlstermektedir Kazadaki yer adlarının

koumlken olarak dayandığı baĢlıca diller Tuumlrkccedile Arapccedila ve Farsccediladır Bu adların koumlken oranlarının

dağılımına bakıldığında Tuumlrkccedile adların 608‟lik oranla ilk sırada yer aldığı goumlruumllmektedir BirleĢik yer adlarındaki Tuumlrkccedile isimler de dikkate alındığında Tuumlrkccedile adların oranı 8056‟ya

ulaĢmaktadır Basit yapılı bir kelimeden oluĢan Arapccedila koumlkenli yer adları 47 adet ve 843‟luumlk

oran ile Tuumlrkccedile koumlkenli adların ardından ikinci sırada yer almaktadır Arapccedila ve Farsccedila daha ccedilok Ģahıs isimlerinde kendini goumlsterirken aynı durum değerlendirmeye alınan Ġbranice isimler iccedilin de

soumlz konusudur

Tuumlrkccedile koumlkenli kelimeler ile oumlzellikle Arapccedila ve Farsccedila koumlkenli kelimelerin yan yana getirilerek birleĢik yer adı oluĢturulması dildeki etkileĢimi oumlrneklendiren bir tablo ortaya

koymaktadır Bu etkileĢim hiccedil Ģuumlphesiz Tuumlrklerin Anadolu‟ya gelmeden oumlnce Ġslam‟ı kabul edip

Selccediluklularla birlikte Ġran kuumlltuumlruumlyle daha yoğun etkileĢim iccediline girmesi ile accedilıklanabilir Bu

youmlnuumlyle Zile kazasındaki yer adları Tuumlrklerin Tuumlrkistan‟dan Anadolu‟ya uzanan vatan arayıĢının bir yol haritası gibidir ve bir Ģekilde bu yol uumlzerindeki durakların her birinin de izlerini iccedilerisinde

taĢımaktadır

15 ve 16 asırda Zile kazasında oldukccedila az sayıda muhtemelen Ermenice ya da Luwice koumlkenli ancak Tuumlrkccedile fonetiğe goumlre kaydedilmiĢ yer adlarına da tesaduumlf edilmiĢtir Bunların adedi

27 olup tuumlm yer adları iccedilinde yaklaĢık 5‟lik bir orana sahiptir

96 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 3 Zile Kazası Yer Adlarının Koumlkenleri

Dil

-Ġd

ari

Bir

im

Zil

e N

efs

Zil

e K

oumly

ler

Aca

cı v

e Ouml

zi

Kav

ağı

Hal

ka-i

Has

s

Huuml

sey

inab

ad

Kar

ahis

ar-ı

Beh

ram

Ģah

Kız

ılk

uumln

bed

Ku

ĢtaĢ

MeĢ

hed

abad

Yen

i M

uumlsl

uumlm

an

To

pla

m

A 6 3 5 2 16 6 0 3 4 2 47 843

A+F 0 1 3 1 5 2 0 0 1 0 13 233

A+F+T 0 1 1 0 10 2 0 0 0 0 14 251

A+Ġ+T 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

A+T 3 5 4 2 31 7 2 1 1 2 58 1041

F 1 3 0 1 5 4 0 1 1 0 16 287

Ġ 0 0 0 0 0 0 1 1 2 0 4 071

Ġ+A 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

Ġ+T 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0 4 071

R 0 0 2 0 1 0 0 0 0 0 3 053

R+T 0 0 1 0 1 2 0 0 0 0 4 071

T 3 41 29 26 106 62 24 13 22 12 338 6068

T+F 0 1 3 2 9 7 0 1 3 1 27 484

Diğer 0 1 2 2 9 5 0 0 3 1 23 412

Diğer+A 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 017

Diğer+T 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 3 053

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Kısaltmalar A Arapccedila F Farsccedila Ġ Ġbranice R Rumca T Tuumlrkccedile

3ZĠLE KAZASI YER ADLARININ KATEGORĠLERĠ

Yer isimleri son zamanlarda birccedilok araĢtırmacının tercih ettiği ccedilalıĢma alanlarından birisidir

YaĢanılan yerin sesi toprağın kokusu olarak nitelendirilen bu isimler Ģahıs adlarından

meyve sebze isimlerine hayvan adlarından renk isimlerine huumlkuumlmdar isimlerinden bir uumllkenin

kahramanlarına kadar birccedilok ismi taĢımaktadır Yer isimleri bir boumllgenin tarihini kuumlltuumlruumlnuuml siyasi yapısını yansıtması accedilısından oumlnem arz etmektedir Zile kazası yer adlarını iki ana kategoride

toplamak muumlmkuumlnduumlr Ccedilevre ve insan CcedilalıĢmamızda ilk olarak Zile kazasında ccedilevreye dayalı

olarak konulan yer isimleri uumlzerinde durulacaktır

31Ccedilevreyle Ġlgili Adlar

Goumlccedilebe yarı goumlccedilebe ve yerleĢik Tuumlrk toplulukları en eski ccedilağlardan beri arazi parccedilalarını

adlandırıp belirtmede acircdeta bir coğrafyacı titizliğiyle hareket etmiĢlerdir YerleĢme tarihi ccedilok eskilere uzanan Anadolu‟nun XI yuumlzyıldan beri TuumlrkleĢmeye baĢlamasına karĢılık yer adlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun Tuumlrkccedile adlardan oluĢmasında burada hacirckimiyet kuran DaniĢmendli Beyliği

Selccediluklu ve Osmanlı Ġmparatorlukları gibi guumlccedilluuml ve buumlyuumlk Tuumlrk devletlerinin oumlnemli etkilerinin

olduğu goumlruumllmektedir Zile kazasındaki yerleĢim birimleri de DaniĢmendlilerin boumllgeye egemen

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 97

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

olmasının hemen ardından Tuumlrkccedile isimlerle tanıĢmıĢtır Tuumlrkler bu boumllgede adlandırma yaparken

Zile‟nin coğrafi oumlzelliklerinden buumlyuumlk oumllccediluumlde yararlanmıĢlardır

311Ccedilevreyle Ġlgili Olarak Tabiat ve Fizik KoĢullarına Dayanan Adlar

aCoğrafya Adları Zile kazasındaki coğrafi yer adları buumlyuumlk bir ccediloğunlukla yuumlkseltileri

ifade eden oumlyuumlk ve duumlzluumlkleri ifade eden alan su kaynaklarını ifade eden dere ve pınar gibi

kelimlerle kurgulanmıĢtır

Oumlyuumlk toprak tepe ve houmlyuumlk anlamlarına gelmektedir Tarih boyunca tuumlrluuml nedenlerle

yıkılan yerleĢme boumllgelerinde yıkıntıların uumlst uumlste birikmesiyle oluĢan ve ccediloğu kez iccedilinde yapı

kalıntılarının goumlmuumlluuml bulunduğu yayvan tepeye de oumlyuumlk denmektedir (httptdkterim govtrbts10012011) Zile kazası iccedilerisinde toplam 16 yerleĢim yerinde oumlyuumlk adı geccedilmektedir

17

Ccediladıroumlyuumlğuuml mezrası adını uumlzerinde ccediladır kurulan bir tepeden almıĢ olmalıdır Yine bu isim

Tuumlrklerin goumlccedilebe yaĢantılarının bir uzantısı olan ccediladır kuumlltuumlruumlnuuml Zile boumllgesine taĢımaları bakımından oumlnemlidir Hangahoumlyuumlğuuml ise tepe ile uumlzerindeki mimari yapıyla kurulan bir bağı

anımsatmaktadır Edikoumlyuumlk tepenin ayak giyimine benzer goumlruumlntuumlsuumlyle iliĢkilendirilebilir Adını

yalnız oumlyuumlk ibaresinden alan 3 koumlyuumln varlığı Zile Acacı ve Oumlzikavağı ve Yenimuumlsluumlman‟daki

yerleĢimin koumlklerinin oldukccedila eskiye dayandığının goumlstergesidir Ortaoumlyuumlk mezrası (Huumlseyinabad) Ccedilunkar boyuna mensup Ccedilunkar cemaatinin geccedilici yerleĢim yeriydi Bu cemaat Uluyoumlruumlk Tuumlrkmen

taifesindendi (Halaccediloğlu II 2009573) Tablo 4 Adını Oumlyuumlkten Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ccediladıroumlyuumlğuuml mz Huumlseyinabad Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Edik18

oumlyuumlk mz Huumlseyinabad Ortaoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk Koumlyuuml Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kuumlloumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk ky Yeni Muumlsluumlman

Hangahoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Oumlyuumlk ky Zile

KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah YatmıĢoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Alan kelimesinin soumlzluumlkteki ilk anlamı accedilıklık ve duumlzluumlk yerdir Etrafı tepelerle ccedilevrili ccedilukur yer ve koyaklar iccedilin de kullanılan bir tabirdir Orman iccedilindeki duumlz ve ağaccedilsız yerler de alan

olarak tanımlanmaktadır Zaman zaman kır ve ova gibi arazi parccedilalarını da tanımlamaktadır Ccedilayır

ccedilimenlik gibi geniĢ arazi parccedilalarına da alan denebilmektedir19

Zile‟de alan adı ile isimlendirilmiĢ 11 yerleĢim birimi goumlruumllmektedir Bu yerleĢim birimlerinden 8‟i Tablo 5‟te goumlsterilmiĢtir

20 Bu

yerleĢim yerlerinden 2 koumly yalnızca alan kelimesi ile isimlendirilmiĢtir Demuumlrcuumlalanı mezrası

adını bir meslekten almıĢtır Dorualanı uumlzerinde atların yayıldığı bir boumllgeyi iĢaret etmektedir Kilisealanı ise daha oumlnce boumllgede bir kilisenin varlığına delil oluĢturmaktadır Sarualan boumllgenin

rengi ve bitki oumlrtuumlsuumlyle oumlzdeĢleĢen bir isimdir Sovukalan boumllgenin iklim oumlzelliklerine bir

goumlndermedir

17 Bunlardan Zile kaza merkezine bağlı Karaoumlyuumlk koumlyuuml Huumlseyinabad‟a bağlı Saruisaoumlyuumlk mezrası (2 aded) ve Ortaoumlyuumlk mezrası Karahisar- BehramĢah‟a bağlı Karacaoumlyuumlk mezrası daha aĢağıda cemaat adları iccedilerisinde ele alındığından

buradaki tabloya eklenmemiĢtir 18 Edik koumlyluuml ccedilizmesi patik ccedilocuk ayakkabısı mest yuumlnden oumlruumllen ccedilok kısa konccedillu ccedilorap koumlyluuml yemenisi pabuccedil terlik ayakkabı fotin karda yuumlruumlmeye yarayan ayakkabı anlamlarına gelmektedir Bkz Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) Ayrıca KırĢehri‟nde Ediği adında bir Tuumlrkmen cemaatinin adı geccedilmektedir Uzak bir ihtimal de olsa Edikoumlyuumlk mezrası adı bu cemaatten verilmiĢ olabilir Halaccediloğlu Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 413 19 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) 20 KuĢtaĢ‟taki Bayadalanı ile Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Alan-ı Ġğdir mezraları cemaat ve Huumlseyinabad‟daki Mezidalanı

mezrası Ģahıs isimlerine dahil edildiğinden ayrıca bu tabloda belirtilmemiĢtir

98 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 5 Alan Adı Verilen YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alan ky Kızılkuumlnbed Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad

Alan ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kilisealanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Demuumlrcuumlalanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Sarualan mz Huumlseyinabad

Ġncuumlalanı mz Karahisar-ı BehramĢah Sovukalan mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Pınar yerden kaynayarak ccedilıkan su kaynak ve memba anlamlarını iccedilerdiği gibi ccedileĢme21

yerine de kullanılan bir tabirdir (httptdkterimgovtrbts10012012) Bu tabir 23 yerleĢim

biriminin adının verilmesinde tercih edilmiĢtir Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda bulunan Acıpınar koumlyuuml adını suyun tadından almıĢtır Akpınar ise suyun rengiyle alakalı olmalıdır Buumlyuumlkpınar Ulupınar

ve Yağlupınar isimleri suyun akım kuvvetiyle iliĢkilendirilebileceği gibi var olan bir ccedileĢmenin

boyutuyla da ilgili olabilir Ccedilatakpınar Kayacıkpınarı ve Senirpınar suyun kaynağının coğrafi yapısıyla ilgili yer adları iccedilerisinde değerlendirilebilir Kurupınar adı buumlyuumlk olasılıkla var olan bir

su kaynağının zaman iccedilerisinde ortadan kalkması ya da azalması ile oumlzdeĢleĢtirilebilir Mazı meĢe

ağacı iccedilin kullanılan bir tabir olup Mazıpınarı mezrasının adı mezra sınırları iccedilerisinde bulunan bir meĢe ağacının goumlvdesinden ccedilıkan su kaynağı ile iliĢkili olarak verilmiĢ olabilir Eskipınar

yıpranmıĢlıkla Saraypınar ise mimari yapıyla izah edilebilir Nefs-i Pınar-ı Yazır Kışlağı mezrası

boy ve cemaat adlarında da ele alındığı iccedilin buradaki tabloya dacirchil edilmemiĢtir Tablo 6 Adını Pınardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Acıpınar ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kayacıkpınarı mz Karahisar-ı BehramĢah

Akpınar ky Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

Akpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Kurupınar ky MeĢhedabad

Akpınar mz Kızılkuumlnbed Mazıpınarı mz22

Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Saraypınar mz Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Saraypınarı mz Huumlseyinabad

Ccedilatak23

pınar ky Huumlseyinabad Senir24

pınar mz Zile

Eskipınar mz Huumlseyinabad Senirpınar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Karapınar ky Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karapınar mz Karahisar-ı BehramĢah Yağlupınar25

mz Huumlseyinabad

Karapınar mz (2) Huumlseyinabad

Zile kazasında adını dere ve ccedilay gibi akarsulardan alan 11 yerleĢim adı tespit edilmiĢtir Bunlardan Bellidere ve Derebaşı mezraları adlarını derelerin doğrultusundan almıĢtır Zira belli

kelimesi youmlrede ldquoberi tarafrdquo anlamında kullanılmaktadır Derekınık ve Haramideresi adları daha

ziyade boy ve cemaat adlarıyla bir oumlbek oluĢturmuĢtur Derekışla adı derenin bulunduğu boumllgenin kullanım amacıyla ilgilidir Kozludere dereye yakın yerde ceviz ağaccedillarının ccedilokluğundan verilmiĢ

bir yer adı olmalıdır Yelluumldere boumllgenin ruumlzgacircra accedilık bir alan olmasına bağlı olarak tercih edilen

bir isimdir Yunakderesi26

ise derenin aynı zamanda ccedilamaĢır yıkamakta da kullanıldığına kanıt oluĢturmaktadır

21 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(11012012) 22 Mazı selin getirdiği mil meĢe ağacı ve meyvesi iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlk olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012011) 23 Ccedilatak iki dağ yamacının kesiĢmesi ile oluĢmuĢ dere yatağıdır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk http tdkterimgovtr bts(11012012) Ccedilatak aynı zamanda su akıntılı yerler dağlarda derin dereler iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012012) 24Senir iki dağ arasındaki sırt iccedilin kullanılan bir isimdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoYuumlkseklik tepe dorukrdquoanlamlarını da iccedileren bir kelimedir ldquoDağların vadiye bakan yamacırdquo iccedilin de senir denir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) Bu adla Tuumlrkman Ekradı taifesinden bir cemaate de rastlanmıĢtır Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul s 670 25Yağlı kelimesi ldquoguumlccedilluuml canlı (toprak harccedil vb iccedilin) bol ccedilokrdquo anlamlarına sahip bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) 26 Yunak ldquokirli giysi ve ccedilamaĢır yıkanan yerrdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml http td k

terimgovtrbts(13012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 99

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 7 Adını Dere ve Ccedilay Gibi Akarsulardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bellidere mz Huumlseyinabad Kozludere ky MeĢhedabad

Damderesi mz Karahisar-ı BehramĢah Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

DerebaĢı ky Zile Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Derekınık ky MeĢhedabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

DerekıĢla ky Zile Yunakderesi mz Karahisar-ı BehramĢah

Haramideresi mz Acacı ve Oumlzi kavağı

Zile kazasında pınar ve dereden baĢka ismini su ile ilgili oumlzelliklerden adını almıĢ 8 yerleĢim birimi daha vardır Ilısu

27 adı bir ılıcadan verilmiĢ olabileceği gibi Ilısu Yazır hem ılıca

hem de bir boy adı ile ilgilidir Goumllluumlcek Goumllyurdu ve Goumllcuumlk isimleri ccedilevrede bulunan durgun

sulardan verilmiĢtir Boumlğet daha ccedilok akarsu oumlnlerine yapılan yapay setleri ccedilağrıĢtırmaktadır Koylan ise akarsuların ccedilevrilen yerinden verilmiĢ olabilir (Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtr bts 13012012) Tablo 8 Adını Su Ġle Ġlgili Oumlzelliklerden Alan Diğer YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Goumllluumlcek mz Huumlseyinabad Ilısu Yazır mz Karahisar-ı BehramĢah

Goumllyurdu mz Huumlseyinabad Pirboumlğet ky Huumlseyinabad

Goumllcuumlk mz MeĢhedabad TaĢboumlğet ky Huumlseyinabad

Ilısu ky Kızılkuumlnbed Koylan ky Huumlseyinabad

b Boumllge Adları Adını baĢı burnu boynu boğazı meydanı gibi boumllge adlarından alan 12

yer ismi tespit edilmiĢtir Burun ile ilgili 2 derbent ile ilgili 1 dere ile ilgili 2 goumlk ile ilgili 3 koumly ve şehir gibi yerleĢim birimleri ile ilgili 3 isim bu yolla verilmiĢtir

Tablo 9 Boumllge Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcaĢehir mz Karahisar-ı BehramĢah DerekıĢla ky Zile

Bozburunviranı mz Huumlseyinabad GoumlkkıĢlağı mz Huumlseyinabad

Burnukoumly ky Halka-i Hass GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyinabad

Daruboğazı mz Huumlseyinabad Koyluk mz Karahisar-ı BehramĢah

Derbent ky28

KuĢtaĢ Kızılcakoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

DerebaĢı ky Zile Yankoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

c Madenlerden Adını Alan YerleĢim Birimleri Adı madenlerden verilmiĢ 3 yere rastlanmıĢtır Bunlar Zile merkez Kurşunlu

29 koumlyuuml Huumlseyinabad Boladcık ve Karahisar-ı

BehramĢah Bolad30

mezralarıdır Bu kategoride adını kaya taĢ kum toprak gibi doğal

oumlzelliklerden alan 18 yerleĢim birimi daha ele alınmıĢtır Kaya ve taĢtan adını alan 13 yer adı tespit edilmiĢtir Kum toprak ve kille ilgili 4 ve kireccedille ilgili 1 isim verilmiĢtir

27 Ilısu ldquoılıcardquo anlamına gelmektedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(12012012) Ilıca ise ldquosıcak su ccedilıkan yer suyu sıcak olarak yerden ccedilıkan hamam kaplıca ccedilermik kudret hamamırdquo anlamlarına sahiptir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(13012012) Adana Tarsus dolaylarında Ġlisu adıyla bir cemaat de bulunmaktaydı

Tuumlrkay age 429 28 Derbent ldquoĠki dağ arasındaki geccedilit yeri boğazrdquo anlamlarına gelen bir kelimedir Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterimgovtrbts( 13012012) 29 Bu adla Alanya ve NiĢ‟te youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 553 30 Polat ldquodemirrdquo kelimesinin karĢılığıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrb ts (13012 012 )

100 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 10 Adını Basit TaĢlardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ballukaya mz Huumlseyinabad Kayadibi mz Huumlseyinabad

Belkaya ky31

Yeni Muumlsluumlman Kaydibi mz Kızılkuumlnbed

Ccedilavul32

CcedilirmiĢ mz Karahisar-ı BehramĢah KayalutaĢ mz Huumlseyinabad

DaĢlık mz Huumlseyinabad Kazankaya ky Kızılkuumlnbed

Derkis Kaya mz Huumlseyinabad Killik33

ky Huumlseyinabad

Goumlzluumlkaya mz MeĢhedabad Kireccedilluuml ky Zile

Ġnkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı KuĢtaĢ nh KuĢtaĢ

KaluntaĢ mz Huumlseyinabad Senirkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kasın34

ky MeĢhedabad Tezekccedili35

ky Karahisar-ı BehramĢah

Kayacıkoumlnuuml mz Huumlseyinabad Zeytun taĢ mz Huumlseyinabad

Değerli taĢlardan ismini alan tek yerleĢim birimi Karahisar- BehramĢah nahiyesindeki

İncuumlalan mezrasıdır

d Mevsime ve Ġklime Dayalı Oumlzelliklerden Verilen Yer Adları Ġklim oumlzelliklerine dayalı olarak isim verilen 6 yerleĢim birimi ile karĢılaĢılmıĢtır Bunlardan 3‟uuml ruumlzgacircr diğerleri ise

sıcaklıkla ilgilidir Halka-i Hass nahiyesindeki Barkar36

mezrası adını poyrazdan almıĢ olup

muhtemelen boumllge kuzeydoğudan esen ruumlzgacircrlara accedilık olmalıdır Yelten37

yele karĢı havalı bir yer olmalıdır Huumlseyinabad‟daki Yelluumldere mezrası ise boumllgedeki derenin ruumlzgacircrlı bir alanda

kalmasıyla ilintili olarak verilmiĢtir Halka-i Hass‟daki Ilı mz ise adını suyun ılıklığından almıĢtır

Huumlseyinabad‟daki Farah ve Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Sovukalan mezraları ise boumllgelerin soğukluğunu dile getiren oumlzelliklerle isimlendirilmiĢlerdir

Tablo 11 Adını Ġklim Oumlzelliklerinden Alan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Barkar mz Halka-i Hass Sovukalan mz Acacı ve Oumlzikavağı

Farah mz Huumlseyinabad Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Ilı mz Halka-i Hass Yelten ky Halka-i Hass

e Guumlnleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de haftanın guumlnlerine dayalı verilen herhangi bir

yerleĢim adına rastlanmamıĢtır Ancak Zile merkez Guumlndoğmaz mezrası ve Guumlngoumlrmez koumlyuuml guumln iccedilerisinde guumlneĢi goumlrme durumuna goumlre isimlendirildikleri iccedilin bu kategoride değerlendirilmiĢtir

f Ġccedilinde Sayı Bulunan Yer Adları Zile kazasında iccedilinde rakam geccedilen 6 yer adı

bulunmaktadır 2 rakamı 1 kez kullanılırken 3 rakamı 4 kez tercih edilmiĢtir 1 rakamı ise hiccedil

kullanılmayıp onun yerine yalnuz sıfatı tercih edilmiĢtir Uumlccediller mezrası adının kaynağı olan uumlccediller

31 Bel ldquoDağ sırtlarında geccedilit veren ccedilukur yerrdquo demektir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquobelenrdquo ldquosıradağrdquo ldquouumlzeri yassı teperdquo iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(14012012) 32 Ccedilavul ldquoBuumlyuumlk kar ve buz kuumltlelerinin suumlruumlkleyip getirdiği taĢ yığınırdquo dır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(13012012) 33 Kil ldquoIslandığı zaman kolayca biccedilimlendirilebilen yumuĢak ve yağlı toprakrdquoı tanımlamak iccedilin kullanılan bir tabirdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(15012012) 34 Kasın ldquoSelin getirdiği kum ccediloumlp birikinti milrdquo i karĢılayan bir soumlzcuumlktuumlr Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(16012012) 35 Tezek rdquoĠri toprak parccedilasırdquo nı ifade eden bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(16012012) 36Barkar ldquoPoyrazrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(17012012) 37 YeltenrdquoYele karĢı havalı yerrdquo anlamında kullanılan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(17012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 7: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 95

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

21 Zile Kazası Yer Adlarının Kelime Yapıları

Yer adları her Ģeyden oumlnce bir kelimedir ve herhangi bir adın sahip olduğu tuumlm oumlzellikleri buumlnyesinde taĢır (ġahin 2007 2) Zile kazası iccedilerisinde incelediğimiz yer adlarının tamamı bir ve

basit yapıda kelimelerden oluĢan bir oumlzelliğe sahip değildir Tablo 2 de de goumlruumlleceği uumlzere Zile

yer adlarında yer alan kelime sayıları 1 ile 4 arasında değiĢmektedir Toplam 557 ismin 526‟sı bir

diğer ifadeyle 944‟uuml 1 ya da 2 kelimeden kuruludur Geriye kalan dilim iccedilerisinde 27 isim 3 kelimeden oluĢurken yalnız 4 isim 4 kelimeden meydana gelmektedir Bir kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla basit ya da tuumlremiĢ isimlerden oluĢurken 2 ve daha fazla kelimeden kurulu yer

adları ccediloğunlukla isim ya da sıfat tamlaması ya da birleĢik isim formatındadır Tablo 2 Zile Yer Adlarının Kelime Sayıları

Kel

ime

sayıs

ı

Zil

e m

erkez

Zil

e K

oumly

Aca

Hal

ka-

i H

ass

Huumlse

yin

abad

K

arah

isar

Beh

ram

Ģah

Kız

ılkuumlnbed

KuĢt

MeĢ

hed

abad

Y

eni

Muumlsl

uumlm

an

Topla

m

1 6 33 27 24 70 48 16 15 22 10 271 48653

2 6 22 23 13 105 47 12 5 14 8 255 4578

3 1 1 1 0 20 3 0 0 1 0 27 4847

4 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 4 0718

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Zile kazası yer adları koumlken bakımdan ccedileĢitlilik goumlstermektedir Kazadaki yer adlarının

koumlken olarak dayandığı baĢlıca diller Tuumlrkccedile Arapccedila ve Farsccediladır Bu adların koumlken oranlarının

dağılımına bakıldığında Tuumlrkccedile adların 608‟lik oranla ilk sırada yer aldığı goumlruumllmektedir BirleĢik yer adlarındaki Tuumlrkccedile isimler de dikkate alındığında Tuumlrkccedile adların oranı 8056‟ya

ulaĢmaktadır Basit yapılı bir kelimeden oluĢan Arapccedila koumlkenli yer adları 47 adet ve 843‟luumlk

oran ile Tuumlrkccedile koumlkenli adların ardından ikinci sırada yer almaktadır Arapccedila ve Farsccedila daha ccedilok Ģahıs isimlerinde kendini goumlsterirken aynı durum değerlendirmeye alınan Ġbranice isimler iccedilin de

soumlz konusudur

Tuumlrkccedile koumlkenli kelimeler ile oumlzellikle Arapccedila ve Farsccedila koumlkenli kelimelerin yan yana getirilerek birleĢik yer adı oluĢturulması dildeki etkileĢimi oumlrneklendiren bir tablo ortaya

koymaktadır Bu etkileĢim hiccedil Ģuumlphesiz Tuumlrklerin Anadolu‟ya gelmeden oumlnce Ġslam‟ı kabul edip

Selccediluklularla birlikte Ġran kuumlltuumlruumlyle daha yoğun etkileĢim iccediline girmesi ile accedilıklanabilir Bu

youmlnuumlyle Zile kazasındaki yer adları Tuumlrklerin Tuumlrkistan‟dan Anadolu‟ya uzanan vatan arayıĢının bir yol haritası gibidir ve bir Ģekilde bu yol uumlzerindeki durakların her birinin de izlerini iccedilerisinde

taĢımaktadır

15 ve 16 asırda Zile kazasında oldukccedila az sayıda muhtemelen Ermenice ya da Luwice koumlkenli ancak Tuumlrkccedile fonetiğe goumlre kaydedilmiĢ yer adlarına da tesaduumlf edilmiĢtir Bunların adedi

27 olup tuumlm yer adları iccedilinde yaklaĢık 5‟lik bir orana sahiptir

96 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 3 Zile Kazası Yer Adlarının Koumlkenleri

Dil

-Ġd

ari

Bir

im

Zil

e N

efs

Zil

e K

oumly

ler

Aca

cı v

e Ouml

zi

Kav

ağı

Hal

ka-i

Has

s

Huuml

sey

inab

ad

Kar

ahis

ar-ı

Beh

ram

Ģah

Kız

ılk

uumln

bed

Ku

ĢtaĢ

MeĢ

hed

abad

Yen

i M

uumlsl

uumlm

an

To

pla

m

A 6 3 5 2 16 6 0 3 4 2 47 843

A+F 0 1 3 1 5 2 0 0 1 0 13 233

A+F+T 0 1 1 0 10 2 0 0 0 0 14 251

A+Ġ+T 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

A+T 3 5 4 2 31 7 2 1 1 2 58 1041

F 1 3 0 1 5 4 0 1 1 0 16 287

Ġ 0 0 0 0 0 0 1 1 2 0 4 071

Ġ+A 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

Ġ+T 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0 4 071

R 0 0 2 0 1 0 0 0 0 0 3 053

R+T 0 0 1 0 1 2 0 0 0 0 4 071

T 3 41 29 26 106 62 24 13 22 12 338 6068

T+F 0 1 3 2 9 7 0 1 3 1 27 484

Diğer 0 1 2 2 9 5 0 0 3 1 23 412

Diğer+A 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 017

Diğer+T 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 3 053

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Kısaltmalar A Arapccedila F Farsccedila Ġ Ġbranice R Rumca T Tuumlrkccedile

3ZĠLE KAZASI YER ADLARININ KATEGORĠLERĠ

Yer isimleri son zamanlarda birccedilok araĢtırmacının tercih ettiği ccedilalıĢma alanlarından birisidir

YaĢanılan yerin sesi toprağın kokusu olarak nitelendirilen bu isimler Ģahıs adlarından

meyve sebze isimlerine hayvan adlarından renk isimlerine huumlkuumlmdar isimlerinden bir uumllkenin

kahramanlarına kadar birccedilok ismi taĢımaktadır Yer isimleri bir boumllgenin tarihini kuumlltuumlruumlnuuml siyasi yapısını yansıtması accedilısından oumlnem arz etmektedir Zile kazası yer adlarını iki ana kategoride

toplamak muumlmkuumlnduumlr Ccedilevre ve insan CcedilalıĢmamızda ilk olarak Zile kazasında ccedilevreye dayalı

olarak konulan yer isimleri uumlzerinde durulacaktır

31Ccedilevreyle Ġlgili Adlar

Goumlccedilebe yarı goumlccedilebe ve yerleĢik Tuumlrk toplulukları en eski ccedilağlardan beri arazi parccedilalarını

adlandırıp belirtmede acircdeta bir coğrafyacı titizliğiyle hareket etmiĢlerdir YerleĢme tarihi ccedilok eskilere uzanan Anadolu‟nun XI yuumlzyıldan beri TuumlrkleĢmeye baĢlamasına karĢılık yer adlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun Tuumlrkccedile adlardan oluĢmasında burada hacirckimiyet kuran DaniĢmendli Beyliği

Selccediluklu ve Osmanlı Ġmparatorlukları gibi guumlccedilluuml ve buumlyuumlk Tuumlrk devletlerinin oumlnemli etkilerinin

olduğu goumlruumllmektedir Zile kazasındaki yerleĢim birimleri de DaniĢmendlilerin boumllgeye egemen

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 97

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

olmasının hemen ardından Tuumlrkccedile isimlerle tanıĢmıĢtır Tuumlrkler bu boumllgede adlandırma yaparken

Zile‟nin coğrafi oumlzelliklerinden buumlyuumlk oumllccediluumlde yararlanmıĢlardır

311Ccedilevreyle Ġlgili Olarak Tabiat ve Fizik KoĢullarına Dayanan Adlar

aCoğrafya Adları Zile kazasındaki coğrafi yer adları buumlyuumlk bir ccediloğunlukla yuumlkseltileri

ifade eden oumlyuumlk ve duumlzluumlkleri ifade eden alan su kaynaklarını ifade eden dere ve pınar gibi

kelimlerle kurgulanmıĢtır

Oumlyuumlk toprak tepe ve houmlyuumlk anlamlarına gelmektedir Tarih boyunca tuumlrluuml nedenlerle

yıkılan yerleĢme boumllgelerinde yıkıntıların uumlst uumlste birikmesiyle oluĢan ve ccediloğu kez iccedilinde yapı

kalıntılarının goumlmuumlluuml bulunduğu yayvan tepeye de oumlyuumlk denmektedir (httptdkterim govtrbts10012011) Zile kazası iccedilerisinde toplam 16 yerleĢim yerinde oumlyuumlk adı geccedilmektedir

17

Ccediladıroumlyuumlğuuml mezrası adını uumlzerinde ccediladır kurulan bir tepeden almıĢ olmalıdır Yine bu isim

Tuumlrklerin goumlccedilebe yaĢantılarının bir uzantısı olan ccediladır kuumlltuumlruumlnuuml Zile boumllgesine taĢımaları bakımından oumlnemlidir Hangahoumlyuumlğuuml ise tepe ile uumlzerindeki mimari yapıyla kurulan bir bağı

anımsatmaktadır Edikoumlyuumlk tepenin ayak giyimine benzer goumlruumlntuumlsuumlyle iliĢkilendirilebilir Adını

yalnız oumlyuumlk ibaresinden alan 3 koumlyuumln varlığı Zile Acacı ve Oumlzikavağı ve Yenimuumlsluumlman‟daki

yerleĢimin koumlklerinin oldukccedila eskiye dayandığının goumlstergesidir Ortaoumlyuumlk mezrası (Huumlseyinabad) Ccedilunkar boyuna mensup Ccedilunkar cemaatinin geccedilici yerleĢim yeriydi Bu cemaat Uluyoumlruumlk Tuumlrkmen

taifesindendi (Halaccediloğlu II 2009573) Tablo 4 Adını Oumlyuumlkten Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ccediladıroumlyuumlğuuml mz Huumlseyinabad Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Edik18

oumlyuumlk mz Huumlseyinabad Ortaoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk Koumlyuuml Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kuumlloumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk ky Yeni Muumlsluumlman

Hangahoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Oumlyuumlk ky Zile

KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah YatmıĢoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Alan kelimesinin soumlzluumlkteki ilk anlamı accedilıklık ve duumlzluumlk yerdir Etrafı tepelerle ccedilevrili ccedilukur yer ve koyaklar iccedilin de kullanılan bir tabirdir Orman iccedilindeki duumlz ve ağaccedilsız yerler de alan

olarak tanımlanmaktadır Zaman zaman kır ve ova gibi arazi parccedilalarını da tanımlamaktadır Ccedilayır

ccedilimenlik gibi geniĢ arazi parccedilalarına da alan denebilmektedir19

Zile‟de alan adı ile isimlendirilmiĢ 11 yerleĢim birimi goumlruumllmektedir Bu yerleĢim birimlerinden 8‟i Tablo 5‟te goumlsterilmiĢtir

20 Bu

yerleĢim yerlerinden 2 koumly yalnızca alan kelimesi ile isimlendirilmiĢtir Demuumlrcuumlalanı mezrası

adını bir meslekten almıĢtır Dorualanı uumlzerinde atların yayıldığı bir boumllgeyi iĢaret etmektedir Kilisealanı ise daha oumlnce boumllgede bir kilisenin varlığına delil oluĢturmaktadır Sarualan boumllgenin

rengi ve bitki oumlrtuumlsuumlyle oumlzdeĢleĢen bir isimdir Sovukalan boumllgenin iklim oumlzelliklerine bir

goumlndermedir

17 Bunlardan Zile kaza merkezine bağlı Karaoumlyuumlk koumlyuuml Huumlseyinabad‟a bağlı Saruisaoumlyuumlk mezrası (2 aded) ve Ortaoumlyuumlk mezrası Karahisar- BehramĢah‟a bağlı Karacaoumlyuumlk mezrası daha aĢağıda cemaat adları iccedilerisinde ele alındığından

buradaki tabloya eklenmemiĢtir 18 Edik koumlyluuml ccedilizmesi patik ccedilocuk ayakkabısı mest yuumlnden oumlruumllen ccedilok kısa konccedillu ccedilorap koumlyluuml yemenisi pabuccedil terlik ayakkabı fotin karda yuumlruumlmeye yarayan ayakkabı anlamlarına gelmektedir Bkz Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) Ayrıca KırĢehri‟nde Ediği adında bir Tuumlrkmen cemaatinin adı geccedilmektedir Uzak bir ihtimal de olsa Edikoumlyuumlk mezrası adı bu cemaatten verilmiĢ olabilir Halaccediloğlu Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 413 19 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) 20 KuĢtaĢ‟taki Bayadalanı ile Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Alan-ı Ġğdir mezraları cemaat ve Huumlseyinabad‟daki Mezidalanı

mezrası Ģahıs isimlerine dahil edildiğinden ayrıca bu tabloda belirtilmemiĢtir

98 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 5 Alan Adı Verilen YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alan ky Kızılkuumlnbed Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad

Alan ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kilisealanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Demuumlrcuumlalanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Sarualan mz Huumlseyinabad

Ġncuumlalanı mz Karahisar-ı BehramĢah Sovukalan mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Pınar yerden kaynayarak ccedilıkan su kaynak ve memba anlamlarını iccedilerdiği gibi ccedileĢme21

yerine de kullanılan bir tabirdir (httptdkterimgovtrbts10012012) Bu tabir 23 yerleĢim

biriminin adının verilmesinde tercih edilmiĢtir Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda bulunan Acıpınar koumlyuuml adını suyun tadından almıĢtır Akpınar ise suyun rengiyle alakalı olmalıdır Buumlyuumlkpınar Ulupınar

ve Yağlupınar isimleri suyun akım kuvvetiyle iliĢkilendirilebileceği gibi var olan bir ccedileĢmenin

boyutuyla da ilgili olabilir Ccedilatakpınar Kayacıkpınarı ve Senirpınar suyun kaynağının coğrafi yapısıyla ilgili yer adları iccedilerisinde değerlendirilebilir Kurupınar adı buumlyuumlk olasılıkla var olan bir

su kaynağının zaman iccedilerisinde ortadan kalkması ya da azalması ile oumlzdeĢleĢtirilebilir Mazı meĢe

ağacı iccedilin kullanılan bir tabir olup Mazıpınarı mezrasının adı mezra sınırları iccedilerisinde bulunan bir meĢe ağacının goumlvdesinden ccedilıkan su kaynağı ile iliĢkili olarak verilmiĢ olabilir Eskipınar

yıpranmıĢlıkla Saraypınar ise mimari yapıyla izah edilebilir Nefs-i Pınar-ı Yazır Kışlağı mezrası

boy ve cemaat adlarında da ele alındığı iccedilin buradaki tabloya dacirchil edilmemiĢtir Tablo 6 Adını Pınardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Acıpınar ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kayacıkpınarı mz Karahisar-ı BehramĢah

Akpınar ky Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

Akpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Kurupınar ky MeĢhedabad

Akpınar mz Kızılkuumlnbed Mazıpınarı mz22

Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Saraypınar mz Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Saraypınarı mz Huumlseyinabad

Ccedilatak23

pınar ky Huumlseyinabad Senir24

pınar mz Zile

Eskipınar mz Huumlseyinabad Senirpınar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Karapınar ky Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karapınar mz Karahisar-ı BehramĢah Yağlupınar25

mz Huumlseyinabad

Karapınar mz (2) Huumlseyinabad

Zile kazasında adını dere ve ccedilay gibi akarsulardan alan 11 yerleĢim adı tespit edilmiĢtir Bunlardan Bellidere ve Derebaşı mezraları adlarını derelerin doğrultusundan almıĢtır Zira belli

kelimesi youmlrede ldquoberi tarafrdquo anlamında kullanılmaktadır Derekınık ve Haramideresi adları daha

ziyade boy ve cemaat adlarıyla bir oumlbek oluĢturmuĢtur Derekışla adı derenin bulunduğu boumllgenin kullanım amacıyla ilgilidir Kozludere dereye yakın yerde ceviz ağaccedillarının ccedilokluğundan verilmiĢ

bir yer adı olmalıdır Yelluumldere boumllgenin ruumlzgacircra accedilık bir alan olmasına bağlı olarak tercih edilen

bir isimdir Yunakderesi26

ise derenin aynı zamanda ccedilamaĢır yıkamakta da kullanıldığına kanıt oluĢturmaktadır

21 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(11012012) 22 Mazı selin getirdiği mil meĢe ağacı ve meyvesi iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlk olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012011) 23 Ccedilatak iki dağ yamacının kesiĢmesi ile oluĢmuĢ dere yatağıdır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk http tdkterimgovtr bts(11012012) Ccedilatak aynı zamanda su akıntılı yerler dağlarda derin dereler iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012012) 24Senir iki dağ arasındaki sırt iccedilin kullanılan bir isimdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoYuumlkseklik tepe dorukrdquoanlamlarını da iccedileren bir kelimedir ldquoDağların vadiye bakan yamacırdquo iccedilin de senir denir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) Bu adla Tuumlrkman Ekradı taifesinden bir cemaate de rastlanmıĢtır Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul s 670 25Yağlı kelimesi ldquoguumlccedilluuml canlı (toprak harccedil vb iccedilin) bol ccedilokrdquo anlamlarına sahip bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) 26 Yunak ldquokirli giysi ve ccedilamaĢır yıkanan yerrdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml http td k

terimgovtrbts(13012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 99

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 7 Adını Dere ve Ccedilay Gibi Akarsulardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bellidere mz Huumlseyinabad Kozludere ky MeĢhedabad

Damderesi mz Karahisar-ı BehramĢah Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

DerebaĢı ky Zile Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Derekınık ky MeĢhedabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

DerekıĢla ky Zile Yunakderesi mz Karahisar-ı BehramĢah

Haramideresi mz Acacı ve Oumlzi kavağı

Zile kazasında pınar ve dereden baĢka ismini su ile ilgili oumlzelliklerden adını almıĢ 8 yerleĢim birimi daha vardır Ilısu

27 adı bir ılıcadan verilmiĢ olabileceği gibi Ilısu Yazır hem ılıca

hem de bir boy adı ile ilgilidir Goumllluumlcek Goumllyurdu ve Goumllcuumlk isimleri ccedilevrede bulunan durgun

sulardan verilmiĢtir Boumlğet daha ccedilok akarsu oumlnlerine yapılan yapay setleri ccedilağrıĢtırmaktadır Koylan ise akarsuların ccedilevrilen yerinden verilmiĢ olabilir (Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtr bts 13012012) Tablo 8 Adını Su Ġle Ġlgili Oumlzelliklerden Alan Diğer YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Goumllluumlcek mz Huumlseyinabad Ilısu Yazır mz Karahisar-ı BehramĢah

Goumllyurdu mz Huumlseyinabad Pirboumlğet ky Huumlseyinabad

Goumllcuumlk mz MeĢhedabad TaĢboumlğet ky Huumlseyinabad

Ilısu ky Kızılkuumlnbed Koylan ky Huumlseyinabad

b Boumllge Adları Adını baĢı burnu boynu boğazı meydanı gibi boumllge adlarından alan 12

yer ismi tespit edilmiĢtir Burun ile ilgili 2 derbent ile ilgili 1 dere ile ilgili 2 goumlk ile ilgili 3 koumly ve şehir gibi yerleĢim birimleri ile ilgili 3 isim bu yolla verilmiĢtir

Tablo 9 Boumllge Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcaĢehir mz Karahisar-ı BehramĢah DerekıĢla ky Zile

Bozburunviranı mz Huumlseyinabad GoumlkkıĢlağı mz Huumlseyinabad

Burnukoumly ky Halka-i Hass GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyinabad

Daruboğazı mz Huumlseyinabad Koyluk mz Karahisar-ı BehramĢah

Derbent ky28

KuĢtaĢ Kızılcakoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

DerebaĢı ky Zile Yankoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

c Madenlerden Adını Alan YerleĢim Birimleri Adı madenlerden verilmiĢ 3 yere rastlanmıĢtır Bunlar Zile merkez Kurşunlu

29 koumlyuuml Huumlseyinabad Boladcık ve Karahisar-ı

BehramĢah Bolad30

mezralarıdır Bu kategoride adını kaya taĢ kum toprak gibi doğal

oumlzelliklerden alan 18 yerleĢim birimi daha ele alınmıĢtır Kaya ve taĢtan adını alan 13 yer adı tespit edilmiĢtir Kum toprak ve kille ilgili 4 ve kireccedille ilgili 1 isim verilmiĢtir

27 Ilısu ldquoılıcardquo anlamına gelmektedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(12012012) Ilıca ise ldquosıcak su ccedilıkan yer suyu sıcak olarak yerden ccedilıkan hamam kaplıca ccedilermik kudret hamamırdquo anlamlarına sahiptir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(13012012) Adana Tarsus dolaylarında Ġlisu adıyla bir cemaat de bulunmaktaydı

Tuumlrkay age 429 28 Derbent ldquoĠki dağ arasındaki geccedilit yeri boğazrdquo anlamlarına gelen bir kelimedir Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterimgovtrbts( 13012012) 29 Bu adla Alanya ve NiĢ‟te youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 553 30 Polat ldquodemirrdquo kelimesinin karĢılığıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrb ts (13012 012 )

100 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 10 Adını Basit TaĢlardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ballukaya mz Huumlseyinabad Kayadibi mz Huumlseyinabad

Belkaya ky31

Yeni Muumlsluumlman Kaydibi mz Kızılkuumlnbed

Ccedilavul32

CcedilirmiĢ mz Karahisar-ı BehramĢah KayalutaĢ mz Huumlseyinabad

DaĢlık mz Huumlseyinabad Kazankaya ky Kızılkuumlnbed

Derkis Kaya mz Huumlseyinabad Killik33

ky Huumlseyinabad

Goumlzluumlkaya mz MeĢhedabad Kireccedilluuml ky Zile

Ġnkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı KuĢtaĢ nh KuĢtaĢ

KaluntaĢ mz Huumlseyinabad Senirkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kasın34

ky MeĢhedabad Tezekccedili35

ky Karahisar-ı BehramĢah

Kayacıkoumlnuuml mz Huumlseyinabad Zeytun taĢ mz Huumlseyinabad

Değerli taĢlardan ismini alan tek yerleĢim birimi Karahisar- BehramĢah nahiyesindeki

İncuumlalan mezrasıdır

d Mevsime ve Ġklime Dayalı Oumlzelliklerden Verilen Yer Adları Ġklim oumlzelliklerine dayalı olarak isim verilen 6 yerleĢim birimi ile karĢılaĢılmıĢtır Bunlardan 3‟uuml ruumlzgacircr diğerleri ise

sıcaklıkla ilgilidir Halka-i Hass nahiyesindeki Barkar36

mezrası adını poyrazdan almıĢ olup

muhtemelen boumllge kuzeydoğudan esen ruumlzgacircrlara accedilık olmalıdır Yelten37

yele karĢı havalı bir yer olmalıdır Huumlseyinabad‟daki Yelluumldere mezrası ise boumllgedeki derenin ruumlzgacircrlı bir alanda

kalmasıyla ilintili olarak verilmiĢtir Halka-i Hass‟daki Ilı mz ise adını suyun ılıklığından almıĢtır

Huumlseyinabad‟daki Farah ve Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Sovukalan mezraları ise boumllgelerin soğukluğunu dile getiren oumlzelliklerle isimlendirilmiĢlerdir

Tablo 11 Adını Ġklim Oumlzelliklerinden Alan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Barkar mz Halka-i Hass Sovukalan mz Acacı ve Oumlzikavağı

Farah mz Huumlseyinabad Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Ilı mz Halka-i Hass Yelten ky Halka-i Hass

e Guumlnleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de haftanın guumlnlerine dayalı verilen herhangi bir

yerleĢim adına rastlanmamıĢtır Ancak Zile merkez Guumlndoğmaz mezrası ve Guumlngoumlrmez koumlyuuml guumln iccedilerisinde guumlneĢi goumlrme durumuna goumlre isimlendirildikleri iccedilin bu kategoride değerlendirilmiĢtir

f Ġccedilinde Sayı Bulunan Yer Adları Zile kazasında iccedilinde rakam geccedilen 6 yer adı

bulunmaktadır 2 rakamı 1 kez kullanılırken 3 rakamı 4 kez tercih edilmiĢtir 1 rakamı ise hiccedil

kullanılmayıp onun yerine yalnuz sıfatı tercih edilmiĢtir Uumlccediller mezrası adının kaynağı olan uumlccediller

31 Bel ldquoDağ sırtlarında geccedilit veren ccedilukur yerrdquo demektir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquobelenrdquo ldquosıradağrdquo ldquouumlzeri yassı teperdquo iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(14012012) 32 Ccedilavul ldquoBuumlyuumlk kar ve buz kuumltlelerinin suumlruumlkleyip getirdiği taĢ yığınırdquo dır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(13012012) 33 Kil ldquoIslandığı zaman kolayca biccedilimlendirilebilen yumuĢak ve yağlı toprakrdquoı tanımlamak iccedilin kullanılan bir tabirdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(15012012) 34 Kasın ldquoSelin getirdiği kum ccediloumlp birikinti milrdquo i karĢılayan bir soumlzcuumlktuumlr Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(16012012) 35 Tezek rdquoĠri toprak parccedilasırdquo nı ifade eden bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(16012012) 36Barkar ldquoPoyrazrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(17012012) 37 YeltenrdquoYele karĢı havalı yerrdquo anlamında kullanılan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(17012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 8: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

96 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 3 Zile Kazası Yer Adlarının Koumlkenleri

Dil

-Ġd

ari

Bir

im

Zil

e N

efs

Zil

e K

oumly

ler

Aca

cı v

e Ouml

zi

Kav

ağı

Hal

ka-i

Has

s

Huuml

sey

inab

ad

Kar

ahis

ar-ı

Beh

ram

Ģah

Kız

ılk

uumln

bed

Ku

ĢtaĢ

MeĢ

hed

abad

Yen

i M

uumlsl

uumlm

an

To

pla

m

A 6 3 5 2 16 6 0 3 4 2 47 843

A+F 0 1 3 1 5 2 0 0 1 0 13 233

A+F+T 0 1 1 0 10 2 0 0 0 0 14 251

A+Ġ+T 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

A+T 3 5 4 2 31 7 2 1 1 2 58 1041

F 1 3 0 1 5 4 0 1 1 0 16 287

Ġ 0 0 0 0 0 0 1 1 2 0 4 071

Ġ+A 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 017

Ġ+T 0 0 1 1 1 0 1 0 0 0 4 071

R 0 0 2 0 1 0 0 0 0 0 3 053

R+T 0 0 1 0 1 2 0 0 0 0 4 071

T 3 41 29 26 106 62 24 13 22 12 338 6068

T+F 0 1 3 2 9 7 0 1 3 1 27 484

Diğer 0 1 2 2 9 5 0 0 3 1 23 412

Diğer+A 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 017

Diğer+T 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 3 053

Toplam 13 56 51 37 197 100 28 20 37 18 557 100

Kısaltmalar A Arapccedila F Farsccedila Ġ Ġbranice R Rumca T Tuumlrkccedile

3ZĠLE KAZASI YER ADLARININ KATEGORĠLERĠ

Yer isimleri son zamanlarda birccedilok araĢtırmacının tercih ettiği ccedilalıĢma alanlarından birisidir

YaĢanılan yerin sesi toprağın kokusu olarak nitelendirilen bu isimler Ģahıs adlarından

meyve sebze isimlerine hayvan adlarından renk isimlerine huumlkuumlmdar isimlerinden bir uumllkenin

kahramanlarına kadar birccedilok ismi taĢımaktadır Yer isimleri bir boumllgenin tarihini kuumlltuumlruumlnuuml siyasi yapısını yansıtması accedilısından oumlnem arz etmektedir Zile kazası yer adlarını iki ana kategoride

toplamak muumlmkuumlnduumlr Ccedilevre ve insan CcedilalıĢmamızda ilk olarak Zile kazasında ccedilevreye dayalı

olarak konulan yer isimleri uumlzerinde durulacaktır

31Ccedilevreyle Ġlgili Adlar

Goumlccedilebe yarı goumlccedilebe ve yerleĢik Tuumlrk toplulukları en eski ccedilağlardan beri arazi parccedilalarını

adlandırıp belirtmede acircdeta bir coğrafyacı titizliğiyle hareket etmiĢlerdir YerleĢme tarihi ccedilok eskilere uzanan Anadolu‟nun XI yuumlzyıldan beri TuumlrkleĢmeye baĢlamasına karĢılık yer adlarının

buumlyuumlk ccediloğunluğunun Tuumlrkccedile adlardan oluĢmasında burada hacirckimiyet kuran DaniĢmendli Beyliği

Selccediluklu ve Osmanlı Ġmparatorlukları gibi guumlccedilluuml ve buumlyuumlk Tuumlrk devletlerinin oumlnemli etkilerinin

olduğu goumlruumllmektedir Zile kazasındaki yerleĢim birimleri de DaniĢmendlilerin boumllgeye egemen

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 97

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

olmasının hemen ardından Tuumlrkccedile isimlerle tanıĢmıĢtır Tuumlrkler bu boumllgede adlandırma yaparken

Zile‟nin coğrafi oumlzelliklerinden buumlyuumlk oumllccediluumlde yararlanmıĢlardır

311Ccedilevreyle Ġlgili Olarak Tabiat ve Fizik KoĢullarına Dayanan Adlar

aCoğrafya Adları Zile kazasındaki coğrafi yer adları buumlyuumlk bir ccediloğunlukla yuumlkseltileri

ifade eden oumlyuumlk ve duumlzluumlkleri ifade eden alan su kaynaklarını ifade eden dere ve pınar gibi

kelimlerle kurgulanmıĢtır

Oumlyuumlk toprak tepe ve houmlyuumlk anlamlarına gelmektedir Tarih boyunca tuumlrluuml nedenlerle

yıkılan yerleĢme boumllgelerinde yıkıntıların uumlst uumlste birikmesiyle oluĢan ve ccediloğu kez iccedilinde yapı

kalıntılarının goumlmuumlluuml bulunduğu yayvan tepeye de oumlyuumlk denmektedir (httptdkterim govtrbts10012011) Zile kazası iccedilerisinde toplam 16 yerleĢim yerinde oumlyuumlk adı geccedilmektedir

17

Ccediladıroumlyuumlğuuml mezrası adını uumlzerinde ccediladır kurulan bir tepeden almıĢ olmalıdır Yine bu isim

Tuumlrklerin goumlccedilebe yaĢantılarının bir uzantısı olan ccediladır kuumlltuumlruumlnuuml Zile boumllgesine taĢımaları bakımından oumlnemlidir Hangahoumlyuumlğuuml ise tepe ile uumlzerindeki mimari yapıyla kurulan bir bağı

anımsatmaktadır Edikoumlyuumlk tepenin ayak giyimine benzer goumlruumlntuumlsuumlyle iliĢkilendirilebilir Adını

yalnız oumlyuumlk ibaresinden alan 3 koumlyuumln varlığı Zile Acacı ve Oumlzikavağı ve Yenimuumlsluumlman‟daki

yerleĢimin koumlklerinin oldukccedila eskiye dayandığının goumlstergesidir Ortaoumlyuumlk mezrası (Huumlseyinabad) Ccedilunkar boyuna mensup Ccedilunkar cemaatinin geccedilici yerleĢim yeriydi Bu cemaat Uluyoumlruumlk Tuumlrkmen

taifesindendi (Halaccediloğlu II 2009573) Tablo 4 Adını Oumlyuumlkten Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ccediladıroumlyuumlğuuml mz Huumlseyinabad Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Edik18

oumlyuumlk mz Huumlseyinabad Ortaoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk Koumlyuuml Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kuumlloumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk ky Yeni Muumlsluumlman

Hangahoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Oumlyuumlk ky Zile

KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah YatmıĢoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Alan kelimesinin soumlzluumlkteki ilk anlamı accedilıklık ve duumlzluumlk yerdir Etrafı tepelerle ccedilevrili ccedilukur yer ve koyaklar iccedilin de kullanılan bir tabirdir Orman iccedilindeki duumlz ve ağaccedilsız yerler de alan

olarak tanımlanmaktadır Zaman zaman kır ve ova gibi arazi parccedilalarını da tanımlamaktadır Ccedilayır

ccedilimenlik gibi geniĢ arazi parccedilalarına da alan denebilmektedir19

Zile‟de alan adı ile isimlendirilmiĢ 11 yerleĢim birimi goumlruumllmektedir Bu yerleĢim birimlerinden 8‟i Tablo 5‟te goumlsterilmiĢtir

20 Bu

yerleĢim yerlerinden 2 koumly yalnızca alan kelimesi ile isimlendirilmiĢtir Demuumlrcuumlalanı mezrası

adını bir meslekten almıĢtır Dorualanı uumlzerinde atların yayıldığı bir boumllgeyi iĢaret etmektedir Kilisealanı ise daha oumlnce boumllgede bir kilisenin varlığına delil oluĢturmaktadır Sarualan boumllgenin

rengi ve bitki oumlrtuumlsuumlyle oumlzdeĢleĢen bir isimdir Sovukalan boumllgenin iklim oumlzelliklerine bir

goumlndermedir

17 Bunlardan Zile kaza merkezine bağlı Karaoumlyuumlk koumlyuuml Huumlseyinabad‟a bağlı Saruisaoumlyuumlk mezrası (2 aded) ve Ortaoumlyuumlk mezrası Karahisar- BehramĢah‟a bağlı Karacaoumlyuumlk mezrası daha aĢağıda cemaat adları iccedilerisinde ele alındığından

buradaki tabloya eklenmemiĢtir 18 Edik koumlyluuml ccedilizmesi patik ccedilocuk ayakkabısı mest yuumlnden oumlruumllen ccedilok kısa konccedillu ccedilorap koumlyluuml yemenisi pabuccedil terlik ayakkabı fotin karda yuumlruumlmeye yarayan ayakkabı anlamlarına gelmektedir Bkz Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) Ayrıca KırĢehri‟nde Ediği adında bir Tuumlrkmen cemaatinin adı geccedilmektedir Uzak bir ihtimal de olsa Edikoumlyuumlk mezrası adı bu cemaatten verilmiĢ olabilir Halaccediloğlu Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 413 19 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) 20 KuĢtaĢ‟taki Bayadalanı ile Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Alan-ı Ġğdir mezraları cemaat ve Huumlseyinabad‟daki Mezidalanı

mezrası Ģahıs isimlerine dahil edildiğinden ayrıca bu tabloda belirtilmemiĢtir

98 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 5 Alan Adı Verilen YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alan ky Kızılkuumlnbed Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad

Alan ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kilisealanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Demuumlrcuumlalanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Sarualan mz Huumlseyinabad

Ġncuumlalanı mz Karahisar-ı BehramĢah Sovukalan mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Pınar yerden kaynayarak ccedilıkan su kaynak ve memba anlamlarını iccedilerdiği gibi ccedileĢme21

yerine de kullanılan bir tabirdir (httptdkterimgovtrbts10012012) Bu tabir 23 yerleĢim

biriminin adının verilmesinde tercih edilmiĢtir Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda bulunan Acıpınar koumlyuuml adını suyun tadından almıĢtır Akpınar ise suyun rengiyle alakalı olmalıdır Buumlyuumlkpınar Ulupınar

ve Yağlupınar isimleri suyun akım kuvvetiyle iliĢkilendirilebileceği gibi var olan bir ccedileĢmenin

boyutuyla da ilgili olabilir Ccedilatakpınar Kayacıkpınarı ve Senirpınar suyun kaynağının coğrafi yapısıyla ilgili yer adları iccedilerisinde değerlendirilebilir Kurupınar adı buumlyuumlk olasılıkla var olan bir

su kaynağının zaman iccedilerisinde ortadan kalkması ya da azalması ile oumlzdeĢleĢtirilebilir Mazı meĢe

ağacı iccedilin kullanılan bir tabir olup Mazıpınarı mezrasının adı mezra sınırları iccedilerisinde bulunan bir meĢe ağacının goumlvdesinden ccedilıkan su kaynağı ile iliĢkili olarak verilmiĢ olabilir Eskipınar

yıpranmıĢlıkla Saraypınar ise mimari yapıyla izah edilebilir Nefs-i Pınar-ı Yazır Kışlağı mezrası

boy ve cemaat adlarında da ele alındığı iccedilin buradaki tabloya dacirchil edilmemiĢtir Tablo 6 Adını Pınardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Acıpınar ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kayacıkpınarı mz Karahisar-ı BehramĢah

Akpınar ky Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

Akpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Kurupınar ky MeĢhedabad

Akpınar mz Kızılkuumlnbed Mazıpınarı mz22

Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Saraypınar mz Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Saraypınarı mz Huumlseyinabad

Ccedilatak23

pınar ky Huumlseyinabad Senir24

pınar mz Zile

Eskipınar mz Huumlseyinabad Senirpınar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Karapınar ky Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karapınar mz Karahisar-ı BehramĢah Yağlupınar25

mz Huumlseyinabad

Karapınar mz (2) Huumlseyinabad

Zile kazasında adını dere ve ccedilay gibi akarsulardan alan 11 yerleĢim adı tespit edilmiĢtir Bunlardan Bellidere ve Derebaşı mezraları adlarını derelerin doğrultusundan almıĢtır Zira belli

kelimesi youmlrede ldquoberi tarafrdquo anlamında kullanılmaktadır Derekınık ve Haramideresi adları daha

ziyade boy ve cemaat adlarıyla bir oumlbek oluĢturmuĢtur Derekışla adı derenin bulunduğu boumllgenin kullanım amacıyla ilgilidir Kozludere dereye yakın yerde ceviz ağaccedillarının ccedilokluğundan verilmiĢ

bir yer adı olmalıdır Yelluumldere boumllgenin ruumlzgacircra accedilık bir alan olmasına bağlı olarak tercih edilen

bir isimdir Yunakderesi26

ise derenin aynı zamanda ccedilamaĢır yıkamakta da kullanıldığına kanıt oluĢturmaktadır

21 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(11012012) 22 Mazı selin getirdiği mil meĢe ağacı ve meyvesi iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlk olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012011) 23 Ccedilatak iki dağ yamacının kesiĢmesi ile oluĢmuĢ dere yatağıdır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk http tdkterimgovtr bts(11012012) Ccedilatak aynı zamanda su akıntılı yerler dağlarda derin dereler iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012012) 24Senir iki dağ arasındaki sırt iccedilin kullanılan bir isimdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoYuumlkseklik tepe dorukrdquoanlamlarını da iccedileren bir kelimedir ldquoDağların vadiye bakan yamacırdquo iccedilin de senir denir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) Bu adla Tuumlrkman Ekradı taifesinden bir cemaate de rastlanmıĢtır Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul s 670 25Yağlı kelimesi ldquoguumlccedilluuml canlı (toprak harccedil vb iccedilin) bol ccedilokrdquo anlamlarına sahip bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) 26 Yunak ldquokirli giysi ve ccedilamaĢır yıkanan yerrdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml http td k

terimgovtrbts(13012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 99

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 7 Adını Dere ve Ccedilay Gibi Akarsulardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bellidere mz Huumlseyinabad Kozludere ky MeĢhedabad

Damderesi mz Karahisar-ı BehramĢah Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

DerebaĢı ky Zile Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Derekınık ky MeĢhedabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

DerekıĢla ky Zile Yunakderesi mz Karahisar-ı BehramĢah

Haramideresi mz Acacı ve Oumlzi kavağı

Zile kazasında pınar ve dereden baĢka ismini su ile ilgili oumlzelliklerden adını almıĢ 8 yerleĢim birimi daha vardır Ilısu

27 adı bir ılıcadan verilmiĢ olabileceği gibi Ilısu Yazır hem ılıca

hem de bir boy adı ile ilgilidir Goumllluumlcek Goumllyurdu ve Goumllcuumlk isimleri ccedilevrede bulunan durgun

sulardan verilmiĢtir Boumlğet daha ccedilok akarsu oumlnlerine yapılan yapay setleri ccedilağrıĢtırmaktadır Koylan ise akarsuların ccedilevrilen yerinden verilmiĢ olabilir (Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtr bts 13012012) Tablo 8 Adını Su Ġle Ġlgili Oumlzelliklerden Alan Diğer YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Goumllluumlcek mz Huumlseyinabad Ilısu Yazır mz Karahisar-ı BehramĢah

Goumllyurdu mz Huumlseyinabad Pirboumlğet ky Huumlseyinabad

Goumllcuumlk mz MeĢhedabad TaĢboumlğet ky Huumlseyinabad

Ilısu ky Kızılkuumlnbed Koylan ky Huumlseyinabad

b Boumllge Adları Adını baĢı burnu boynu boğazı meydanı gibi boumllge adlarından alan 12

yer ismi tespit edilmiĢtir Burun ile ilgili 2 derbent ile ilgili 1 dere ile ilgili 2 goumlk ile ilgili 3 koumly ve şehir gibi yerleĢim birimleri ile ilgili 3 isim bu yolla verilmiĢtir

Tablo 9 Boumllge Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcaĢehir mz Karahisar-ı BehramĢah DerekıĢla ky Zile

Bozburunviranı mz Huumlseyinabad GoumlkkıĢlağı mz Huumlseyinabad

Burnukoumly ky Halka-i Hass GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyinabad

Daruboğazı mz Huumlseyinabad Koyluk mz Karahisar-ı BehramĢah

Derbent ky28

KuĢtaĢ Kızılcakoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

DerebaĢı ky Zile Yankoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

c Madenlerden Adını Alan YerleĢim Birimleri Adı madenlerden verilmiĢ 3 yere rastlanmıĢtır Bunlar Zile merkez Kurşunlu

29 koumlyuuml Huumlseyinabad Boladcık ve Karahisar-ı

BehramĢah Bolad30

mezralarıdır Bu kategoride adını kaya taĢ kum toprak gibi doğal

oumlzelliklerden alan 18 yerleĢim birimi daha ele alınmıĢtır Kaya ve taĢtan adını alan 13 yer adı tespit edilmiĢtir Kum toprak ve kille ilgili 4 ve kireccedille ilgili 1 isim verilmiĢtir

27 Ilısu ldquoılıcardquo anlamına gelmektedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(12012012) Ilıca ise ldquosıcak su ccedilıkan yer suyu sıcak olarak yerden ccedilıkan hamam kaplıca ccedilermik kudret hamamırdquo anlamlarına sahiptir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(13012012) Adana Tarsus dolaylarında Ġlisu adıyla bir cemaat de bulunmaktaydı

Tuumlrkay age 429 28 Derbent ldquoĠki dağ arasındaki geccedilit yeri boğazrdquo anlamlarına gelen bir kelimedir Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterimgovtrbts( 13012012) 29 Bu adla Alanya ve NiĢ‟te youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 553 30 Polat ldquodemirrdquo kelimesinin karĢılığıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrb ts (13012 012 )

100 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 10 Adını Basit TaĢlardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ballukaya mz Huumlseyinabad Kayadibi mz Huumlseyinabad

Belkaya ky31

Yeni Muumlsluumlman Kaydibi mz Kızılkuumlnbed

Ccedilavul32

CcedilirmiĢ mz Karahisar-ı BehramĢah KayalutaĢ mz Huumlseyinabad

DaĢlık mz Huumlseyinabad Kazankaya ky Kızılkuumlnbed

Derkis Kaya mz Huumlseyinabad Killik33

ky Huumlseyinabad

Goumlzluumlkaya mz MeĢhedabad Kireccedilluuml ky Zile

Ġnkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı KuĢtaĢ nh KuĢtaĢ

KaluntaĢ mz Huumlseyinabad Senirkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kasın34

ky MeĢhedabad Tezekccedili35

ky Karahisar-ı BehramĢah

Kayacıkoumlnuuml mz Huumlseyinabad Zeytun taĢ mz Huumlseyinabad

Değerli taĢlardan ismini alan tek yerleĢim birimi Karahisar- BehramĢah nahiyesindeki

