“VELIKA ŠAHOVSKA TABLA”

SVE OD VREMENA kad su kontinenti započeli s političkim međudelovanjem, pre nekih petstogodina, Evroazija je središte svetske moći. U različitim vremenima i na različite načine, narodi koji su nastanjivali Evroaziju – iakonajviše oni iz zapadnoevropskog područja –penetrirali su razne ostale delove sveta idominirali njima, kako su pojedine državeEvroazije zadobijale poseban status iiskorišćavale povlastice koje su proisticale izpoložaja vodećih svetskih sila.

U poslednjoj deceniji dvadesetog veka svedočismo tektonskih promena u svetskim odnosima. Po prvi put u istoriji, jedna neevroazijska silapojavljuje se, ne samo kao arbitar u odnosimaevroazijskih sila već i kao vrhunska sila sveta. Poraz i kolaps Sovjetskog Saveza predstavljaoje konačni stub u rapidnom usponu sile izZapadne hemisfere, Sjedinjenih AmeričkihDržava, kao jedine i, u stvari, prve potpuno globalne sile.

Ali, područje Evroazije zadržava svoj geopolitičkiznačaj. Ne samo u svom zapadnom delu – Evropi –još uvek lokaciji značajnog dela svetske političke iprivredne moći, već i svojim istočnim područjima– Aziji – koja u zadnje vreme postaje vitalnosredište ekonomskog rasta i političkog uticaja. Upravo stoga pitanje kako se globalno aktivnaAmerika nosi sa složenim odnosima snagaunutar Evroazije te posebno spječava lipojavljivanje neke dominantne, antagonističkinastrojene evroazijske sile – ostaje središnjimpitanjem njene sposobnosti delovanja kao prveglobalne sile.

Sledi kako – pored razvijanja različitih novihdimenzija moći (tehnologije, komunikacije,informacije, kao i trgovina ifinansije) – američka spoljna politika mora idalje voditi računa o geopolitičkoj dimenziji, tenastaviti s primenom svog uticaja u Evroazijina način koji stvara stabilan ekvilibrijum nakontinentu, uz Sjedinjene Države kaopolitičkog arbitra.

Prema tome, Evroazija predstavlja šahovsku tablu na kojojse odvija nadmetanje za sticanjem, odnosno održavanjemglobalnog primata, a to natanje temelji se na geostrategiji –strateškom upravljanjem geopolitičkim interesima. Vrednoje spomenuti da su se ne tako davne 1940. godine dvapretendenta za svetski primat, Adolf Hitler i Josif Staljin, izričito suglasila (u tajnim pregovorima vođenim u novembru iste godine) kako Amerika mora biti isključena iz Evroazije.Obojica su shvatila kako bi ubacivanje američke sile u Evroaziju onemogućilo njihove ambicije za svetskomdominacijom. Isto tako, obojica su polazila od uverenja kakoje upravo Evroazija centar sveta, te da onaj koji kontroliše Evroaziju kontroliše i svet. Pola veka kasnije ovo pitanjedoživljava svoju redefiniciju: hoće li se američki primat u Evroaziji održati i za koje bi se sve ciljeve on mogaoprimeniti.

Konačni cilj američke politike trebao bi biti benignii vizionarski: stvaranje uistinu kooperativneglobalne zajednice, uz poštovanje dugoročnihtrendova i fundamentalnih potreba ljudske vrste.

No, u tomu je od imperativnog značaja da se u međuvremenu ne pojavi evroazijska sila koja bi bila u stanju dominirati Evroazijom i time ujedno izazvatiAmeriku. Shodno tome, uobličavanjesveobuhvatne i celovite evroazijske geostrategijesvrha je ove knjige.

Zbigniew Brzezinski, Washington, D. C., April1997.

HEGEMONIJA JE STARA koliko i ljudskavrsta. No, današnja američka globalnadominacija razlikuje se po brzini kojom je do nje došlo, po svojoj globalnoj sveobuhvatnosti, te po načinima njene primene.

