VGG-WSAVA) VGG ประกอบด้วย · FCV Feline Calicivirus แคลิซิไวรัสแมว. FeLV Feline Leukemia Virus ลิวคีเมียไวรัสแมว

1

แนวทางปฏบตเกยวกบการใชวคซนในสนขและแมว

จดทาโดย

คณะทางานจดทาแนวทางปฏบตเกยวกบการใชวคซนในสนขและแมว

สมาคมสตวแพทยผประกอบการบาบดโรคสตวเลกโลก

(Vaccination Guidelines Group, World Small Animal Veterinary Association,

VGG-WSAVA)

สมาชกของ VGG ประกอบดวย

M.J. Day (ประธาน)

School of Veterinary Science

University of Bristol, United Kingdom

M.C. Horzinek

(Formely) Department of Microbiology, Virology Division

University of Utrecht, the Netherlands

R.D. Schultz

Department of Pathobiological Sciences

University of Wisconsin-Madison, United States of America

Thai - Translators

WIN SURACHETPONG, Assistant Professor

SANIPA SURADHAT, Professor

สนบสนนการแปลเปนภาษาไทย โดย MSD Animal Health

2

สารบญ

คานา ..................................................................................................................................... 3

คายอ (Abbreviations) ........................................................................................................... 4

บทสรป .................................................................................................................................. 5

บทนา .................................................................................................................................... 7

วตถประสงคของแนวทางปฏบต .............................................................................................. 9

ขอมลปจจบนดานวคซนวทยาในสตวเลก ............................................................................... 11

แนวทางปฏบตเกยวกบการใหวคซนสนข ................................................................................ 13

แนวทางปฏบตเกยวกบการใหวคซนแมว ................................................................................ 34

การใหวคซนในสถานสงเคราะหสตว ...................................................................................... 38

ขอควรพจารณาทวไป ........................................................................................................... 39

ภาคผนวก I. ขอมลเกยวกบโรคตดเชอสาคญในสนขและแมว .................................................. 44

ภาคผนวก II. คาถามทพบบอยเกยวกบวคซน ......................................................................... 60

ภาคผนวก III. คลงรปภาพโรคตดเชอสาคญในสนขและแมว .................................................... 75

3

คานา

คณะทางานของ VGG-WSAVA ไดจดทาแนวทางปฏบตเกยวกบการใชวคซนในสนขและแมว

เปนครงแรกในป ค.ศ. 2007 และปรบปรงครงทสองในป ค.ศ. 2010 เอกสารนมขอมลเกยวกบการ

เลอกใชวคซน โปรแกรมวคซน ขอควรระวงจากการใชวคซนขอมลโรคตดเชอทสาคญในสนขและแมว

และคาถามทพบบอยเกยวกบวคซนในสตวเลยง การออกแนวทางปฏบตนไดจากการรวบรวมขอมลทาง

วชาการ งานวจย และขอมลผลตภณฑวคซนจากบรษทผผลต และแบบสอบถามสตวแพทยทวโลก โดย

แนวทางการปฏบตนไดรบการแปลเปนภาษาตางๆ เชน สเปน จน ญป น รสเซย รวมถงภาษาไทยททาน

กาลงอานอยน

ทางผแปลหวงวาเอกสารฉบบนจะเปนประโยชนกบสตวแพทยผ ใชวคซนในสตวเลยง เพอสวสด

ภาพของสตวและประสทธภาพของการใชวคซนในสตวเลยงอยางสงสด

ผศ.น.สพ.ดร.วนสรเชษฐพงษ

ศ.สพ.ญ.ดร.สนนภา สรทตต

4

คายอ (Abbreviations)

CAV Canine Adenovirus อะดโนไวรสสนข

CCV Canine Coronavirus โคโรนาไวรสสนข

CDV Canine Distemper Virus ไวรสไขหดสนข

CIV Canine Influenza Virus ไวรสไขหวดใหญสนข

CPiV Canine Parainfluenza Virus พาราอนฟลเอนซาไวรสสนข

CMI Cell-Mediated Immunity ภมคมกนพงเซลล

CPV Canine Parvovirus พารโวไวรสสนข

CRDC Canine Respiratory Disease Complex การตดเชอทางเดนหายใจสนขจากหลายสาเหต

DOI Duration of Immunity ระยะเวลาทใหภมคมกน

FCoV Feline CoronaVirus โคโรนาไวรสแมว

FCV Feline Calicivirus แคลซไวรสแมว

FeLV Feline Leukemia Virus ลวคเมยไวรสแมว

FHV Feline Herpesvirus-1 เฮอรปสไวรสแมว

FIP Feline Infectious Peritonitis ไวรสชองทองอกเสบแมว

FISS Feline Injection Site Sarcoma มะเรงซารโคมาบรเวณทฉด

FIV Feline Immunodeficiency Virus ไวรสภมคมกนบกพรองแมว

FPV Feline Parvovirus ไวรสไขหดแมว

ICH Infectious Canine Hepatitis โรคตดเชอตบอกเสบสนข

MDA MaternalDerived Antibody ภมคมกนถายทอดจากแม

MLV Modified Live Vaccine วคซนเชอเปน

OspA Outer surface protein A โปรตนเปลอกนอกชนดเอ

rCDV recombinant Canine Distemper Virus รคอมบแนนทไวรสไขหดสนข

RV Rabies Virus ไวรสโรคพษสนขบา

VGG Vaccination Guidelines Group คณะทางานจดทาแนวทางปฏบตเกยวกบการใชวคซนในสนข

และแมว

VS-FCV Virulent Systemic Feline Calicivirus แคลซไวรสสายพนธรนแรง

WSAVA World Small Animal Veterinary Association สมาคมสตวแพทยผประกอบการบาบดโรคสตว

เลกโลก

5

บทสรป

คณะทางาน VGG-WSAVA ไดออกแนวทางปฏบตเกยวกบการใชวคซนในสนขและแมวทวโลก

โดยตพมพรายงานฉบบแรกในป ค.ศ. 2007 จากการสารวจความเหนจากสมาชก WSAVA ทวโลก ได

ตระหนกถงความสาคญของแนวปฏบตน โดยมการนาไปปรบใชเปนแนวทางการใชวคซนสตวเลยงใน

หลายประเทศ เอกสารฉบบนไดมการปรบปรงพรอมทงเพมเตมขอมลใหมเกยวกบแนวปฏบตในการใช

วคซนสาหรบสตวเลยง VGG ตระหนกดวาแมจะมความแตกตางทางดานเศรษฐกจและการเลยงสตว

ระหวางประเทศพฒนาและกาลงพฒนา สนขและแมวทกตวไดรบประโยชนจากการใหวคซน ซงนอกจาก

จะปกปองสตวเปนรายตวแลว วคซนยงสามารถสรางภมคมกนฝงทจะชวยลดการระบาดของโรคได

VGG แบงวคซนออกเปนวคซนหลก (core vaccine) ทตองใหสนขและแมวทกตว วคซนหลก

ปองกนโรคตดเชอรนแรงทมการแพรระบาดทวโลก ในสนขประกอบดวยวคซนปองกนไวรสไขหดสนข

(canine distemper virus; CDV) เชออะดโนไวรสในสนข (canine adenovirus; CAV) และเชอพารโว

ไวรส (canine parvovirus-2; CPV-2) วคซนหลกในแมวไดแก วคซนปองกนไขหดแมว (FPV) แคลซไวรส

(FCV) และเฮอรปสไวรส-1 (FHV-1) ในบางพนททมการระบาดของโรคพษสนขบา วคซนตอโรคพษสนข

บาจดเปนวคซนหลกทงในสนขและแมวแมวาจะไมมกฎหมายควบคมกตาม

VGG ใหความสาคญกบภมคมกนถายทอดจากแม (maternal derived antibody; MDA) ทมผล

ตอประสทธภาพของวคซนหลกในลกสนขและแมว เนองจากระดบ MDA จะแตกตางกนในลกสตวแตละ

ตว VGG จงแนะนาใหใหวคซนหลก 3 ครงในลกสนขและแมว โดยใหครงสดทายเมอสตวอาย 14-16

สปดาหหรอมากกวา ถาจาเปนตองใหวคซนเพยงครงเดยวควรใหวคซนหลกเมออาย 16 สปดาหขนไป

VGG สนบสนนใหมการพฒนาชดทดสอบเพอตรวจการตอบสนองทางภมคมกน (แอนตบอด)

ในคลนก หลงจากการใหวคซน

ไมควรใหวคซนแกสตวถเกนความจาเปน เนองจากระยะเวลาทมภมคมกน (DOI) จากการไดรบ

วคซนสามารถอยไดนานหลายปหรอตลอดชวต โดยหลงจากทสตวไดรบการกระตนอกหนงครงท 12

เดอนภายหลงจากการใหในชวงทเปนลกสนขและแมว ควรใหวคซนหลกทกๆ 3 ป

วคซนทางเลอก (non-core vaccine) ควรพจารณาใหตามความเสยงตอการสมผสโรค โดยทงน

ขนกบพนทเลยง สภาพแวดลอม วถชวตของสตว นอกจากน VGG ยงไดจดแบงวคซนออกเปนกลมทไม

แนะนาใหใช (not recommended vaccine) ซงเปนกลมวคซนทยงไมมขอมลทางวทยาศาสตรหรอ

6

หลกฐานสนบสนนการใชเพยงพอ ทงน VGG ไมไดพจารณารวมผลตภณฑบางชนดทมใชในบางพนท

หรอบางกรณเทานนไวในแนวทางฉบบน

VGG สนบสนนใหมการตรวจสขภาพประจาป และพยายามปรบเปลยนความเชอของเจาของท

จะตองนาสตวมาพบสตวแพทยเพยงเพอฉดวคซนประจาป เปนการมาพบสตวแพทยเพอตรวจสขภาพ

ประจาปรวมถงการใหวคซนทางเลอกทตองฉดทกป เนองจาก DOI คงอยเพยงหนงปหรอสนกวา

การใชวคซนในสถานสงเคราะหสตวขนกบลกษณะสถานทและงบประมาณ แนวปฏบตสาหรบ

สถานสงเคราะหสตว คอ สนขและแมวทกตวควรไดรบวคซนหลกกอนหรอในขณะทรบเขาสถาน

สงเคราะห ถามงบประมาณเพยงพอควรฉดกระตนซาอกครงตามแนวทางทแนะนา

หลกการของการใหวคซนทเสนอโดย VGG อาจสรปสนๆ ไดดงน

“เราควรใหวคซนหลกแกสตวทกตวและลดความถของการใหวคซน โดยพจารณาใหวคซน

ทางเลอกแกสตวตามความจาเปนเทานน”

7

บทนา

ในป ค.ศ. 2006 สมาคมสตวแพทยผประกอบการบาบดโรคสตวเลกโลก (WSAVA) ไดจดตง

คณะทางานจดทาแนวทางปฏบตเกยวกบการใชวคซนในสนขและแมว (VGG-WSAVA) เพอวางแนวทาง

ปฏบตเกยวกบการใชวคซนในสนขและแมวทวโลก แนวทางปฏบตนคานงถงความแตกตางดาน

เศรษฐกจและสงคมทสงผลตอสตวเลยง โดยไดตพมพแนวทางปฏบตฉบบแรกในป ค.ศ. 2007 ใน

วารสาร Journal of Small Animal Practice (Day et al., 2007) และบนเวปไซตของWSAVA โดยมทง

ภาษาองกฤษและสเปน

เนองจากการขยายตวอยางรวดเรวของการรกษาสตวเลยง ทาง VGG จงไดเรมโครงการในป

ค.ศ. 2009 เพอ (1) ปรบปรงแนวปฏบตทเคยออกในป ค.ศ. 2007 ใหมความทนสมยมากยงขน (2)

จดทาแนวทางปฏบตสาหรบเจาของและผ เพาะพนธสนขและแมว ในระหวางป ค.ศ. 2009-2010 VGG

ไดประชมรวมกน 3 ครง เพอวางแนวทางปฏบตฉบบปรบปรงและพฒนาแนวทางปฏบตสาหรบเจาของ

และผ เพาะพนธสนข ซงมแผนจะนาออกเผยแพรในป ค.ศ. 2010 เชนกน

กจกรรมแรกททาในระยะท 2 น ไดแก การประเมนผลของแนวทางปฏบตทออกในป ค.ศ. 2007

ในหมสตวแพทยทวโลกโดย VGG ไดสงแบบสอบถามไปใหสมาชกของ WSAVA จานวน 70 ประเทศ

เพอสอบถามวา

1. สตวแพทยในประเทศของทานไดรบทราบขอมลเกยวกบแนวทางปฏบตในป ค.ศ. 2007 หรอไม

2. สมาคมสตวแพทยในประเทศของทานไดหารอเกยวกบแนวทางปฏบตป ค.ศ. 2007 หรอไม

3. ในประเทศของทานมแนวทางปฏบตเกยวกบการเลอกใชวคซนในสนขและแมวอยแลวหรอไม

4. ถาไมมแนวทางเกยวกบการใชวคซน ทางสมาคมสตวแพทยไดนาแนวทางปฏบตของ WSAVA

ไปประยกตใชหรอไม

5. ขอแตกตางระหวางแนวทางปฏบตของ WSAVA กบการดแลสตวเลยงในประเทศของทานเปน

อยางไร

VGG ไดรบขอมลกลบมาจานวน 27 ประเทศ ซงประกอบดวยประเทศทพฒนาและกาลงพฒนา

ในจานวนน 18 ประเทศ (18/27) ตอบวาปญหาสาคญคอ ยงไมมการแปลแนวทางปฏบตเปนภาษา

ทองถน นอกจากนยงพบปญหาขอจากดดานคอมพวเตอรและการเขาถงอนเตอรเนต มประเทศสมาชก

จานวน 12 ประเทศ (จาก 27 ประเทศ) ทตอบวา มการหารอเกยวกบแนวทางปฏบตในระดบสมาคมสตว

แพทยในขณะท 13 จาก 27 ประเทศมแนวทางปฏบตระดบชาตหรอประเทศขนาดเลกในยโรปมการ

ประยกตใชแนวทางปฏบตจากประเทศเพอนบานทมขนาดใหญกวา คณะทางาน VGG ไดรบขอมล

8

เกยวกบแนวทางปฏบตจาก 6 ประเทศ พรอมทงรายละเอยดและขอมลอางองดานภมคมกนวทยาและ

การใชวคซน

คณะทางานรบทราบวา ในจานวน 12 จาก 14 ประเทศทไมมแนวปฏบตมาแตเดม ไดนา

แนวทางของ WSAVA ไปประยกตใชบางสวนหรอทงหมด นอกจากนการเผยแพรแนวทางปฏบตยง

สงเสรมใหเกดความตนตวในองคกรสตวแพทยในประเทศตางๆ ทงน คณะทางานพบขอแตกตางเลกนอย

ระหวางแนวทางปฏบตของ WSAVA กบแนวทางปฏบตในแตละประเทศ เชน หลายประเทศมกฎหมาย

บงคบใหฉดวคซนพษสนขบาทกป หรอบางประเทศไมมผลตภณฑวคซนใหเลอกใชตามทระบในแนวทาง

ปฏบต (เชน ผลตภณฑเดยวหรอผลตภณฑทม DOI ยาวนาน) และบางประเทศกมผลตภณฑทผลตขน

ใชเองภายในประเทศ

จากแบบสอบถามแสดงใหเหนถงความสาคญของแนวทางปฏบตเกยวกบการใชวคซนทวโลก

รายงานฉบบนมวตถประสงคเพอปรบปรงและเพมเตมขอมลใหมๆ จากเอกสารในป ค.ศ. 2007 โดยสวน

สาคญทมการปรบปรงไดแก

1. ความชดเจนของวตถประสงคของเอกสารแนวทางปฏบต

2. การอภปรายขอมลทเกยวของกบภมคมกนถายทอดจากแม โดยเฉพาะโรคไขหดสนข

3. ขอมลเบองตนเกยวกบการประเมนประสทธภาพของวคซนปองกนโรคไขหวดใหญสนข

(canine influenza; CIV) โรคลชมาเนย และวคซนรกษาโรคมะเรงเมลาโนมา

4. อภปรายเรองแนวทางการใหวคซนปองกนโรคตดเชอทางเดนหายใจสวนบนในแมว (FHV-1

และ FCV) และโรคลวคเมย (FeLV)

