Vetëvlerësimi i Financave Bashkiake (VFB)

Vetëvlerësimi i Financave Bashkiake (VFB) Aplikimi në Ballkan

BASHKIA VAU DEJES

Programi për Partneritetin Urban i Bankës Botërore Austri

Instituti i Bankës Botërore

Në bashkëpunim me Rrjetin e Shoqatave Vendore për Europën Juglindore (NALAS)

GUSHT 2016

1

Ky publikim u mundësua në kuadër të Projektit të zbatuar nga Shoqata e Bashkive të Shqipërisë, në bashkëpunim me NALAS dhe me mbështetjen financiare të Programit për Partneritetin Urban i

Bankës Botërore Austri, Instituti i Bankës Botërore

Shoqata e Bashkive të Shqipërisë Rr.'Skerdilajd Llagami', Nd.3, H.1, Ap.8. Tirana-Albania; Tel/fax.+35542468942; E-mail: [email protected]

2

mailto:[email protected]

Hyrje

Ç’është një Vetëvlerësim i Financave Bashkiake dhe përse është i rëndësishëm ai për Qeveritë Vendore?

Banka Botërore ka zhvilluar ndër vite një sistem për Vlerësimin e Qeverive Vendore. Vetëvlerësimi i Financave Bashkiake (i quajtur edhe Auditim Financiar) është pjesë e tij. Ai ka rezultuar një instrument i fuqishëm për përmirësimin e qeverisjes dhe përgjegjshmërisë vendore dhe si dhe në modernizimin e praktikave të menaxhimit. OBJEKTIVI: Vlerësimi i shëndetit financiar të një qyteti dhe identifikimi i veprimeve

specifike për përmirësimin e: (i) të ardhurave nga burimet lokale, (ii) shpenzimeve publike, (iii) menaxhimit dhe mirëmbajtjes sëaseteve (të mirave) publike, (iv) planifikimit të investimeve dhe aksesit në financimet e jashtme (huatë dhe financimet nga donatorët).

Ai (1) analizon buxhetet bashkiake (të ardhurat dhe shpenzimet), praktikat e menaxhimit financiar, kapacitetin për kursime, përpjekjet për investime dhe projeksionet financiare për 5-vjeçarin; (2) ofron modele referimi përmes një sërë treguesve të thjeshtë dhe të krahasueshëm, të shprehur si raporte mes elementëve të ndryshëm (në %) dhe (3) mund të përdoret për të përcaktuar veprimet kryesore që duhen përfshirë në Planin e Përmirësimit të Financave Bashkiake duke paraqitur qartë veprimet konkrete që mund të përfshihen, mënyrën me të cilënmund të zbatohen këto veprime dhe nga kush, cilat janë afatet e zbatimit dhe sa do të kushtojë ky zbatim (nëse është e aplikueshme).

Përgjithësisht, Vetëvlerësimi i Financave Bashkiake kryhet paralelisht me një Vetëvlerësim/Auditim Urban, i cili ofron një tablo të situatës aktuale të qytetit për sa i përket niveleve dhe cilësisë së shërbimeve dhe infrastrukturës.

Këto dy vetëvlerësime/auditime çojnë në një Program Bashkiak/Kontratë shumë konkrete që përfshin si Planin për Përmirësimin e Financave Bashkiake ashtu edhe një Plan të Investimeve Prioritare. Shumë vende në zhvillim i kanë kryer auditimet urbane dhe financiare së bashku dhe, në disa raste, qytetet kanë nënshkruar një kontratë me qeverinë (kontrata bashkiake) për përfitimin e granteve të performancës.

Figura 1: Kontratat Bashkiake – Procesi

3

Në rastin e Ballkanit, ushtrimi do të kufizohet te Vetëvlerësimi (Auditimi) i Financave

Bashkiake. Pjesët/blloqet përbërëse kryesore të Vetëvlerësimit Financiar Bashkiak janë

(i) Blloku 1: Grumbullimi dhe organizimi i informacionit të nevojshëm mbi Financat e Qytetit dhe çështjet e menaxhimit urban (Profili i Qytetit) – Hapat 1 dhe 2,

(ii) Blloku 2: Kryerja e një analize historike dhe tabelat përmbledhëse (Të Ardhurat, Shpenzimet, Situata financiare) – Hapat 3, 4 dhe 5,

(iii) Blloku 3: Kryerja e projektimeve financiare - Hapi 6, (iv) Blloku 4: Vlerësimi i mjeteve të menaxhimit financiar dhe përpunimi e

përgatitja e një Plani Veprimi për Përmirësimin e Financave Bashkiake – Hapat 7 dhe 8.

Secili nga hapat është shpjeguar në mënyrë të detajuar më poshtë. Si pjesë përbërëse e këtij materiali është në dispozicion edhe dokumenti në Excel. Modelet e tabelave dhe grafikëve mund të përshtaten sipas kontekstit lokal specifik. Vlerësimi do të fokusohet në informacionin dhe të dhënat që kontribuojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë në krijimin e profilit të situatës financiare të Bashkisë.

4

Hapi 1: Profili i qytetit

Bashkia e re Vau i Dejës ndodhet në Qarkun e Shkodrës dhe shtrihet në pjesën veriore të vendit. Qendra më e madhe e afërt urbane është qyteti i Shkodrës, vetëm 20 km larg; ndërsa largësia nga Tirana, kryeqyteti i vendit, është 92 km. Bashkia kufizohet në veri dhe në perëndim me bashkinë e Shkodrës, në lindje me bashkinë Fushë Arrëz ndërsa në jug me bashkitë Pukë dhe Lezhë. Qendra e bashkisë është qyteti i Vaut të Dejës. Bashkia Vau i Dejës përbëhet nga gjashtë njësi administrative të rrethit Shkodër, të cilat janë: Bushat, Hajmel, Vig Mnelë, Vau i Dejës, Temal dhe Shllak. Bashkia ka nën administrim 47 fshatra dhe një qytet. Njësia administrative Bushat ka numrin më të lartë të fshatrave (14 fshatra), e cila vijohet nga Temali (10 fshatra). Njësitë administrative Vig Mnelë dhe Hajmel kanë një numër shumë të vogël të fshatrave, respektivisht tre dhe pesë.

Bashkia shtrihet në një sipërfaqe prej 468 km². Densiteti i popullsisë llogaritet të jetë 35.1 banorë për km². Njësia administrative e Temalit ka sipërfaqen më të madhe të territorit ndërsa Hajmeli shtrihet në vetëm 31 km², duke përfaqësuar njësinë administrative me sipërfaqe më të vogël të bashkisë.

Bashkia Vau i Dejës paraqet shtrirje jouniforme të shërbimeve publike si edukimi, shëndetësia dhe aktivitete të jetës sociale, kulturore dhe sportive. Bazuar në dinamikat e lëvizjes së popullsisë për të siguruar këto shërbime bazë, qyteti i Vaut të Dejës përbën qendrën e jetës komunitare për gjithë njësitë administrative të bashkisë. Shtrirja jouniforme e shërbimeve bazë, nga njëra anë ka krijuar komunitete lokale të marxhinalizuara (veçanërisht në njësitë Vig Mnelë, Temal e Shllak) dhe nga ana tjetër, rritjen e presionit në Vaun e Dejës për të ofruar shërbime që tejkalon popullsinë e qytetit.

Të dhëna dhe burimet e tyre Bashkia Qendra e

Bashkisë Njësitë administrative Qytetet dhe fshatrat në përbërje të

tyre Numri i

qyteteve/fshatrave

Vau i Dejës

Vau i Dejes

Vau i Dejës Vau Dejës, Mjedë, Spatharë, Shelqet, Kaç, Naraç, Dush, Karmë, Gomsiqe

9

Bushat Bushat, Shkjezë, Plezhë, Kosmaç, Stajkë, Ashtë, Rranxa, Fshat i Ri, Mali i Jushit, Plepan-Konaj, Melgush, Barbullush, Kukël, Hoten

14

Vig-Mnelë Mnelë e Madhe, Mnelë e Vogël, Vig 3

Hajmel Hajmel, Dheu i Lehtë, Pistull, Paçram, Nënshat

5

Temal Koman, Qerret, Arrë, Vilë, Telum, Kllogjen, Malagji-Kajvall, Toplanë, Sermë, Gushtë

10

Shllak Vukjakaj-Gegaj, Palaj-Gushaj, Benë, Kroni i Madh, Barcollë, Vukaj, Uk-Bibaj

7

Total 48

Burimi: Drejtoria e Planifikimit të Territorit, Bashkia Vau i Dejës

5

Bashkia Vau i Dejës me 5 njësitë administrative

1. Organizimi Institucional / Harta e Qytetit / Demografia / Ekonomia

Demografia Popullsia e bashkisë arrin në 30,438 banorë (Census 2011). Ndërkohë që sipas Regjistrit Civil, popullsia raportohet të jetë 49,399 banorë (Rregjistri Civil 2015). Njësitë administrative të Bushatit dhe Vau të Dejës kanë numrin më të lartë të popullsisë rezidente për njësi. Vetëm në Bushat jeton 46% e popullsisë së bashkisë, ndërsa popullsia që jeton në Bushat dhe Vau i Dejës përbën 73% të popullsisë totale të bashkisë. Katër njësitë e tjera administrative kanë numër shumë të vogël të popullisë; popullsia totale e tyre përbën vetëm 27% të popullsisë së bashkisë. Numri i familjeve që kanë kryefamiljare gra është 11.3% të familjeve. Tregues ky që është nën mesataren e vendit. Njësitë administrative Bushat dhe Vau i Dejës kanë popullsi më të lartë për fshat që varion respektivisht nga 1011 në 902 banorë për fshat. Raportin më të ulët të këtij treguesi e kanë njësitë administrative Temal (156 banorë/fshat) dhe Shllak (96 banorë/fshat).