İncuumlalan mezrasıdır

d Mevsime ve Ġklime Dayalı Oumlzelliklerden Verilen Yer Adları Ġklim oumlzelliklerine dayalı olarak isim verilen 6 yerleĢim birimi ile karĢılaĢılmıĢtır Bunlardan 3‟uuml ruumlzgacircr diğerleri ise

sıcaklıkla ilgilidir Halka-i Hass nahiyesindeki Barkar36

mezrası adını poyrazdan almıĢ olup

muhtemelen boumllge kuzeydoğudan esen ruumlzgacircrlara accedilık olmalıdır Yelten37

yele karĢı havalı bir yer olmalıdır Huumlseyinabad‟daki Yelluumldere mezrası ise boumllgedeki derenin ruumlzgacircrlı bir alanda

kalmasıyla ilintili olarak verilmiĢtir Halka-i Hass‟daki Ilı mz ise adını suyun ılıklığından almıĢtır

Huumlseyinabad‟daki Farah ve Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Sovukalan mezraları ise boumllgelerin soğukluğunu dile getiren oumlzelliklerle isimlendirilmiĢlerdir

Tablo 11 Adını Ġklim Oumlzelliklerinden Alan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Barkar mz Halka-i Hass Sovukalan mz Acacı ve Oumlzikavağı

Farah mz Huumlseyinabad Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Ilı mz Halka-i Hass Yelten ky Halka-i Hass

e Guumlnleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de haftanın guumlnlerine dayalı verilen herhangi bir

yerleĢim adına rastlanmamıĢtır Ancak Zile merkez Guumlndoğmaz mezrası ve Guumlngoumlrmez koumlyuuml guumln iccedilerisinde guumlneĢi goumlrme durumuna goumlre isimlendirildikleri iccedilin bu kategoride değerlendirilmiĢtir

f Ġccedilinde Sayı Bulunan Yer Adları Zile kazasında iccedilinde rakam geccedilen 6 yer adı

bulunmaktadır 2 rakamı 1 kez kullanılırken 3 rakamı 4 kez tercih edilmiĢtir 1 rakamı ise hiccedil

kullanılmayıp onun yerine yalnuz sıfatı tercih edilmiĢtir Uumlccediller mezrası adının kaynağı olan uumlccediller

31 Bel ldquoDağ sırtlarında geccedilit veren ccedilukur yerrdquo demektir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquobelenrdquo ldquosıradağrdquo ldquouumlzeri yassı teperdquo iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(14012012) 32 Ccedilavul ldquoBuumlyuumlk kar ve buz kuumltlelerinin suumlruumlkleyip getirdiği taĢ yığınırdquo dır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(13012012) 33 Kil ldquoIslandığı zaman kolayca biccedilimlendirilebilen yumuĢak ve yağlı toprakrdquoı tanımlamak iccedilin kullanılan bir tabirdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(15012012) 34 Kasın ldquoSelin getirdiği kum ccediloumlp birikinti milrdquo i karĢılayan bir soumlzcuumlktuumlr Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(16012012) 35 Tezek rdquoĠri toprak parccedilasırdquo nı ifade eden bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(16012012) 36Barkar ldquoPoyrazrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(17012012) 37 YeltenrdquoYele karĢı havalı yerrdquo anlamında kullanılan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(17012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 9: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 97

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

olmasının hemen ardından Tuumlrkccedile isimlerle tanıĢmıĢtır Tuumlrkler bu boumllgede adlandırma yaparken

Zile‟nin coğrafi oumlzelliklerinden buumlyuumlk oumllccediluumlde yararlanmıĢlardır

311Ccedilevreyle Ġlgili Olarak Tabiat ve Fizik KoĢullarına Dayanan Adlar

aCoğrafya Adları Zile kazasındaki coğrafi yer adları buumlyuumlk bir ccediloğunlukla yuumlkseltileri

ifade eden oumlyuumlk ve duumlzluumlkleri ifade eden alan su kaynaklarını ifade eden dere ve pınar gibi

kelimlerle kurgulanmıĢtır

Oumlyuumlk toprak tepe ve houmlyuumlk anlamlarına gelmektedir Tarih boyunca tuumlrluuml nedenlerle

yıkılan yerleĢme boumllgelerinde yıkıntıların uumlst uumlste birikmesiyle oluĢan ve ccediloğu kez iccedilinde yapı

kalıntılarının goumlmuumlluuml bulunduğu yayvan tepeye de oumlyuumlk denmektedir (httptdkterim govtrbts10012011) Zile kazası iccedilerisinde toplam 16 yerleĢim yerinde oumlyuumlk adı geccedilmektedir

17

Ccediladıroumlyuumlğuuml mezrası adını uumlzerinde ccediladır kurulan bir tepeden almıĢ olmalıdır Yine bu isim

Tuumlrklerin goumlccedilebe yaĢantılarının bir uzantısı olan ccediladır kuumlltuumlruumlnuuml Zile boumllgesine taĢımaları bakımından oumlnemlidir Hangahoumlyuumlğuuml ise tepe ile uumlzerindeki mimari yapıyla kurulan bir bağı

anımsatmaktadır Edikoumlyuumlk tepenin ayak giyimine benzer goumlruumlntuumlsuumlyle iliĢkilendirilebilir Adını

yalnız oumlyuumlk ibaresinden alan 3 koumlyuumln varlığı Zile Acacı ve Oumlzikavağı ve Yenimuumlsluumlman‟daki

yerleĢimin koumlklerinin oldukccedila eskiye dayandığının goumlstergesidir Ortaoumlyuumlk mezrası (Huumlseyinabad) Ccedilunkar boyuna mensup Ccedilunkar cemaatinin geccedilici yerleĢim yeriydi Bu cemaat Uluyoumlruumlk Tuumlrkmen

taifesindendi (Halaccediloğlu II 2009573) Tablo 4 Adını Oumlyuumlkten Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ccediladıroumlyuumlğuuml mz Huumlseyinabad Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Edik18

oumlyuumlk mz Huumlseyinabad Ortaoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk Koumlyuuml Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kuumlloumlyuumlk mz Huumlseyinabad Oumlyuumlk ky Yeni Muumlsluumlman

Hangahoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Oumlyuumlk ky Zile

KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah YatmıĢoumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Alan kelimesinin soumlzluumlkteki ilk anlamı accedilıklık ve duumlzluumlk yerdir Etrafı tepelerle ccedilevrili ccedilukur yer ve koyaklar iccedilin de kullanılan bir tabirdir Orman iccedilindeki duumlz ve ağaccedilsız yerler de alan

olarak tanımlanmaktadır Zaman zaman kır ve ova gibi arazi parccedilalarını da tanımlamaktadır Ccedilayır

ccedilimenlik gibi geniĢ arazi parccedilalarına da alan denebilmektedir19

Zile‟de alan adı ile isimlendirilmiĢ 11 yerleĢim birimi goumlruumllmektedir Bu yerleĢim birimlerinden 8‟i Tablo 5‟te goumlsterilmiĢtir

20 Bu

yerleĢim yerlerinden 2 koumly yalnızca alan kelimesi ile isimlendirilmiĢtir Demuumlrcuumlalanı mezrası

adını bir meslekten almıĢtır Dorualanı uumlzerinde atların yayıldığı bir boumllgeyi iĢaret etmektedir Kilisealanı ise daha oumlnce boumllgede bir kilisenin varlığına delil oluĢturmaktadır Sarualan boumllgenin

rengi ve bitki oumlrtuumlsuumlyle oumlzdeĢleĢen bir isimdir Sovukalan boumllgenin iklim oumlzelliklerine bir

goumlndermedir

17 Bunlardan Zile kaza merkezine bağlı Karaoumlyuumlk koumlyuuml Huumlseyinabad‟a bağlı Saruisaoumlyuumlk mezrası (2 aded) ve Ortaoumlyuumlk mezrası Karahisar- BehramĢah‟a bağlı Karacaoumlyuumlk mezrası daha aĢağıda cemaat adları iccedilerisinde ele alındığından

buradaki tabloya eklenmemiĢtir 18 Edik koumlyluuml ccedilizmesi patik ccedilocuk ayakkabısı mest yuumlnden oumlruumllen ccedilok kısa konccedillu ccedilorap koumlyluuml yemenisi pabuccedil terlik ayakkabı fotin karda yuumlruumlmeye yarayan ayakkabı anlamlarına gelmektedir Bkz Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) Ayrıca KırĢehri‟nde Ediği adında bir Tuumlrkmen cemaatinin adı geccedilmektedir Uzak bir ihtimal de olsa Edikoumlyuumlk mezrası adı bu cemaatten verilmiĢ olabilir Halaccediloğlu Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara s 413 19 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012012) 20 KuĢtaĢ‟taki Bayadalanı ile Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Alan-ı Ġğdir mezraları cemaat ve Huumlseyinabad‟daki Mezidalanı

mezrası Ģahıs isimlerine dahil edildiğinden ayrıca bu tabloda belirtilmemiĢtir

98 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 5 Alan Adı Verilen YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alan ky Kızılkuumlnbed Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad

Alan ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kilisealanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Demuumlrcuumlalanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Sarualan mz Huumlseyinabad

Ġncuumlalanı mz Karahisar-ı BehramĢah Sovukalan mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Pınar yerden kaynayarak ccedilıkan su kaynak ve memba anlamlarını iccedilerdiği gibi ccedileĢme21

yerine de kullanılan bir tabirdir (httptdkterimgovtrbts10012012) Bu tabir 23 yerleĢim

biriminin adının verilmesinde tercih edilmiĢtir Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda bulunan Acıpınar koumlyuuml adını suyun tadından almıĢtır Akpınar ise suyun rengiyle alakalı olmalıdır Buumlyuumlkpınar Ulupınar

ve Yağlupınar isimleri suyun akım kuvvetiyle iliĢkilendirilebileceği gibi var olan bir ccedileĢmenin

boyutuyla da ilgili olabilir Ccedilatakpınar Kayacıkpınarı ve Senirpınar suyun kaynağının coğrafi yapısıyla ilgili yer adları iccedilerisinde değerlendirilebilir Kurupınar adı buumlyuumlk olasılıkla var olan bir

su kaynağının zaman iccedilerisinde ortadan kalkması ya da azalması ile oumlzdeĢleĢtirilebilir Mazı meĢe

ağacı iccedilin kullanılan bir tabir olup Mazıpınarı mezrasının adı mezra sınırları iccedilerisinde bulunan bir meĢe ağacının goumlvdesinden ccedilıkan su kaynağı ile iliĢkili olarak verilmiĢ olabilir Eskipınar

yıpranmıĢlıkla Saraypınar ise mimari yapıyla izah edilebilir Nefs-i Pınar-ı Yazır Kışlağı mezrası

boy ve cemaat adlarında da ele alındığı iccedilin buradaki tabloya dacirchil edilmemiĢtir Tablo 6 Adını Pınardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Acıpınar ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kayacıkpınarı mz Karahisar-ı BehramĢah

Akpınar ky Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

Akpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Kurupınar ky MeĢhedabad

Akpınar mz Kızılkuumlnbed Mazıpınarı mz22

Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Saraypınar mz Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Saraypınarı mz Huumlseyinabad

Ccedilatak23

pınar ky Huumlseyinabad Senir24

pınar mz Zile

Eskipınar mz Huumlseyinabad Senirpınar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Karapınar ky Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karapınar mz Karahisar-ı BehramĢah Yağlupınar25

mz Huumlseyinabad

Karapınar mz (2) Huumlseyinabad

Zile kazasında adını dere ve ccedilay gibi akarsulardan alan 11 yerleĢim adı tespit edilmiĢtir Bunlardan Bellidere ve Derebaşı mezraları adlarını derelerin doğrultusundan almıĢtır Zira belli

kelimesi youmlrede ldquoberi tarafrdquo anlamında kullanılmaktadır Derekınık ve Haramideresi adları daha

ziyade boy ve cemaat adlarıyla bir oumlbek oluĢturmuĢtur Derekışla adı derenin bulunduğu boumllgenin kullanım amacıyla ilgilidir Kozludere dereye yakın yerde ceviz ağaccedillarının ccedilokluğundan verilmiĢ

bir yer adı olmalıdır Yelluumldere boumllgenin ruumlzgacircra accedilık bir alan olmasına bağlı olarak tercih edilen

bir isimdir Yunakderesi26

ise derenin aynı zamanda ccedilamaĢır yıkamakta da kullanıldığına kanıt oluĢturmaktadır

21 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(11012012) 22 Mazı selin getirdiği mil meĢe ağacı ve meyvesi iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlk olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012011) 23 Ccedilatak iki dağ yamacının kesiĢmesi ile oluĢmuĢ dere yatağıdır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk http tdkterimgovtr bts(11012012) Ccedilatak aynı zamanda su akıntılı yerler dağlarda derin dereler iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012012) 24Senir iki dağ arasındaki sırt iccedilin kullanılan bir isimdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoYuumlkseklik tepe dorukrdquoanlamlarını da iccedileren bir kelimedir ldquoDağların vadiye bakan yamacırdquo iccedilin de senir denir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) Bu adla Tuumlrkman Ekradı taifesinden bir cemaate de rastlanmıĢtır Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul s 670 25Yağlı kelimesi ldquoguumlccedilluuml canlı (toprak harccedil vb iccedilin) bol ccedilokrdquo anlamlarına sahip bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) 26 Yunak ldquokirli giysi ve ccedilamaĢır yıkanan yerrdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml http td k

terimgovtrbts(13012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 99

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 7 Adını Dere ve Ccedilay Gibi Akarsulardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bellidere mz Huumlseyinabad Kozludere ky MeĢhedabad

Damderesi mz Karahisar-ı BehramĢah Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

DerebaĢı ky Zile Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Derekınık ky MeĢhedabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

DerekıĢla ky Zile Yunakderesi mz Karahisar-ı BehramĢah

Haramideresi mz Acacı ve Oumlzi kavağı

Zile kazasında pınar ve dereden baĢka ismini su ile ilgili oumlzelliklerden adını almıĢ 8 yerleĢim birimi daha vardır Ilısu

27 adı bir ılıcadan verilmiĢ olabileceği gibi Ilısu Yazır hem ılıca

hem de bir boy adı ile ilgilidir Goumllluumlcek Goumllyurdu ve Goumllcuumlk isimleri ccedilevrede bulunan durgun

sulardan verilmiĢtir Boumlğet daha ccedilok akarsu oumlnlerine yapılan yapay setleri ccedilağrıĢtırmaktadır Koylan ise akarsuların ccedilevrilen yerinden verilmiĢ olabilir (Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtr bts 13012012) Tablo 8 Adını Su Ġle Ġlgili Oumlzelliklerden Alan Diğer YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Goumllluumlcek mz Huumlseyinabad Ilısu Yazır mz Karahisar-ı BehramĢah

Goumllyurdu mz Huumlseyinabad Pirboumlğet ky Huumlseyinabad

Goumllcuumlk mz MeĢhedabad TaĢboumlğet ky Huumlseyinabad

Ilısu ky Kızılkuumlnbed Koylan ky Huumlseyinabad

b Boumllge Adları Adını baĢı burnu boynu boğazı meydanı gibi boumllge adlarından alan 12

yer ismi tespit edilmiĢtir Burun ile ilgili 2 derbent ile ilgili 1 dere ile ilgili 2 goumlk ile ilgili 3 koumly ve şehir gibi yerleĢim birimleri ile ilgili 3 isim bu yolla verilmiĢtir

Tablo 9 Boumllge Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcaĢehir mz Karahisar-ı BehramĢah DerekıĢla ky Zile

Bozburunviranı mz Huumlseyinabad GoumlkkıĢlağı mz Huumlseyinabad

Burnukoumly ky Halka-i Hass GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyinabad

Daruboğazı mz Huumlseyinabad Koyluk mz Karahisar-ı BehramĢah

Derbent ky28

KuĢtaĢ Kızılcakoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

DerebaĢı ky Zile Yankoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

c Madenlerden Adını Alan YerleĢim Birimleri Adı madenlerden verilmiĢ 3 yere rastlanmıĢtır Bunlar Zile merkez Kurşunlu

29 koumlyuuml Huumlseyinabad Boladcık ve Karahisar-ı

BehramĢah Bolad30

mezralarıdır Bu kategoride adını kaya taĢ kum toprak gibi doğal

oumlzelliklerden alan 18 yerleĢim birimi daha ele alınmıĢtır Kaya ve taĢtan adını alan 13 yer adı tespit edilmiĢtir Kum toprak ve kille ilgili 4 ve kireccedille ilgili 1 isim verilmiĢtir

27 Ilısu ldquoılıcardquo anlamına gelmektedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(12012012) Ilıca ise ldquosıcak su ccedilıkan yer suyu sıcak olarak yerden ccedilıkan hamam kaplıca ccedilermik kudret hamamırdquo anlamlarına sahiptir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(13012012) Adana Tarsus dolaylarında Ġlisu adıyla bir cemaat de bulunmaktaydı

Tuumlrkay age 429 28 Derbent ldquoĠki dağ arasındaki geccedilit yeri boğazrdquo anlamlarına gelen bir kelimedir Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterimgovtrbts( 13012012) 29 Bu adla Alanya ve NiĢ‟te youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 553 30 Polat ldquodemirrdquo kelimesinin karĢılığıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrb ts (13012 012 )

100 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 10 Adını Basit TaĢlardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ballukaya mz Huumlseyinabad Kayadibi mz Huumlseyinabad

Belkaya ky31

Yeni Muumlsluumlman Kaydibi mz Kızılkuumlnbed

Ccedilavul32

CcedilirmiĢ mz Karahisar-ı BehramĢah KayalutaĢ mz Huumlseyinabad

DaĢlık mz Huumlseyinabad Kazankaya ky Kızılkuumlnbed

Derkis Kaya mz Huumlseyinabad Killik33

ky Huumlseyinabad

Goumlzluumlkaya mz MeĢhedabad Kireccedilluuml ky Zile

Ġnkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı KuĢtaĢ nh KuĢtaĢ

KaluntaĢ mz Huumlseyinabad Senirkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kasın34

ky MeĢhedabad Tezekccedili35

ky Karahisar-ı BehramĢah

Kayacıkoumlnuuml mz Huumlseyinabad Zeytun taĢ mz Huumlseyinabad

Değerli taĢlardan ismini alan tek yerleĢim birimi Karahisar- BehramĢah nahiyesindeki

İncuumlalan mezrasıdır

d Mevsime ve Ġklime Dayalı Oumlzelliklerden Verilen Yer Adları Ġklim oumlzelliklerine dayalı olarak isim verilen 6 yerleĢim birimi ile karĢılaĢılmıĢtır Bunlardan 3‟uuml ruumlzgacircr diğerleri ise

sıcaklıkla ilgilidir Halka-i Hass nahiyesindeki Barkar36

mezrası adını poyrazdan almıĢ olup

muhtemelen boumllge kuzeydoğudan esen ruumlzgacircrlara accedilık olmalıdır Yelten37

yele karĢı havalı bir yer olmalıdır Huumlseyinabad‟daki Yelluumldere mezrası ise boumllgedeki derenin ruumlzgacircrlı bir alanda

kalmasıyla ilintili olarak verilmiĢtir Halka-i Hass‟daki Ilı mz ise adını suyun ılıklığından almıĢtır

Huumlseyinabad‟daki Farah ve Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Sovukalan mezraları ise boumllgelerin soğukluğunu dile getiren oumlzelliklerle isimlendirilmiĢlerdir

Tablo 11 Adını Ġklim Oumlzelliklerinden Alan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Barkar mz Halka-i Hass Sovukalan mz Acacı ve Oumlzikavağı

Farah mz Huumlseyinabad Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Ilı mz Halka-i Hass Yelten ky Halka-i Hass

e Guumlnleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de haftanın guumlnlerine dayalı verilen herhangi bir

yerleĢim adına rastlanmamıĢtır Ancak Zile merkez Guumlndoğmaz mezrası ve Guumlngoumlrmez koumlyuuml guumln iccedilerisinde guumlneĢi goumlrme durumuna goumlre isimlendirildikleri iccedilin bu kategoride değerlendirilmiĢtir

f Ġccedilinde Sayı Bulunan Yer Adları Zile kazasında iccedilinde rakam geccedilen 6 yer adı

bulunmaktadır 2 rakamı 1 kez kullanılırken 3 rakamı 4 kez tercih edilmiĢtir 1 rakamı ise hiccedil

kullanılmayıp onun yerine yalnuz sıfatı tercih edilmiĢtir Uumlccediller mezrası adının kaynağı olan uumlccediller

31 Bel ldquoDağ sırtlarında geccedilit veren ccedilukur yerrdquo demektir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquobelenrdquo ldquosıradağrdquo ldquouumlzeri yassı teperdquo iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(14012012) 32 Ccedilavul ldquoBuumlyuumlk kar ve buz kuumltlelerinin suumlruumlkleyip getirdiği taĢ yığınırdquo dır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(13012012) 33 Kil ldquoIslandığı zaman kolayca biccedilimlendirilebilen yumuĢak ve yağlı toprakrdquoı tanımlamak iccedilin kullanılan bir tabirdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(15012012) 34 Kasın ldquoSelin getirdiği kum ccediloumlp birikinti milrdquo i karĢılayan bir soumlzcuumlktuumlr Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(16012012) 35 Tezek rdquoĠri toprak parccedilasırdquo nı ifade eden bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(16012012) 36Barkar ldquoPoyrazrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(17012012) 37 YeltenrdquoYele karĢı havalı yerrdquo anlamında kullanılan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(17012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 10: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

98 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 5 Alan Adı Verilen YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alan ky Kızılkuumlnbed Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad

Alan ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kilisealanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Demuumlrcuumlalanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Sarualan mz Huumlseyinabad

Ġncuumlalanı mz Karahisar-ı BehramĢah Sovukalan mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Pınar yerden kaynayarak ccedilıkan su kaynak ve memba anlamlarını iccedilerdiği gibi ccedileĢme21

yerine de kullanılan bir tabirdir (httptdkterimgovtrbts10012012) Bu tabir 23 yerleĢim

biriminin adının verilmesinde tercih edilmiĢtir Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda bulunan Acıpınar koumlyuuml adını suyun tadından almıĢtır Akpınar ise suyun rengiyle alakalı olmalıdır Buumlyuumlkpınar Ulupınar

ve Yağlupınar isimleri suyun akım kuvvetiyle iliĢkilendirilebileceği gibi var olan bir ccedileĢmenin

boyutuyla da ilgili olabilir Ccedilatakpınar Kayacıkpınarı ve Senirpınar suyun kaynağının coğrafi yapısıyla ilgili yer adları iccedilerisinde değerlendirilebilir Kurupınar adı buumlyuumlk olasılıkla var olan bir

su kaynağının zaman iccedilerisinde ortadan kalkması ya da azalması ile oumlzdeĢleĢtirilebilir Mazı meĢe

ağacı iccedilin kullanılan bir tabir olup Mazıpınarı mezrasının adı mezra sınırları iccedilerisinde bulunan bir meĢe ağacının goumlvdesinden ccedilıkan su kaynağı ile iliĢkili olarak verilmiĢ olabilir Eskipınar

yıpranmıĢlıkla Saraypınar ise mimari yapıyla izah edilebilir Nefs-i Pınar-ı Yazır Kışlağı mezrası

boy ve cemaat adlarında da ele alındığı iccedilin buradaki tabloya dacirchil edilmemiĢtir Tablo 6 Adını Pınardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Acıpınar ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Kayacıkpınarı mz Karahisar-ı BehramĢah

Akpınar ky Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

Akpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Kurupınar ky MeĢhedabad

Akpınar mz Kızılkuumlnbed Mazıpınarı mz22

Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Saraypınar mz Huumlseyinabad

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Saraypınarı mz Huumlseyinabad

Ccedilatak23

pınar ky Huumlseyinabad Senir24

pınar mz Zile

Eskipınar mz Huumlseyinabad Senirpınar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Karapınar ky Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karapınar mz Karahisar-ı BehramĢah Yağlupınar25

mz Huumlseyinabad

Karapınar mz (2) Huumlseyinabad

Zile kazasında adını dere ve ccedilay gibi akarsulardan alan 11 yerleĢim adı tespit edilmiĢtir Bunlardan Bellidere ve Derebaşı mezraları adlarını derelerin doğrultusundan almıĢtır Zira belli

kelimesi youmlrede ldquoberi tarafrdquo anlamında kullanılmaktadır Derekınık ve Haramideresi adları daha

ziyade boy ve cemaat adlarıyla bir oumlbek oluĢturmuĢtur Derekışla adı derenin bulunduğu boumllgenin kullanım amacıyla ilgilidir Kozludere dereye yakın yerde ceviz ağaccedillarının ccedilokluğundan verilmiĢ

bir yer adı olmalıdır Yelluumldere boumllgenin ruumlzgacircra accedilık bir alan olmasına bağlı olarak tercih edilen

bir isimdir Yunakderesi26

ise derenin aynı zamanda ccedilamaĢır yıkamakta da kullanıldığına kanıt oluĢturmaktadır

21 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(11012012) 22 Mazı selin getirdiği mil meĢe ağacı ve meyvesi iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlk olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012011) 23 Ccedilatak iki dağ yamacının kesiĢmesi ile oluĢmuĢ dere yatağıdır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk http tdkterimgovtr bts(11012012) Ccedilatak aynı zamanda su akıntılı yerler dağlarda derin dereler iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(11012012) 24Senir iki dağ arasındaki sırt iccedilin kullanılan bir isimdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoYuumlkseklik tepe dorukrdquoanlamlarını da iccedileren bir kelimedir ldquoDağların vadiye bakan yamacırdquo iccedilin de senir denir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) Bu adla Tuumlrkman Ekradı taifesinden bir cemaate de rastlanmıĢtır Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul s 670 25Yağlı kelimesi ldquoguumlccedilluuml canlı (toprak harccedil vb iccedilin) bol ccedilokrdquo anlamlarına sahip bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(10012011) 26 Yunak ldquokirli giysi ve ccedilamaĢır yıkanan yerrdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml http td k

terimgovtrbts(13012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 99

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 7 Adını Dere ve Ccedilay Gibi Akarsulardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bellidere mz Huumlseyinabad Kozludere ky MeĢhedabad

Damderesi mz Karahisar-ı BehramĢah Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

DerebaĢı ky Zile Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Derekınık ky MeĢhedabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

DerekıĢla ky Zile Yunakderesi mz Karahisar-ı BehramĢah

Haramideresi mz Acacı ve Oumlzi kavağı

Zile kazasında pınar ve dereden baĢka ismini su ile ilgili oumlzelliklerden adını almıĢ 8 yerleĢim birimi daha vardır Ilısu

27 adı bir ılıcadan verilmiĢ olabileceği gibi Ilısu Yazır hem ılıca

hem de bir boy adı ile ilgilidir Goumllluumlcek Goumllyurdu ve Goumllcuumlk isimleri ccedilevrede bulunan durgun

sulardan verilmiĢtir Boumlğet daha ccedilok akarsu oumlnlerine yapılan yapay setleri ccedilağrıĢtırmaktadır Koylan ise akarsuların ccedilevrilen yerinden verilmiĢ olabilir (Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtr bts 13012012) Tablo 8 Adını Su Ġle Ġlgili Oumlzelliklerden Alan Diğer YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Goumllluumlcek mz Huumlseyinabad Ilısu Yazır mz Karahisar-ı BehramĢah

Goumllyurdu mz Huumlseyinabad Pirboumlğet ky Huumlseyinabad

Goumllcuumlk mz MeĢhedabad TaĢboumlğet ky Huumlseyinabad

Ilısu ky Kızılkuumlnbed Koylan ky Huumlseyinabad

b Boumllge Adları Adını baĢı burnu boynu boğazı meydanı gibi boumllge adlarından alan 12

yer ismi tespit edilmiĢtir Burun ile ilgili 2 derbent ile ilgili 1 dere ile ilgili 2 goumlk ile ilgili 3 koumly ve şehir gibi yerleĢim birimleri ile ilgili 3 isim bu yolla verilmiĢtir

Tablo 9 Boumllge Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcaĢehir mz Karahisar-ı BehramĢah DerekıĢla ky Zile

Bozburunviranı mz Huumlseyinabad GoumlkkıĢlağı mz Huumlseyinabad

Burnukoumly ky Halka-i Hass GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyinabad

Daruboğazı mz Huumlseyinabad Koyluk mz Karahisar-ı BehramĢah

Derbent ky28

KuĢtaĢ Kızılcakoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

DerebaĢı ky Zile Yankoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

c Madenlerden Adını Alan YerleĢim Birimleri Adı madenlerden verilmiĢ 3 yere rastlanmıĢtır Bunlar Zile merkez Kurşunlu

29 koumlyuuml Huumlseyinabad Boladcık ve Karahisar-ı

BehramĢah Bolad30

mezralarıdır Bu kategoride adını kaya taĢ kum toprak gibi doğal

oumlzelliklerden alan 18 yerleĢim birimi daha ele alınmıĢtır Kaya ve taĢtan adını alan 13 yer adı tespit edilmiĢtir Kum toprak ve kille ilgili 4 ve kireccedille ilgili 1 isim verilmiĢtir

27 Ilısu ldquoılıcardquo anlamına gelmektedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(12012012) Ilıca ise ldquosıcak su ccedilıkan yer suyu sıcak olarak yerden ccedilıkan hamam kaplıca ccedilermik kudret hamamırdquo anlamlarına sahiptir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(13012012) Adana Tarsus dolaylarında Ġlisu adıyla bir cemaat de bulunmaktaydı

Tuumlrkay age 429 28 Derbent ldquoĠki dağ arasındaki geccedilit yeri boğazrdquo anlamlarına gelen bir kelimedir Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterimgovtrbts( 13012012) 29 Bu adla Alanya ve NiĢ‟te youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 553 30 Polat ldquodemirrdquo kelimesinin karĢılığıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrb ts (13012 012 )

100 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 10 Adını Basit TaĢlardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ballukaya mz Huumlseyinabad Kayadibi mz Huumlseyinabad

Belkaya ky31

Yeni Muumlsluumlman Kaydibi mz Kızılkuumlnbed

Ccedilavul32

CcedilirmiĢ mz Karahisar-ı BehramĢah KayalutaĢ mz Huumlseyinabad

DaĢlık mz Huumlseyinabad Kazankaya ky Kızılkuumlnbed

Derkis Kaya mz Huumlseyinabad Killik33

ky Huumlseyinabad

Goumlzluumlkaya mz MeĢhedabad Kireccedilluuml ky Zile

Ġnkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı KuĢtaĢ nh KuĢtaĢ

KaluntaĢ mz Huumlseyinabad Senirkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kasın34

ky MeĢhedabad Tezekccedili35

ky Karahisar-ı BehramĢah

Kayacıkoumlnuuml mz Huumlseyinabad Zeytun taĢ mz Huumlseyinabad

Değerli taĢlardan ismini alan tek yerleĢim birimi Karahisar- BehramĢah nahiyesindeki

İncuumlalan mezrasıdır

d Mevsime ve Ġklime Dayalı Oumlzelliklerden Verilen Yer Adları Ġklim oumlzelliklerine dayalı olarak isim verilen 6 yerleĢim birimi ile karĢılaĢılmıĢtır Bunlardan 3‟uuml ruumlzgacircr diğerleri ise

sıcaklıkla ilgilidir Halka-i Hass nahiyesindeki Barkar36

mezrası adını poyrazdan almıĢ olup

muhtemelen boumllge kuzeydoğudan esen ruumlzgacircrlara accedilık olmalıdır Yelten37

yele karĢı havalı bir yer olmalıdır Huumlseyinabad‟daki Yelluumldere mezrası ise boumllgedeki derenin ruumlzgacircrlı bir alanda

kalmasıyla ilintili olarak verilmiĢtir Halka-i Hass‟daki Ilı mz ise adını suyun ılıklığından almıĢtır

Huumlseyinabad‟daki Farah ve Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Sovukalan mezraları ise boumllgelerin soğukluğunu dile getiren oumlzelliklerle isimlendirilmiĢlerdir

Tablo 11 Adını Ġklim Oumlzelliklerinden Alan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Barkar mz Halka-i Hass Sovukalan mz Acacı ve Oumlzikavağı

Farah mz Huumlseyinabad Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Ilı mz Halka-i Hass Yelten ky Halka-i Hass

e Guumlnleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de haftanın guumlnlerine dayalı verilen herhangi bir

yerleĢim adına rastlanmamıĢtır Ancak Zile merkez Guumlndoğmaz mezrası ve Guumlngoumlrmez koumlyuuml guumln iccedilerisinde guumlneĢi goumlrme durumuna goumlre isimlendirildikleri iccedilin bu kategoride değerlendirilmiĢtir

f Ġccedilinde Sayı Bulunan Yer Adları Zile kazasında iccedilinde rakam geccedilen 6 yer adı

bulunmaktadır 2 rakamı 1 kez kullanılırken 3 rakamı 4 kez tercih edilmiĢtir 1 rakamı ise hiccedil

kullanılmayıp onun yerine yalnuz sıfatı tercih edilmiĢtir Uumlccediller mezrası adının kaynağı olan uumlccediller

31 Bel ldquoDağ sırtlarında geccedilit veren ccedilukur yerrdquo demektir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquobelenrdquo ldquosıradağrdquo ldquouumlzeri yassı teperdquo iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(14012012) 32 Ccedilavul ldquoBuumlyuumlk kar ve buz kuumltlelerinin suumlruumlkleyip getirdiği taĢ yığınırdquo dır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(13012012) 33 Kil ldquoIslandığı zaman kolayca biccedilimlendirilebilen yumuĢak ve yağlı toprakrdquoı tanımlamak iccedilin kullanılan bir tabirdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(15012012) 34 Kasın ldquoSelin getirdiği kum ccediloumlp birikinti milrdquo i karĢılayan bir soumlzcuumlktuumlr Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(16012012) 35 Tezek rdquoĠri toprak parccedilasırdquo nı ifade eden bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(16012012) 36Barkar ldquoPoyrazrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(17012012) 37 YeltenrdquoYele karĢı havalı yerrdquo anlamında kullanılan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(17012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 11: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 99