5. ขอแนะนาเรองตาแหนงทเหมาะสมในการใหฉดวคซนในแมว

6. ขอมลปจจบนเกยวกบผลของวคซนปองกนโรคลาไสอกเสบตอการใหความคมโรคขามสาย

พนธ ตอเชอพารโวไวรสในสนข (CPV-2c)

7. เพมเตมเอกสารขอมล (Fact Sheet) ของวคซนปองกนโรคพษสนขบา

8. เพมเตมคาถามทพบบอย (Frequently Asked Questions; FAQs) เปน 60 คาถาม

สบเนองจากการตอบรบทดจากเอกสารแนวทางปฏบตในป ค.ศ. 2007 โดยพบวาคาถาม

เหลานเปนประโยชนตอสตวแพทยผปฏบตงาน

9. คลงรปภาพโรคตดเชอสาคญในสนขและแมวทปองกนโดยการใหวคซน คณะทางานVGG

เชอวา ภาพดงกลาวจะเปนประโยชนตอสตวแพทยเพอใชในการอธบายแกเจาของระหวาง

9

การซกประวตเพอวางแผนการใหวคซน โดยมขอมลซงประกอบดวยอาการและระดบความ

รนแรงของโรคทสามารถปองกนไดโดยการใหวคซน ชดภาพดงกลาวยงมประโยชนในการใช

ประกอบในการอธบาย เพอทาความเขาใจในเรองความเสยงของการเกดโรคและประโยชนท

ไดรบจากการใหวคซนแกเจาของสตว

VGG ขอขอบคณ American Animal Hospital Association (AAHA) Canine Vaccine Task

Force (Paul et al., 2006) และ American Association of Feline Practitioners (AAFP) Feline

Vaccine Advisory Panel (Richards et al., 2006) ทชวยอนเคราะหขอมลเกยวกบวคซนในสตวเลยง

หลงจาก WSAVA ไดออกแนวปฏบตในป ค.ศ. 2007 ทาง European Advisory Board on Cat

Diseases (ABCD) ไดออกแนวทางการใชวคซนแมวในยโรป ซงไดลงตพมพในวารสาร Journal of

Feline Medicine and Surgery ฉบบพเศษ (Horzinek and Thiry, 2009)

วตถประสงคของแนวทางปฏบต

แนวทางปฏบตเกยวกบการใชวคซนทออกในป ค.ศ. 2007 ทาใหเกดความสบสนตอผปฏบตงาน

เนองจากมความแตกตางจากขอมลผลตภณฑของวคซน ทาใหสตวแพทยมความกงวลทจะปฏบตตาม

แนวทางปฏบตทแนะนา ขอกงวลดงกลาวไดถกรวบรวมและอธบายเพมเตมในบทความทางวชาการ

(Thiry and Horzinek, 2007)

ขอมลผลตภณฑ (summary of product characteristics; SPC) เปนขอมลเกยวกบวคซนทใช

เพอประกอบการขนทะเบยนตามกฎหมาย โดยมรายละเอยดเกยวกบ คณภาพ ความปลอดภย และ

ประสทธภาพของวคซน รวมถงขอมลระยะการใหความคมโรค (duration of immunity; DOI) ของ

ผลตภณฑ คา DOI หมายถงระยะเวลาทอยางตาทสดทวคซนจะสามารถใหภมคมโรคในสตวทไดรบ

วคซน โดยขอมลนมกไดจากผลการทดสอบในหองปฏบตการ ซงอาจไมไดสะทอนระยะการใหความคม

โรคของวคซนทแทจรง ในอดตทผานมาวคซนสตวเลยงสวนใหญระบคา DOI ท 1 ป ดงนนจงทาใหตอง

แนะนาใหมการใหวคซนซาทกป แตจากความกงวลเรองความปลอดภยของวคซน จงไดมการขยาย

ระยะเวลาในการใหความคมโรคของวคซนใหยาวนานขน โดยมากมกมคา DOI อยท 3 ป แมวาในความ

เปนจรงแลว วคซนหลกอาจมคา DOI ทแทจรงทยาวนานกวานนมาก

10

ในแนวทางปฏบตฉบบน อาจพบไดวามคาแนะนาใหใหวคซนบางชนดทกสามป แมวาขอมล

ผลตภณฑของวคซนนน อาจระบคา DOI เพยงแค 1 ป ทงนเนองจากแนวทางปฏบตฉบบนอาศยขอมล

ทางวชาการและความรในปจจบน ทยนยนวาคา DOI ของวคซนมระยะเวลายาวนานกวาทระบในขอมล

ผลตภณฑ ในขณะทขอมลของผลตภณฑทบรษทใชประกอบการขนทะเบยน มกไดมาจากขอมลเกาทไม

ทนสมย ในบางกรณอาจมอายมากกวา 20 ปจงอาจพบความไมสอดคลองกนระหวางเอกสารทงสองได

อยางไรกดสตวแพทยควรตดสนใจเลอกใชวคซนตามขอมลวชาการทมอยในปจจบน โดยขอความ

เหนชอบจากเจาของสตวในการใหวคซนทอาจมแนวทางแตกตางจากเอกสารขนทะเบยน (off-label use)

นอกจากนอาจพบความสบสนทเกดจากตวแทนบรษทผผลตวคซนซงมหนาทตามกฏหมายในการแนะนา

ใหสตวแพทยปฏบตตามขอมลของผลตภณฑ

ขอสบสนอกประการหนงทอาจพบได คอ ความแตกตางระหวางแนวทางปฏบตในการใหวคซนท

ออกมาจากหลายหนวยงาน เชน ความแตกตางระหวางแนวทางปฏบตในสหรฐอเมรกาและยโรปทม

พนฐานจากความเหนทแตกตางกนของผ เชยวชาญในประเทศนนๆ รวมถงสภาพความเปนอยของสตว

ซงมความสมพนธกบความเสยงในการตดเชอ จงเปนการยากทจะปรบแนวทางปฏบตใหเขากบทก

สถานการณได คณะทางาน VGG เขาใจถงขอจากดดงกลาวขอแนะนาในแนวทางปฏบตฉบบนจง

ออกมาโดยคานงถงความเหมาะสมเพอใหสามารถปรบประยกตใชไดกบสตวเลยงทวโลก

กลาวโดยสรปคอ สตวแพทยสามารถจดวางโปรแกรมวคซนตามขอมลจากแนวทางปฏบตน แต

ควรพจารณาถงแนวทางปฏบตในประเทศ (ถาม) รวมดวย เพอความเหมาะสมตอสถานการณในแตละ

ประเทศ หากขอมลในแนวทางปฏบตฉบบนมความแตกตางจากขอกาหนดทางกฎหมายของประเทศนน

สตวแพทยควรแจงและขอความเหนชอบจากเจาของสตวกอนการใหวคซน

11

ขอมลปจจบนดานวคซนวทยาในสตวเลก

ถาการใชวคซนประสบความสาเรจดอยแลว ทาไมเราจงยงจาเปนตองประเมนผลการใหวคซน

อยางสมาเสมอ? เปนททราบกนดวาในประเทศพฒนาแลวพบปญหาโรคตดเชอในประชากรสนขและ

แมวไมบอยนก แมจะมการระบาดบางเปนครงคราวในบางพนท ซงสถานการณการระบาดของโรคอาจม

ความแตกตางกนระหวางสตวทเลยงในสถานสงเคราะหสตวและสตวทเลยงตามบานอยางไรกดโรคตด

เชอสาคญเหลาน ยงคงเปนปญหาสาคญทพบไดบอยและเปนสาเหตสาคญของการตายในสนขและแมว

ในประเทศทกาลงพฒนาในประเทศทพฒนาแลว คาดวามสตวเลยงเพยง 30-50% ทไดรบวคซน ซง

ตวเลขดงกลาวยงนอยกวานมากในประเทศกาลงพฒนา การฉดวคซนในสตวแตละตวมความสาคญตอ

การสรางภมคมกนในกลมประชากรตามหลกการของ “ภมคมกนฝง” เพราะนอกจากวคซนจะชวย

ปกปองสตวทไดรบวคซนแลว วคซนยงชวยลดการแพรกระจายของโรคในหมประชากรสตวชนดนนดวย

ภมค มกนฝงตอวคซนหลกทให DOI (อยไดนานหลายป) ขนกบจานวนสนขและแมวทไดรบวคซน

มากกวาจานวนวคซนทฉดในแตละป ดงนนจงควรมงเนนการเพมสดสวนของสตวทไดรบวคซนหลกใน

กลมประชากรสตวเลยงใหมากขน

ประเดนทสองเกยวกบการใหวคซนในสนขและแมว คอ เราควรลดปรมาณการใหวคซนทไม

จาเปนสาหรบสตวแตละตว เพอลดโอกาสการเกดผลอนไมพงประสงคจากการใหวคซน แนวทางปฏบต

ทเหมาะสมควรคานงถงความตองการวคซนในสตวแตละตว มการแบงกลมวคซนตามขอมลทางวชาการ

และประสบการณเปนชนด “วคซนหลก (core)” และ “วคซนทางเลอก (non-core)” ทงนจาเปนตอง

อาศยขอมลเกยวกบการระบาดของโรคในแตละพนท เพอประโยชนในการเลอกใชวคซน รวมทงยงควรม

การสงเสรมใหมการขนทะเบยนผลตภณฑทมคา DOI ยาวนานขนเพอลดความจาเปนในการฉดวคซนซา

และทาใหการใชวคซนมความปลอดภยเพมขน จากขอมลสาคญดงกลาวทาใหสตวแพทยและเจาของ

สตวจาเปนตองปรบเปลยนความเชอและวธการใหวคซนจากทเคยฉดกระตนทกปใหเหมาะสมมากยงขน

แนวทางปฏบตเกยวกบการใชวคซนฉบบนถกจดเตรยมขนเพอเจาของสตวทตองการนาสตวมา

รบวคซนทเหมาะสมจากสตวแพทย VGG ทราบดวามเจาของจานวนไมนอยทอาจไมสามารถปฏบตตาม

คาแนะนาของสตวแพทยได เพราะขอจากดดานเศรษฐกจหรอสงคม ในสถานการณทเจาของสามารถนา

สตวมารบวคซนหลกไดเพยงครงเดยวตลอดชวต VGG เสนอใหใหวคซนในชวงเวลาทสตวสามารถ

ตอบสนองทางภมคมกนไดเตมท ไดแก เมออาย 16 สปดาหขนไป

12

ในเอกสารฉบบน VGG ยงไดใหความสาคญกบการใชวคซนในสถานสงเคราะหสตว แนวทาง

ปฏบตนมความเหมาะสมสาหรบสตวทมความเสยงสงในการตดเชอ VGG ทราบวาสถานสงเคราะหสตว

สวนใหญมขอจากดดานการเงน ซงอาจมผลตอความสามารถในการใหวคซนแกสตว ในกรณนควรให

วคซนหลกหนงครงกอนหรอในวนทรบสตวเขาสถานสงเคราะหครงแรก

เอกสารฉบบนมวตถประสงคเพอใหขอมลปจจบนทางดานวคซนวทยาทเกยวของกบวคซนใน

สนขและแมว รวมถงแนะนาแนวทางปฏบตทเหมาะสมของการใชวคซนสาหรบสตวแพทย ขอมลสาคญ

สามารถสรปไดดงน

“เราควรใหวคซนหลกแกสตวทกตวและลดความถของการใหวคซน โดยพจารณาใหวคซน

ทางเลอกแกสตวตามความจาเปนเทานน”

13

แนวทางปฏบตเกยวกบการใหวคซนสนข

การใหวคซนสนข

โปรแกรมการใหวคซนพนฐาน

ตารางท 1 แสดงวคซนหลก (core) วคซนทางเลอก (non-core) และวคซนทไมแนะนา (not-

recommended) สาหรบสตวแพทยวคซนหลก คอ วคซนทลกสนขทกตวทวโลกควรไดรบเพอปองกนการ

ตดเชอทเปนปญหาสาคญทวโลก ในบางประเทศอาจเพมเตมวคซนหลกใหเหมาะสมกบสถานการณการ

ระบาดของโรค เชน การเพมวคซนพษปองกนโรคสนขบาเปนวคซนหลกในประเทศทยงพบการระบาด

ของโรค เพอปองกนการตดเชอทงในกลมประชากรสนขและมนษย ในบางประเทศมกฎหมายกาหนดให

สตวเลยง รวมทงในสนขทจะเดนทางไปตางประเทศตองไดรบวคซนปองกนโรคพษสนขบา สาหรบวคซน

ทางเลอกจะพจารณาใหตามภมภาคทเลยงสตว สภาพการเลยง และประเมนจากผลดและผลเสยจาก

การใหวคซน สวนวคซนกลมไมแนะนาเปนวคซนทยงไมมขอมลทางวทยาศาสตรสนบสนนการใชอยาง

เพยงพอ

การใหวคซนในลกสนขและการกระตนท 12 เดอน

ลกสนขจะมภมคมโรคจากภมคมกนถายทอดจากแม (MDA) ในชวงสปดาหแรกๆ ของชวต

ระดบภมคมกนจะลดลงในชวงอาย 8-12 สปดาห ซงจะเปนชวงเวลาทสามารถกระตนภมคมกนในลก

สนขได ลกสนขทไดรบ MDA นอย อาจมความเสยงตอการตดเชอ (และตอบสนองตอการใหวคซน) ได

เรวขน ในขณะทลกสนขทไดรบ MDA ในปรมาณมากอาจไมตอบสนองตอการใหวคซนจนถงอาย

มากกวา 12 สปดาห ดงนนจงไมมโปรแกรมวคซนใดทเหมาะสมกบทกสถานการณ VGG แนะนาใหเรม

ใหวคซนครงแรกทอาย 8-9 สปดาห และใหครงทสองหางกน 3-4 สปดาห โดยใหวคซนครงทสามเมอสนข

อาย 14-16 สปดาห แมวาผลตภณฑวคซนบางชนดอาจระบใหใหวคซนเพยงสองครง หรอใหครงทสอง

หรอครงสดทายทอาย 10 สปดาห ขอปฏบตดงกลาวมวตถประสงคเพอใหเออตอการนาสนขไปพบกบ

สนขตวอน เพอการพฒนาพฤตกรรมของลกสตวอยางเหมาะสม (early socialization) แตการวาง

โปรแกรมวคซนดงกลาวกอใหเกดความเสยงตอการตดเชอ ดงนนเจาของสตวควรระมดระวงไมใหลกสตว

ไปในบรเวณทมโรคหรอใหสตวพบกบสตวทมสขภาพดและไดรบวคซนครบเทานน VGG ยงคงแนะนาให

ใหวคซนหลกครงทสามเมอลกสนขอาย 14-16 สปดาห

14

ในแงภมคมกนวทยา การใหวคซนซาหลายครงในชวงปแรกของลกสตวไมจดวาเปนการกระตน

วคซน (booster) การฉดวคซนดงกลาว (สวนใหญเปนวคซนไวรสเชอเปน) ถอเปนการกระตนระบบ

ภมคมกนครงแรกในลกสตวทไมมนวทรลไลซงแอนตบอด (จาก MDA) ตอแอนตเจนในวคซน เพอใหเชอ

จากวคซนสามารถเพมจานวนในตวสตว ทาใหเกดการนาเสนอแอนตเจนเพอกระตน ท (T), และ บ (B)

