VERİ ELDE ETME YÖNTEMLERİ

YASEMİN YALÇINŞEYDA TERCANFURKAN ÇAYIR

ÖZGE GEBEŞGONCA DULKADİRMEHMET PEYNİRCİ

Veri, bir problemin çözümüne hizmet edebilecek her tür ölçüm, değer, olgu ve bilgi olarak tanımlanır. Bunlar sözlü ve yazılı ifadeler olabileceği gibi şekiller, resimler, eşya, modeller, rakamlar ve semboller de olabilir.

VERİ TÜRLERİ

Araştırmalarda kullanılan veriler, "olgusal veriler" ve "yargısal veriler" olmak üzere iki grupta toplanmaktadır.

Olgusal veriler: Araştırmacının yorum ve değerlendirmesini gerektirmeyen, herkes tarafından aynı şekilde değerlendirilebilen verilerdir. Daha açık bir ifadeyle kişisel yargılardan bağımsız, üzerinde herkesin anlaşabileceği türden gerçeklerdir.

Yargısal veriler: Araştırmacının yorumu ile veri niteliği kazanan, öznel yargılarla tanımlanabilen verilerdir. Tembel, uyumlu, duygusal vb. gibi kişilik özellikleri bu verilere örnek gösterilebilir.

Nicel Veri : Bir deneyin sayılabilir, ölçülebilir özelliğini veren verilerdir. Sürekli nicel veri ve kesikli nicel veri olmak üzere iki türü vardır.

l) Sürekli nicel veri: Ondalıklı değerler alabilen nicel verilerdir. Boy uzunluğu, kilo,vs..

2)Kesikli nicel veri: Sayılarak elde edilen ve tam sayılı değerlerdir. Nüfus, öğrenci sayısı, hane halkı sayısı...

Nitel Veri : Bir deneyin niteliklerini belirten verilerdir. Eğitim durumu, ev sahibi olup olmama, vs… Nitel veriler iki gruba ayrılır.

Sınıflanabilen Nitel Veri: Birbirinden bağımsız isim bildiren, kod ve numara ile gösterilebilen, sınıflara ayrılan verilerdir.

Sıralanabilen Nitel Veri: Belirli bir miktar belirtmeyen, bir sıra ya da dereceye göre elde edilen verilerdir.

VERİ KAYNAKLARI

En genel biçimiyle veri kaynakları aşağıdaki gibi gruplanabilir.

▪İnsanlar▪Belgeler▪Canlı ve cansız öteki varlıklar ve

kalıntılar  Kaynaklar ikiye ayrılır:

►Birincil veri kaynakları: İncelenmekte olan olayın gerçek tanığı tarafından elde edilen veriler birincil verilerdir.

►İkincil veri kaynakları: Birincil kaynaklardan oluşturulmuş veri kaynaklarıdır.

VERİ ELDE ETME ARAÇLARINDA İKİ ÖLÇÜT

Ölçüm, kullanılan ölçü aletinden önemli oranda etkilenmektedir.

Duyarlı bir ölçme isteyen altın, duyarlı bir teraziyi gerektirir.

Ölçme aleti ve veri elde etme tekniği ne kadar iyi olursa olsun, onu kullananın yetenekleri de ölçüme geniş oranda etki eder.

►Geçerlilik Geçerlilik; ölçülmesi istenmeyen şeylerin,

başka bir deyişle, alet neyi ölçmek için hazırlanmış ise bunlar dışındaki etken ve özelliklerin ölçme sonucunu etkilememesiyle açıklanır. Bu, bir aletin sadece amaç edindiği şeyi ölçmesi özelliğidir.

►Güvenirlik Bir ölçme aletinde bulunması gereken

ikinci önemli özellik güvenirliktir. Bu, aletin ölçtüğü bir şeyi her defasında aynı derecede ölçebilmesidir.

VERİ KALİTESİNİ ARTIRMAK İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

1) Çerçeve2) Coğrafi Koşullar3) Organizasyon4) Araştırma Zamanı Ve Değişken Ölçümü İçin

Belirlenen Dönem

5) Uygun Örnekleme Yöntemi6) İyi Hazırlanmış Bir Soru Formu7) Soru Formunun Test Edilmesi8)Veri Düzeltme9)Veri Analizi

YAZILI KAYNAKLARDAN VERİ ELDE ETME

Veri toplamanın araştırma sonucunu etkileyen en önemli faktörlerden biri olduğu bilindiğine göre, hangi verinin nerede olduğunun da araştırmacı tarafından bilinmesi gerekir.