6

Popullsia e bashkisë dominohet më shumë nga grupmosha 15-64 vjeç, e cila përbën 65.8% të popullsisë totale dhe përfaqëson krahun e punës në komunitetit. Grupmosha 0-14 vjeç përbën 21.6 % të popullsisë, ndërsa mosha e tretë (65 vjeç) përfaqëson 12.6% të popullsisë të bashkisë Vau i Dejës. Treguesi për grupmoshën 0-14 vjeç është mbi mesataren e këtij treguesi për vendin tonë. Këto të dhëna tregojnë se Bashkia Vau i Dejës karakterizohet nga popullsi me moshë të re. Dinamika e popullsisë Të kuptuarit e dinamikës së popullsisë mbetet tregues i rëndësishëm për zhvillimet në të tre nivelet, lokal, rajonal dhe kombëtar. Treguesit e lindshmërisë dhe vdekshmërisë përbëjnë faktorët bazë për të vlerësuar trendin e popullsisë. Për vendin tonë, migrimi i brendshëm dhe emigrimi, përbëjnë faktorë shumë të rëndësishëm për t’u marrë në konsideratë për të kuptuar ndryshimet demografike ndër vite, që në fund të fundit përkthehen në transformime të forta hapësinore. Bazuar në të dhënat e Regjistrit Civil për periudhën 15 vjeçare (2000-2015) popullsia lokale është rritur me 7%. Rritja më e madhe ka ndodhur përgjatë viteve 2005-2010. Katër njësitë administrative (Bushat, Vau i Dejës, Hajmel dhe Shllak) karakterizohen nga trend pozitiv në rritjen e popullsisë, ndërsa njësitë Vig Mnel dhe Temal nga trend negativ. Popullsia e Vig Mnel në këtë periudhë është reduktuar me 778 banorë. Njësia administrative Bushat ka një rritje prej 2,410 banorë, ndërsa Hajmeli prej 710. Këto tendenca lidhen më fenomenin e migrimit të brendshëm nga zonat rurale të largëta drejt zonave urbane.

Zhvillimi Ekonomik

Profili ekonomik Ekonomia e bashkisë është bujqësore mikse, malore dhe me drejtim energjitik. Ndryshe, mund të thuhet se në sektorin e bujqësisë ku janë të përfshirë 65-85% e të punësuarve, ndërsa sektori energjitik punëson më shumë se 5% të forcës punëtore. Tabela më poshtë tregon profilin ekonomik të çdo njësie dhe interpretimet përkatëse.

Njësitë administrative

Profili ekonomik Detaje

Bushat Njësi vendore bujqësore mikse fushore

Bujqësia midis 65-84%;

Vig Mnelë njësi vendore bujqësore malore Bujqësia >84% Temal njësi vendore bujqësore malore Bujqësia >84% Shllak njësi vendore bujqësore malore Bujqësia >84%

Hajmel Njësi vendore bujqësore mikse fushore

Bujqësia midis 65-84

Vau i Dejës Njësi vendore jo-urbane me drejtim minerar ose energjetik

Minierat ose energjia > 5%

Tre njësitë administrative të bashkisë janë njësi vendore bujqësore malore. Pra, 84% e të punësuarve merren me bujqësi dhe më shumë se 45% e sipërfaqes së territorit ka pjerrësi më të madhe se 13,5 gradë.

7

Vetëm dy njësi vendore janë bujqësore mikse fushore, pra bujqësia përfshin 65-84% të të punësuarave dhe më pak se 45% e sipërfaqes së territorit ka pjerrësi më të madhe se 13,5 gradë. Vetëm një njësi vendore me drejtim minerar/energjitik. Pra, të punësuarit në sektorin minerar/energjitik janë më shumë se 5%. Bashkia e Vau i Dejës ka një sërë avantazhesh që krijojnë kushtet ideale për një zhvillim ekonomik dhe mirëqenie të popullatës lokale. Bushati dhe qyteti Vau i Dejës përfaqësojnë qendrat zhvillimore të bashkisë dhe më gjerë për shkak të potencialeve të tyre për zhvillim. E ndodhur në rrugët kryesore që lidhin vendin tonë me vendet fqinje dhe që shërbejnë si rrugë kalimi mes vendeve fqinje (Itali, Mal i Zi, Kosovë), si dhe e shtrirë gjeografikisht mes dy qendrave më të zhvilluara të veriut të vendit (Shkodrës dhe Lezhës) i japin bashkisë Vau i Dejës avantazh konkurrues në krahasim me qendra të tjera më të vogla të veriut. Përveç këtij avantazhi gjeografik të bashkisë, zhvillimi ekonomik është lehtësuar dhe mbështetet edhe nga infrastruktura e përmirësuar rrugore, ku përmendim autostradën kombëtare Tiranë-Shkodër, që kalon përmes kësaj zone si dhe përkatësisht tre rrugë rajonale që lidhin qytetin e Shkodrës me qytetin e Lezhës, të cilat janë të një niveli të mirë. Linja hekurudhore kombëtare Tiranë-Shkodër që kalon në territorin e bashkisë, ndonëse në gjendje të amortizua, mbetet një potencial i rëndësishëm për zhvillimin ekonomik, sidomos në aspektin e transportit hekurudhor të mallrave. Kjo linjë është edhe e vetmja linjë hekurudhore që lidh Shqipërinë me vendet e tjera. Bazuar në akumulimet e sipërmarrjeve ekonomike dhe në tendencat e sotme të zhvillimit, Bushati dhe Vau i Dejës përcaktohen si dy qendrat e zhvillimit ekonomik bashkisë. Ndërkohë që zhvillimi ekonomik i njësive të tjera më të vogla administrative si Vig Mnelë, Hajmel, Temal dhe Shllak paraqitet i ndërlidhur dhe i ndërvarur me zhvillimin e dy qendrave Bushat dhe Vau i Dejës. Vig Mnelë, Hajmel, Temal dhe Shllak duhet të forcojnë kapacitetet e tyre prodhuese në bujqësi dhe blegtori, të cilat do të jenë furnizuesit e industrisë agropërpunuese që parashikohet të marrë hov zhvillimi në Bushat dhe Vaun e Dejës. Konteksti ekonomik i Bashkisë përfaqësohet nga një ekonomi mikse, me prerje në disa sektorë si bujqësia, blegtoria, shërbimet, dhe industria energjitike. Megjithatë, ekonomia lokale dominohet nga bujqësia dhe është një ekonomi tipike rurale. Bujqësia përbën drejtimin kryesor ekonomik të popullatës (me një peshë specifike të vreshtarisë dhe frutikulturës) si dhe blegtoria. Industria energjitike dhe potencialet ekzistuese të erës dhe të ujit ofrojnë mundësi reale të rritjes ekonomike lokale dhe rajonale. Këto dy sektorë paraqesin edhe burimet më të qëndrueshme për zhvillimin ekonomik lokal dhe në planin rajonal marrin një domethënie të veçantë. Zhvillimi i bujqësisë Bujqësia është favorizuar nga disa faktorë: fusha e Zadrimës e njohur për prodhimtarinë e lartë bujqësore; sipërfaqe e konsiderueshme e tokës bujqësore ndodhet nën ujë; pasuritë e shumta ujore; potenciale të konsiderueshme njerëzore, ku përmendim një numër të lartë agronomësh si dhe shkolla profesionale bujqësore që edukojnë të rinjtë dhe thellojnë më tej asistencën ndaj fermerëve.

8

Struktura e tokës bujqësore përfaqësohet nga 81% fushë, 13% malore dhe 6% kondrinore. Bushati shrrihet në territor fushor, Vau i Dejës kryesisht fushor, Hajmeli fushor-kodrinor, Temali dhe Shllaku janë territore plotësisht malore, Vig Mnel është fushore-kodrinore (kodrinore në më shumë se gjysma e territorit). Vetë struktura e tokës ka kushtëzuar edhe zhvillimin e bujqësisë, ku nga prodhimtaria e lartë bujqësore identifikohen qartë Bushati dhe Vau i Dejës. Tabela më poshtë tregon të dhënat për kategorinë e tokës bujqësore, pyje dhe kullota për bashkinë.