ลมโฟไซตทจาเพาะตอเชอ ในกรณของวคซนเชอตาย MDA อาจมผลรบกวนการสรางภมโดยการจบกบ

แอนตเจน และไมเปดโอกาสใหมการกระตนภมคมกนอยางมประสทธภาพ จงยงจาเปนตองใหวคซนซา

เชนกน

สนขทกตวควรไดรบวคซนซาท 12 เดอนภายหลงการใหวคซนในชวงลกสตว จงจะถอเปน

โปรแกรมการใหวคซนในลกสตวทสมบรณ การกระตนวคซนซาท 12 เดอน จะทาใหมนใจไดวาสนขทก

ตวรวมถงสนขตวทไมตอบสนองตอวคซนในชวงลกสตวจะสามารถสรางภมค มโรคไดอยางม

ประสทธภาพ

การใหวคซนในสนขโตเตมวย

สนขทตอบสนองตอการใหวคซนหลก จะมภมคมโรค (ภมคมกนจดจา) ทคงอยไดนานหลายป

โดยไมจาเปนตองกระตนวคซนซา ภายหลงจากการกระตนท 12 เดอนแลวอาจใหวคซนซาทก 3 ปหรอ

นานกวานน ยกเวนบางกรณทมเงอนไขพเศษ ขอแนะนานไมรวมถง วคซนหลกเชอตาย วคซนทางเลอก

โดยเฉพาะอยางยงกลมวคซนทมแอนตเจนของเชอแบคทเรยเปนสวนประกอบ ดวยเหตนจงตองฉด

กระตนวคซน Leptospira, Bordetella, Borrelia (Lyme disease) และพาราอนฟลเอนซา บอยกวา

เพอใหเกดการสรางภมคมกนทเพยงพอ

จากขอมลขางตน สนขโตเตมวยอาจไดรบวคซนทกป แตชนดของวคซนทไดรบจะแตกตางกนใน

แตละป โดยทวไปแนะนาใหใหวคซนหลกทก 3 ปและใหวคซนทางเลอกทจาเปนทกป VGG ตระหนกดวา

ในบางประเทศมการขนทะเบยนวคซนรวมทประกอบดวยวคซนหลกและวคซนทางเลอกอยดวยกน VGG

จงสนบสนนใหบรษทผผลตนาผลตภณฑทเปนวคซนเดยวเขามาจาหนายเพอเปนทางเลอกเพมเตมใหแก

สตวแพทยมากขน

สนขโตเตมวยทไดรบวคซนหลกตามโปรแกรมในชวงลกสนขและไดรบการกระตนท 12 เดอน

แลว แตไมไดรบการกระตนวคซนตามท VGG แนะนาอยางสมาเสมอในชวงโตเตมวย อาจสามารถ

15

กระตนภมคมกนโดยใหวคซนหลกซาเพยงครงเดยว แมวาอาจมขอมลผลตภณฑทระบวาสนขเหลานตอง

ไดรบการกระตนซา 2 ครง (เชนเดยวกบกรณลกสนข) ซงขอแนะนาดงกลาวไมมขอมลทางวทยาศาสตร

รองรบและขดกบความรพนฐานทเกยวของกบภมคมกนจดจา อยางไรกตามขอแนะนานสามารถใชไดกบ

สนขโตเตมวย ทไมทราบประวตวคซนและไมสามารถทาการตรวจทางซรมวทยาได

การทดสอบทางซรมวทยาเพอประเมนระดบภมคมกนตอวคซนสนข

การตรวจหาแอนตบอดทจาเพาะตอเชอ สามารถนามาใชในการประเมนระดบภมคมกนตอเชอ

CDV, CPV-2, CAV-1 และพษสนขบาได การตรวจหาแอนตบอดทจาเพาะตอเชอ CDV และ CPV-2 ม

ประโยชนอยางมากตอการประเมนระดบภมคมกน ภายหลงจากทสนขไดรบวคซนในชวงทเปนลกสนข

ในชวงหลายปทผานมาหองปฏบตการตางๆ ไดพฒนาวธมาตรฐานในการตรวจและในบางประเทศยงม

กฏหมายทระบใหตรวจหาแอนตบอดตอโรคพษสนขบา ในสตวเลยงกอนการเดนทางระหวางประเทศ

ดวย

ในทางปฏบต วธการตรวจทนาจะไดรบความนยมควรสามารถอานผลไดอยางรวดเรว ใชงาน

งาย มความนาเชอถอ และมราคาทเหมาะสม ผลตรวจทเปนลบแสดงวาสตวไมมหรอมแอนตบอดนอย

มาก และจาเปนตองไดรบการกระตนวคซนซา ในสตวบางตวทมภมคมกนแตใหผลตรวจเปนลบ (ผลลบ

เทยม) ไมจาเปนตองไดรบวคซนซา ถาผลตรวจเปนบวกกไมจาเปนตองใหวคซนซา โดยเหตนวธทดสอบ

จงควรตองใหผลบวกหรอลบทชดเจน สนขทใหผลลบตอ CDV และ/หรอ CPV-2 ใหถอวาไมมแอนตบอด

และมความเสยงตอการตดเชอไดงาย

ลกสนขอาย 14-16 สปดาหทไดรบวคซนครบแลว ควรมแอนตบอดและแสดงผลบวกในการ

ตรวจทางซรมวทยา โดยควรเกบซรมภายหลงจากการใหวคซนครงสดทาย 2 สปดาหขนไป สตวทใหผล

ลบควรใหวคซนซาและทาการตรวจทางซรมวทยาซา ถาผลยงคงเปนลบ ใหถอวาสตวตวนนไมตอบสนอง

ตอการใหวคซนและไมสามารถสรางภมคมโรคได

16

แผนภมแสดงขนตอนทดสอบทางซรมวทยาในลกสนข

รปท 1 แผนภมแสดงขนตอนการทดสอบทางซรม

CMI หมายถง ภมคมกนพงเซลล

การวดแอนตบอดเปนวธททาไดงายในทางปฏบต เพอยนยนวาระบบภมคมกนลกสนขมการ

ตอบสนองตอแอนตเจนในวคซน อยางไรกดการใหวคซนอาจไมไดผลเนองมาจากหลายสาเหต ไดแก

17

(1) ภมคมกนถายทอดจากแมไปยบยงเชอไวรสในวคซนซงเปนสาเหตทพบไดบอยทสดของภาวะ

วคซนลมเหลว จงควรใหวคซนเขมสดทายในลกสตวอาย 14-16 สปดาห ซงเปนชวงอายท MDA นาจะจะ

ลดลงอยในระดบทตา และลกสนขเกอบทงหมด จะสามารถตอบสนองตอการใหวคซนได (>98%)

(2) วคซนไมมความสามารถในการกระตนภมคมกนมหลายปจจยทเกยวของกบความสามารถใน

การกระตนภมคมกนของวคซน ตงแตขนตอนการผลตวคซนไปจนถงวธการใหวคซน ตวอยางเชน สาย

พนธของไวรส ประวตการเพาะเชอ (passage) ความผดพลาดในระหวางกระบวนการผลตโดยเฉพาะใน

แตละ batch นอกจากนยงอาจเกดจากความผดพลาดภายหลงจากขนตอนการผลต เชน ความผดพลาด

ในชวงระหวางการขนสงและเกบรกษา (ระบบลกโซความเยนไมสมบรณ) หรอระหวางการใหวคซนใน

คลนก (การใชยาฆาเชอ) ทไปทาลายวคซนเชอเปน

(3) สตวไมตอบสนองตอการใหวคซน (ระบบภมคมกนไมตอบสนองตอแอนตเจนในวคซน)ในกรณท

สตวไมมการตอบสนองทางภมคมกนแมวาจะใหวคซนไปแลวหลายครงอาจพจารณาไดวาสตวตวนนไม

มความสามารถในการตอบสนองตอวคซน ซงอาจมสาเหตมาจากลกษณะทางพนธกรรมของตวสตวเอง

ในอดตทผานมามความเชอ (ทยงไมไดรบการพสจน) วา ความไวรบตอการตดเชอ CPV-2 ในกลม

สนขรอตไวเลอรและโดเบอรแมนในชวงป ค.ศ. 1980 (โดยไมขนกบประวตการไดรบวคซน) เกดขน

เนองจากมสนขทไมสามารถตอบสนองตอการใหวคซน CPV2 เปนจานวนมากในสนขสายพนธเหลาน

อยางไรกตามในปจจบนพบวาสนขทงสองสายพนธในสหรฐอเมรกา สามารถตอบสนองตอการใหวคซน

CPV2 ไดไมแตกตางจากสนขพนธ อน ทงนอาจเนองจากสนขทไวตอการตดเชอ CPV-2 ไดตายไป

หมดแลว นอกจากนสนขบางตวในสายพนธดงกลาวขางตนยงอาจสามารถตอบสนองตอแอนตเจนชนด

อนไดในระดบตาหรอไมตอบสนองเลย เชน ในองกฤษและเยอรมนยงคงพบสนขพนธ รอตไวเลอรทไม

ตอบสนองตอการใหวคซน CPV-2 และพษสนขบา โดยมหลกฐานวา สตวสายพนธ เหลานมกมอตรา

ความลมเหลวในการตรวจหาแอนตบอดตอโรคพษสนขบากอนการเดนทางมากกวาสายพนธอนๆ

การตรวจทางซรมวทยาเพอประเมนระยะเวลาทมภมคมกน (DOI)

สนขทไดรบวคซนสวนใหญจะพบแอนตบอด (ตอแอนตเจนวคซนหลก) ในซรมเปนเวลานาน

หลายป ระดบแอนตบอดมความสมพนธกบการทางานของพลาสมาเซลลทมอายยน (long-lived

plasma cells หรอ memory effector B cells) วตถประสงคหลกของการใหวคซน คอเพอกระตนการ

จดจาทางภมคมกน ระดบแอนตบอดตอวคซนหลกมความสมพนธกบความคมโรคและม DOI ทคงอย

18

ยาวนาน แตในกรณของวคซนทางเลอกหลายชนด คา DOI จะมระยะเวลาสนกวาจงจาเปนตองกระตน

ซาบอยครง

การตรวจหาแอนตบอดสามารถใชเพอแสดงถงคา DOI ภายหลงการใหวคซนหลก เปนททราบ

กนดวาสนขมกมระดบแอนตบอดทจาเพาะตอ CDV, CPV-2, CAV-1 และ CAV-2 ไดเปนระยะเวลาสาม

ปหรอนานกวานน โดยมผลการศกษาหลายชนทยนยนขอมลดงกลาวดงนนหากตรวจไมพบแอนตบอด

ควรใหวคซนซาแกสนข เวนแตในกรณทมขอจากดทางการแพทยดานอน สวนการตรวจหาแอนตบอดท

จาเพาะตอโรคอนๆ มกมขอจากด เนองจากแอนตบอดมกลดลงอยางรวดเรว (เชน กรณของวคซนเลป

โตสไปโรซส) และมกจะไมสมพนธกบความคมโรค (เชน เลปโตสไปโรซสและพาราอนฟลเอนซา)

นอกจากนยงควรพจารณาถงราคาและระยะเวลาทใชตรวจดวย

VGG ตระหนกดวาในปจจบนยงมขอจากดในดานการเขาถงชดทดสอบและคาใชจายในการ

ตรวจซงยงมราคาสง อยางไรกตามการตรวจทางซรมวทยามประโยชนตอการตดสนใจใชวคซน (ในทงลก

สนขและสนขโตเตมวย) ดงนนจงมความจาเปนตองพฒนาวธตรวจทรวดเรวและมราคาเหมาะสมตอไป

การใหภมคมกนแกสตว (passive immunization)

การใหวคซนเพอกระตนภมคมกนในสตว (active immunization) ถอเปนแนวทางหลกในการ

ปองกนการโรคตดเชอ สวนการใหภมคมกนโดยตรง (passive immunization) กไดรบความสนในอย

ไมใชนอย ในอดตทผานมาโดยมการใหซรมทจาเพาะตอโรคคอตบหรอการใชไฮเปอรอมมนซรม เพอ

ปองกนโรคตางๆ ในเดก เชน แอนแทรกซ บาดทะยก และ scarlet fever ในผใหญ เชน อสกอใส เรสไพรา

