Στασινού 14, 11635 Αθήνα, τηλ:2103463537, www.cpd-consultants.gr, info@cpd-consultants.com 1

Vehicle Sharing System (VeSSy)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ

Μετά από την εφαρμογή διάφορων συστημάτων bike και car sharing σε όλο τον κόσμο τα τελευταία χρόνια και την εξαγωγή σημαντικών συμπερασμάτων για την χρησιμότητα αλλά και για τα δισεπίλυτα προβλήματα που τα συνοδεύουν, θεωρούμε ότι έχουν ωριμάσει οι συνθήκες να αναζητήσουμε το επόμενο σύστημα κοινής χρήσης εξατομικευμένων μέσων μεταφοράς στην πόλη και μάλιστα μέσα στην ειδική συγκυρία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.

Το επόμενο σύστημα, θεωρούμε ότι δεν μπορεί παρά να είναι ένα ενιαίο σύστημα για όλα τα εξατομικευμένα μέσα μεταφοράς, καθώς οι διατροπικές μετακινήσεις είναι πλέον ευρέως διαδεδομένες και απολύτως απαραίτητες για την προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας, αφού κανένα μέσο μεταφοράς από μόνο του δεν μπορεί να καλύψει όλες τις ανάγκες μετακίνησης στην πόλη με όρους βιωσιμότητας.

Επίσης, ένα μεγάλο εμπόδιο για την ανάπτυξη των συστημάτων κοινής χρήσης οχημάτων, είναι η ανελαστικότητα των αναγκαίων υποδομών και ειδικότερα των σταθμών από τους οποίους μπορεί κανείς να παραλάβει ένα όχημα, αλλά και οφείλει να το επιστρέψει. Αν ήταν εφικτό να μεταφερθούν οι λειτουργίες εντοπισμού, ασφάλισης και χρέωσης από τον σταθμό στο όχημα ή απευθείας στον χρήστη, χωρίς τη μεσολάβηση σταθμών βαριάς υποδομής ή χωρίς καθόλου παρουσία σταθμών, εκτιμούμε ότι θα εμφανίζονταν δυνατότητες πολύ ανώτερης κλίμακας για την ανάπτυξη αυτών των συστημάτων.

Η ειδική συγκυρία της οικονομικής κρίσης και ιδιαίτερα οι συνθήκες που επικρατούν στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, επιτάσσουν την εξεύρεση μιας σημαντικά οικονομικότερης λύσης, με δυνατότητες πλατιάς και ταχείας εφαρμογής και εξάπλωσης, που θα αξιοποιεί συγχρόνως το μεγάλο αποθεματικό οχημάτων ιδιωτικής χρήσης που ωθούνται καθημερινά εκτός κυκλοφορίας, λόγω των μεγάλων λειτουργικών εξόδων συντήρησής τους, αλλά και της αδυναμίας της πλειονότητας των νοικοκυριών να διατηρήσουν έστω και ένα όχημα στην ιδιοκτησία τους. Την ίδια στιγμή, η ιδιοκτησία και η χρήση του ποδηλάτου, που είναι το πλέον οικονομικό όχημα και το καταλληλότερο για κοινωνίες με σημαντικά οικονομικά προβλήματα, τίθεται και αυτή σε μεγάλη δοκιμασία λόγω της σημαντικής αύξησης των κρουσμάτων κλοπής.

Σημαντικά προβλήματα, αποτελούν, επίσης, οι δυσλειτουργίες που παρουσιάζονται λόγω χωρικής και χρονικής διακύμανσης στη ζήτηση των οχημάτων και η απαίτηση για συνεχή αναδιανομή τους, ο κατακερματισμός των συστημάτων στο χώρο της πόλης και η ατολμία που χαρακτηρίζει τις τοπικές αρχές στην αναγκαία εξ αρχής πλατιά εφαρμογή τους, προβλήματα που θα πρέπει να επιλυθούν ή τουλάχιστον να αμβλυνθούν, χωρίς την ανάδυση νέων αποτρεπτικότερων προβλημάτων.

Στόχος της παρούσας πρότασης για έρευνα είναι να προσπαθήσει να απαντήσει στην ανάγκη για εξεύρεση ενός συστήματος κοινής χρήσης οχημάτων νέας γενιάς, που θα προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα περισσότερα από τα ανωτέρω προβλήματα, να διευκολύνει την εφαρμογή της κοινής χρήσης στις μεταφορές και να βελτιώσει τη ζωή των ανθρώπων στην πόλη.

Στασινού 14, 11635 Αθήνα, τηλ:2103463537, www.cpd-consultants.gr, info@cpd-consultants.com 2

Βασικές διαφορές του προτεινόμενου συστήματος από τα υπάρχοντα συστήματα:

1) Διαφορές στα οχήματα. Μεταφορά των συστημάτων ασφάλισης, ελέγχου, εντοπισμού και χρέωσης από το σταθμό στο όχημα ή/και στον χρήστη. Δηλαδή, πάνω ή μέσα στο όχημα θα πρέπει να βρίσκονται ενσωματωμένα τα ακόλουθα:

- Σύστημα ασφάλισης/κλειδώματος του οχήματος, ώστε να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς την εισαγωγή του χρήστη στο σύστημα.

