VEILIGHEID VAN DE STAAT

FOD JUSTITIE

I inleiding 4

1. Wettelijkebasis 6 2. Middelen 11 3. Vijfsleutelprocessen 12

II anticiperen op en opsporen van nieuwe fenomenen en bedreigingen 15 1. Dewereldaanhetbeginvande21steeeuw 16 2. DeVeiligheidvandeStaat 20

III de kerntaken: verzamelen, analyseren en evalueren van informatie; communiceren van inlichtingen 22

1. Extremismeenterrorisme 24 2. Spionageeninmenging 42 3. Georganiseerdemisdaad 46 4. BeschermingvanhetWetenschappelijk enEconomischpotentieel 52 5. Proliferatie 61 6. Schadelijkesektarischeorganisaties 64

INHOUDSTAFEL

IV veiligheidsonderzoeken 68

1. Wettelijkeopdrachten 70 2. Wapenvergunningen 71 3. Hetveiligheidsbureau 72 V bescherming 75

1. Achtergrond 76 2. Totstandkomingvandeopdracht 76 3. Deverschillendesoortenopdrachten 77 4. DeproblematiekvandeEuropesetops 77 5. Werkdruk 78

VI uitbouw van de professionele vorming 82

1. Vorming 84 2. Hervorming 85 Contactgegevens 86

Inhoud afgesloten eind 2004

Redactie afgesloten mei 2005

Het is misschien nuttig om een korte inleiding

te wijden aan de wetten en de regels waaraan de

dienst zich moet houden en de middelen waarover

we beschikken. Vaak blijken populaire misvattingen

het nog steeds te halen van de realiteit. Vandaar dit

kleine overzicht.

HOOFDSTUk I

INLEIDING

6

1. wETTELIJkE bASIS

Erwordtweleensgedachtdateeninlichtingendienstbuitendewetstaatenallemiddelenmagaanwendenomhetgewenstedoel te bereiken. Niets is minder waar. De Veiligheid van deStaat is gebonden aan een wettekst en is onderworpen aanparlementairecontrole.Deze laatstekanberoepdoenopeenonafhankelijk controleorgaan, het Vast Comité van Toezichtop de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (het zogenaamde“Comité I”) dat controleert of de Veiligheid van de Staat zichaan de wettelijke bepalingen houdt en dat kan optreden alsgerechtelijkeoverheid.

DealgemenebeleidslijnenvandedienstwordenbepaalddoorhetMinisterieelComitévoorInlichtingenenVeiligheid,waarvande Eerste Minister de voorzitter is en waarin de Ministers vanJustitie, Landsverdediging, Binnenlandse Zaken, BuitenlandseZaken en Mobiliteit zetelen. Andere ministers kunnen uit-genodigd worden indien er gepraat wordt over zaken diehun domein aanbelangen. Zo maakt nu ook de Minister vanFinanciënpermanentdeeluitvanhetcomité.

De algemene richtlijnen van het Ministerieel Comité wordenvoorbereid en na beslissing geconcretiseerd door het Collegevoor Inlichtingen en Veiligheid, waarin onder andere deAdministrateur-generaalvandeVeiligheidvandeStaatzetelt.

DewetdiedewerkingvandeVeiligheidvandeStaatregeltisde‘Wet van 30 november 1998 houdende regeling van de inlichtingen- en veiligheidsdienst’ (B.S., 18 december 1998).Deze tekst wordt hier niet integraal weergegeven. Er hoortechterweleenwoordjeuitlegbijdewettelijkeopdrachtenvandedienst(artikel7).

Dezeopdrachtenkunnenwordenopgesplitstinviercategorieën:

1deinlichtingenopdracht2deveiligheidsonderzoeken3deprotectie4deopdrachtendiedoorofkrachtensdewetworden toevertrouwd

7

A. DE INLICHTINGENOPDRACHT

DetakenvandeVeiligheidvandeStaatbestaanvooreengrootdeel uit het inwinnen, analyseren en verwerken van informa-tie.Daarbijmoetwordenopgemerktdat ‘informatie’hiernietzomaargelijkstaataan‘inlichtingen’.Naarmatebepaaldeinfor-matiewordtbevestigddoorverschillendebronnenkanmenmetstijgendezekerheidzeggendathetominlichtingengaat.Hetisechternietaltijdevidentomgegevenstelatenbevestigendoorverschillendebronnen.Tochwordternaargestreefdomzoveelmogelijkinformatieteverzamelenomzoeencontexttecreërenwaarininformatieverwerktkanwordentotinlichtingen.

De Veiligheid van de Staat wint informatie in over activiteitenvan personen of groeperingen die de fundamentele waardenenbelangenvanhetlandbedreigenofzoudenkunnenbedrei-gen.Dewetmaakteenonderscheidindewaardendiedienenbeschermdteworden:

a)“DeinwendigeveiligheidvandeStaatenhetvoortbestaan vandedemocratischeengrondwettelijkeorde”.

DeBelgische instellingenmoeten ineenveiligklimaatkunnenfunctioneren om de continuïteit te garanderen. In de praktijkbetekentditondermeerdatdeVeiligheidvandeStaatinlichtin-

geninwintovereventueledreigingentegenoverheidsinstanties,maarookdaterprotectiewordtgebodenaanBelgischerege-ringsledenenbuitenlandsegezagsdragerswanneerzijinBelgiëzijnvoorofficiëleactiviteiten.

Dedemocratischeengrondwettelijkeordeverwijstnaardeele-mentaire beginselen die eigen zijn aan een rechtsstaat, maarooknaardemensenrechtenendefundamentelevrijheden.

MetdeinwendigeveiligheidvandestaatwordennietalleendeBelgische instellingen bedoeld maar ook de inwoners van deBelgischeStaat.DeVeiligheidvandeStaatvrijwaartdusookdeveiligheidvanpersonenengoederen.

b) “DeuitwendigeveiligheidvandeStaatendeinternationale betrekkingen”

DitbetekentdatdeVeiligheidvandeStaatervoorverantwoor-delijkisdathetnationaalgrondgebiedongeschondenblijft,endatdeStaatsoevereinenonafhankelijkkanfunctioneren.

Daarnaast moet ervoor worden gezorgd dat de relaties vanBelgiëmetanderelandengoedkunnenverlopen.

8

c)“Hetwetenschappelijkofeconomischpotentieel”

DeVeiligheidvandeStaatheeftde taakomdeBelgische in-dustrie en wetenschappelijke centra te sensibiliseren overeventuelepogingenuithetbuitenlandomhoogstaandetech-nologie,dieBelgiëeeneconomischvoordeelverleenttegenoveranderelanden,tekopiëren.

Deze opdeling geeft een beter idee van de waarden die deVeiligheid van de Staat moet beschermen, maar ze laat nogsteedsinterpretatieruimteoverrondhettypedreigingdatmoetworden opgevolgd. Daarom heeft de wet een opsommingvoorzienvaneenaantaldreigingendiemoetenwordenopge-volgd,vergezeldvaneendefinitievanelkedreiging:

•spionage: het opzoeken of het verstrekken van inlichtingendievoorhetpubliekniettoegankelijkzijn,enhetonderhou-den van geheime verstandhoudingen die deze handelingenkunnenvoorbereidenofvergemakkelijken.

•terrorisme:hetgebruikvangeweldtegenpersonenofmate-riëlebelangenomideologischeofpolitieke redenenmethetdoelzijndoelstellingendoormiddelvanterreur,intimidatieofbedreigingentebereiken.

•extremisme: racistische, xenofobe, anarchistische, nationa-listische,autoritaireoftotalitaireopvattingenofbedoelingen,ongeacht of ze van politieke, ideologische, confessionele offilosofischeaard zijn,die theoretischof indepraktijk strijdigzijnmetdebeginselenvandedemocratieofdemensenrech-ten,ofmetdegoedewerkingvandedemocratische instel-lingenofanderegrondslagenvanderechtsstaat.

•proliferatie:dehandelofdetransactiesbetreffendemateria-len,producten,goederen,ofknowhowdiekunnenbijdragentot de productie of de ontwikkeling van non-conventioneleofzeergeavanceerdewapensystemen.Inditverbandwordenonder meer bedoeld de ontwikkeling van nucleaire, chemi-scheenbiologischewapenprogramma’s,dedaaraanverbon-den transmissiesystemen, alsook de personen, structuren oflandendiedaarbijbetrokkenzijn.

•schadelijke sektarische organisatie: elke groep met filosofi-scheofreligieuzeinslag,ofdievoorwendtdattezijn,diequaorganisatieofinhaarpraktijkschadelijke,onwettigeactivitei-tenuitoefent,individuenofdemaatschappijnadeelberokkentofdemenselijkewaardigheidschendt.

�

•crimineleorganisatie: iederegestructureerdeverenigingvanmeerdantweepersonendieduurtindetijd,metalsoogmerkhetinonderlingoverlegplegenvanmisdadenenwanbedrij-ven,omdirectof indirectvermogensvoordelenteverkrijgen,waarbij gebruik wordt gemaakt van intimidatie, bedreiging,geweld, listige kunstgrepen of corruptie, of waarbij com-merciële, of andere structuren worden aangewend om hetplegen van misdrijven te verbergen of te vergemakkelijken.In dit kader worden bedoeld de vormen en structuren vandecrimineleorganisatiesdiewezenlijkbetrekkinghebbenopde activiteiten bedoeld in artikel 8, 1° a) tot e) en g) [nvdr.wordenbedoeld:spionage,terrorisme,extremisme,prolifera-tie,schadelijkesektarischeorganisatiesen inmenging],ofdiedestabiliserendegevolgenkunnenhebbenophetpolitiekeofsociaal-economischevlak.

•inmenging:depogingommetongeoorloofde,bedrieglijkeofclandestienemiddelenbeslissingprocessentebeïnvloeden.

10

b. DE VEILIGHEIDSONDERZOEkEN

De Veiligheid van de Staat voert op vraag van de NationaleVeiligheidsautoriteit veiligheidsonderzoekenuit.De regels voorde veiligheidsonderzoeken zijn vastgelegd in de ‘Wet van 11december 1998 betreffende de classificatie en de veiligheids-machtigingen’(B.S.7mei1999).

Zulke veiligheidsonderzoeken en screenings zijn als het wareeendoorlichtingvannatuurlijkeenrechtspersonendieopeenofanderemanier inaanrakingkomenmetgeclassificeerde(i.e.vertrouwelijkeofgeheime) informatieofdie ineen ‘gevoelige’omgevingtewerkgesteldzijn.Dezeonderzoekenenscreeningsproberen de betrouwbaarheid van de aanvrager vast te stel-lenen tebeoordelen inhoeverredezekwetsbaar isvoordrukvanbuitenaf.Wieeenrisicovolprofielheeftkanviazo’nscree-ning dan toegang tot de gevoelige materie ontzegd worden.Voorbeeldenvanzulkeveiligheidsonderzoekenenscreeningszijnaanvragersvanveiligheidsmachtigingen(toelatingomgeclassifi-ceerdeinformatietebehandelen)voorpersoneelvaninlichtingen-dienstenenpolitie,bepaaldebewakingsfirma’s (bv.werkzaaminde luchthaven),exporteursvanwapens,privé-detectives,tolken bij het parket, bezoekers en werknemers van nucleaireinstallaties,etc…

C. DE OPDRACHTEN TOT bESCHERMING VAN PERSONEN

OpvraagvandeministervanBinnenlandseZakenkandeVeilig-heidvandeStaatbeschermingbiedenaan:

•buitenlandsestaatshoofden•buitenlandseregeringshoofden• familieleden van de buitenlandse staats- en regeringshoof-

den•deBelgischeenbuitenlandseregeringsleden•bepaaldebelangrijkepersonendiehetvoorwerpuitmakenvanbedreigingen

Debeschermingvanpersonengebeurtdooreenafdelingvandeoperationelediensten.Bijhetuitoefenenvandezebeschermings-opdrachtbeschikkenzij overbeperkteen specifiekepolitionelebevoegdheden.Ditlaathentoeomtussentekomenwanneerhetlevenofdefysiekeintegriteitvaneentebeschermenpersoonwordt bedreigd. Zij kunnen bijvoorbeeld identiteitscontroles,veiligheidsfouilleringen, administratieve inbeslagnemingen enmaatregelen van vrijheidsbeneming uitvoeren. In welbepaaldewettelijke gevallen kunnen zij ook geweld gebruiken, zoals inhetgevalvandewettigezelfverdediging.

11

D. DE OPDRACHTEN TOEVERTROUwD DOOR OF kRACHTENS DE wET

ErkunnenookopdrachtenwordentoevertrouwdaandeVeiligheidvandeStaatdoorspecifiekewetten.Zowordtdedienstgecon-sulteerd wanneer een persoon die niet in België woont eenwapenvergunningaanvraagt.

2. MIDDELEN

Voorhetuitoefenenvandezewettelijkeopdrachtenhebbendeoperationele diensten verschillende middelen ter beschikking.Voor het verzamelen van inlichtingen, bijvoorbeeld, wordenverschillendesoortenbronnengebruikt.Deopenbarebronnenstaanuiteraardterbeschikkingvandedienst,netalsdeofficiëlebronnen (zoals andere overheidsdiensten). Daarnaast mag deVeiligheidvandeStaatgebruikmakenvanprivatebronnen(bij-voorbeeldbedrijven,verenigingen,etc)enmenselijkebronnen,dezogenaamdeinformanten.

De samenwerking met de andere overheidsdiensten is voor-zien in de wet van 30 november 1998, maar in bepaaldegevallen werden protocolakkoorden opgesteld die de maniervan samenwerken bepalen. Dergelijke protocolakkoordenwerdenreedsafgeslotenmetdeADIV(AlgemeneInlichtingen-en Veiligheidsdienst, de Belgische militaire inlichtingendienst)en de Sociale Inspectie. Protocolakkoorden met de DienstVreemdelingenzaken,deFederalePolitieenhetCommissariaatGeneraal voor Vluchtelingen en Staatslozen zijn in voorberei-ding.DeVeiligheidvandeStaatkanookgevraagdwordenomsamen te werken met andere overheidsdiensten. Zo kan dedienstbijvoorbeeldwordengevraagdomtechnischeassistentieteverlenenaandegerechtelijkeoverheden.

Omdat de wettelijke dreigingen vaak grensoverschrijdendefenomenenzijn,wordterookopdagelijksebasissamengewerktmetdebuitenlandsezusterdiensten.Ditgebeurtviabeveiligdenetwerken en desgevallend ook tijdens werkbezoeken of opinternationaleconferenties.

12

3. DE VIJF SLEUTEL- PROCESSEN

De aanduiding van de nieuwe Administrateur-generaal in2002werdgekoppeldaandewensenvande regeringomdeVeiligheidvandeStaattehervormenentemoderniseren.OmhetinternefunctionerenvandeVeiligheidvandeStaatendewerklast tebeoordelenbeslistedeAdministrateur-generaaleen kwaliteitsbureau op te richten en werkgroepen rond ver-scheidenethema’seenevaluatietelatenmaken.Hiervoorwerdde evaluatiemethode Common Assessment Framework (CAF)toegepast,waarovermeerinhoofdstukVI.

Inhetkadervandezeevaluatiewerdentijdenseenstrategischseminarie vijf sleutelprocessen gedefinieerd die van essentieelbelangzijnvooreengoed functionerenvandeVeiligheidvandeStaat.Elkprocesverdientdenodigeaandachten isonmis-baarvoorhetgeheel.

Hetjaarverslagwerddanookopgebouwdronddezevijfsleu-telprocessen.

Proces1:anticiperenopenopsporenvannieuwefenomenen enbedreigingen.

Eeninlichtingendienstmoeteenmeerwaardehebbenvooreensamenleving.Dezemeerwaardekanzecreërendoordienstente verschaffen die niet door anderen kunnen worden gele-verd.Hiervoor ishetechternoodzakelijkmeteenopenblik inde wereld te staan en een soepele ingesteldheid te hebben.Dewereld is immers steeds inbeweging.Oudebedreigingenverliezen hun relevantie, terwijl nieuwe fenomenen de kopopstekenenonzesamenlevingvoorproblemenkunnenstellen.Anticiperenopnieuwebedreigingenisdanookeenessentiëletaakvooreeninlichtingendienst.

Proces2:verzamelen,analyseren,evaluerenencommuniceren vaninformatie.

Ditprocessluitzeerdichtaanbijheteersteproces.Eeninlich-tingendienst moet bestaande fenomenen opvolgen, evolutiesop langere termijn proberen in te schatten en de bevoegdeover-heden sensibiliseren voor mogelijke negatieve ontwikke-lingendiezichkunnenvoordoen.Eengoedeanalyseevalueertenerzijds de dingen die reeds gebeurd zijn en kijkt anderzijdsookvooruitnaarwatnogkomenkan.

13

Eengrondiginzichtinhetverledenenhethedenvanfenome-nenzoalsspionage,extremisme,terrorisme,etc…isnoodzake-lijk om deze hanteerbaar te maken en mogelijke toekomstigeontsporingentevoorzien.

Proces3:veiligheidsonderzoeken.

Het werken met vertrouwelijke informatie en geclassificeerdedocumenten stelt heel aparte eisen aan de betrokken perso-nen.HetveiligheidsonderzoekgaatnaofwerknemersvandeVeiligheid van de Staat, ontvangers van bepaalde wapenver-gunningen of houders van veiligheidsmachtigingen voldoenaanbepaaldestandaarden.

Deze mensen bevinden zich immers in een positie waarin zehetvertrouwenvandesamenlevinggenietenommetgevoe-lige informatie om te gaan. Veiligheidsonderzoeken proberenhiertoeeenzekeregarantietebieden.