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 7 Adını Dere ve Ccedilay Gibi Akarsulardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bellidere mz Huumlseyinabad Kozludere ky MeĢhedabad

Damderesi mz Karahisar-ı BehramĢah Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

DerebaĢı ky Zile Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Derekınık ky MeĢhedabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

DerekıĢla ky Zile Yunakderesi mz Karahisar-ı BehramĢah

Haramideresi mz Acacı ve Oumlzi kavağı

Zile kazasında pınar ve dereden baĢka ismini su ile ilgili oumlzelliklerden adını almıĢ 8 yerleĢim birimi daha vardır Ilısu

27 adı bir ılıcadan verilmiĢ olabileceği gibi Ilısu Yazır hem ılıca

hem de bir boy adı ile ilgilidir Goumllluumlcek Goumllyurdu ve Goumllcuumlk isimleri ccedilevrede bulunan durgun

sulardan verilmiĢtir Boumlğet daha ccedilok akarsu oumlnlerine yapılan yapay setleri ccedilağrıĢtırmaktadır Koylan ise akarsuların ccedilevrilen yerinden verilmiĢ olabilir (Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtr bts 13012012) Tablo 8 Adını Su Ġle Ġlgili Oumlzelliklerden Alan Diğer YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Goumllluumlcek mz Huumlseyinabad Ilısu Yazır mz Karahisar-ı BehramĢah

Goumllyurdu mz Huumlseyinabad Pirboumlğet ky Huumlseyinabad

Goumllcuumlk mz MeĢhedabad TaĢboumlğet ky Huumlseyinabad

Ilısu ky Kızılkuumlnbed Koylan ky Huumlseyinabad

b Boumllge Adları Adını baĢı burnu boynu boğazı meydanı gibi boumllge adlarından alan 12

yer ismi tespit edilmiĢtir Burun ile ilgili 2 derbent ile ilgili 1 dere ile ilgili 2 goumlk ile ilgili 3 koumly ve şehir gibi yerleĢim birimleri ile ilgili 3 isim bu yolla verilmiĢtir

Tablo 9 Boumllge Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcaĢehir mz Karahisar-ı BehramĢah DerekıĢla ky Zile

Bozburunviranı mz Huumlseyinabad GoumlkkıĢlağı mz Huumlseyinabad

Burnukoumly ky Halka-i Hass GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyinabad

Daruboğazı mz Huumlseyinabad Koyluk mz Karahisar-ı BehramĢah

Derbent ky28

KuĢtaĢ Kızılcakoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

DerebaĢı ky Zile Yankoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

c Madenlerden Adını Alan YerleĢim Birimleri Adı madenlerden verilmiĢ 3 yere rastlanmıĢtır Bunlar Zile merkez Kurşunlu

29 koumlyuuml Huumlseyinabad Boladcık ve Karahisar-ı

BehramĢah Bolad30

mezralarıdır Bu kategoride adını kaya taĢ kum toprak gibi doğal

oumlzelliklerden alan 18 yerleĢim birimi daha ele alınmıĢtır Kaya ve taĢtan adını alan 13 yer adı tespit edilmiĢtir Kum toprak ve kille ilgili 4 ve kireccedille ilgili 1 isim verilmiĢtir

27 Ilısu ldquoılıcardquo anlamına gelmektedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(12012012) Ilıca ise ldquosıcak su ccedilıkan yer suyu sıcak olarak yerden ccedilıkan hamam kaplıca ccedilermik kudret hamamırdquo anlamlarına sahiptir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(13012012) Adana Tarsus dolaylarında Ġlisu adıyla bir cemaat de bulunmaktaydı

Tuumlrkay age 429 28 Derbent ldquoĠki dağ arasındaki geccedilit yeri boğazrdquo anlamlarına gelen bir kelimedir Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterimgovtrbts( 13012012) 29 Bu adla Alanya ve NiĢ‟te youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 553 30 Polat ldquodemirrdquo kelimesinin karĢılığıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrb ts (13012 012 )

100 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 10 Adını Basit TaĢlardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ballukaya mz Huumlseyinabad Kayadibi mz Huumlseyinabad

Belkaya ky31

Yeni Muumlsluumlman Kaydibi mz Kızılkuumlnbed

Ccedilavul32

CcedilirmiĢ mz Karahisar-ı BehramĢah KayalutaĢ mz Huumlseyinabad

DaĢlık mz Huumlseyinabad Kazankaya ky Kızılkuumlnbed

Derkis Kaya mz Huumlseyinabad Killik33

ky Huumlseyinabad

Goumlzluumlkaya mz MeĢhedabad Kireccedilluuml ky Zile

Ġnkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı KuĢtaĢ nh KuĢtaĢ

KaluntaĢ mz Huumlseyinabad Senirkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kasın34

ky MeĢhedabad Tezekccedili35

ky Karahisar-ı BehramĢah

Kayacıkoumlnuuml mz Huumlseyinabad Zeytun taĢ mz Huumlseyinabad

Değerli taĢlardan ismini alan tek yerleĢim birimi Karahisar- BehramĢah nahiyesindeki

İncuumlalan mezrasıdır

d Mevsime ve Ġklime Dayalı Oumlzelliklerden Verilen Yer Adları Ġklim oumlzelliklerine dayalı olarak isim verilen 6 yerleĢim birimi ile karĢılaĢılmıĢtır Bunlardan 3‟uuml ruumlzgacircr diğerleri ise

sıcaklıkla ilgilidir Halka-i Hass nahiyesindeki Barkar36

mezrası adını poyrazdan almıĢ olup

muhtemelen boumllge kuzeydoğudan esen ruumlzgacircrlara accedilık olmalıdır Yelten37

yele karĢı havalı bir yer olmalıdır Huumlseyinabad‟daki Yelluumldere mezrası ise boumllgedeki derenin ruumlzgacircrlı bir alanda

kalmasıyla ilintili olarak verilmiĢtir Halka-i Hass‟daki Ilı mz ise adını suyun ılıklığından almıĢtır

Huumlseyinabad‟daki Farah ve Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Sovukalan mezraları ise boumllgelerin soğukluğunu dile getiren oumlzelliklerle isimlendirilmiĢlerdir

Tablo 11 Adını Ġklim Oumlzelliklerinden Alan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Barkar mz Halka-i Hass Sovukalan mz Acacı ve Oumlzikavağı

Farah mz Huumlseyinabad Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Ilı mz Halka-i Hass Yelten ky Halka-i Hass

e Guumlnleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de haftanın guumlnlerine dayalı verilen herhangi bir

yerleĢim adına rastlanmamıĢtır Ancak Zile merkez Guumlndoğmaz mezrası ve Guumlngoumlrmez koumlyuuml guumln iccedilerisinde guumlneĢi goumlrme durumuna goumlre isimlendirildikleri iccedilin bu kategoride değerlendirilmiĢtir

f Ġccedilinde Sayı Bulunan Yer Adları Zile kazasında iccedilinde rakam geccedilen 6 yer adı

bulunmaktadır 2 rakamı 1 kez kullanılırken 3 rakamı 4 kez tercih edilmiĢtir 1 rakamı ise hiccedil

kullanılmayıp onun yerine yalnuz sıfatı tercih edilmiĢtir Uumlccediller mezrası adının kaynağı olan uumlccediller

31 Bel ldquoDağ sırtlarında geccedilit veren ccedilukur yerrdquo demektir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquobelenrdquo ldquosıradağrdquo ldquouumlzeri yassı teperdquo iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(14012012) 32 Ccedilavul ldquoBuumlyuumlk kar ve buz kuumltlelerinin suumlruumlkleyip getirdiği taĢ yığınırdquo dır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(13012012) 33 Kil ldquoIslandığı zaman kolayca biccedilimlendirilebilen yumuĢak ve yağlı toprakrdquoı tanımlamak iccedilin kullanılan bir tabirdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(15012012) 34 Kasın ldquoSelin getirdiği kum ccediloumlp birikinti milrdquo i karĢılayan bir soumlzcuumlktuumlr Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(16012012) 35 Tezek rdquoĠri toprak parccedilasırdquo nı ifade eden bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(16012012) 36Barkar ldquoPoyrazrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(17012012) 37 YeltenrdquoYele karĢı havalı yerrdquo anlamında kullanılan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(17012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 12: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

100 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 10 Adını Basit TaĢlardan Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ballukaya mz Huumlseyinabad Kayadibi mz Huumlseyinabad

Belkaya ky31

Yeni Muumlsluumlman Kaydibi mz Kızılkuumlnbed

Ccedilavul32

CcedilirmiĢ mz Karahisar-ı BehramĢah KayalutaĢ mz Huumlseyinabad

DaĢlık mz Huumlseyinabad Kazankaya ky Kızılkuumlnbed

Derkis Kaya mz Huumlseyinabad Killik33

ky Huumlseyinabad

Goumlzluumlkaya mz MeĢhedabad Kireccedilluuml ky Zile

Ġnkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı KuĢtaĢ nh KuĢtaĢ

KaluntaĢ mz Huumlseyinabad Senirkaya mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kasın34

ky MeĢhedabad Tezekccedili35

ky Karahisar-ı BehramĢah

Kayacıkoumlnuuml mz Huumlseyinabad Zeytun taĢ mz Huumlseyinabad

Değerli taĢlardan ismini alan tek yerleĢim birimi Karahisar- BehramĢah nahiyesindeki

İncuumlalan mezrasıdır

d Mevsime ve Ġklime Dayalı Oumlzelliklerden Verilen Yer Adları Ġklim oumlzelliklerine dayalı olarak isim verilen 6 yerleĢim birimi ile karĢılaĢılmıĢtır Bunlardan 3‟uuml ruumlzgacircr diğerleri ise

sıcaklıkla ilgilidir Halka-i Hass nahiyesindeki Barkar36

mezrası adını poyrazdan almıĢ olup

muhtemelen boumllge kuzeydoğudan esen ruumlzgacircrlara accedilık olmalıdır Yelten37

yele karĢı havalı bir yer olmalıdır Huumlseyinabad‟daki Yelluumldere mezrası ise boumllgedeki derenin ruumlzgacircrlı bir alanda

kalmasıyla ilintili olarak verilmiĢtir Halka-i Hass‟daki Ilı mz ise adını suyun ılıklığından almıĢtır

Huumlseyinabad‟daki Farah ve Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Sovukalan mezraları ise boumllgelerin soğukluğunu dile getiren oumlzelliklerle isimlendirilmiĢlerdir

Tablo 11 Adını Ġklim Oumlzelliklerinden Alan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Barkar mz Halka-i Hass Sovukalan mz Acacı ve Oumlzikavağı

Farah mz Huumlseyinabad Yelluumldere mz Huumlseyinabad

Ilı mz Halka-i Hass Yelten ky Halka-i Hass

e Guumlnleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de haftanın guumlnlerine dayalı verilen herhangi bir

yerleĢim adına rastlanmamıĢtır Ancak Zile merkez Guumlndoğmaz mezrası ve Guumlngoumlrmez koumlyuuml guumln iccedilerisinde guumlneĢi goumlrme durumuna goumlre isimlendirildikleri iccedilin bu kategoride değerlendirilmiĢtir

f Ġccedilinde Sayı Bulunan Yer Adları Zile kazasında iccedilinde rakam geccedilen 6 yer adı

bulunmaktadır 2 rakamı 1 kez kullanılırken 3 rakamı 4 kez tercih edilmiĢtir 1 rakamı ise hiccedil

kullanılmayıp onun yerine yalnuz sıfatı tercih edilmiĢtir Uumlccediller mezrası adının kaynağı olan uumlccediller

31 Bel ldquoDağ sırtlarında geccedilit veren ccedilukur yerrdquo demektir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquobelenrdquo ldquosıradağrdquo ldquouumlzeri yassı teperdquo iccedilin de kullanılan bir tabirdir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(14012012) 32 Ccedilavul ldquoBuumlyuumlk kar ve buz kuumltlelerinin suumlruumlkleyip getirdiği taĢ yığınırdquo dır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(13012012) 33 Kil ldquoIslandığı zaman kolayca biccedilimlendirilebilen yumuĢak ve yağlı toprakrdquoı tanımlamak iccedilin kullanılan bir tabirdir Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(15012012) 34 Kasın ldquoSelin getirdiği kum ccediloumlp birikinti milrdquo i karĢılayan bir soumlzcuumlktuumlr Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(16012012) 35 Tezek rdquoĠri toprak parccedilasırdquo nı ifade eden bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(16012012) 36Barkar ldquoPoyrazrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(17012012) 37 YeltenrdquoYele karĢı havalı yerrdquo anlamında kullanılan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(17012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 13: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 101

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

kavramı uumlzerinde durmakta fayda vardır Alevilik inancında uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltuuml

bulunmaktadır Uumlccediller Allah Hz Muhammed ve Hz Ali‟yi ifade etmektedir38

Tablo 12 Adında Rakam Bulunan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ġkuumlkoumly mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass UumlccediltaĢ nh KuĢtaĢ

Uumlccediller mz Karahisar-ı BehramĢah Yalnuzağaccedil ky Zile

Uumlccedilkaraağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

g Renklerle Ġlgili Yer Adları Renk adları buumlyuumlk oumllccediluumlde yerleĢim yerlerinin arazi

durumu bitki oumlrtuumlsuuml ve iklim oumlzelliklerindeki renk unsurlarının oumln plana ccedilıkarılarak

kullanılmasıyla oluĢturulmuĢtur Oumlrneğin boz kelimesi ile yapılan yer adlarının bulunduğu boumllgenin kıraccedil goumlkyeşil kelimeleri ile oluĢturulmuĢ yer adlarının bulunduğu yerin ise ormanlık yahut

yeĢillik bir alan olduğu anlaĢılmaktadır Yer adlarındaki renkler yalnızca arazinin fizikicirc

goumlruumlnuumlmuumlnuuml bildirmekle kalmayıp youmlnleri de sembolik olarak ifade ederler Tuumlrk dilinde koumlk

doğuyu kızıl guumlneyi ak batıyı kara da kuzeyi sembolize etmektedir (Gabain 1969 109) Bu bakımdan yer adlarında geccedilen yukarıdaki doumlrt rengin aynı zamanda birer youmlne iĢaret ettiğini

hatırdan uzak tutmamak gerekir Ayrıca Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde renkler iyilik guumlzellik temizlik koumltuumlluumlk

gibi baĢka anlam derinliklerine de sahiptir (Genccedil 1999 9) Zile kazası yer adlarında renge bağlı adlandırmalar oumlnemli bir katman oluĢturmaktadır Kazanın yer adlarında dilimizde kullanılan 14

renk tamlayan unsur olarak goumlruumllmektedir

Zile kazasında renk oumlgesi iccedileren toplam 84 yer adı bulunmaktadır Beyaz rengin yerini tutan ağca ak ve akccedila renkleri toplam 17 kırmızı rengin yerini tutan ala ve alaca 5 ccedilakır 4 kara

ve karaca 29 sarı 9 ve kızıl ile kızılca 10 yerleĢim birimi adında karĢımıza ccedilıkmaktadır Goumlk ve

goumlkccedile 9 boz ise bir yerleĢim yeri adının verilmesinde kullanılmıĢtır En ccedilok kullanılan renk kara ve

aktır Kara kelimesi renk anlamının yanı sıra buumlyuumlkluumlk guumlccedilluumlluumlk ululuk Ģiddetlilik

olumsuzluk ve uğursuzluk anlamlarını yuumlklenmiĢtir (Karadoğan 2004 93) Muğla

oumllccedileğinde renkler ve yer adlarını ccedilalıĢan Ali Akar da boumllgede bu renklerin ilk iki sırada olduğunu tespit etmiĢtir (Akar 2006 53)

Tablo 13 Renk Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye YerleĢim Bir Nahiye

Akccedilakoumly mz Huumlseyina Alacalar ky Huumlseyina Karahisar mz Karahisar

Karacaoumlmer

mz Kızılkuumlnbed

Bozburunviranı

mz Huumlseyina Alakilise mz Huumlseyina

Karamağan

mz Karahisar Karapiri ky Karahisar

Ağcaağıl mz Huumlseyina Ccedilakırkoumly mz Yenim Karapınar mz Karahisar Saruhacı mz Karahisar

Ağcasoku mz Huumlseyina Ccedilakırccedilalı mz Yenm Karasoku mz Karahisar Saruisa mz KuĢtaĢ

AğcakıĢla mz Huumlseyina Ccedilakırlı mz Huumlseyina

Karaviran mz

(3) Karahisar Saruhacı mz Huumlseyina

Ağcaviran ky Huumlseyina Ccedilakır mz

Kızılkuumlnb

ed Karamuk mz Karahisar

Saruisaoumlyuumlk

mz Huumlseyina

Akpınar ky Huumlseyina Goumlk kĢ Huumlseyina

Karacaoumlyuumlk

mz Karahisar Saruisa mz Huumlseyina

Ağcaoumlz mz Kızılkuumlnbed GoumlkccedilekıĢla mz Huumlseyina

Karacaviran

ky

Acacı ve

OumlK

SarukamıĢ

mz Huumlseyina

Akpınar mz KIzılkuumlnbed Goumlkccedileluuml mz Huumlseyina Karadiğin mz Huumlseyina Sarualan mz Huumlseyina

Ağcaviran ky KuĢtaĢ Goumlkccedileminare mz Huumlseyina Karadonlu mz Huumlseyina

Sarufakiholuğ

u mz Huumlseyina

Ağcaasma mz Karahisar Goumlkviran mz Huumlseyina Karapınar ky Huumlseyina

Sarukalaycı

mz Huumlseyina

38Alevilikle ilgili uumlccediller beĢler yediler ve kırklar kuumlltleri hakkında ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Arslanoğlu Ġ ldquoAlevilikte

Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-33-134pdf (18012012)

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 14: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

102 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

AğcaĢehir mz Karahisar Goumlkviran mz

MeĢeheda

Karacalu mz Huumlseyina Kızılca ky Zile

Ağcakale kl

Halka-i

Hass Goumlkoumlyuumlk mz Huumlseyina

Karacakaya

mz Huumlseyina Kızılcain ky Yenimuumlsl

AğcakuĢ mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Karakoumlseluuml ky Huumlseyina Kızıloumlz mz Halka-i Hass

Aksaray ky Zile Goumlkzemin mz Huumlseyina

Kızkaracalu

ky Huumlseyina

Kızılcakoumly

mz Karahisar

AkbaĢ mz Karahisar Karadiğin mz Zile

Karagevenlik

mz Huumlseyina

Kızılcakınık

mz MeĢheda

Akpınar mz Karahisar Karagazi mz Zile Karakızkavağı Huumlseyina Kızıllu mz MeĢheda

Akviran mz Karahisar Karaoumlyuumlk mz Zile Karnıkara mz Huumlseyina Kızılca ky MeĢheda

Alacamescid mh Zile Karahisar kl Karahisar Karapınar mz Huumlseyina

Kızılca kıĢla

mz Huumlseyina

Alayundlu ky

Halka-i

Hass Karahisar kĢ Karahisar Karadiğin mz Huumlseyina Kızıllar ky Huumlseyina

Alacakilise mz Karahisar

Diğer Uumlccedil

Karaağaccedil mz Karahisar KarataĢ mz Huumlseyina

Kızılkuumlnbed

nh Kızılkuumlnbed

h YıpranmıĢlık Bakımsızlık ve BırakılmıĢlık Ġfadeleri Ġccedileren Yer Adları Zile‟de

yıpranmıĢlık bildiren kelimelerle kurgulanmıĢ yer adları iccedilerisinde viran kelimesini iccedilerenler

ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Viran yıkık harap olma durumlarını bildiren bir soumlzcuumlk

olmasına karĢı Zile yer adlarında geccedilen Ģekliyle koumlkleri eskilere dayanan yerleĢim yerlerini

ifade etmektedir Zile‟de iccedilerisinde viran kelimesi geccedilen toplam 23 yer adı oumlrneğine

rastlanmıĢtır Tablo 14 Viran Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağcaviran mz Huumlseyina Goumlkyerviranı mz Huumlseyina Oumlzluumlviran mz Huumlseyina

Ağcaviran mz KuĢtaĢ Goumlynuumllviranı mz Karahisar Salviran mz Halka-i Hass

Ahurviran mz Halka-i Hass Hallaccediloğluviranı mz Huumlseyina Sofularviranı mz Karahisar

Akviran mz Karahisar Kafir (Gavur)viranı mz Zile Tahirviranı mz Karahisar

Aykudfakihviranı mz Huumlseyina Karacaviran ky Acacı ve Ouml Uzunviran mz Acacı ve Ouml

Bozburunviranı mz Huumlseyina Karaviran mz (4) Karahisar Veyisviran mz Halka-i Hass

Goumlkviran mz Huumlseyina Kolviran mz Huumlseyina Viran mz Huumlseyina

Goumlkviran mz MeĢheda Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyina

Huumlseyinabad‟da Kıruk39

Yalıncak 40

Malamad41

ve İsadağılmış ile Karahisar-ı

BehramĢah‟taki Harab ve Başı mezraları adlarında da yıpranmıĢlık goumlstergeleri bulunmaktadır

iCcedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlardan KurgulanmıĢ Yer Adları Eski 4 yerde karĢımıza ccedilıkarken eskimiĢliğin baĢka bir ifadesi olan koumlhne 2 yer adında geccedilmiĢtir

Tablo15 Eski Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Eski ky Kızılkuumlnbed Eskikoumly ky Kızılkuumlnbed

EskikıĢla mz Huumlseyinabad Hamzakoumly-i Koumlhne Acacı ve Oumlzi Kavağı

Eskipınar mz Huumlseyinabad Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

Eskiyapar ky Huumlseyinabad

39 Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden olup Sivas Yeniil‟de bahsi geccedilmektedir Tuumlrkay age s106 40 Yalıncak ldquoccedilıplak yoksulrdquo anlamlarına gelmektedir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim govtrbts(20012012) Ayrıca Huumldavendigar sancağında ldquoYalıncaklarrdquo adıyla bir Tuumlrkmen cemaati bulunmaktadır Tuumlrkay age s 762 41 Malamad ldquobozgun ezik dağınıkrdquo anlamlarını iccedilermekte olup soumlz konusu yerleĢim biriminin bir bozgun sonucu dağınık ve harap bir hal yaĢamasıyla oumlzdeĢleĢtirilebilir Bk Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(15012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 15: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 103

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Buumlyuumlk 2 yer adında geccedilmekte iken bu kelimeyi karĢılayan Farsccedila buumlzuumlrk uumlccedil ve Tuumlrkccedile

koumlkenli ulu da iki kez kullanılmıĢtır Kuumlccediluumlk 5 yer adında tercih edilmiĢtir Tablo 16 Buumlyuumlk ve Kuumlccediluumlk Kelimelerini Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Buumlyuumlkpınar mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Buumlyuumlkpınar mz Karahisar-ı BehramĢah Muumlminler-i Buumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky42

Huumlseyinabad Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Sultan Sekuumlsuuml Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Kuumlccediluumlk Ccediliflik mz MeĢhedabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk mz Huumlseyinabad

Kuumlccediluumlkviran mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Kuumlccediluumlk mz Huumlseyinabad

Ulukoumly ky Acacı ve Oumlzikavağı

Yeni kelimesi 7 yerde kullanılırken 1 yerde yeniye karĢılık gelmek uumlzere Arapccedila koumlkenli

cedid kelimesi kullanılmıĢtır Tablo 17 Yeni Kelimesi Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Yapa-i Cedid ky Huumlseyinabad Yenice ky Huumlseyinabad

Yeni Muumlsluumlman nh Yeni Muumlsluumlman Yenicekoumly ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Yeni Yapar ky Huumlseyinabad Yenideresi mz Huumlseyinabad

Yenice ky Zile

XV ve XVI yuumlzyılda Zile kazasında eski ve yeni kelimelerini iccedileren yer adları dıĢında

ccedilevreyi ilgilendiren diğer sıfatlardan da uumlretilmiĢ yer adları bulunmaktadır Bunların sayısı 8

adettir Ccedilorak Kıraccedil ve Kuruca adı kurak tuzlu ve tarıma elveriĢsiz bir arazi parccedilasını

anımsatırken Kuru ise su kaynaklarıyla ilgili verilmiĢ adlar olarak duumlĢuumlnuumllmelidir Bunların dıĢında Yapar ve Yapa isimleri cemaat adlarını ccedilağrıĢtırmaktadır

Tablo 18 Ccedilevreyi Ġlgilendiren Sıfatlar Ġccedileren Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilorak mz Kızılkuumlnbed Kuruccedilay ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Kıraccediloumlz mz Karahisar-ı BehramĢah Kurukoumly mz Kızılkuumlnbed

Kurucaemlak mz Huumlseyinabad Kurupınar ky Zile

KurucakıĢla mz Huumlseyinabad Kurupınar ky MeĢhedabad

Bu isimler dıĢında bir de Karahisar-ı BehramĢah‟ta Musacık-ı Koumlkluuml 43

Yol Başı mezrası bulunmaktadır Burdaki koumlkluuml bir cemaat adına da karĢılık gelebilir

j TaĢın Toprağın Durumuna (topografik Ģekillere) Bağlı Yer Adları Zile‟de adını

topografik Ģekillere bağlı 8 yer adı tespit edilmiĢtir Tokatccedilukuru muhtemelen Zile‟nin de buguumln

iccedilinde bulunduğu Tokat Ģehri ile onu anımsatan bir ccedilukurdan kaynaklanmıĢtır Duma44

Yumrucaktaş Ccedileğelluuml

45 ve Daşlık adları taĢın Ģekline dayalı olarak verilmiĢtir MeĢhedabad ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Ccedilatak46

mezraları ise iki dağa yamacının kesiĢmesi sonucu ortaya

ccedilıkan dere yataklarından esinlenilerek konulmuĢ adlara sahiptir

42 Tuumlrkman taifesinden Harkalı ya da Hırkalı adıyla MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 419 43 Karahisar-ı ġarki ve Konya‟da Koumlkluuml ya da Koumlkluumller adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 538 44 Duma ldquotuumlmsek ccedilıkıntıyuvarlak taĢrdquo anlamlarını taĢıyan bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 45 Ccedileğel ldquoccedilakıl taĢ yığınırdquo anlamlarını iccedilermektedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (22012012) 46 Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012)

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 16: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

104 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 19 Topografik Ġsimler

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tokatccedilukuru mz Zile Ccedilatak mz MeĢhedabad

Duma mz Zile Ccedileğelluuml-i Muhtesib mz Karahisar-ı BehramĢah

YumrucaktaĢ mz Huumlseyinabad Ccedileğelluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilatak mz Karahisar-ı BehramĢah DaĢlık mz Zile

k Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Uygun Olarak Verilen Adlar Zile‟de arazinin

kullanılıĢına goumlre verilmiĢ 29 yerleĢim yer adı bulunmaktadır Ağcakışla ve Yazıkışla47

gibi

mezralar bazı toplulukların kıĢlak yeri olarak karĢımıza ccedilıkmaktadır Ccedilalman48

ile Tokluağılı 49

ve

Goumlynuumlk50

mezraları hayvan barınaklarıyla ilgili isimlerdir Tamubağı Dutlubağ Ccedilelebağı Ccediliftlik Bağluca isimleri ile anılan yerler arazinin iĢleniĢ biccedilimine oumlrnektir Kuumlrduumlk

51 dibi arazinin

durumuyla ilgili bir yer adı iken Soumlkuumlluuml 52

mezrası ve Sultan Sekuumlsuuml53

koumlyuuml yuumlksek yerlerdeki

duumlzluumlklere iĢaret etmektedir Yoncalık ve Kırlar isimleri buumlyuumlk oumllccediluumlde hayvanların otlatıldığı alanları ifade etmektedir

Tablo 20 Arazinin KullanılıĢ Biccedilimine Goumlre Verilen Adlar YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakıĢla mz Huumlseyinabad Kırlar ky Zile

Bağluca ky Zile Kırlar mz MeĢhedabad

Bağluca mh Zile KıĢlacıkkaya mz Huumlseyinabad

Bahccedile mz Karahisar-ı BehramĢah KızılcakıĢla mz Huumlseyinabad

Bahccedilecuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Kuumlccediluumlkccediliflik mz MeĢhedabad

Ccedilalman mz Huumlseyinabad Kuumlrduumlkdibi mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccedilelebibağı mz Huumlseyinabad Soumlkuumlluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Karahisar-ı BehramĢah Sultan Sekuumlsuuml ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky MeĢhedabad Sultan Sekuumlsuuml-i Ulya ky Karahisar-ı BehramĢah

Ccediliflik ky Halka-i Hass Tamubağı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Zile Tokluağılı mz Huumlseyinabad

Ccediliflik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yaylak mz KuĢtaĢ

Dutlubağ mz Huumlseyinabad YazıkıĢla mz Huumlseyinabad

Goumlynuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah Yoncalık ky Halka-i Hass

Hass mz Karahisar-ı BehramĢah

l Ccedilevredeki Yapılarla Ġlgili Yer Adları Ccedilevredeki yapılar da yer adlarının

belirlenmesinde etkileyici bir role sahiptir Adı ccedileĢitli yapılardan verilmiĢ Zile‟de toplam 41 yer adı

tespit edilmiĢtir Ağcakale Bağdadhisarı Balccedilıkhisar Hisarcık Hisaroumlzuuml Kale Kalecikkaya Karahisar Koccedilhisar isimleri savunma amaccedillı yapıların birer goumlruumlntuumlsuumlduumlr Hangah

54 Kızılkuumlnbed

47 Yazı ldquoduumlz yer ova kırrdquo yerleri tasvir etmek iccedilin kullanılan bir soumlzcuumlktuumlr Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 48 Ccedilalman ldquouumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağılrdquodır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 49 Toklu bir yaĢında erkek koyundur Tarama Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(15012012) 50 Goumlynuumlk uumlstuuml accedilık ccedilalılarla ve taĢlarla ccedilevrilmiĢ ağıldır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) Bu adı taĢıyan bir de Ekrad taifesi bulunmaktadır Niğbolu ġumnu‟da ve BeyĢehri Kıreli

kazasında izlerine rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 83 51 Kuumlrduumlk Kuytu yerlere toplanmıĢ kar ya da kum yığınıdır Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdk terimgovtrbts(22012012) 52 Soumlkuuml Ormandan ya da meradan accedilılan tarladır Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(15012012) 53 Seki ldquoToprak uumlstuumlndeki yuumlkseklik doğal set ormanlık kayalık ya da dağ baĢındaki duumlzluumlk tarla ve bahccedilelerdeki basamak biccediliminde duumlzluumlkler yer arsa tarla meyilli su tutmayan yerrdquo anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdk terimgovtrbts(22012012) 54 Tekke manasında Farsccedila koumlkenli bir kelimedir Pakalın MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I

III Baskı MEB Yayınları Ankara s 730

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 17: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 105

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Meşhed55

Zaviye ve Mescid isimleri ise dini yapıların birer ifadesidir Bu accedilılardan ele alındığında

Zile kazası yer isimlerinde tercih edilen yapı isimlerinin buumlyuumlk bir ccediloğunluğunu savunma ve dini amaccedillı binaların oluĢturduğu soumlylenebilir Huumlseyinabad‟daki Gerdekkaya ise Eskiccedilağlardan kalan

oda Ģeklinde bir mezardan adını almıĢtır (Koccedil 2001 88) Tablo 21 Yapı Adları

YerleĢim Birimi Nahiyesi YerleĢim Birimi Nahiyesi

Ağccedilakale Halka-i Hass Karahisar-ı BehramĢah kalesi Karahisar-ı BehramĢah

Aksaray ky Zile Zile Karahisar-ı BehramĢah kıĢlağı Karahisar-ı BehramĢah

Alacakilise mz Karahisar-ı BehramĢah Kervansaray mz Huumlseyinabad

Alacamescid mh Zile Kızılkuumlnbed nh Kızılkuumlnbed

Alakilise ky Huumlseyinabad Kilise ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

AĢurkıĢlası mz Karahisar-ı BehramĢah Kilisekaya mz Huumlseyinabad

Avansaray mz Huumlseyinabad Kilisekoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Bağdadhisarı ky Zile Koccedilhisar ky Huumlseyinabad

Balccedilıkhisar ky Zile Mescid-i Sakayan mh Zile

Balccedilıkhisarı ky Huumlseyinabad Mescid-i Zaviye Mh Zile

Bezirhane mz Huumlseyinabad MeĢhed mz Karahisar-ı BehramĢah

Cami mh Zile MeĢhedabad nh MeĢhedabad

Gerdekkaya ky Huumlseyinabad Minare Mh Zile

Hacıhasan Mescidi mh Zile Oluğuuzun ky Karahisar-ı BehramĢah

Hangah oumlyuumlğuuml mz Karahisar-ı BehramĢah Pirkoumlpruuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisarcık ky MeĢhedabad Salma mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hisarcık mz Yeni Muumlsluumlman Saraycık mz Karahisar-ı BehramĢah

Hisaroumlzuuml ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Saraypınar mz Huumlseyinabad

Kale Mh Zile Sarufakiholuğu mz Huumlseyinabad

Kalecikkaya mz Huumlseyinabad Ulupınar mh Zile

Karahisar mz Karahisar-ı BehramĢah

Salma56

uumlccedil tarafı toprakla ccedilevrili bir ağılı yani bir hayvan barınağını ccedilağrıĢtırırken Bezirhane

