Upload
maddox
View
151
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Verpleegkundige aspecten in de palliatieve zorg. Barbara van den Berg master class juni 2014. Opzet deze Middag. Wat is palliatieve zorg Casus met interventies bij pijn Verpleegkundige interventies in de palliatievezorg. Wat is palliatieve zorg?. Ervaringen met palliatieve zorg? - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Verpleegkundige aspecten in de palliatieve zorg
Barbara van den Bergmaster class juni 2014
1
Opzet deze Middag
• Wat is palliatieve zorg• Casus met interventies bij pijn• Verpleegkundige interventies in de palliatievezorg
2
Wat is palliatieve zorg?• Ervaringen met palliatieve zorg?• Hoe verliep dit?• Wat deed dit met je?
3
4
Behandelopties algemeen• Neo-adjuvant• Adjuvant• Palliatief
• Curatief traject• Palliatief traject
5
Curatief versus palliatief traject
Curatief traject:
- Primaire doel is de gezonde situatie
- Dood gaan is beschouwd als falen
- De ondersteuning is een onderdeel van revalidatie en reintegratie
programma
Palliatief traject:
- Intentie is het verbeteren van de kwaliteit van leven of de kwaliteit van sterven
- De gezonde status is onbereikbaar (feit!)
- Dood gaan is een deel van het traject van de patiënt.
6
Definitie palliatieve zorg
• een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke, psychosociale en spirituele aard.
7
Welke behandelingen heb je dan?
• Operatie• RT• Chemotherapie • Hormoon therapie• Targeted therapie
8
Patiënten populatie• Uitgezaaide kanker• Neurologische aandoeningen• Chronische longaandoeningen• Stroke• Nierfalen• Hartfalen• Leverfalen• Geriatrisch / dementie• Advanced disease• Chronische aandoeningen• Tuberculose
9
Palliatieve zorg
10
Palliatieve zorg
11
Multidimensionele zorg• Lichamelijk• Psychisch• Sociaal• Existentieel
12
Drie fases• Palliatievefase - vaak nog behandelen
• Laatste 3 maanden terminale fase - voorbereiding op het sterven• Stervensfase - laatste dagen van het leven• Nazorg fase - zorg voor naasten
13
Richtlijnen Palliatieve Zorg• Probleem gericht• Op basis van evidence en
experts• Kwaliteit van palliatieve zorg
waarborgen in de Nederlandse zorgverlening
14
Symptomen, klachten en problemen
• Symptoom: 'een door de patiënt aangegeven klacht op lichamelijk, psychosociaal of levensbeschouwelijk gebied’
• Klacht: Uiting van ‘iets’ waar de patiënt last van heeft• Probleem: Door de zorgverlener geïdentificeerd
15
Hoe kom je er achter wat een patiënt ervaart?
• Observeren• Luisteren• Vragen• ….
16
Observeren
17
Luisteren• Patiënt en naasten kunnen vertellen wat zij ervaren (klachten
symptomen etc)• Maar:
• Patiënten en naasten geven eigen klachten niet altijd aan• Patiënten en naasten herkennen iets niet als klacht• Patiënten en naasten denken dat een klacht er bij hoort• Patiënten en naasten zeggen pas iets zodra zij veel last ervaren
18
Vragen• Als verpleegkundige kan je een patiënt en zijn naasten helpen
door naar klachten te vragen.• Maar:
• Waar vraag je naar• Hoe doe dat binnen een team• Afstemmen• Volledig
19
20
Palliatief redeneren• Combinatie van de principes van Shared Decision Making,
van klinisch redeneren en de praktijk en omvang van kritische beslismomenten in de palliatieve fase
Toegevoegde waarde:• Geeft op praktijkgerichte wijze vorm aan integrale palliatieve zorg
met continue anticiperend en evaluerend karakter • Creëert ruimte voor afwegingen in het perspectief van beperkte tijd• Focus van het model komt overeen met focus van de patiënt• Beoogt de kwaliteit van de zorg en de communicatie te verbeteren • Ondersteunt het multidisciplinaire behandelteam • Maakt besluitvorming voor patiënt, naasten en professionals
concreet en 21
De praktijk: hulpmiddelenBeslisschijf
22
23
24
25
26
27
Mw de Vries
• 2005 mama carcinoom• Nu lage rugpijn• Pijnstilling: panadol en tramal
28
Waar denken jullie nu aan?
29
• PIJN!• Wat is pijn?• Welke soorten pijn heb je?• Oorzaken van pijn bij kanker?• Hoe vaak treed het op?• Pijn in kaart brengen?• Welke behandelingen zijn er dan?