Proces4:bescherming

De bescherming van personen behoort van oudsher tot dekerntaken van onze dienst. Sleutelfiguren uit het Belgischeinstitutionele bestel die bedreigd worden, moeten beschermd

worden.Wiehentreft,raaktimmersaandestabiliteitvanonzeinstellingen.Ookbelangrijkebuitenlandsepersonaliteitenvallenonderdezenabijebeschermingdooronzedienstomdat inter-nationaleconventiesBelgiëdaartoeverplichtenenopdaterzichgeen incidenten zouden voordoen waardoor de relaties vanBelgiëzoudenwordengeschaad.

Proces5:professionelevorming

Het vijfde sleutelproces creëert de randvoorwaarden zonderwelke een professionele inlichtingendienst niet zou kunnenfunctioneren.Eengoedopgeleidpersoneelskaderdatregelma-tigkansentotbijscholingwordtgebodenomnieuwevaardighe-denaantelerenenhetonderhoudvandebelangrijkeethischeendeontologischewaarden,isonontbeerlijkvoorinlichtingen-werk. Naast deze professionele vorming moet ook aandachtwordenbesteedaandeprocessendiehetwerkingoedebanenmoeten leiden, en aan de materiële omkadering inzake infra-structuur,informaticasystemenenanderematerialen.

Rond deze vijf processen is het jaarverslag dus opgebouwd.Sleutelproces2(informatievergaring,analyseencommunicatie)neemt hier de meeste ruimte in omdat dit samen met debeschermingsopdracht (proces 4) de kerntaak is waarmeeonzediensthetmeestnaarbuitentreedt.

HOOFDSTUk II

ANTICIPEREN OP EN OPSPOREN VAN

NIEUwE FENOMENEN

EN bEDREIGINGEN

16

1. DE wERELD AAN HET bEGIN VAN DE 21STE EEUw

Hetopvolgenvan fenomenenenerzijdsenhetanticiperenopnieuwe bedreigingen anderzijds zijn eigenlijk twee zijden vandezelfdemedaille.Bijhetbestuderenvaneenfenomeenmoetsteeds gekeken worden naar veranderingen in patronen diekunnen wijzen op nieuwe aspecten van de reeds gekendematerie.Watnunogeennieuwenonbelangrijkrandfenomeenlijkt kan zich immers in korte tijd tot een topprioriteit voordeinlichtingen - en veiligheidsdiensten transformeren. Voor detweede intifada van de Palestijnen was de zelfmoordaanslagbijvoorbeeld een relatief weinig voorkomend actiemiddel. Wievandaagdekrantopenslaatkanalleenmaarvaststellendatditvandaaghelemaalandersis.

Nieuweideologieënkomenop,anderenverdwijnenofverliezenhun relevantie. Een imploderend staatsbestel kan structurenbuitenhetofficiële circuit, zoals zwartemarktenengeorgani-seerdemisdaad,vrijspelgeven.Deuitbouwvaninternationalestructuren en netwerken door terrorismegroepen en geor-ganiseerde misdaad geeft aan oude problemen een nieuwebenadering en aanpak. Er zijn steeds minder beperkingen opoverdrachtvaninformatieenopdebewegingenvanpersonen,

metallegevolgenvandienophet vlak vanhetwetenschap-pelijkeneconomischpotentieelvaneenland.Debeschermingvan dit potentieel tegen ongecontroleerde overdracht en spi-onage is dan ook een topprioriteit voor de Veiligheid van deStaat.

Hierondervolgteenkortoverzichtvannieuweontwikkelingenin 2004 die omwille van hun potentieel tot escalatie door deVeiligheidvandeStaatwordenopgevolgd.

A. DE EXTREMISTISCHE ISLAM

Ookin2004kekendewereldinhetalgemeenendeinlichtin-gendiensten in het bijzonder met argusogen naar de radicali-sering van bepaalde delen van de islamitische gemeenschap.Nadeaanslagen inMadridop11maartdruktedemoordopdeNederlandsecineastTheoVanGoghop2novemberonzesamenleving nogmaals met de neus op de pijnlijke feiten. Deovergrotemeerderheiddermoslimsaarzeldenietomdezedaadonmiddellijk in het openbaar te betreuren en te veroordelen,maar de meest radicale stemmen uit de islamgemeenschapverkondigdenhetstandpuntdatdekritischekunstenaarzijnlotzelfhadgezocht.

17

Deze extremistische uitlatingen zorgden vanzelfsprekend voordenodigekritiek,dieophaarbeurthetgevoelvanvervreem-dingtussenislamietenenniet-islamietenindehandwerkte.Bijheelwatmoslimsnamdevreesvoormaatschappelijkestigma-tisering toe. De reeds heersende gevoelens van onmacht enfrustratie binnen de moslimgemeenschap werden bovendiennogversterktdoorhetoverlijdenvandePalestijnseleiderYasserArafat. Zijn dood zou volgens velen een verzwakking van deArabischepositietegenoverIsraëltotgevolghebben.

InBelgiëwerdendegevolgenvandezetoenemendespanningvooral duidelijk tijdens twee arrestatiegolven in islamitischemiddens,dieinbelangrijkemateopbasisvanbevindingenvandeVeiligheidvandeStaatplaatsgrepen.Op19maartwerdenin Brussel en Maaseik een twintigtal huiszoekingen verricht,waarop vier leden van de zogeheten ‘Groep van Maaseik’ inhechteniswerdengenomen.Op8junivolgdeeennieuwegolfvanhuiszoekingen,dieondermeerleiddetotdearrestatievande figuur die als brein achter de aanslagen in Madrid wordtbeschouwd.

b. CONFLICTGEbIEDEN

Conflicten in andere landen hebben niet altijd onmiddellijkerepercussies voor België, maar de Veiligheid van de Staat moetanticiperen op mogelijke gevolgen van conflicten. Daarbij wordtook gedacht aan de uitwendige veiligheid van het land, en deBelgischegemeenschappendie zich in andere landenbevinden.Een kort overzicht van de belangrijkste conflictgebieden in dewereldillustreerthetbelangvaneenopenblikopdebuitenwereld.Latenteconflictendieopditogenbliknognietechtdeaandachtvanonzedienstvragen,kunnenzichinkortetijdimmersontwik-kelen tot een belangrijke bron van bekommernis voor ons land.Hetkanhiergaanomconflictentussenstatenzoalsdespannin-gentussendeVerenigdeStatenenNoord-Korea,Iran,Syrië,CubaenZimbawe,dewrijvingentussenChinaenTaiwan,deoorlogeninIrakenAfghanistan,derelatietussenIndiaenPakistan.Ook conflicten binnen een staat, etnische spanningen en dechaosinzogenaamdefalendestaten,drageneenpotentieelvanescalatieinzichwaardoorzeopvolgingverdienen.DenkhierbijbijvoorbeeldaandeoorloginCongo,deproblemeninIvoorkusten Nepal, de afscheidingsbewegingen in Tsjetsjenië en Atjeh,dedramatischegebeurtenisseninDarfur,deetnischeconflictentussenTurkenenKoerden,tussenIsraëli’senPalestijnen,tussen

18

HemaenLenduinhetCongoleseIturi,derebellenbewegingeninColombiaenandereLatijns-Amerikaanselanden…Delijstisverrevancompleet.

Wegaanevennaderinoptweeregio’sdieeenbijzondereaan-dachtvandeVeiligheidvandeStaatvragenendiedanookopdevoetwordengevolgd.Ditneemtevenwelnietwegdatookdeandereconflictgebiedenindewereldeenblijvendvoorwerpvaninteressezijnvooronzedienst.

CENTRAAL-AFRIkA

De blik van de Veiligheid van de Staat bleef in 2004 gerichtop het Afrikaanse continent. Vooral de ontwikkelingen in deDemocratischeRepubliekCongo,RwandaenBurundiwerdenopdevoetgevolgd.Wegensdehistorischebandenmetdezeregio isernogsteedseenbelangrijkeBelgischegemeenschapaanwezig inCongo.Anderzijds iserookeengroteCongolesegemeenschap in België, die nog steeds nauwe banden heeftmethetthuisland.Omdatdetoestandinditlandeenweerslagkanhebbenopbeidegemeenschappen,volgtdeVeiligheidvandestaatdesituatieinditlandvannabijop.

Daarbijwordtopdeeersteplaatsaandachtgeschonkenaandepolitieke situatie vanhet landende eerste stappendiegezetwordeninderichtingvaneenvolwaardigedemocratie.Ookde fragiele relatiemetbuurlandRwandaverdientverdereaandacht teneinde op nieuwe evoluties in Congo te kunnenanticiperen.

Naastdepolitiekesituatieindezelandentrektookdeeconomi-schesituatiedebijzondereaandacht,vooraldediamanthandel.Deinteractietussendetransnationalehandelaarsindezesectorenerzijdsendegeorganiseerdemisdaadanderzijds,leidtimmersmeer en meer tot een ongenadige strijd, die ook op Belgischterritoriumwordtuitgevochten.

IRAk

HoewelergeenBelgischegemeenschapisinIrak,iserweleenIrakesegemeenschap inBelgië.DetransitieperiodedieaandegangisinIrak,heeftookgevolgenbinnendeIrakesegemeen-schap hier. Irakese verenigingen die het regime van SaddamHoesseingunstiggezindwaren,zijnopgehoudentebestaanofkomennietmeerbijeen,terwijlnieuweverenigingenopgerichtworden.Omdezeevoluties inBelgiëbeter tekunnenvolgen,wordthetconflictinIrakopgevolgd.

1�

DaarbijisdeVeiligheidvandeStaaterzichookvanbewustdathet conflict in Irak niet alleen gevolgen heeft voor de Irakesegemeenschap in België, maar ook zijn weerslag heeft binnenbepaalde groeperingen, die deze ontwikkeling aangrijpen omhunanti-Amerikaansegevoelens teverspreiden.Metde logis-tiekenetwerkenvandezogenaamdeAfghanistanstrijdersinhetachterhoofd,ishettrouwensbelangrijkomtevoorspellenoferooknueenstroomzalopgangkomenvanverzetsstrijdersdieproberendeconflictzoneteontvluchten.

C. bESCHERMING VAN HET wEP (wETENSCHAPPELIJk EN ECONOMISCH POTENTIEEL)

De vrijwaring van het wetenschappelijk en economischpotentieel is van essentieel belang voor een land als België.Wetenschappelijke innovatie en ontwikkeling van expertise inBelgische onderzoekscentra leveren nieuwe manieren op omconcurrentieel teblijvenmet landenwaarde loonkosten lagerliggenenanderegrondstoffenvoorproductieenontwikkelingovervloediger aanwezig zijn. In deze sector waar de ontwik-kelingenelkaar ineensneltempoopvolgen, iswaakzaamheiddan ook geboden. De evolutie inzake ICT legt allerlei kwets-barepuntenvanbedrijvenblootdiekunnenwordenuitgebuitdoorhackersvanallerleisoort.Indepraktijkzijnnogteweinigbedrijvenzichbewustvanditprobleemenblijfteenafdoendebescherming dan ook achterwege. Sensibilisering inzake debeveiligingvaninformatieisdanookeenblijvendevereiste.

20

2. DE VEILIGHEID VAN DE STAAT

A. DE EXTREMISTISCHE ISLAM

De opvolging van het islamitisch radicalisme bleef in 2004een belangrijke prioriteit voor de Veiligheid van de Staat. Hetwerk hier rond dient een dubbel doel: enerzijds de wettelijkeopdrachtvandedienstom informatie in tewinnen, teanaly-serenenteverwerkenoverextremistischeuitingenopBelgischgrondgebied, anderzijds het streven naar een beter overzichtvaneninzichtinhetislamitischterrorisme.Islamitischeextremis-tenenmoslimterroristendelenimmersvaakdezelfdeideologie,maar houden er verschillende ideeën op na over de vraag ofdezeopgewelddadigedanwelvreedzamewijzemoetwordengediend.Debestuderingvanhetislamitischterrorismekandanooknietgebeurenzondergrondigekennisvanhetextremisti-schekader.HierbijmoetwelnadrukkelijkwordenonderlijnddatdeVeiligheidvandeStaatnietde islamopzichopvolgt,maarwel die fenomenen binnen de islamitische gemeenschap dieeen bedreiging kunnen vormen voor de grondwettelijke ordeen de openbare veiligheid.Hiermee wordt bedoeld dat, wan-neer deze fenomenen zich in andere leefgemeenschappen inonslandvoordoen,zijdezelfdeaandachtvandeVeiligheidvandeStaatzullenwekken.

21

De feiten die in de loop van het voorbije jaar de pers haal-den, vormen immers niet meer dan het topje van de ijsberg.Het dagelijkse werk van de Veiligheid van de Staat richt zichdaarentegennetophetonzichtbaredeelvandeproblematiek:hetobserveren,begrijpenenontledenvanevoluerendeproces-senomdeontdekkingvantoekomstigepijnpuntenmogelijktemaken.

Inhetkaderhiervanwerdin2004eenomvattend‘planislami-tischextremisme’uitgewerkt,datgarantmoetstaanvooreenhomogene,uniformeaanpakvandeproblematiek,zowelwatdeinformatiegaringalswatdeanalysebetreft.

Deopvolgingvanhetislamitischextremismeisvanzelfsprekendookperdefinitieeenactieterreindattot internationalesamen-werkingnoopt.Hetgaathier immersomeenmondiaalgege-ven. In het voorbije jaar werd er dan ook op dagelijkse basisinformatie uitgewisseld met partnerdiensten over tendensen,groeperingen,individuenenacties.

De concrete aanpak van deze problematiek door onze dienstkomtverderopnoguitgebreidaanbod.

b. ANDERE INTERESSESFEREN VAN DE INLICHTINGENDIENST

De evoluties op het gebied van de georganiseerde misdaadhaddenzowelinvloedophetpolitie-alsophetinlichtingenwerk.Doordegevoeligeuitbreidingvandestrafrechtelijkebenaderingwerdookeennauwere samenwerkingmetonzedienstnood-zakelijk.In2004heeftdeVeiligheidvandeStaatdanookverdergepoogddeverschillendeinvalshoekenopelkaaraftestemmen.HetineenlaatstefaseverkerendprotocolmetdeFederalePolitievormt in dit kader niet enkel een concreet resultaat, maar ookeensteunpilaarvoordesamenwerkingindetoekomst.

Ditafstemmenvanhetinlichtingenwerkophetstrafrechtelijkeluikimpliceerdeechteringeengevaldatdespecifiekemogelijkhedenvanonzedienstuithetoogwerdenverloren.DeonderzoekenvandeVeiligheid vande Staathebben immers eenanticipatiefkarakter en zijn, in tegenstelling tot politionele of gerechtelijkeonderzoeken, niet noodzakelijk gericht op een strafbaar feit.Deze preventieve aanpak, gericht ophet in kaart brengen vancriminelestructurenopmiddellange-enlangetermijn,leentzichuitstekendvoordebestrijdingvanhetfenomeengeorganiseerdemisdaad.

Ookdezethema’swordenverderopnaderenconcretertoegelicht.

HOOFDSTUk III

DE kERNTAkEN:VERZAMELEN,

ANALySEREN EN EVALUEREN

VAN INFORMATIE;COMMUNICEREN

VAN INLICHTINGEN

24

1. EXTREMISME EN TERRORISME

A. ACHTERGROND

Extremisme en terrorisme zijn twee fenomenen die nauwaanelkaar verwant zijnendusmoeilijk apart kunnenwordenbehandeld.Alsextremismebeschouwenwe:‘racistische,xeno-fobe, anarchistische, nationalistische, autoritaire, of totalitaireopvattingen of bedoelingen, ongeacht of ze van een politieke,ideologische,confessioneleoffilosofischeaardzijndietheoretischofindepraktijkstrijdigzijnmetdebeginselenvandedemocratieofdemensenrechten,metdegoedewerkingvandedemocrati-scheinstellingenofanderegrondslagenvanderechtspraak.’Terrorisme is het gebruik van geweld omwille van politieke ofideologische redenen. Sinds 2003 is terrorisme gedefinieerdinhet strafwetboekendeVeiligheidvandeStaat levert inditkaderhaarmedewerkingaanhetgerecht.

Inderealiteitisditonderscheidnietsteedsmakkelijktemaken.Extremisme en terrorisme grenzen immers aan elkaar via eenbrede‘grijzezone’waarbinnenbeidefenomeneninelkaarover-vloeien. Waar plaatsen we bijvoorbeeld iemand die zelf geengeweldpleegtmaarwelanderenaanspoort totgeweldtegen

andersdenkenden?Erzijnookextremistendiezeerradicaalzijninhundenkenmaarnooitovergaantotgeweld,terwijlanderenna jaren geweldloosheid plots wel naar geweld als actiemid-delgrijpen.Enhoebenoemtmeniemanddienaeengevange-nisstraf voor zijn bommencampagne nog steeds zijn extremeideeënopenlijkaanhangtengeweldindetoekomstnietwenstuittesluiten?

Inonderstaandetekstwordtinovereenstemmingmetdewet-telijke bepalingen zo veel als mogelijk vastgehouden aan hetcriterium ‘gebruik van geweld of niet’ om het onderscheidtussenextremismeenterrorismetemaken.Daarnaastwordtereenonderscheidgemaakttussenideologischenreligieusextre-misme.

b. IDEOLOGISCH EXTREMISME

1. bINNENLANDSE GROEPEN

In dit deel behandelen we de extremistische groepen op onsgrondgebied die van Belgische oorsprong zijn. Hiermee wordtniet bedoeld dat alle leden daarom de Belgische nationaliteitbezitten. Hoewel een aantal aanhangers van deze groepen

25

betrokken waren bij gewelddadige incidenten tijdens 2004 ofvroeger,kunnenwedemeestevandezegroeperingenmoeilijkalsterroristischbestempelen.

bELGISCH EXTREEM RECHTS

Vb & FN

Hetjaar2004werdgekenmerktdoorderegionaleenEuropeseverkiezingenvan13 juni.Bijdezeverkiezingenwerdeenaan-zienlijke score behaald door de twee belangrijkste extreemrechtsepartijen:hetVlaamsBlokwerdmetongeveeréénmil-joenstemmendegrootstepartijinVlaanderen,terwijlhetFrontNationalzijnaantalkiezersverdubbelde(180.000).