Tokom samo jednog veka Amerika se preobrazila – i bila preobražena dinamikom

međunarodnih zbivanja – od relativno izolovanezemlje Zapadne hemisfere u silu takvog globalnogdosega kakvoj nema presedana u istoriji.

Od rata protiv Španije iz 1898. godine preko odlučujećeg uticaja u pobedi saveznika u Prvom svetskom ratu, velikog doprinosa u pobedi nad silama osovine u Drugom svetskom ratu te pobede Hladnom ratu – Amerika je uspela da za samo sto godina postane najmoćnija sila ikada.

Kolaps rivala postavio je Sjedinjene Države u jedinstvenu poziciju. Istovremeno su postaleprva i jedina zaista globalna sila. Pa ipak, akozanemarimo njihove ograničene, regionalnedosege, američka globalna nadmoć doneklepodseća na neka ranija carstva. Ta su carstvatemeljila svoju moć na hijerarhiji vazalnihodnosa, provincija, protektorata i kolonija, a naone izvan granica carstva uglavnom se gledalo kao na varvare.

Do određene mere, upotreba ovakve anahrone

terminologije nije u potpunosti neprikladna za nekedržave koje se trenutno nalaze unutar američkeorbite. Slično kao i u prošlosti, upražnjavanjeameričke "imperijalne" moći proizlazi u velikojmeri iz superiorne organizacije, iz mogućnosti dase ogromni privredni i tehnološki izvori iskoriste u vojne svrhe, iz neodređene, ali ipak značajne

privlačnosti američkog načina života, kao i iz same

dinamičnosti i nadmećućeg duha imanentnihameričkim društvenim i političkim elitama.

ZA AMERIKU EVROAZIJA PREDSTAVLJA najveći geopolitički dobitak. Tokom proteklihpetsto godina svetskim su odnosima dominiraleevroazijske sile i narodi koji su se u želji zasticanjem regionalne dominacije, i pokušajima zaosvajanjem svetskog primata, borili jedni protivdrugih.

Danas jedna ne-evroazijska sila ima primat u samoj Euroaziji - a o tome koliko će dugo i koliko efikasno Amerika uspevati da održi svoju premoću Evroaziji direktno zavisi i američki primat u

globalnim razmerama.

U tom kontekstu, način na koji Amerika "upravlja" Evroazijom od kritičnog je značaja. Sila koja dominira Evroazijom vrši nadzor nad dvije od tri najnaprednije i privredno najmoćnije regije sveta. Već i površanpogled na kartu sveta upućuje na to kako kontrola nadEvroazijom gotovo automatski za sobom povlačisubordiniranost Afrike, a Zapadnu hemisferu iOkeaniju čini perifernima u donosu na središnjisvjetski kontinent (vidi kartu). Oko 75% svetskogstanovništva živi u Evroaziji, gde se nalazi i većinasvetskog materijalnog bogatstva, kako onogpreduzetničkog, tako i onog u tlu. Evroazija učestvuje s oko 60% u svetskom BDP-u, i s oko tri četvrtine u poznatim svetskim izvorima energenata

Prema tom, Evroazija predstavlja šahovsku tabluna kojoj se nastavlja igra za svetski primat. Iako segeostrategija - strateško upravljanje geopolitičkiminteresima - može uporediti sa šahovskom igrom,evroazijska šahovska tabla, ovalnog oblika, uključuje više od dva igrača, od kojih svakiraspolaže s različitim količinama moći. Ključniigrači locirani su na zapadu, istoku, jugu i u središnjem delu table. Zapadna i istočna područjašahovske table obuhvataju gusto naseljene regije, organizovane u nekoliko moćnih država, narelativno skučenom prostoru.

U slučaju relativno male zapadne periferije,američki se uticaj direktno primenjuje. No, dalekoistočni kopneni deo je područje nakojem se nalazi samostalan igrač rastuće snagei s ogromnim stanovništvom, a njegovenergični rival - ograničen na nekolikoobližnjih ostrva - zajedno s polovinom omanjegdalekoistočnog poluostrva, je u stvari mostobran za projekciju američke sile.