30
Definities van pijn
Pijn is een onaangename sensorische en emotionele ervaring, geassocieerd met (potentiële) weefselschade of beschreven intermen van dergelijke schade (IASP, 1986)
31
Pijn is een complex multidemensioneel fenomeen, dat afhankelijk isvan de individuele beschrijving of beleving van sensorische en emotionele ervaringen die gepaard gaan met (potentiële) weefselbeschadiging (Merksey at al, 1979)
Pijn is wat de patiënt zegt dat het is, en treedt op wanneer de patiënthet zegt, pijn is gelokaliseerd daar waar de patiënt het zegt”(Mc Caffery)
32
Wat is pijn?
Pijn is wat de patiënt zegt dat het is en treed op wanneer de patiënt zegt dat het optreed
33
Functie van pijn
Waarschuwing
Acute pijn
Subjectief en Dynamisch
ZinloosChronisch
e pijn
34
Is elke patiënt in staat om iets te zeggen over de pijn?
35
• Cognitie• Drukte• Hoort erbij• Bang voor de gevolgen…
36
37
38
39
• Wacht niet op een pijnklacht• Vraag er actief naar!• En….. volg de patiënt (follow up)
40
Hoe kijk je naar pijn?
Observeren en interpreteren van pijn wordt beïnvloed door:
• Kennis• Eigen ervaring• Opvoeding• cultuur
41
Classificatie van pijn
Pathofysiologie
DuurAcuut
Chronisch
Nociceptief
Neuropathisch 42
Acute pijn• Pijn die optreedt vaak als gevolg van een ziekte of trauma• Aanwijsbare oorzaak• Alarmfunctie• Reageert op het wegnemen van de oorzaak• Reageert op de behandeling• Beperkt zich van 3 tot 6 maanden
43
Chronische pijn• Oorzaak?• Alarmfunctie?• Reageert matig op de behandeling• Meestal sprake van zenuwschade• Bestaat langer dan 3 tot 6 maanden
Psychogene pijn?
44
Nociceptieve pijn• Pijn ten gevolge van weefsel beschadiging• Mechanisch• Thermisch • Chemisch
• Prikkeling nociceptoren• Viscerale pijn• Somatische pijn
45
• Maligne pijn: pijn ten gevolge van een tumor, metastase of een antikanker
behandeling
• Benigne pijn: pijn die niet samenhangt met kanker
48
Neuropatische pijn
International Association for the Study of Pain (IASP)
Pijn die geïnitieerd of veroorzaakt wordt door primaire beschadiging of disfunctie van het zenuwstelsel Chronische neuropathische pijn is dan ook zijn
waarschuwingsfunctie verloren
49
Oorzaken van pijn bij kanker
• Directe doorgroei van de tumor of metastasen (70%) • Gevolg van de behandeling (20%)• Bijkomende ziekten of andere factoren (10%)
NB. Onderrapportage!
51
Prevalentie pijn bij kanker
• Thorax 52%• Long 54%• Bot 85%• Mond 80%• Buikorganen 40%• Urogenitaal man 75%• Urogenitaal vrouw 70%• Lymfoom 20%• Leukemie 5%
52
Signalen opvangen!!!!!
• Diagnostiek• Dagelijks volgen• Gebruik van meetinstrumenten
www.pijnverpleegkundigen.nl
53
In kaart brengen ALTIS
A= Aard (stekend, kloppend etc)L= locatie (waar)T= Tijdsverloop (lang, kort etc)I = Integriteit (score, omschrijving)S= Samenhang (tijdens verzorging)
54
Mw de Vries
• Anamnese: NRS 5/8 toenemend en angstig• LO: uitstralend LWK en sensibiliteits stoornissen• MRI: meta L3-L4 en multipele botmetstasen
55
Palliatieve behandelingechter mw gaat nog lang niet dood!!
56
Werkhypothese
1. Combinatie nociceptieve/neuropatische pijn2. Dreigende pijn tgv botmeta’s3. Slaapproblemen tgv pijn en angst4. Angst tgv tumorprogressie
57
Interventies
1. Goede voorlichting2. RT3. Anti tumorbehandeling4. Pijnstilling5. Ondersteunende zorg:
• Fysio• Dieet• Hulp thuis
58
Mw de Vries
• Nu een jaar verder• Pijn is onder controle met morfine• Nog steeds chemo therapie• Ziekte is stabiel• Elke maand geprek met MMW• En………..