DedefinitieveveroordelingvanhetVlaamsBlokheeftdepartijverplichthaarnaamteveranderenenhaarprogrammatezui-veren van racistische elementen. De lancering van de nieuwenaamVlaamsBelangginggepaardmeteenpublicitaire cam-pagnedietotdoelhadeenimagovanrespectabiliteittecreëren.Dat het hierbij om een soort esthetische ingreep gaat, wordtbevestigdwanneermennaderkijktnaareenaantalsatellietor-ganisaties vandepartij, zoalsVoorpost, diehunacties verderzettenzonderhunvroegerepolitiekelijnaantepassen.

HetFrontNationalheeftvanhaarkantgeprofiteerdvandetoe-tredingvaneenaantalervarenpoliticidiezichreedseenzekerereputatiehaddenverworveninhunpartijenvanoorsprong.WatdegemeenschappelijkeactiesvanextreemrechtsinBelgiëbetreft,dienttewordengewezenopdeoprichtingvanhet‘ComitéNeen Tegen Turkije’ onder impuls van Voorpost. Dit initiatiefhadechterniethetsuccesdatdeoprichterservanhaddenver-wacht.

SkINHEADS

De Belgische extreem rechtse skinheadscène wordt hoofdza-kelijk vertegenwoordigd door twee groeperingen: Blood andHonourVlaanderen,deBelgischeafdelingvandeinternationalebewegingvanBritseoorsprongdievooralgerichtisopdeorga-nisatievanconcerten;enBloed,Bodem,EerenTrouw (BBET)dieeerderpolitiekgerichtis.BBETorganiseertregelmatigconfe-renties,publiceerteentijdschriftenverspreidtanderegeschrif-ten en films met neonazistische, negationistische, racistischeenantisemitische thema’s.De ledenhebbencontactenuitge-bouwd met andere extreem rechtse organisaties in DuitslandenNederland.Groen Rechts is strikt genomen geen skinheadgroepering,hoeweldemeestevandemilitantenweltesituerenzijn indit

26

milieu.Deideologievandezeorganisatiekanwordenomschre-venalsneonazismemeteenecologischtintje.De relatiesmetBBET zijn gespannen. Een project van Groen Rechts om eengezamenlijke manifestatie te organiseren van nationalistischextreemrechts‘tegenallevormenvanterrorisme’inAntwerpenop11september2004trokslechtseen70-taldeelnemers.

NEGATIONISTEN

De organisatie Vrij Historisch Onderzoek (VHO) is actief in deaanmaakenverspreidingvandocumentenwaarindeholocaustwordtontkend(negationisme).VHOheeftcontacteninverschil-lende landen, waaronder Duitsland en Frankrijk. De oprichtervandeorganisatie,werdeindoktoberaangehouden inKortrijkop basis van een Europees aanhoudingsmandaat, uitgevaar-digdinDuitsland.Onzeoosterburenbeschuldigdenhemervannegationistischetekstentehebbengepubliceerdopzijnwebsite.Ontving hierop steunbetuigingen van verscheidene extreemrechtseorganisatiesdiezijnvrijlatingvroegen.

We kunnen besluiten dat extreem rechts in België geen aan-leiding geeft tot ongerustheid wat betreft mogelijke geweld-dadigheid.Wekunnenechterniethetzelfdezeggenoverhaarracistische, xenofobe of revisionistische opstoten die verschei-denelopendejuridischeactieshebbenuitgelokt.

bELGISCH EXTREEM LINkS

PVDA

In2004wasdePartijvandeArbeid(PVDA)hetvoorwerpvanheftigeinternediscussiesenconflicten,diereedsin2003wareningezet. Aanleiding tot deze interne discussies was het deba-clerondhetprojectResist,eengemeenschappelijkekieslijstdiedePVDAinbepaaldekiesomschrijvingenhadgevormdmetdeArabisch-EuropeseLiga(AEL)vanAbouJahjahvoordefederaleparlementsverkiezingenvan18mei2003.Ditprojectwerdvoordepartijeenjammerlijkemislukking.Uiteeninternepartijstudie,die in januari2004werdafgerond, zoublijkendathetprojectResistdepartijinVlaanderentot71%vanhaarkiespubliekheeftgekost.

TochnamdePVDAopnieuwdeelaanderegionaleenEuropeseverkiezingenvanjuni2004metdeambitieeenzogrootmoge-lijk aantal van de in 2003 verloren stemmen te recupererenonder het motto “De mensen eerst, niet de winst”. De over-tuigingleeftbinnendepartijdateengrootdeelvandein2003verlorenstemmenweerwerdenteruggewonnen.Volgenseeneigen evaluatie zouden 11.000 nieuwe kiezers zijn aangetrok-kent.o.v.deverkiezingenvan18mei2003.

27

Ookin2004werddoordePVDAdenodigeaandachtbesteedaaninternationalecontactenmetbuitenlandsemarxistisch-leni-nistischeorganisaties.Vooraldegoedecontactenmetorgani-satiesinCubaenmetdeCubaanseoverheidwerdenverzorgd.

28

ANARCHISME

Hetanarchisme iseenvandeanderevormenvan links-extre-misme in ons land. Voor anarchisten is de staat van naturerepressiefenbestaatdezeenkelomdebestaandeonrechtvaar-digeeconomischeordetehandhaven.Deanarchistengaanuitvanhetideevanbasisdemocratieenrechtstreeksevormenvaninspraak.Opsociaal-economischvlakverdedigthetanarchismeeen socialistisch maatschappijbeeld. Anarchisten zijn in Belgiëvooral terug te vinden in Brussel en in de grotere Vlaamsesteden zoals Antwerpen, Gent en Leuven. In Wallonië zijnvooral kleinere libertijnse verenigingenactief enanarchistischekrakergemeenschappen inLouvain-la-Neuve,Luik,Verviersenin de wijde omgeving van Mons. De overgrote meerderheidvananarchisteninBelgiëisweleerdergematigdtenoemenengaatbijhetuitwerkenvancampagnesofactiessteedsuitvaneen strategie van ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ en ‘directe,geweldloze actie’ om het doel te bereiken. Hierbij wordt dusgeweldloosheidgeponeerdalsuitingvanrespectvoordelicha-melijke en mentale integriteit van de tegenstrever. Dat beletde activisten echter niet om materiële schade aan te richtenmochthetverloopvaneenactieditvereisen.Slechtseenkleine,hardekernautonomenisbereidovertegaantothetplegenvangewelddadentegenpersonen.

2�

DeBelgischeanarchistenzijnvooralactiefrondecologieendie-renrechten, antimondialisering, antimilitarisme, vluchtelingen,onderdrukkingvanpolitiekegevangenenantiracisme.In2004werdhetdebatinanarchistischekringenvoornamelijkbeheerstdoorviertopics.Allereerstwerdeind2003deAnarchistischeBond(AB)opgerichtomdeideologischezwakteendesmallebasisvandeBelgischeanarchistische beweging weg te werken. Interne discussieslijken een verdere ontwikkeling van de bond echter parten tespelen.

DaarnaastbleefdeslechteverstandhoudingtussenhetBrusselseCentre Libertaire de Bruxelles (CLB) en protagonisten uit hetLuikseanarchistischemilieuvoortduren.DeimpacthiervanopdeWaalseanarchistenmagnietwordenonderschat.DoordeslechtesfeerhieldFratanarbegin2004optebestaan,waardoorde Luikse anarchistische scène hopeloos verdeeld achterbleef.InBrusseldaarentegenblijftvooralCLBdeBrusselseanarchistensamenhouden.CLB is vrij actiefbijhetorganiserenvanallerleipolitiekebijeenkomsten.

Tenderdekanmenvaststellendatactiesrondsteunaan‘poli-tieke’gevangenenmeerenmeerdeagendavananarchistischeorganisatiesbeheersen.AnarchistBlackCrossGent(ABCGent)endeEuropesecampagneeind2004rondvieranarchistendieinDuitslandwerdengearresteerdwegenszwaregeweldplegin-gen,spelenhierineencentralerol.

Tenslotte lijkt2004eenbewogen jaar tezijngeweestvoordekrakersbeweging: veel gekraaktepandenwerdenontruimdofstaanophetpuntomontruimdteworden.Inditverbandkanmen vooral wijzen op acties tegen krakers in de wijk BrugsePoort te Gent en de mogelijk ultieme verwijdering van deLeuvensekrakersuitVillaSkwattusDei.

ANTIAUTORITAIRE GROEPEN

InBelgiëzijnookeenaantalantiautoritairegroepenactiefdiezich concentreren op dezelfde thema’s als de anarchistischebeweging. Deze groepen vallen zowel in de keuze van hunactiemiddelenalsinhunorganisatieendeuitwerkingvanhuncampagnes steeds terug op anarchistische basisideeën rond‘directeactie’en ‘basisdemocratie’,metdenadrukopdecen-tralisatie en verwerping van hiërarchische structuren. Somsdelen zij met de anarchisten ook het beeld van de staat alsrepressiemiddel om een onrechtvaardig economisch model instandtehouden.Dezeovereenkomstisgeentoeval:vaakstaanindividuen met een anarcho-socialistische inslag of zelfs ganseanarchistischecollectievenmeeaandewiegvannieuweactie-groepen.Wasditinhetverledenweleensanders,danlegtmenbij deze groepen tegenwoordig onveranderlijk de nadruk opgeweldlozedirecteacties.

30

SindsdeaanhoudingenveroordelingvantweemilitantenvanAnimalLiberationFront(ALF),voorverscheidenebrandstichtin-geninfastfoodrestaurants,zijnerinBelgiëampernoggeweld-dadigeactiesronddierenwelzijngevoerd.Decontestatietegengenetischgemanipuleerdeorganismen(GGO’s)heeft inBelgiëde laatste jaren wel meermaals de vorm aangenomen vansabotagedadentegenveldenwaarGGO’swerdengeteeld,watleiddetoteconomischeschadevoordebetrokkenbedrijven.In2004wasinBelgiëeenterugvalvanactiestegenGGO’svasttestellen,watnietbetekentdathetdebatomtrentdezeproble-matiekzouzijnverstomd.

In 2004 springen vooral de vredesactivisten van VMA (VoorMoederAarde)enFVA (ForumvoorVredesactie)hetmeest inhetoog.Zijtrachttendeafgelopenjarenvooralmet‘bomspot-ting’-campagneshetdebatrondnucleairekernwapensopnieuwhoogopdepolitiekeagendateplaatsen.ZijvoerentevensactieronddeoorloginIrak.Omdezecampagnesstructureelverderteondersteunen,werdin2002deBomspottingvzwopgericht.In 2004 ging men van start met de Bomspotting campagne2004-2005,degrootstecampagneinzijnsoortinBelgië.

2. bUITENLANDSE GROEPEN

ErzijneenaantalbuitenlandsegroeperingenactiefinBelgiëdiezich soms in de grijze zone tussen extremisme en terrorismewagen. Hun activisme kan vaak slechts worden begrepenwanneer de context van hun land van oorsprong in overwe-gingwordtgenomen.Velegroepenzijn immersooitontstaanuiteenconflictsituatieinhuneigenlandwaarbijzezijnoverge-gaan tot een gewapende strijd. Deze conflicten joegen velenop de vlucht naar Europese landen. Hier zetten de uitwijke-lingenvaakhunactivismeverder, zij hetmeestal in eenmeervreedzamevorm.AlszetelvanveleEuropeseeninternationaleinstellingen zoals de Europese Unie en de NAVO is België deuitvalsbasis voor talloze organisaties die via propaganda enlobbyingbijdeze instellingenproberendrukuit teoefenenophetthuisland.HeelwatgroependieinEuropaeenvreedzaamendemocratischmaskeropzetten,onderhouden inhuneigenlandeenguerrillaoorlog,gewapenderebellieofeenterroristischnetwerk.Striktgenomenplegendezegroepeninonslanddusgeen terroristische misdrijven, maar vallen de activiteiten vanhuncollega’sinhetthuislandwelonderdezenoemer.

31

ETA

DeMouvementdeLibérationNationaleBasque(MLNV)omvatde radicale nationalistische beweging, geïncarneerd door ETAendienspolitiekenlogistiekapparaat,waaronderbijvoorbeeldBatasuna,endebuitenlandsesteuncomitésendeverschillendeorganisatiesdieophetsocialegebiedactiefzijn.

DeaanwezigheidvanMLNV inBelgië isgeconcentreerd rondhet bureau van Batasuna te Brussel (hoewel dit officieel nietmeerbestaat)endecomitésvoorsolidariteitmethetBaskischevolk,actiefinBrusselenhetLuikse.

IRA

GeenvandeNoord-Ierserepublikeinseofloyalistischeparamili-tairegroeperingenbeziteenvertegenwoordiginginBelgië.

De inspanningen van onze dienst richten zich voornamelijkop de logistieke activiteiten van de republikeinse terroristischegroepen,zoalsfondsenwervingbijsympathisanten(ookinhetbuitenland)enafpersing,propaganda,internationalecontactenmetanderegroepen…

32

HetbetreftzowelhetProvisionalIRA(PIRA),hetRealIRA(RIRA)en het Continuity IRA (CIRA). Meerdere van hun leden zijnbetrokken bij voormelde activiteiten, doorheen vele Europeselanden.

Derepublikeinseterroristischegroepenwordenervanverdachteen deel van hun financiële opbrengsten aan te wenden omhun terroristische activiteiten te financieren. In deze periodevan zoeken naar politieke oplossingen in een “vredesproces”,nemennietallegroepenhieraandeelenbereidenanderenzichvooropheteventuelemislukkenvandezevredesinspanningen.

Hoewel terroristenvanhoge rangbetrokkenzijnbijde finan-ciëleactiviteiten,ishetmoeilijktebeoordelenwelkpercentagevan de winst de terreurkassa spekt. Sommigen maken zichimmersookschuldigaanzelfverrijking.

Omditfenomeentegentegaanissedertjareneeninternatio-nalesamenwerkingontstaanwaaraanookdeVeiligheidvandeStaatparticipeert.

ITALIAANSE ANARCHISTEN

AlsmenkanstellendatdeanarchisteninBelgiënogenigszinsgematigdzijn,dan ligtdat inhetbuitenland,enmetname inGriekenland, Spanje en Italië, wel anders. In 2004 werden in

dezelandenverscheidenebomaanslagengepleegd,diewerdenopgeëistdooranarchistischeorganisaties.

VooralhetItaliaanseFederazioneAnarchicaInformale(FAI)dientvannabijgevolgdteworden.ZowerdendoorFAIeinddecem-ber 2003 bombrieven verstuurd naar verschillende Europeseinstellingenenbij een recentebomaanslag innovember2004werddoorFAIexplicietsolidariteitbetuigdmetgevangeneninDuitslandenSpanje.IndiecontextdientmenwaakzaamtezijnvooreventueleinternationalecontactentussenBelgischeanar-chistenenanarchistenuitdemediterraneregio.

DHkP/C

De marxistisch-leninistische organisatie Revolutionaire Volks-BevrijdingsPartij/ Front (DHKP/C) blijft veruit de meest actievegroeperinginTurkseextreemlinksemiddens.

DeTurkseoverheidbenadrukthaarcentralerolindeEuropeseorganisatieenvermoedthaarbetrokkenheidbijofzelfssturingvan terroristische acties in Turkije. De organisatie gooit doorhaar propaganda voor de guerrilla vaak zelf olie op het vuur.Altijd op zoek naar aandacht van de media doen sommigeledensomsuitsprakendieeenjuridischstaartjezoudenkunnenkrijgenonderdenieuweterrorismewet.

33

Eenaantalgerechtelijkeactiesuithetnabijeverledentegendeorganisatie, haar mantelorganisaties en individuele leden zalvermoedelijkin2005zijnbeslagkrijgeninderechtszaal.

Het brandpunt van de activiteiten van DHKC en haar mantel-organisaties HÖC, IKM en TAYAD is en blijft de ondersteuningvandeextreemlinksepolitiekegevangeneninTurkijeendestrijdtegendezogenaamdeisolatiecellenvanhetTypeFdienaarEU-normengeïnstalleerdzijn.Eenhongerstakingtegendezegevan-genissenbrakuitinoktober2000enisnogsteedsaandegang.De organisatie claimt 118 ‘martelaars’ met betrekking tot dezeactie.

kONGRA GEL

Demarxistisch-leninistischeorganisatieVolkscongresKoerdistan(KONGRAGEL,devroegereKoerdischeArbeiderspartijPKK)lijktbinnenEuropaafstandtenemenvanhaargewelddadigever-leden.De toenadering tussenTurkijeendeEUenhetbelangdatdeze laatstehechtaanderechtenvanminderhedenwektinKoerdischemiddensdehoopopbeterschap.Binnendeorga-nisatiebestaatdanookhetbesefdatgeweldtegenheteigenbelangzouingaan.Andereacties,zoalshetvoerenvanpropa-ganda en lobbying, werden dan ook opgedreven in 2004 en

culmineerdenineenbetoginginBrusseldieaandachteistevoordeKoerdischekwestietijdensdeEuropesetopindecember.