Između zapadnih i istočnih rubova kontinenta proteže se ogromni, slabo naseljen, danas politički vrlo fluidan ifragmentiran središnji prostor, donedavnookupiran od strane moćnog takmaca za globalnupremoć - rivala kojem je nekad bio cilj istiskivanje Amerike iz Evroazije. Južno od tog velikog, središnjeg platoa leži politički anarhičan, alienergetski vrlo bogat prostor od potencijalno velikog značaja, kako za zapadne i istočne evroazijske države, tako i za mnogoljudnogpretendenta na regionalnu hegemoniju koji se nalazi na krajnjem jugu kontinenta.

Ta velika šahovska tabla - koja se proteže odLisabona do Vladivostoka - svojim nepravilnimoblikom odreduje pravila i ciljeve igre. Ako bi se uspelo u pojačanom privlačenju središnjegdela u orbitu Zapada (gde Amerika imapremoć), ako bi se usela sprečiti dominacijajedne sile nad južnim regijama, te ako se istokne bi ujedinio na način koji bi ugrožavaozadržavanje američkih prekomorskih baza, moglo bi se reći da Amerika prednjači u igri..

No, ako bi se središnja područja izmakla uticajuZapada i ujedinila se u značajan, jedinstveni entitet kojibi stekao kontrolu nad južnim područjima ili stvorio savez s glavnim istočnim činiocem, tada bi se američka premoć dramatično istopila. Isto bi se moglo dogoditi u slučaju kad bi se dva glavna igrača s istoka na nekinačin ujedinila. I konačno, svako odbacivanje Amerikeod strane njenih zapadnih partnera, i time gubitakčvrstog položaja na zapadnom rubu kontinenta, automatski bi označio kraj američkom učešću u igri naevroazijskoj tabli, iako bi to moglo dovesti do eventualne subordinacije zapadnih područja ponovnooživljenom igraču iz središnjeg dela table.

U primeni američkog globalnog primata morase voditi računa o činjenici kako političkageografija i dalje ostaje najznačajnijim pitanjem

međunarodnih odnosa. Navodno je Napoleon

jednom izjavio kako poznavati geografiju nekenacije znači ujedno poznavati njenu spoljnupolitiku. No, naše razumevanje važnostipolitičke geografije mora se prilagoditi novimrealnostima moći.

Iako je povlačenjem ideja o moćnimnacionalizmima te slabljenjem ideologija, emocionalni aspekt globalne politike umanjen -dok je, istovremeno, nuklearno naoružanje uveloznačajna ograničenja u pogledu upotrebe sile –nadmetanje za teritorije još uvek dominirasvetskim donosima, iako danas u neštociviliziranijim oblicima. U tom nadmetanjugeografski položaj još uvek predstavlja polazište zadefinisanje spoljnopolitičkih prioriteta pojedinenacije-države, a veličina nacionalne teritorije idanas je jedno od osnovnih merila za status isnagu države.

Vladajuće nacionalne elite u sve većoj mjeriprihvataju činjenicu kako su neki drugi faktori, osim teritorijalnog, daleko značajniji za određivanje

međunarodnog položaja države, ili njenog

međunarodnog uticaja.

Privredna probojnost, pretočena u tehnološku

inovativnost, takođe može predstavljati ključnomerilo snage. Japan je za to najbolji primjer.

No, bez obzira na navedeno, geografski položaj i dalje utiče na određivanje najviših prioriteta neke

države - i što je veća vojna, privredna i političkasnaga, veći je i domet vitalnih geopolitičkihinteresa, uticaja i delovanja te države.

Osnovno geopolitičko pitanje danas više nije kojideo Evroazije predstavlja najpovoljniju početnutačku za sticanje kontinentalne dominacije, niti da li je kopnena sila važnija od pomorske. Geopolitikase pomakla s regionalne na globalnu dimenziju, pričemu premoć na evroazijskom kontinentu služikao polazište za primat u celom svetu. SjedinjeneDržave, kao ne-evroazijska država, danas imajuvodeću međunarodnu ulogu te sa svojom silom izravno raspoređenom na tri ivična deela evroazijskogkontinenta vrše snažan uticaj na države koje se nalaze u središtu Evroazije.