TOKË BUJQËSORE (HA) Pyje (ha)

Livadhe kullota

(ha)

Te tjera

ARA (HA) Pemishte(ha) Ullishte(ha) Vreshta(ha)

12458 558 554 366 36062 2651 4386

Bushati përfaqëson njësinë që ka sipërfaqen më të madhe të tokës arrë ndaj ajo është e njohur për prodhimtarinë e lartë bujqësore, 45% e tokës e arrë të bashkisë gjendet në Bushat. Ullishtet dhe vreshtat janë tendencë e kohëve të fundit dhe sipërfaqja më e madhe e tyre gjendet në Hajmel. Bashkia ka sipërfaqe të jashtëzakonshme me pyje dhe kullota; 36,062 ha pyje, të lokalizuara kryesisht në Shllak (28% e sipërfaqes pyjore) dhe Vau i Dejës (24% e sipërfaqes pyjore). Vig Mnelë ka sipërfaqen më të madhe të kullotave (315) që favorizon zhvillimin e blegtorisë dhe 24% e tyre gjendet në Bushat. Këtyre dy drejtimeve kryesore të ekonomisë, ju shtohen disa sektorë me potencial zhvillimi për rritje të shpejtë ekonomike por që aktualisht mbeten të pazhvilluara. Këtu përmendim industrinë agropërpunuese dhe agroturizmin. Njësitë administrative të Temalit dhe Shllakut, duke u gjendur në anën tjetër të liqenit të Vaut të Dejës, ndodhen të veçuara me pjesën tjetër të bashkisë. Për më tepër që lidhja historike me bashkinë e re nuk ka qenë e fortë. Për sa i përket zhvillimit ekonomik, këto njësi nuk janë po kaq të avantazhuara sa njësitë e tjera të bashkisë për të nxitur një zhvillim ekonomik lokal. Infrastruktuara tepër e dobët rrugore që lidh këto njësi me zonën më të afërt urbane dhe mungesa e tokave bujqësore ka ndikuar negativisht në zhvillimin lokal. Aksesi i ulët në shërbimet bazë në këto komunitete, dhe aksesi i vështirë në tregjet lokale e bën popullatën e Temalit dhe Shllakut me mundësira shumë të kufizura për të diversifikuar ekonominë lokale. Bujqësia dhe agroturizmi mbeten mundësitë e vetme për aktivitet ekonomik. Prodhim i energjisë Në bashki ka zhvillim edhe sektori i prodhimit të energjisë për shkak të potencialeve të jashtëzakonshme ujore që ka territori. Për këtë arsye, Vau i Dejës bën pjesë në fashën kombëtare energjitike të vendit tonë - tre liqenet (Vau Dejës, Fierzë, Koman). Hidrocentrali i Vaut të Dejës si dhe HEC-et Ashta 1 dhe Ashta 2, të ndërtuara me koncesion privat gjatë viteve të fundit, përbëjnë edhe veprat e prodhimit të energjisë elektrike.

9

Blegtoria Struktura e pasur e tokës (tokë arrë, pyje, kullova e livadhe etj) në njësitë administrative të Bashkisë, kushtëzon edhe zhvillimin e blegtorisë. Mbarështimi i bagëtive përbën aktivitet kryesor ekonomik për popullatën lokale, sepse nga shitja e produkteve blegtorale si mishi, qumështi, vezët dhe produktet e tjera sigurojnë të ardhura. Shitja e mishit dhe kërkesa në rritje përherë në treg e djathit (djathi i Zadrimës tashmë është i njohur në tregjet lokale dhe kombëtare) rrisin interesin e fermerëve për të mbarështuar bagëti. Zona është e njohur për mbarështimin e shpendëve, sidomos e gjelit të detit. 41% e numrit të shpendëve mbarështohen në Bushat. Edhe Vau i Dejës dhe Hajmel mbarështojnë numër të konsiderueshëm shpendësh. Te tre këto njësi administrative mbarështojnë pothuajse 70% të numrit total të shpendëve për Vaun e Dejës Të dhënat e tabelës më sipër tregojnë numrin total të krerëve në Bashkinë e Vaut të Dejës. Cdo njësi administrative sipas specifikave të terrenit, zë një peshë specifike në numrin total të krerëve. Bushati dhe Vau i Dejës përfaqësojnë territoret që kanë edhe numrin më të madh të krerëve për disa nga kategoritë. Mbarështimi i dhive është karakteristikë e fshatrave të lokalizuar në zonë kodrinore- malore. Më shumë se gjysma e tyre (52% e numrit total të krerëve për bashki) mbarështohen në Temal dhe Vau i Dejës. Pavarësisht potencialit të madh në zhvillimin e bujqësisë dhe blegtorisë që ka bashkia, ekzistojnë vështirësi që pengojnë zhvillimin e mëtejshëm. Problem ende mbeten niveli i ulët i mekanizimit të bujqësisë, çmimet e larta të shërbimeve mekanike, numri i madh i parcelave, sipërfaqja e ulët e tyre, rregjimi i çrregullt i ujit që e ekspozon një pjesë të territorit ndaj pëmbytjeve. Forcimi i markës lokale të produkteve lokale mbetet një fushë për përpjekje në vazhdim.

Turizmi Edhe pse turizmi është sektor që paraqet një gamë të gjerë problematikash, përfaqëson drejtim ekonomik të rëndësishëm aktualisht dhe me shumë potencial në të ardhmen. Bashkia e Vaut të Dejës ka potenciale të jashtëzakoshme për të nxitur zhvillimin e turizmit si një mundësi për rritjen ekonomike të popullatës lokale. Aktualisht, nuk mund të themi se ku sektor paraqet një drejtim të mirëfilltë ekonomik, por ka gjasa që e ardhmja të jetë premtuese përsa i përket përfshirjes së popullatës lokale në këtë sektor. Potencialet për zhvillimin e turizmit lidhen më burimet e mëdha të zonës të cilat janë të shumëllojshme (historike, kulturore, natyrore, etj). Forma të ndryshme të turizmit mund të aplikohen në Vaun e Dejës si turizmi historik, malor, agroturizmi, ujor etj. Territori i Bashkisë është i pasur me monumente historike të cilat mbartin vlera historike dhe arkeologjike. Ndër to përmëndim: Kalaja e Danjës, Kalaja e Shurdhahut, Kalaja e Qytezës, Kalaja e Dalmacisë. Gjithashtu,ndodhen një sërë kishash të vjetra dhe objektesh fetare me shumë interes për t’u vizituar si: Katedralja e Shën Gjergj Sapës, e Nënë Terezës, kisha e Shën Markut, e Shën Marisë, e Shën Kollit, e Shën Rrokut, apo xhamia e Bushatit, Kosmacit, Melgushës etj. Zona është e njohur për figurat e shumta historike që kanë lënë gjurmë të

Të imta Gjedhë Shpendë

Dele Dhi

14.478 15.224 16.748 202.400

10

paharrueshme në kujtesën historike të shqiptarëve të tillë si Lek Zaharia, Frang Bardhi, At Shtjefën Gjecovi, Dom Ndre Mjeda e shumë të tjerë. Peisazhet panoramike të tilla si kodrat dhe malet me një bukuri natyrore të veçantë, shëtitjet me varka në liqen apo plazhet buzë liqenit, fshatrat e vendosura në kodrat e bukura dhe të buta të zonës, ushqimet lokale bio dhe gatimet tradicionale e kthejnë Vaun e Dejës në një territor të përshtatshëm për agroturizëm. Bashkia paraqet një zonë të pasur etnografike. Etnografia e Zadrimës, Mirditës, Malësisë së Madhe dhe pjesa e qytetit janë pjesë e mozaikut të pasur të trashëgimisë kulturore, historike dhe shpirtërore të bashkisë. Prodhimet artizanale përfaqësojnë një drejtim tjetër angazhimi ekonomik në zonë që përbërjnë një vlerë të shtuar për turizmin. Në këto aktivitete janë përfshirë gratë dhe vajzat. Punimet në tezgjah, ato të dorës dhe të qeramikës kanë rizgjuar traditën e vjetër të prodhimeve artizanale.

2. Financat dhe menaxhimi vendor

Objektivi: Sigurimi i informacionit dhe të dhënave paraprake mbi përbërjen vëllimore të financave lokale, shërbimet publike, menaxhimi, stafi bashkiak etj. Të dhënat janë mbledhur për qytetin e Vau të Dejës (bashkia e mëparshme), mqs analiza bëhet për vitet 2012 - 2015.