Yazılı kaynaklardan bilgi toplamanın iki amacı vardır.

1)Sorunun özgeçmişine ve yeni hali hazır durumuna dair bilgileri toplayarak problemin durumunu açığa kavuşturmak, araştırmanın çerçevesini belirlemek.

2)Hazır bilgileri problemin çözümünde veri olarak kullanmak.

Verilerin KaydedilmesiBelgesel taramada başarılı olmanın temel koşulu iyi bir kayıt sistemi ile yürütülmesidir. Belgesel taramanın özünü “not alma” işlemi oluşturur. Taranan kaynaklardaki parçalar aslında çok azdır. Fakat kendi aralarında bütünleşmelidir.

İki şekilde not alınabilir: ▪ Doğrudan aktarma: Kaynaktaki özgün yapı içerik ve ifadenin aynen aktarılmış halidir. ▪ Dolaylı aktarım: Araştırmacının yararlanmak istediği ana fikir aynen alınır fakat araştırmacı bunu kendi ifadesi ile yeniden yazar.

Yazılı Kaynaklardan Yararlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

->Yapılacak araştırmalar sırasında düzmece pek çok belgeyle karşılaşılabilir. Araştırmayı daha güvenli bir şekilde yürütebilmek için, kullanmaya karar verilen veri grubu, başka kaynaklardan doğrulanmalıdır.

->Araştırmacı dokümanların kullanılmasına gerçekten ihtiyaç olup olmadığını, varsa ne tür dokümana ihtiyaç olduğunu, nereden elde edilebileceğini, dokümanlara ulaşmak için ihtiyaç duyacağı kişilerin olup olmadığını düşünmelidir.

->Yazılı kaynaklardan bilgi alınırken okuma ve not alma tekniklerinin bilinmesinde yarar vardır. Çünkü kaynak araştırmasında bilgi toplama okumaya dayanır. Okunması gereken çok sayıda kitap olduğu için, elde edilen bilgilerin mevcut bilgilerle karşılaştırılması ve sonuçların çıkarılması çok zaman alır.

GÖZLEM YÖNTEMİ İLE VERİ ELDE EDİLMESİ

Gözlem: Bir şeyi iyi anlamak için onun kendi kendine ortaya çıkan çeşitli belirtilerini gözden geçirmektir.

Doğal gözlem: İnsan sahip olduğu bilgilerin büyük bir çoğunluğunu gözlem yoluyla edinir. Bilimsel bir amaca bağlı olmayan bu gözleme ‘doğal gözlem’ denir.

Araştırmada gözlem; ise gerçek hayat içinde olup bitenlerin araştırmacı tarafından izlenerek kaydedilmesi tekniğidir.

Gözlemin Kullanıldığı Alanlar:Psikoloji, Sosyoloji, Biyoloji, Tıp(hem gözlem hem deney),Astronomi, Edebiyat, Coğrafya, Fizik, Kimya, Sanat vb alanlarında gözlem yöntemi kullanılır.

İyi bir gözlemcinin;▪Zeki olması▪Gözlem yapacağı konuda ön yargısı olmaması▪Duyarlı ve dikkatli olması▪Gözlenenleri olumsuz yönde etkileyebilecek (din, dil gibi) özelliklerden bağımsız olması▪Bazı özel bilimsel araştırmalarda kişinin gözlem yapacağı konuda uzman olması istenir.

Gözlemin YapılmasıGözlemde önemli olan, doğal ortamın değişmemesi ve gözlenmek istenen belirtilerin eksiksiz kaydedilmesidir. Bunun için gözlemci kayıt cihazlarından (video kayıt, ses kayıt, fotoğraf makinesi vb.)faydalanır.

DENEYSEL YÖNTEMLERLE VERİ ELDE EDİLMESİ

Deneysel araştırmalar herhangi bir konu hakkında (daha çok fen ve sağlık bilimleriyle ilgili konularında) yeni bilgiler edinmek, doğa kanunlarını kontrol altına almak, olayları daha önceden saptamak ve araştırıcı için karanlıkta kalan bir sorunun çözümlenmesi amacıyla yapılır.

DENEYSEL ARAŞTIRMALARIN YAPILMASINI GEREKTİREN BAŞLICA NEDENLER:

1)İki ya da daha çok sayıda bulunan değişkenlerin arasındaki ilişkiyi ortaya koymak 2)Bir değişken üzerindeki bilgiyi genişletmek3)Daha önceden yapılmış deney sonuçlarının doğruluğunu saptamak4)Bir teorinin kapsamını genişletmektir.