No, upravo na tom najznačajnijem igralištuglobusa - Evroaziji - može se u nekom trenutkupojaviti potencijalni rival Americi. Stogaformuliranje američke geostrategije zadugoročno upravljanje američkimgeopolitičkim interesima u Evroaziji morapolaziti od pažljivog praćenja ključnih igrača iispravnog procenjivanja siuacije.

• prvo, identifikovati geostrateški dinamičneevroazijske države koje raspolažu dovoljnomsnagom za stvaranje potencijalno značajnog pomaka u međunarodnoj raspodeli moći, dešifrovati glavne spoljnopolitičke ciljevenjihovih političkih elita, kao i verovatneposledice njihovog aktivnog rada naostvarivanju tih ciljeva. Nadalje, lociratigeopolitički ključne evroazijske države čijigeografski položaj i/ili samo njihovo postojanjeima katalitičko dejstvo na aktivnijegeostrateške igrače ili na stanje u regiji;

drugo, uobličiti specifičnu politiku SAD-a u cilju pridobijanja, kooptiranja i/ili kontrolisanjanapred navedenog na način kojim bi se zadržali i unapredili vitalni interesi SAD-a, teizrada i primena sveobuhvatnijeg geostrateškekoncepta kojim bi na globalnom nivou omogućilo

međudejstvo posebnih, specifičnih politika SAD-a.

Aktivni geostrateški igrači su države koje imaju sposobnost inacionalnu volju za sprovođenje moći ili uticaja preko svojihgranica s ciljem menjanja - u meri u kojoj to utiče na američkeinterese - postojećih geopolitičkih odnosa. Dakle, imaju potencijaleili predispozicije da budu geopolitički nepredvidive. Bez obzira izkojeg razloga - težnje za nacionalnom veličinom, ideološkimispunjenjem, iz religijskog mesijanizma ili zbog privrednog rasta -neke države pokušavaju ostvariti regionalnu dominaciju ili globalni status.

Te države stoga pažljivo vode računa o američkim mogućnostima, procenjuju u kojoj se meri njihovi interesi preklapaju, ilisukobljavaju, s američkima, i određuju svoje ograničene evroazijske ciljeve, ponekad u koliziji, a ponekad i u direktnoj suprotnosti s američkim politikama. Amerika mora posvetiti posebnu pažnjuevroazijskim državama s ovakvim ambicijama.

Geopolitički stožeri su države čiji značaj izvireu manjoj meri iz njihove snage i njihovemotivacije, a više iz osetljivosti njihovog položaja i posledica kojima njihova nesigurnapozicija može rezultirati na ponašanje geostrateških igrača. Najčešće su geostrateškistožeri određene geografskim položajem, koji imu nekim slučajevima daje posebnu ulogu - bilou definisanju pristupa važnim područjima, bilouskraćivanjem bitnih sredstava i izvoraznačajnim igračima.

U nekim slučajevima, geopolitički stožer možeslužiti kao odbrambeni štit za neku drugudržavu ili čak regiju. Ponekad i samo postojanjegeopolitičkih stožera ima značajne političke ikulturološke posledice na aktivnijeg susednoggeostrateškog igrača.

Prema tome, identifikovanje ključnih post-hladnoratovskih geopolitičkih stožera uEvroaziji, kao i njihova zaštita, presudni suaspekti američke globalne geostrategije.

Treba odmah naglasiti da, iako su svigeostrateški igrači značajne i moćne države, nisu sve značajne i moćne države ujedno iaktivni geostrateški igrači. Stoga je identifikovanje geostrateških igrača relativnojednostavno, no ispuštanje nekih očiglednoznačajnih država s takvog popisa zahtevadodatno obrazloženje.

U trenutnim globalnim uvjetima, na novojpolitičkoj karti Euroazije moguće je identificirati barem pet ključnih geostrateškihigrača i pet geopolitičkih osi (od kojih dvijedjelomično ispunjavaju uvjete i za status geostrateškog igrača).