ทอรซนซเชยลไวรส ตบอกเสบชนด เอ และ บ คางทม หด และพษสนขบา

แมวาการตดเชอจะกระตนการทางานของภมคมกนแบบเซลลและสารนา แตแอนตบอดเปน

กลไกหลกทควบคมปรมาณไวรสในสตวทตดเชอ และทาใหหายปวยในโรคไวรสหลายชนด ระดบ

แอนตบอดจงสมพนธกบระดบการปองกนการเกดโรค ในระหวางภาวะตดเชอไวรสในกระแสเลอด

แอนตบอดทจาเพาะตอเชอทสตวสรางเองหรอไดรบจากสตวอนจะไปจบกบผวของไวรส ชวยปองกนการ

ตดเชอเขาสเซลลและกาจดเชอออกไป ในทางทฤษฎซรมหรออมมโนโกลบลนทใหเขาทางใตผวหนงจะ

ถกดดซมเขาสกระแสเลอดเชนเดยวกน การใหพลาสมา (ไมใชซรม) กไดผลเชนเดยวกน แตมความ

ยงยากและมขอควรระวงในทางปฏบตมากกวาในกรณทตดเชอเฉพาะท เชน บรเวณแผลทถกสนขทเปน

19

พษสนขบากด มขอยนยนถงประโยชนในการใชแอนตบอดเพอปองกนโรคภายหลงการไดรบเชอ (post-

exposure prophylaxis regimen) ในคนอยางชดเจน โดยจะตองใหอมมโนโกลบลนตอโรคพษสนขบา

ตงแตวนแรกหลงสมผสเชอ โดยการฉดเขาทบรเวณรอบแผลและอาจใหเขากลามเนอในตาแหนงทหาง

จากตาแหนงทใหวคซนปองกนโรคพษสนขบาซงจะใหในเวลาเดยวกน

ในสตวเลยง การใชซรมเพอการปองกนหรอรกษามกจะทาในกรณพเศษเทานน (เชน สนขทตด

เชอไขหดสนข แมวทตดไขหดแมว หรอในกรณทมการระบาดของโรคในฟารม) ปจจบนในหลายประเทศ

เชน สหรฐอเมรกา เยอรมน สาธารณรฐเชค สโลวาเกย รสเซยและบราซล ทมผลตภณฑซรมและอมมโน

โกลบลนทเตรยมจากสตวประเภทเดยวกนหรอสตวตางชนด (มา) ทมความจาเพาะตอเชอไวรสหลายๆ

ชนดพรอมกน

แมวาจะมผลตภณฑดงกลาวในทองตลาดใหเลอกใช VGG แนะนาวาควรใชดวยความ

ระมดระวงเปนพเศษ กรณทมการระบาดของ CDV ในฟารมสนข การใหวคซนใหแกสนขทกตวจะใหผล

ดกวาการใหอมมนซรม แมวาในอดตทผานมาจะมคาแนะนาใหฉดวคซนเชอเปนทางหลอดเลอดแทนการ

ฉดเขาใตผวหนงหรอกลามเนอในสถานการณเหลาน แตอยางไรกตามยงไมมรายงานทางวทยาศาสตรท

สามารถยนยนถงประสทธภาพทดกวาการฉดเขาใตผวหนง การใหวคซนโดยวธ เหลานลวนม

ประสทธภาพในการชวยกระตนภมคมกน และชวยลดความรนแรงของการเกดโรคและการตายได ใน

กรณนวคซนอาจไมสามารถปองกนการตดเชอได แตจะสามารถปองกนการเกดอาการทางคลนก

(โดยเฉพาะการปองกนอาการทางระบบประสาท) ซงสตวจะมโอกาสรอดชวตและสรางภมคมโรคได

ตลอดชวตตอไป

ในกรณฟารมแมวทมปญหาตดเชอ FPV หรอฟารมสนขทพบการระบาดของ CPV-2 มรายงาน

ยนยนวาการใหอมมนซรมเมอสตวเรมแสดงอาการแลว ไมไดชวยลดอตราปวยและตายลงได ถาจะให

ไดผลจะตองใหอมมนซรมภายหลงจากทสตวไดรบเชอและกอนทสตวจะแสดงอาการของโรค ซงจะตอง

ทาภายใน 24-48 ชวโมงภายหลงจากตดเชอและตองใหในปรมาณมากเพยงพอดวยการฉด (เขาทางใต

ผวหนงหรอเขาชองทอง) ไมใชโดยการปอนทางปาก โดยทงนไมพบประโยชนของการใหอมมนซรมเขา

ทางปากแมวาจะใหกอนการตดเชอกตาม

สงทตองคานงถงในการเลอกใหผลตภณฑซรมในสถานสงเคราะหสตวคอ คาใชจายทคอนขาง

สง ทางเลอกอนไดแก การใชซรมจากสตวทรอดชวตจากการตดเชอ หรอเพงไดรบวคซนทอาศยอยภายใน

20

สถานสงเคราะห แตวธนมความเสยงจากการตดเชอโรคชนดอนจากแมวผ ให (เชน พยาธในเมดเลอด

หรอรโทรไวรสในแมว)

วธทนาจะมประสทธภาพกวา ในการควบคมปองกนโรคสาหรบสถานสงเคราะหสตว คอ การนา

วธตรวจทางซรมวทยามาใชประกอบในการประเมนสถานภาพทางภมคมกนในสตว สตวทมแอนตบอด

แสดงวามภมคมกนโรค (ปลอดภยทจะเลยงตอไป แมมการระบาดของโรคภายในสถานสงเคราะหสตว)

สวนสตวทไวตอการตอการตดเชอ (มแนวโนมทตดเชอและตายได) ควรทาการณฆาต ในกรณทไม

ตองการทาการณฆาต ควรแยกสตวดงกลาวออกมาเลยงจนแนใจวาสตวไมมการตดเชอ

วคซนสาหรบสนขชนดใหม

ในบางประเทศเรมมวคซนในสนขชนดใหมออกวางจาหนาย แมวาจะยงมขอมลเกยวกบ

ประสทธภาพของวคซนและการใชงานอยางจากด ผลตภณฑบางชนดยงไมไดรบการขนทะเบยนใหใชใน

วงกวางและมใชเพยงเฉพาะบางพนทเทานน

วคซนปองกนโรคไขหวดใหญสนข (canine influenza virus; CIV) ไดรบอนญาตใหขนทะเบยน

แบบมเงอนไข ในสหรฐอเมรกาในป ค.ศ. 2009 เชอไขหวดใหญสนข ชนด H3N8 เปนเชอกอโรคทมก

กอใหเกดปญหาในสตวทเลยงรวมกนในทวปอเมรกาเหนอและยงพบเปนปญหาในยโรปบางเปนครง

คราว วคซน CIV ประกอบดวยไวรสเชอตาย แนะนาใหใหแกลกสนขอาย 6 สปดาหและใหซาครงทสอง

หางจากครงแรก 2-4 สปดาหจากนนตองใหซาทกป โดยสตวจะมภมคมกนประมาณ 7 วนหลงจากไดรบ

วคซนครงทสอง วคซนนจดเปนวคซนทางเลอกและแนะนาใหใหเฉพาะในสนขทมความเสยงตอการตด

เชอ

วคซนมะเรง malignant melanoma เปนวคซนเพอการรกษาโรคชนดแรกทไดรบอนญาตใหขน

ทะเบยนแบบมเงอนไข ในสหรฐอเมรกา ตงแตเดอนมนาคม ค.ศ. 2007 และไดรบอนญาตใหขนทะเบยน

แบบไมมเงอนไขในป ค.ศ. 2010 วคซนนประกอบดวยพลาสมดทมยนทสรางโปรตน tyrosinase ของคน

('naked DNA' vaccine) เปนวคซนทตองใหซากนหลายครงผานทางผวหนง (transdermal) โดยใช

เครองใหวคซนแรงดนสง โดยเมอใหรวมกบกระบวนการรกษาทใหโดยทวไป วคซนสามารถกระตนการ

ตอบสนองทางภมคมกนตอแอนตเจนของมะเรง ในสนขทพบเมลาโนมาในชองปากได ชวยยดอายสนขท

21

พบมะเรงระยะ II-IV ไดถง 389 วน (จากเวลาปกต 90 วน) (Bergman et al., 2006) วคซนนมใชในทงใน

ยโรปและสหรฐอเมรกาโดยจากดการใชเฉพาะสตวแพทยผ เชยวชาญดานมะเรงเทานน

วคซนปองกนโรคลชมาเนยในสนข ไดรบการขนทะเบยนเฉพาะในประเทศบราซลเนองจากโรคล

ชมาเนยเปนโรคตดเชอสาคญในสนขและคน โดยมการกาจดสนขทตดเชอและผลเลอดเปนบวกเพอลด

กลมประชากรสนขทเปนแหลงรงโรค วคซนชนดนเปนวคซนซบยนต ซงประกอบดวยโปรตน GP63 ของ

L. donovani (เรยกอกชอหนงวา 'fucose mannose ligand') ทมซาโปนนเปนสอ วคซนสามารถกระตน

แอนตบอดทสามารถไปยบยงการแพรของเชอลชมาเนยเขาสsand fly ซงเปนพาหะนาโรค โดยการยบยง

เชอไมใหสามารถจบกบเซลลในทางเดนอาหารสวนกลางของ sand fly ได วคซนนสามารถใชรวมกบการ

ตรวจทางซรมวทยาเพอตรวจหาสนขทตดเชอ เพอแยกสนขทตดเชอออกจากสนขทไดรบวคซนได โดย

พบวามสนขทไดรบวคซนแตไมไดรบเชอเพยง 1.3% จาก 5860 ตวทใหผลบวกจากการตรวจคดกรองโรค

นอกจากนขอมลทางระบาดวทยายงระบวาเมอใชรวมกบการตรวจคดกรองและกาจดสตวทตดเชอ วคซน

ชนดนมประสทธภาพดสามารถชวยลดอบตการณของการตดเชอทงในสนขและคน (Palatnik de Sousa

et al., 2009) ขอมลดงกลาวสนบสนนการใชวคซนชนดนเปนวคซนหลกในบราซล

ตารางท 1 แนวทางปฏบตเกยวกบการใหวคซนสนขโดย WSAVA

ตารางท 1 แนวทางปฏบตการใชวคซนสนขโดย WSAVA

วคซน ลกสนข

(≤16 สปดาห)

สนขโตเตมวย

(>16 สปดาห)

คาแนะนา

สาหรบการ

กระตนวคซนซา

หมายเหตและขอแนะนา

(ดคาจากดความของวคซน

หลก วคซนทางเลอก และ

วคซนทไมแนะนาเพมเตมจาก

เนอหา)

พารโวไวรส-2 (CPV-2: เชอเปน

แบบฉด)

ใหครงแรกทอาย

8-9 สปดาห ซา

ทก 3-4 สปดาห

จนสตวอาย 14-

16 สปดาห

2 ครงหางกน

3-4 สปดาห

ตามคาแนะนา

ของ

บรษทผผลต

แตการใหเขม

เดยว ถอวา

เพยงพอตอ

การใหภมคม

โรค

กระตนซาท 1 ป

หลงจากนนให

ซาทก 3 ป

วคซนหลก

ไวรสไขหดสนข (CDV: เชอเปน

แบบฉด)

รคอมบแนนทไวรสไขหดสนข

(rCDV, แบบฉด)

อะดโนไวรส-2 (CAV-2; เชอเปน

แบบฉด) (CAV-2; เชอเปน แบบ

หยอดจมก)

ใชวคซนแบบฉดเพอกระตน

ภมคมกนตอเชอCAV-1

22












เนอหา)

CPV-2 (เชอตาย แบบฉด) ไมแนะนา ควรเลอกใชวคซน

เชอเปน

อะดโนไวรส-1 (CAV-1; เชอเปน

และเชอตาย แบบฉด)

ไมแนะนา ควรเลอกใชวคซน

เชอเปน CAV-2

พษสนขบา (เชอตาย แบบฉด) ใหหนงครง เมอ

อาย 3 เดอน

*ในบรเวณทม

ความเสยงสง

ควรใหครงทสอง

หลงเขมครงแรก

2-4 สปดาห

ใหหนงครง การฉดกระตน

ขนกบDOI ของ

ผลตภณฑ เชน

วคซนม DOI 1

หรอ 3 ป ในบาง

พนทขนกบ

กฎหมายกาหนด


ในบรเวณทมการระบาดของ

โรคหรอกฎหมายกาหนด

พาราอนฟลเอนซาไวรส (CPiV;

เชอเปน แบบฉด)

ครงแรก 8-9

สปดาห ซาทก 3-

4 สปดาห จน

สตวอาย 14-16

สปดาห

2 ครง หางกน

3-4 สปดาห

ตามคาแนะนา

ของ

บรษทผผลต

แตการใหครง

เดยวกถอวา

เพยงพอตอ

การใหภมคม

โรค


จากนนกระตนป

ละครง

วคซน CPiV มทง

ในรปแบบ

ผลตภณฑเดยว

และทรวมกบ

วคซนทางเลอก

ตวอน


ควรเลอกใช CPiV (ชนดเชอ

เปนหยอดจมก) มากกวาแบบ

ฉด เนองจากเชออยทระบบ

ทางเดนหายใจสวนตน

CPiV (เชอเปน แบบหยอดจมก) ใหไดตงแตอาย 3

สปดาห กระตน

ซา ภายใน 3-4

สปดาห

2 ครง หางกน

3-4 สปดาห


จากนนกระตนป

ละครง


มกรวมอยกบวคซน Bordetella

bronchiseptica ชนดหยอด

จมกควรใหเปนประจาทกป

ภายหลงโปรแกรมวคซนในลก

สนข

23












เนอหา)

Bordetella bronchiseptica

(แบคทเรยไมกอโรค ชนดเชอเปน

แบบหยอดจมก)

ใหไดตงแตอาย 3

สปดาห เพอ

ประสทธผลทด

ควรใหสองครง

หางกน 2-4

สปดาห

ใหครงเดยว ปละครงหรอ

บอยกวานนใน

สตวทมความ

เสยงสงทม

หลกฐานวาการ

ใหปละครงไม

เพยงพอ


มกรวมอยกบวคซน CPiV ชนด

หยอดจมก สนขบางตวอาจ

แสดงอาการ ไอ จาม นามก

ไหล ชวคราว (3-10 วน)

ภายหลงไดรบวคซน

Bordetella bronchiseptica(เชอ

ตาย แบบฉด)

ใหครงแรกทอาย

6-8 สปดาหและ

ครงทสอง เมอ

อาย 10-12

สปดาห


2-4 สปดาห

ปละครงหรอ

บอยกวานนใน

สตวทมความ

เสยงสงทม

หลกฐานวาการ

ใหปละครงไม

เพยงพอ


แนะนาใหใชวคซนหยอดจมก

ชนดเชอเปนมากกวาเชอตาย

เนองจากสามารถกระตนไดทง

ภมคมกนเฉพาะทและทว

รางกาย


(เฉพาะแอนตเจนผนงเซลลของเชอ

แบบฉด)

Borrelia burgdorferi (Lyme

borreliosis; เชอตายแบบฉด)

Borrelia burgdorferi (rLyme

borreliosis) (รคอมบแนนทโปรตน

เปลอกนอก A [outer surface

protein; OspA] แบบฉด)

ครงแรกเมออาย

12สปดาหหรอ

หลงใหวคซน

ไวรสหลกครบ

แลวใหครงทสอง

หางกน2-4

สปดาห


2-4 สปดาห

ปละครง กระตน

ซาในชวงกอน

การระบาดของ

เหบในแตละ

ทองท


VGG แนะนาใหใหวคซน เมอ

อาย 12 สปดาหขนไป และ

หลงจากใหวคซนไวรสหลก

ครบถวนแลว

โดยทวไปแนะนาใหใชเฉพาะใน

สนขทมความเสยงสงทอาศย

หรอตองเดนทางเขาไปใน

บรเวณทมเหบนาโรคสงหรอใน

พนทระบาด

24












เนอหา)

Leptospira interrogans

(ประกอบดวยซโรวา canicola

และ icterohaemorrhagiae เชอ

ตาย แบบฉด)

(ในสหรฐอเมรกา มซโรวา

grippotyphosa และ pomona

ดวย)