57 yağ uumlretimi ya da alıĢveriĢi yapılan bir mekanı Avansaray

58 eyvan kelimesinden

bozma bir ismi Saru Fakih Oluğu59

ise su ile ilgili bir yapıyı anımsatmaktadır

312 Bitkilerle Ġlgili Yer Adları

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıldaki yer adlarına bakıldığında ağaccedil isimlerinin de yer adlarına esin

kaynağı oluĢturduğu anlaĢılmaktadır Ağaccedilları meyve verenler ve meyvesiz olanlar Ģeklinde iki alt

kategoride değerlendimek muumlmkuumlnduumlr Meyve veren ağaccedillar 6 yerleĢim biriminin isminde oumlne ccedilıkmaktadır Bu yerleĢim yerlerinin birinde Ġğde 4‟uumlnde koz (ceviz) ve 1‟inde erik ağacı ismi

tercih edilmiĢtir

55ldquoġehitlikrdquo anlamında bir kelimedir Bk Devellioğlu F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara s 731 56 ldquoBirkaccedil evlek asma bağı ya da guumll bahccedilesi tarlada ekin ekmek iccedilin ayrılan toprak parccedilası uumlstuuml ve uumlccedil tarafı kapalı ağılrdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(25012012) 57Bezir Yağ Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts (25012012) 58 Avan ldquoDevlet memururdquo anlamında bir kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml eyvanrdquo Oumlzellikle Guumlney-doğu Anadolu evlerinde avluya bakan oumlnuuml accedilık uumlstuuml kapalı yuumlksekccedile doumlĢemesi olan ortasında bir de kuumlccediluumlk havuzu bulunan oturma yerirdquodir Guumlzel SanatlarTerimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 59 Oluk ldquoHayvanların yem yedikleri su iccediltikleri taĢ ya da ağaccediltan oyulmuĢ yalak iccedilinde uumlzuumlm ezilen ccedilam ağacından oyulmuĢ tekne sepicilerin iccedilinde derileri yıkadıkları ağaccedil teknerdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) ldquoEvlad-ı Saru Fakihrdquo adıyla Youmlruumlkan taifesinden Kayseriyye sancağında bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 361 Ayrıca Saru fakih ya da fakihli fakılı biccedilimlerinde anılan Adana

MaraĢ civarında konargoumlccediler Tuumlrkmen youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s653

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 18: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

106 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 22 Meyve Veren Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġde ky 60

Zile Kozludere ky MeĢhedabad

Kozca mz Huumlseyinabad Kozlukaya mz MeĢhedabad

Kozcuğaz mz Karahisar-ı BehramĢah Oyumerik61

mz KuĢtaĢ

Meyve veren ağaccedillara oranla meyvesiz ağaccedillar yer isimlerinde daha sık kullanılmıĢtır Bunlar iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavak ccediloğunluğu teĢkil etmektedir Bu durum boumllgenin bitki oumlrtuumlsuuml

iccedilerisinde soumlğuumlt ve kavağın oumlnemli bir paya sahip olduğunu ortaya koyduğu gibi insanların acircdeta

soumlğuumlt ve kavak ağacı gibi sulak yerleri tercih ettiğini de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Tablo 23 Meyvesiz Ağaccedilların Adını TaĢıyan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilortu62

mz Kızılkuumlnbed Sidreluuml mz 63

Huumlseyinabad

Dikmesoumlğuumlt ky Halka-i Hass Soumlğuumltoumlzuuml ky Yenimuumlsluumlman

Divankavağı mz Huumlseyinabad Soumlğuumltoumlzuuml ky Huumlseyinabad

DuumlĢuumlkkavak mz Karahisar-ı BehramĢah Soumlğuumltoumlzuuml mz (4) Huumlseyinabad

Karaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultankavağı mz Huumlseyinabad

Karakızkavağı Huumlseyinabad Uumlccedilağaccedil ky Halka-i Hass

Kavacık mz64

MeĢhedabad Uumlccedilkabaağaccedil mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavak ky Karahisar-ı BehramĢah Uumlccedilkaraağaccedil 65

mz Karahisar-ı BehramĢah

Kavakağacı mz Huumlseyinabad Yalnuzağaccedil ky Zile

Kavakoumlzuuml mz Huumlseyinabad Yatankavağı ky Huumlseyinabad

Oumlzikavağı ky Acacı ve Oumlzi Kavağı

Az da olsa Zile yer adlarında meyve oumlğesi de kullanılabilmiĢtir Zile merkezde Ccedilekle66

ile

Payami67

mezraları adlarını meyvelerden almıĢ olmalıdır Sebze isimleri ise KuĢtaĢ‟taki Tomara ile

Huumlseyinabad‟daki Kabakkavsuvan mezralarının isimlerinde tercih edilmiĢtir Tomara68

pazıya benzer sapları piĢirilerek yenen kendi kendine yetiĢen bir ccedileĢit bitkidir Zile‟de tahıllar ve

baklagillerden verilen yer adları da bulunmaktadır Bunlar Huumlseyinabad‟daki Sarukamış

Kamışccedilık69

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Şolan ve Evik70

ile Zevar71

mezralarıdır

Adını farklı ccediliccedilek tuumlrlerinden alan yerleĢim yerlerinin sayısı 5 tane olup 2‟si daha ziyade

yabani ccediliccedileklerden kaynaklanan yer adlarına oumlrnek oluĢturmaktadır Bunlar Zile‟deki Minahoş ve

Karahisar-ı BehramĢah‟taki KarĢu Menekşeluuml mezralarıdır Acacı ve Oumlzi Kavağı‟nda ve Karahisar-ı BehramĢah‟da Guumllluumlk mezraları ile Huumlseyinabad‟daki Guumlloumlzuuml mezraları isimleri bir suumls ccediliccedileği

diyebileceğimiz guumllden tuumlretilmiĢtir

60ldquo Ġğde ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 61 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Tarama

Soumlzluumlğuuml 1971 httptdkterimgovtrbts(22012012) 62 ldquoYabani ardıccedil ağacırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 63 ldquoCennetteki son ağaccedilrdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 64 79 numaralı defterde karye olarak geccedilmektedir Koumlyuumln adı 17 yuumlzyılda koumlyde tuumlrbesi ve zaviyesi bulunan ġeyh Eyluumlk‟ten dolayı ġeyheyluumlk Ģeklinde değiĢmiĢ 1981 yılında ise bu isim yerine YeĢilce adı kullanılmaya baĢlanmıĢtır 65 ldquoAğaccedil veya fidan ocağı bu ocağa dikilen bitki iccediline baĢka bir Ģey sığacak buumlyuumlkluumlkte olan delik veya yuumlzrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(22012012) 66 Ccedilekle ccedilağla kelimesinin halk dilindeki Ģeklidir ve ldquoolmamıĢ meyverdquodir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml

httptdkterimgovtrbts(22012012) 67 Payam ldquoBademrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 68 Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(22012012) 69 ldquoBuğdaygillerden sulak nemli yerlerde yetiĢen boğumlu sert goumlvdesi olan bitkilerrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(28012012) 70 ldquoBir ccedileĢit buğdayrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 71 ldquoHayvanlara yedirilmek iccedilin hazırlanan tahıl kırması iri oumlğuumltuumllmuumlĢ un tazırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoCcedilorum Alaca‟da iri bulgur iccedilin kullanılan bir tabirrdquo Zanaat Terimleri Soumlzluumlğuuml 1976 httptdkterim

govtrbts(28012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 19: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 107

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

CcedileĢitli bitki parccedilaları da (dal budak ccedilubuk) yer adlarının verilmesinde belirleyici

olabilmektedir Zile kazasında bu Ģeklide bitki parccedilalarından adını alan iki yerleĢim birimi tespit edilebilmiĢtir Bunlar MeĢhedabad‟daki Ccedilubuk ve Huumlseyinabad‟daki Yapracık mezralarıdır Bitki

ve bitki parccedilaları dıĢında yerleĢim birimlerinin kurulduğu yerlerdeki bitki oumlruumltuumlsuuml de yer adlarına

ilham verebilmektedir Zile kazasında 10 yerleĢim biriminin adı bitki oumlruumltuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran

oumlzelliklerden verilmiĢtir

Tablo 24 Bitki Oumlrtuumlsuumlnuuml CcedilağrıĢtıran Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ccedilakırccedilal72

mz Yenimuumlsluumlman Karagevenlik mz Huumlseyinabad

Ccedilamluca mz Karahisar-ı BehramĢah Korucuk mz Zile

Ccedilomruk mz Zile Odunluk mz Huumlseyinabad

Dikmen73

nma‟a Hamrik mz Karahisar-ı BehramĢah Pervazlık mz74

Huumlseyinabad

Bericcedilayır mz Huumlseyinabad Sazlı mz Karahisar-ı BehramĢah

313 Hayvanlarla Ġlgili Yer Adları

Zile‟de adını hayvanlardan alan 23 yer adı tespit edilmiĢtir Bunlardan 6‟sı yabani hayvan

isimleridir Zile‟deki Donuzlu75

koumlyuuml ve Kurtamaz mezrası Acacı ve Oumlzikavağı‟ndaki Başkurd ve Kurdbaşı mezrası Halka-i Hass‟daki Dilkuumller mezrası Karacahisar-ı BehramĢah‟daki Tekir

76

Meşhedi mezrası adları bu yolla verilmiĢtir

Huumlseyinabad‟daki Suumlluumlnluumlce mezrası77

Karahisar-ı BehramĢah‟taki Suumlluumln ile KuĢtaĢ‟taki

Yapalak78

mezrası ve yine KuĢtaĢ‟taki Yapalak koumlyuuml isimlerini yırtıcı kuĢlardan almıĢlardır Zile Guumlvercinlik koumlyuuml ve Ağcakuş mezrası ise adlarını evcil nitelikli kuĢlardan almıĢtır

Kazada evcil hayvanlardan adını alan yerleĢim yerleri ise Zile Koşaatlu mezrası Acacı ve

Oumlzikavağı Hıcıp79

koumlyuuml Yenimuumlsluumlman Taylu80

mezrası Huumlseyinabad Koyunluyusufoumlzuuml ve Guumlduumll

81 mezrası MeĢhedabad Karı ve Dorualanı

82 mezrasıdır Halka-i Hass‟taki Petek

83 karyesi ise

arıcılıkla ilgili bir uumlretim aracından adını almıĢtır

72 Ccedilal ldquoTaĢlık yer ccedilıplak tepe kireccedilli toprak ormanlık fundalık sulu duumlz ova maki ile oumlrtuumlluuml engebeli alan Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml Ccedilakır ldquoMavi hareli elardquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgov trbts(28012012) 73 Dikmen ldquoKoni biccediliminde sivri tepe dağların en yuumlksek yeri yayla dik arazideki orman dikilerek meydana gelen ağaccedillıkrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 74 Pervazlı adıya Youmlruumlkan taifesinden Bozok ve MaraĢ‟ta bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 627 75 Diyarbekir eyaleti Mardin kazasında Youmlruumlkan taifesinden cemaat Tuumlrkay age s 335 76 ldquoPostu siyah ccedilizgili ve benekli kuumll renkli kedirdquo Kişi Adları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(28012012) 77 ldquoSuumlluumlngillerden kuyruğu ccedilok uzun eti yenilen bir kuĢrdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk ldquoBuzağırdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml ldquoTavuksular (Galliformes) takımının suumlluumlnguumller (Phasianidae) familyasından 80 cm kadar uzunlukta Avrupadan Kafkasyaya kadar olan boumllgede yaĢayan bir tuumlrrdquo Biyoloji Terimleri Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 78 ldquoBir tuumlr baykuĢrdquo Tarama Soumlzluumlğuuml 1972 httptdkterimgovtrbts(29012012) 79ldquo Koyunrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 80 ldquoUumlccedil yaĢına kadar olan at yavrusurdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 81 ldquoKedi yavrusu kuyruksuz kuyruğu kesik hayvan kısa bodur geliĢmemiĢrdquo ldquoSaccedilta ve fırında piĢirilen mısır ya da buğday unundan yapılan ekmek ekmek somunurdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s383 Guumlduumllluuml diye de ifade edilmektedir 82 ldquoGoumlvdesi kızıl ayakları ve yelesi koyu renkli olan yağız (at) kızıl (at donu) Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts(29012012) 83 Eğer bey ise Boynuyoğun aĢiretinde boumlyle bir cemaat adı var Buumlyuumlk olasılıkla boya dayalı bir yerleĢim adı da olabilir

Tuumlrkay age s 234

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 20: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

108 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 25Adında Hayvanlarla Ġlgili Ġbareler Bulunan Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AğcakuĢ mz Zile Kurtamaz mz Zile

BaĢkurd mz Acacı ve Oumlzi Kavağı KuĢtaĢ Nh KuĢtaĢ

Dilkuumller mz Halka-i Hass Petek ky Halka-i Hass

Donuzlu ky Zile Suumlluumln mz Karahisar-ı BehramĢah

Guumlduumll mz Huumlseyinabad Suumlluumlnluumlce mz Huumlseyinabad

Guumlvercinlik ky Zile TankuĢ ky Kızılkuumlnbed

Hıcıp ky Acacı ve Oumlzi Kavağı Taylu mz Yenimuumlsluumlman

Karı ve Dorualanı mz MeĢhedabad TekirmeĢhedi mz Karahisar-ı BehramĢah

Kırım mz Huumlseyinabad UumlccediltaĢ Nh KuĢtaĢ

KoĢaatlu mz Zile Yapalak ky KuĢtaĢ

KurdbaĢı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Yapalak mz (2) KuĢtaĢ

32Ġnsanlara ve Toplumlara Dayanan Adlar

Zile‟de 15 ve 16 yuumlzyıllara ait yer adları iccedilerisinde insana dair oumlzellikler oumlnemli bir yer

tutmaktadır Ġnsanın beslenme kuumlltuumlruumlnden oumlzuumlr durumuna kadar birccedilok oumlzellik bu isimlerde hayat

bulmaktadır Oumlte taraftan isimler de oumlne ccedilıkan bir oumlzellikte tarihicirc Ģahsiyetleri ve cemaatleri iccedilinde

fazlasıyla barındırmasıdır Oumlrneğin Ģahıs isimleri acircdeta tarihicirc bir geccedilit toumlreni gibidir DaniĢmend-i BahĢayiĢ DaniĢmendlileri Keykavus Selccedilukluları Cengizhan Moğolları Temuumlrhan Timurluları

anımsatan isimler olup bu geccedilit toumlreninde tarihe tanıklık etmemizde buumlyuumlk rolleri vardır

321Fiziksel YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

a Yiyecekler ve Ġccedileceklerden Verilen Yer Adları Zile‟de iccedileceklerden adını alan

herhangi bir yerleĢim birimine tesaduumlf edilmemiĢtir Ancak değiĢik yiyeceklerden adını alan 7

yerleĢim birimine rastlanmıĢtır Acacı ve Oumlzi Kavağı Keşlik84

ve Dumi mezrası iccedilerisindeki keĢ kelimesi peynire iĢaret ederken dum kelimesi ise sulu gıdalarla ilgilidir Bazlambaccedil

85 koumlyuuml ve

Ccediloumlrek mezrası isimleri ise youmlreye oumlzguuml unlu gıda mamullerinden adını almıĢtır Kozlar mezrası ise

bir yandan bir cemaat adını ccedilağrıĢtırırken bir yandan da cevize iĢaret etmektedir Tablo 26 Yiyecek ve Ġccedileceklere Dayalı Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Bazlambaccedil ky Kızılkuumlnbed Kavurga mz Huumlseyinabad

Ccediloumlrek mz Kızılkuumlnbed KeĢlik mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Dumi mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kozlar mz MeĢhedabad

Dumi mz KuĢtaĢ

bCcedileĢitli EĢyalardan Adını Alan YerleĢim Birimleri Zile‟de değiĢik tuumlrde guumlndelik

eĢyalardan ismini alan 14 yerleĢim birimi tespit edilmiĢtir Su konacak kaplardan ismini alan tek

yerleĢim birimi Huumlseyinabad‟daki Guumlğuumlm mezrasıdır MeĢhedabad‟daki Kuumlpluumlce ile Huumlseyinabad‟daki Boduccedil mezrası ve Kapaklu koumlylerinin isimlerinde ise mutfak levazımatlarının

isimleri kullanılmıĢtır CcedileĢitli aletler ve takımlardan adını alan 10 yer ismi okunmuĢtur Zile

Palani86

koumlyuuml Sacayak mezrası ve Yaba koumlyuuml Huumlseyinabad Sokucak mezrası (2) Ağcasoku

mezrası Yeni Muumlsluumlman Kopaccedil87

koumlyuuml Karahisar-ı BehramĢah Borulu ve Karasoku 88

mezraları

84 ldquoYağı alınmıĢ yoğurttan ya da suumltten yapılan peynirrdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzşuumlğuuml httptdkterimgov trbts(29012012) 85 ldquoMısır arpa darı ve buğday unlarından yapılan mayalı mayasız yağlı yağsız Ģekerli Ģekersiz ince ve kalın piĢirilen saccedil ekmeğirdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 86 Bozok‟ta ve Malatya sancaklarında Balanlı-Balanlu diye bir cemaat adı var Tuumlrkay age s 223 87 ldquoĠnce ve dar ağızlı bir ccedileĢit ccedilapardquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) 88 ldquoTahıl doumlvmeye yarayan buumlyuumlk taĢ dibek dibekte havanda doumlvme iĢini yapan tokmakrdquoTuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları

Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 21: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 109

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KuĢtaĢ Yaba mezrası Kesici aletlerden adını alan tek yerleĢim birimi ise Huumlseyinabad‟daki

Balccedilak89

mezrasıdır Tablo 27Adını EĢya ve Aletlerden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ağcasoku mz Huumlseyinabad Kopaccedil ky Yenimuumlsluumlman

Balccedilak mz Huumlseyinabad Kuumlpluumlce mz MeĢhedabad

Boduccedil mz Huumlseyinabad Palani ky Zile

Borulu mz Karahisar-ı BehramĢah Sacayak mz Zile

Guumlğuumlm mz Huumlseyinabad Sokucak (2) mz Huumlseyinabad

Kapaklu ky Huumlseyinabad Yaba ky Zile

Karasoku mz Karahisar-ı BehramĢah Yaba mz KuĢtaĢ

cSavaĢ ve Askerlikle Ġle Ġlgili Yer Adları Zile yer adları iccedilerisinde savaĢ ve askerliğie dair isimler de bulunmuĢtur Bunların sayısı 4 tane olup 1‟si Zile‟de diğer 3‟uuml ise Huumlseyinabad

Nahiyesi‟ndedir Tablo 28 SavaĢ ve Askerlikle Ġlgili Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġsadoğancı90

ky Huumlseyinabad Muumlhimmatini mz Huumlseyinabad

Mescid-i Sakayan mh Zile Sakalar mz Huumlseyinabad

dGiyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları Tuumlrklerin Zile‟de verdikleri

yerleĢim adları iccedilerisinde giyim eĢyaları ve kumaĢ maddelerine de rastlanmıĢtır Huumlseyinabad‟daki Edikoumlyuumlk mezrası adı ayak giyiminde tercih edilen edikle ilgilidir KumaĢ maddeleri ile ilintili

olarak Acacı ve Oumlzikavağı Oltan91

ve Oltankoumly mezrası isimleri dikkat ccedilekmektedir

Huumlseyinabad‟daki Hırka-i92

Buumlzuumlrk ve Hırka-i Kuumlccediluumlk koumlyleri Kuşak mezrası Karahisar-ı BehramĢah‟taki Kabluyuumln ve Kuşakoumlyuumlk mezraları Zile‟deki Yuumlnluuml koumlyuuml yuumln ve yuumlnluuml dokumalara

ccedilağrıĢım yapmaktadır Tablo 29 Giyim EĢyaları ve KumaĢ Maddeleri ile Ġlgili Yer Adları YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Edikoumlyuumlk mz Huumlseyinabad KuĢak mz Huumlseyinabad

Hırka-i Buumlzuumlrk ky Huumlseyinabad KuĢakluoumlyuumlk mz Karahisar-ı BehramĢah

Hırka-i Kuumlccediluumlk ky Huumlseyinabad Oltan mz (2) Acacı ve Oumlzikavağı

Kabluyuumln mz Karahisar-ı BehramĢah Yuumlnluuml ky Zile

e Adını Yapı Kısımlarından Alan Yer Adları Zile‟de farklı mimari yapıların tuumlmuumlnuuml değil de bir boumlluumlmuumlnuuml iccedileren yer adlarıda bulunmaktadır Bunlar 7 adet olup aĢağıda Tablo 30‟da

goumlsterilmiĢtir

89ldquoKabza kabzanın demir siperirdquo Buumlyuumlk Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtr bts (29012012) 90 ldquoHassa kuĢbazları denilen timarlı avcılardan bir takımın adırdquo Tarih Terimleri Soumlzluumlğuuml 1974 httptdkterim govtrbts(29012012) 91 OltanrdquoKesilip dikilmeye hazırlanmıĢ yemeni eskiyen yemeni ayakkabı altına vurulan penccedile mest ve yemeni yuumlzuumlnuuml koumlseleye tutturmak iccedilin yapılan iri dikiĢ ccedilarığın iccediline konulan bez ya da deri parccedilası ccedilarık ipi Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(30012012) 92 Koumlyuumln adının Hırka-i Kebir olduğu ve Hırka Baba tepesi eteğinde kurulmasından aldığı bilinmektedir Koumlyuumln isminin anlatılan efsanesi Huumlseyin adında bir Velinin hırkasının bu boumllgede olması ve Hırka Baba tepesine bu isim

verilmesinden gelir httpwwwbuyukhirkacomsbindex phpbeldemizhtml (21012012)

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 22: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

110 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 30 Adını Yapı Kısımlarından Alan YerleĢim Birimleri YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahurcuk ky Halka-i Hass TaĢağıl mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Ayvancık mz Huumlseyinabad Tonus mz Halka-i Hass

Goumlkccedileminare mz Karahisar-ı BehramĢah Manar mz Karahisar-ı BehramĢah

Minare mh Zile

322 Duygusal YaĢayıĢ Ġle Ġlgili Adlar

Zile yer adları iccedilerisinde doğrudan insan duygularını iccedilinde taĢıyan iki yer adı tespit

edilmiĢtir Bunlar Acacı ve Oumlzi Kavağı‟ndaki Ġmrek93

ile Karahisar-ı BehramĢah‟taki Sevguumlluuml

mezralarıdır Aile bireyleri ile ilgili yer adları daha ccedilok akrabalık iliĢkilerini iccedileren tuumlrden olup

Zile‟de bu Ģekilde 12 yerleĢim adı bulunmaktadır Bunlardan yalnız ikisi eĢ anlamında karı kelimesini iccedilerirken diğer 10 tanesi veled zade ya da oğlan biccediliminde daha ccedilok erkek evladı iccedileren

isimlerdir Tablo 31 Adını Akrabalık Tuumlrlerinden Alan YerleĢim Birimleri

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ayveledi Karahisar-ı BehramĢah Ġlyasoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Bekleroğlanı Kızılkuumlnbed Karıbasan mz Huumlseyinabad

Caferoğlanı mz Huumlseyinabad Karukoumly mz Karahisar-ı BehramĢah

Doğanoğlanı mz Kızılkuumlnbed Mesudoğlanı mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hacızade mz Karahisar-ı BehramĢah Recepoğlu mz Huumlseyinabad

Ġlyasoğlanı ky Halka-i Hass Veledikkoumly mz Huumlseyinabad

Zile‟de dine iliĢkin birtakım oumlzellikler iccedileren yer adları da tespit edilmiĢtir Bunların sayısı

23 tanedir Bu isimler iccedilerisinde hacı fakih Ģeyh abdal gibi unvanlar dıĢında kul iman ve uumlmmet

kelimelerini iccedileren dine dair kavramlar da bulunmaktadır PirakbaĢ ismi ise daha ccedilok mezhepsel bir ccedilağrıĢım yapmaktadır Doğrudan Ġslam dinini ccedilağrıĢtıran isimler yanında youmlrenin eski ev

sahiplerini ifade eden kacircfir ismi de yer adları iccedilerisinde değiĢik kelimelerle beraber tercih

edilmiĢtir Tablo 32Din ile Ġlgili Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Alaeddinhacı mz Huumlseyinabad Kuldan mz Karahisar-ı BehramĢah

Aykutfakihviranı mz Huumlseyinabad Kuldan mz MeĢhedabad

Azadkul mz Acacı ve Oumlzikavağı Muumlslimoumlyuumlk mz Huumlseyinabad

Bekirabdal mz Huumlseyinabad PirakbaĢ mz Huumlseyinabad

Ccedilokccedilakul mz Zile Saruhacı mz Huumlseyinabad

Ġman ky Halka-i Hass ġeyh ky Acacı ve Oumlzikavağı

Ġnekulu mz Huumlseyinabad ġeyh mz Huumlseyinabad

Ġsa Fakılu mz Huumlseyinabad ġeyhkoumly mz Acacı ve Oumlzikavağı

Kacircfir ky Yenimuumlsluumlman ġeyhkulu mh Zile

Kafirviranı ky Zile Uumlmmet mz MeĢhedabad

Karapiri ky Karahisar-ı BehramĢah Yenimuumlsluumlman nh Yenimuumlsluumlman

Koumlhnebaba mz Huumlseyinabad

323 KiĢilerin Varlıkları Ġle Ġlgili Yer Adları

Yeni bir koumly veya kasabanın kuruluĢunda oraya yeni bir ad aramaya hacet kalmaksızın

yerleĢen topluluğun adı verilir Nitekim Anadolu bunun muumlkemmel oumlrnekleriyle doludur Bu isimler bize aynı adı taĢıyan boy aĢiret cemaat gibi grupların nasıl bir yayılma goumlsterdiklerini de

anlatır Doğu veya Guumlneydoğu Anadolu‟daki bir koumly adının Rumeli topraklarında da olması bu

dağınık yayılmanın guumlzel bir oumlrneğidir (Kuumltuumlkoğlu 1991 15)

93 ldquoSeven duumlĢkuumlnrdquo anlamlarına gelen bir Tuumlrkccedile kelimedir Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterim

govtrbts(29012012)

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 23: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 111

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

a Vuumlcut Kısımları Ġccedileren Yer Adları Vuumlcut kısımlarını iccedileren 5 isimden biri kol biri

baĢ biri karın ve son ikisi taban gibi insan uzuvlarını iccedilerisinde barındırmaktadır Tablo 33 Vuumlcut Kısımlarına Dayalı Yer Adlar

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

AbagolEbegol mz Huumlseyinabad Tabana (Dabana) ky Halka-i Hass

DeluumlbaĢ mz Huumlseyinabad TabanıyavaĢ mz Huumlseyinabad

Karnıkara mz (2) Huumlseyinabad

Uzuvlar dıĢında insan vuumlcudunda ortaya ccedilıkan tuumlyler de yer adları iccedilerisinde kendine yer

bulabilmiĢtir Bunların sayısı 3 olup Halka-i Hass‟daki Koumlsemelik mezrası yuumlzuumln tuumlysuumlzluumlğuumlyle ilgilidir Huumlseyinabad‟daki Gılman

94 mezrası ve Perccedilem koumlyuuml

95 adları ise doğrudan insan

vuumlcudundaki tuumlylerle ilgili yer adları arasında değerlendirilebilir

b Ruumltbeler (Unvanlar) Mevkiler Ġccedileren Yer Adları Tuumlrkler yer adları verirken

ruumltbeler unvanlar ve kiĢilerin mevkilerinden de yararlanabilmiĢtir Zile kazasında 18 yer adı bu ccedileĢit bir yaklaĢımla verilmiĢtir Gazi unvanı 3 diğin (tigin) unvanı 5 kadı goumlrevi 1 emir unvanı 1

bey 2 sultan 3 melik 2 yerleĢim biriminde isim olarak kullanılmıĢtır Ladıcık ise buumlyuumlk olasılıkla

Hellenistik doumlnemden gelen ve Pontus devletinde kral ailesinden birccedilok kraliccedile ve prensesin taĢıdığı bir unvan olarak oumltekilerden farklı bir yere oturtulabilir

Tablo 34 Ruumltbeler Unvanlar Mevkiler Ġccedileren Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Arslangazi ky MeĢhedabad Karagazi mz Zile

Baydiğin mz Acacı ve Oumlzikavağı Maturabey mz Karahisar-ı BehramĢah

Baydiğin ky Zile Ladıcık ky96

Halka-i Hass

Beyyurdu mz Huumlseyinabad OsmanpaĢa ky Huumlseyinabad

Emirsaraccedil mz Karahisar-ı BehramĢah Sultaneymirce97

emz Huumlseyinabad

Gazikoumly maa Ermenid mz Kızılkuumlnbed Sultanmehmed mz Huumlseyinabad

KadıĢehri ky Acacı ve Oumlzikavağı Taht-ı melik mz Huumlseyinabad

Karadiğin mz (3) Huumlseyinabad Uzunmelik mz Huumlseyinabad

c Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları Ġnsanı ilgilendiren değiĢik

sıfat ve eylemlerden adını alan Zile kazasında toplam 13 yer adı bulunmuĢtur Bunlardan Ağrık98

mz adı bir hastalık durumuna DoymuĢ ihtiyaccedilların giderilmesine Gederik99

gitmek eylemine

Uumlzmuumlş100

uumlzuumllme eylemine Yararlık faydalı olma haline dayalı isimler gibi goumlzuumlkmektedir

94 ldquoKabarık saccedillı kimserdquo Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml httptdkterimgovtrbts(29012012) Gılmanlar Gılmanlı adına Kuumltahya sancağı Dağardı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 374 95ldquoBaĢlarını tıraĢ edenlerin tepede bıraktıkları saccedil tutamırdquo Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk httptdkterimgovtrbts (29012012) Perccedilemli adıyla iccedilel sancağı Anamur kazasında youmlruumlkandan bir cemaat var Tuumlrkay age s 626 96 Ladıcık Lacircdik kelimesinden geliyor olabilir Hellenistik ccedilağda oumlzellikle Selevkoslarda ve Pontus devletinin kral ailesinde birccedilok kraliccedilenin ve prensesin taĢıdığı bir isim olan Laodikeia‟dan bozma bir kelime Pontus boumllgesinde Amasya‟ya ve Tokat iline bağlı Niksar ilccedilesinde birer Lacircdik var Bk Umar age s 505Zile‟deki Ladıcık adı da bu

adlarla aynı olmalıdır 97 Mezraya adını veren Sultan Eymirce‟nin hayatı hakkında fazla bir bilgi bulunmamaktadır Emirci veya Emirce Sultan‟a ait menakıbnamede Emir-i Ccedilin Osman olarak bilinir Sultan Eymirce zaviyesi ile ilgili Bk Kapusuzoğlu S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Ankara s 67-80 98 ldquoAğrılı ağrıyanrdquo anlamında bir kelimedir Tarama Soumlzluumlğuuml 1967 httptdkterimgovtrbts(29012012) 99 Geder bağ ccedilubuklarını ccedilelikleme merkep alın yazısı ccediluval keder ve kader anlamlarında da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 100 Uumlz ova duumlzluumlk anlamlarında da kullanılan bir kelimedir httptdkterimgovtrbts (19022013)

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 24: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

112 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo35 Ġnsanı Ġlgilendiren Sıfatlar ve Eylemler Ġccedileren Yer Adları

d Mesleklerden

Verilen Yer Adları Zile‟de

resmi goumlrevler ve ccedileĢitli esnaf gruplarından kaynaklanan yer adları da vardır Bunların sayısı 5 olup incuumlger ve kalaycı isimleri

zanaat kollarına iĢaret ederken kethuumlda muhtesib ve yazıcı ise resmi goumlrev ya da goumlrevlilere iliĢkin

verilmiĢ yer adları olarak duumlĢuumlnuumllebilir Tablo 36 Mesleklerden Verilen Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ġncuumlger mz Karahisar-ı BehramĢah Sarukalaycı mz Huumlseyinabad

Kethuumlda mh Zile Yazıcı mh Zile

Muhtesib ky Karahisar-ı BehramĢah

e Ġnsan (kiĢi) Adı Verilen YerleĢim Birimleri Adını doğrudan kiĢi adlarından alan 22 yerleĢim birimi bulunmaktadır Bunlardan yalnız 1‟i Ermeni ismi olup bu koumlyuumln bir diğer adı da

Killikrsquotir Bunların dıĢındaki isimlerin oumlnemli bir kısmı Arapccedila Farsccedila ve Ġbraniceden fonetiği

değiĢtirilerek Tuumlrkccedileye geccedilmiĢ isimlerdir Tablo 37 Ġnsan (kiĢi) Adları Ġccedileren Yer Adları

YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Ahmed ky KuĢtaĢ Mesud Ġğlal mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Battal mz Huumlseyinabad Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Baydar mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Musa mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