59
60
61
62
KOFFIE! Over 10 minuten weer in de zaal!
63
Wat voor problemen kan een palliatieve patiënt naast pijn nog meer hebben?
64
• Pijn• Angst• Gewichtsverlies• Delier• Depressie• Dyspnoe / Hoesten• Jeuk• Misselijkheid en braken• Obstipatie• Mondproblemen• Slaapproblemen• Vermoeidheid• ……………………………..
65
PIJN
66
Pijn
• Welke medicatie gebruik je• Wat kan je van die medicatie verwachten
67
Analgetische pijnladder
68
Basisprincipes pijnmedicatie
• Medicatie op vaste tijden geven• Medicatie ook s’nachts doorgeven• Combineer altijd medicatie uit stap 1 met de
volgende stappen• Sla stap 2 over bij pijn bij kanker • Geen zn medicatie voorschrijven• Bijwerkingen preventief behandelen
Vermijdt onderschatting!!Pijn is wat de patiënt zegt dat het is 69
Effectiviteit pijnmedicatie
• Oraal: 60-90 minuten• Intramusculair: 30-60 minuten• Intraveneus: 6-10 minuten• Epiduraal: 15-60 minuten (hangt af van het
middel)
gebruik meetinstrument om effect te meten!
70
Bijwerkingen opioïden• Misselijkheid/braken• Obstipatie• Droge mond• Sufheid (cave overdosering)• Verwardheid/onrust (cave delier)• Urineretentie• Jeuk• myoclonieën
71
ANGST
72
Angst
• Waarvoor?• Waar wordt dit door veroorzaakt
Angst veroorzaakt lichamelijke klachten
73
Anamnese
• Hoe vaak angstig• Waardoor• Ligt patiënt wakker
74
Beleid
• Ga na of de patiënt over de juiste informatie beschikt
• Indien angst binnen normale grenzen vallen, stel patiënt gerust
• Vraag psychologen / psychiater in consult of geestelijk verzorger
• Zoek met de patiënt naar afleiding• Eventueel medicatie
75
GEWICHTSVERLIES
76
Gewichtsverlies
• Gebrek aan eetlust
77
Oorzaken
• Verminderde eetlust• Algemene klachten• Klachten van het spijsverteringskanaal• Verminderde zelfzorg en hulpbehoevendheid• Verhoogd verlies van voedingsstoffen• Verhoogd gebruik van voedingsstoffen
78
Gevolgen voor de zorgvrager
• Lichamelijk• Psychosociaal
79
Onderzoek
• Hoeveel afgevallen• Mondinspectie• Eventueel nog onderzoeken naar maag-
darmkanaal met scan, echo of scopie
80
Behandeling
• Oorzaak• Kwaliteit van leven• Medicamenteus • Begeleiding
81
OBSTIPATIE
82
Obstipatie
• Pijn in de buik• Opgezette buik• Anorexie, misselijkheid en braken• Flatulentie• Lokale complicaties • Onrust en verwardheid
83
Oorzaken• Verminderde inname van vocht, voedsel en
vezels• Afsluiting darm• Verlamming van de darm• Bijwerking medicatie• Minder beweging• Sufheid, verwardheid• Verstoorde mineraal balans• Gebrek aan privacy• Moeite met gebruik van po stoel 84
Onderzoek
• Lichamelijk onderzoek• Echo
85
Behandeling
• Operatie• Chemotherapie• Medicatie of infuus• Aanpassen medicatie wat obstipatie veroorzaakt
86
Preventie
• Toiletgang• Voeding en vocht• Lichaamsbeweging• Voorlichting• Preventief laxeer middelen
87
DYSPNOE
88
Oorzaken
• Moeite met ademhalen• Zwakte van de ademhalingsspieren• Grotere zuurstof behoefte• De ziekte zelf• Complicatie van de ziekte• Andere problemen
89
Onderzoek
• Lichamelijk onderzoek• Aanvullend onderzoek
90
Behandeling
• Chemo of radiotherapie• Stent plaatsing• Behandeling van COPD of ritme stoornissen• Medicamenteus• Verwijderen van vocht• Bloedtransfusie
91
Leefregels
• Half rechtop zitten• Ademhalingstechnieken• Evenwicht tussen rust en inspanning• Niet roken
92
Omgeving
• Frisse lucht• Rookvrije omgeving• Voldoende vochtige lucht
93
• Zuurstof• Uitzuigen• Morfine• Luchtwegverwijders• Slijmoplossers• Voorlichting en instructies
94
EVALUEER!
95
Maar vooral ACCEPTEER!
96