Een andere belangrijke ontwikkeling is de spanning die zichbinnenKONGRAGELaftekenttussenvoorstandersvandepoli-tiekewegenvoorstandersvangewapendeactie.Dezespan-ningheeftreedsgeleidtoteenafscheuringvanOsmanÖcalan-broervanPKK-leiderAbdullahÖcalan-enenkeleoudgedien-denvandePKK,enmogelijkzijndeterroristischeactiesvandeVrijheidsvalken van Koerdistan in Turkije hier eveneens aan tewijten.

GeenvanbeidebewegingenlijktvoorlopigopenlijkaanhangtevindenbijKoerdeninBelgië,waardeoverheersingvangetrou-wen aan Abdullah Öcalan (in Turkse gevangenschap) grootblijft.HoewelinEuropaookhetdebatwordtgevoerdoverhetal dan niet voortzetten van de gewapende strijd, bestaat erweinig animo bij de gewone militant om zich hier voor in tezetten. Het officiële standpunt van KONGRA GEL is dan ookdatzeoplossingenviapolitiekewegwilbereiken.

Hetnieuwedemocratischeenlegalegezichtdatdeorganisatiepoogttetonen,blijftevenweldubbelzinnig.InhetnetwerkvanorganisatiesenbedrijvendieaanKONGRAGELverbondenzijn,

34

kangemakkelijkgeldverdwijnenendoorgesluisdwordennaarillegaleactiviteitenofdeguerrilla.Het Spoetnik-proces tegen enkele vooraanstaande leden vande Koerdische zender MEDYA-TV, dat in november 2004 hadmoetenoordelenoverdergelijkepraktijken,liepevenwelafmeteensisser toendebetrokken rechtbankzichopbasisvaneenvormfout indeverwijzingvandeRaadkameronbevoegdver-klaarde.Dezeontwikkelingheeft, samenmetde constante lobbyacti-viteit van pro-Koerdische organisaties in België, een negatieveweerslagopdebilateralebetrekkingenmetTurkije.

LATIJNS-AMERIkAANSE GROEPEN

Hetgewelddadigegedragdatze inhunthuislandenvertonenmanifesteertzichvoorlopignietoponsgrondgebied.

C. RELIGIEUS EXTREMISME

Extremisme is een fenomeen dat voorkomt in verschillendereligies.Indevoorgaandejareniserechtereenstijgendetrendwaartenemeninhetislamitischextremismediezichnogsteedsdoorzet.OokinBelgiëheeftditfenomeenzichduidelijkgema-nifesteerdin2004.DaaromheeftdeVeiligheidvandeStaateenprioriteitgemaaktvanhet inkaartbrengenvanhet islamitischextremismeinBelgië.

Bijdebestuderingvandit fenomeen inBelgiëheeftdedienstaandachtvoordiversepunten:deinBelgiëaanwezigeradicalegroeperingen, de diverse potentiële radicaliseringspolen, hetverspreiden van extremistische propaganda en de profileringvanhet radicale ideeëngoed inde representatieve instellingenvandeBelgischeinstitutioneleislam.

De hedendaagse islamitische extremistische bewegingen ijve-renvoorde‘islamisering’vandemaatschappijdoordeinstalla-tievaneenislamitischstaatsmodelvolgensislamitischenormenen wettelijk omkaderd door de sjaria, de islamitische HeiligeWet.Hetislamitischextremismeheeftduseenduidelijkpolitiekecomponent*enhetstaatsmodeldatwordtvoorgestaan,isnietop alle vlakken verenigbaar met de westerse democratischestaatsordening.

*Depolitiekeislamwordtvaakmetdeterm‘islamisme’betiteld.

35

De meerderheid der extremistische groeperigen stelt evenweldat de installatie van een islamitisch regime in de westersemaatschappijen niet onmiddellijk te realiseren valt. In Europaconcentreren de diverse radicale groeperingen zich daaromhoofdzakelijkopdeverdedigingvandeislamitischeidentiteitenophetondersteunenvanhet islamistischeproject inhunlandvanherkomst.

BepaaldeArabische,TurkseenPakistaanse radicalegroeperin-genbeschikkeninonslandovergoeduitgebouwde,nationaalen transnationaal opererende structuren. Deze groeperingenontwikkelenactiviteitenzoalshetinrichtenvanconferentiesenbestedenbijzondereaandachtaande indoctrinatievan jonge-ren. Bepaalde groeperingen werpen zich bij politieke instantiesop als de representant bij uitstek van de islamitische gemeen-schap, doorgaans zonder hun ideologische affiliatie kenbaarte maken en zonder over welk mandaat dan ook te beschik-ken. Op die manier trachten ze een zekere respectabiliteit enerkenning te verwerven, of als drukkingsgroep te fungeren.

De meeste moskeeën zijn niet aan een radicale groeperinggelinkt.Omtebepalenofeenmoskeealdannietals radicaalkanwordengeklasseerd,wordtdoordeVeiligheidvandeStaatgelet op verschillende factoren: het profiel van de imam(s) en

vandeledenvanhetmoskeebestuur,destrekkingvandepredi-king,hetbezoekvangelovigenmeteenintegristischprofiel,dealdannietstructurele relatiesdiedemoskeeonderhoudtmetextremistischegroepenoforganisatiesentenslottedeeventu-eleverspreidingvanintegristischepropagandaindelokalenvandemoskee.Ook bepaalde verenigingen en centra dragen het islamitischradicaleideeëngoeduit.Vaakgaathethieromsalafitischgeori-enteerdeinitiatieven.HetsalafismeiseenreactionairestromingbinnendesoennitischeislamenstaateenterugkeervoornaardemaatschappijtentijdevandeprofeetMohammedendiensonmiddellijke opvolgers. Maatschappelijke vernieuwing, reli-gieuze innovatie en technologische vernieuwingen wordenals on-islamitisch verworpen. Salafieten wensen het hele col-lectieve en individuele leven volgens de meest strikte islamiti-schevoorschriftentereguleren.Dewesterselevenswijzewordtalsgoddeloosendecadentervarenenbijgevolg inhaarquasitotaliteitafgewezen.Ideologischverwantaanhetwahhabismekunnen de salafitische centra rekenen op financiële onder-steuninguitdeGolfstaten.Metname inhetBrusselseagerendiverse salafitische centra, die zich onder meer toespitsen opjongerenwerking.Hetsalafitische ideeëngoedwordteveneensverspreidviarondreizendepredikers,meestalafkomstiguithetMidden-Oosten.

36

MILLI GÖRÜS,

MilliGörüs,iseenradicaleTurkseislamitischebeweging,gelieerdaandeMoslimbroeders,diedeterugkeernaardebronnenvandeKoranvoorstaat endie inTurkije een islamitische republiekwil installeren. Vandaag is Milli Görüs, in vrijwel heel Europaingeplantenoverkoepeltdeorganisatiehonderdenmoskeever-enigingen.DesympathisantenvanMilliGörüs,ondersteunendepolitieke ideeënvanNecmettinErbakandoor fondsenwervingendoorhetvoerenvanpropaganda.TochkanMilliGörüs,van-daagnietlangerwordenbeschouwdalseenlouterverlengstukvanErbakansIslamitischePartij inTurkije(SaadetPartij)aange-zienheelwatvandevroegeregematigdesympathisantenvanMilli Görüs, vandaag aanhanger zijn van de meer gematigdeAKP,deregeringspartijvanReçepTayipErdogan.

InEuropastreeftdebewegingnaarde ‘herislamisatie’vandeEuropeseTurksegemeenschap.ZoiselkeMilliGörüs,-verenigingindeeersteplaatseenmoskeeverenigingmetalsvoornaamstetaakhetorganiserenvandecultusenvan religieuzediensten.Metditnetwerkvaneigenmoskeeënwillendeaanhangerszichonttrekken aan de controle van de Diyanet Vakfi, de Turkseoverheidsinstantie die de opleiding van imams organiseert enovereennetwerkvanmoskeeënbeschikt.Daarnaastpogenzehuninvloedookvoortdurenduittebreidendooronderanderete infiltreren inandereTurkseverenigingenen religieusonder-wijsteverstrekkenaandejeugd.

INSTITUTIONELE ISLAM

DegeïnstitutionaliseerdegodsdienstbelevingvanmoslimsisnietperdefinitieeenterreindatdeaandachtvandeVeiligheidvande Staat wegdraagt. De islam behoort in België tot de offici-eelerkendegodsdienstenenwordtvertegenwoordigddoordeMoslimexecutieve, die als spreekbuis voor de moslimgemeen-schapnaardeoverheidtoefungeert.

Tochheeftonzedienstdewettelijkeopdrachtom,ondermeer,extremistischeuitingenofinmengingvanvreemdemogendhe-denoptevolgen, teanalyserenenhieroveraandebevoegdeinstanties te rapporteren. Zowel bij de informatiewinning alsbij de uiteindelijke rapportage wordt erover gewaakt dat degrondwettelijkerechtenvanelkeburgerwordengerespecteerd,metbijzondereaandachtvoordevrijheidvangodsdienstendebeschikkingendaaromtrent.

Op institutioneel vlak was 2004 een overgangsjaar, waar-bij werd toegewerkt naar de verkiezing van een vernieuwdeMoslimexecutieve.Dezeverkiezingzalplaatsgrijpenin2005.

37

kAPLANCILAR

DeaanhangersvanKaplan(deKaplancilar)wordenverenigdinde Islami Cemiyet ve Cemaatlar Birligi (ICCB). De ICCB is eenTurkseislamitischeextremistischebewegingdiezichideologischoriënteertop Iran.Debewegingwerd jarenlangvanuitKeulen(Duitsland) geleid door Metin Müftöglu Kaplan die zijn vader,wijlenCemalettinKaplan,opvolgde.

RecentwerdMetin Kaplan,na jarenlang juridischgetouwtrek,doordeDuitse justitieaanTurkijeuitgeleverd.Hijwordtervanbeschuldigd een aanslag met een bomvliegtuig te hebbenberaamd op het mausoleum van Atatürk, de stichter van deTurkse republiek.Devraag stelt zichnuhoedebewegingzalreagerenopderecenteklapdiehaarwerdtoegebracht.Ookdeinterneopvolgingsstrijdwordtnauwgezetopgevolgd.

PAkISTAANSE ISLAMISTENIn2004werdinditverbandvooralaandachtbesteedaandeinBelgiëvertegenwoordigdeextremistischesoennitischeKhatme-Nubuwwat beweging. De bedoeling was om na te gaan inwelke mate deze groepering effectief een fundamentalistischgedachtengoed onderschrijft en verspreidt en welk gevaar zezou kunnen betekenen voor de Belgische maatschappij. Eerstevaststellingenwijzenopdenoodaaneenverdereopvolgingenbijkomendonderzoek.

D. TERRORISME

De aanslagen van 11 september 2001 hebben het terrorismeontegensprekelijk op het voorplan gebracht. Sinds dan is demedia-aandacht voornamelijk gegaan naar de strijd tegenterreurnetwerken. Deze strijd wordt echter reeds veel langergevoerddansommigemensenzoudenvermoeden.Bovendien is het terrorisme geen fenomeen dat uitsluitendin naam van de islam wordt gevoerd, hoewel dit soms welzo voorgesteld wordt. Tijdens de jaren ’70 en ’80 was Belgiëimmers in de ban van het extreem linkse en extreem rechtsegeweldenkreundeookhetbuitenlandonderideologischeter-reur. Veel van dit soort wapengekletter is nu verstomd, maarnietoveral: inBaskenland, Ierland,CorsicaenTurkijekomthetsomsnogtotuitbarstingen.

Tijdensdejaren’90zienweeensterkeopmarsvanterroristischeactiviteitdiereligieusgeïnspireerdis.Waardeoudelinks-rechtstegenstelling of het nationalisme aan wervingskracht heeftingeboet, manifesteert een radicale vorm van islam zich alsdenieuwestemvaneenaantalmensendiezichvaakomver-schillende redenen aangesproken voelen door dit radicalisme.Gevoeddoorontwikkelingenophetnationaleeninternationaleterreinenvaakmisbruiktdooropportunistenheefteendeelvanditradicale islamismezichontpopttoteenveelkoppigterroris-tischfenomeendatvandaagonzeactualiteitzobeheerst.

38

Deze kleine minderheid van extremisten en een nog kleinereminderheidvanterroristendrijftlangzaameenwigtussenwes-terse samenlevingen en hun islamitische inwoners en draagtzo bij tot een spanning die de tegenstellingen op scherp kanzettenenradicaliseringverderindehandwerkt.

1. GROEPERINGEN OP bELGISCHE bODEM

GICM

EenaantalterrorismezakeninBelgiëhaaldenin2004hetnieuws.Zohaddenop19maarten8junitweearrestatiegolvenplaatsinBelgischeislamitischemiddens.Dearrestatiesop19maart,inMaaseikenBrussel,haddenbetrekkingopeencel verbondenmetdeGICM (Groupe IslamisteCombattantMarocain), voor-namelijk actief op het vlak van logistieke opvang (huisvestingen leveringvanvalsedocumenten).Eentwintigtalhuiszoekin-genvondplaatsenvierpersonenvandezogenaamdeGroepvanMaaseikwerdeninhechtenisgenomen.

Op8junigrijpteennieuwegolfvanhuiszoekingenenarrestatiesplaats.

In 2004 maakt de pers eveneens gewag van twee processentegenislamisten.Op9junidoethetBrusselseHofvanBeroepuitspraakinhetprocesTrabelsi-Massoud.HetluikTrabelsiheeftbetrekking op een geplande aanslag tegen de AmerikaansebasisvanKleineBrogelinLimburg;hetluikMassoudstaatinhettekenvaneenBelgischenetwerkdatonderanderedemoorde-naarshielpvanCommandantMassoud,chefvandeNoordelijkeAlliantie,tegenstandervandeTalibanenOsamabinLaden.

Op 29 oktober tenslotte heeft de 54ste kamer van deCorrectionele Rechtbank te Brussel vonnissen uitgesproken inhetkadervaneenanderdubbelproces.Heteerste,deZaakvanAntwerpen, heeft betrekking op een internationaal netwerk,actief in het terugtrekken van individuen uit het Pakistaans-Afghaanse gebied. Het tweede gaat over de activiteiten vaneen groep jonge Marokkanen in Brussel zonder dewelke deeerstegroepniethadkunnenoptreden.

Onze dienst, die reeds geruime tijd inlichtingen rond dezegroepenverzamelde,speeldeeenbelangrijkerolbijhetinkaartbrengenenhetuiteindelijkontmantelenvandezenetwerken.HierbijwerdvruchtbaarsamengewerktmethetFederaalParketendeFederalePolitie.

3�

PAkISTAANSE GROEPERINGEN

In2004vormdendezePakistaansemoslimextremistenensym-pathisanten van terreurgroepen geen directe (terroristische)bedreiging in België. De Veiligheid van de Staat was en blijftechterergwaakzaamgeziendevoortschrijdenderadicaliseringbinnenbepaaldePakistaanseextremistischekringen.

SIkH-EXTREMISTEN

InBelgiëwerddeaanwezigheidvastgesteldvansympathisan-ten van verschillende extremistische (en in sommige gevallenzelfs terroristische) Sikh-groeperingen. De Veiligheid van deStaatvondhetdanookopportuunomnategaanofeenradi-caal ideeëngoedweerklankvindt indeIndischegemeenschapinBelgië.

40

2. GROEPERINGEN IN HET bUITENLAND

bANGLADESH

Indenasleepvandeaanslagenvan11septemberindeVerenigdeStaten van Amerika werd duidelijk dat de internationale jihadniet nationaliteitsgebonden is. Tal van Afghanistanstrijderswaren,gesterktinhunradicaleopvattingen,naarhunmoeder-land teruggekomen. Hun contacten met radicale moslims uitandere werelddelen - die tot stand kwamen in Afghanistan -zorgdenvoordeontwikkelingvaneentransnationaalnetwerkvangeestesgenoten.

In2004evalueerdedeVeiligheidvandeStaatdevraagof,eninwelkemate,extremistischeopvattingenindeBengaalsegemeen-schapinBelgiëcirculeren.Deeerstevaststellingenwijzenopdenoodzaakvaneenverdereuitdiepingvanhetonderzoek.

SRI LANkA

In 2004 evalueerde de Veiligheid van de Staat de mogelijkegevolgenvoorBelgiëvandeaanhoudendeburgeroorlog inSriLanka.ZotoondeningezameldeinlichtingenaandatBelgiëeenkleine Tamil-gemeenschap herbergt. De Liberation Tigers of

TamilEelam(LTTE)kunnenhieropsteunrekenen.Deevaluatievanditdossiergebeurdevanuiteendubbeleinvalshoek.

Het LTTE organiseerde in België activiteiten voor fondsenwer-ving.Hoeweldeingezameldefondsenvooralvoorsocialedoel-eindeneneconomischherstelwerden ingezameld,kwameendeelooktoeaanhetgewapendoptredenvanhetLTTE.

ZUID-OOST-AZIË

Zuid-Oost-Azië (ZOA) was nooit een traditioneel belangstel-lingspunt voor de Veiligheid van de Staat. De terroristischeaanslagenopBali inoktober2002plaatstenderegioechter inhet middelpunt van de belangstelling. Het werd duidelijk datde institutioneleeneconomischecrisissendiede regio troffenzich zonder meer leenden tot de inplanting van de radicaleislam.TraditioneelregionalegroepenhaaldenbandenaanmetArabische figuren en internationale terroristische organisatieszoalsAlQaida.DeVeiligheidvandeStaatsteldedanookeenonderzoekinnaardeeventueleaanwezigheidvan radicalenuitZOAopBelgischgrondgebied.Geletopde internationalecontextgingeenbij-zondere aandacht hierbij uit naar de aanwezigheid in België

41

vaneventuele islamitischeextremistenenmoslimterroristenuitIndonesië.