Hamzacık ky Zile Musa mz KuĢtaĢ

Hasan ky Yenimuumlsluumlman Okar mz101

Huumlseyinabad

Keykavus mz Huumlseyinabad Oumlğetccedile ky102

Karahisar-ı BehramĢah

Mahmud ky KuĢtaĢ Sarumusa mz KuĢtaĢ

Hasan mz (2) Huumlseyinabad Sergis ky (nam-ı diğer Killik)103

Huumlseyinabad

Huumlseyin mz (2) Huumlseyinabad Tuğrul mz Huumlseyinabad

Mergub ky104

Zile Yunus mz Acacı ve Oumlzi Kavağı

f KiĢilerin Fiziksel Oumlzelliklerini Yansıtan Yer Adları KiĢilerin engel durumlarını iccedileren Zile‟de tek yer adı Huumlseyinabad‟daki Sağır Piri Kışlası‟dır

g Tarihicirc KiĢi Adları Ġccedileren Yer Adları Bazı tarihicirc Ģahsiyet isimleri de Zile‟de yer adı

olarak verilebilmiĢtir Bunların sayısı 9 tanedir Zile merkez Danişmend-i Bahşayiş Kalesi105

ile

101 Telli balıkccedilıl kuĢlarına verilen bir isim olan Okar erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 102 Oumlğet beğenilen aranılan anlamında bir kelime olup kız ve erkek ismi olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 103 Bu koumlyde Karkın boyundan Uluyoumlruumlk taifesinden TutuĢ Etraki Cemaati sakindi Halaccediloğlu V s 2234 104 Aranan ve beğenilen anlamlarında olan Mergup kelimesi Arapccedila koumlkenli olup Ģahıs adı olarak da kullanılmaktadır httptdkterimgovtrbts (19022013) 105 Tufan Guumlnduumlz DaniĢmendli Beyliği sahasında iccedilinde DaniĢmend adı geccedilen Amasya kazasında 2 Tokat kazasında 2 Sivas kazasında 3 ve Zile kazasında 1 yer adı tespit etmiĢtir Zile‟deki DaniĢmend-i BahĢayiĢ kalesini bir koumly olarak ele alan Guumlnduumlz buranın adının buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendli beyliğinden ziyade bir Ģahıstan verildiğini oumlne suumlrmuumlĢtuumlr Buranın aynı zamanda Tokat Youmlruumlklerinin kıĢlağı olduğunu belirtmiĢtir Kaynak olarak da 387 nolu Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum defterini vermiĢtir (Cilt II s 457) Bk Guumlnduumlz T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli

Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I Baskı Ġstanbul s 35-36

YerleĢim birimi Nahiye YerleĢim birimi Nahiye

Ağrık mz Acacı ve Oumlzi Kavağı Kurubey mz Halka-i Hass

Dilmek mz Karahisar-ı BehramĢah Sapmaz mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Huumlseyinabad UumlzmuumlĢ mz Huumlseyinabad

DoymuĢ mz Kızılkuumlnbed Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Huumlseyinabad

Gederik ky Zile Yavihsan ky Halka-i Hass

Goumlzaccedilan mz Huumlseyinabad Yararlık-ı Buumlzuumlrk Huumlseyinabad

Ġkiyuumlzluuml mz Karahisar-ı BehramĢah

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 25: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 113

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yeni Muumlsluumlman Arslan-ı Danişmend106

mezrası isimleri buumlyuumlk olasılıkla DaniĢmendliler

doumlneminden kalan ve tarihicirc Ģahsiyetlere dayalı olarak verilmiĢ isimler olmalıdır Karadiğin (Zile-Huumlseyinabad 3) Baydiğin koumlyuuml (Zile) ve Baydiğin

107 mezrası (Acacı ve Oumlzikavağı) isimleri ise

tigin kelimesinin bozulmuĢ Ģekilleri olarak oumlne ccedilıkmaktadır Cengizhan ve Temuumlrhan mezraları

(Huumlseyinabad) ise Moğol istilası ve Timur‟un Anadolu‟ya giriĢinin izlerini taĢıyan yer adları

Ģeklinde tasvir edilebilir Yeni Muumlsluumlman‟daki Ccedileltek koumlyuuml adını Ccedileltek Baba‟dan almıĢtır108

Huumlseyinabad nahiyesi adı ise buumlyuumlk bir olasılıkla Battal Gazi ile birarada anılan Huumlseyin Gazi‟den

verilmiĢ olmalıdır Zira ona atfedilen mezar ya da makamlardan birisi Ccedilorum Alaca ilccedilesindedir109

Yukarı da insan adları baĢlığında ele alınan Keykavus ismi de tarihicirc Ģahsiyetlere dayandırılabilir

h Kavim Kabile Boy Soy Oymak Cemaat Adları Ġccedileren Yer Adları Anadolu

Tuumlrkler tarafindan fethedildikten sonra yoğun bir Tuumlrk goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Tuumlrkler buraya boy

ve aĢiretler halinde gelerek muhtelif boumllgeleri yurt edinmiĢler ve Selccediluklu Devleti youmlneticileri de siyasicirc ve iktisadicirc hedefleri goumlzeterek Osmanlı Devleti‟ni kuran Kayı boyuna mensup aĢiretin de

dacirchil olduğu Tuumlrk boylarını ccedileĢitli boumllgelere yerleĢtirmiĢlerdir Osmanlılar da aynı Ģekilde

kendilerine gelip sığınan Tuumlrk topluluklarını değiĢik boumllgelere iskacircn etmiĢlerdir Boumlylece Osmanlı

Devleti‟nin kuruluĢ ve geliĢme suumlrecinde de Anadolu‟nun muhtelif yerlerine ccedileĢitli Tuumlrk oymak ve aĢiretleri yerleĢtirilmiĢtir (Soumlylemez 2002 39)

Osmanlı hanedanı Tuumlrkmen koumlkenli de olsa kendisini Tuumlrkluumlğuumln temsilcisi olarak goumlrmekte

ve Tuumlrk tabirini merkeze oturtmaktaydı Tuumlrkmen tabirini Akkoyunlu Karakoyunlu Dulkadir Karamanoğlu gibi beylik ya da devletlerin etnik kimliğini tanımlamakta adı geccedilen devletlerin

Osmanlı hacirckimiyetine girmiĢ olan halkının sadece konargoumlccediler gruplarını ifade etmek iccedilin

kullanmaktadır Youmlruumlk tabiri ise bir sancak ya da kaza dacirchilinde yaylak ve kıĢlak hayatı

suumlrduumlrenlerin genel adıydı Uluyoumlruumlk (Etrak Youmlruumlkanı) Tokat‟tan Kuumltahya‟ya kadar uzanan sahada konargoumlccedilerlik etmekteydi

110

Acacı ve Oumlzi Kavağı nahiyesinde adını boy ya da cemaat adından alan 12 yerleĢim birimi

bulunmaktadır Alan-ı İğdir Bayındır mezraları ve Kayılar koumlyuuml (2 adet) adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

111 Arablar koumlyuuml

112 Hacı

113 koumlyuuml Haramideresi mezrası

114 Karacaviran

115 koumlyuuml

106Danişmend Farsccedila‟dan Tuumlrkccedileye geccedilen bir kelimedir Bilgili ilim sahibi anlamlarına gelmektedir Buumlyuumlk medreselerin icazet alma seviyesine gelmiĢ olan talebeleri iccedilin de kullanılan bir tabirdir Bk ĠpĢirli M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465 Ancak DaniĢmend tabiri zaman zaman bir Ģahıs adı ya da ismin oumlnuumlnde bir sıfat olarak da kullanılabilmektedir Arslan-ı DaniĢmend Arslan DaniĢmend ya da Ġslam DaniĢmend de olabilir 107 Yılmaz Kurt Niksar‟da bulunan GuumlmuumlĢdiğin koumlyuumlnuumln adının DaniĢmend Gazi‟nin 12 oğlundan biri olan GuumlmuumlĢ Tigin‟den konduğunu belirtmiĢtir Muhtemelen Zile kazasındaki Baydiğin ve Karadiğin isimleri de bu yolla verilmiĢ

olabilir Bk Kurt Y (2000) ldquoNiksar Kazası Yer Adlarırdquo Danişmendliler Doumlneminde Niksarrsquoda Tıp Tarih ve Kuumlltuumlr Sempozyumu Bildirileri Niksar s 105 108 Ccedileltek Baba‟nın asıl ismi ġeyh Mahmut olup unvanı Emirci lakabı Doğan ve ocağı Ccedileltek‟tir Dede Karkın Sarı Saltuk Gajgaj Baba gibi maneviyat ocaklarından biri de Ccedileltek Baba Ocağı‟dır Bu Ocak 17 koumlyuumln oumlĢruumlnuuml alan guumlccedilluuml bir yuvadır ġeyh Mahmut da boumllgeye geldiğinde boumllgenin ĠslamlaĢmasında rol oynayan oumlnemli bir manevi ve tarihi Ģahsiyet olarak Ccedileltek koumlyuumlne adını vermiĢtir Ccedileltek Baba 13 Yuumlzyıl iccedilerisinde yaĢamıĢtır ve Yeseviye tarikatı ekoluumlnden yetiĢen biridir httpceltekkoyumtrggC7eltek-Baba-Kimdir-f (23012012) 109 Oumlzcan K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal Gazi ve Malatya

Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58 110 Guumlnduumlz age s 19-27 111 24 Oğuz boyunun yayıldığı coğraficirc sahalar ve XVI yuumlzyılda Anadolu‟da Oğuz boylarına ait yer adları iccedilin Bk Suumlmer F (1980) Oğuzlar Ġstanbul s 201-372 423-460 112 Ccedilorum Bozok MaraĢ civarında Arab ya da Arablar vardır (Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden) Tuumlrkay age s 50 Arablı diye de anılmaktadır Konargoumlccediler Tuumlrkmen taifesinden geniĢ bir alana yayılmıĢ durumdadır Tuumlrkay age s 203 113 Tokat Zile‟de ve Ankara AyaĢ‟ta youmlruumlkan taifesinden Hacı diye bir cemaat var Tuumlrkay age s389 114 Ordu kazası ve Karahisar-ı ġarki sancağında Youmlruumlkan taifesinden Harami adıyla bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay

age s 406

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 26: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

114 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karıkışla koumlyuuml116

Muğriler117

mezrası Selamet koumlyuuml118

Ulucakkiri mezrası119

ve Yaraş120

mezrası

ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 38 Acacı ve Oumlzi Kavağında Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alan-ı iğdir mz Karacaviran ky Ulucakkiri mz

Arablar ky KarıkıĢla ky Kayılar ky (2)

Hacı ky Muğriler mz Bayındır mz

Haramideresi mz Selamet ky YaraĢ mz

Halka-i Hass nahiyesinde 4 koumly adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Alayuntlu Beydili Kızık ve Salur koumlyleridir 1 koumly Ekrad cemaatlerinin 3 mezra ve 2 koumly ise youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini almıĢtır Kuumlrtler koumlyuuml121

adını bir Ekrad cemaatinden almıĢtır Elmalu

mezrası122

Kırızlar123

koumlyuuml Ovacık124

koumlyuuml Suumlluumlkluuml125

ve Tutuş126

mezrası ise Youmlruumlkan

cemaatlerinin isimlerini uumlzerinde taĢımaktadır Tablo 39 Halka-i Hass Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Alayuntlu ky Halil ky Kuumlrtler ky Suumlluumlkluuml mz

Beydili ky Kırızlar ky Ovacık ky TutuĢ mz

Elmalu mz Kızık ky Salur mz

Huumlseyinabad‟da Bayadcık Doumlğerobası Karakınık mezraları ile Eski ve Yeni Yapar koumlyleri

adlarını 24 Oğuz boyundan almıĢtır 10 yerleĢim biriminin adının cemaatlerden oluĢtuğu

yanlarında yazan cemaat ibaresinden accedilıkccedila anlaĢılmaktadır 7 yerleĢim birimi de kıĢlak adıyla bir

cemaat ya da topluluğun kıĢladığı bir mekacircnı ifade etmek iccedilin tercih edilmiĢtir Ayrıca 3 yerleĢim yerinde Etrakiye bir yerleĢim yerinde Etrakiye-i Uluyoumlruumlk tabiriyle Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlere

iĢaret edilmiĢtir Kalan 57 yerleĢim birimi ise farklı Tuumlrkmen cemaatlerden adını almıĢtır127

Bu

cemaatlerden Kıranlu (Tuumlrkay 1981 518) ve Mahuna (Tuumlrkay 1981 114) Ekraddan olup kalanların tamamı Youmlruumlk Tuumlrkmen taifelerinden oluĢmaktaydı

115 Karahisar-ı Sahib Adilcevaz Bolvadin ve MaraĢ Goumlksun‟da adı geccedilen TuumlrkmenYoumlruumlkan taifesinden bir cemaattir Youmlruumlkosmanoğlu aĢiretine mensuptur Tuumlrkay age s 465 116 ldquoKayıkıĢlardquo da olabilir Sivas Yeni il Sorkun Nahiyesi‟nde boumlyle bir koumly vardır Bu koumly Kayı boyundan olanlar tarafından kurulmuĢtur Halaccediloğlu III s 1372 Ancak gene de ldquoKarıkıĢlardquo olma ihtimali oldukccedila yuumlksektir ccediluumlnkuuml MaraĢ sancağı Zamantı kazasında Karakışlalı ya da Karıkışlalı adıyla okunmuĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 490 117 Mardin Basra Hakkacircri gibi doğu vilayetleri dıĢında Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında da adı geccedilen ekrad taifesinden

bir aĢirettir Tuumlrkay age s 124 Mukriler olarak da anılmaktadır Ayrıca Makarlar ve Makralar diye youmlruumlkan taifesinden Bozok MaraĢ Karaman Adana Edirne ve Dimetoka‟da bir cemaat de vardır Tuumlrkay age s 574 118 Sivas Yenihan ve Yıldızeli‟nde Youmlruumlkan taifesinden Selametli adıyla bir cemaat adına rastlanmıĢtır Tuumlrkay age s 666 119 Yozgat Akdağ‟da Ulucak obası adında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adına tesaduumlf edilmiĢtir Tuumlrkay age s 747 120 Ankara Bolu ve MenteĢe sancaklarında da adı geccedilen YaraĢlu adına sahip olan Tuumlrkman taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 765 121 Ekrad‟dan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu IV s 1584 Tuumlrkay age s 113 122 Youmlruumlkan taifesinden ldquoElamacalı Elmalılırdquo Ģeklinde de belirtilmiĢtir Tuumlrkay age s 348-349 123 Firuzlar da olabilir Anamur Kilis ve Mudurnu‟da tespit edilmiĢ bu isimle Tuumlrkmen Youmlruumlk taifesinden bir aĢiret vardır Tuumlrkay age s 81 365 124 Yeniil Sivas‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 617 125 Arapgir ve Karahisar-ıġarki sancağında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 688 126 Sivas ve Bursa‟da bu adla youmlruumlkan taifesinden bir cemaat adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 741 127YaklaĢık 83 cemaat adı tespit ettiğimiz Huumlseyinabad yerleĢim birimlerinin referansları geniĢ bir yer tutmaktadır Bu cemaatlerin yayılma sahaları iccedilin Bk Tuumlrkay C (1981) Başbakanlık Arşiv Belgelerine Goumlre Osmanlı

İmparatorluğursquonda Oymak Aşiret ve Cemaatler Tercuumlman Yayınları Ġstanbul

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 27: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 115

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Ağcaağıl Karahisar-ı ġarki‟de Ağcahalil diye de geccedilen bir cemaat adıdır (Tuumlrkay 1981

181) Ayrukam128

MaraĢ Youmlruumlklerinden AvĢar boyuna tabi Ayrudamlı cemaatinden baĢkası değildir (Halaccediloğlu I 2009 205) Aziz Karahisar-ı ġarki‟de de adı geccedilen bir Tuumlrkmen cemaat adıdır

(Tuumlrkay 1981 215) Beyobası Sivas Yeniil‟de bulunan bir Tuumlrkmen aĢiretidir (Tuumlrkay 1981 56)

Ccedilalatlu MaraĢ eyaletinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 288) Youmlruumlkan

taifesinden olan Ccedilelebiler Ordu‟dan Guumlmuumllcine‟ye geniĢ bir alanda yayılmıĢ olan ve Ccedilelebiluuml olarak da anılan bir cemaattir

Depesuumldeluumlk mezrasında Kanuni doumlneminde Bayat boyuna mensup Selmanlu cemaati

yaĢamaktaydı (Halaccediloğlu V 2009 2013) Haliyle Depesi Deluumlğuuml Selmanlu ismi bu cemaatten verilmiĢ olmalıdır Yine aynı doumlnemde bu mezra Bozok sancağına bağlı Sorkun nahiyesine tabi

goumlruumlnmekteydi Yazıkışla (YazılutaĢ) Ccediladıroumlyuumlğuuml Ağcaağıl mezralarında da Selmanlu cemaatinin

adı geccedilmekteydi

Guumlncel Tuumlrkccedile Soumlzluumlk‟te mantar ve yer elması Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde

yumurta anlamlarına gelen domalan kelimesi129

Alaiye Sancağı‟nda Youmlruumlkan taifesinden bir

cemaatin de adıydı (Tuumlrkay 1981 335) Emirhacılu mezrasının adı buumlyuumlk olasılıkla Ġccedilel

Sancağı‟nda Anamur Kazası‟nda bulunan Eminhacılu (Tuumlrkay 1981 350) ya da yine Anamur‟da Hacılıemir (Tuumlrkay 1981 395) Ģeklinde geccedilen Youmlruumlk taifesinden bir cemaatten almıĢ olabilir

Eyuumlcek mezrası ise Eyuumlcekli olarak da bilinen Vize Sancağı Pınarhisar kazasında da goumlruumllmuumlĢ olan

bir Tuumlkmen cemaatinin uğrak yeri olarak duumlĢuumlnuumllebilir (Tuumlrkay 1981 362)

Fakihler koumlyuuml Fakıhlar ya da Fakılı (Tuumlrkay1981 364) Gedik Hasan mezrası Bozok ve

MaraĢ‟ta adı geccedilen Gedik Hasanlı (Tuumlrkay1981 369) Youmlruumlk cemaatlerinin adını almıĢtır Yıva

boyuna ait perakende Gılman Cemaatinin adı Gılman mezrasının adına esin kaynağı olmuĢ olabilir

(Hallaccediloğlu V 20091947-1948) Zile sınırlarında adı geccedilen Goumlkccedileler Youmlruumlk cemaati (Tuumlrkay 1981 82) Goumlkccedileluuml mezrasının adının verilmesinde etkili olmuĢtur

Goumlkzemin mezrası130

(Halaccediloğlu II 2009 681) Bozok Sorkun‟da Kızpınarı koumlyuumlnde AvĢar

boyuna mensup Kızılkocalu kabilesine mensup Goumlkin cemaatinden adını almıĢ olsa gerektir (Halaccediloğlu II 2009 900) Gulamlar mezrası ise MaraĢ eyaletinde youmlruumlkan taifesinden Gulamanlu

cemaatinden adını almıĢ olabilir (Tuumlrkay1981 383) Bozok‟ta Hacı Alili adlı youmlruumlkan Tuumlrkmen

taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay1981 389) Buumlyuumlk olasılıkla Hacıali mezrası adı bu cemaate dayalı olmalıdır Halil Acalık koumlyuuml MaraĢ Youmlruumlklerinden Halil Eceli Cemaati (Tuumlrkay

1981 401) ve Hallaccediloğluviranı mezrası Bozok Sorkun boumllgesindeki AvĢar boyuna mensup Halaccedil

Cemaati (Halaccediloğlu III 2009 973) ile ilgili adlar almıĢlardır

Karacalu mezrası adı Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Bozok livası Karahacılu adında koumlye iskacircn edilen Youmlruumlk Tuumlrkmen taifesinden bir cemaatin adıyla iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981

462 463) Cemaatin adı Karacalar Karaca ve Karacalu Ģeklinde de dile getirilmektedir

Kızkaracalu koumlyuuml de adını bu cemaatten almıĢtır Zira Karacalu cemaatinin bulunduğu yerler arasında Ccedilorum da bulunmaktaydı (Tuumlrkay 1981 98)

Karadonlu Ermenek Guumllnar Bozkır Ordu ve Karahisar-ı ġarki‟de (Tuumlrkay 1981469)

Karacakaya Ccedilorum‟da (Tuumlrkay 1981 463) Karakız MaraĢ Huumldavendigar ve Vize‟de (Tuumlrkay 1981 477) Karataş Alanya ve BeyĢehri‟nde (Tuumlrkay 1981 486) adı geccedilen cemaatler olup

Karadonlu mezrası Karacakaya koumlyuuml Kararkızkavağı mezrası ve KarataĢ mezrası adları bu

128Kam Tuumlrkiye Tuumlrkccedilesi Ağızları Soumlzluumlğuuml‟nde koyunların barındıkları yer yani damla aynı anlamda goumlsterilmiĢtir httptdkterimgovtrbts (31012012) 129 httptdkterimgovtrbts(31012012) 130 Yusuf Halaccediloğlu bu ismi Goumlkin olarak okumuĢtur

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 28: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

116 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

cemaatlerden kaynaklanmıĢ olmalıdır Kavurga Kavurgalı ve Kavurgaoğlu mezrası isimleri MaraĢ

ve Bozok‟ta yaĢayan Kavurga Dedeler ya da Kavurga cemaatiyle iliĢkilendirilebilir (Tuumlrkay 1981 497-499) Kıranlu ise Sivas Bozok Canik Konya Karaman ve MaraĢ gibi geniĢ bir sahada adı

geccedilen Ekrad youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adı olup Huumlseyinabad‟daki Kıranlu mezrası adı

buradan verilmiĢ olabilir Bu cemaat Kıranlu Kıran Kıranca ve Kıranta Ģeklinde de ifade edilmiĢ

Lekvanik aĢiretinden bir cemaattir (Tuumlrkay 1981 518)

Kışlak-ı Himmet Kethuumlda mezrası Salur boyu Uluyoumlruumlk taifesinden Aksalur boumlluumlğuumlnden bir

cemaatin adından verilmiĢtir (Hallaccediloğlu III2009 1049) Bozok Sorkun boumllgesinde yaĢayan ve

Varsak Boyuna mensup KızılcakıĢla cemaati adı ise Kızılcakışla mezrasıyla oumlzdeĢleĢmiĢtir (Halaccediloğlu IV 2009 1464) AvĢar boyundan aynı adlı cemaatin adı Kızıllar

131 koumlyuumlne verilmiĢtir

(Halaccediloğlu IV 2009 1470) Gelibolu Huumldavendigar sancaklarında bulunan Kiraslu ya da Kiraslu

Hacı Youmlruumlkan cemaati Huumlseyinabad‟daki Kiraslu mezrasına da ad olarak verilmiĢtir (Tuumlrkay 1981

512)

Sivas Yeniil‟de Yazır boyuna mensup Koyunlu Anamuslu adıyla bir cemaat bulunmaktadır

(Halaccediloğlu IV 2009 1499) Huumlseyinabad‟daki Koyunluyusufoumlzuuml mezrası adı bu cemaate

dayandırılabilir Kozluca kışlağı adı her ne kadar ceviz ağacının ccedilokluğuna delalet eden ve bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ccedilağrıĢtıran bir yer adı gibi goumlzuumlkse de bu isim de buumlyuumlk oumllccediluumlde Youmlruumlk Tuumlrkmen

cemaatlere dayalı verilmiĢ isimlerden olmalıdır Zira Edirne ve Karahisar-ı ġarki‟de Youmlruumlkan

taifesinden Kozluca adıyla bir cemaat yaĢamaktaydı (Tuumlrkay 1981 538) Aynı Ģekilde Kulağuz koumlyuuml adı bir mesleğe dayandırılabilecek olsa da Salur boyuna mensup Kulağuzlu cemaati

(Halaccediloğlu IV 2009 1533) bu adın verilmesinde oumlncekine oranla daha etkili bir dayanak

oluĢturmaktadır

Soumlzluumlklerde anlamına rastlanamayan Mahuna kelimesi ise muhtemelen Erzurum ve civarında da rastlanılan Mahanlar adında konargoumlccediler Ekrad taifesinden bir aĢiretin isminin

bozulmuĢ bir biccedilimi olmalıdır ġoumlyle ki bu aĢiret Mahanlı Mahanlu ve Mahanlar Ģeklinde de

Osmanlı belgelerinde zikredilmekteydi (Tuumlrkay 1981 114) Haliyle Mahuna mezrasının adını da cemaatlere dayalı olanlar iccedilerisinde anmak muumlmkuumlnduumlr Huumlseyinabad da dacirchil olmak uumlzere Zile

kazasında Mezid ya da Mezidli Ģeklinde geccedilen yer adları da cemaat koumlkenli yer adları iccedilerisinde

sıralanabilir Mezid ya da Mezidluuml (Tuumlrkay 1981 585) Ģeklinde Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinin adı soumlzkonusu yerlere ad olarak verilmiĢ olabilir Bozok‟tan Teke‟ye kuzey guumlney doğrultusunda

geniĢ bir alanda adı zikredilen Muumlminler cemaati de Youmlruumlkan taifesindendi (Tuumlrkay 1981 598)

Bu youmlnuumlyle Huumlseyinabad‟daki Muumlminler-i Buumlzuumlrk ve Muumlminler-i Kuumlccediluumlk mezralarının adları bu

cemaatin adını ccedilağrıĢtırmaktadır

Paşalu mezrası Youmlruumlkan taifesinden PaĢalu (Boğalu) (Tuumlrkay1981 624) Sarımbeyluuml

mezrası MaraĢ Youmlruumlklerinden Yuumlreğir boyuna mensup Sarımbeyluuml (Halaccediloğlu V 2009 1983)

Saruisaoumlyuumlk mezraları Sivas Yeniil‟de Saruisa Sincan ve Sincanlu mezrası Ankara Kuumltahya ve Rakka‟da da adı geccedilen Sincan (Tuumlrkay 1981 147) Tusi mezrası MaraĢ ve KırĢehir‟de isimleri

anılan Tus ya da Tuslu (Tuumlrkay 1981 741) Yağlu koumlyuuml Sivas Yeniil‟de bulunan Yağlu (Tuumlrkay

1981 759) cemaatlerinden isimlerini almıĢlardır

Huumlseyinabad‟ın merkezi olarak goumlsterilen Yapa-i Cedid koumlyuuml Yapa cemaatinden adını almıĢ olabilir Bu cemaat Bayındır boyuna mensup bir grup (Halaccediloğlu I2009 22) ve Alayuntlu

boyu iccedilerisinde Karaman‟da bir cemaat adı olarak iki farklı Ģekilde anılmıĢtır ( Halaccediloğlu I 2009

93 94102 203 215 vd) Yortan mezrası da aynı adlı Youmlruumlkan cemaatinden adını almıĢtır (Tuumlrkay 1981 777)

131 Kızıllu Ģeklinde de anılmaktadır

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 29: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 117

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 40 Huumlseyinabad Nahiyesinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaağıl mz Cemaat-i Zeyneddin mz

Geccediluumld-i Etrakiye-i

Uluyoumlruumlk ky Karacalu mz

Koyunluyusufoumlzuuml

mz

Muumlminler-i

Kuumlccediluumlk ky

Alacalar ky Ccedilakırlı mz Gedikhasan mz Karadonlu mz Kozluca kıĢlağı Ortaoumlyuumlk mz

Ali Bey

Cemaati

KıĢlağı Ccedilalatlu mz Gılman mz Karakınık mz Kozviran mz PaĢalu mz

Ayrukam mz Ccedilelebibey kıĢlağı Goumlkccedileluuml mz

Karakızkavağı

mz

KoumlĢkerluuml-i Cemaat-i

Karakoumlseluuml ky

Sarımbeyluuml

mz

Aziz mz Ccedilelebiler kıĢlağı Goumlkzemin mz KarataĢ mz Kulağuz ky

Saruisaoumlyuumlk

mz (2)

Baydcık mz Depesideluumlğuumlselmanlu Gulamlar mz Kavurgalu mz Mahuna mz Sincan mz

Beyobası kĢ Domalan mz Hacı ali mz

Kavurgaoğlu

mz Makiler kıĢlağı Tusi mz

Cemaat-i

Ccedilerccedili Ali mz Elmalu mz

Hacıhasankavağı

ky Kıranlu mz

Merkendluuml el-

meĢhur mz Varazlu mz

Cemaat-i

Doumlğer Obası

mz Emirhacılu mz Hacılar mz

KıĢlak-ı Hacı

Ali mz Mezidalanı mz Yağlu ky

Cemaat-i

Emir Umurlu

mz Eskiyapar ky Halil mz

KıĢlak-ı

Uumlmmet

Kethuumlda mz Mezidluuml mz

Yapa-i Cedid

ky

Cemaat-i

Erkekoğlu

KıĢlası

Etrakiye-i Ali Fakih

ky Halilacalık ky

KızılcakıĢla

mz Murad Sufi mz

Yatan-ı

Etrakiye ky

Cemaat-i

Halil Fakih

Obası mz

Etrakiye-i Murad Sufi

ky

Hallaccediloğlu Viranı

mz Kızıllar ky Mustafa kıĢlası

Yeniyapar

ky

Cemaat-i

Soumlğuumldluuml

Geduumlk mz Eyuumlcek mz Kalınkoumlyuuml mz Kızkaracalu ky Mustafa kĢ Yortan mz

Cemaat-i

Toramanlu

mz Fakihler ky Karacakaya mz Kiraslu mz

Muumlminler-i

Buumlzuumlrk mz

Karahisar-ı BehramĢah nahiyesinde 5 yerleĢim birimi adını 24 Oğuz boyundan almıĢtır

Bunlar Kınık Salur Ilısu Yazır mezraları ile Nefs-i Yazır-ı Akpınar ve Yazır-ı Akpınar

kıĢlaklarıdır AkbaĢ mezrası132

ile Hacılar koumlyuuml133

adları Ekrad taiflerine dayalı olarak verilmiĢ olabilir Ağcaasma

134 mezrası Alicuumlkluuml

135 mezrası Baraklar mezrası

136 Başkoumly mezrası

137

Boynuyoğun mezrası138

Guumlni mezrası139

Hacıbey140

mezrası Kalınccedilirmiş mezrası141

132 AkbaĢ AkbaĢlu ya da AkbaĢ Ekradı adıyla konargoumlccediler bir Tuumlrkman Ekradı taifesi Rakka‟dan Filibe‟ye bazı sancakların iccedilerisinde yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 186 133 Sivas youmlresi Tuumlrkem taifesindendir Tuumlrkay age s 29 Ayrıca konar oumlccediler Tuumlrkmen ekradı taifesinden aynı adlı bir cemaat vardır Hacılarlı diye de anılmaktadır Zile‟ye yakın Bozok‟ta da izlerine rastlanmakta Tuumlrkay age s 394-395 134 Varsak boyunun Zakirluuml kabilesi taifesinden bir cemaat olup Ağccedilaasma adlı yurtlarda yaĢamaktaydılar Adlarına Niğde Bozok Sorgun ve Bozok‟ta rastalanan bir cemaattir Bk Halaccediloğlu I s 29Ağcaasmalu ya da Ağcaesma gibi de telafuz edilmektedir Tuumlrkay age s 181 135 Bozok Sancağı Akdağmadeni kazasında Alicik Karacaalan obası adıyla bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 197 136 Baraklar ve Baraklu cemaati Dulkadirli Tuumlrkmenlerinden olup MaraĢ‟tan Yozgat‟a hatta Kuumltahya‟ya kadar geniĢ bir alanda izleri goumlruumllmekteydi Bk Halaccediloğlu I s 240-241 137 KırĢehir ve Bozok sancaklarında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır Tuumlrkay age s 228 138 Tuumlrkman Youmlruumlkanı taifesinden bir aĢirettir MaraĢ Konya Bursa Aksaray Adana gibi birccedilok yerde bu aĢiretin adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 64 139 MenteĢe‟de Kızılcakoyunlu Cemaatine bağlı Guumlni Cemaati ve Sufiler taifesine bakılacak olursa Guumlni taifesi Ġğdir boyuna mensup bir taife olmalıdır Bk Yusuf Halaccediloğlu IV s 1469 140 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Hacıbeyli Ģeklinde de anılmaktadır Tuumlrkay age s 390 141 CcedilirmiĢ adı 1455 tarihinden itibaren geccedilmektedir CcedilirmiĢ Fin Ugor Tuumlrk topluluklarından bir boyun adıdır CcedilirmiĢ Tuumlrkleri 1071 oumlncesinde Bizans‟ın Arap ve Ġranlılara karĢı Balkanlardan Anadolu‟ya goumlccedile zorladığı Tuumlrk

topluluklarındandır httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (Fikri Karaman‟dan alıntı)

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 30: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

118 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karamağan142

mezrası Karamuk143

mezrası Keseri144

Hisarı mezrası Kozviran145

mezrası

Kubat146

mezrası Saruhacı147

mezrası ise adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır Tablo 41 Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ağcaasma mz Bubak mezari Kalın CcedilirmiĢ mz KıĢla-yı Suumlduumls mz Saruhacı mz

AkbaĢ mz Davulbazlu mz148

Karamağan mz Kubat mz Savcı-ı Diğer mz

Alicuumlkluuml ky Guumlni mz Karamuk mz Mumu mz Sincanlu mz

Asar-ı Bubak mz Hacıbey mz Keseri Hisarı mz Nefs-i Bubak kıĢlağı Tahinatan kıĢlağı

Baraklar mz Hacılar mz Keseri mz Nefs-i Yazır-ı Akpınar kıĢlağı Tatar mz

BaĢkoumly mz Ilısu Yazır mz Kınık mz Salur mz Yazır-ı Akpınar kĢ

Boynuyoğun mz

Kozviran mz

Kızılkuumlnbed nahiyesinde Eymuumlr koumlyuuml adını 24 Oğuz boyundan biri olan Eymuumlr‟den alırken

Ayvalu149

mezrası Deveci koumlyuuml150

Dona koumlyuuml151

İsa mezrası İsaoumlzuuml mezrası152

Karacaoumlmer mezrası

153 Kayırluca

154 mezrası Kuyucak

155 mezrası Tatar mezrası

156 Tuumlrkmen Youmlruumlk Ccedilakır

157

mezrası ise Ekrad taifesinden adını almıĢ olmalıdır Tablo 42 Kızılkuumlnbed Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Ayvalu mz Ġsa mz Kuyucak mz

Ccedilakır mz Ġsaoumlzuuml mz Tatar Hacı mz

Deveci ky Karacaoumlmer mz Tatar ky

Dona ky Kayı mz

Eymuumlr ky Kayırluca mz

KuĢtaĢ nahiyesinde 3 koumly ismini 24 Oğuz boyundan almıĢtır Bunlar Bayat mezrası