Francuska, Nemačka, Rusija, Kina i Indijaveliki su i aktivni geostrateški igrači, dok se Velika Britanija, Japan i Indonezija, iako bezsumnje vrlo značajne države, ne mogu

tako okvalifikovati.

EVROPA JE AMERIČKI PRIRODNI SAVEZNIK. Dele istevrednosti; pripadaju, uglavnom, istom verskom krugu; praktikuju istovetne demokratske politike; Evropa je izvorna domovina velike većine Amerikanaca. Svojimpionirskim nastojanjima na integraciji nacionalnih država u zajedničku, nadnacionalnu, ekonomsku i kasnije političkuuniju, Europa ujedno ukazuje na putove prema višimoblicima postnacionalnog organizovanja koji prelaze uskepoglede i destruktivne težnje iz vremena nacionalizma.

Već sada je Europa najjače multilateralno organizovani deo sveta koje stvara jedinstveno područje s nekih 400 milionastanovnika koji žive pod demokratskim krovom i imajuživotni standard uporediv s onim u SAD. Takva će Europa nužno biti i globalna sila.

Evropa ujedno služi kao odskočna daska za progresivno širenjedemokratije dublje u Evroaziju.

Evropsko širenje prema istoku učvrstilo bi pobbedu demokratijeostvarene 1990. godine.

No pre svega, Evropa je bitan američki mostobran naevroazijskom kontinentu. Američki geostrateški ulog u Europi je ogroman. Za razliku od američkih veza s Japanom, Atlantski pakt utvrđuje američki politički uticaj i vojnu silu direktno na evroazijskokopno. Na ovom stepenu američko-europskih odnosa, uzevropske nacije koje su još uvek u velikoj meri zavisne odbezednosne zaštite koju pružaju SAD, svako širenje evropskogprostora istovremeno znači i širenje američkog uticaja. Shodnotome, bez čvrstih prekoatlantskih veza, američki primat u Evroaziji neodložno blijedi. Američka kontrola nad Atlantskimokeanom i mogućnost projekcije uticaja i sile dublje u Evroazijubili bi time znatno umanjeni.

Ukrajina, Azerbejdžan, Južna Koreja, Turska iIran imaju ulogu značajnih geopolitičkihstožera, iako su i Turska i Iran - do neke mjere, i u skladu sa svojim ograničenimmogućnostima - i geostrateški aktivne. Više reči o svakoj od ovih država biće u poglavljima koja

slede.

RASPADOM POVRŠINSKI najveće države na svetu, krajem1991. godine, stvorena je "crna rupa" u samom središtuEvroazije. Bilo je to kao da je geopolitičko "srce kontinenta" iščupano s globalne karte.

Novo rusko geostrateško određenje

Kolaps Sovjetskog Saveza predstavljao je konačnu fazu u procesu fragmentiranja ogromnog kineskosovjetskog

komunističkog bloka koji se, jedno kratko vreme, mogao porditi s obimom Džingis-Kanove vladavine, a u nekim ju je aspektima i nadmašivao.

No, savremeni transkontinentalni blok trajao je vrlo kratko, uz bekstvo Titove Jugoslavije i neposlušnost Maove Kinekoji su rano signalizirali neotpornost komunističkog taborana nacionalističke pretenzije koje su se pokazale snažnijimaod ideoloških veza. Kinesko-sovjetski blok trajao je otprilikedeset godina, a sam Sovjetski Savez sedamdeset.

Glavni cilj ruske politike prema ZND-u je ustvaranju privredni i politički integrisane asocijacijedržava koja bi bila u stanju zauzeti svoje pravomjesto u svetskoj zajednici...konsolidovati Rusiju

kao vodeću snagu u stvaranju novog sistema međudržavnih političkih i ekonomskih odnosa napodručju bivšeg Saveza.

Bez Ukrajine, kao što je već rečeno, imperijalnooživljavanje, temeljeno bilo na ZND-u bilo naevroazijanstvu, nije predstavljalo održivumogućnost.

Imperij bez Ukrajine značio bi, s vremenom,Azijatizaciju Rusije i nejno udaljavanje od Evrope.