- Σύστημα εντοπισμού (GPS) του οχήματος, έτσι ώστε αφενός να είναι γνωστή η θέση του ανά πάσα στιγμή και αφετέρου να εξυπηρετούνται όλες οι ανάγκες για καταγραφή του χρόνου, του μήκους και των επιλεχθέντων οδών διαδρομής σε ζωντανό χρόνο.

- Συναγερμός που θα ενεργοποιείται από το κέντρο ελέγχου, ώστε να επισημαίνεται η μετακίνηση του οχήματος (σε απόσταση μεγαλύτερη του πιθανού σφάλματος του συστήματος εντοπισμού) σε περίπτωση που δεν έχει προηγηθεί εισαγωγή κάποιου χρήστη στο σύστημα, χρέωση του οχήματος και νόμιμη απασφάλιση του.

Ενδεχομένως, μέρος αυτών των λειτουργιών να μπορούσαν να εξυπηρετηθούν ή να διασταυρωθούν αυτόματα μέσω της άντλησης πληροφοριών από τον ίδιο το χρήστη (μέσω κινητής τηλεφωνίας) ή μέσω ελαφρών μικρών σταθμών, οι οποίοι συγχρόνως θα μπορούσαν να τροφοδοτούν με ηλεκτρικό ρεύμα τα ποδήλατα (εφόσον χρειάζεται) και να διασφαλίζουν την «ορατότητα» τους μέσα στο ενιαίο σύστημα εντοπισμού, καθώς ως γνωστόν τα συστήματα εντοπισμού δεν διατηρούν σε όλο τον χώρο της πόλης τις ίδιες δυνατότητες άντλησης και αποστολής πληροφοριών.

2) Συμμετοχή διαφορετικών τύπων οχημάτων σε ένα ενιαίο σύστημα. Η απουσία σταθμών, ως προϋπόθεση για την παραλαβή και την παράδοση του οχήματος, και η ύπαρξη ενός κοινού συστήματος χρέωσης του χρήστη, δίνει τη δυνατότητα για συμμετοχή σε ένα ενιαίο σύστημα διαφορετικών τύπων οχημάτων, όπως πχ ποδηλάτων, μοτοποδηλάτων και αυτοκινήτων. Η παροχή δυνατότητας διατροπικών μετακινήσεων μέσα από το ίδιο σύστημα (με διαφορετικές χρεώσεις ανά τύπο οχήματος), αναβαθμίζει πολλαπλάσια τη χρηστικότητα του συστήματος και το καθιστά ελκυστικότερο σε πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό. Ουσιαστικά το καθιστά ικανό για να μπορέσει προοπτικά να περιορίσει σημαντικά την «ατομική ιδιοκτησία οχημάτων» για τους κατοίκους των αστικών κέντρων.

3) Διαφορές στο Σύστημα ελέγχου και διαχείρισης της ζήτησης. Ένα σύστημα χωρίς σταθμούς προϋποθέτει την ύπαρξη ενός ισχυρού Κέντρου Ελέγχου της Θέσης και της Κυκλοφορίας των οχημάτων με χρήση τεχνολογίας GIS. Μέσω αυτού και μιας σχετικής εφαρμογής κινητής τηλεφωνίας, ο χρήστης θα μπορεί οποιαδήποτε στιγμή να γνωρίζει το πλησιέστερο σε αυτόν διαθέσιμο όχημα. Το Κέντρο Ελέγχου συγχρόνως θα γνωρίζει τη θέση, τον τύπο του οχήματος, τον χρήστη, το χρόνο και το μήκος χρήσης, αλλά και την ακριβή διαδρομή που επιλέχθηκε και όχι μόνο την προέλευση και τον προορισμό κάθε μετακίνησης. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται σημαντικές δυνατότητες για την καλύτερη διαχείριση και εξισορρόπηση του συστήματος (Calibration), ενώ παρέχονται ανώτερου επιπέδου δυνατότητες για την οργάνωση του συστήματος αναδιανομής των οχημάτων στο χώρο και στο χρόνο.