BİR ARAŞTIRICININ PROBLEMİNİ SEÇTİKTEN SONRA GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURMASI GEREKEN KURALLAR

Problemin sınırlandırılması: Deney tipinin seçilmesi: Örnekleme yönteminin belirlenmesi: Deney düzeninin oluşturulması:

ANKET YÖNTEMİ İLE VERİ ELDE EDİLMESİ

Anket , bir problemle ilgili olarak çeşitli kimselerin bilgi, tecrübe ve düşüncelerini almak için yapılan soruşturmadır.

Diğer bir ifadeyle "anket, belli bir araştırmanın amacına uygun düzenlenmiş soru listesidir."

Anket tekniği araştırma yöntemleri arasında en çok kullanılanıdır.

Bunun sebebi kolay, ucuz ve bilgileri doğrudan doğruya toplamaya uygun oluşudur.

Anket yoluyla veri elde etmede önce denek grubu yani kimlere anket uygulanacağı belirlenmelidir. Sonra da anket formunun hazırlanıp uygun hale gelinceye kadar sırasıyla şu işler yapılmalıdır:

1) Araştırmanın problemi ve projenin "Anahtar" kısmı dikkate alınarak anket uygulanacak kişilerden alınması ihtiyaç duyulan bilgilerin listesi yapılır.

2) Bilgi listesi , ihtiyaç duyulan verilerin elde edilmesine uygun ve denekler tarafından kolayca anlaşılacak şekilde sorulara dönüştürülür.

3) Bu şekilde hazırlanan taslak , anket konusunda bilgili ve tecrübeli kişilerin görüşlerine sunulur.

4) Geliştirilen anket formunu denemek üzere , anket uygulanacak kişilerden küçük bir gruba ön uygulama yapılır.

Unutmamak gerekir ki , ankete cevap vermesi istenen kişinin zamanı az ve değerlidir. Ankete cevap verme zorunluluğu olmayan bir kimsenin işini mümkün olduğu kadar kolaylaştırmak , anket sahibinin görevidir.

KİŞİSEL GÖRÜŞME YÖNTEMİ İLE VERİLERİN ELDE EDİLMESİ

Sözlü iletişim aracılığı ile veri elde etme yöntemidir.

Görüşmeyi yapana görüşmeci denir. Görüşülen kişiye de kaynak ya da cevaplayıcı

denir. Belli bir kesim hakkında:

Bilgi edinme Profil oluşturma Konuya bakış açısıDavranışlarını öğrenme

Kişileri:Tanıma İzleme İlgili konu hakkında bilgilerini öğrenme İlgili konu hakkında düşüncelerini öğrenmede

üstün bir tekniktir.

Kişisel görüşme yöntemi teknikleri üçe ayrılır.

Görüşülen Kişi Sayısına Göre

Kuralların Katılığına Göre

Görüşülen Kişiye Göre

GÖRÜŞÜLEN KİŞİ SAYISINA GÖRE

Bireysel;Sadece bir cevaplayıcı Fiziksel olarak aynı ortam

Grup;Çok sayıda cevaplayıcıOrtak bir konu Karşılıklı etkileşim Yeni fikirler

KURALLARIN KATILIĞINA GÖRE

Yapılanmış; Soruların ve toplanacak veriler önceden ayarlı Hareket özgürlüğü ve insiyatifi en düşük

düzeyde Sayısallaştırma ve karşılaştırma kolay

Yapılanmamış; Sorular önceden hazırlanır fakat düzenlenebilir Her iki tarafın kontrolünde Veri değerlendirme ve karşılaştırma zor Subjektifliğin rölü büyük

GÖRÜŞÜLEN KİŞİYE GÖRE Gözlem birimi ile;

Geniş kitleli konu incelemesiSorunların ortaya çıkması

Kitle biriminin Gözlem Birimiyle Aynı Olduğu Durum;Bir konu yada bir problemle ilgili genel bilgi,

tutum ve davranışların öğrenilmesi

GÖRÜŞMENİN PLANI

Kimlerden bilgi alınacağı Hangi bilgilere ihtiyaç duyulduğu Görüşme yeri ve zamanının belirlenmesi Görüşmeyi kimlerin yapacağı Hangi tür görüşme yapılacağı Görüşme sonuçlarının güvenilirliği

kontrolü

DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR

Soru sormaSıraya göre sorulmalıAnlaşılır biçimde sorulmalı

Cevap almaCevap toparlamasına yardımcı olmalı

Kayıt tutmaNot tutmaForma işaretleme

YAZIŞMA YÖNTEMİ İLE VERİ ELDE EDİLMESİ

Yazışma yöntemi ile veri toplama ya bir konu hakkında mektupla bilgi isteme ya da konuya ilişkin hazırlanan soru kağıdını gönderip, işlenerek geri yollanmasını sağlamak şeklinde olur

Yazışmanın başarılı olmasında ilk koşul uygun soruların hazırlanmasıdır.