ViaditonderzoekkwamdeVeiligheidvandeStaatgeleidelijktotdebevindingdathetislamitischeradicaleideeëngoedgeenweerklank vond in de gemeenschappen uit ZOA in België.Ondanks deze afwezigheid van religieus radicalisme blijft denodigewaakzaamheidgeboden.DeVeiligheidvandeStaat isvan mening dat de aanwezigheid van radicale enkelingen uitZOAinBelgiënooitvolledigkanwordenuitgesloten.

TSJETSJENIË

De concrete aanleiding voor de huidige oorlog in TsjetsjeniëwarenenkelebomaanslageninRuslandwaarTsjetsjeenseterro-risten verantwoordelijk voor werden gehouden, maar die nooitechtzijnopgehelderd.

Erbestaatinelkgevaleenverschiltussendeonafhankelijkheids-strijders die meestal onder leiding staan van Aslan Maskhadov,dein1997verkozenpresidentvandedeelrepubliek,endejihad-strijdersvanwahhabitischegeloofsovertuigingdieonder leidingstaanvan,onderanderen,ShamilBassaev.

IntegenstellingtotdenationalistischevleugelvandebewegingheefthettweedekampvandeTsjetsjeenseguerrillazichbereidgetoondomaanslagentegenburgerlijkedoelwittentegebruikenalswapentegendeRussischeoverheden.

TotnutoehebbenwehetBelgischegrondgebiedkunnenvrijwarenvanhetrisicoopeenTsjetsjeenseaanslag.TochisdeVeiligheidvandeStaatzichervanbewustdatde lokalebevolking inTsjetsjeniëradicaliseert. Dit is te wijten aan de slechte levensvoorwaardenwaarmeedeTsjetsjenenwordengeconfronteerd.

Daaromisonzedienstbezigmethetopvolgenvandezeislamis-tischebewegingenomophuneventueleactiesinhetbuitenlandtekunnenanticiperen.

42

2. SPIONAGE EN INMENGING

A. ACHTERGROND

De Veiligheid van de Staat is, via de wet op de inlichtingen-en veiligheidsdiensten van 30 november 1998, bevoegd in destrijd tegen spionageactiviteiten. In deze wet wordt ‘spionage’omschreven als: “het opzoeken of verstrekken van inlichtingendie voor het publiek niet toegankelijk zijn en het onderhoudenvangeheimeverstandhoudingendiedezehandelingenkunnenvoorbereidenofvergemakkelijken.”

Spionagehangtnauwsamenmet‘inmenging’:“depogingommetongeoorloofde,bedrieglijkeofclandestienemiddelenbeslis-singsprocessentebeïnvloeden.”

Sindsde val vandeBerlijnseMuurenhet eindevandeKoudeOorlogmerkenwe niet zozeer een vermindering inde intensi-teit van spionageactiviteiten op Belgisch grondgebied, maareerdereenveranderingvanaard.WaarspionagetijdensdeKoudeOorlogvooralideologischenmilitairwas,isdehedendaagsespi-onagevaker‘realpolitiek’envooraleconomischgeoriënteerd.Indit tijdperkkancontraspionagedanookniet langer loswordengezienvandebeschermingvanonswetenschappelijkenecono-mischpotentieel.

43

b. INTERNATIONALE SPIONAGE

InhettijdperkvandeKoudeOorlogwasspionagebijnahoofd-zakelijkeenfenomeendatzichafspeeldetussendetoenmaligemachtsblokken. De aandacht van de Veiligheid van de StaatgingtoenvooralnaarspionagevanuitdevoormaligeSovjetunie.Ondertussen zijndeomstandighedengrondig veranderd.Hetbegrip spionage ismeerdaneenpolitiek fenomeenenwordtdoormeerdere,oudeennieuwe,spelersgespeeld.

1. OOST-EUROPA

OndankshetverdwijnenvandevoormaligeSovjetunie,kunnennog steeds spionageactiviteiten waargenomen worden vanuitvoormalige Oostbloklanden. Hoewel de inlichtingendienstenvan deze landen na de val van het IJzeren Gordijn ook eentransformatieondergaanhebben,kanwordenvastgestelddater in Rusland een nieuwe evolutie aan de gang is, die enkelejarengeledengestartis.

DevoormaligeKGB,dieals temachtiggezienwerd, isnahetuiteenvallenvandeSovjetunieopgesplitst inenkeleaparteenonafhankelijkediensten.Sindsenkelejarenisdezereorganisatieechterweergedeeltelijktenietgedaanenzijndebevoegdhedenvanbepaaldeinlichtingendienstengevoeliguitgebreid.

Ook in de regering zijn verschillende benoemingen gebeurdop sleutelposities van mensen die uit de inlichtingendienstenkomen.Geziendezedienstennogsteeds indeEUactief zijn,volgtdeVeiligheidvandeStaatditfenomeennogsteedsop.

Naast de activiteiten van de Russische inlichtingendiensten, kangesteldwordendatookdeinlichtingendienstenvanenkelevoor-maligeOostbloklandennogsteedsactiefzijnbinnnendeEU.Tochblijkendezediensteninminderemateactief.

2. CHINA

China heeft zich in de voorbije jaren gemanifesteerd als eennieuwespeleropmondiaalvlak.Ditlandwordtnureedsalseeneconomische grootmacht bestempeld. Deze evolutie is echterheelsnelgegaanenisvooralgebaseerdopdegoedkopearbeids-krachtwaaroverChinainruimematebeschikt.

Ditbetekentdatdetechnischeenwetenschappelijkekennisdiehet landnodigheeftomzichteontwikkelen,vaakuithetbui-tenlandmoetwordengehaald.Ditweerspiegeltzichindeacti-viteitenvandeChinese inlichtingendiensten,dieeenbijzondereinteresse vertonen voor het wetenschappelijk en economischpotentieel (WEP).AangezienhetWEPeenwettelijkvastgelegdewaarde is,diebeschermdmoetwordendoordeVeiligheidvandeStaat,volgtdedienstdeChineseactiviteitenvannabijop.

44

Naastheteconomischeinlichtingenwerk,toontChinaookinte-ressevooropstandigegroependiezich inhetbuitenlandorga-niseren en voor de ontwikkelingen binnen de internationaleinstellingen,inhetbijzondervoorhetmilitaireaspect.

C. AANwEZIGHEID IN bELGIË

DespionageactiviteitendiezichafspeleninBelgiëzijnvaakgelinktaanhetfeitdatBelgiëgastlandisvanverschillendeEuropeseeninternationaleinstellingen.

Opeconomischniveauisernogalwatinteressevanuitverschil-lendehoekenvoordeactiviteitenvandeEuropeseUnie. Inhetverleden is reedsvastgestelddaterpogingenondernomenzijnomhetEuropesebesluitvormingsprocestebeïnvloeden,oftochtenminsteomopdehoogtetezijnvandeafsprakendiegemaaktworden op topniveau. Daarbij kan de vraag echter gesteldwordenwaardegrensgetrokkenwordttusseninlichtingenwerkenlobbyactiviteiten.

Naasteconomischeinlichtingenwordterooknogsteedsinformatieverzameldvanpolitiekeenmilitaireaard,metalsconcreteonder-werpendeuitbreidingvandeEUendeNAVOendeEuropesehoudingtegenoverbepaaldeconflicten.

De aanwezigheid van belangrijke buitenlandse gemeenschap-peninBelgiëspeeltdaarbijeenbelangrijkerol.Vaakwordtindezegemeenschappen propaganda verspreid, of toch tenminste aandesinformatiegedaan.

In het kader van topbijeenkomsten van Europese en interna-tionale instellingen in België, is daarnaast reeds vastgesteld datinlichtingendienstenagentenmeesturenininternationaledelega-ties.Dezeagentengebruikendezeaangelegenheidomcontact-personenteontmoeteninderdelanden,inditgevaldusBelgië.

De Veiligheid van de Staat dient dus blijvend te investeren inhetcounterenvanspionageactiviteiten.Ditkanenerzijdsdoordeze bedrijvigheden op Belgisch grondgebied op te sporen.Anderzijdsiseensamenwerkingmetpartnerdiensteninbinnen-enbuitenlandonontbeerlijkominlichtingenagententeweren.

45

D. ANDERE VORMEN VAN INMENGING

Bijhetonderzoeknaarextremistischevormenvanislamblekenook in dit milieu activiteiten te worden ontplooid die onderde noemer ‘inmenging’ kunnen vallen. In bepaalde centra enmoskeeënbevindenzichnamelijkhardekernen salafieten,dieproberen jongerenvoorhunzaak tewinnendoormiddel vanvirulente,anti-westersepropaganda.

DaarnaastblijkendeactiviteitenvanbepaaldeambassadesopBelgischgrondgebiedeveneensonderdenoemer ‘inmenging’te kunnen vallen. Het blijft echter een precair evenwicht. Hetis immershetrechtvanelkebuitenlandsevertegenwoordigingomzichactieftotzeeractiefbezigtehoudenmethaarnatio-nalegemeenschap.Ditgebeurtomverschillenderedenen.Zo iser, enerzijds,debijstandsfunctievoor iedereburger inhetbuitenland. Anderzijds is er ook de culturele, religieuze, maat-schappelijkeenpolitiekeopvolgingvandeeigengemeenschapterbeschermingvanhetnationaalbelang.Watlegitiemis,magechterniet totgevolghebbendatde individuele fundamentelerechten van een in ons land verblijvende burger van vreemdenationaliteit worden beknot, of dat de Belgische maatschappij(politiek,sociaal,economisch,cultureel)inhetgedrangkomt.

46

3. GEORGANISEERDE MISDAAD

A. ALGEMENE SITUERING

Dedefinitievaneencrimineleorganisatie,zoalshernomen indewetvan30november1998houdendederegelingvandeinlichtin-gen-enveiligheidsdiensten(B.S.18december1998),luidtalsvolgt:

“Iederegestructureerdeverenigingvanmeerdan tweeperso-nendieduurtindetijd,metalsoogmerkhetinonderlingover-legplegenvanmisdadenenwanbedrijven,omdirectofindirectvermogensvoordelen te verkrijgen, waarbij gebruik gemaaktwordt van intimidatie, bedreiging, geweld, listige kunstgre-pen of corruptie of waarbij commerciële of andere structurenworden aangewend om het plegen van misdrijven te verber-gen of te vergemakkelijken. In dit kader worden bedoeld devormenenstructurenvandecrimineleorganisatiesdiewezen-lijk betrekking hebben op de activiteiten spionage, terrorisme,extremisme,proliferatie, schadelijke sektarischeorganisatieseninmenging, of die destabiliserende gevolgen kunnen hebbenophetpolitiekeofsociaal-economischvlak.”

Indesfeervandegeorganiseerdemisdaadblijkthetprobleemvan inmengingzichook te stellen.Crimineleorganisatiespro-beren legitimiteitenmachtteverwervendoor rechtstreeks,ofdoorcorruptie,teinfiltrereninlegalestructureneninstanties.

Bovendienwerd,inhetkadervanhetonderzoeknaarschadelijkesektarischeorganisaties,eenevolutievastgesteldwaarbijorgani-satiesmet filosofischeenreligieuze inslaghundienstenaanbie-denaanzowelprivateondernemingenalsopenbareinstellingen.Menkandaarbijnietuitsluitendaterbepaaldevormenvaneco-nomischeofpolitieke inmengingzoudenbestaan.Opdezelfdewijze,enmetdezelfdevraagtekensomtrentdereëledoelstellin-genvandezeorganisaties,kunnenwedeuitgesprokenbelang-stellingvermeldenvanbepaaldegroeperingenvoorEuropeseeninternationaleinstantieszoalsdeEUendeNAVO.

47

Het inlichtingenwerk inzake georganiseerde misdaad situeertzich op het vlak van de bescherming van de fundamentele,collectieve belangen van de Staat tegenover andere staten,Europese en internationale organismen en individuele derden.Er dient echter evenredig veel respect in acht genomen tewordenvoordefundamenteleindividuelerechten.Hoewelhetwerkvaneeninlichtingendiensteigenlijkvoorafgaandelijkisaanhetwerkvanpolitieengerecht,dientindossiersvangeorgani-seerdemisdaadtochgestreefdtewordennaareenlogischeenplanmatigeaansluitingmethetstrafrechtelijkeluik.

Daarwaarhetparlement - juist terbeschermingvande indi-viduele fundamentele rechten -opteert voor eennaast elkaarbestaanvaninlichtingenwerkenpolitie,steldedeVeiligheidvandeStaatvastdateenbeteraansluitenvaninlichtingenwerkenpolitienoodzakelijkis.

Bijdezesamenwerkingishetdestaandemagistratuurdieeenbrugfunctie vervult tussen de inlichtingendiensten, politie engerecht. In2004heeftdeburgerlijke inlichtingengemeenschapinzakegeorganiseerdecriminaliteitverdergepoogddeverschil-lendeinvalshoekenopelkaaraftestemmen.

Criminele samenwerkingsvormenworden steedsmeergeken-merktdooreensterkedynamiek,complexiteitentoevalligheid.Deorganisatieszijnnietgebondenaaneengeografischkaderofeenvastestructuur,zodateenbenaderingloutergerichtopstrafbare feitenvaakslechtseenbeperktdeelvandeactivitei-tenkanblootleggen.Binnendergelijkecriminelenetwerkenkaneenuitvoerendeschakeltrouwenszeersnelvervangenworden,watdenoodzaakvanpreventiefofpro-actiefonderzoekinzakegeorganiseerdemisdaadnogverhoogt.

DaaromheeftdeVeiligheidvandeStaatzeersterkaangedron-gen bij de dienst Strafrechtelijk Beleid om te komen tot eennauwoverleg.Ditconcretiseerdezichineenvolwaardigedeel-nameindejaarlijksepublicatieoverdegeorganiseerdecrimina-liteit. Deze positieve ervaring zou zich wel moeten uitbreidentothetgeheelvanhetintegraalveiligheidsbeleid.

48

b. AANwEZIGHEID IN bELGIË

UitverschillendeonderzoekennaardegeorganiseerdemisdaadinBelgiëblijktdatcrimineleorganisatiesvanenigeomvangonsland voornamelijk gebruiken als logistieke uitvalsbasis en alsbestemmingvanfondsenvanillegaleoorsprong.Degrootscha-ligecrimineleactiviteitenzelf-witwassenbuitenbeschouwinggelaten-lijkenzichechterhoofdzakelijkeldersaftespelen.Eenefficiënte bestrijding van de georganiseerde criminaliteit opBelgisch vlak impliceert daarom per definitie voldoende aan-dachtvoorhetfinanciëleluikvanhetfenomeen.

KleinereorganisatiesofcellendieinBelgiëactiefzijn,hebbenalshoofdactiviteiten onder andere handel in verdovende midde-len,mensenhandelofmensensmokkel,fiscaleofanderefraude,diefstalendiversevormenvansmokkel.Daarnaastkomeneenaantal nevenactiviteiten frequent voor, zoals witwassen endehandel inofproductievanvalsedocumenten. Indit kaderwerdenerin2004ondermeeronderzoekengevoerdnaarorga-nisaties met oorsprong in Oekraïne, Polen, Israël, Rusland enKazakstanenhunactiviteiteninBelgië.

Uiteraard kunnen we ook in een Belgische context niet voor-bijgaanaanhetbestuderenvanderelatietussendegeorgani-seerdemisdaadenextremismeofterrorisme.

HetisopdezemanierdatdePakistaansegeorganiseerdemis-daadwordtbelicht.In2004werdvastgestelddatbepaaldevande door onze dienst als extremistisch bestempelde individuenen organisaties, mogelijk betrokken zijn bij de ondersteuningendefinancieringvanPakistaansefundamentalistischeen/ofterroristischegroeperingendoormiddelvanfondsenverwervingengeorganiseerdemisdaad.

MetdezelfdefinaliteitverrichtdeVeiligheidvandeStaatonder-zoek naar de mogelijke interactie tussen de georganiseerdemisdaadbinnendeKasjmir-gemeenschapinBelgiëendefinan-cieringvanextremistischeenterroristischeorganisatiesactiefinPakistaansenIndischKasjmir.

Ookdespecifiekevormenvangeorganiseerdemisdaad,name-lijk mensenhandel en mensensmokkel, kunnen gelieerd zijnaanextremismeofterrorisme.WijstellenvastdatinBelgiëver-blijvende Tamils betrokken zijn bij dergelijke misdaden. Dezenetwerkactiviteiten kunnen niet direct gelinkt worden aan deLiberationTigersofTamilEelan (LTTE)maarhetvaltnietuit tesluitendatdegroeperingvandedienstenvandezenetwerkengebruikmaakte.

Mensenhandelenmensensmokkelontwikkelenzichechterooklosvanterroristischeorganisaties.Hierbijkunnenwevooralver-

4�

wijzennaardegroeperingendieafkomstigzijnuitdeWestelijkeBalkan.Eenfenomeendatnauwverbondenismetdemensenhandelisdepseudo-legaleimmigratie.Mensendieonderhetvoorwend-selvanstudiesoftoeristischebezoekenhetlandbinnenkomen,verdwijnenvaakinillegalenetwerkeneensdetijdelijkeverblijfs-vergunning vervallen is. Mensensmokkelaars maken dankbaargebruikvandegroteaantallenmensendieopdezemanierhetland willen binnenkomen. Binnen de Chinese gemeenschapwordtditfenomeenvaakvastgesteld.

Een aantal sectoren zijn uiteraard meer het doelwit van degeorganiseerde misdaad dan andere: vastgoed, energie engrondstoffen,telecomendiamant.