ครงแรกเมออาย

12-16 สปดาหหรอ

มากกวา หลงฉด

วคซนไวรสหลก

ครบแลว ใหครงท

สองหางกน 3-4

สปดาห


3-4 สปดาห

จากนนปละ

ครงหรอถกวา

นน


ใชเฉพาะในบรเวณทมการ

ระบาด หรอสนขทมความเสยง

ควรใหวคซนครงแรกเมออาย

12-16 สปดาห กระตนครงท

สองหางกน 3-4 สปดาห

จากนนกระตนทก 9-12 เดอน

จนกวาจะไมพบความเสยง

วคซนชนดนไมสามารถกระตน

ภมคมทมระยะยาวนานไดดนก

ดงนนจงตองกระตนซาทกป

หรอถกวานนในสนขกลมเสยง

การใหภมคมกนตอซโรวาอนไม

คอยแนนอน

วคซนนเกยวของกบการเกด

ภาวะไมพงประสงคจากการให

วคซนมากทสดเมอเปรยบเทยบ

กบวคซนชนดอนๆ สตวแพทย

ควรรายงานการเกดภาวะไมพง

ประสงคทพบในสตวทไดรบ

วคซนชนดน โดยเฉพาะการแพ

วคซนแบบเฉยบพลนในสนข

พนธเลก ในกรณสนขพนธเลก

ควรพจารณาใหวคซนเฉพาะ

สตวทมความเสยงสงตอการตด

เชอเทานน

25












เนอหา)

ไวรสไขหวดใหญสนข (CIV; เชอ

ตายผสมสอ แบบฉด)

2 ครง หางกน 2-4

สปดาห โดยใหครง

แรกเมออาย 6

สปดาหขนไป


2-4 สปดาห

ปละครง วคซนทางเลอก

ขนทะเบยนใชแบบมเงอนไข

เฉพาะในสหรฐอเมรกาในสนข

กลมเสยง เชน เลยงในฟารม

สนขโชว หรอสถานทรบฝาก

เลยง

โคโรนาไวรสสนข (CCV; เชอ

ตายและเชอเปน แบบฉด)

ไมแนะนา

อบตการณและจานวนสตวปวย

ทมการยนยนการตดเชอท

แนนอน ไมสนบสนนการใช

วคซน

*VGG ไมไดพจารณารวมวคซนตอไปนไวในขอแนะนา

• Crotalusatrox toxoid (วคซนพษงหางกระดงขนทะเบยนแบบมเงอนไขในสหรฐอเมรกา)

• Porphyromonas sp. (วคซนตอเชอในชองปากขนทะเบยนแบบมเงอนไขในสหรฐอเมรกา)

• วคซนแอนตเจนของ B. canis ในสอซาโปนน ขนทะเบยนในยโรป

• วคซนแอนตเจนของ B. canis canis และ B. canis rossi ในสอซาโปนน ขนทะเบยนในยโรป

• วคซนเฮอรปสไวรสสนข ขนทะเบยนในยโรป

วคซนเชอตายแบบฉด Giardia lamblia (ระบในแนวปฏบตปค.ศ. 2007) ไมมจาหนายแลวในปจจบน

26

ตารางท 2 แนวทางปฏบตการใหวคซนสนขทเลยงในสถานสงเคราะหสตว

วคซนทแนะนา (ดตารางท 1) ลกสนข

(<16 สปดาห)



หมายเหต

CDV + CAV-2 + CPV-2

(MLV) มหรอไมม CPiV

rCDV + CAV-2 + CPV-2

(rCDV + MLV) มหรอไมม

CPiV

วคซนรวมใหโดยการฉดเขา

ผวหนงหรอกลามเนอตาม

คาแนะนาของบรษทผผลต

ใหครงแรกเมอรบสตวเขา

สถานสงเคราะห

กระตนซาทก 2 สปดาห

จนสตวอาย 16 สปดาห

ในสถานททมการตดเชอ

CDV และ/หรอ CPV สง

อาจใหวคซน CDV ใน

สตวตงแตอาย 4 สปดาห

ขนไป แตไมควรใหเรว

กวาน

หนงครง เมอรบสตว

เขาสถานสงเคราะห

และกระตนอกครง

หางกน 2 สปดาห

ควรเรมใหวคซนแกลกสนขทมอายตงแต

6 สปดาหขนไป ในกรณทมการระบาด

ของโรค (หดสนขและพารโวไวรส) อาจ

เรมใหวคซนตงแตอาย 4 สปดาห

MDA สามารถรบกวนการตอบสนองตอ

การใหวคซน


(แบคทเรยเชอเปน ไมกอโรค)

+ CPiV (MLV)

ใชเฉพาะหยอดจมก

เทานน หามนาไปฉด

สามารถใหไดตงแต 3

สปดาหขนไป ในกรณท

ใหครงแรกในสตวทอาย

นอยกวา 6 สปดาห ควร

กระตนซาอกคงเมอสตว

อายมากกวา 6 สปดาห

2 ครง หางกน 2-4

สปดาห

วคซนหยอดจมก (เชอเปนไมกอโรค) ม

ประสทธภาพดกวาวคซนแบบฉด

เนองจากมความปลอดภยกวาในลกสนข

อายนอยกวา 6 สปดาห นอกจากนการให

วคซนครงเดยวอาจสามารถใหภมคมโรค

อยางสมบรณ

27

วคซนทแนะนา (ดตารางท 1) ลกสนข

(<16 สปดาห)





(เชอตายหรอแอนตเจนสกด;

สาหรบฉดเทานน)

ใหครงแรกเมอสตวรบเขา


และใหครงทสองหางกน

2-4 สปดาห

2 ครงหางกน 2-4

สปดาห

การใหวคซนแบบหยอดในสนขโต หรอลก

สนขทมอายมากกวา 16 สปดาห จะชวย

กระตนภมคมกนแบบไมจาเพาะไดทนท

ภายหลงการใหวคซน ในขณะทวคซน

แบบฉดไมสามารถกระตนได วคซนชนดน

ไมสามารถปองกนการตดเชอในระบบ

ทางเดนหายใจสนข (kennel cough) ได

วคซนเพยงแตชวยลดความรนแรงของโรค

ไวรสไขหวดใหญสนข (CIV;

เชอตายแบบฉด)

ครงแรกในสตวอาย

มากกวา 6 สปดาห

ครงทสองหางกน 2-4

สปดาห


สปดาห

สตวทตองอยในสถานสงเคราะหเปน

ระยะเวลานาน ควรใหปละครง

โดยทวไปแลว วคซนไขหวดใหญให

ภมคมกนเฉพาะซโรไทปเทานน

วคซนนมใชเฉพาะในสหรฐอเมรกา

พษสนขบา ใหครงเดยว หรอสองครง

หางกน 2-4 สปดาห ใน

บรเวณทเปนเขตระบาด

ควรใหกอนสตวออกจาก


ใหหนงครง กอนสตว

ออกจากสถาน

สงเคราะห

พจารณาเฉพาะสถานสงเคราะหทตงอย

ในประเทศทมการระบาดของโรคพษสนข

บา หรอตามทกฎหมายกาหนด

28

ตารางท 3 แนวทางปฏบตการใหวคซนแมว

วคซน ลกแมว


แมวโตเตมวย


คาแนะนาสาหรบการ



ไวรสไขหดแมว (FPV; เชอ

เปนแบบฉด)

FPV (เชอตายมสอ หรอ

เชอตายไมมสอ แบบฉด)

FPV (เชอเปน ไมมสอ

หยอดจมก)

เรมทอาย 8-9

สปดาห ใหครงท

สอง 3-4 สปดาห

ถดไปและครง

สดทายเมออาย

16 สปดาหหรอ

มากกวา


สปดาห

ใหวคซนท 1 ป หลงจาก

โปรแกรมลกแมวเขม

สดทายจากนนใหทก 3 ป


ไมแนะนาใหใชวคซนเชอ

เปนในแมวทองและแมวท

ตดเชอ FeLV และ/หรอ FIV

ควรใชวคซนชนดฉด

มากกวาหยอดจมก ในกลม

แมวทอาศยในสงแวดลอมท

มความเสยงเนองจากแมว

อาจตดเชอไดภายหลงให

วคซน ในสถานสงเคราะห

แมวแนะนาใหใชวคซนชนด

ฉด

เฮอรปสไวรส-1 (FHV-1;

เชอเปน ไมมสอ แบบฉด

หรอหยอดจมก)

FHV-1 (เชอตาย มสอ

แบบฉด)




ถดไป และครง



มากกวา


สปดาห



สดทายจากนนใหทก 3 ป


วคซนเชอเปน FHV-1/FCV

มกอยรวมกนในลกษณะ

bivalent หรอผสมรวมกบ

วคซนชนดอน (เชน FPV) ใน

สตวทไดรบวคซนแบบหยอด

จมกอาจแสดงอาการใน

ระบบทางเดนหายใจ

เลกนอยไดบาง

29








แคลซไวรสแมว (FCV;

เชอเปน ไมมสอ แบบฉด

และหยอดจมก)

FCV (เชอตาย มสอ แบบ

ฉด)




ถดไป และครง



มากกวา

2 ครง หางกน 3-

4 สปดาห



สดทาย จากนนใหทก 3 ป

วคซนเชอเปน FHV-1/FCV

มกอยรวมกนในลกษณะ

bivalent หรอผสมรวมกบ

วคซนชนดอน ในสตวทไดรบ

วคซนแบบหยอดจมก อาจ

แสดงอาการในระบบ

ทางเดนหายใจเลกนอยได

บาง

พษสนขบา (รคอมบแนนท

คานารพอกซไวรส

เวคเตอร ไมมสอ แบบ

ฉด)

ใหครงแรกได

ตงแตอาย 8

สปดาห และ

กระตนซา 1 ป

หลงจากนน

2 ครง

หางกน 12 เดอน

ปละครง วคซนทางเลอก ยกเวนใน

บรเวณทมการระบาดของ

โรคหรอตามกฎหมาย

กาหนด (เชน การ

เคลอนยายสตว)

พษสนขบา (เชอตาย ชนด

DOI 1, 3 และ 4 ป มสอ

แบบฉด)



สปดาห และ

กระตนซา 1 ป

หลงจากนน

2 ครง

หางกน 12 เดอน

ตามระยะเวลา DOI หรอ

กฎหมายกาหนด

วคซนทางเลอก ยกเวนใน

บรเวณทมการระบาดของ

โรคหรอตามกฎหมาย

กาหนด (เชน การ

เคลอนยายสตว)

30








ลวคเมยไวรส (FeLV; ร

คอมบแนนทคานารพอกซ

ไวรสเวคเตอร ไมมสอ

แบบฉดหรอใหผาน

ผวหนง (เฉพาะใน

สหรฐอเมรกา)

FeLV (เชอตาย มสอ แบบ

ฉด)

FeLV (รคอมบแนนท

โปรตนซบยนต มสอ แบบ

ฉด)



สปดาห และครง

ทสองหางกน 3-4

สปดาห ตองให

สองครง





สปดาห ตองให

สองครง

2 ครง หางกน 3-

4 สปดาห


สปดาห




ทงนขนกบความเสยงของ

สตว





สตว

วคซนทางเลอก ใน

สหรฐอเมรกามวคซน rFeLV

ทใหผานชนเดอรมส

ปรมาณ 0.25 มลลลตรโดย

ใชอปกรณใหวคซนของ

บรษทผผลตเทานน ใหวคซน

เฉพาะแมวทใหผลลบตอ

การตรวจการตดเชอ FeLV

และตองตรวจโรค FeLV

กอนการใหวคซน

วคซนทางเลอก ใชเฉพาะ

แมวทไมตดเชอ FeLV และ

ตองตรวจโรค FeLV กอนฉด

วคซน

31








ไวรสภมคมกนบกพรองใน

แมว (FIV; เชอตาย มสอ

แบบฉด)

ตองให 3 ครง



สปดาห ครง

ถดไปหางกน 2-3

สปดาห

ตองให 3ครง

แตละครงหางกน

2-3 สปดาห



สดทาย จากนนใหทกป


สตว

ไมแนะนา

วคซนกระตนใหเกดการ

สรางแอนตบอดทจาเพาะตอ

เชอ FIV ซงไมสามารถแยก

จากแอนตบอดทสราง

ภายหลงการตดเชอได ทาให

รบกวนการวนจฉยการตด

เชอโดยใชชดทดสอบ เปน

เวลาอยางนอยหนงป มการ

นาวธตรวจวนจฉยการตด

เชอโดยวธทางซรมวทยา

และการตรวจวนจฉยโดยวธ

พซอารเชงปรมาณมาใชมาก

ขน

ชองทองอกเสบ (FIP; เชอ

เปน ไมมสอ หยอดจมก)





สปดาห


สปดาห

ปละครงตามคาแนะนา

ของบรษทผผลต

ไมแนะนา เนองจากขอมล

ไมเพยงพอ มรายงานวาแมว

ทไมมแอนตบอดตอเชอโคโร

นาไวรสมากอนอาจมการ

สรางภมคมโรคไดบาง

ภายหลงไดรบวคซน แตใน

ความเปนจรงมโอกาสนอย

มากทจะพบแมวทไมม

แอนตบอดตอโคโรนาไวรส

กอนการใหวคซน

32








Chlamydophila felis

(เชอเปนไมกอโรค ไมมสอ

แบบฉด)

Chlamydophila felis

(เชอตาย มสอ แบบฉด)



สปดาห และให

ครงทสองหางกน

3-4 สปดาห


สปดาห

ปละครงในแมวทมความ

เสยงตอโรค


ใชในแมวทเลยงรวมกน

หลายตวในสภาพแวดลอมท

มการยนยนวาเชอนเปน

สาเหตของอาการทางคลนก

มรายงานวาวคซนอาจทาให

เกดการตดเชอแบบแสดง

อาการได ถาวคซนเขาตา

โดยบงเอญ วคซนนอาจ

กระตนใหเกดอาการแพ

(hypersensitivity) ได

Bordetella

bronchiseptica

(แบคทเรยเชอเปน ไมกอ

โรค ไมมสอ แบบหยอด

จมก)

หยอดจมกหนง

ครง ไดตงแตอาย

8 สปดาห

หยอดจมกหนง

ครง

ปละครงในแมวทมความ

เสยงตอโรค

วคซนทางเลอก ใหเฉพาะ

แมวกลมเสยง การศกษาท

ผานมาไมสามารถยนยน

ประสทธภาพของวคซนใน

การลดความรนแรงของ

อาการระบบทางเดนหายใจ

ในแมวได

* วคซนเชอตายแบบฉด Giardia lamblia ในแมว (ทระบในแนวปฏบตป ค.ศ.2007) ไมมจาหนายแลวในปจจบน

33

ตารางท 4 แนวทางปฏบตการใหวคซนแมวในสถานสงเคราะหสตว






FPV

FHV-1

FCV

ครงแรกเมอรบสตวเขา

สถานสงเคราะห เรมฉด

ไดตงแตอาย 4-6

สปดาห จากนนกระตน

ซาทกๆ 2-4 สปดาห จน

สตวอาย 16 สปดาห

ถามความเสยงสงหรอ

มการระบาดของโรค

ควรเรมใหวคซนได

ตงแตอาย 4 สปดาห

และใหซาทก 2 สปดาห

หนงครง เมอรบสตว

เขาสถานสงเคราะห

และกระตนซาอกครง

2-4 สปดาหถดมา

ควรใชวคซนเชอเปน ไมแนะนาใหใชวคซนหยอดจมก

FPV ในสถานสงเคราะห

อาจใชวคซนหยอดจมก FCV/FHV-1 ในกรณท

ตองการสรางภมคมกนอยางรวดเรว (48 ชวโมง)