4) Διαφορές στο σύστημα αναδιανομής. Εφόσον, σε πραγματικό χρόνο, θα είναι γνωστή η διασπορά των οχημάτων στον αστικό ιστό, αλλά και τα χαρακτηριστικά της ζήτησης οχημάτων/μετακινήσεων κάθε στιγμή της ημέρας, γίνεται πιο εφικτή από ποτέ η εκτίμηση των οχημάτων που θα πρέπει να βρίσκονται διαθέσιμα σε κάθε

Στασινού 14, 11635 Αθήνα, τηλ:2103463537, www.cpd-consultants.gr, info@cpd-consultants.com 3

γειτονιά της πόλης, κάθε στιγμή της ημέρας. Αυτό βελτιστοποιεί τη λειτουργία ενός συμβατικού συστήματος αναδιανομής, με προσωπικό που θα εκτελεί διαρκώς τις απαιτούμενες από το σύστημα ενέργειες αναδιανομής, αλλά παρέχει και τη δυνατότητα ανάπτυξης ενός συμμετοχικού συστήματος αναδιανομής, με εμπλοκή όχι μόνο των συστηματικών χρηστών του συστήματος (πχ velib), αλλά κάθε κατοίκου της πόλης. Κάθε κάτοικος, μέσω μιας εφαρμογής κινητής τηλεφωνίας, θα μπορεί να ανταποκρίνεται σε αιτήματα αναδιανομής οχημάτων που θα εκπέμπει το Κέντρο Ελέγχου, με αντάλλαγμα κάποιο χρηματικό ποσό που θα πιστώνεται στον τραπεζικό του λογαριασμό ή με κουπόνια που θα εξαργυρώνονται σε συγκεκριμένα καταστήματα ή με χρόνο δωρεάν χρήσης του συστήματος. Αυτό ενδέχεται να απαλλάξει το σύστημα από μεγάλο αριθμό εργαζομένων, αλλά επίσης να προσφέρει ένα μικρό εισόδημα σε πολίτες που θα συμμετέχουν συστηματικά, αλλά όχι δεσμευτικά, στην αναδιανομή των οχημάτων.

5) Ανάπτυξη του συστήματος με επανάχρηση οχημάτων και συνεταιριστική διαχείριση. Το σύστημα αυτό, εφόσον δεν βασίζεται σε ειδικούς σταθμούς και δεν απαιτεί ειδικής κατασκευής οχήματα, παρά μόνο την ενσωμάτωση σε συμβατικά οχήματα μιας μικρής συσκευής ελέγχου και εντοπισμού (με μέγεθος μικρού κουτιού) και ενός ειδικού συστήματος ασφάλισης, θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε ένα μεγάλο απόθεμα υφιστάμενων οχημάτων που διαθέτει ο πληθυσμός μιας πόλης και για αρχή θα μπορούσε να αξιοποιήσει τα δεύτερα ή τρίτα οχήματα κάθε νοικοκυριού, τα οποία λόγω της οικονομικής κρίσης τίθενται εν αχρηστία ή αποσύρονται οριστικά από την κυκλοφορία. Το ίδιο ισχύει και για αναρίθμητα μεταχειρισμένα ποδήλατα, τα οποία συνήθως αποσύρονται ή κρατούνται σε αποθήκες, όταν ο ιδιοκτήτης τους αγοράσει κάποιο καινούριο. Τα οχήματα αυτά, παρότι είναι ξεπερασμένης τεχνολογίας, είναι ιδιαίτερα κατάλληλα για κοινή χρήση γιατί δεν αποτελούν στόχους για επίδοξους κλέφτες. Θεωρούμε ότι μπορούν να εξυπηρετήσουν ικανοποιητικά την πλειονότητα των αστικών μετακινήσεων και μάλιστα με μια φιλοσοφία “slow mobility”, που είναι ζητούμενο πλέον στις αστικές μεταφορές.

Το σημαντικότερο όμως πλεονέκτημα είναι πως ο φορέας εγκατάστασης και λειτουργίας ενός τέτοιου συστήματος θα μπορούσε με αυτόν τον τρόπο να πάρει μια συνεταιριστική μορφή, αποτελούμενος από «συνέταιρους» απλούς κατοίκους που διαθέτουν κάποιο όχημά τους. Με την συνεταιριστική μορφή θα μπορούσε επίσης να αντιμετωπιστεί ένα μεγάλο εμπόδιο για την εγκατάσταση και λειτουργία ενός τέτοιου συστήματος που είναι η εύρεση αρχικού χρηματοδότη, αλλά και φορέα διαχείρισης/λειτουργίας. Το συνεταιριστικό μοντέλο δεν αποκλείει τυχόν δωρεές, έσοδα από διαφημίσεις, κρατικές και κοινοτικές επιδοτήσεις, κονδύλια μέσω ΕΣΠΑ κτλ, ενώ θα πληρούνται και όλες οι άλλες τεχνικές άντλησης εσόδων, όπως εάν επρόκειτο για κανονική επιχείρηση. Στόχος είναι να αποτελέσει μια πλήρως αυτοχρηματοδοτούμενη επιχείρηση, ενώ τα σημερινά συστήματα bikesharing δεν μπορούν να αυτοχρηματοδοτηθούν και για αυτό προϋποθέτουν κάποιας μορφής επιδότηση ή χρηματοδότηση από εξωτερικούς φορείς.

Απρίλιος 2013

Κοσμάς Αναγνωστόπουλος Συγκοινωνιολόγος - Πολεοδόμος