Indeloopvan2004hebbenmeerdereonderzoekendekennisvan onze dienst inzake de diamantsector verfijnd en de per-manenteinteractieaangetoondtussentransnationalegroependie actief zijn indeze sector, politieke elites vandebetrokkenlandenendeinternationalegeorganiseerdemisdaad.

Sinds meerdere jaren is de diamantsector onderwerp van eengenadeloze strijd tussendeverschillende internationalebedrij-vendiehunpositieindezewillenvrijwaren.

Ondankswatdepositieve statistieken lijkenuit tewijzen zouAntwerpen het slachtoffer kunnen worden van de ambitiesvan andere internationale diamantcentra. Deze concurrerendecentralijkendeactieveondersteuningtegenietenvandepoli-tieketenorenvanhungastlanden.

DebeschermingvanhetAntwerpsepotentieelwatdediamantbetreft,wordtopverschillendeoverheidsniveausalseenpriori-teitgezien.C. PRIORITEITEN

Door het op grote schaal investeren van fondsen van illegaleoorsprongindelegaleeconomiekunnencrimineleorganisatiesde marktwerking ernstig schaden en de concurrentiepositievan legitieme ondernemingen volledig ondergraven. Hierdoorkan een soort besmettingseffect ontstaan van de illegale opde legale economie, waarbij bedrijven in een bepaalde sectorgedwongenwordenbuitendegrenzenvandewetteopererenomtekunnenoverleven.

Omwille van het voorgaande sluit de wettelijke bevoegdheidvandeVeiligheidvandeStaat inzakegeorganiseerdemisdaadsterkaanbijdeopdrachtdiedewetgeverdedienst toekende

50

ophetvlakvandebeschermingvanheteconomischenweten-schappelijkpotentieel.

Gezien de bestendiging van de terrorismedreiging werd doordeVeiligheidvandeStaat in2004ookeengrotewaakzaam-heidaandedaggelegdwatbetrefteenmogelijkesamenwer-kingtussencriminelegroepenenterroristischegroepen.Erzijnechter voorlopig geen aanwijzingen gevonden dat een der-gelijkesamenwerkingzich inBelgiëvoordoet.Theoretischkanaangenomenwordendatcontactentussencrimineleenterro-ristische organisaties zich waarschijnlijk zullen afspelen op hetvlakvanmensensmokkelenwapenhandel.Terroristischecellenhebbendaarenbovennoodaan financiëlebronnen,waarvoorzijmogelijk-zijhetdeelsenopaldannietgeorganiseerdewijze- criminele activiteiten zullen ontplooien. Vandaar dat ook inhetkadervandegeorganiseerdemisdaadaandachtgeschon-kenwerdaanmogelijkefinancieringvanterrorisme.

Ook in 2004 bleef illegale migratie, mensensmokkel en men-senhandel een belangrijk maatschappelijk vraagstuk en eenhot issue in de Belgische, Europese en internationale politiek.Vanzelfsprekend behoorden illegale migratie, mensensmok-kel en mensenhandel dan ook tot de prioriteiten in het kadervandegeorganiseerdemisdaadenschreefdeVeiligheidvande

Staatzich in internationaleenBelgische initiatieven terbestrij-dinghiervanin.

D. RESULTATEN

GezienhetbelangdatdeVeiligheidvandeStaathechtaandeeconomischeaspectenvandegeorganiseerdemisdaad,werdenindeloopvan2004decontactenmetdenationaleeninterna-tionaleinstantiesmeteenbevoegdheidterzakenogverhoogd.

Zo doet de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI)regelmatig een beroep op de Veiligheid van de Staat om bij-komende informatie te bekomen in een lopend onderzoek inhet kader van witwassen of terrorismefinanciering. Om dezesamenwerking tussen beide diensten verder te optimaliseren,werddoordeAdministrateur-generaal in juli2004hetvoorstelaan CFI gedaan om de contacten tussen de cliënten via eenverbindingsambtenaar van de Veiligheid van de Staat te latengebeuren.Ingevolgedewettelijkebepalingengaathethieromeenrichtingsverkeer. Inlichtingen gaan van de Veiligheid vandeStaatnaarCFI.DoorCFIniet-geëxploiteerdeinformatiekanechternietwordenteruggespeeldnaardeinlichtingengemeen-schap.

51

Verder zijn er op nationaal vlak contacten met de F.O.D.FinanciënendeFederale Politie (CDGEFID) inzakewitwassenenfinancieringvanterrorisme.

Op gebied van mensensmokkel en mensenhandel was 2004eenbelangrijk jaarvoordenationale instantiesdiezichbezig-houden met de bestrijding ervan. De InterdepartementaleCoördinatiecel ter bestrijding van de mensenhandel en men-sensmokkel, die reeds in 1995 opgericht werd, werd nieuwleven ingeblazen met als doel de spil te worden bij het ont-wikkelen van een geïntegreerd beleid inzake mensenhandelen mensensmokkel, met zowel een beleidsuitvoerende alsbeleidsvoorbereidenderol.Hierbijwerdookeenvoorbereidendbureau en een beheerscomité van het informatie- en analy-secentrum inzake mensenhandel en mensensmokkel (IAMM)opgericht.Zoalsbepaald inhetKBvan16mei2004,heeftdeStaatsveiligheidhaarrolopgenomenalseenvolwaardigepart-ner in deze Coördinatiecel en haar verwante organen om zoactiefmeetehelpenaandegecoördineerdebestrijdingvandemensenhandelenmensensmokkelinBelgië.

E. SAMENwERkING MET ZUSTERDIENSTEN

De internationale samenwerking van de Veiligheid van deStaatiszowelgeorganiseerdopEuropeesalsopinternationaalniveau. Deze samenwerking situeert zich bovendien in tweegeledingen die gezien hun aard een vertrouwelijk tot geheimkarakter hebben, maar die daarentegen wel aanleiding geventotgedeclassificeerderapportenvoordepolitiekeengerechte-lijkeautoriteiten

Enerzijdszijnerdebi-enmultilateralevergaderingenengegevens-uitwisselingendiebetrekkinghebbenopspecifiekegrensover-schrijdendeoperaties.Daarnaastzijnerdemultilateraleoverleg-platformsomtrentbepaaldefenomenenwaaropuitgebreidaan-dachtbesteedwordtaannieuwetrendsenmodioperandi.

Naastde informatiegerichteuitwisselingenwordener in inter-nationalecontexteveneensvormingengeorganiseerdvoorana-listenenoperationelendoorpersonenofdienstendieomwillevan hun functie of specifieke ervaring over een uitgebreideexpertisebeschikken.

52

4. bESCHERMING VAN HET wEP

(wetenschappelijk en economisch potentieel)

Indewetvan30november1998isdevrijwaringvanhetweten-schappelijkeneconomischpotentieel(WEP)alséénvandetebe-schermenwaardendoordeVeiligheidvandeStaatingeschreven.

A. CONCEPT

In afwachting van nog te ontvangen directieven van hetMinisterieel Comité heeft onze dienst een voorlopig conceptuitgewerktwaarbijverbandenwordengelegdtussenaantastin-genvanheteconomischepotentieelenerzijdsendenationalestabiliteit/veiligheidanderzijds.

DeVeiligheidvandeStaat.hanteertinhaarbenaderingvanhetBelgischeconomischenwetenschappelijkpotentieelvolgendecriteria: toegevoegdewaarde, tewerkstelling,kennisenmarkt-regulerend vermogen.Dit is echter eenwerkmethodeeneenmanieromprioriteitentekunnenstellen.Hetisnietdebedoe-lingomopbasisvandezecriteriaeendefinitietegevenaan’hetBelgischbelang’.DeactiviteitenvandeVeiligheidvandeStaatmoetenookloswordengezienvandeeconomischeevoluties

53

BovendienmoetrekeningwordengehoudenmetdeEuropeserealiteit.BinnenhetEuropesekaderkaneentesterkebegelei-dingvanhetBelgischebedrijfslevendoordeVeiligheidvandeStaatwordenbeschouwdalsconcurrentievervalsing.

Kritische infrastructuur van de Belgische staat kan op tweemanierenwordenaangevallen:

•viadeinformatiesystemendievertrouwelijkegegevensopslaanvaneconomischeenfinanciëleaard.

• via de infrastructuur die geïntegreerd is binnen de publiekesfeer,zoalsdetelecommunicatienetwerken,deenergietoele-vering,decontrolevanhetluchtverkeer,….

De fysieke infrastructuurkanhetvoorwerpuitmakenvaneenterroristische aanslag. De virtuele infrastructuur kan geviseerdwordendoorhackersofcrackers.Specialeaandachtishierdusvereistvoor:

•deautonomeoverheidsbedrijven•organismenvanopenbaarnut•ondernemingen waarvan de activiteiten van fundamenteel

belangzijnvoordebevolking

Economischeenwetenschappelijkeentiteitenmetvoorname-lijkinnoverendeactiviteiten,dieeengrotetoegevoegdewaardebezitten, interesseren potentiële belagers. Het betreft dus allewetenschappelijke entiteiten zoals universitaire onderzoeksla-boratoriaendespin-offsdieermeeverbondenzijn,dedeparte-mentenvooronderzoekenontwikkelingvanprivé-bedrijven,ofentiteitenwaarvanheteconomischbelanguiterstconcurrenti-eelisopwereldvlak.

BijhetafbakenenvanhetwerkdomeinWEPblijkteengewoneopsommingvaneconomischeenwetenschappelijkeentiteitenechter nooit exhaustief en blijvend actueel. In beginsel is hetdanookaangewezenomeen lijst op temaken van sectorendie activiteiten verrichten die moeten worden beschermd endatzowelopwetenschappelijkalsopeconomischniveau.

Inzake de samenwerking tussen de Veiligheid van de Staatendeprivatesector ishet ineerste instantievanbelanguit temaken of er nog Belgische belangen te behartigen vallen enhoedezekunnenwordengedefinieerd.Deprivate sector kanmeehelpenbijhetdetecterenvandiesectorendienogoppor-tuniteitenbiedenenbijhetnagaanofernogBelgischeonder-nemingeninactiefzijn.

54

DaarnaastishetvanbelangdatbeidepartijenviagezamenlijkoverlegnagaanopwelkemanierdeBelgischebelangenkunnenwordenbehartigd.DevrijwarendeopdrachtvandeVeiligheidvan de Staat wordt eveneens bepaald door de economischeomgevingwaarbinnendeBelgischebedrijvenzichsitueren.

Rond ‘informatie over personen’ kan de Veiligheid van deStaat bijvoorbeeld een belangrijke meerwaarde leveren aanhetbedrijfsleven.Maarookhierbijdienteenreservetewordengemaakt.ToetsingenbinnenhetkadervandeWEP-bevoegd-heidkunnenwordenuitgevoerd.Deexploitatievandezeinfor-matieisechternognietvoldoendejuridischomkaderd.

Watde ‘modusoperandi’betreft, dientook tewordennage-gaanonderwelkevormhetbedrijfslevenmetdeVeiligheidvandeStaatwenstsamentewerken:

•Inwelkematezijnbedrijvenbereidomeen,naardebuiten-wereldtoe,openlijkesamenwerkingmetdeVeiligheidvandeStaataantegaan?

•Zou het de samenwerking vergemakkelijken mocht deVeiligheid van de Staat onder een andere noemer met hetbedrijfslevensamenwerken?

•Wilmenenkel‘ondemand’samenwerkenofverkiestmendehuidigeglobalebenadering?

Een laatste punt waaraan, in een poging tot het bekomenvan een ‘optimale samenwerking’, nog extra aandacht dientte worden besteed, is de manier waarop de bedrijven en deVeiligheid van de Staat met elkaar kunnen / wensen te com-municeren.

Een denkpiste die werd ontwikkeld is het oprichten van eenkruispuntenplatformwaaranalysesvandeoverheidendepri-vatesectorkunnensamenkomen.

Hetistevensbelangrijkteonderkennendaterzichinbepaaldesituaties tegenstrijdige belangen kunnen voordoen. Zo is deVeiligheid van de Staat, als overheidsinstelling, gehouden aaneenmeldingsplichtbijovertredingvanregels/wetgeving.

Ookindividuenkunnenhetdoelwitzijnendatomwillevanhetfeit dat ze toegang kunnen hebben tot geheime of gevoeligeinformatie,ofkennisbezittenaangaandeuitvindingenmeteengrote toegevoegde waarde of weet hebben van strategischeinformatie.Dezepersonenkunnenhetslachtofferwordenvaninmenginginhunprivé-leven,chantageofagressie.Ookkanhunidentiteitonrechtmatigwordenaangewend.Naastjuridischeraadgevin-genkanaandezepersonendoordeVeiligheidvandeStaateengespecialiseerdehulpwordenverleend.

55

b. ROL VAN DE VEILIGHEID VAN DE STAAT

De Veiligheid van de Staat heeft binnen haar vrijwarendeaanpakeendubbeletaak:

Binnen een waaier van preventieve mogelijkheden voor onzedienstishetonmogelijkvoorbijtegaanaandetaaktotsensibi-lisatie.SensibiliserendeuiteenzettingenomtrentdeproblematiekendegebruiktetechniekenomhetWEPschadetoetebrengen,dienenverspreidtewordenonderdepotentiëleslachtoffers.

Ophetvlakvanbeveiliging is voordeVeiligheidvandeStaatookeenadviserendetaakweggelegd.Dezeraadgevingendoorspecialistenkunnenzichsituerenopvolgendedomeinen:

•veiligheidm.b.t.hetpersoneel•fysiekebeveiliging•debeveiligingophetvlakvangeclassificeerdmateriaal•hetbeveiligenvancommunicatie•hetbeveiligenvanelektronischverkeer.

Binnen een proces van veiligheidsbevordering verricht deVeiligheid van de Staat veiligheidsonderzoeken voor vertrou-wensfuncties.(ZieookhoofdstukIV)

Hetbekomenvandeveiligheidsmachtigingregeltlouterdetoe-gangtotgeclassificeerdeinformatieenomvatdusnietdewet-telijke bepalingen inzake het beroepsgeheim, het geheim vanhetonderzoek,deprivacyvanpersonenendegoedefaamvandeondernemingen.

Inconcretowordenbijvoorbeeldveiligheidsmachtigingenvereistvoorpersonendietoeganghebbentotbedrijvenindenucleairesector.

Reflectie dringt zich evenwel op omtrent de noodzaak totbeveiliging bij overheid en bedrijfsleven van daarvoor in aan-merkingkomendegegevensenvanspecifiekeonderdelen,dievan wezenlijk belang worden geacht voor onze samenleving.In eerste instantie kan worden gedacht aan veiligheidsonder-zoekenofeenbeveiligingsbevorderendetaakdoordeVeiligheidvandeStaatm.b.t.deSEVESO-bedrijven.

Viahaarpersoneelenmetinzetvandehaargeëigendespeci-fiekeinlichtingentechniekenkandeVeiligheidvandeStaatzichbinnenhetwerkkadereencrucialeroltoemetenopvlakvan:

•hetvrijwarenvankwetsbarekennisbinnenhetWEPvanonslandtegeneconomischespionage,bedrijfsspionageeninfor-matiemakelaarij.

56

•het inlichtingenwerk m.b.t. georganiseerde misdaad in hetbedrijfsleven.

• deinformatiegaringophetvlakvaninformaticacriminaliteiten cybercrime en de invloed van nieuwe technologieën opcriminaliteit.

Intoenemendematewordendetraditioneleproductiefactorenaangevuld met het toenemende belang van informatie in demeestbredezinvanhetwoord.Informatieisimmersdenieuwevorm van kapitaal omwille van strategische waarde en wordtdaardoorookkwetsbaar.Hetconceptvan(strategische)industri-eleinformatiebeperktzichniettotloutertechnischeinformatiemaar kent een uitbreiding naar alle vormen van bedrijfsinfor-matiezoals:financieel-economischedata,personeelsgegevens,productieschema’s,productinformatie,marketing-enprijsinfor-matieenonderzoeks-enontwikkelingsgegevens.

Meer en meer wordt dan ook binnen de private en publiekesectordepraktischenoodzaakaangevoeldtotbeschermingvanstrategischeinformatieofkwetsbarekennis.Hierbijgaathetomconceptenenstrategieënwaarmeewetenschappelijkeproces-senenbedrijfsprocessenzodanigkunnenwordeningerichtdatverliestoteenminimumwordtbeperkt.

Bij het beoordelen van kwetsbare kennis speelt het gege-ven innovatiecapaciteit een centrale rol. Volgens de OESO(OrganisatievoorEconomischeSamenwerkingenOntwikkeling)wordtdegroeivanwelvaartenwerkgelegenheidzelfsinhogematebepaalddoordecapaciteitomte innoverenenzichaantepassen.

57

C. TENDENSEN

In de ontplooiingsfase van het werkdomein WEP stond hetaftastenvanhetwerkterrein,deuitbouwvancontactenendedefiniëringvandebevoegdhedencentraal.

DebenaderingvantopicsbinnenhetWEPwordtgebaseerdopmogelijkevormenvanschadeen/ofafhankelijkheid.

Bij debenadering vandematerie kwamenonder andere vol-gendetendensennaarvoor:

BijeengrootdeelvanhetBelgischebedrijfslevenwordternogsteedseen lagematevanbewustzijn vastgesteldmetbetrek-kingtotdebeveiligingsproblematiekinhetalgemeen,enmeerspecifiek met betrekking tot de ICT-security. Grote bedrijvenondernemeninhetalgemeendenodigeveiligheidsmaatregelenenorganiserenprivate initiatieven inzakeveiligheid.Bijdeklei-nerebedrijvenenKMO’skanerechterweleenduidelijkeleemtewordenvastgesteld.