Bayatalanı mezrası ve İğdir koumlyuumlduumlr Ağcaviran158

koumlyuuml Başkoumly mezrası Ġsakoumly koumlyuuml ve Koccedilaccedil

koumlyuuml159

gibi yerleĢim birimleri isimlerinde ise cemaat adlarının belirleyici olduğu savunulabilir

142 Mağun adında Sivas ve Rakka eyaletlerinde youmlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 572 143 Karamuk tarlada buğday aralarında biten anasona benzer siyah ve acı bir tohumun adıdır Karamukaynı zamanda Zile Sivas Yeniil Yuumlzdepare kazaları ve Ġccedilel sancağında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin de adıdır Karamuklu da denilmektedir Tuumlrkay age s 482 144 Adana Tarsus ve Teke‟de Keserli adına Youmlruumlkan‟dan bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 508 145 Bozok ve MaraĢ eyaletlerinde Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 538 146 Bozok‟ta da adı geccedilen Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat Tuumlrkay age s 547 147 Saruhacılı Bozok MaraĢ Alanya ve Sivas‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir MaraĢ‟tada Saruhacılı AvĢarı yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 654 148 1700‟luuml yıllarda Rumlar tarafından yerleĢime accedilılan ve koumly niteliği kazanan Davulbazlı‟nın adının boumllgede guumlmuumlĢ madeni ccedilıkarıldığı vakitlerde mağaralardaki iĢccedililerin davul sesiyle toplanmalarından aldığı oumlne suumlruumllmektedir Ayrıntılı bilgi iccedilin Bk Yurtlu age s 159 149 Bu cemaatin yaĢadığı yerler arasında Sivas ve Bozok‟a bağlı Akdağmadeni de yer almaktaydı Bk Tuumlrkay age s

215 150Ankara ve Huumldavendigar‟da adı geccedilen bir Youmlruumlk Tuumlrkmen taifeisidir Tuumlrkay age s 323 Devecili ya da Deveciluuml Ģeklinde de anılmaktadır 151 Karaman MaraĢ Bolu sancakları ve Larende kazasında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 335 152 Akdağ‟da Youmlruumlkan Tuumlrkman taifesinden Ġsabeyluuml cemaati vardır Onunla ilgili olabilir Tuumlrkay age s 438 153 Bozok MaraĢ Kuumltahya ve Karahisar-ı ġarki sancaklarında adı geccedilen Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Karacaoumlmerli diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 465 154 Adana Tarsus ve Aksaray sancaklarında Kayırlu adında Youmlruumlkan Tuumlrkmen taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 500 155 Sivrihisar Adana ve Tarsus‟ta Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 558 156 Yusuf Halaccediloğlu boumllgede yaĢayan Tatarları Kıpccedilak Tuumlrklerine mensup bir cemaat olarak nitelemiĢtir Halaccediloğlu V 2169-2174 vd 157 Ccedilakır ve Ccedilakırlı adında Ekrad taifesinden cemaatler vardır Tuumlrkay age s 286 158 Malazgirt sancağnda (Erzurum vilayeti) bu adla bir youmlruumlkan cemaati yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s182 159 Ġccedilel sancağında ve Huumldavendigar Soumlğuumld kazasında Tuumlrkman youmlruumlkan taifesinden bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay

age s 531 KoccedilaĢ olma ihtimali de bulunmaktadır Tuumlrkay age s 531

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 31: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 119

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Tablo 43 KuĢtaĢ Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ağcavirankoumlyuuml Ġğdir ky

BaĢkoumly mz Ġsakoumly ky

Bayat mz Koccedilaccedil ky

Bayatalanı mz

MeĢhedabad nahiyesinde 2 koumlyde Kınık boyunun 1 koumlyde ise Salur boyunun adı karĢımıza ccedilıkmaktadır Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaat adları ise Aliarab mezrası Davud

160 koumlyuuml Emirhacı

161

mezrası Erdoğmuş 162

mezrası Kızıllu163

mezrası Kulacca mezrası 164

ve Yapağu mezrası165

gibi

yerleĢim birimlerinin isimlerinde oumlne ccedilıkmaktadır Okccedilu mezrası166

ise adını aynı adlı Ekrad taifesinden almıĢ olabilir

Tablo 44 MeĢhedabad Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Ali Arab mz Ġsa ky Kulacca mz

Davud ky Kızılca ky Okccedilu mz

Derekınık ky Kızılcakınık ky Salur ky

Emirhacı mz Kızıllu mz Yapağu mz

ErdoğmuĢ mz

Yenimuumlsluumlman nahiyesinde 1 koumlyde Salur boyunun adı geccedilerken Kızılcain167

ve Halil 168

koumlyleri isimlerini Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 45 Yenimuumlsluumlman Nahiyesirsquonde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları

Kızılcain ky Salur ky

Halil ky

Zile‟de Doumlğer (Doumlğerluuml169

) boyunu iccedilinde barındıran bir yerleĢim birimi adı bulunurken

Etrakiye olarak tanımlanmıĢ 4 yer adına rastlanmıĢtır Aksaklar170

mezrası Alihoca171

koumlyuuml

160 Youmlruumlkan taifesindendir Davud Davudlar Davudlu Davud Obası ve Davudi Ģeklinde belglerde geccedilmektedir Tuumlrkay age s 311-312 161 Niğde ve Ġccedilel sancaklarında Youmlruumlkan taifesindendir Tuumlrkay age s 351 162 PaĢa sancağı Cumapazarı kazasında Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir ErdoğmuĢlar ve ErdoğmuĢlu diye de anılmaktadır Tuumlrkay age s 354 163 Mamalu aĢiretinden olup daha sonra Akdağ kazasına iskacircn edilmiĢ bir cemaatin adıdır Kızıllu youmlruumlğuuml diye de

anılmaktadır Tuumlrkay age s 52 164 MaraĢ eyaletinde Kars-ı MaraĢ sancağında Kulaccalı ya da Kulaccalu adındayoumlruumlkan taifesinden bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 548 165 Bursa ve Kuumltahya‟da Yapağulu adıyla bir Tuumlrkman cemaati vardır Tuumlrkay age s 764 166 Okccedilu Okccediluoğlu Okccedilular ya da Okccediluoğulları olarak da geccedilen Tuumlrkman ekradı taifesinden bir aĢirettir Sivas Yeniil‟de de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 130 167 MaraĢ sancağı Goumlksun kazasında adı geccedilen youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 524 168 Ġccedilel Alanya sancakları ve Manavgat kazasında Halil-Haliloğulları diye bir Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaait bulunmaktaydı

Tuumlrkay age s 401 169 Doumlğerluuml cemaati Doumlğer boyuna mensup Anadolu‟da yaĢayan 1564 cemaatten birisiydi KaĢagarlı Mahmud‟da Toumlker olarak geccedilen bu boy ReĢiduumlddin ve Yazıcıoğlu‟nda Doumlğer olarak goumlsterilmektedir Bu boyla ilgili daha ayrıntılı bilgi iccedilin BkHalaccediloğlu I s XXVIII-XL 170 Niğde sancağı Uumlrguumlp kazasında Youmlruumlkandan Aksak cemaati vardı Tuumlrkay age s 191 Ordu kazası ve Niğde ile Karahisar-ı ġarki de Aksaklı ya da Aksaklu adıyla Youmlruumlkandan bir cemaat yaĢamaktaydı Tuumlrkay age s 191 171 Youmlruumlkan taifesinden bir cemaatin adıdır PaĢa sancağı ve Karahisar-ı ġsarki‟de adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 198 Alihocalı ve Alihocalu gibi yazımları da bulunmaktadır Ancak Ali Hoca adındaki ermiĢ bir kiĢiden adını almıĢ

olabileceği iddia edilmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s 118

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 32: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

120 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Hacıhasan172

mahallesi Karaoumlyuumlk koumlyuuml173 Kayaluca174 mezrası Kızılca175

koumlyuuml Osmanobası

mezrası176

Saraccedil-ı 177

Etrakiye ve Savcı 178

koumlyleri adlarını Youmlruumlk Tuumlrkmen cemaatlerinden almıĢtır

Tablo 46 Zile Kaza Merkezinde Cemaatlere Bağlı Olarak Verilen Yer Adları Aksaklar mz Hacıhasan mh Osmanobası mz

Ali Hoca ky Hacılar ky Saraccedil-ı Etrakiye

BelciĢ-i Etrakiye Karaoumlyuumlk ky Savcı ky

Doumlğerluuml mz Kayaluca mz YahĢi-i Etrakiye[1]

Guumlni mz Kızılca ky

33 Diğer Yer Adları

Zile yer adları iccedilerisinde koumlkeni tespit edilemeyen ve belli bir alt kategoriye dacirchil

edilemeyen toplam 14 yer adı bulunmaktadır Bu yerleĢim adlarını anlamlı oumlğeler haline getirecek verilere ulaĢılamamıĢtır Yenimuumlsluumlman nahiyesindeki Ernebadi

179 koumlyuuml cumhuriyet doumlneminde

Karakuzu adını almıĢtır Koumlyde yaĢayanlar bu ismi bir Ermeni tanrıccedilası olan Eneput‟a dayandırma

ccedilabasındadır Boldacı 180

mezrası buguumln Zile‟ye bağlı bir koumly olup koumlyde yaĢayanlar bu adın Bolduacı kelimesinden bozma olduğunu oumlne suumlrmektedirler Anlamını soumlzluumlklerde tespit Korkorus

mezrası181

Zile Ccedileltek koumlyuuml sınırları iccedilerisinde halen bir mevki adı olarak yaĢamayı

suumlrduumlrmektedir

Tablo 47 Diğer Yer Adları YerleĢim Birimi Nahiye YerleĢim Birimi Nahiye

Tersenek mz Acacı ve Oumlzikavağı Mulan mz Karahisar-ı BehramĢah

Eytan ky Halka-i Hass Boldacı mz MeĢhedabad

Akasi mz Huumlseyinabad Korkorus mz MeĢhedabad

MehaĢa mz Huumlseyinabad Ernebadi ky Yenimuumlsluumlman

ManĢar mz Huumlseyinabad Vezi mz Yenimuumlsluumlman

ManĢar ky Huumlseyinabad Azarya ky Zile

Miragu mz Huumlseyinabad Ohtamara ky Zile

4 SONUCcedil VE DEĞERLENDĠRME

11 yuumlzyıldan itibaren Suriye Anadolu Azerbaycan ve Balkan boumllgelerini fethe baĢlayan

Tuumlrkler buralardaki meskucircn yerlerin adlarını Tuumlrk fonetiğine uydururken ilk defa kendileri tarafından iskacircn edilen yerlere de genellikle Tuumlrkccedile adlar vermiĢlerdir Bu adlandırma geleneğinde

fizikicirc oumlzellikler Ģahıs adları ve renk adları oumln plana ccedilıkmaktadır

1455-1575 yılları arasında Zile kazası yer adlarının ele alındığı bu ccedilalıĢmadan bazı

sonuccedillar ccedilıkarmak muumlmkuumlnduumlr Birinci olarak Zile kazası yer adları koumlken bakımından ccedileĢitlilik goumlstermektedir Yer isimlerinin yaklaĢık 8056‟sı Tuumlrkccediledir Ancak yaklaĢık 20‟lik bir dilim

172 Tuumlrkman Youmlruumlkan taifesindendir Hacıhasanlar Hacıhasanlu diye de geccedilmektedir Tuumlrkay age s 392 173 MaraĢ Youmlruumlkan taifesinden bir cemaattir Tuumlrkay age s 484 174 Yazır boyundan olup Teke Tuumlrkmenlerindendir Hallaccediloğlu III 1359 175 Ġccedilel Adana Tarsus Karahisar-ı Ģarki ve Uumlskuumlp sancaklarında youmlruumlkan taifesinden Kızılca ya da Kızulca adlı bir cemaat vardır Tuumlrkay age s 524 176 Osmanlı aĢireti Cihanbeyli aĢiretinden olmak uumlzere Ankara‟da ve Kastamonu sancağı Boyabad kazasında Osman adıyla bir aĢiret adı zikredilmektedir Tuumlrkay age s 132 Benzer biccedilimde Osmanobası adıyla Kırkkilise kazasında (Vize sancağı) Youmlruumlkan taifesinden bir cemaat bulunmaktadır Tuumlrkay age s 616 177 Tokat Kuumltahya ve Malatya‟da adı geccedilmektedir Tuumlrkay age s 143 178 DaniĢmendluuml aĢiretinden Savcı cemaati vardı Tuumlrkay age s 663 179 httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml 180 Koumlyde dua edenlerin bol olmasından dolayı buraya oumlnceleri Bolduacı dendiği daha sonra bunun zamanla Boldacı‟ya doumlnuumlĢtuumlğuuml oumlne suumlruumllmektedir Zileliler 2000 Belgeseli s124 181httpwwwceltekkoyumtrggKoeyuemuezdeki-Mevkiilerhtm

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 33: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 121

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ise Arapccedila Farsccedila ya da diğer dillerden kelimelerden oluĢmakla beraber bunlar da Tuumlrkccedile fonetiğe

goumlre kaydedilmiĢ isimlerdir Tuumlrk-Ġslam kuumlltuumlruumlnuumln boumllgedeki isimlerde bu kadar etkili olmasının baĢlıca nedeni soumlz konusu doumlnemde boumllgede nuumlfusun tamamının Tuumlrklerden meydana gelmesidir

Bunun dıĢında boumllgedeki yer adlarında eski kuumlltuumlrlerin izlerine de rastlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrneğin

Zile adı koumlkleri ccedilok eskilere giden Luwi dilinden gelme olduğu oumlne suumlruumllmektedir

Huumlseyinabad‟daki Sergis koumlyuuml bir Ermeni Ģahıs adını uumlzerinde taĢımaktadır Ancak Sergis koumlyuumlne Killik adının da verilmesi Tuumlrklerin boumllgedeki isim değiĢtirme yaklaĢımına guumlzel bir oumlrnek

oluĢturmaktadır

Ġkinci olarak Zile kazasında Tuumlrkler yer adı verirken ccedilevre ve insan oumlzelliklerine dikkat etmiĢlerdir Ccedilevreyle ilgili oumlzellikler taĢıyan isimlerin toplamı 405 civarında olup buumltuumln yer adları

iccedilerisindeki oranı 72‟lere ulaĢmaktadır Ccedilevreyle ilgili isimlerin alt kategorilerinde renk (84

isim) coğrafya (59 isim) ve bitki (53 isim) ile ilgili isimler ilk uumlccedil sırada yer almaktadır Ġnsan ve topluma dayalı adların toplam sayısı ise 345 olup buumltuumln yer adları iccedilerisindeki oranı yaklaĢık

61‟dir Ġnsan ve topluma dayalı yer adlarının alt kategorilerinde ise ccedileĢitli Tuumlrkmen boy ve

cemaatlerle ilgili 192 isim ccediloğunluğu oluĢturmaktadır ve buumltuumln isimler iccedilerisinde yaklaĢık 35‟lik

bir orana sahiptir Bu veriler dikkate alındığında Zile kazasındaki Tuumlrklerin yer adlarında ccedilevre ve insan oumlzelliklerine yakın oranda yer verdiği anlaĢılmaktadır

Ad verme tuumlm kuumlltuumlrlerde olduğu gibi Tuumlrk kuumlltuumlruumlnde de oumlnemli bir yere sahiptir

Ġnsanlar toprağa varlık muumlhruumlnuuml ad vererek vururlar Bu nedenle verilen adlar bir bakıma yerleĢilen coğrafyanın tapuları gibidir Netice olarak Tuumlrkler coğrafi birikimleri ve milli

oumlzelliklerini Zile‟deki vatan topraklarına yer adı olarak vermiĢ ve bu topraklara imzalarını

atmıĢlardır Bir baĢka ifadeyle vatan topraklarını tapularken yer adlarının da buumlyuumlk oumllccediluumlde

kendilerinden olmasına fazlasıyla oumlzen goumlstermiĢlerdir

KAYNAKLAR

1ArĢiv Kaynakları

BOA (BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi) TD (Tapu Tahrir Defteri) 2

BOA TD 79

TKGM (Tapu ve Kadastro Genel Muumlduumlrluumlğuuml) TKA (Tapu ve Kadastro ArĢivi) TD 12

2 Muumlracaat Eserleri

Aydıncık 2003 Aydıncık Belediyesi Tanıtım Yaynları Ankara s 7-8

Ccedilorum İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Duumlnden Buguumlne Kadışehri Belediyesi (tarihsiz) KadıĢehri Belediyesi Yayını Ankara

Geccedilmişten Geleceğe Alaca (2002) Alaca Kaymakamlığı Yayını Yozgat

Tokat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

Tokat İl Yıllığı (1973) Ankara

Tuumlrkiye Cumhuriyeti Dacirchiliye Vekacircleti(1933) Koumlylerimiz Ġstanbul

Yozgat İl Haritası (1275000 oumllccedilekli)

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 34: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

122 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Yozgat İl Yıllığı (1990) Yozgat

Zileliler 2000 Belgeseli Zileliler YardımlaĢma Derneği Yayını İstanbul

3 Kitaplar ve Makaleler

ACcedilIKEL A (2003) ldquoArtukabad Kazası Yer Adları (1455-1600)rdquo Hacettepe Uumlniversitesi Edebiyat

fakuumlltesi Dergisi Cilt20 Sayı 2 Ankara s 181-202

ACcedilIKEL A (2004) ldquoTokat Sancağının Ġdari Durumu ve Nuumlfus Yapısırdquo (1880-1907) Fırat

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Cilt 14 Sayı 2 Elazığ s 331-359

ACcedilIKGOumlZ F (2004) 438 numaralı Muhacircsebe-i Vilacircyet-i Anadolu Defteri (9371530) I-IIye goumlre Ankara Ccedilankırı ve Sultanoumlnuuml Sancaklarında Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Kırıkkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstiuumlsuuml Kırıkkkale

AKAR A (2006) ldquoRenge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Oumlrneğirdquo Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml

Dergisi S20 Yıl 20061 s51-63

ALTINDAL B (2011) Zelarsquodan Zilersquoye Tarihi Yolculuk Ġstanbul

ARSLANOĞLU Ġ ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwww hbvdergisi

gaziedutr uidergiler20-33-134pdf (18012012)

ATALAR M M (1988) ldquoZile‟nin Tarihccedilesirdquo Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi

Bildirileri (13-17 Ekim 1986) Samsun s 305-307

BAYKARA T (1988) Anadolursquonun Tarihicirc Coğrafyasına Giriş 1 Anadolursquonun İdaricirc Taksimatı Ankara

BUDAK A (2001) Yurdumuza Yerleşen Oğuz-Tuumlrkmen Boyları ve Bazı Yer Adlarımızın

Anlamları GaziosmanpaĢa Uumlniversitesi Yayınları Tokat

DEVELLĠOĞLU F (2010) Osmanlıca-Tuumlrkccedile Ansiklopedik Lugat 26 Baskı Aydın Kitabevi Ankara

EREN H (1989) ldquoYer Adlarımızın Dilirdquo Tuumlrk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten Ankara s 55-

165

GABAIN A von (1968) ldquoRenklerin Sembolik Anlamlarırdquo ccedilev Semih Tezcan Tuumlrkoloji

Dergisi AUuml DTCF Yay Cilt3 Sayı1 Ankara s 107-113

GENCcedil R (1999) Tuumlrk İnanışları ile Millicirc Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil Atatuumlrk Kuumlltuumlr Merkezi BaĢkanlığı Yayını Ankara

GOumlKBĠLGĠN M T(1979) Tokat İslam Ansiklopedisi (İA) Cilt 121 Ġstanbul s 404

GUumlNDUumlZ T (2005) XVII ve XVIII Yuumlzyıllarda Danişmendli Tuumlrkmenleri Yeditepe Yayınları I

Baskı Ġstanbul

GUumlNDUumlZ T (2007) Anadolursquoda Tuumlrkmen Aşiretleri 2 Baskı Yeditepe Yayınları Ġstanbul

HALACcedilOĞLU Y (2009) Anadolursquoda Aşiretler Cemaatler Oymaklar (1453-1650) I-II-III-IV-

V-VI Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını Ankara

ĠBRET B Uuml (2003) ldquoCcedilankırı‟daki Koumly Adları Uumlzerine Coğrafi Accedilıdan Bir Ġncelemerdquo Marmara

Coğrafya Dergisi S7(Ocak) Ġstanbul s53-80

ĠPġĠRLĠ M (1993) ldquoDaniĢmendrdquo DİA c VIII Ġstanbul s464-465

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 35: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 123

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ĠNAN A (1987) ldquoTuumlrk Kabile Ġsimlerine Dairrdquo Makaleler ve İncelemeler iccedilinde (s1-7) Ankara

Tuumlrk Tarih Kurumu Yayınları

KAPUSUZOĞLU S B (1999) Yozgat Medreseleri Tekke ve Zaviyeleri Yozgat Belediyesi Yayını

Ankara

KARADOĞAN A (2004) ldquoTuumlrk Ad Biliminde Renk Kuumlltuumlrdquo Milli Folklor Dergisi Cilt8 Yıl

16 Sayı 62 s93 vd

KILICcedil A Zile Tarihi Ccedilağıltı Dergisi Cilt1 Sayı 1 Zile s 16-17

KOCcedil B (2003) Tarihi ve Kuumlltuumlruumlyle Ccedilekerek Ccedilekerek Belediyesi Yayını Ankara

KURGUN L (2002) Denizli İli Yerleşim Yerleri Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi

Pamukkale Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Denizli

KURT Y (2000) Niksar Kazası YerAdları DaniĢmendliler Doumlneminde Niksar‟da Tıp Tarih ve

Kuumlltuumlr Sempozyumu Niksar s98-107

KUumlTUumlKOĞLU M (1991) Tarih Araştırmalarında Usul 2 Baskı Kubbealtı NeĢriyatı Ġstanbul

1991

MERAL Y ve S (1982) Her Youmlnuumlyle Zile Sanem Matbaacılık Zile

ORHONLU Cengiz Osmanlı İmparatorluğursquonda Aşiretlerin İskacircnı Eren Yayınları Ġstanbul 1987

OumlZCAN K (2008) ldquoAnadolu‟da Selccediluklu Doumlnemi YerleĢme Tipolojileri II Karahisarlarrdquo Millicirc Folklor Yıl 20 Sayı 77 s89-101

OumlZCAN K ldquoSivas Youmlresinde Battal Gazi ve Onun Silah ArkadaĢlarıyla Ġlgili ĠnanıĢlarrdquo I Battal

Gazi ve Malatya Ccedilevresi Halk Kuumlltuumlruuml Sempozyumurdquo Tebliğler s 58

PAKALIN MZ (1983) Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Soumlzluumlğuuml I III Baskı MEB Yayınları Ankara

PALANCI H (1996) Anadolursquodaki Tuumlrkccedile Yer Adları BasılmamıĢ Doktora Tezi Erciyes

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kayseri

SAKAOĞLU S (2001) Tuumlrk Ad Bilimi Tuumlrk Dil Kurumu Yayınları Ankara

SARI S(2000) XVI Yuumlzyılda Hamid Sancağı Yer Adları BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Dicle

Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Diyarbakır

SEVĠM A (1988) Anadolursquonun Fethi Başlangıccediltan 1086rsquoya Kadar Tuumlrk Tarih Kurumu Yayını

Ankara s 82-83

SEZEN T (2006) Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla) Devlet ArĢivleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Yayınları Ankara

SOumlYLEMEZ F (2002) ldquoRiĢvan AĢireti‟nin Cemaat ġahıs ve Yer Adları Uumlzerine Bir

Değerlendirmerdquo Erciyes Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı12 Kayseri

s 39-52

STRABON (1969) Coğrafya (Geographika) ccedilev A Pekman Kitap XII Boumlluumlm III Ġstanbul

Uumlniversitesi Edebiyat Fakuumlltesi Yayınları Ġstanbul

ġAHĠN Ġ (2007) ldquoTuumlrkccedile Yer Adlarının Yapısı Uumlzerinerdquo Atatuumlrk Uumlniversitesi Tuumlrkiyat Araştırmaları Dergisi Sayı 23 s 1-14 Erzurum

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 36: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

124 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

ġAHĠN M Karabacak Y (2005) Coğrafi Tarihi İdari Sosyal ve Kuumlltuumlrel Youmlnleriyle Zile Tofset

Matbaacılık Tokat

ġENEL M (2003) Elazığ İli Yer Adları Uumlzerine Bir İnceleme C1-2 BasılmamıĢ Doktora Tezi

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Elazığ

ġĠMġĠRGĠL A (1991 ldquoOsmanlılar Ġdaresinde Zile ġehri (1455-1574)rdquo Marmara Uumlniversitesi

Tuumlrkluumlk Araştırmaları Dergisi Sayı 6 Ġstanbul s 231-243

TUumlRKAY C (1981) Başbakanlık Arşivi Belgelerine Goumlre Osmanlı İmparatorluğursquonda Oymak

Aşiret ve Cemaatlar Tercuumlman Kaynak Eserler Serisi1 Ġstanbul

UMAR B (1993) Tuumlrkiyersquodeki Tarihsel Adlar 2 Baskı Ġnkilab Kitabevi Yayınları Ġstanbul

WITTEK P (1969) ldquoBizanslılardan Tuumlrklere Geccedilen Yer Yer Adlarırdquo ccedilev Mihri Eren Selccediluklu

Araştırmaları Dergisi Cilt I s 236-240

YEDĠYILDIZ B (1984) ldquoTuumlrkiye‟de Yer Adı Verme Usullerirdquo Tuumlrk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri Ankara s 25

YILDIRIM M(2006) Uşak İli ve İlccedileleri Yerleşim Yeri Adları (Orun)nın Yapı ve Koumlken

Bakımından İncelenmesi BasılmamıĢ Yuumlksek Lisans Tezi Afyon Kocatepe Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Afyon

4 Elektronik Kaynaklar

httpwwwtozanlinetmezraisimlerihtm (16012012)

httpwwwceltekkoyumtrggKoyumuzdeki-Mevkiilerhtm (15012012)

httptdkterimgovtrbts(10-31012012)

ldquoAlevilikte Temel Ġnanccedil Unsurları ve Pratiklerrdquo httpwwwhbvdergisigaziedutruidergiler20-

33-134pdf (18012012)

httpwwwbuyukhirkacomsbindexphpbeldemizhtml(21012012)

httpceltekkoyumtrggCeltek-Baba-Kimdir-f (23012012)

httpzilehabercomblogspotcom201112zile-karakuzu-ernebadi-ennebadi-koyuhtml(25012012)

EK-1 15 ve 16 Yuumlzyıllarda Zile Kazasırsquona Bağlı YerleĢim Birimleri

(1)Zile Merkez Mahalleleri

Zile Kaza Merkezi Mahalle Adları

Ġdari Br Ġdari Brm Adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mahalle Alacamescid X X T+A

Mahalle Bağluca X X T

Mahalle Cami X X A

Mahalle Hacı Hasan Mescidi X X A+A+T

Mahalle Hacı Yakub X X A+A

Mahalle Kale X X A

Mahalle Kethuumlda X X F

Mahalle Mescid-i Sakayan X X A+A

Mahalle Mescid-i Zaviye X X A+A

Mahalle Minare X X A

Mahalle ġeyh Kulu X X A+T

Mahalle Ulupınar X X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 37: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 125

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(2) Zile Kaza Merkezi Koumly ve Mezraları Zile Kaza Merkezine Bağlı Koumlyler

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra AğcakuĢ

0 X 0 T+T

Karye Aksaray

X X X T+F

Mezra Aksaklar tb YahĢi

X X 0 T

Karye Azarya Azarya Bağlarızile X X X F

Karye Bağdad Hisarı (Td 2de Bağdad Asarı)

X X X A+A

Karye Bağluca

X X X T

Karye Balccedilıkhisar (Td 2de Balccedilık Asar 79da Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar mevkiiZile X X X T+A

Karye Baydiğin

0 X 0 T+T

Karye BelciĢ-i Etrakiyye Oumlzyurt Ky Zile 0 0 X T+A

Mezra Tokat Ccedilukuru tb Balccedilıkhisar

X X 0 T+T

Mezra Ccedilekle

X X X T

Mezra Ccediliflik tb Balccedilıkhisar Zile 0 X 0 T

Mezra Ccedilokccedila kul

0 X 0 T+T

Mezra Ccedilomruk

0 X X T

Karye Ccedileğelluuml

0 X 0 T

Karye DaniĢmend-i BahĢayıĢ Kalesi ve Mezra-i Kara Diğin

0 X X F+T+A

Karye DerebaĢı DerebaĢı ky Zile X X X T+T

Karye DerekıĢla NarlıkıĢla ky Zile 0 X X T+T

Karye Donuzlu

X 0 x T

Karye Doumlğerluuml

0 X 0 T

Karye Gederik Yaylakent KoumlyuumlZile X X X T

Mezra Guumln Doğmaz

0 X X T+T

Karye Guumlngoumlrmez Guumlngoumlrmezky Zile X X 0 T+T

Mezra Guumlni

X T

Karye Guumlvercinlik

X X X T

Karye Hacılar Hacılar ky Zile X X X T

Karye Hamzacık

0 X X T

Karye Ġde (12de Ġn-ide gibi) Ede ky Zile X X X T

Karye Kafir Viranı (2de Gavur Viranı) Emiroumlren KoumlyuumlZile X X X A+F

Karye Kara Gazi (79da mezra)

X X X T+A

Karye Karaoumlyuumlk

Karahoumlyuumlk Tepesi

B uumlyuumlk Karayuumln Koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Kayaluca

X 0 0 T

Karye Kırlar Kırlar kyZile 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Zile X X X T

Karye Kireccedilluuml Kireccedilli ky Zile X X X T

Karye Korucuk Korucuk ky Zile X X X T

Mezra KoĢaatlu

X X 0 T+T

Karye KurĢunlu KurĢunlu ky Zile X X X T

Mezra Kurtamaz

X 0 0 T

Karye Kurupınar Kurupınar koumlyZile 0 X X T+T

Mezra Mergub

0 X X A

Mezra MinahoĢ

X X X F

Karye Ohtamara

X X X Diğer

Karye Osman Obası (2de mezra)

X X X A+T

Karye Oumlyuumlk Uumlyuumlk koumlyuumlZile 0 0 X T

Karye Palani Palanlı koumlyuumlZile X X 0 F

Mezra Payami

0 X 0 T

Mezra Sacayak

0 X 0 T+T

Karye Savcı (2de Savcı Koumlyuuml Mezrası) Savcı koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Senir Pınar

0 X 0 T+T

Karye Saraccedil-ı Etrakiye (2de sadece serraccedil) Saraccedil koumlyuuml Zile X X X A+A

Karye Yaba (2de mezra)

X 0 X T

Karye YahĢi-i Etrakiye (2de sadece YahĢi)

X X 0 T+A

Karye Yalnuz Ağaccedil Yalnızkoumly X X X T

Karye Yenice

X X X T

Karye Yuumlnluuml Yuumlnluuml koumlyuumlZile X X 0 T

Mahalle Yazıcı X X T

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 38: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

126 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(3)Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Koumly ve Mezraları Acacı ve Oumlzi Kavağı Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Dil

Karye Acı Pınar

Acıpınar koumlyuumlZile Bir de Acısu koumlyuuml

var X 0 0 T+T

Karye Acı Pınar X X X T+T

Karye Alan Ccedilekerek batısında Alan dağı var X X X T

Karye Ali Hoca Ali Hoca koumlyuuml Zile X X X A+F

Karye Arablar Alayurt koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

BaĢkurd ve Harami Deresi (nam-ı diğer Harami

KıĢlağı) HaramikıĢla koumlyuuml Zile 0 X 0 A+T

Karye Bay Diğin Baydiğin koumlyuumlAydıncık 0 0 X T+T

Mezra Baydar Salma ve YaraĢ (2de sadece Salma) YaraĢ koumlyuumlZile X X X T

Mezra Bayındır

Bayındır houmlyuumlk beldesi Ccedilekerek

(Acacı) X 0 0 T

Mezra Ccediliflik 0 X X T

Mezra Demuumlrcuuml Alanı ve Olucak Kiri Demircialan koumlyuumlCcedilekerek 0 X 0 T+T

Mezra Guumllluumlk X 0 T

Karye Hacı (2de Hacı Koumly) Ccedilekerek ilccedile merkezi X X X A

Karye Hamza Koumly-i Koumlhne (2de Hamza Koumly) Hamzalı koumlyuuml Ccedilekerek X X X A+T+F

Karye Hıcıp TaĢkıran koumlyuumlZile X X X T

Karye Hisar Oumlzuuml X X X A+T

Mezra Ġkuuml Koumly X 0 0 T+F

Mezra Ġlyas Oğlanı X 0 0 Ġ+T

Mezra Ağrık 0 X 0 T

Mezra Ġnkaya X X 0 T+T

Karye Kadı ġehri (2de Kadı ġehir) KadıĢehri ilccedile merkezi X X X A+F

Karye Karaca Viran Karacaoumlren ky Zile X X X T+F

Karye Karı KıĢla X X X T+T

Karye Kayalar Kayalar koumlyuumlCcedilekerek X X X T

Karye Kayalar X X X T

Mezra KeĢlik ve Dumi Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk KeĢlik koumlyleri Alaca 0 X 0 T

Karye Kilise (2de Kilise Koumly) 0 X X R

Karye Kilise X X X R

Mezra Kilise Alanı X X X R+T

Mezra Kurd BaĢı 0 0 X T+T

Karye Kuru Ccedilay Kuruccedilay koumlyuumlCcedilekerek X X 0 T+T

Mezra Mesud Ġğlal X X X A+T

Mezra Mesud Oğlanı 0 0 X A+T

Karye MuğrilerMukriler X X X Bsiz

Mezra Musa X 0 0 A

Karye Oltan 0 X X T

Mezra Oltan Koumly 0 X 0 T+T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Nefs Oumlzi Kavağı (2de Karye) Oumlzuumlkavak BeldesiCcedilekerek X X X T+T