สตวอาจแสดงอาการจามหลงจากไดรบวคซน

FCV/FHV-1 ชนดหยอดจมก ซงไมสามารถแยกออก

จากการตดเชอตามธรรมชาตได

พษสนขบา ใหหนงครงกอนสตว



ใหหนงครงกอนสตว



พจารณาเฉพาะสถานสงเคราะหทตงอยในประเทศท

มการระบาดของโรคพษสนขบา หรอตามทกฎหมาย

กาหนด

34

แนวทางปฏบตเกยวกบการใหวคซนแมว

การใหวคซนแมว

หลกการวางโปรแกรมเพอกระตนภมคมกน

แนวทางปฏบตและขอเสนอแนะเกยวกบวคซนหลก (core) วคซนทางเลอก (non-core) และ

วคซนทไมแนะนา (not recommended) สาหรบแมวไดสรปใหไวในตารางท 3 ในบางประเทศทมการ

ระบาดของโรคพษสนขบา ไดจดวคซนปองกนโรคพษสนขบาไวเปนวคซนหลกและแมวทกตวควรไดรบ

วคซนเพอปองกนการตดเชอทงในกลมประชากรแมวและมนษย ในบางประเทศมกฎหมายทกาหนดให

สตวทกตวตองไดรบการฉดวคซนปองกนโรคพษสนขบา รวมถงในสตวทจะตองเดนทางไปตางประเทศ

ในกลมวคซนหลกของแมวพงระลกวาวคซน FCV และ FHV-1 มประสทธภาพในการกระตนภมคมกนได

ไมดเทากบวคซน FPV ดงนนประสทธภาพและระยะเวลาทคมโรคของวคซนหลกในแมวอาจจะยงไมด

เทากบวคซนหลกในสนข

แมวาวคซน FCV จะสามารถกระตนภมคมกนขามระหวางเชอตางสายพนธและชวยลดความ

รนแรงของอาการทางคลนกได แตเนองจากเชอ FCV มความหลากหลายมาก ดงนนแมวทไดรบวคซนจง

อาจยงตดเชอและยงแสดงอาการแบบไมรนแรงไดสาหรบวคซนเฮอรปสไวรส FHV-1 ในปจจบนยงไมม

วคซนชนดใดทสามารถปองกนการตดเชอชนดกอโรครนแรงได ดงนนเมอตดเชอแลวเชอนจะสามารถแฝง

ตวอยในแมวและจะกลบมาแพรกระจายไดใหม (reactivate) ได เมอแมวมความเครยดอยางรนแรง โดย

แมวทไดรบวคซนสามารถแสดงอาการทางคลนกในหรอปลอยเชอใหกบแมวตวอนและกอใหเกดอาการ

ทางคลนกในแมวเหลานนได แมวา VGGจะแนะนาใหฉดวคซน FHV-1,FCV ทกสามป แต VGG ก

ตระหนกดวาคาแนะนานอาจแตกตางกบแนวทางปฏบตอน เชน ABCD แนะนาใหใหวคซนดงกลาวเปน

ประจาทกปในแมวทมความเสยงสง ในขณะทแนะนาใหใหทกสามปในแมวทมความเสยงตา (แมวทเลยง

ในบาน)

การใชวคซนปองกนลวคเมยไวรสในแมวยงเปนทถกเถยงกนในหมผ เชยวชาญ แมวา VGGไดจด

ใหวคซนนเปนวคซนทางเลอก (ตารางท 3) แตกตระหนกดวาการพจารณาใหวคซนนควรประเมนจาก

ลกษณะการเลยง วถชวต ความเสยงในการสมผสโรคและการระบาดของโรคในพนทนนๆ ผ เชยวชาญ

หลายทานมความเหนวาแมวาความชกของการตดเชอลวคเมยไวรสจะลดลงมาก เนองจากความสาเรจ

35

จากการใหวคซนและแนวทางการควบคมโรคแมวทมอายนอยกวา 1 ปทเลยงนอกบาน ควรไดรบวคซน

อยางนอย 2 ครงหางกน 3-4 สปดาห โดยเรมใหทอาย 8 สปดาหขนไป ทงนควรประเมนความเสยงและ

ประโยชนของการใหวคซน FeLV กอนวางโปรแกรมวคซนดวย

การใหวคซนในลกแมวและการกระตนท 12 เดอน

เชนเดยวกบกรณของลกสนข ลกแมวสวนใหญจะมภมคมกนถายทอดจากแมทจะชวยปกปอง

การตดเชอในชวงอายสปดาหแรกๆ อยางไรกตามยงไมมขอมลเกยวกบชวงเวลาทภมคมกนถายทอดจาก

แมเรมลดลงจนสตวเรมไวตอการตดเชอ และระยะเวลาทเหมาะสมทสตวจะเรมตอบสนองตอการให

วคซน ชวงเวลาดงกลาวขนอยกบระดบภมคมกนทลกแมวแตละครอกไดรบจากแม โดยทวไปแลวระดบ

MDA จะคอยๆ ลดลงภายใน 8-12 สปดาหอนเปนชวงทสตวจะสามารถตอบสนองตอการใหวคซนได จง

ควรเรมใหวคซนเมออาย 8-9 สปดาหตามดวยการกระตน 3-4 สปดาหถดมา อยางไรกตามลกแมวท

ไดรบ MDA จากแมในปรมาณนอย จะตอบสนองตอการใหวคซนไดเรวกวา ในขณะทลกแมวทไดรบ

MDA มากอาจไมตอบสนองตอการใหวคซนจนกวาจะอาย 12 สปดาหขนไปVGG จงแนะนาใหใหวคซน

เขมสดทายในลกแมวทอาย 14-16 สปดาหหรอมากกวา

กลาวโดยสรปลกแมวทกตวควรไดรบวคซนหลกอยางนอย 3 ครงโดยเรมเขมแรกอาย 8-9

สปดาห เขมทสอง 3-4 สปดาหถดมาและเขมสดทายเมออาย 14-16 สปดาหหรอมากกวา แมวท

ตอบสนองตอวคซนหลกชนดเชอเปนจะมภมคมกนอยไดหลายปโดยไมจาเปนตองใหวคซนซา

การใหวคซนซาในแมวโตเตมวย

แมวทกตวควรไดรบการกระตนวคซนภายใน 12 เดอน ภายหลงเสรจโปรแกรมวคซนในชวงลก

แมว (เพอทจะสรางความมนใจวา สามารถกระตนภมคมกนในแมวทอาจไมตอบสนองตอวคซนในชวงท

เปนลกแมว) ภายหลงจากการกระตนซาท 12 เดอนน ใหกระตนซาทก 3 ปหรอนานกวานนเวนแตจะม

เหตอนสนบสนน ในแมวโตเตมวยทไมทราบประวตวคซนควรไดรบวคซนหลกชนดเชอเปนหนงครงและ

กระตนซาในปถดไป

แมวทไดรบวคซนหลกชนดเชอเปนจะมภมคมกน (ภมคมกนจดจา) อยไดนานหลายปโดยไมตอง

ใหวคซนซา อยางไรกตามขอมลนไมรวมถงภมคมกนจากการใหวคซนหลกชนดเชอตาย หรอวคซน

36

ทางเลอกอน โดยเฉพาอยางยงวคซนทมแอนตเจนของเชอแบคทเรยเปนสวนประกอบทมระยะเวลาคม

โรคสนกวา ดงนนจงมความจาเปนตองใหวคซน Chlamydophila และ Bordetella ทกปในสตวกลมเสยง

ดงนนในปจจบนแมวโตเตมวยยงคงควรไดรบวคซนทกป เพยงแตชนดของวคซนอาจแตกตางกน

ไปในแตละป โดยทวไปสาหรบวคซนหลกควรใหทก 3 ป และใหวคซนทางเลอกทจาเปนทกป VGG

ตระหนกดวาในบางประเทศวคซนรวมแมวมทงวคซนหลกและทางเลอกผสมกนจงยงมขอจากดในการ

วางแผนการใหวคซนตามคาแนะนานอยบาง VGG จงสนบสนนใหบรษทนาผลตภณฑทมความ

หลากหลายเขามามากขนเพอเปนทางเลอกใหกบสตวแพทย หรออยางนอยควรแยกวคซนหลกออกจาก


ในกรณทแมวโตเตมวยทไดรบวคซนหลก FPV, FHV-1 และ FCV ครบในชวงลกแมว (รวมทงการ

กระตนท 12 เดอน) แตไมไดกลบมารบการกระตนวคซนตามคาแนะนาของสตวแพทยอยางสมาเสมอ

ควรไดรบวคซนกระตนซาเพยงหนงครงแมวาขอมลจะมขอมลผลตภณฑทแนะนาใหกระตนวคซนสอง

ครง (เชนเดยวกบคาแนะนาในลกแมว) อยางไรกตามคาแนะนานไมมขอมลรองรบและขดแยงกบ

หลกการพนฐานทางวทยาภมคมกนทเกยวของกบภมคมกนจดจา ในทางกลบกน ขอแนะนาน (การ

กระตนสองครง) สามารถใชไดในกรณแมวโตเตมวยททไมทราบประวตวคซนชดเจนและไมสามารถทา

การตรวจทางซรมวทยาได

ตาแหนงทฉดวคซนในแมว

ในชวง 20 ปทผานมาพบวาการเกด feline injection site sarcoma (FISS) อาจเกยวของกบการ

ใหวคซน FeLV และพษสนขบาทมสวนผสมของสอ (adjuvant) การใหยาหรอวคซนเขาใตผวหนงในแมว

นยมใหทบรเวณระหวางกระดก scapular (interscapular region) ซงเปนตาแหนงทพบ FISS ไดบอย

ทสด ลกษณะกอนมะเรงจะแพรกระจายเปนวงกวาง ทาใหยากตอการผาตดเอาออกไดทงหมด

ในทวปอเมรกาเหนอไดออกขอควรปฏบตเกยวกบตาแหนงการฉดวคซนสองชนดทมสวนของสอ

ทอาจเปนปจจยเสยงในการเกด FISS ในแมว โดยแนะนาใหฉดทตาแหนงทงายตอการผาตดเอา

กอนมะเรงออกโดยแนะนาใหฉดวคซน FeLV ทบรเวณสวนปลายของขาหลงซายและฉดวคซนพษสนข

บาบรเวณสวนปลายของขาหลงขวา ขอมลเปรยบเทยบผลการเกด FISS ในชวงเวลากอนออกขอแนะนา

นในป (1990-1996) และภายหลงจากการออกขอแนะนา (1997-2006) พบวามการเกด FISS ทบรเวณ

37

scapular ลดลงแตกลบพบกอนมะเรงทบรเวณขาหลงขวา (ขาซายไมพบ) เพมขน นอกจากนยงพบ

รายงานเกยวกบมะเรงเพมมากขนทบรเวณสวนทองทงดานขวาและซาย ทงนอาจเนองจากการฉดวคซน

เขาบรเวณปลายของขาหลงในทางปฎบตทาไดยาก บรเวณดานขางของชองทองจงเปนตาแหนงทอาจ

ไดรบวคซนโดยบงเอญไดบอยครงมากขน (Shaw et al., 2009)

จากขอมลขางตน จงยงไมมคาแนะนาใหเปลยนตาแหนงการฉดวคซนในประเทศทอยนอกทวป

อเมรกาเหนอ VGG มขอเสนอแนะทอาจชวยลดความเสยงของการเกด FISS ดงน

• ในกรณทเปนไปได ควรเลอกใชวคซนแมวทไมมสวนผสมของสอ

• ควรหลกเลยงการฉดวคซน (ทมสอเปนสวนผสม) บรเวณ interscapular

• วคซน (ทมสอเปนสวนผสม) ควรฉดเขาใตผวหนง (ไมฉดเขากลามเนอ) ตาแหนงทเหมาะสม

และปลอดภยตอผ ฉดวคซน (โดยหลกเลยงการฉดเขาตวเองโดยบงเอญ ในกรณสตวทจบบงคบ

ไดยาก) คอบรเวณผวหนงดานขางชองอกและชองทอง ผวหนงบรเวณขางชองทองเปนตาแหนง

ทเหมาะสมทสด เนองจากงายตอการผาตดเอากอนมะเรงออก เมอเปรยบเทยบกบบรเวณ

interscapular หรอ intercostal ทมความยงยากในการผาตดมากกวา

• ควรฉดวคซนในตาแหนงทตางกน ในแตละครงบนทกตาแหนงทฉดวคซนลงในประวตสตวหรอ

ใบรบรองการใหวคซน โดยระบทงตาแหนงทฉด และรายละเอยดของวคซนทใหในแตละครง ควร

เปลยนตาแหนงทฉดวคซนในแตละครงหรออกทางหนงคลนกหรอโรงพยาบาลสตวอาจออก

นโยบายโดยกาหนดตาแหนงเฉพาะทสาหรบการฉดวคซนแตละชนดในแตละปสลบกนไป

• VGG สนบสนนใหมการรายงานการพบ FISS ในกรณทสงสยวาเปนผลอนไมพงประสงคจาก

การใหวคซนแกองคกรภายในประเทศทเกยวของ

การตรวจซรม

ในปจจบนยงมขอมลทางซรมวทยาทเกยวกบการตอบสนองทางแอนตบอดตอการใหวคซนใน

แมวทจากด ชดทดสอบแอนตบอดตอ FPV กาลงอยในขนการพฒนา ชดทดสอบแอนตบอดตอ CPV ทม

การใชทวไปในประเทศสหรฐอเมรกา สามารถนามาประยกตใชตรวจหาแอนตบอดตอ FPV ในแมวไดใน

กรณของ FCV และ FHV-1 ระดบภมคมโรคจากวคซนไมมความสมพนธกบปรมาณแอนตบอดในซรม

ดงนนกลม VGG จงสนบสนนใหตรวจเพยงเฉพาะแอนตบอดตอ FPV เทานน โดยสามารถแปรผลการ

38

ตรวจทางซรมวทยาในลกษณะเดยวกบการตรวจในสนขตามทอธบายไวขางตน สวนการตรวจหา

แอนตบอดตอ FIV ใชสาหรบเพอวนจฉยโรคเทานนและไมไดบงชถงถงระดบภมคมกนตอ FIV

การใหวคซนในสถานสงเคราะหสตว

สถานสงเคราะหสตว (animal shelter) หมายถงสถานทรบเลยงสตวทรอรบไปเลยง(adoption)

ชวยเหลอ หรอรอใหเจาของมารบคนกลบไป โดยทวไปสตวทอยในสถานสงเคราะหสตวจะมความ

หลากหลายสง ไมทราบประวตวคซน อตราเขา-ออกสงและมความเสยงตอโรคตดเชอสง คาวา ‘shelter’