Binnen bepaalde niches, voornamelijk met betrekking tothoogtechnologische ICT-producten, is er een hoge mate vanafhankelijkheid van Belgische bedrijven ten opzichte van hunbuitenlandseleveranciers.

58

Eriseenduidelijketrendom,inhetkadervankosten-entijds-besparing,hetonderhoudvansystemenenproductenvanopafstand te laten uitvoeren door gespecialiseerde firma’s. Eenreflectieinzakedeinformatiebeveiligingisindezecontextabso-luutnoodzakelijk.

Ook rond bepaalde vormen van telewerk dient te wordennagegaanwelkeimpactditkanhebbenopdebeveiligingvandebedrijfsinformatie.Omdeze redenen iserbinnenbepaaldesectoren een toenemende terughoudendheid tegenover tele-werk.

BinnenhetkadervandeIT-securityrijzenervragenoverdevei-ligheidvanbepaaldefirewalls.Heteventueelbestaanvanback-doorsdoetgroteveiligheidsvraagtekensontstaan,maarkanbijgebrekaanbroncodenietwordengeverifieerd.

Allerhande vormen van computercriminaliteit veroorzaken intoenemendemateextrakostenvoorhetbedrijfsleven,zowelophet vlak vaneffectieve schadegevallenalsophet vlak vandenoodzakelijkeextrabeveiligingsapplicaties.

Specialistenstellensteedsmeervraagtekensbijdeveiligheidvanhete-mailverkeer.

EriseengroteinteressemerkbaarvanuithetbuitenlandvoordeactiviteitenvanBelgischecentravoorOnderzoekenOntwikkeling

(O&O).Opmerkelijkhierbijisdatdezeinteressenietalleenafkom-stig is vanuit buitenlandse academische en O&O milieus - inhetkadervaninternationaleuitwisselingvankennis-maarookvanuitdiplomatiekemilieus.

Omwillevanhetgegevendatbedrijfsbeveiligingeennietonbe-langrijksociaaleneconomischgegevenis,strevendeonderne-mingenendeoverheidnaareenbundelingvanhunkrachteninhetkadervaneencoherentbeleid.Alduskwambegindecember2001eenprotocolakkoord tot stand tussenhetMinisterie vanJustitie en het Verbond van Belgische Ondernemingen waar-bijdepraktischeinvullingwerdvastgelegdvanhet“PermanentOverlegorgaan Bedrijfsbeveiliging.” De doelstelling van datorgaan is een nauwere samenwerking tussen de private sec-toren en overheidsinstellingen inzake economische materies,namelijkWEP,terrorismeengeorganiseerdemisdaad.

Hoewel dit platform een goede aanzet is om elkaar beter telerenkennenenbegrijpenwatbetreftdebenodigdhedenvande globale veiligheidsproblematiek, dient gesteld dat dit plat-formzichvoornamelijkconcentreertopdepolitioneleaspecten.Voor zover deze evolutie zich zou voortzetten, wordt dit eenminderaangewezenplatformvoorde‘intelligencesharing’,eenbegripdatveelbreder isdaneenlouterpolitionelebeveiliging.Verderdientdeprivatesectorzichmeerbewusttewordenvanhaareigenverantwoordelijkheidindezematerie.

5�

D. MULTIDISCIPLINAIRE AANPAk

BinnenhetkadervandenieuwebevoegdheidvandeVeiligheidvandeStaatwerdbeslisteenalgemeenmultidisciplinaironder-zoek te voeren naar de aanwezige dreigingen en interesses.Hierbijwerdalsdoelstellinghetrealiserenvan‘algemenestrate-gischeanalyserapporten’vooropgesteld.

Er werd voor een projectmatige benadering gekozen om opdezemaniereenmaximaleinbrengvandeverschillendediscipli-nes te verzekeren (WEP, spionage, inmenging, georganiseerdemisdaad,proliferatie).

EnerzijdswenstdeVeiligheidvandeStaathetBelgischebedrijfs-leven bij te staan in het realiseren van grote opportuniteiten.Anderzijds wordt nagegaan met welke moeilijkheden en drei-gingenBelgischebedrijvenkunnenwordengeconfronteerd(spi-onage,georganiseerdemisdaad,verplaatsingvandeproductie,namaakproducten, oneerlijke concurrentie, illegale immigratie,…).

E. EVALUATIE

InFrankrijkronddedeheerCarayoneenonderzoeksrapportafinopdrachtvandeoverheidwaarineenevaluatiewordtgemaaktvandeactiviteitenvandeFranseveiligheidsdienstenenanderebetrokken partijen rond de problematiek van de ’Intelligenceéconomique,compétivitéetcohésionsociale’.

Ook binnen de Veiligheid van de Staat werd recentelijk eenstand van zaken opgemaakt van de activiteiten binnen hetdomeinvandevrijwaringvanhetwetenschappelijkenecono-mischpotentieel.

Beide onderzoeken komen los van elkaar tot dezelfde globaleconclusies.Ookdevoorzienemaatregelen terverbeteringvandeperformantiesluitennauwbijelkaaraan.

Opbasisvandevoorliggendegegevensendeervaringenvandelaatstejarenwordenvolgendeverbeteringspuntennaarvoorgeschoven:

60

Actiepunten:

•Deoprichtingvaneenkruispuntplatform.Debedoelingistekomen tot een sterker partnership met de industrie. Binnenditplatformkunnenconcreteactieswordenuitgewerkt.

•Eenbeteresamenwerkinggenererentussendeverschillendeopenbaredienstendieactiefzijnbinnenhetdomeinvanhetwetenschappelijkeneconomischpotentieelenbijgevolgbij-dragentoteeneenduidigstandpunt.

•Strevennaareenmeerhorizontalecommunicatietussendeverschillendeoverheidsdiensten.

•Hetoverlegmetderegio’smoetgeïntensifieerdworden.

Aandachtspunten:

•Meeraandachtvoorstrategischevisievanhetbedrijfsleven/langetermijnvisie.

•Aandachtvooropportuniteitenendreigingen.•Aandachtvoortoenemendeinvloedssferen.•Onderzoek&Ontwikkeling=demotorvandeeconomie /

desleuteltotsucces.

Voorwaarden als dienst:

Omtekomentoteenperformantebenaderingvandeopdrachtvan het vrijwaren van het WEP is een duidelijk politiek kadereenabsolutenoodzaak.Opniveauvandedienstmoetwordengestreefdnaareensynergietussenverschillendedisciplines,eenvoldoendepersoneelsbezettingvoordeuittevoerentakeneneenadequatevorming.

Binnen het ruime takenpakket moeten tenslotte prioriteitengesteldworden.

OokhetComitéIhaaltinhaarjaarrapport2003dezeelementenaanalsnoodzakelijkevoorwaardentothetbehoorlijkuitvoerenvandeopdrachtvanhetvrijwarenvanhetwetenschappelijkeneconomischpotentieeldoordeVeiligheidvandeStaat.

61

5. PROLIFERATIE

A. ALGEMENE SITUERING

TijdensWOII endedaaropvolgendedecenniabetoondeneentoenemend aantal landen een groeiende interesse voor deontwikkelingvaneennucleair,biologischenchemischwapen-programma, de zogeheten non-conventionele wapens voormassavernietiging. De omvang van de proliferatie van non-conventionelewapensheeftbijdeinternationalegemeenschapeentoenemendebezorgdheidgewekt.

In de voorbije decennia groeide dan ook het diplomatiekebewustzijnvannon-proliferatie,watuitmonddeindeonderte-keningvanmeerderemultilateraleverdragentussenstaten.

In het kader van de Belgische buitenlandse politiek, die hetbehoudvandeinternationalegevestigdeordenastreeft,onder-schreef ons land verschillende verdragen en overeenkomstendietotdoelhebbendeproliferatieen/ofhetgebruikvannon-conventionelewapenstevoorkomen.

62

In de wet van 30 november 1998 houdende regeling van deInlichtingen-enVeiligheidsdienstenwerdaandeVeiligheidvande Staat opdracht gegeven om inlichtingen in te winnen, teanalyserenenteverwerkenaangaandeproliferatie. Inartikel8werdproliferatieimmersingeschrevenals“activiteitdiebedreigtofzoukunnenbedreigen”.

Voor de toepassing van artikel 7, 1° en artikel 8, 1° van devoormelde wet werd proliferatie daarbij als volgt omschreven:“Dehandelofdetransactiesbetreffendematerialen,producten,goederen, of knowhow die kunnen bijdragen tot de productieofdeontwikkelingvannon-conventioneleofzeergeavanceerdewapensystemen.Inditverbandwordenondermeerbedoelddeontwikkelingvannucleaire,chemischeenbiologischewapenpro-gramma’s, de daaraan verbonden transmissiesystemen, alsookdepersonen,structurenoflandendiedaarbijbetrokkenzijn.”

b. INTERNATIONALE CONTEXT

Deafgelopen jaren stellenweeen toenemende internationalebewustwordingvastomtrentdeproblematiekvandeontwik-keling en het gebruik van massavernietigingswapens en hundragers.De proliferatieproblematiek heeft niet enkel betrekking op dewapenprogramma’s van bepaalde staten, maar houdt ookrekeningmethetmogelijkegebruikvandittypewapensdoorterroristischeorganisaties.

Hetactieterrein indezemateriewerddusuitnoodzaakuitge-breid om het hoofd te bieden aan deze nieuwe uitdagingen.Hiertoe moesten bestaande actieprocedures in vraag wordengesteldennieuwewordengecreëerd.

Om een antwoord te kunnen bieden op deze nieuwe uitda-ging werden meerdere internationale initiatieven in het levengeroepen,zoalshetGlobalPartnership,hetProliferationSecurityInitiative (PSI), en sinds 1 juli 2004 de toepassing van de ISPScode(InternationalShip&PortFacilitySecurity).

Gedurende gans 2004 bleef dit onderwerp de internationalepolitiekberoeren.

63

WekregendeuiteindelijkebevestigingdaterinIrakgeenenkelmassavernietigingswapengevondenwerd,ookalhaddenooitprogramma’sbestaanomdergelijketuigenteontwikkelen.

DeNoord-Koreaansenucleairecrisisvondnoggeendiplomatiekeoplossingenblijftduseenzorgenkindopdeinternationalescène.Bovendienheersteer in2004groteongerustheidomtrenthetIraanse kernprogramma. Hoewel het Europese trio Frankrijk -Duitsland-VerenigdKoninkrijkeenakkoordmet Iranbereikteomgedurendedeloopvandeonderhandelingendeverrijkingvan uranium stil te leggen, is het probleem nog niet van debaan.De Westerse landen, aangespoord door de Verenigde Staten,eisennogsteedsdevolledigebevriezingvanhetprogramma,terwijldeIraanseoverheidhaarsoevereinrechtopeistomeenburgerlijk kernprogramma te handhaven. 2005 belooft eenbelangrijkeperiodetewordenvoorhetvervolgvandezeonder-handelingen.

C. ROL VAN DE VEILIGHEID VAN DE STAAT

Desteedsevoluerendeenuitdijnendeproblematiekvandepro-liferatie vereist de nodige soepelheid van inlichtingendienstenomzichtijdigtekunnenaanpassenaandenieuwerealiteit.

Onzedienstvolgtdeevolutievandewapenprogramma’s(zowelvooratoomwapens,bacteriëlewapensalschemischewapens)van de belangrijkste prolifererende landen op en neemt deelaan een aantal internationale samenwerkingsverbanden metzusterdiensten om tot een optimale analyse en gegevensuit-wisselingtekomen.

VerderdoetdeVeiligheidvandeStaateenberoepopdeexper-tiseterzakevanbepaaldeinstellingenzoalsOLAF(Officeeuro-péendeLutteAnti-Fraude),enverleentzehaarmedewerkingaannationaleeninternationaleactorenbijhetinkaartbrengenvanhetfenomeenproliferatie.

Ookbepaaldefirma’senverdachtetransactieswerdenindezematerieopgevolgd,evenalsbepaaldeonderdanenvanprolife-rerendelandendiezichditjaarinBelgiëbevonden.

64

65

6. SCHADELIJkE SEkTA-RISCHE ORGANISA-TIES

A. ACHTERGROND

Ook in 2004 zag de Veiligheid van de Staat haar opdrachtbevestigdomtoezichttehoudenopdeschadelijkesektarischeorganisaties.Deinlichtingenvanonzedienstmoetendeparle-mentaireonderzoekscommissie,belastmetdebeleidsvormingrond bestrijding van onwettige en gevaarlijke praktijken vansekten,toelatenhaarwerkverdertezetten.

Dedefinitievanhetbegrip‘sektarischeorganisatie’indeorga-niekewetvan30november1998isdezelfdealsdezegegevendoordeparlementaireonderzoekscommissie,namelijk:“iseenschadelijke sektarische organisatie iedere groepering met eenlevensbeschouwelijkofgodsdienstigdoeldiezich inhaarorga-nisatieofpraktijken,overgeeftaanschadelijkeonwettigeactivi-teiten,het individuofdesamenlevingschaadtofdemenselijkewaardigheidaantast.HetschadelijkkaraktervaneensektarischegroeperingwordtonderzochtopbasisvandegrondbeginselenvervatindeGrondwet,dewetten,dedecretenenordonnantiesen de internationale overeenkomsten tot bescherming van deMensenrechtenbekrachtigddoorBelgië.”

Dezedefinitienooptons tot eenhoofdzakelijk feitelijkebena-deringenhetvermijdenvaneenoordeeloverdeontwikkeldedenkbeeldenvandezegroeperingen.

Deze feitelijkebenadering isoverigenseenwaarborgvoorhetverrichte werk. Deze wordt verwezenlijkt door een beroep tedoen op criteria of indicatoren van schadelijkheid. Hoewel zijgeeninbreukindestrafrechtelijkebetekenisvanhetwoorduit-maken,zijndezecriteriavanschadelijkheidvoldoendeverwantmetbestaandebeschuldigingenomdegerechtelijkeautoritei-teneengemakkelijkbegripvandezeproblematiektoetelaten.

b. INTERNATIONALE CONTEXT

De meerderheid van de in België aanwezige groeperingen -schadelijk of niet - beschikt over internationale vertakkingen.HetzelfdegeldtvoordebewegingendiezichinBelgiëhebbenontwikkeld en zich vervolgens hebben verspreid naar anderelanden.

Hoeweldepraktijkenvandezebewegingenindeverschillendelanden fundamenteel gelijkaardig zijn, kan de waarnemingervanergverschillenvanlandtotland.Sommigestatenbeste-den geen enkele aandacht aan het gevaar dat deze bewe-gingen kunnen opleveren, waardoor de tussenkomst van de

66

(voornamelijk gerechtelijke) autoriteiten veel meer gebeurt oprepressievedanoppreventievewijze.Andere landen,waaron-derBelgië,doeninspanningenomhetfenomeenteobserverenenproberen,naastdenoodzakelijkebeteugelingvaneventuelemisdrijven,ookeenpreventieveaanpaktehanteren.Eenderdegroepvanstatenkiestvooreenbenaderingdieenkelgerichtisopmogelijkerisico’svoordestaatsinstellingen.

Hoewel de Belgische aanpak vatbaar blijkt voor kritiek, sluitdezewelaanbijdejuridischeopvattingvanonzemaatschap-pij,waarindeopenbaremachthetindividubijstaatinzijnstrijdtegenschadelijkegroepenwaarvandemachtsomsverrassendgroot kan zijn. Eenparlementaire evaluatiewerd indecember2004opnieuwopgestart.

C. AANwEZIGHEID IN bELGIË

Aangezienerverschillendehonderdenbewegingenmetfiloso-fischeof religieuze inslag (ofdievoorwendendezetehebben)inBelgiëaanwezigzijn,kunnenwevaststellendatslechtseenminderheidhiervanonderdedefinitievandewetgevervalt.Opdit ogenblik komen een vijftigtal groeperingen in aanmerkingvoordewettelijkevereisten,zodatzehetvoorwerpvormenvantoezichtdooronzedienst.

De activiteiten van deze bewegingen worden aandachtigmaarzonderoordeelaprioriopgevolgddooronzedienst:hunmogelijke schadelijkheid wordt voortdurend getoetst aan dewerkelijkheidophetterrein.Hetaantalgevolgdegroeperingenis trouwens noch beperkt, noch verstard: de aanpassing vandepraktijken vaneenbeweging inde loopder tijden kandebeoordeling van haar schadelijkheid beïnvloeden en kan zelfsleidentothetbesluitdatdezeschadelijkheidnietmeerbestaat.

67

HOOFDSTUk IV

VEILIGHEIDS-ONDERZOEkEN

70

1. wETTELIJkE OPDRACHTEN

EenapartesectiebinnendeVeiligheidvandeStaathoudtzichbezigmetveiligheidsonderzoeken.Anderedienstenverwerkende verzamelde gegevens of behandelen de consultaties. DeinterventievandeVeiligheidvandeStaatisexplicietvastgelegdinwettekstenindevolgendegevallen:

•veiligheidsonderzoekendiegevraagdwordendoordeNationaleVeiligheidsoverheid betreffende het toekennen van een vei-ligheidsmachtiging die toelaat om documenten te lezenmet een classificatie vertrouwelijk, geheim of zeer geheim.Er wordt onderzocht of deze persoon voldoende garantiesbiedtinzakegeheimhouding,loyaliteitenintegriteit.