Karye Selamet ky Selamet koumlyuumlZile X X X A

Mezra Senir Kaya 0 0 X T+T

Mezra Senir Pınar 0 0 X T+T

Mezra Sovuk Alan ve Azad Kul nam-ı diğerAlan-ı Ġğdir 0 X 0 T+T

Karye ġeyh (2de ġeyh Koumly) ġeyh koumlyuumlZile X X X A

Mezra ġeyh Koumly 0 0 X A+F

Mezra TaĢ Ağıl 0 X 0 T+T

Mezra TersenkTersenek X 0 0 Bsiz

Karye Ulu Koumly X X X T+T

Mezra Uzun Viran

KadıĢehri Elmalı koumlyuumlnde Uzunoumlren

mevkii 0 X 0 T+F

Mezra Yenicekoumly (2de koumly) Yenice koumlyuumlAydıncık X X 0 T+T

Mezra Yunus 0 X X A

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 39: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 127

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(4)Halka-i Hass Nahiyesi Koumly ve Mezraları Halka-i Hass Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Kala Ağca Kala (79da Akccedila yazıyor) Akccedila Kale koumlyuumlKadıĢehri 0 X X T+A

Mezra Ahur Viran 0 X 0 T+F

Karye Ahurcuk X 0 0 T

Karye Alayundlu X 0 0 T+T

Mezra Barkar X X X T

Karye Petek X 0 0 T

Karye Bey Dili (2de mezra) X X X T+T

Karye Boumlğuumlrenler X 0 0 T

Mezra Burnukoumly X 0 0 T+T

Karye Ccediliflik

Elmalıccediliftliği ky

KadıĢehri X X X T

Karye Dabana Ccedilamsaray koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Dikme Soumlğuumld

Dikme Soumlğuumlt

koumlyuumlKadıĢehri X X X T+T

Mezra Dilkuumller X 0 0 T

Mezra Elmalu Elmalı koumlyuumlKadıĢehri X X X T

Karye Eytacircn X 0 X Bsiz

Karye Halil X X X A

Mezra IlıĠli 0 X X T

Karye Ġlyas Oğlanı 0 0 X Ġ+T

Karye Ġman X X X A

Karye Firuzlar X 0 0 T

Mezra Kızıl Oumlz

AĢağı ve Yukarı

Kızıloumlzkoumlyleri KadıĢehri 0 X 0 T+T

Mezra KızukKınuk

Arazisi KadıĢehri ile

Yoncalık arasında

paylaĢılmıĢ ve ortadan

kalkmıĢ X T

Mezra KoumlsebelikKoumlse Melik de olabilir Koumlserelik koumlyuumlAydıncık X X X F

Mezra Kuru Bey X X X T+T

Karye Kuumlrtler 0 X x T

Karye Ladıcık

GuumlmuumlĢsu

(Ladik)KadıĢehri X X X Diğer

Mezra Ovacık OvacıkKadıĢehri X X X T

Mezra Sal Viran X T+F

Mezra

Salur (12de karye Saluri olarak

geccediliyor)

Salur koumlyuumlSorgun-Yozgat

Zile ReĢadiye ile maĢat

arasında X X X T

Mezra Suumlluumlkluuml X 0 0 T

Mezra Tonus 0 X 0 T

Mezra TutuĢ X 0 0 T

Karye Uumlccedil Ağaccedil Uumlccedil ağaccedil koumlyuumlKadıĢehri 0 x X T+T

Mezra Veyis Viran 0 X 0 A+F

Karye Yavi Hasan Yavi Hasan koumlyuumlKadıĢehri X X X T+A

Karye Yeltan (Buguumln Yelten-KadıĢehri) Yelten koumlyuumlKadıĢehri 0 X 0 T

Karye Yoncalık Yoncalık koumlyuumlKadıĢehri X X X T

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 40: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

128 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(5)Huumlseyinabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Huumlseyinabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari

B

Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td

2

Td

12

Td

79

Koumlken

Mezra

Aba Gol ve Kara Diğin ve KarataĢ ve

Kara Pınar ve Sokucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk

ve Hasan (12de yalnız Aba-Kaya Golu) 0 X X A+T

Mezra Ağca Ağıl 0 0 X T+T

Mezra

Ağca KıĢla-Yelluuml Dere (79da sadece

Ağca KıĢlak olarak geccediliyorhellip) (12de

Yelluuml Dere) 0 X X T+T

KıĢlak Ağca Soku 0 X 0 T+T Karye Ağca Viran Akoumlren koumlyuumlAlaca 0 X X T+F Karye Ak Pınar Akpınar koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Akasi nam-ı diğer MehaĢa 0 0 X Bsiz Karye Ala Kilise 0 0 X T+R Karye Alacalar Alacahoumlyuumlk koumlyuumlAlaca 0 X X T Mezra Alaeddin Hacı 0 0 X A+A

Karye Ali Fakih-i Etrakiye (79da Etrakiye-i Ali

Fakih) 0 X X A+A+T

Mezra Ayru kam Ayrıdam koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Ayvancık 0 0 X T Mezra Aziz 0 0 X A Mezra Balccedilak 0 X 0 T Karye Balccedilık Hisar (2de Balccedilık Hisarı) Balccedilıkhisar koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+A

Mezra Yelluuml Dere

nam-ı diğer Ağca KıĢla ve Karnı Kara (Ağca

KıĢla ile aynı olmalı) 0 X 0 T+T

Mezra Battal Battal koumlyuumlOsmanpaĢa-Yozgat X 0 0 A Karye Bayadcık 0 X X T Mezra Bekir Abdal 0 0 X A+A KıĢlak Bey Obası 0 X 0 T+T Mezra Bey Yurdu 0 0 X T+T Mezra Bezir Hane 0 X X A+F Mezra Billi Meyilli Dere X 0 0 T+T Mezra Boduccedil 0 0 X T Karye Boladcık Bolatccedilık koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Boynu Yoğun 0 0 X T+T Mezra Bozburun Viranı Burunoumlren KoumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+F Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T Mezra Cafer Oğlu 0 0 X A+T Mezra Ceamaat-i Doumlğer Obası nam-ı diğer Goumlk Zemin Mezrası 0 0 X A+T+T Mezra Ceamaat-i Halil Fakih Obası Halilfakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Ccedilerccedili Ali 0 0 X A+T+A Mezra Cemaat-i Emir UmurluUğurlu 0 0 X A+A+T Mezra Cemaat-i Erkek Oğlu KıĢlası Erkekli koumlyuumlSorgun 0 0 X A+T+TT+

T Mezra Cemaat-i Ġsmail Arslan Fakılu 0 0 X A+Ġ+T+A Mezra Cemaat-i Soumlğuumldluuml Geduumlk 0 0 X A+T+T Mezra Cemaat-i Toramanlu nam-ı diğer Mustafa KıĢlası 0 0 X A+T Mezra Cemaat-i Zeyneddin 0 0 X A+A Mezra Ccediladır Oumlyuumlğuuml 0 0 X F+T Mezra Ccedilakırlı 0 0 X T Mezra Ccedilalatlu 0 0 X T Mezra Ccedilalman tabi Daru Boğazı 0 X 0 T Karye Ccedilatak Pınar (2de Ccedilatak Pınarı) Ccedilatak koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Ccedilelebi Bağı Ccedilelebibağı koumlyuumlAlaca 0 X 0 A+F KıĢlak Ccedilelebi Bey nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A+T KıĢlak Ccedilelebiler nam-ı diğer Huumlseyin 0 X 0 A Mezra DaĢlık nam-ı diğer Oumlzluuml Viran 0 0 X T Mezra DeluumlbaĢ nam-ı diğer Ali Bey Cemaati KıĢlak 0 0 X T+T Mezra Depesi Deluumlğuuml Ġlmalu 0 0 X T+T+T Mezra Derkis Kaya 0 0 X Bsiz+T Karye Domalan 0 X X T Mezra Duma 0 X 0 T Mezra Elmalu ve Taban-ı YavaĢ ve Kiraslu 0 X 0 T Mezra Emir Hacılu Emirler koumlyuumlSorgun 0 0 X A+A Mezra Eski KıĢla 0 0 X T+T Karye Eski Pınar X 0 0 T+T Karye Eski Yapar Eski Yapar koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Etrakiye-i Murad Sufi 0 X X A+A+A Mezra Eyuumlcek ve Ġn Yalluğu ve Goumllluumlcek 0 X 0 T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 41: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 129

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Fakihler Fakılar koumlyuumlAlaca X X 0 A Mezra Farah 0 0 X A Nefs Mazı Pınarı Sultan Mehmed demekle maruf

(Mazıbakoumlyuuml)Alaca-Mehmedbeyli

koumlyuumlSrgun

0 0 X F+T Karye Geccediluumld-i Etrakiyye-i Uluyoumlruumlk (2 ve 79da

Geccediluumld)

X X X T+A+T Karye Gerdek Kaya Gerdekkaya koumlyuumlAlaca X X X F+T KıĢlak Goumlk 0 X 0 T Mezra Goumlk (Yer) Viranı 0 0 X T+T+F Mezra Goumlk Oumlyuumlk 0 0 X T+T Karye Goumlk Viran Goumlkoumlren koumlyuumlAlaca X X X T+F Mezra Goumlkccedile KıĢla GoumlkccedilekıĢla koumlyuuml-OsmanpaĢa-Yozgat 0 0 X T+T Mezra Goumlkccedile Minare 0 0 X T+A Mezra Goumlkccedileluuml 0 0 X T Mezra Goumll Yurdu ve Ballu Kaya nam-ı diğer Balluca Kayası 0 X 0 T+T Mezra Goumlz Accedilan 0 X 0 T+T Mezra Gulamlar 0 0 X T Mezra Guumlğuumlm 0 0 X R Mezra Guumll Oumlyuumlk ve Divan Kavağı ve Guumlloumlzuuml ve

DoymuĢ ve Sultan Kavağı

Sultan koumlyAlacaKuumllhuumlyuumlk koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Hacı Bey nam-ı diğerSaru KamıĢ 0 X 0 A+T Karye Hacı Hasan Kavağı 0 X X A+A+T Mezra Hacılar 0 X X T Mezra Halil 0 X X A Karye Halil Acalık 0 X 0 A+T Mezra Hallaccedil Oğlu Viranı 0 0 X A+T+F Karye Hırka-i Buumlzuumlrg ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+F Karye Hırka-i Kuumlccediluumlk ve Mezra-i Soumlğuumld Oumlzuuml

(12de Hırka-i Kuumlccediluumlk)

Kuumlccediluumlk Hırka koumlyuumlAlaca 0 X X A+T Mezra Ġn KıĢla 0 X 0 T+T Mezra Ġne Kulu ve Karadiğin ve Kara Pınar ve

Sovucak ve Saru Ġsa Oumlyuumlk ve Hasan

Soğucak koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Karye Ġsa Doğancı Ġsahacı koumlyuumlAlaca 0 0 X Ġ+T Mezra Ġsa Fakılu Ġsafakılı koumlyuumlSorgun 0 0 X Ġ+A Mezra Kabak KayakKavsuvan 0 0 X T+T Mezra Kalacık Kaya ve Kuruca Emlak Kalecikkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X A+T Mezra Kalın Koumlyuuml Kalınkaya koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra KamıĢcık 0 X 0 T Karye KapakluKabaklu Kapaklı koumlyuumlAlaca X 0 X T Mezra Kara hellip TaĢ (Kalun TaĢZeytun TaĢ) 0 0 X T+T Mezra Kara Diğin 0 X 0 T+T Mezra Kara Donlu 0 0 X T+T Mezra Kara Gevenlik Geven koumlyuumlAlaca 0 0 X T+T Mezra Kara Kınık 0 0 X T+T Karye Kara Pınar 0 X X T+T Mezra Karaca Kaya AĢağı Karakaya koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T Mezra Karacalu 0 0 X T Mezra Karakız Kavağı Karakız koumlyuumlSorgun 0 0 X T+T+T Mezra Karı Basan ve Kuruca KıĢla nam-ı diğer Edik Oumlyuumlk 0 X X T+T Mezra Karnı Kara (nam-ı diğer Sağır Piri KıĢlası) Karnıkara koumlyuumlAlaca 0 X 0 T+T Mezra Kavak Ağacı 0 X X T+T Mezra Kavak Oumlzuuml 0 X X T+T Mezra Kavurgalu

0 0 X T

Mezra Kavurga-oğlu 0 0 X T+T Mezra Kayacık Oumlnuuml 0 0 X T+T Mezra Kayacık Pınarı 0 X 0 T+T Mezra Kayalu TaĢ 0 0 X T+T Karye Kerbansaray X X X F Mezra Keykavus 0 0 X F Mezra Gılman 0 0 X A Mezra Kıranlu 0 0 X T Mezra Kırım 0 0 X T Mezra Kıruk 0 X X T Mezra KıĢlacık Kaya 0 0 X T Mezra KıĢlak-ı Hacı Ali 0 X X T+A+A Mezra KıĢlak-ı Uumlmmet Kethuumlda 0 0 X T+A+F Karye Kız Karacalu Kızkaraca koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Mezra Kızılca KıĢla 0 0 X T+T Karye Kızıllar acircKızıllı koumlyuuml-Kızılyar koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Kilise Kaya 0 0 X R+T Karye Koccedil Hisar (2de mezra) Koccedilhisar koumlyuumlAlaca X X X T+A Mezra Kol Viran 0 0 X T+F

Mezra

Koyunlu Yusuf Oumlzuuml ve Guumlduumll ve Akccedila

Koumly ve Tusi ve Cengiz Han ve ġeyh ve

Halil ve Avansaray ve Dutlu Bağ Dutluca koumlyuuml Alaca-Koyunoğlu koumlyuumlAlaca 0 X X T+Ġ+T

Mezra Kozca 0 0 X F

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 42: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

130 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

KıĢlak Kozluca KuzkıĢla koumlyuumlAlaca ZĠLE 0 X 0 F Karye Koumlsker-i Cemaat-i Kara Koumlseluuml 0 X 0 A+T+F Karye Kulağuz (2de Kılağuzlu) Kılavuz koumlyuumlAlaca X X X T Mezra KuĢak 0 0 X T Mezra Kuumlccediluumlk Viran 0 X 0 T+F Mezra Mahuna 0 0 X T KıĢlak Makiler 0 X 0 Bsiz Karye ManĢar AkccedilakoumlyAlaca X X X Bsiz Mezra ManĢar nam-ı diğer Kaya Dibi 0 0 X Bsiz Mezra Merkendluumlel-meĢhucircr X 0 0 Bsiz Mezra Mezid Alanı 0 0 X A+T Mezra Mezidluuml nam-ı diğer Aykud Fakih Viranı maa Toklu

Ağılı

0 X 0 A Mezra Miraguuml 0 X 0 Bsiz Mezra Murad Sufi X 0 0 A+A Karye Koylan 0 0 X T Mezra Muumlhimmat Ġni 0 0 X A+T Mezra Muumlminler-i Buumlzuumlrk 0 0 X A+F Mezra Muumlminler-i Kuumlccediluumlk 0 0 X A+T Mezra Muumlslim Oumlyuumlk 0 0 X A+T Mezra Odunluk 0 0 X T Mezra Okar 0 0 X T Mezra Orta Oumlyuumlk 0 0 X T+T Mezra PaĢalu 0 0 X T Karye Perccedilem Perccedilem koumlyuumlAlaca 0 X X F Mezra Pervazlık 0 0 X T Mezra Pir AkbaĢ nam-ı diğer Viran 0 X 0 F+T+T Karye Pir Buumlğet X 0 0 F+T Mezra Receb Oğlu 0 0 X A+T Mezra Sakalar 0 0 X A Karye Sapmaz (2 ve 79da mezra) X X X T Mezra Saray Pınar 0 0 X F+T Mezra Saray Pınarı 0 0 X F+T Mezra Sarım Beyluuml 0 0 X T+T Mezra Saru Alan (79da Saru Alanı) 0 X X T+T Mezra Saru Fakih Oluğu 0 X 0 T+A+T Mezra Saru Hacı Sarıhacılı koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+A Mezra Saru Kalaycı 0 0 X T+T Karye Sergis (nam-ı diğer Killik) Killik koumlyuumlAlaca X X X Diğer Mezra Sidreluuml 0 0 X A Karye Sincan Sincan koumlyuumlAlaca X X X T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml 0 X 0 T+T Karye Soumlğuumld Oumlzuuml Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Soumlğuumltoumlzuuml koumlyleriAlaca 0 0 X T+T Karye Sultan Eymirce (nam-ı diğer OsmanpaĢa) OsmanpaĢa BeldesiYozgat 0 X X A+T Mezra Suumlluumlnluumlce ve Ballu Kaya 0 0 X T Mezra Taht-ı Melik nam-ı diğer Beruuml Ccedilayır 0 0 X F+A Mezra Tamu Bağı 0 0 X T+T Karye TaĢ Boumlğet (2de mezra) Kayaboumlğet koumlyuumlAlaca X X X T+T Mezra Temuumlr Han 0 X 0 T+T Mezra Tuğrul (nam-ı diğer Geduumlk Hasan) Gedikhasanlı koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra Ulamad(Melemed) ve Ġsa DağılmıĢ 0 X 0 T Mezra Uzun MelikMuumllk 0 0 X T+A Mezra Varazlu 0 0 X Bsiz Mezra Veledik Koumly Velet koumlyuumlAlaca 0 0 X Bsiz Mezra Yabracık X 0 0 T Karye Yağlu X X X T Mezra Yağlu Pınar 0 0 X T+T Mezra Yalıncak 0 0 X T Nefs Yapa-i Cedicircd Alaca ilccedile merkezi X 0 0 T Mezra Yararlık-ı Buumlzuumlrg ve Yararlık-ı Kuumlccediluumlk Yaylalık koumlyuumlSorgun 0 X 0 T+F Karye Yatan Kavağı Yatankavak koumlyuumlAlaca 0 X X T+T Karye Yatan-ı Etrakiye (79da Yatan) 0 X X T+A Mezra Yazı KıĢla (nam-ı diğer Yazılu TaĢ) YazılıtaĢ koumlyuuml-Sorgun 0 0 X T+T Mezra Yeni Deresi 0 X 0 T+T Karye Yeni Yapar Yeni Yapa kyAlaca 0 X X T+T Karye Yenice Yenice koumlyuumlAlaca 0 X X T Karye Yortan (nam-ı diğer Koumlhne Baba tb

Sorgun)

Kuumlccediluumlk Koumlhne koumlyuumlSorgun 0 0 X T Mezra YumrucaktaĢ 0 0 X T+T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 43: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 131

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(6)Karahisar-ı BehramĢah Nahiyesi Koumly ve Mezraları Karahisar-ı Behramşah Nahiyesi Yer Adları

ĠdariBr Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Asma 0 0 X T+T

Mezra Ağca ġehr X 0 0 T+F

Mezra Ak Pınar ve Davulbazlu Davulbaz ky Akdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Koyluk (Td 2de yalnız AkbaĢ) AkbaĢ koumlyuumlAkdağmadeni X 0 X T+T

Mezra Alaca Kilise 0 0 X T+R

Mezra Asar-ı BubakAsariyan-ı Bubak 0 0 X T+Bsiz

Mezra Ay veledi X 0 0 T+A

Mezra Bahccedilacuk Bahccedilecik koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Bahccedile 0 0 X F

Mezra Baraklar ve Pir Koumlpruuml X 0 0 T

Mezra BaĢ Koumly 0 0 X T+T

Karye Bazarcık (79da mezra) Pazarcık koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Borulu 0 0 X T

Mezra Boyalık Boyalık koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X T

Mezari Bubak nam-ı diğer Ccedilatak BaĢccedilatak koumlyuumlAkdağmadeni 0 0 X Bsiz

Mezra Buumlyuumlk Pınar 0 X 0 T+T

Mezra Ccedilavul CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Ccedilekluuml-i Muhtesib X 0 0 Bsiz+A

Karye Ccediliflik nam-ı diğer Kara Piri Karapir koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

KıĢlak der nahiye-i Karahisar-ı BehramĢah 0 0 X T+A+F+F

Mezra Diğer Uumlccedil Kara Ağaccedil 0 X 0 T+T+T

Mezra Dikmen maa Hamrik Karadikmen koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Dilmek 0 0 X T

Mezra DuumlĢuumlk Kavak Uzakccedilay Ky mevki adıAdağmadeni 0 X 0 T+T

Mezra Emir SaracEmir Saray 0 0 X A+A

Mezra Goumlynuumlk nam-ı diğer Ccedilamluca 0 X 0 T

Mezra Goumlynuumll Viranı 0 0 X T+F

Karye Guumllluumlk Guumllluumlk koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T

Mezra Guumlni tabi Tabak DaĢ 0 X 0 T

Mezra Hacılar 0 0 X A

Mezra Hacızacircde X 0 0 A+F

Mezra Hangah Oumlyuumlğuuml nam-ı diğer KuĢaklu Oumlyuumlk 0 0 X F+T

Mezra Harab ve BaĢı X 0 0 A

Mezra Hass X 0 0 A

Mezra Ilı Su Yazır 0 0 X T+T+T

Mezra Ġki Yuumlzluuml 0 0 X T+T

Karye Ġmerek (79da Emirak gibi yazılmıĢ) 0 X X T

Mezra Ġncuuml Alan 0 X 0 T+T

Mezra Ġncuumlger 0 0 X F

Mezra Kabluyuumln X 0 0 T+T

Mezra Kalın CcedilirmiĢ 0 0 X T+T

Mezra Kara Ağaccedil nam-ı diğer Uumlccedilkaraağaccedil (12de) Uumlccedilkaraağaccedil koumlyuumlAkdağmadeni 0 X X T+T

Mezra Kara Hisar 0 0 X T+A

Mezra Kara MağanKara Mağara Saraykent ilccedile merkeziYozgat 0 0 X T+T

Mezra Kara Pınar 0 0 X T+T

Karye Kara Soku X X X T+T

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran

0 0 X T+F

Mezra Kara Viran 0 0 X T+F

Mezra Kara Viran nam-ı diğer Yunak Deresi 0 0 X T+F

Karye Karaca (Kıraccedil) Oumlz 0 X X T+T

Nefs Karahisar-ı BehramĢah

MuĢali kalesi (CcedilalıĢkan

koumlyuuml)Akdağmadeni X X X T+A+F+F

Mezra Karamuk nam-ı diğer Karaca Oumlyuumlk 0 0 X T

Mezra KarĢı MenekĢeluuml 0 0 X T+T

Mezra Karu Koumly 0 0 X T+T

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 44: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

132 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

Karye Kavak X X X T

Mezra Keseri 0 X X T

Karye Kesri Hisarı X X X T+A

Mezra Kınık ve Ak Viran Karacaoumlren ky mevkiiAkdağmadeni 0 0 X T

Mezra Kıraccediloumlz X 0 0 T+T

Mezra KıĢlak nefs-i Bubak nam-ı diğer YatmıĢ Oumlyuumlğuuml 0 0 X Bsiz

Mezra KıĢlak Nefs-i Pınar Yazarak 0 0 X T+T

Mezra KıĢlak-ı Tahin Atan 0 0 X T+T

Mezra KıĢla-yı Suumlduumls X 0 0 Bsiz

Mezra Kızılca Koumly ve Ccedileğelluuml

Ccedilağallı mevkiiAbdurrahmanlı

kyAda 0 X X T+T

Mezra Kilise Koumly X 0 0 R+T

Mezra Koz Viracircn X 0 0 F+F

Mezra Kozcuğaz 0 0 X T

Mezra Kubat 0 X 0 T

Mezra Kuldan 0 0 X T

Mezra Kuumlrduumlk Dibi Koumlruumlk koumlyuuml Akdağmadeni 0 0 X T+T

Mezra Matura Bey 0 0 X Bsiz+T

Mezra Menar 0 0 X T

Mezra MeĢhed MaĢatZile 0 X 0 A

Karye Muhtesib X X X A

Mezra Mulan 0 0 X Bsiz

Mezra MulanBulad 0 0 X F

Mezra Mumu 0 0 X T

Mezra

Musacık-ı Koumlkluuml Yol BaĢı ve Sofular Viranı ve

Dam Deresi ve AĢur KıĢlası 0 X 0 A+T

Karye Oluğu Uzun X X X T+T

Karye Oumlketce nam-ı diğer Alicuumlkluuml Alicik koumlyuumlAkdağmadeni 0 X 0 T

Mezra Salur Zile 0 0 X T

Mezra Saraycık nam-ı diğer Uumlccedil Kaba Ağaccedil 0 0 X T

Mezra Saru Hacı 0 0 X T+A

Mezra Savcı diğer Zile 0 0 X T

Mezra Sazlı X 0 0 T

Mezra Sevguumlluuml 0 0 X T

Karye Sincanlu 0 X X T

Mezra SoumlkuumlluumlSıvalu nam-ı diğer Dumanlı 0 0 X T

Karye Sultan Sekuumlsuuml 0 X x A+T

Karye Sultan Sekuumlsuuml Ulya 0 X 0 A+T+A

Karye Suumlluumln

0 X 0 T

Mezra ġolan (ġoumllen) ve Evik Kırlar ky mevki adıAdağmadeni X 0 0 Bsiz

Mezra Tahir Viracircnı X 0 0 A+F

Mezra Tatar

0 X X T

Mezra Tekir MeĢhedi YiğitmeĢhedi mevkiiAlicik ky 0 X 0 T+T

Karye Tezekccedili Tezekccedili mevkiiSarıguumlney kyAdağm X X X T

Mezra Uumlccediller 0 X 0 T

Mezra Yankoumly 0 0 X T+T

Mezra Zevar 0 0 X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 45: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 133

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(7) Kızılkuumlnbed Nahiyesi Koumly ve Mezraları Kızılkuumlnbed Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 12 Td 79 Koumlken

Mezra Ağca Oumlz X X T+T

Mezra Akpınar ve Tatar Hacı X 0 T+T

Karye Alan Alan dağları etekleriCcedilekerek X X T

Karye Ayvalu Ayvalı ky Zile X X T

Mezra Bazlambaccedil Bazlambaccedil beldesiCcedilekerek X 0 T

Karye Bekler Oğlanı X X T+T

Mezra Ccedilorak tb Kızılkuumlnbed Maa mezra-i Ccedilakır X 0 T

Mezra Ccediloumlrek X 0 T

Karye Ccediloumlrtuuml X X T

Karye Deveci BaĢtuumlrk beldesiAydıncık X X T

Mezra Doğan Oğlanı Doğanoğlu koumlyuumlCcedilekerek X 0 T+T

Karye Dona Buumlyuumlk-Kuumlccediluumlk Dona koumlyuumlAlaca X X T

Mezra DoymuĢ X X T

Karye Eski Koumly Aydıncık ilccedile merkezi X 0 T+T

Karye Eymuumlr Eymir BeldesiSorgun X X T

Mezra Gazi Koumly maa Ermenid X X A+T

Karye Ilı Su X X T+T

Mezra Ġsa X 0 Ġ

Mezra Ġsa Oumlzuuml 0 X Ġ+T

Mezra Karaca Oumlmer X 0 T+A

Karye Kaya Dibi Kayadibi koumlyuumlYerkoumly X X T+T

Mezra Kayı X 0 T

Yaylak Kayırluca der nezd-i TankuĢ X 0 T

Karye Kazan Kaya Kazankaya beldesiAydıncık X X T+T

Mezra Kuru Koumly X X T+T

Mezra Kuyucak AĢağıkuyucakAydıncık X X T

Karye TankuĢ X X T

Karye Tatar

X X T

(8) KuĢtaĢ (UumlccediltaĢ) Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Kuştaş (Uumlccediltaş) Nahiyesi Yer Adları

Ġdari Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye AğcaAkccedila Viran X X X T+F

Karye Ahmed (2de Ahmed Koumly) X X X A

Mezra BabalıkYabalıkYapalak 0 0 X T

Mezra BaĢ Koumly 0 X X T+T

Mezra Bayad (2de Bayat) X 0 X T

Mezra Bayad Alanı 0 X X T+T

Karye Derbend Tuumlrk Derbenti daha sonra Eski Derbent Koumlyuuml X X X F

Mezra

Dumi (2de Tusi gibi de

okunuyor) X X T

Karye Ġğdir Ġğdir ky Zile X X X T

Karye Ġsa Koumly

Ġsa-i Sagir ve Kebir-i Kağızman Koumlyleri (28) Buumlyuumlk Ġsa daha

sonra Buumlyuumlk Oumlzluumlve Kuumlccediluumlk Ġsa Yeni Muumlsluumlman Bucağında X X X Ġ

Karye

Koccedilaccedil (79da Kopaccedil da

okunuyor) KoccedilaĢ ky Zile X X X T

Karye Mahmud (2de Mahmud Koumly) X X X A

Mezra Musa Artova 0 X X A

Mezra Oyum Erik 0 X 0 T+T

Mezra Saru Musa X X X T+A

Mezra Tomara 0 0 X T

Mezra Yaba 0 X 0 T

Mezra Yapalak 0 X 0 T

Karye Yapalak Yapalak ky Zile 0 X 0 T

Mezra Yaylak 0 0 X T

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 46: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

134 Murat HANİLCcedilE

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(9)MeĢhedabad Nahiyesi Koumly ve Mezraları Meşhedabad Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Birim Ġdari Brm Adı Birimin yeri Diğer adı Td 2 Td 12 Td 79 Koumlken

Karye Ali Arab KarĢıyaka koumlyuumlZile X x x A+A

Karye Arslan Gazi X X X T+A

Mezra Boldacı Boldacı koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Ccedilatak X X X T

Karye Ccediliflik Ccediliftlik koumlyuuml Zile X X X T

Mezra

Ccediliflik-i Kuumlccediluumlk (12 ve 79da Kuumlccediluumlk

Ccediliflik) X X X T+T

Karye Ccedilubuk X 0 X T

Karye Davud (2de Davud Koumly) X X X Ġ

Karye Dere Kınık X X X T+T

Karye Emir Hacı X X X A+A

Mezra Er DoğmuĢ 0 X X T+T

Mezra Goumlkviran Goumlkoumlren Alaca 0 X 0 T+F

Mezra Goumllcuumlk Goumllcuumlk koumlyuuml Zile X 0 0 T

Mezra Goumlzluuml Kaya X 0 0 T+T

Karye Hisarcık X X X A

Karye Ġsa (2de Ġsa Koumly)

Kuumlccediluumlk Ġsa-Kuumlccediluumlk Oumlzluuml koumlyuuml Buumlyuumlk Ġsa-Buumlyuumlk

Oumlzluuml koumlyuumlZile X X X Ġ

Mezra Karı ve Doru Alanı 0 X 0 T+T+T

Karye Kasin Alıccediloumlzuuml koumlyuumlZile X X X Bsiz

Mezra Kavacık (79da karye) (ġeyheyluumlk koumlyuuml) YeĢilce koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kırlar Zile Turhal yolu 0 X X T

Karye Kızılca (2de Kızılca Koumly) Kızılca koumlyuumlZile X X X T

Mezra Kızılca Kınık X X X T+T

Mezra KızluKızıllu X 0 0 T

Karye Korkorus Zile Ccedileltek koumlyuumlnde Korkorus mevkisi var X X X Bsiz

Mezra Kozlar 0 0 X F

Karye Kozlu Dere Kozdere koumlyuumlZile X X X F+T

Mezra Kozlu Kaya 0 X X F+T

Karye Kulacca X X X T

Mezra Kuldan Akkılıccedil koumlyuuml Zile 0 X 0 T

Karye Kuru Pınar Zile X 0 0 T+T

Mezra Kuumlpluumlce Kuumlpluumlce koumlyuuml Zile X X X T

Nefs MeĢhedabad Yalınyazı Beldes i(MaĢat)Zile X X X A+F

Mezra Okccedilu X X X T

Mezra OumlzmuumlĢ 0 X X T

Karye Salur Salur koumlyuuml Zile X X X T

Mezra Uumlmmet

0 X 0 A

Mezra Yapağu X X X T

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A

Page 47: VATAN TOPRAKLARINDAKİ İMZA: TÜRK YER ADLARI, ZİLE … · Anadolu‟daki Türk kültürünün en eski ve en derin izlerini taĢıması bakımından önemlidir. ÇalıĢmanın ana

Vatan Topraklarındaki İmza Tuumlrk Yer Adları Zile Kazası Oumlrneği (1455-1575) 135

Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 82 Winter 2013

(10)Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Koumly ve Mezraları

Yenimuumlsluumlman Nahiyesi Yer Adları

Ġdari-Br Ġdari Br Adı Birimin yeri Diğer adı 2 12 79 Dil

Mezra Arslan-ı DaniĢmend 0 X X T+F

Karye Belkayı Belkaya koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Ccedilalı (2de Ccedilakırccedilal) Ccedilakırccedilalı koumlyuuml Zile X X X T+T

Mezra Ccedilakır Koumly 0 X 0 T+T

Karye Ccedileltek Ccedileltek koumlyuuml Zile X 0 X T

Karye Ernebacircdi Karakuzu koumlyuuml Zile X X X Diğer

Karye Halil 0 X 0 A

Karye Hasan (2de Hasan Koumly) X X X A

Mezra Hisarcık X X X T

Mezra Kafir Koumlyuuml 0 0 X A+T

Karye Kızılcain (2de Kızılcaini) Evrenkoumly BeldesiZile X X X T+T

Mezra Kopaccedil X X X T

Karye Oumlyuumlk X X X T

Mezra Salur Salur koumlyuumlZile X 0 0 T

Mezra Soumlğuumld Oumlzuuml Soumlğuumltoumlzuuml koumlyuuml Zile 0 X 0 T+T

Mezra Taylu

X 0 0 T

Mezra Vezi

X X X T

Nefs Yeni Muumlsluumlman Yıldıztepe BeldesiZile X X X T+A