Ruska jedina geostrateška opcija – opcija koja bi Rusiji omogućila stvarnu međunarodnu ulogu i maksimizirala mogućnost vlastite transformacije imodernizacije – je Evropa.

I to ne bilo kakva Europa, već transatlantskaEuropa rastućih EU-e i NATO-a. Takva Europa se oblikuje, kao što smo videli u Trećem poglavlju, ivrlo je verojatno da će ona ostati usko povezana s Amerikom. To je Evropa s kojom će Rusija moratiimati neke odnose, ukoliko želi da izbegne opasnugeopolitičku izolaciju.

Nijedna druga opcija ne može ponuditi Rusiji ono što može savremena, bogata i demokratska Evropa, vezana uz Ameriku. Europa i Amerika ne predstavljaju pretnju Rusiji kao neekspanzivnoj, nacionalnoj i demokratskoj državi. One nemajunikakvih teritorijalnih pretenzija prema Rusiji, a koje bi Kina jednog dana mogla imati; ne dele nesigurnu granicu na kojoj bi moglo doći do nasilja, što sigurno nije slučaj s ruskim etnički iteritorijalno nejasnim granicama prema islamskimzemljama na jugu. Upravo suprotno, za Evropu, kao i za Ameriku, nacionalna i demokratska Rusijaje geopolitički poželjan entitet, izvor stabilnosti u nepostojanom evroazijskom prostoru.

U EVROPI REČ "BALKAN" priziva slikeetničkih konflikata i regionalnog rivalstvavelikih sila. I Evroazija ima svoj "Balkan", ali tajje daleko veći, mnogoljudniji, verski i etničkijoš heterogeniji.

Smešten je unutar velikog pravougaonika koji označava središnju zonu nestabilnosti određenu u Drugom poglavlju, i koji obuhvata delovejugoistočne Europe, Središnje Azije s delovimaJužne Azije, područje Perzijskog zaliva i BliskiIstok.

Euroazijski Balkan čini unutrašnje jezgro tog velikogpravougaonikai razlikuje se od spoljašnje zone u jednojbitnoj činjenici: to je prazan prostor - vakuum – u pogleduprisutnosti velikih sila. Iako je većina država u Persijskom zalivu i na Bliskom Istoku takođe nestabilna, američka sila u timpodručjima ima ulogu konačnog arbitra. Nestabilna regija u spoljašnjoj zoni je, prema tome, područje dominacije jednesile koja održava red. Suprotno tome, Evroazijski Balkan puno je sličniji starijem i poznatijem Balkanu na jugoistokuEurope: ne samo da su politički entiteti ovde nestabilni, većpredstavljaju izazov za uplitanje snažnijih susjeda, od koji je svaki odlučan u spečavanju dominantne regionalne ulogeonog drugog. Upravo tom poznatom kombinacijomvakuuma sile i privlačenjem sila opravdava se naziv "Euroazijski Balkan."

Današnje nadmetanje na području Evroazijskog Balkana direktno uključuje tri susedne sile: Tursku i Iran, iako i Kina može postati značajnim protagonistom. Na manje direktan način u nadmetanje su još uključene: Ukrajina, Pakistan, Indija i udaljena Amerika.

EFIKASNA AMERIČKA POLITIKA za Evroazijumora imati dalekoistočno sidro.

Ta potreba neće biti zadovoljena ukoliko Amerikabude isključena, ili se isključi, iz evroazijskeunutrašnjosti. Bliski odnosi s pomorski razvijenim Japanom bitni su za američku globalnu politiku, ali odnosi saradnje s kopnenom Kinom predstavljajuimperativ za američku evroazijsku geostrategiju. S posledicama te stvarnosti treba se suočiti, obzirom da postojeća međudelovanja između tri sile na Dalekom Istoku - Amerike, Kine i Japana - stvarajupotencijalno opasnu regionalnu jednačinu kojamože pokrenuti tektonske geopolitičke pomake

Amerika s druge strane Pacifika za bi Kinutrebala predstavljati prirodnog saveznika, s obzirom da nema nikakvih pretenzija u azijskojunutrašnjosti, a pored toga je uvek tokom istorije bila suprotstavljena bilo ruskom, bilojapanskom posezanju za slabijom Kinom. ZaKineze Japan predstavlja glavnog neprijatelja u ovom veku; prema Rusiji - što na kineskomznači "gladna zemlja" - postoji dugotrajno nepoverenje; a Indija se danas takođe pojavljuje kao potencijalni rival.