•consultatiesbetreffendebewakingsfirma’s•consultatiesoverbedrijvendiewapensuitvoeren•consultatiesoverprivé-detectives

Daarnaast komt de Veiligheid van de Staat tussen in anderedomeinen die geregeld zijn door de wet van 3 mei 2005.Deze samenwerking viel tot voor kort onder de wet van 30november1998,artikel19overhetmededelenvaninlichtingenaanandereinstanties:

•vragenvandemilitaireinlichtingendienstenbuitenlandsecorres-pondenteninhetkadervanhuneigenveiligheidsonderzoeken

•consultatiesover tolkenkomendevandeparketten,deDienstVreemdelingenzaken,hetCommissariaat-GeneraalvandeVluchte-lingenenStaatslozen

•consultaties over diplomatiek personeel komende van deFODBuitenlandseZaken

•aanvragenvooridentificatiebadgesvoorluchthavenpersoneel•consultatiesvandeDienstVreemdelingenzakenenhetCommis-

sariaat-GeneraalvandeVluchtelingenenStaatslozen•consultatiesoverpersonendieeenvisumaanvragen•consultatiesoverbezoekersaandeNAVO•consultatiesovernucleaireaangelegenhedenkomendevan

hetFederaalAgentschapvoorNucleaireControle•consultatiesovernaturalisatiesenaanvragentothetverwerven

vandeBelgischenationaliteit.

71

Onderstaande tabel geeft de evolutie weer van het aantalverzoeken van de Nationale Veiligheidsautoriteit om een vei-ligheidsonderzoek uit te voeren en het aantal beantwoordeaanvragen.Hetonevenwichttussenaanvragenenantwoordenin 2002 werd door een vereenvoudiging van procedures gro-tendeelsweggewerkt in2003.Deverwachtevoortzettingvandezepositieveontwikkelingwerdin2004echtergestremddooreen onverwacht tekort aan personeel, een situatie die tegenheteindevan2004grotendeelsweergenormaliseerdis.

Jaar AanvragenNVA Behandeldeaanvragen

2002 4.105 2.562

2003 2.169 4.123

2004 2.782 1.059

2. wAPENVERGUNNINGEN

DaarnaastwordtdeVeiligheidvandeStaatgeconsulteerdvoor

1.aanvragentothethebbenvanverweerwapensinhetgevalvan: •ambassadesengelijkgesteldevertegenwoordigingen •bewakingsfirma’smetzetelinhetbuitenland • ledenvandeSHAPE (militairhoofdkwartiervandeNAVO

in Europa) •particulierendienietinBelgiëgedomicilieerdzijn •tijdelijkevergunningeninhetgevalvantransit

2. aanvragen tot het dragen van verweerwapens in het gevalvan:

•buitenlandseprotectie-eenheden •diplomatiekengelijkgesteldpersoneel •personeelvanbuitenlandsebewakingsfirma’sdienietin

Belgiëgedomicilieerdzijn •nietinBelgiëgedomicilieerdeparticuliereninhetgevalvan

schietsportofjacht

3.erkenningenvanwapenhandelaars. In2004heeftdeDienstWapensvandeVeiligheidvandeStaat

eentotaalvan3065aanvragenverwerkt.

72

3. HET VEILIGHEIDS-bUREAU

A. ACHTERGROND

De voornaamste opdracht van het Veiligheidsbureau bestaatuithetcentraliserenvandedossiersrondveiligheidsmachtigin-genvandepersoneelsledenvandeVeiligheidvandeStaat.HetBureaubewaaktookdenalevingvandeveiligheidsregels,voor-zienindeorganiekewet,rondclassificatieenveiligheidsmach-tigingen. Het zorgt dus, onder meer, voor de inschrijving vangeclassificeerdedocumenten.

b. PRIORITEITEN

NaastdegebruikelijketakenwerdhetVeiligheidsbureauin2004eveneensbelastmetdecentralisatie,deinschrijvingendeori-entatievandeNAVO-enEU-documenten.

Bovendien werd het afgelopen jaar met nieuwe initiatievenverder gewerkt aan de verbetering van de beveiliging op allegebieden. Zo werden er veiligheidsbriefings gegeven aan alle

nieuwestatutaireofcontractueleagentenvandeVeiligheidvandeStaatenwerddeopleiding‘VeiligheidsprincipesenTradecraft’aangepast aan de nieuwste richtlijnen. Personeelsleden diereedslangerindienstzijn,kregeneenherinneringscursusronddeveiligheidsprincipes.

Personeelsleden die reizen ondernemen naar ‘risicolanden’wordensinds2004ookbetervoorbereid,dankzijeenprocedurevanbriefingsendebriefings.

Inapril2004kreeghetVeiligheidsbureauhiernaastookdeopdrachteen‘Kwetsbaarheidsanalyse’temaken.Dezestudiewerdvervol-gens verspreidonderallepersoneelsledenvandeVeiligheid vandeStaat.Dankzijdezestudieendebijbehorendebriefings isdeveiligheidsproblematiekeendagelijksgespreksonderwerpgewor-denbinnendedienst,watdesensibiliseringindehandwerkt.

De activiteiten van het door de Administrateur-generaal opge-richte ‘Kwestbaarheidsbureau’, dat bestaat uit de belangrijkstediensten van de Veiligheid van de Staat, gaan inmiddels onver-minderd voort. Er vindt regelmatig overleg plaats rond verschil-lendelopendethema’senpunctueleproblemen.Erisdaarbijeenprogrammaontwikkeldomde fysiekebeveiligingsmechanismenenproceduresbinnendeVeiligheidvandeStaattemoderniseren.

73

Daarnaast werden de contacten van de Veiligheidsofficierenmet de Nationale Veiligheidsoverheid in het afgelopen jaarzeersterkgeïntensifieerd.DeNVOdoetsindsbegin2004trou-wens geregeld een beroep op hen als ‘externe experten’ ophetgebiedvan fysiekeveiligheidenhetbeheervangeclassifi-ceerdedocumenten.ZofungeerdeeenveiligheidsofficiervandeVeiligheidvandeStaatals‘piloot’voorditlaatsteonderwerpbijde inspectie van de Belgische overheden door de veiligheids-dienstenvandeEuropeseUnie.

HOOFDSTUk V

bESCHERMING

76

1. ACHTERGROND

De dienst Bescherming van de Veiligheid van de Staat is éénvandedienstendieinBelgiëinstaanvoordebeschermingvanpersonen.Deorganiekewetdefinieertdeopdrachtenengeeftde beschermingsofficieren de bevoegdheden van bestuurlijkepolitie.

De praktische organisatie van de beschermingsopdrachtenwordt geregeld door de Regeringsonderrichting van 1974. Ditdocument,dattotdoelhadbezoekenvanbuitenlandseperso-naliteitenaanBelgiëteregelenophetvlakvanprotocol,veilig-heid,openbareorde,enzovoort,isnogsteedsvankracht.Daarnaast iserhetprotocolakkoordvan februari2000,onder-tekend door de ministers van Justitie, Buitenlandse Zaken enBinnenlandseZaken,datdeorganisatievaneenaantalbezoe-kenvanbuitenlandseVIP’saanons landopeenvlottemaniermoetregelen.

2. DE TOTSTANDkOMING VAN DE OPDRACHT

Alle bezoeken worden op dezelfde manier aangekon-digd. De Algemene Directie Crisis Centrum (ADCC) van deFOD Binnenlandse Zaken past hiervoor de regels van hetProtocolakkoordtoe.Hetvolgendeschemazetdeprocedureuiteen:

Ambassade:verbalenotametaanvraagenallenuttigegegevens

MinisterieBuitenlandseZakenDienstProtocol

MinisterieBinnenlandseZaken

VS

Lokalepolitie

Federalepolitie

Anderebetrokkendiensten

VS

Lokalepolitie

Federalepolitie

Anderebetrokkendiensten

AGGevaluatiedreiging

•Europese top•Bilateraal bezoek

Evaluatie

ADCCbeslisttoepassingprotocol

Geentoepassingprotocol>

vraagomevaluatie

77

3. DE VERSCHILLEND SOORTEN OPDRACHTEN

A. DE PERMANENTE bESCHERMINGSOPDRACHTEN

Dezeopdrachtenbestaanuitdebegeleidingvanpersonendievoor langere tijd in België verblijven of van Belgische politiekepersonaliteiten,zowelbijofficiëlealsbijprivé-verplaatsingen.

b. DE OFFICIËLE OPDRACHTENHiergaathetomdebezoekenvanbuitenlandsepersonaliteitendievooreenkorteperiodeinonslandverblijven,metnamedebezoekenopuitnodigingvandeBelgischeregering,destaats-bezoekenopuitnodigingvanZ.M.deKoning,dewerkbezoekenaanEuropeseof internationale instellingen,deprivé-bezoekenof transits van personaliteiten of een combinatie van verschil-lendevermeldesoortenbezoeken.

Heteerstsemester2004teldedesectieBescherming30effec-tieve beschermingsofficieren. In het tweede semester kwamereentijdelijkeversterkingvan24inspecteursinhetkadervanhunstage.

4. DE PRObLEMATIEk VAN DE EUROPESE TOPbIJEENkOMSTEN

De toepassing van de akkoorden van Nice heeft een nieuwedimensiegegevenaanhetaantalofficiëlebezoeken.VoortaanzulleninBrusseljaarlijksminstens4EuropesetopsplaatsvindeninhetkadervanhetverruimdeEuropa.

Deze topbijeenkomsten,die inhetalgemeenover tweedagenlopen, brengen minstens 25 premiers en/of staatshoofdensamen.

NahetBelgischevoorzitterschapvandeEuropeseUniein2001-metalshoogtepuntdeTopvanLaken-bleekalsneldatdedienstBeschermingvandeVeiligheidvandeStaatnietovervoldoendemensenenmiddelenbeschikteomopeenregelmatigebasishethoofdtebiedenaandittypevanplenairevergaderingen.

DeVeiligheidvandeStaatheeftsteedsdevisieverdedigddatdeze pijler van haar werkzaamheden ondanks de verhoogdewerkdruk niet dient te worden overgedragen aan een anderedienstofeennieuwopterichtenorgaan.Dezeopdrachtiseensprekend voorbeeld van een risicoanalyse die voor een grootdeelvoortspruituitde informatiediewordtgegenereerddoordeVeiligheidvandeStaat.Verder isdekwaliteitvanhetwerk

78

vandebeschermingsofficierenzowelnationaalalsinternationaalerkend.Depersoonsbeschermingiseersteenvooraleenlouterfunctioneel gegeven. Dit neemt niet weg dat deze bescher-mingvanhoogwaardigheidsbekledershunbeeldvormingoveronslandsterkbeïnvloedt.Inditlichtiseeninvesteringindezedienstopallevlakkeneenrendabeleoperatie.

7�

5. DE wERkDRUk

Deevolutieoverdelaatstevierjaartoont,zowelvoordepermanentealsdeofficiëleopdrachten,eenstijgendetrend.Westelleneenalgemenestijgingvastmet15à20%perjaar.

Permanente opdrachten 2001-2004

6000

5000

400011sep

3000

2000

1000

0

Jan Feb Maa Apr Mei Juni Juli Aug Sep Okt Nov Dec

2001Permanent 1625 1890 2341 1810 2021 1177 2091 2260 4142 4234 5785 3274

2002Permanent 3770 3681 3772 3813 3848 3878 3256 2124 3540 3197 2654 2665

2003 2748 3259 3465 3239 2903 3754 3662 1631 3939 3482 3123 2480

2004 3154 4162 4793 2755 3557 4082 3871 2514 3943 3371 3674 3171

80

VIP 2001-2004

Irleur:EuropeseTopIerland Daneur:EuropeseTopDenemarken Italeur:EuropeseTopItalië Nedeur:EuropeseTopNederland

9000

8000

7000

6000

5000

4000

3000

2000

1000

0

Jan Feb Maa Apr Mei Juni Juli Aug Sep Okt Nov Dec

2001VIP 788 1041 1432 603 2365 2738 720 0 3220 5879 3063 8783

2002VIP 595 1371 1744 1329 1714 2369 938 358 2112 5025 1509 1179

2003VIP 470 2497 2015 1387 1711 864 1358 88 1036 2086 1351 3230

2004VIP 1229 1541 2241 1383 1475 2701 605 70 2400 671 2906 3651

Itale

ur

Itale

ur Ned

eur

Laek

en

Dan

eur

Top

Irak

Irleu

r Irleu

r Ned

eur

81

HOOFDSTUk VI

UITbOUw VAN DE PROFESSIONELE

VORMING

84

1. VORMING & OPLEIDING

De Veiligheid van de Staat kende in 2004 een relatief groteinstroom van nieuwe leden, zowel voor de operationele alsvoordeadministratievediensten.

Doordespecifieketakenvaneeninlichtingendienstishetuiter-aardonmogelijkomnieuwemensenmeteenintezettenindedagdagelijkse werking. Het personeel moet zich immers ter-degebewustzijnvandewettelijkebepalingendiegeldenvoordedienst.Vandaardateenuitgebreidevormingwordtvoorzienrond de organieke wet en verschillende aanverwante wetten,zoalsdezevan11december1998betreffendedeclassificatieendeveiligheidsmachtigingen.

Daarnaastwordtvoordestagiairsookeendoorgedrevenvor-mingvoorzienoverdeinhoudelijkekantvanhetwerkenoverelke sectie van de dienst. Nieuwe medewerkers worden dusgeïntroduceerdinalleaspectenvandetakenvandeVeiligheidvandeStaat.Metdezeallesomvattendevormingwordtgetrachtomnieuwepersoneelsledeneenalgemeenzicht tebiedenopdestructuurvandeVeiligheidvandeStaat,zodatdeinteractietussendeverschillendesectiesverderwordtgestimuleerd.

Tijdenshunverdereloopbaankunnendeledenvandeoperati-oneledienstenbovendienverschillendeopleidingenvolgendiein verband staan met de specifieke behoeften van de dienst.Daaronder vallen, bijvoorbeeld, publiek management, defen-sieve technieken, geo-strategie, Arabisch, enzovoort. Dezeopleidingen kunnen worden gevolgd aan hogescholen enuniversiteiten of bij het Opleidingsinstituut van de FederaleOverheid(OFO).

Dewetenschappelijkeaardvanhetinlichtingenwerkenhetfeitdatdezeactiviteitnietindeklassiekeonderwijsinstellingenkanwordenaangeleerd,heeftdenoodaaneenvormingsinstituutaan-getoond.Deeerstegrondslagenhiertoewerdengelegdin2004.Dit instituut zal ook ter beschikking staan van stagiairs vanbuitenlandsediensten.In2004hadreedszoeenstageplaats.

85

2. HERVORMING

In 2003 besloot de Administrateur-generaal van de Veiligheidvan de Staat om, naast de uitbreiding van de dienst, ook debestaande structuren te evalueren, om zo te komen tot deontwikkeling van een kwaliteitsmanagement. Dit initiatiefkadertindeaanbevelingenvaneenauditdiewerduitgevoerddoor het Vast Comité van Toezicht op de Inlichtingen- enVeiligheidsdiensten(ComitéI).DezeevaluatiemoetdeVeiligheidvan de Staat toelaten haar wettelijke opdrachten beter uit tevoeren.

Om dit doel te bereiken werd gekozen voor het CommonAssessment Framework (CAF). Dit is een evaluatiemethodediegebaseerd isopeenbevragingvanhetpersoneel,waarbijerspeciaalwordtnaargestreefdomalleniveaus,vanbasistotdirectie, bij het proces te betrekken volgens het zogenaamde‘bottom-up’-principe.Omalleszoprofessioneelmogelijktelatenverlopen sloeg onze dienst de handen in elkaar met de FODPersoneelenOrganisatie,dieervaringheeftmetdezeevaluatiemethode en enkele experten afvaardigde om het project ingoedebanenteleiden.

Deevaluatieteamsvandeoperationeledienstdedenhunwerkvan september 2003 tot januari 2004. De resultaten werdensamengevatineenverslagdateenoverzichtgafvandezwakkepunten,dieverbeterdmoetenworden,endesterkepunten,diegeoptimaliseerdmoetenworden.Opbasisvandezeconclusieswerd een plan opgesteld waarin 12 verbeteringsprogramma’szijnvoorzien,die ineentweede fasewordenuitgewerktdoor31specifiekeprojectgroepen.Dit‘masterplan’werdop29april2004voorgesteldaanhetpersoneel,inhetbijzijnvandeminis-tervanJustitieenhetComitéI.

Het‘masterplan’tradinvoegeinmei2004enlooptnogsteedsverder.Eénvandeeersteresultatenwashetstrategischsemina-rievan17en18mei,waarwerdnagedachtoverdestrategischeoriënteringvandedienstenwaardevisie,demissies,desleu-telprocessenendewaardenvandeVeiligheidvandeStaatoppuntwerdengesteld.HieruitgroeideondermeerhetHandvestderWaarden,datdienstdoetalsreferentievoordeverschillendeprojectgroependieinhetlevenwerdengeroepen.Tussenjulienseptember2004werdgestartmetprojectgroepenrondhetbeheerendeverbeteringvandeprocessen,hetperso-neelsbeleid,deinternecommunicatie,hetbeheervandemid-delen,hetwelzijnbinnendeorganisatieendecreatievaneenwebsite.Ookdit jaarverslag ishet resultaatvaneensuggestiedievoortkwamuithetevaluatieproces.

86

CONTACTGEGEVENS

VeiligheidvandeStaatKoningAlbertII-Laan6Bus21000BrusselTel:022056211Fax:022055772E-mail:vs-se@just.fgov.beWebstek:http://www.veiligheidvandestaat.be

87

KoninGAlBErTlAAnii-lAAn6BuS21000BruSSElTEl.022056211

VEILIGHEID VAN DE STAAT

FOD JUSTITIE

Verantwoordelijkeuitgever:Jhr.KoenraadDassen-Administrateur-generaal