Yazışma yöntemindeki soruların özellikleri:

Sorular net ve anlaşılır olmalıdır. Sorular mümkün olduğunca kapalı uçlu

olmalıdır. Anket sorusu her şeyi ifade eder olmalıdır.

YAZIŞMA SÜRECİ

Yazışma yolu ile veri toplamanın başarılı olabilmesi için temel koşul,kaynak kişinin cevap vermesini kolaylaştıracak önlemlerin alınmasıdır.

Yazışma tekniği ile veri toplamanın en ayırıcı özelliği anket hazırlanıp postalandıktan ya da dağıtıldıktan sonra başka bir geliştirici önlemin alınamamasıdır. Bu nedenle yazışmanın ön hazırlıklarının daha iyi yapılmış olmasına büyük özen gösterilmelidir.

Yazışma sürecinde araştırmacının en büyük kaygısı, cevap oranını yeterli düzeye ulaştırmak,olanaklı ise tüm anketlere cevap alabilmektir.

Bu amaçla alınabilecek önlemlerden bazıları şunlardır:

• Yazışma, kaynak kişinin çok sıkışık olmadığı bir zamanda yapılmalıdır.

• Posta ile gönderilen anketler için dönüş adresi yazılmış pullu bir zarf da eklenmelidir.

• Anket olabildiğince kısa,ilgi çekici, kolay ve anlaşılır olmakla birlikte,gizlilik garantisi de vermelidir.

OLASI YANILGI KAYNAKLARIYazışma ile veri toplamada,iyi anlaşılmayan

ya da anlaşılan soru ve cevaplar ile kaynak kişinin sahip olmadığı bilgileri içeren sorular,problemin çözümünü güçleştirenin büyük yanılgı kaynaklarıdır.

Yazışmaya cevap vermeyenlerin güdülerinin ne olduğu, cevap verenlerden önemli ayrılıkları olup olmadığı bilinmediğinden yorum yanlışlıkları yapılabilir.

Yazışmada kaynak kişinin yanlılığı, verdiği cevaplar-da kendini gösterebileceği gibi yazışmaya hiç cevap vermemekle de uygulamaya dönüşebilir.

TELEFON ARACILIĞIYLA VERİ TOPLAMA

TELEFON İLE VERİ TOPLAMA

Telefon aracılığıyla veri toplama,bir anket hazırlandıktan sonra,kaynak kişinin telefonla aranarak anket sorularının kişiye sorulmasına dayanan veri toplama biçimidir.

Kamu oyu yoklamalarında,seçim öncesi eğilimlerini saptamada,birden ortaya çıkan durumlarda birkaç saat içinde,ilk haberleri ve kaba sonuçları ala-bilecek biçimde telefonda anket yapılabilmek-tedir.

Merkez ara birimleri , Özel arama istasyonlarından yürütülebilir.

1. REHBER VE LİSTEYE DAYANARAK ÖRNEKLEMİN BELİRLENMESİ

Belirlemede anketin amacı önemlidir.

Kitlenin tam listesine sahip olduğumuz durumlarda optimum örneklem rehber ve listeye dayanarak belirlenebilmektedir

Bu kişilere cep telefonundan,ev veya iş telefonundan rahatlıkla ulaşabiliriz.

Sonra bu belirlenmiş listeden örneklemimizi rastgele veya sistematik yolla çekebiliriz.

2. RASTGELE NUMARA ÇEVİRME İLE ÖRNEKLEMİN BELİRLENMESİ

Telefonla anket yapılırken çoğunlukla bu yöntem kullanılmaktadır.Çünkü,telefon rehberleri çoğunlukla doğru bilgi vermeyebilir.

Örnek Akdeniz bölgesi üzerine yapılacaksa Akdeniz bölgesinde bulunan illerin alan kodu kullanarak rastgele numara çevrilir.

Eğer numara amaca hizmet etmeyen bir numaraysa diğer numaraya geçilir.

TELEFON GÖRÜŞMESİ SIRASINDA ANKETÖRÜN YAPMASI GEREKENLER;

Anketör kendisini kibar bir dille tanıtmalı.

Anketi yaptıran kişi,kurum ya da şirket hakkında bilgi verilmeli.