Qytet me një nivel

Qytet me nënbashki

Qytet me nivel më të lartë ndërkomunor

I Organizimi territorial

Numri / Emri i ndarjeve administrative/zonave Metropolitane 6

Nënbashkitë apo zonat metropolitane të financuara në nivel qyteti 0 Jo Jo

Niveli i qytetit i financuar nga niveli i nënbashkisë dhe/ose niveli metropolitan 0 Jo Jo

Sipërfaqja e bashkisë dhe/apo aglomeratit në kilometra katror 468 Jo Jo

2012 2013 2014 2015

II Demografia

Popullsia e vendit (Shqipërisë) 2,902,190 2,898,782 2,895,847 2,893,005

Popullsia totale e rezidentëve (banorë që janë rezident në qytet 9,190 9,240 9,120 8,900

Rritja vjetore 50 -120 -220

Renditja e qytetit në rang vendi (në terma të popullsisë) 33 32 34 33

2012 2013 2014 2015 Financat dhe menaxhimi vendor Të Ardhurat Totale 18,296,000 20,126,990 15,989,269 18,856,900 Të Ardhurat për frymë Investimi Kapital Vjetor për Qytetin 0 12,470,846 6,236,744 0 Borxhi i pashlyer 0 0 0 0

11

Menaxhimi i shërbimeve publike

Emërtimi

Shtojca në buxhetin e Bashkisë (Po/Jo)

Tarifa (aktuale)

Furnizimi me ujë 80 lek/m3

Ujërat e zeza 0 Elektriciteti 14 lek/kë

Ngrohja e qytetit 0 Të tjera

Politikat e taksave

Përqindja Rritja e fundit

E përcaktuar në nivel vendor

Taksa mbi trualli individ 0.14 lek/m2/vit Taksa mbi trualli biznese 12 lek/m2/vit

Niveli tregues i taksës mbi token bujqesore 2.500 lek/ha

taksës mbi ndërtesat mesatare 60 lek/m2

Stafi Bashkiak (stafi i brendshëm) Numri % Totali 46 100%

Administrata e përgjithshme 25 54% Arsimi 2 4%

Shërbimet sociale 3 7% Njësitë e shërbimeve teknike 6 13%

Mjedisi (përfshirë mbetjet e ngurta) 1 2% Totali i punonjësve me kontratë 21 46%

Burimi: Drejtoria e Financës dhe Buxhetit, Bashkia Vau Dejës

Në bashkinë Vau i Dejës 54% e stafit merret me menaxhimin e Sektorëve Financiar, Juridik, Kulturor, Arsimor, Shërbimeve, Kontrollin e Territorit, Bujqësi dhe Blegtori.

3. Çështjet dhe sfidat urbane Plani i Investimit Kapital

Nr. Emërtimi Vlera në ALL Burimi i Financimit

1 Asfaltim rrugicash në qytetin Vau iDejës (viti 2013) 1,451,382 Buxheti i bashkisë

2 Ndërtim trotuari me ndricim dhe gjelbërim në Lagjen park qyteti Vau i Dejës (viti 2013)

9,208,713 Bashkëfinancim me DLDP

3 Meremetim objektesh shkollore (viti 2013) 1,810,752 Buxheti i bashkisë

4 Rikonstruksion Shkolles 9-vjecare “Aleksander Paloci” Shelqet (viti 2014)

3,642,686

Min e Arsimit përmes FZHR

5 Meremetim objektesh shkollore (viti 2014) 1,797,282 Buxheti i bashkisë

6 Hapje rrugë lidhëse në fshatin Spathar (viti 2014) 796,776 Buxheti i bashkisë


12

Ashtu siç mund të shikohet qartë në tabelën e mësipërme, prioritet i jepet infrastrukturës rrugore, e cila për zona rurale përbën një çështje jetësore për zhvillim turistik e si rrjedhojë Bashkia Vau i Dejës i ka të listuara ato në pasqyrën e investimeve kapitale më të rëndësishme të viteve të fundit. Gjithashtu, prioritet i jepet mirëmbajtjes së objekteve shkollore të cilat janë të pranishme në buxhetin e çdo viti. Si përfundim, vazhdojnë të jenë prioritet edhe në vitet në vazhdim infrastruktura rrugore dhe mirëmbajtja e rikonstruksioni i objekteve shkollore për të cilat burimi i financimit është nga buxheti i Bashkisë, bashkëfinancim me donatorë e grant i kushtëzuar.

Hapi 2: Banka e të dhënave bazë kontabël dhe financiare

Objektivi dhe përmbajtja: Ky është hapi i parë përpara se të fillohet me analizat historike dhe projeksionet dhe të llogaritet treguesi i performancës dhe mangësitë.

Hapi 2: Banka e të dhënave bazë për vetëvlerësimin financiar

A aktuale P e projektuar

1. BUXHETI I PËRGJITHSHËM (tabelë e thjeshtuar)

TË ARDHURAT TOTALE NË ALL

Në milionë valuta vendase 2012 2013 2014 2015

A A A P

TË ARDHURAT TOTALE 176 198 199 233

I

TË ARDHURAT SHTETËRORE (NDËRQEVERITARE) 158 178 183 211

1 Taksat e ndara 8 7 4 4 -TVSH & taksat e shitjeve

- taksat nga të ardhurave personale 3 2 2 2

- Taksat nga të Ardhurave të Korporatës (taksa mbi fitimet e kompanisë)

- Taksat mbi transferimin e të drejtave të pronësisë

- taksat e automjeteve 1 5 2 2 - të tjera 5 - - - 2 Transferta të pakushtëzuara 78 88 90 104

- transfertë operacionale (per shpenzime operative) 78 88 87 104

13

- grant investimi (per investime kapitale) - - 4 -

Rehabilitimi i rrugëve - - - - Arsimi - - 4 - …

3

Transfertat e kushtëzuara (nga vijne) 72 82 89 103

- për rrogat 16 19 20 23

- për politikat sociale (familjet e varfra) 41 46 49 58

- shpenzime operativeper funksione 15 17 19 22

II TË ARDHURAT VENDORE 18 20 16 22

1 Taksat dhe tarifat vendore 18 19 15 19

- Taksa e pronësisë (pavarësisht nëse grumbullohet në nivel qendror) - - - -

- Taksat e bizneseve - - - - 2 Tarifat vendore 0 0 0 1 - Licencat 0 0 0 1 - Lejet 0 - 0 - - Tarifa e zhvillimit vendor - - - -

- Autorizimet dhe lëshimet e lejeve - - - -

- Të tjera (gjobat …) - - - - 3 Të ardhurat nga asetet vendore 0 1 1 2 - Qeratë 0 1 1 2 - Shitjet - - - - - Kreditimet - - - -

- Tatimet mbi shfrytëzimin e burimeve natyrore (pyjeve, mineraleve, ujit etj.) - - - -

- të tjera - - - - … - - - -

4 Dividendët, fondet ose asetet e KSHP-ve - - - -

Shërbimi Publik 1 - - - - Shërbimi Publik 2 - - - - Shërbimi Publik 3 - - - - 5 Donacione - - - - 6 Huatë - - - - 7 Bondet/Obligacionet e Bashkisë - - - -


Më sipër është paraqitur në mënyrë të detajuar planifikimi dhe realizimi i të ardhurave vendore të Bashkisë Vau i Dejës për periudhën 2012-2015. Siç përshkruhet qartë dhe më sipër, nuk ka një qëndrueshmëri të madhe në vlerën totale të të ardhurave vjetore të mbledhura. Kjo paqendrueshmëri ëdhtë e lidhur ngushtë me ndryshimin e legjislacionit në fuqi që rregullon marëdhëniet e Njësive të Qeverisjes vendore me bizneset e qytetarët, të

14

rregulluara nga Njësitë e Qeverisjes Qëndrore. Gjithashtu, nuk mund të lihet pa përmendur dhe performanca e punës e inspektorëve të terrenit të drejtorisë përkatëse te cilët janë përgjegjës për mbledhjen e të ardhurave. Për zgjidhjen e problemeve të sipërpërmendura sugjerojmë së pari implementimin e një sistemi elektronik të raportimit të pagesave dhe debitorëve për Bashkinë si psh. TAIS. Gjithashtu, meqënëse ndër vite, donatorët e huaj kanë luajtur një rol shumë domethënës në financimin e projekteve kapitale të rëndësishme, sugjerojmë ruajtjen e marëdhënieve dhe rritjen e bashkëpunimit me to duke reflektuar seriozitet dhe përgjegjshmëri të lartë për çdo projekt të përfunduar dhe ngritjen e një strukture organizative të posaçme që merret me marëdhëniet me donatorë.