อาจหมายรวมถงสถานสงเคราะหสตวทมจานวนประชากรสตวคงท สถานททรบสตวเขาวนละหลายรอย

ตว ไปจนถงสถานรบเลยงเพอรอหาบานใหมทดแลสตวหลายตว หรอหลายครอกในชวงเวลาใดเวลาหนง

เชนเดยวกบการใหวคซนในสตวเลยงทวไปทมความหลากหลายขนกบสตวแตละตว ดงนนจงไมม

โปรแกรมวคซนทเหมาะสมและสามารถใชไดกบสถานสงเคราะหสตวเหลานในทกสถานการณ การ

วางแผนการใหวคซนในสถานสงเคราะหแตละแหงขนกบผลจากการประเมนความเสยงจากการตดเชอ

และความสญเสยทอาจเกดขนเมอเกดโรค

การบรบาลในสถานสงเคราะหสตวมความแตกตางจากการดแลสตวเลยงทวไป เนองจาก

สภาพแวดลอมทไมสามารถกาจดเชอโดยถาวรได อยางไรกตามกยงมความเปนไปไดทจะสามารถลด

โอกาสการแพรเชอภายในสภาพการเลยงทมความหนาแนนและมความเสยงตอการตดเชอ รวมทงรกษา

สขภาพสตวทยงไมตดเชอใหด เปาหมายหลกของสถานสงเคราะห คอ การหาบานใหมใหกบสตวทม

สขภาพด ดงนนการควบคมและกาจดโรคตดเชอจงถอเปนหนงในปจจยสาคญหลายประการในการ

บรบาลสตวภายในสถานสงเคราะห แนวปฏบตเกยวกบการใหวคซนและขอเสนอแนะสาหรบสถาน

สงเคราะหสตวน สามารถใชเปนแนวทางในการปองกนและควบคมโรคในสถานสงเคราะหสตว โดย

คานงถงลกษณะเฉพาะทมกพบในสถานสงเคราะหสตว

แนวปฏบตเกยวกบวคซนและขอเสนอแนะสาหรบสถานสงเคราะหสตวแสดงในตารางท 2 และ

4 ในกรณททราบประวตวคซนของสตวกอนรบเขามาทสถานสงเคราะหสตว ไมจาเปนตองใหวคซนหลก

ซา อยางไรกตามในกรณแมวควรใหวคซนหลกโดยเฉพาะ FCV และ FHV ซาอกครงหนง

39

VGG พจารณาสถานสงเคราะหสตวแยะออกจากสถานทรบฝากสนขและแมว โดยสวนมาก

สถานทรบฝากสนขและแมวเปนสถานทรบฝากสตวทมประวตวคซนทด และรบฝากในชวงเวลาสนๆ สตว

ทจะรบเขาในสถานรบฝาก ควรมประวตไดรบวคซนหลกครบตามแนวทางปฏบตฉบบนและไดรบวคซน

ทางเลอกทปองกนโรคระบบทางเดนหายใจ ในบางประเทศมขอกาหนดเกยวกบวคซนสาหรบสถานทรบ

ฝากสตวทอาจแตกตางจากเอกสารฉบบน (เชน ตองใหวคซนทกป) ถาคาแนะนาการใชวคซนจาก

หนวยงานทองถนมความแตกตางกบขอเสนอฉบบน ทาง VGG สนบสนนหนวยงานทเกยวของ ได

พจารณาขอมลทางวทยาศาสตรในปจจบน ไปใชประกอบพจารณาเพอปรบขอกาหนดในการใชวคซนให

เหมาะสมตอไป

ขอควรพจารณาทวไป

การดแลสตวนอกเหนอจากการใชวคซน

ในอดตทผานมาสตวแพทยไดรบประโยชนจากการฉดวคซนประจาป การทเจาของนาสตวมา

ตรวจเปนประจาทกปทาใหสตวแพทยสามารถตรวจวนจฉยและใหการรกษาไดทนการณ นอกจากนการ

มาพบสตวแพทยทกป ยงเปดโอกาสใหสตวแพทยสามารถใหคาแนะนาเจาของเกยวกบการดแลสขภาพ

ของสนขและแมวทสาคญ

ดวยเหตนเจาของสตวบางสวนจงมความเขาใจทคลาดเคลอนวาการนาสตวมาพบสตวแพทยทก

ป มวตถประสงคเพยงเพอมารบวคซนเทานน ในปจจบนสตวแพทยเรมมความกงวลวา การลดความถใน

การใหวคซนอาจสงผลใหเจาของไมพาสตวมาพบทกป ซงจะกระทบถงคณภาพในการใหบรการเพอการ

ดแลสขภาพสตว ดงนนสตวแพทยจงควรเนนความสาคญและความจาเปนเกยวกบโปรแกรมการดแล

สขภาพสตวเลยงแกเจาของเพมขน โดยควรใหความสาคญในการ การตรวจสขภาพรางกายและการดแล

สขภาพเฉพาะตวสตวเพมขน โดยเฉพาะในดานสขภาพฟน โภชนาการ การตรวจวนจฉยทเหมาะสมกบ

สตวแตละตว การควบคมโรคพยาธ โรคสตวตดคน สตวแพทยควรใหคาแนะนาเรองทเกยวของกบ

พฤตกรรมสตว และเนนยาถงความจาเปนในการตรวจสขภาพในลกสตวและสตวอายมากใหบอยขน

40

การตรวจสขภาพประจาปจะชวยประเมนความจาเปนในการใหวคซนทางเลอก สตวแพทยควร

อธบายเจาของสตวเกยวกบ ชนดของวคซน ประโยชนและอนตรายจากการใชวคซน และการใหวคซน

โดยประเมนจากวถชวตและความเสยงตอการตดโรค ดงนนสตวบางตวอาจไมจาเปนตองไดรบวคซน

หลกทกป ในขณะทสตวทจาเปนตองไดรบวคซนทางเลอกอาจตองใหเปนประจาทกป โดยเหตนเจาของ

จงยงจะตองนาสตวมาพบสตวแพทยเปนประจาทกป สตวแพทยควรใหขอมลการเกดโรคในพนท ปจจย

เสยงทจะทาใหเกดการตดโรครวมถงแนะนาวธลดความเสยงของการตดโรค (เชน หลกเลยงการนาสตว

ไปในทมประชากรสตวหนาแนนสง การปรบภาวะทางโภชนาการใหเหมาะสมและลดโอกาสการสมผส

กบสตวทตดเชอ) การใหวคซนจงเปนเพยงสวนหนงขององคประกอบในการดแลสขภาพสตวโดยรวม ซง

ตองพจารณาจากปจจยในดาน อาย สายพนธ สขภาพ สงแวดลอม (โอกาสสมผสโรค) วถชวต (โอกาส

สมผสกบสตวอน) และพฤตกรรมการเดนทางของสตว เปนสวนประกอบ

อายเปนปจจยสาคญทตองนามาพจารณาในการวางแผนการปองกนโรคในสตว แตเดมสตว

แพทยมกจะมงเนนทโปรแกรมวคซน การถายพยาธ รวมถงการทาหมนในลกสนขและแมว ในปจจบนจะ

รวมถงโอกาสในการใหคาปรกษาทางดานพฤตกรรมและการปองกนโรคสตวตดคน การดแลสขภาพสตว

อายมากกาลงเรมไดรบความนยมมากขนการใหคาแนะนาดานโภชนาการสขภาพฟน การควบคมพยาธ

และการใหคาปรกษาดานสขภาพแกสตวเฉพาะตวตลอดชวตของสตวถอเปนสงทควรกระทา ยงไมม

หลกฐานยนยนวาสนขและแมวอายมากทไดรบวคซนหลกครบในชวงลกสตวแลว จาเปนตองไดรบวคซน

หลกมากขนเปนพเศษ มหลกฐานทางวทยาศาสตรทยนยนวาทงสนขและแมวอายมากจะมภมคมกน

จดจาตอวคซนหลก และสามารถกระตนไดโดยการใหวคซนหลกเพยงเขมเดยว อยางไรกตามสตวอาย

มากอาจไมสามารถตอบสนองตอแอนตเจนทไมเคยเจอมากอนไดดนก จากการศกษาในองกฤษพบวา

สนขอายมากทไดรบวคซนโรคพษสนขบาเปนครงแรกกอนการเดนทาง มโอกาสการสรางแอนตบอดทไม

เพยงพอตามทกฎหมายกาหนดมากกวาสตวอายนอย

สตวบางสายพนธมความเสยงตอการเกดโรคไดมากกวาสายพนธอนๆ สตวบางสายพนธพบโรค

บางชนดสงกวาปกต (เชน เนองอก) การตรวจวนจฉยโรค (โดยเฉพาะอยางยงเนองอก) ตงแตในชวงตน

รวมถงการจดการโรคทดจะชวยเพมคณภาพชวตของสตวไดตลอดชวต สตวทมปญหาสขภาพเรอรงควร

ไดรบการดแลและตรวจตดตามอยางสมาเสมอ สตวทไดรบยาบางชนดควรมการตรวจเลอดและ/หรอการ

ทางานของอวยวะตางๆ สตวแพทยควรวางโปรแกรมการตรวจตดตามสขภาพสาหรบสตวทมภาวะ

41

เจบปวยเรอรงหรอไดรบยาบางชนดใหเปนกจลกษณะ รวมทงมการแจงเตอนเพอใหเจาของนาสตว

กลบมารบการพบสตวแพทยไดอยางเหมาะสม

สงแวดลอมรอบตวสตวมผลตอสขภาพของสตวเปนอยางมากและควรนามาพจารณารวมดวย

ในระหวางตรวจสขภาพประจาป เพอประเมนความเสยงและหาวธปองกนโรคทเหมาะสม

การประเมนโอกาสทสนขหรอแมวจะไปสมผสสตวตวอนโดยทเจาของไมทราบจะชวยสตวแพทย

ในการตดสนใจเลอกใชวคซนทางเลอก สนขทตองเดนทางไปทฟารมเลยงสนข รานตดขน สถานท

สาธารณะ บรเวณปา บรเวณทมเหบมากจะมความเสยงทจะตดโรคบางชนดมากกวาสนขทวไป

การเพมการเคลอนยายประชากรมนษยและสตว จะทาใหมโอกาสตดเชอชนดตางๆ ปรสตและ

อนตรายจากสงแวดลอมเพมสงขน การประเมนประวตการเดนทางทผานมาและทจะเกดขนในอนาคตจะ

ชวยใหสตวแพททยสามารถวางแผนปองกนและตรวจวนจฉยโรคไดดขน

การบนทกเวชระเบยนสตว

หลงจากใหวคซนควรบนทกขอมลเหลานลงในเวชระเบยนของสตว

• วนทใหวคซน

• ขอมลสตวแพทยผใหวคซน (ชอ ลายเซน เลขทใบอนญาต)

• ชอวคซน เลขทผลต วนหมดอาย ชอบรษท

• ตาแหนงทใหวคซน และ route การใหวคซน

การตดสตกเกอรขางขวดวคซนลงในใบประวตเปนขอกาหนดของบางประเทศ การบนทกผลอน

ไมพงประสงคจากวคซน ควรกระทาในลกษณะทสามารถชวยเตอนผ เกยวของใหเพมความระมดระวงใน

การใหวคซนครงถดไป ในกรณทตองการเอกสารยนยอมจากเจาของสตวควรแนบไวกบเวชระเบยนสตว

เพอแสดงใหเหนวาเจาของสตวรบทราบและยนยอมใหทารกษา (เชน การใชนอกเหนอจากทขอมล

ผลตภณฑระบ) นอกจากนสตวแพทยควรอธบายเกยวกบความเสยงและประโยชนของการใหวคซนให

เจาของรบทราบกอนการใชวคซน

ผลอนไมพงประสงคจากการใหวคซน

42

ผลอนไมพงประสงค หมายถง ผลขางเคยงหรอเหตการณทไมตองการ (รวมถงการไมสามารถ

ปองกนโรค) ทมความเกยวของกบการใหวคซนแกสตว ทงนรวมถงอาการบาดเจบ ความเปนพษ ภาวะ

ภมไวเกนทเกดจากการใหวคซนแมวาเหตการณเหลานนอาจจะไมไดเกยวของกบวคซนโดยตรงกตาม

ควรมการรายงานการพบผลอนไมพงประสงคไมวาจะเปนผลทพสจนไดวาเกยวของกบวคซนหรอแมแต

ในกรณสงสยการรายงานควรระบขอมลเกยวกบผลตภณฑ รายละเอยดของสตวทเกยวของและขอมล

ของผรายงาน

การรายงานดงกลาวมความสาคญกบทงบรษทผผลต และหนวยงานภาครฐททาหนาทควบคม

เรองความปลอดภยและประสทธภาพเพอดาเนนการสบสวนและแกไขตอไป โดยทวไปแลวการศกษา

ความปลอดภยของวคซนกอนการขนทะเบยนจะทาใหทราบถงผลอนไมพงประสงคทอาจพบไดบอยครง

สวนผลอนไมพงประสงคทเกดไมบอยนก มกจะตองอาศยการวเคราะหขอมลจากการรายงานผลอนไม

พงประสงคในระหวางการใชงานภายหลงจากทวคซนไดรบการขนทะเบยนและนาออกจาหนายแลว

ดงนนการรายงานการเกดผลอนไมพงประสงคจากการใหวคซนจงควรรายงานตอทงบรษทผผลตและ/

หรอหนวยงานภาครฐทเกยวของ ในหลายประเทศไมมหนวยราชการทเกบขอมลเกยวกบผลอนไมพง

ประสงคของวคซน จงควรรายงานการพบไปทบรษทผผลต VGG ตระหนกดวามการรายงานผลอนไมพง

ประสงคจากการใหวคซนทนอยกวาความเปนจรง ซงเปนอปสรรคตอการประเมนและการปรบปรงเรอง

ความปลอดภยของวคซน VGG สนบสนนใหสตวแพทยทกคนควรมสวนรวมในการรายงานเหตการณท

เกยวของ

รายงานเกยวกบผลอนไมพงประสงคทมความละเอยด ชดเจน จะสามารถใชเปนขอมล

เปรยบเทยบกบรายงานไดในอนาคต รายงานดงกลาวชวยใหมการตรวจพบอาการตางๆ ทอาจไมเคยม

การรายงานมากอน การพบการเพมขนของอาการทเคยมรายงานมากอน การพบปจจยเสยงบางอยางท

มความเชอมโยงกบอาการอนไมพงประสงค ชดของวคซนทมกอใหเกดอาการอนไมพงประสงคมากกวา

ปกต ซงจะนาไปสการศกษาทางคลนกระบาดวทยาและทางหองปฏบตการตอไปดงนนจงควรสนบสนน

ใหสตวแพทยรายงานผลอนไมพงประสงคทเกดจากการใชวคซนทมทะเบยน ทงนการรายงานจะไมมผล

ตอการยกเลกทะเบยนวคซนชนดดงกลาวแตจะชวยใหมการทบทวนเพอเพมความปลอดภยในการใช

ผลตภณฑมากขนตอไป

43

เอกสารอางอง

Bergman PJ, Camps-Palau MA, McKnight JA, Leibman NF, Craft DM, Leung C, Liao J, Riviere I, Sadelain M, Hohenhaus AE,

Gregor P, Houghton AN, Perales MA and Wolchok JD. (2006). Development of a xenogeneic DNA vaccine program for

canine malignant melanoma at the Animal Medical Centre. Vaccine 24, 4582-4585.

Day MJ, Horzinek M and Schultz RD. (2007). Guidelines for the vaccination of dogs and cats.Journal of Small Animal

Practice 48, 528-541.