Prema tome, načelo po kojem je "sused mog susedamoj prijatelj" odgovara sadašnjem geopolitičkom i istorijskom odnosu između Kine i Amerike.

No, Amerika više nije japanski protivnik s druge straneoceana već je njegov bliski saveznik. Isto tako, Amerikaima čvrste veze s Tajvanom i s nekoliko drugih nacijana jugoistoku Azije. Kinezi su pored toga osetljivi naameričke doktrinarne rezerve u pogledu unutrašnjegkaraktera trenutnog kineskog režima. Stoga se naAmeriku gleda i kao na glavnu prepreku, ne samoostvarivanju kineskih težnji za sticanjem globalnepremoći, nego čak i regionalnog primata. Je li, shodno tome sukob između Amerika i Kine neizbežan?

Istorija Kine je istorija velike nacije.

U stvari, kineska reč za Kinu - Chung-kuo, ili"Središnje Carstvo" - sadrži u sebi i viđenje o

središnjem mjestu Kine u svetskim odnosima, i

potvrđuje značaj nacionalnog jedinstva. Takvostajalište podrazumeva i hijerarhijsko širenjeuticaja od središta prema periferijama, stogaKina, kao središte, očekuje od drugih da joj se pokore.

No, u svakoj takvoj prognozi kojom se predviđa ponovno oživljavanje "Središnjeg Carstva" kao središnje globalne sile postoje i zamke, od kojih je najočiglednija ona koja se odnosi na mehaničko oslanjanje na statističke projekcije.

U istu su zamku upali i svi oni koji su, ne takodavno, prognozirali kako će Japan prestići SAD kao vodeću svetsku privrednu silu i kako je Japan predodređen za novu svjetsku supersilu. Ovo je stajalište propustilo uzeti u obzir japanskuprivrednu ranjivost kao i problem političkog diskontinuiteta - a ista se pogreška potkrada i onima koji predviđaju, i koji strahuju od neizbežne pojave Kinekao svetske sile.

Kao prvo, nije baš sigurno kako će Kina uspetiodržati eksplozivnu stopu svoga rasta tokomsledeće dve decenije.

Drugi razlog za oprezni skepticizam prema raširenim predviđanjima po kojima bi Kina tiokom sledećihčetvrt veka mogla postati dominantna sila u globalnim odnosima leži u samoj kineskoj politici.Dinamički karakter kineske privredne transformacije, uključujući i njenu društvenuotvorenost prema ostatku sveta, na dugi rok je nekompatibilan s relativnom birokratskomrigidnošću komunističke diktature.

I konačno, postoji i treći razlog za skepsu ... Kina će i dalje biti relativno siromašna

kako kanalisati japansku energiju u međunarodnom smeru i kako usmeriti kinesku silu na regionalno sporazumijevanje.

Na kratki rok je u američkom interesu da se konsoliduju iunaprijedesadašnji geopolitički pluralizam na kartiEuroazije. Time se težište stavlja na manevrisanje iupravjanje s ciljem sprečavanja stvaranja neprijateljskekoalicije koja bi mogla predstavljati izazov američkomprimatu, a da i ne spominjemo mogućnost, doduše ne veliku, pojave jedne zemlje koja bi to mogla predstavljati. Tokom srednjoročnog razdoblja navedeno bi trebalopostupno ustupiti prioritet nastajanju sve značajnijih, alistrateški kompatibilnih partnera koji bi, uz američkovodstvo, pokušali oblikovati transevroazijski bezbednosni sistem temeljen u većoj mjeri na međusobnoj suradnji. I konačno, na dugi bi rok sve naprijed navedeno trebalo prerasti u globalno jezgro istinski podijeljene političke odgovornosti.