Në milionë valuta vendase 2012 2013 2014 2015 A A A P SHPENZIMET TOTALE 91 126 114 135

SHPENZIMET SIPAS FUNKSIONEVE TË DELEGUARA 66 73 83 95 1 Arsimi parashkollor 2 3 3 4 Rrogat 1 1 1 1 Shpenzimet operative 1 1 1 1 Mirëmbajtja - 1 1 2 (Ndërtimi) Investimi kapital

-

2 Arsimi parauniveristar 1 1 6 2 Rrogat - - - - Shpenzimet operative 1 1 1 2 Mirëmbajtja - - - - Investimi kapital

5

3 Shëndetësia - - - - 4 Ndihma sociale dhe lehtësimi i varfërisë 41 46 49 58 5 Rendi publik dhe mbrojtja e qytetit - - -

Rrogat - - - - Shpenzimet operative

Mirëmbajtja Investimi kapital 6 Mbrojtja e mjedisit 3 2 3 3

Ujërat e zeza 2 1 1 2 Mbetjet e ngurta 1 1 2 1 7 Të tjera 19 21 22 29 SHPENZIMET E VETË BASHKISË 25 53 31 40 1 Infrastruktura dhe shërbimet publike 20 36 28 32 - shpenzimet korrente 20 24 28 32 Shpenzimet e drejtpërdrejta 20 24 28 32 Nënkontraktimet - - - - - shpenzimet kapitale

12

Shpenzimet e drejtpërdrejta - 12 Nënkontraktimet - - - -

2 Shpenzimet për veprimtari sociale, kulturore, çlodhëse 1 2 2 2

3 Zhvillimi ekonomik vendor 2 2 - 3 4 Strehimi social - - - - 5 Zhvillimi urban 1 1 1 1 6 Siguria qytetare 1 - - 2 7 Transfertat në organet e qeverive vendore

15

8 Mbështetje për KSHP-të (subvencione, grante ose pagesa në natyrë) - - - -

Shërbimi Publik 1 Shërbimi Publik 2 Shërbimi Publik 3 9 Shlyerja e huave - - - -

# Përqindjet e interest - - - - # Garancitë e kërkuara (të paguara nga bashkia) - - - -


Bazuar në tabelën e mësipërme, vërejmë një realizim të buxhetit të vitit që varion 80%-95% nga planifikimi. Ky rezultat lejon që me të drejtë të bëhet një vlerësim shumë pozitiv i Bashkisë në dy drejtime. Së pari në aftësitë e mira planifikuese dhe së dyti në një seriozitet të lartë në zbatimin e buxhetit. Rëndësi të madhe u jepet programeve 6260 (Shërbimet publike) dhe 4530 (Infrastruktura rrugore) të cilat zënë një vend domethënës në buxhetin total të bashkisë. Ashtu siç u përmend dhe në kapitullin për investimet kapitale, edhe në këtë rast mund të përmendim rëndësinë që Bashkia i jep infrastrukturës rrugore dhe gjithashtu shtojmë përpjekjet e saj për të ofruar shërbime publike sa më të mira për qytetarët. Kjo vlen të përmendet dhe theksohet pasi janë gjykime të cilat rrisin seriozitetin e bashkisë dhe përpjekjen e saj për të bërë nje punë sa më efikase, pra për të justifikuar taksat e mbledhura ndaj qytetarëve dhe shpërndarjen e Grantit të Pakushtëzuar.

2. BILANCI I KESHIT, PAGESAT E PRAPAMBETURA

Cash Balance

Oën and unconditional grant only 2014

Cash receipts Cash payments Cumulative inflow Cumulative

outflow Net change in the

stock of cash

January 36,970,731 6,022,675 36,970,731 6,022,675 30,948,057

February 40,169,674 13,330,055 77,140,406 19,352,729 57,787,676

March 18,956,840 27,086,643 96,097,246 46,439,372 49,657,874

April 29,120,480 26,592,435 125,217,726 73,031,807 52,185,919

May 14,210,972 23,196,302 139,428,697 96,228,109 43,200,588

June 18,682,769 27,367,822 158,111,466 123,595,931 34,515,535

July 29,149,280 27,712,739 187,260,746 151,308,670 35,952,076

August 20,514,080 30,188,155 207,774,826 181,496,825 26,278,002

September 42,792,600 34,112,921 250,567,426 215,609,745 34,957,681

October 36,592,189 35,439,793 287,159,615 251,049,538 36,110,077

November 8,537,912 35,495,486 295,697,527 286,545,024 9,152,503

December 25,874,494 33,157,849 321,572,021 319,702,873 1,869,148

Të ardhurat e Bashkisë janë nga Granti i pakushtëzuar, të ardhurat e veta dhe grantet e kushtezuara apo specifike. Vihet re një tendencë rritjeje të shpenzimeve gjatë 4 mujorit të fundit, pasi investimet që realizohen gjatë vitit, fillojnë dhe likujdohen. Gjithashtu kemi edhe investime kapitale të trashëguara afatgjata, që janë likujduar.

16

Nuk paraqiten Hua dhe borxhe nga ana e bashkisë, ajo ka menaxhuar të ardhurat e veta apo grantet duke i vënë në funksion të realizimit të objektiva të saj.

3. BANKA E TË DHËNAVE PËR SITUATËN E BORXHIT

Banka apo

institucioni

Viti i nënshkrimit të huasë

(kur nis huaja)

Shuma fillestar

e

Kohëzgjatja Valuta Afati

Periudha e

faljes (grace period)

Përqindja e

interesit (fikse, e ndryshueshme)

Përqindja (%)

I BORXHI AFATMESËM DHE AFATGJATË

1 Hua të brendshme (nga Qeveria Qendrore)

2 Hua të drejtpërdrejta

- bankë tregtare - bankë shtetërore për zhvillim

3 Obligacionet/Bondet be leshuara nga Bashkia

II BORXHI AFATSHKURTËR

1 Financim nga shteti nëpërmjet thesarit

2 Financim nga bankat tregtare

Siç shikohet bashkia nuk ka hua të marrura nda shtetit apo institucioneve

4. BANKA E TË DHËNAVE PËR INVESTIMIN KAPITAL

2012 2013 2014 2015

Në milionë valuta vendase A A A P

Popullsia 9.190 9.240

9.120 8.900

Përqindja e inflacionit (vjetore) 0 0 0

INVESTIMI TOTAL - 11 5 -

% e rritjes - - - -

Investimet e deleguara (nga grantet me destinacion specifik) - - 4 -

- Arsimi 4 - Shëndeti - Strehimi - … Investimi i Bashkisë (me fondet e veta) - 11 1 -

- rehabilitimi i rrugëve 11 1 - ndriçimi i rrugëve -blerja e pajisjeve për mbetjet e ngurta - ripërtëritja e qytetit - arsimi 2 2

Investimet për KSHP-ve (asetet grantet apo aksionet ofruar KSHP-ve në kesh ose në natyrë) - Furnizimi me ujë - Ujërat e zeza

17

- Transporti - Ngrohja e qytetit - Të tjera

FINANCIMI TOTAL - grantet me destinacion specifik

- të ardhurat buxhetore të vetë bashkisë - huatë apo obligacionet bashkiake -aksionet nga KSHP-të

Qeveria qendrore ka dhënë fonde për rikonstruksionin e institucionit arsimor në vlerën 3.642.686 ALL në vitin 2014, kjo tregon edhe mbështetjen e vogël të qeverisë për pushtetin vendor. Ndërsa të gjithë investimet e tjera kapitale janë përballuar nga fondet e veta.

Potenciali i taksave dhe Performanca e Taksave: Objektivi është të mblidhet informacioni i nevojshëm që vjen nga zyra e administrimit të taksave lidhur me potencialin e taksave të qytetit; Llojet e taksave (taksa e pronësisë, taksa e biznesit etj.) duhet të përshtaten sipas dispozitave vendore të taksimit Është e rëndësishme të merret informacion mbi numrin e taksapaguesve dhe të bëhet dallimi midis familjeve dhe bizneseve, sidomos lidhur me taksën e pronësisë.

Burimi: Drejtoria e Të Ardhurave, Bashkia Vau Dejës

VITI

2012

VITI 2013

VITI

2014

VITI 2015

Taksa e pronësisë Numer Shuma Numer Shuma Numer Shuma Numer Shuma

Familjet 1225 543.200 1515 968.203 1738 1.458.895 1570 Bizneset 104 1.500.000 112 1.700.000 144 2.100.000 170

Institucionet 5 210.000 6 1.769.750 5 362.750 5 Të tjera 1 34.700 2 100.000 2 100.000 2

Përqindja e takses Familjet 36% 45% 52% 47% Bizneset 69% 75% 90% 90%

Institucionet 60% 83% 60% 60% Të tjera 100% 100% 100% 100%

Përjashtimi nga taksa

Familjet 440 660.000 440 660.000 420 525.000 420 525.000 Bizneset 0 0 0 0 0 0 0 0

Institucionet 0 0 0 0 0 0 0 0 Të tjera 0 0 0 0 0 0 0 0

Taksa e mbledhur Familjet 1225 543.200 1515 1738 1570 Bizneset 104 1.500.000 112 144 170

Institucionet 5 21.000 6 5 5 Të tjera 1 34.700 2 2 2

18

Në tabelën e mësipërme paraqitet në mënyrë analitike numri paguesve, shuma e mbledhur ndër vite, lloji i paguesit (familje, biznes, institucion ose të tjerë) dhe analiza në përqindje e mbledhjes së taksës së pronësisë për Bashkinë Vau i Dejës. Së pari vlen të përmendet puna e Bashkisë për mbledhjen e saj pasi për arsye të informalitetit dhe mungesës së dokumenteve të pronësisë, një numër i madh i Bashkive në Republikën e Shqipërisë, hasin probleme në mbledhjen e kësaj takse. Vihet re kontributi, gjithnjë e në rritje i bizneseve dhe institucioneve të cilët së pari bëhen më të përgjegjshëm në pagesën e detyrimeve për taksat lokale.