Bu görüşmenin niçin yapıldığı ve kaynak kişiden hangi konularda bilgi isteneceği hakkında bir konuşma yapılmalı.

Araştırmanın gizliliğini,katılımın gönüllü olduğunu,görüşmenin yaklaşık süresini ve görüşme sırasında kaynak kişinin istediği zaman soru sorabileceği belirtilmeli.

Yapılan araştırmaya katılmanın önemi vurgulanmalı.

Daha sonra kaynak kişiden izin isteyip soru sormaya başlanmalı.

Eğer telefona telesekreter çıkarsa, önce araştırmayı yapan kişi,kurum ya da şirket tanıtılmalı ve yapılan araştırmadan bahsedildikten sonra tekrar aranacağı belirtilmelidir.

Eğer aradığımız yerde ev sahibi yerine, gündelikçi,bakıcı gibi kimselerle karşılaşmışsak yine arama nedenimizi açıkladıktan sonra,ev sahibinin ne zaman döneceği konusunda bilgi almalı ve bunu not etmeliyiz.

Telefon meşgulse, bu durum olumlu karşılanabilir,çünkü bu aradığımız yerde birilerinin olduğunun gösterir. 5-10 dakika sonra tekrar aranmalıdır

İNTERNET ÜZERİNDEN ANKET YOLUYLA VERİ TOPLAMA

Özellikle son dönemlerde internet üzerinden yapılan anket sayısında müthiş bir artış görül-mektedir.

Bu anketler, şirketlerin ya da kurumların kendi per-sonellerine yaptıkları anketler olabildiği gibi tüm insanların oy kullanabildiği anketler şeklinde de ortaya çıkmıştır.

CAPI(COMPUTER ASSISTED PERSONEL INTERVIEWING) TEKNİĞİYLE VERİ TOPLAMA

CAPI, bilgisayar yardımıyla yapılan anket anlamına gelmektedir.

Bu yöntemde, anket formu tablet bilgisayarlar üzerinde kullanılabilen bir yazılım sayesinde veri giriş programı haline getirilerek verilerin derlenmesi sağlanır.

En güzel örneğini TBMM'de görmekteyiz.Öyle ki,elektronik oylamalar bu bilgisayarlar sayesinde çok hızlı ve etkili olarak yapılabilmektedir.

Kim 500 milyar ister de seyirci jokeri

ANKET TÜRLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Kişisel Görüşme ve Yazışma Yöntemlerinin Ortak Yönleri

Cevaplar yazılı olarak alınır.

Her ikisinde de açıklayıcı yazılar vardır. Soru kağıdında araştırmanın amacını ve cevap verme biçimini açıklayan bir yönerge, görüşmede ise görüşmeciler için hazırlanmış bir rehber vardır.

Kişisel Görüşme ve Yazışma Yöntemlerinin Karşılaştırılması

Cevaplayıcıyı gözlemleyebilme. Cevaplayıcının konuya ilgisini çekebilme Cevaplayıcının kimliğini belirleyebilme. Okuma-yazma bilmeyenlere

uygulayabilme. Zaman kazanma. Cevaplama oranını yükseltebilme. Maliyeti düşürme. Görüşmeciden etkilenme.

Telefonla Görüşmenin Kişisel Görüşmeye Göre Olumlu Yönleri

Anketör masrafı daha düşüktür. Telefonla görüşme yapmak için daha az sayıdaanketöre ihtiyaç vardır.

Cevaplayıcıya ulaşmak daha kolaydır

Kişisel Görüşmenin Telefonla Görüşmeye Göre Olumlu Yönleri

Veriler daha kullanışlıdır. Cevaplayıcı dış etkilerden etkilenmez.

Daha doğru ve güvenilir veri elde edilir. Cevaplayıcının samimi olup olmadığıanlaşılabilir.

Anket Türlerinin birbirlerini göre durumları bazı kriterlere göre şu şekilde özetlenebilir :

ÖNEMLİ NOTLAR

!Hiçbir yöntem her durumda en uygun yöntem olamaz. Önemli olan konu, kullanılacak yöntemin en uygun cevaplayıcılardan en düşük maliyetle en uygun verinin elde edilmesi olmalıdır.

!Bir anket uygulamasında birden fazla tür bir arada kullanılabilir ve istenen amaca ulaşmayı daha çok kolaylaştırabilir. Böylece, her birinin üstün yönlerin-den en fazla yararlanma durumu ortaya çıkar. Anket türlerinin birlikte kullanılması şu kombinasyonlarda gerçekleşebilir.