Burimi: Drejtoria e Të Ardhurave, Bashkia Vau Dejës

Më sipër paraqitet një tjetër tabelë e cila shton në analizën e saj edhe nivelin e tarifës/taksës dhe lidhet ngushtë me ofrimin e shërbimeve publike të gjelbërimit, pastrimit e ndriçimit publik. Këto të fundit nga ana tjetër specifikohen qartë se cilët janë paguesit për të. Nga ana tjetër, taksa e pronësisë pëson një tjetër detajim i cili ka të bëjë me ndarjen e taksës në atë për tokën bujqesore dhe ndërtesë. Me të drejtë, tarifat kanë pësuar rritje për arsye se ato kurrë nuk mund ta mbulojnë vlerën reale të kostos për ofrimin e tyre nga njëra anë dhe nga ana tjetër, çmimi i ofrimit të tyre ka pësuar rritje gjithashtu.

NIVELI I TAKSËS/TARIFËS 2012 2013 2014 2015

Familjarët

Taksa e pronësisë

Tokë bujqësore 133 lek/dy 133 lek/dy 133 lek/dy 190 lek/dy Ndërtesë 5 lek/m2 5 lek/m2 5 lek/m2 5 lek/m2

Tarifat

Pastrim 1100 1100 1600 1600

Ndriçim 500 600 700 700

Gjelbërim 0 200 200 200 Bizneset

Ndërtesë 100 100 200 200 Tarifat subjekt i vogël

Pastrim 7500 7500 10000 10000 Ndriçim 500 700 1000 1000

Gjelbërim 0 0 0 1000 Tarifat subjekt i madh

Pastrim 60000 60000 60000 60000 Ndriçim 1000 1000 1000 3000

Gjelbërim 0 0 0 3000

19

Hapi 3: Kuadri i përgjithshëm financiar

Burimi kryesor i fondeve do të jenë nga Qeveria, në formën e transfertave të kushtëzuara, dhe Donatorët e ndryshëm. Nuk shikohet mundësia e marrjes së borxheve tek institucionet financiare.

2012 2013 2014 2015aktuale aktuale aktuale plan

1 Totali I të ardhurave aktuale 176 198 199 233 2 Bilanci N-1 (nëse ka teprica)3 Të ardhurat aktuale viti N (1 - 2) 176 198 199 233

4 Shpenzimet operative 27 31 33 43

5 Diferenca Operative (1 - 4) 149 167 166 191 6 Kthimi I Borxhit 0 0 0 07 Diferenca Neto (5 - 6) 149 167 166 191

8 Shpenzimet Kapitale 0 12 6

9 Kriteret e Financimit (8-7) (149) (155) (160) (191) 10 - Të ardhurat kaptiale të vetë bashkisë 0 011 - Grantet e Investimit 412 - Huaja (9- (10+11)) (149) (155) (164) (191)

13 Bilanci I Investimeve (8 - (7+10+11+12)) - - - - 14 Bilanci I përgjithshëm mbyllës (1+10+11+12) - (4+8) - - - -

Zërat Llogaritja

Sic shikohet bashkia nuk ka bërë investime kapitale me Hua nga institucionet kredidhënëse, kjo edhe për shkak të legjislacionit shqiptar, i cili është shumë i ngurtë në lejimin e qeverive lokale për të marrë hua. Investimet kapitale përballohen nga bashkia, duke parë ecurinë e mbledhjes së të ardhurave lokale. Bashkia është e prirur të mos lejojë të digjen fonde nga grantet e qeverisë.

Hapi 4: Analiza historike dhe tabela përmbledhëse

Objektivi dhe përmbajtja: Rishikimi i buxhetit të vitit paraardhës dhe identifikimi i tendencave dhe performancës së shërbimeve të ofruara popullsisë, eficencës së taksimit, etj. Objektivi është të kuptohet se si është i strukturuar buxheti dhe të identifikohen tendencat kryesore dhe mënyra si ato ndodhin. Analiza bazohet kryesisht në vetëfinancimin (apo kursimet) bruto të llogaritura si diferenca pozitive midis hyrjeve dhe shpenzimeve operative. Vetëfinancimi bën të mundur pagesën e një pjesë të investimeve; ai është një tregues thelbësor i menaxhimit të cilësisë nga ana e autoritetit vendor dhe një përbërës i rëndësishëm në dialogët me partnerët financiarë: asnjë partner financiar nuk dëshiron që burimet e tij të përdoren për të financuar një deficit operativ. Bashkia nuk ka krijuar borxhe gjatë viteve 2012 – 2015, ka ecur gjithmonë me të ardhurat që ka patur.

20

2. Burimet kryesore të të ardhurave milion monedhe vendase

2012 2013 2014 2015

aktual aktual aktual plan

TË ARDHURAT AKTUALE/KORRENTE TOTALE 176 198 198 233 1 Transfertat nga Shteti 158 178 183 211

- Taksat e ndara 8 7 4 4 - Transfertat e pakushtëzuara/grantet 78 88 90 104 - Transfertat e kushtëzuara operative 72 82 89 103

2 Të ardhurat e vetë bashkisë 18 20 16 22 - Taksat vendore 18 19 15 19 - Tarifat vendore - - - - - Të ardhurat nga asetet vendore - 1 1 2

3 Të ardhura të tjera - - - - - Teprica Y-1 - - - - - Të ardhurat që vijnë nga KSHP-të - - - -

Zërat Llogaritja

Ref

eroj

uni b

ankë

s së

të d

hëna

ve

2012 2013 2014 2015


1 Taksa mbi pronësinë (banesën)

- Numri i njësive 1,360 1,602 1,790 1,633

- Numri i taksapaguesve 1,225 1,515 1,738 1,570

- Shuma e taksueshme 815,000 1,355,000 2,650,000 2,900,000

- Shuma e grumbulluar 543,200 968,203 1,458,895 1,585,000

- Përqindja e grumbullimit 67% 71% 55% 55%

2 Taksa mbi pronësinë (aktivitetet tregtare & bizneset)

- Numri i njësive 174 191 245 281

- Numri i taksapaguesve 150 168 201 240

- Shuma e taksueshme 12,440,000 11,800,000 11,500,500 13,600,900

- Shuma e grumbulluar 6,152,681 9,138,787 7,469,874

- Përqindja e grumbullimit 49% 77% 65%

3 Taksa e bizneseve

- Numri i njësive 174 191 245 281

- Numri i taksapaguesve 150 168 201 240

-Shuma e taksueshme 13,440,000 14,030,000 13,100,000 14,100,000

- Shuma e grumbulluar 8,650,000 8,020,000 9,060,500 -

- Përqindja e grumbullimit 64% 57% 69% 0%

Zërat Burimi

Bashkia duhet të bëjë më tepër në lidhje me mbledhjen e taksave vendore, kjo në fakt është në varësit edhe të viteve zgjedhore, ku ka një tolerancë të theksuar në mbledhjen e taksave,niveli i mbledhjes duhet të shkojë në masën 90%, që bashkia të ketë fonde në dispozicion për rritjen e shërbimeve dhe investimeve kapitale.

21

Zërat Kriteret e Alokimit

2012 2013 2014 2015


1 Transfertat e pakushtëzuara

78 88

90 104

- Transferta 1 - Transferta 2 - …

2 Transfertat e kushtëzuara 72 82

89 103

- Transferta 1 - Transferta 2 - …

Transfertat nga qeveria qëndrore, janë vetëm për paga, shërbime operative dhe të mirëmbajtjes, e njëjta gjë është edhe transfertat e kushtëzuara. Nuk të dhëna për: Tab. 5. Zërat kryesorë të shpenzimeve operative sipas kategorive (më mirë sesa sipas funksionit) Tab.6. Asetet bashkiake dhe shpenzimet e mirëmbajtjes.

Hapi 5: Analiza e raporteve

Duke qenë se mbajtja e të dhënave nga bashkia është i ndryshëm nga të dhënat që kërkohen nga VFB për analizën e raporteve, e kemi të pamundur të nxjerrim raportet të sakta. Kjo për shkak edhe të nivelit të specialistëve dhe ndryshimeve të shpeshta të buxhetit.

Hapi 6: Projeksionet Financiare

Mbas zgjedhjeve të Qershorit 2015, me reformën e re territoriale, Bashkia Vau i Dejës u bashkua edhe me 5 njësi të tjera (ish komuna), dhe po punohet për konsolidimin e pasqyrave financiare. Projekt buxheti i vitit 2016 do të jetë buxhet gjithpërfshirës, duke synuar rritjen e shpenzimeve operative, për shkak të rritjes të sipërfaqes së administrimit, dhe shërbimit efiçent ndaj qytetareve, do të synohet një rritje e investimeve kapitale, sipas programeve dhe ku nuk është investuar vitet e fundit, vëmendje të veçantë do të jënë rruget, urat lidhëse dhe shkollat.

22

Hapi 7: Vlerësimi i menaxhimit financiar

Objektivi dhe përmbajtja: Objektivi është të vlerësohet menaxhimi financiar i bashkisë. Një bashki mund të ketë një situatë të mirë financiare por një menaxhim të dobët financiar; po kështu, ajo mund të ketë një kapacitet të ulët financiar por një sistem të mirë të menaxhimit financiar. Bashkia Vau i Dejës nuk përdor metodologjinë PEFA, kështu që e ka të mundur të punojë në këtë pjesë.

Hapi 8: Plani për Përmirësimin e Financave Bashkiake

Objektivi dhe përmbajtja: Objektivi është shndërrimi i mësimeve të nxjerra nga hapat e ndryshëm të VFB-së në veprime të cilat do të implementohen nga bashkia për të përmirësuar situatën e saj financiare dhe menaxhimin financiar. Modeli i mëposhtëm është thjesht një skicë dhe duhet përpunuar më tej bazuar në gjetjet e VFB-së. Bashkia është e lirë të përfshijë në listë çdo veprim që ajo e konsideron si prioritet. Veprimet që nuk janë nën kontrollin e plotë të bashkisë mund të përmenden në rast se janë pjesë e reformave të shtetit aktualisht në diskutim e sipër apo nëse janë të përfshira në axhendën aktuale të Shoqatës Kombëtare të Qeverive Vendore (d.m.th. ato duhet të kenë një shtysë për implementim konkret dhe duhet të përfshijnë pikërisht atë çfarë pritet nga qeveria qendrore). Plani për Përmirësimin e Financave Bashkiake mund të ndahet në:

- Veprime afatshkurtra: 1 vit - Veprime afatmesme (1-3 vjet)

Të gjitha veprimet duhet të përfshijnë një përshkrim specifik të asaj që nevojitet të bëhet dhe të arsyes për të cilën duhet bërë, të shprehin pikësynimet në sasi në disa raste dhe të shpjegojnë kur (harku kohor), si dhe nga kush do të implementohen. Ato duhet të tregojnë gjithashtu nëse do të shoqërohen nga ndonjë kosto.

23

Objektivi 1: Përmirësimi i situatës financiare te Bashkisë

Projektiekonkr

et Grupi i synuar

Periudha e zbatimit

Kosto e përafërt/

Lekë

Përgjegjës dhe

zbatues

Burimet financiare

në %

Metoda e zbatimit Impakti i pritshëm

1. 1 Planifikimi lokal i territorit

Hartimi i Planit të Përgjithshëm Vendor të Bashkisë

E gjithë popullata lokale

02.2016 - 09.2017 60,000,000 Bashkia

Bashkia, Donator, Qeveria

Planifikim 15 vjeçar i zhvillimit të territorit

Zhvillim i planifikuar afatgjatë i territorit të bashkisë, investime madhore të qëndrueshme

Hartimi i një plani afatgjatë zhvillimi strategjik të bashkisë

E gjithë popullata lokale

10.2016 - 03.2017

1,000,000 Bashkia

Bashkia, Donator, Qeveria

Planifikim 15 vjeçar i shfrytëzimit të burimeve natyrore dhe humane, në bazë të avantazheve krahasuese të zonës, në harmoni me PPK

Mirëqënie ekonomike dhe sociale të qëndrueshme në afatgjatë, investime madhore të qëndrueshme

1.2 Përmirësimi i kapaciteteve lokale

Promovimi, krijimi dhe mbështetja e grupeve lokale të veprimit

Administrata publike, shoqëria civile, biznesi

2016-2018 1,000,000

Bashkia Bashkia

Partneritet publik privat

Partneritet tripartiat i krijuar; strategji lokale territoriale të hartuara, përmirësim i cilësisë së jetës të banorëve në zonat rurale

Shoqëria Civile Donatorë

MBZHRAU Shoqëria civile

Krijimi dhe konsolidimi i zyrës së gjenerimit të projekt propozimeve zhvillimore

Administrata e bashkisë 2016-2018 Pa kosto Bashkia

Bashkia

Programe zhvillimi dhe asistence

Kapaciteti financiar i përmirësuar nëpërmjet projekteve të fiturara; problem dhe nevoja lokale te adresuara; kushte të përmirësuara të popullatës lokale

Qeveria

ASPA

Organizata të ndryshme

Krijimi, rifreskimi i vazhdueshëm i databaseve të ndryshme (rrugë, ujësjellësa, banesa, etj)

4 ndërmarrje sh.a 2016-2018 30,000 Bashkia

Bashkia

Programe zhvillimi dhe asistence

Shërbime administrative dhe publike të përmirësuara Agjensi

publike

2.1 Përmirësimi i konektivitetit

Sistemimi dhe rehabilitimi i rrugës që lidh Shllakun me Vaun e Dejës në segmentin rrugor "Gegaj-Bene-Koman", l=14 km

2800 banorët e fshatrave të njësisë administrative Shllak

2020-2025 300,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik

Rritja e aksesit në shërbimet bazë dhe tregje; lehtësim i lëvizjes së njerëzve dhe produkteve lokale

FZHR

FSHZH

Sistemimi dhe mirëmbajtje e rrugës Muri i Turkut - Qendër Shllak, l=15 km

2800 banorët e fshatrave të njësisë administrative Shllak

2020-2025 320,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik

Rritja e aksesit në shërbimet bazë dhe tregje; lehtësim i levizjes së njerëzve dhe produkteve lokale

FZHR

FSHZH

Rikonstruksioni i rrugës "Qendër - Njësia Vigë", l=7km

1200 banoprë në Vig Mnelë

2018-2020 140,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik


FZHR

FSHZH

Asfaltimi i segmentit rrugor Narac-Guragji-qendër Hajmel, l=2.5

600 banorët e fshatrave të njësisë administrative Hajme

2016-2018 50,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik


FZHR

FSHZH

Rikonstruksioni i rrugës "Qalafac-Koman", l=2km

2,500 banorët e fshatrave të njësisë administrativ

2018-2020 40,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik


FZHR

FSHZH

24

e Temal

Rikonstruksioni i segmentit rrugor "Cukal-Vilë", lç4km, projekti I rrugës së re nga Qendra Toplan -Breg Liqeni, l=3-4 km

2500 banorët e fshatrave të njësisë administrative Temal

2018-2020 80,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik


FZHR

FSHZH

Rikonstruksioni i segmentit "Stacioni-Qendër-Poshtrak" në rrrugën e fshatit Shelqet

1800 banorët e fshatit Shelqet, Vau i Dejës

2016-2017 24,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik


FZHR

FSHZH

Rikonstruksioni i Urës Pasarelë (Mnelë e Madhe-Lagja Rreth)

2016-2018 12,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik

Rritja e aksesit në shërbimet bazë dhe tregje; lehtësim i lëvizjes së njerëzve dhe produkteve lokale; konektivitet i rritur territorial

FZHR

FSHZH

2.2 Përmirësimi i shërbimit të furnizimit me ujë të pijshëm

Rikonstruksioni i rrjetit të ujësjellësit që furnizon pesë lagjet e qytetit: Kapidan-Pallate-KinoKlub-Park dhe Dejë

Banorët e qytetit të Vau Dejës

2018-2020 80,000,000 Bashkia

Investim publik Furnizim me ujë të pijshëm, higjenikisht të pastër, 24 orë për popullatën lokale

FZHR

FSHZH

Rikonstruksioni i rrjetit të ujësjellësit që furnizon fshatrat Kace, Mjedë, Shelqet, Narac

7,000 banorët e fshatrave të njësisë administrative Vau i Dejës

2020-2025 120,000,000 Bashkia

Bashkia


FSHZH

FZHR

Rehabilitimi i rrjetit të ujësjellësit në fshatin Hajmel dhe Nenshat

6000 banorët e fshatrave Hajmel dhe Nenshat, njësia administrative Hajmel

2016-2018 25,000,000 Bashkia

Bashkia


FSHZH

FZHR

Rikonstruksioni i rrjetit ekzistues të ujësjellësit në fshatin Qendër Shllak

2,500 banorët e Qendër Shllak, në njësinë administrative Shllak

2018-2020 10,000,000 Bashkia

Bashkia


FSHZH

FZHR

Menaxhimi me standarte i sistemit të faturimit të konsumit të ujit të pijshëm

Gjithë popullata e bashkisë

2016-2018 Pa kosto shtesë

Bashkia

Programe asistence dhe zhvillimi

Shërbimi i furnizimit me ujë të pijshëm efient

FSHZH

2.3. Përmirësim i shërbimit shëndetësor

Ndërtimi i Poliklinikës së qytetit të Vau Dejës që ofron shërbim 24 orë

E gjithë popullata e bashkisë

2016-2018 45,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik

Shërbim shëndëtësor i përmriësuar; akses i rritur i shërbimeve shëndetësore për banorët; cilësi jetese e përmirësuar

FZHR

FSHZH

Rikonstruksioni i qendrës shëndetësore në fshatin Plezhë

1500 banorët e fshatit Plezhë, njësia administrarive Bushat

2016-2018 5,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik Shërbim shëndëtësor i përmirësuar; cilësi jetese e përmirësuar

FZHR

FSHZH

Rikonstruksioni i qendrës shëndetësore në Bushat

24,000 banorët e fshatit Bushat, njësia administrarive Bushat

2016-2018 5,000,000 Bashkia

Bashkia


FZHR

FSHZH

Rikonstruksioni i Qendrës shëndetësore,

6000 banorët e fshatit Hajmel njësia

2016-2018 7,000,000 Bashkia

Investim publik Shërbim shëndëtësor i përmirësuar; cilësi jetese e përmirësuar FZHR

25

në fshatin Hajmel

administrative Hajmel

FSHZH

Rikonstruksioni i Qendrës shëndetësore, në fshatin Nenshat

3500 banorët e fshatit Nenshat njësia administrative Hajmel

2016-2018 5,000,000 Bashkia

Bashkia


FZHR

FSHZH

Ndërtimi i Qendrës Shëndetësore në fshatin Benë

2500 banorët e fshatit Benë, njësia administrative Shllak

2016-2018 2,400,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik

Shërbim shëndëtësor i përmirësuar; akses i rritur i shërbimeve shëndetësore për banorët; cilësi jetese e përmirësuar

FZHR

FSHZH

Përmirësimi i kushteve dhe pajisja me mjete i Qendrave Shëndetësore në Vig Mnelë

2200 banorët e fshatrave të njësisë administrative Vig Mnelë

2016-2018 1,000,000 Bashkia

Bashkia


FZHR

FSHZH

2.4. Përmirësimi dhe plotësimi i shërbimit të arsimit duke përfshirë të gjitha nivelet e edukimit parauniversitar

Ndërtimi i cerdhes në qytetin e Vau Dejës

Familjet që kanë fëmijë të moshës 0-3 vjec, në vecanti gratë e qytetit Vau Dejës

2016-2018 10,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik

Shërbimi i edukimit parashkollor i mundësuar; Mundësira të shtuara për nënat për tu përfshirë në aktivitete ekonomike;

FZHR

FSHZH

Rikonstruksioni i shkollës së mesme në qytetin e Vau Dejës

6000 banorët në qytetin e Vau Dejës

2016-2018 10,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik Kushte fizike arsimore të përmirësuara; rezultate shkollore të nxnësve të rritura;

FZHR

FSHZH

Rikonstruksioni i shkollës së Malit të Jushit

3000 banorët e Malit të Jushit, në njësinë administrative Bushat

2018-2020 5,000,000 Bashkia

Bashkia


FZHR

FSHZH

Rikonstruksioni i shkollës së fshatit Rranxë

3500 banorët në fshatin Rranxë në njësinë administrative Bushat

2018-2020 7,000,000 Bashkia

Bashkia


FZHR

FSHZH

Rikonstruksioni i shkollës së fshatit Melgushe

3700 banorët në fshatin Melgushe në njësinë administrative Bushat

2018-2020 15,000,000 Bashkia

Bashkia


FZHR

FSHZH

Shtimi i ambjenteve në shkollën "Dom Martin Trushi" në fshatin Stajkë

Banorët në Stajkë, njësia administrative Bushat

2016-2018 34,000,000 Bashkia

Bashkia


FZHR

FSHZH

Ndërtimi i shkollës 9-vjecare në fshatin Ukbibaj

800 nxënësit e shkollës në fshatin Ukbibaj, në njësinë administrative Shllak

2016-2018 9,300,000 Bashkia

Bashkia


FZHR

FSHZH

Pajisja e plotë e shkollës 9 vjeçare në Qendër Shllak

2500 nxënësit e shkollës në Qendër Shllak, në njësinë administrative Shllak

2016-2018 2,000,000 Bashkia

Bashkia


FZHR

FSHZH

Rehabilitim i shkollave të fshatrave Hajmel, Nenshat, Pistull dhe Pacram

4500 nxënësit e shkollave në fshatrat Hajmel, Nenshat, Pistull dhe Pacram në

2018-2020 52,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik Kushte fizike arsimore të përmirësuara; rezultate shkollore të nxënësve të rritura;

FZHR

FSHZH

26

njësinë administrative Hajmel

Rikonstruksion i shkollës Kishë Arrë dhe në Toplanë

1200 nxënësit e shkollave në Kishë Arrë dhe Toplanë në njësinë administrative Temal

2016-2018 3,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik Kushte fizike arsimore të përmirësuara; rezultate shkollore të nxënësve të rritura;

FZHR

FSHZH

Rrethimi i territorit të konviktit të shkollës së mesme profesionale kombëtare "Ndre Mjeda"

Studentët të akomoduar në konviktin e shkollës si dhe familjet e tyre

2018-2020 1,200,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik

Siguri e rritur për nxënësit që janë të akomoduar në konviktin e shkollës së mesme; përfshirje sociale për të rinjtë

FZHR

FSHZH

2.5 Shërbime të integruara sociale, kulturore dhe sportive

Rikualifikimi urban i pesë lagjeve në qytetin e Vau Dejës: Kapedan, Pallate, Kinoklub, Park dhe Dejë

Banorët e qytetit të Vau Dejës

2016-2018 300,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik

Atratktivitet i rritur i fshatrave; hapësira rekreative për grupmosha të ndryshme; rritje e kapitalit social, përfshirje sociale

FZHR

FSHZH

Rikualifikimi i qendrës së fshatit Rranxa (sistemim, asfaltim dhe ndriçim)

Banorët e fshatit Rranxa, njësia administrative Bushat

2018-2020 150,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik

Atratktivitet i rritur i fshatrave; hapësira rekreative për grupmosha të ndryshme; rritje e kapitalit social, përfshirje sociale

FZHR

FSHZH

Ndërtimi i Kompleksit Sportiv në zonën pranë unazës së qytetit Vau i Dejës (pronë publike e lirë 72 dynym)

Të rinjtë, gjithë popullata e bashkisë

2020-2025 250,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik

Mundësira të rritura për popullatën, në vecanti të rinjtë për t’u përfshirë në aktivite sportive, përfshirje sociale e rritur

FZHR

FSHZH

Krijimin dhe aktivizimin e klubeve të larmishme sportive dhe aktiviteteve sportive

Të rinjtë, gjithë popullata e bashkisë

2018-2020 Pa kosto shtesë Bashkia

Bashkia Angazhim komunitar Jete sociale dhe kulturore e gjallëruar; rivitalizimi i jetës kulturore dhe identitetit kulturor lokal

Shoqëria Civile Projekte zhvillimore

Sistemim i ambjenteve sportive të shkollave 9-vjecare në Mnelë dhe Vig

2200 nxënësit e shkollave të fshatit Mnelë dhe Vig, të rinjtë e fshatrave dhe gjithë banorët e këtyre fshatrave

2018-2020 15,000,000 Bashkia

Bashkia


Mundësira të rritura për fëmijët për t’u përfshirë në aktivite sportive, përfshirje sociale e

rritur Sipërmarrje private

Rikonstruksion i fushës sportive në fshatin Barbullush

Të rinjtë dhe gjithë komuniteti lokal

2020 -2025 450,000,000 Bashkia

Bashkia Partneritet publik privat

Mundësira të rritura për fëmijët për t’u përfshirë në aktivite sportive, përfshirje sociale e rritur

Sipërmarrje private

Rikonstruksion i Qendrës Kulturore polifunksionale: Kinema, Bibliotekë dhe Muze Etnografik

Nxënësit e shkollave, të rinjtë, vajzat dhe gratë dhe gjithë popullata lokale e bashkisë

2018-2020 25,000,000 Bashkia

Bashkia

Investim publik

Jetë sociale dhe kulturore e gjallëruar; rivitalizimi i jetës kulturore dhe identitetit kulturor lokal

FZHR

FSHZH

Riorganizimi dhe mbështetje e Grupit Folklorik

Nxënësit e shkollave, të rinjtë, vajzat dhe gratë dhe gjithë popullata lokale e bashkisë

2016-2018 500,000 Bashkia

Bashkia Shoqëria Civile

Zhvillimi kulturor i komunitetit, forcimi i indentitetit kulturor, jetë e gjallëruar social kulturore

Shoqëria Civile

Angazhim komunitar

Projekte zhvillimore

27

Krijimi zonave të lira (free ëi-fi) në qendër dhe cdo lagje të qytetit si dhe në qendër të cdo njësie administrative

Të rinjtë, vajzat dhe gratë dhe gjithë popullata lokale e bashkisë

2016-2018 200,000 Bashkia

Bashkia


Shoqëri e dijes dhe informacionit, akses i rritur në informacion

Biznes privat

Objektivi 2: Përmirësimi i menaxhimit financiar të bashkisë

Objektivi specifik Rezultatet e pritura Programi

Afatshkurtër/Afatgjatë

Llogaritja e kostove, nëse

diponohet

Personi/ent

i përgje

gjës

Instalimi programeve financiare

Të bëjë të mundur menaxhimin për qëndrueshmërinë fiskale afatgjatë dhe përballueshmërinë e politikave: informacion i përshtatshëm dhe në kohë mbi parashikimin dhe grumbullimin e të ardhurave / nivelet ekzistuese të likuiditetit dhe fluksi i shpenzimeve / / besueshmëria e kontingjentit dhe kostot e ardhshme të programeve të investimit. afatshkurtër 500,000

Trajnime te stafit Eficence ne zbatimin e buxheteve afatshkurtër 1,000,000

28

Documents

Vetëvlerësimi i Financave Bashkiake (VFB)