Horzinek MC and Thiry E. (2009). Vaccines and vaccinations: the principles and the polemics. Journal of Feline Medicine

and Surgery 11, 530-537.

Palatnik-de-Sousa CB, Silva-Antunes I, de AguiarMorgado A, Menz I, Palatnik M and Lavor C. (2009).Decrease of the

incidence of human and canine visceral leishmaniasis after dog vaccination with Leishmune® in Brazilian endemic areas.

Vaccine 27, 3505-3512.

Paul, M.A., Carmichael, L.E., Childers, H., Cotter, S., Davidson, A., Ford, R., Hurley, K.F., Roth, J.A., Schultz, R.D., Thacker, E.

and Welborn, L. (2006).2006 AAHA canine vaccine guidelines .Journal of the American Animal Hospital Association, 42, 80–

89.

Richards, J.R., Elston, T.H., Ford, R.B., Gaskell, R.M., Hartmann, K., Hurley, K., Lappin, M.R., Levy, J.R., Rodan, I., Scherk,

M., Schultz, R.D. and Sparkes, A.H. (2006). The 2006 American Association of Feline Practitioners Feline Vaccine Advisory

Panel Report. Journal of the American Veterinary Medical Association, 229, 1405-1441.

Shaw SC, Kent MS, Gordon IK, Collins CJ, Greasby TA, Beckett LA, Hammond GM and Skorupski KA (2009). Temporal

changes in characteristics of injection-site sarcomas in cats: 392 cases (1990-2006). Journal of the American Veterinary

Medical Association, 234, 376-380

Thiry E and Horzinek MC. (2007). Vaccination guidelines: a bridge between official requirements and the daily use of

vaccines. Revue Scientifiqueet Technique de l’Office International des Epizooties 26, 511-517.

กตตกรรมประกาศ

การดาเนนงานของ VGG ไดรบการสนบสนนโดย MSD Animal Health และ WSAVA ทงน

VGG เปนกลมนกวชาการทมความอสระในการออกแนวทางปฏบตอยางเปนกลางโดยไมขนกบ

ความเหนของอตสาหกรรมการผลตวคซน

44

ภาคผนวก I. ขอมลเกยวกบโรคตดเชอสาคญในสนขและแมว

Fact sheet: วคซนพารโวไวรสสนขชนดท 2 (CPV-2)

ชนดของวคซน

วคซนเชอเปน (modified live vaccine; MLV) ประกอบดวยเชอพารโวไวรสทแตกตางกน ทงสายพนธ

จโนไทป และปรมาณของเชอ ในปจจบนมการคนพบเชอพารโวไวรส-2 (CPV-2) ทวโลก 3 สายพนธ

ไดแก CPV-2a, CPV-2b, CPV-2c โดย CPV-2c เปนเชอสายพนธใหมทมการรายงานในอเมรกาเหนอ-

ใต ยโรปและเอเชย เชอ CPV-2 ทกจโนไทปมลกษณะความเปนแอนตเจนใกลเคยงกน ดงนนวคซนตอ

เชอพารโวไวรสสามารถใหภมคมโรคตอเชอ CPV-2 ไดทกสายพนธในปจจบนในสหรฐอเมรกาใชวคซนซง

มสวนประกอบของเชอ CPV-2a หรอ CPV-2b ซงสามารถกระตนภมคมกนตอเชอ CPV-2 ไดทกสาย

พนธ รวมทง CPV-2c

วคซนเชอตาย (killed vaccine) วคซน CPV-2 เชอตายมใหเลอกใชอยบาง แตวคซนเหลานม

ประสทธภาพดอยกวา และใชเวลานานกวาในการกระตนภมคมกนเมอเปรยบเทยบกบวคซนชนดเชอ

เปน VGG จงไมแนะนาใหใชในโปรแกรมการใหวคซนทวไป ในกรณสตวแปลกถน (exotic animals) สตว

ปา และสตวทอง ซงไมสามารถใหวคซนเชอเปนอาจพจารณาใชวคซนเชอตายแทนได อยางไรกตามยง

ไมมขอมลการทดสอบประสทธภาพและความปลอดภยของวคซนเชอตายในกรณดงกลาว

กลไกและระยะเวลาของภมคมกน (DOI)

• DOI ทเกดจากการตดเชอโดยธรรมชาตอยไดนานตลอดชวต

• DOI จากการไดรบวคซนเชอเปนอยได 9 ปหรอนานกวานน จากการทดสอบดวยการฉดพษทบ

หรอการตรวจทางซรมวทยา

• ยงไมมขอมล DOI จากการไดรบวคซนเชอตาย CPV-2 แตมรายงานวาวคซนเชอตายไขหดแมว

(Feline panleukopenia) ใหภมคมโรคไดนานกวา 7.5 ป จากการทดสอบดวยการฉดพษทบใน

แมว

• กลไกหลกทางภมคมกนทวรางกายภายหลงการไดรบวคซนเชอเปน ไดแก การสรางนวทรลไลซง

แอนตบอดชนด IgG และ IgM ในกรณของวคซนเชอตายทไมมสอ จาเปนตองใหหลายครงจงจะ

กระตนแอนตบอดในระดบทปองกนโรคได สวน IgA และ CMI ไมสมพนธกบความคมโรค

45

• MDA มผลรบกวนการตอบสนองทางภมคมกนในลกสนข ทงนขนกบปรมาณแอนตบอดในนม

นาเหลอง ปรมาณแอนตบอดทถกดดซมเขารางกาย และชนดของวคซน

• ชวงเวลาทลกสนขมโอกาสตดเชอ ในขณะทยงทาวคซนไมไดผลเรยกวา “window of

susceptibility” ในกรณวคซนเชอเปนทมประสทธภาพดอาจมชวงเวลาดงกลาวเพยง 2 สปดาห

หรอนอยกวา ในขณะทวคซนทประสทธภาพไมดนก อาจมชวงเวลานานถง 10-12 สปดาห

• โปรแกรมวคซนในลกสนขควรใหเขมสดทายท 16 สปดาห และใหกระตนซาเมออาย 1 ป จากนน

ไมควรกระตนบอยกวาทก 3 ป

• ในกรณทไมม MDA รบกวน วคซนเชอเปนสามารถกระตนภมคมกนไดภายใน 3 วนหลงใหวคซน

• การตรวจพบแอนตบอด (โดยไมคานงถงระดบไตเตอร)ในลกสตวทไดรบวคซนทมอายมากกวา

16 สปดาหมความสมพนธกบความคมโรค

ขอควรระวง

• ในบรเวณทไมมการระบาดของ CPV-2 ทงในสนขบานและสตวปา ไมควรใชวคซนเชอเปน

เนองจากไวรสอาจแพรกระจายและกลายพนธจนสามารถกอโรคในสนขและสตวชนดอนได

• สตวทไดรบวคซนเชอเปน CPV-2 สามารถปลอยเชอสสงแวดลอมได แตจะไมกอโรคในลกสนข

อายมากกวา 4 สปดาหทสมผสเชอ และอาจกระตนภมในลกสนขเหลานไดดวย แตเชอในวคซน

อาจทาใหเกดปญหากลามเนอหวใจอกเสบในลกสนขทอายนอยมากๆ (อายนอยกวา 2 สปดาห)

ลกสนขทไมมแอนตบอด หรอกอใหเกดอาการทางคลนก ในสตวแปลกถนหรอสตวปา สตวท

ไดรบวคซนเชอเปนจะสามารถปลอยเชอออกมาในอจจาระในระดบตาๆ ไดเปนเวลาหลายวน

หลงไดรบวคซน

• ยงไมเคยมรายงานวาวคซนเชอเปนสามารถกลายพนธกลบเปนเชอกอโรค (reversion) หรอกอ

โรครนแรงในสนขทไดรบวคซนได

• ไมควรใหวคซนเชอเปนแกลกสนขทมอายนอยกวา 5 สปดาห

• กรณการตรวจพบแอนตเจน CPV-2 แมจะเพงไดรบวคซน (ภายในระยะ 2 สปดาห) รวมกบการ

แสดงอาการของโรคตดเชอพารโวไวรส ใหสนนษฐานวาสนขนนตดเชอ CPV-2 สนขทไดรบ

วคซนสามารถปลอยเชอจากวคซนในปรมาณตาๆ ซงจะไมใหผลบวกตอการตรวจแอนตเจนดวย

วธอไลซา ในขณะทการตรวจหาไวรสจากอจจาระดวยวธพซอารอาจพบผลบวกไดนานถง 7 วน

ในสนขทไดรบวคซนทยงไมมแอนตบอด

46

ขอมลเกยวกบโรค

สตวจะแสดงอาการของโรคหลงจากตดเชอ 5 วนขนไป การปลอยเชอ CPV-2 ในอจจาระสวน

ใหญจะสนกวา 2 สปดาห ไมมรายงานวาพบสนขทตดเชอนานเกนกวา 4 สปดาห เนองจากสวนใหญจะ

ตายหรอไมกสามารถกาจดเชอไวรสออกจากรางกายไดหมด ไวรสมความคงทนสงและอาจอยใน

สงแวดลอมไดนานเกนกวา 1 ป ดงนนในสถานททมประวตวาเคยมสตวทตดเชออยใหถอวาเปนแหลงท

ตดเชอดวย

Fact sheet: วคซนอะดโนไวรสสนข (CAV-2)


วคซนเชอเปน วคซนทมสวนประกอบของ CAV-2 เปนผลตภณฑทมการใชแพรหลายมากทสด เปน

วคซนทใชปองกนโรคตบอกเสบในสนข (Infectious Canine Hepatitis; ICH) จากการตดเชอ CAV-1

และชวยลดอาการของระบบทางเดนหายใจจากการตดเชอ CAV-2 วคซนนมประสทธภาพดมากและไม

กอใหเกดผลอนไมพงประสงคทเคยมรายงานในวคซน CAV-1 ไดแก ภาวะ allergic uveitis หรอ “blue

eye”นอกจากรปแบบวคซนเชอเปนตอ CAV-2 ทใหโดยการฉดแลว ยงมผลตภณฑทงแบบเดยวและรวม

กบวคซนแบคทเรยหลายชนด (เชน Bordetella bronchiseptica) และไวรส (พาราอนฟลเอนซาและอน

ฟลเอนซา) สาหรบปองกนภาวะ canine respiratory disease complex (CRDC) วคซนหยอดจมกทม

สวนผสมของ CAV-2, CPiV และ Bordetella ชวยลดความรนแรงของ CRDC ได แตไมควรใชเพอ

ปองกน ICH ในกรณนควรเลอกใชวคซนเชอเปน CAV-2 แบบฉดจะดกวา

วคซนเชอตาย วคซนเชอตาย CAV-1 และ CAV-2 มใชในบางประเทศ แตไมแนะนาใหใชเนองจาก

ประสทธภาพไมดนก และมโอกาสกระตนใหเกดการแพได

กลไกและระยะเวลาทใหภมคมกน (DOI)

• DOI จากการตดเชอ CAV-1 ตามธรรมชาตหรอเปนโรค ICH อยไดนานตลอดชวต

• DOI หลงจากไดรบวคซนเชอเปนอยไดอยางตา 9 ป จากการทดสอบดวยการฉดพษทบหรอ

ตรวจทางซรมวทยา

47

• DOI ทใหความคมโรคได ภายหลงการใหวคซนเชอตายทง CAV-1 และ CAV-2 ยงไมทราบแน

ชด DOI สาหรบ CRDC ทมสาเหตรวมจาก CAV-2 คงอยประมาณ 3 ป อยางไรกตามเนองจาก

CRDC เปนโรคทมสาเหตจากหลายปจจย วคซนอาจไมสามารถปองกนการตดเชอได แตชวยลด

ความรนแรงของ CRDC ได ปจจยอนๆ เชน ความเครยด การถายเทอากาศทไมดพอ ฝ น แกส

แอมโมเนยในทเลยงทขาดสขลกษณะ การตดเชอ Streptococcus spp, Pasteurella

multocida, Bordetella bronchiseptica, Mycoplasma spp, CPiV, CIV และ canine

respiratory coronavirus สามารถเปนสาเหตรวมของการเกด CRDC

• กลไกหลกของภมคมกนทวรางกายจากการไดรบวคซน ไดแก การสรางนวทรลไลซงแอนตบอด

ชนด IgG กลไกในการปองกนโรค CRDC ในบรเวณทางเดนหายใจเกดจากทง IgG และ

secretory IgA ในกรณของวคซนหยอดจมก IgG ทสรางจากการใหวคซนแบบฉดชวยปองกน

การตดเชอทปอดแตจะไมมผลตอการตดเชอทระบบทางเดนหายใจสวนตน ซงตองการทง

secretoryIgA และภมคมกนชนดเซลลแบบเฉพาะท วคซน CAV-2 จะไมสามารถปองกน ICH

ไดโดยสมบรณ ถาใหโดยการหยอดจมกเพยงอยางเดยว

• MDA จะยบยงการกระตนภมคมกนจากวคซนแบบฉด แตไมมผลตอวคซนหยอดจมก เนองจาก

การปองกนโรค ICH ตองใชวคซนชนดฉด ดงนนในการการวางโปรแกรมปองกนโรค ICH ในลก

สนข ควรใหวคซนเขมสดทายรวมกบวคซนไวรสชนดอน (เชน CDV, CPV-2) แกลกสนขอาย 16

สปดาหหรอมากกวา

• หลงเสรจโปรแกรมวคซนลกสนขทอายประมาณ 16 สปดาห ควรใหกระตนซาอกครงเมอสตว

อาย 1 ป จากนนกระตนซาไมถกวาทก 3 ป

• ถาสตวไมม MDA วคซนเชอเปนจะกระตนภมโรคไดเรวทสดภายใน 5 วนหลงไดรบวคซน

• การตรวจพบแอนตบอด (โดยไมตองคานงถงระดบไตเตอร)ในลกสตวทไดรบวคซนทมอาย

มากกวา 16 สปดาห มความสมพนธกบความคมโรค


• สตวทไดรบวคซน CAV-2 ชนดหยอดจมก จะสามารถปลอยเชอออกจากทางเดนหายใจได แตไม

พบในการใหวคซนแบบฉด

48

• จากการศกษาโดยการใหเชอยอนกลบ (back passage) ไมพบวาเชอไวรสในวคซนจะสามารถ

กลบมากอโรคในสตวได

• เชนเดยวกบเชออะดโนไวรสอนๆ เชอไวรสวคซน CAV-1, CAV-2 สามารถเหนยวนาใหเซลล

หลายชนด (เชน เซลลไตของหนแฮมสเตอร) เปลยนเปนเซลลมะเรงไดในหองปฏบตการ แตยง

ไมมขอมลความสาคญของเหตการณนในสนข

• ไวรส CAV-2 มกพบทวไปในทางเดนหายใจสวนตนของสนข ดงนนสนขในสถานสงเคราะหสตว

สนขโชว หรอสนขทเลยงในฟารม มกจะมภมคมกนตามธรรมชาต


สตวมกแสดงอาการของโรค ICH ภายหลงจากตดเชอ CAV-1 ประมาณ 5 วนขนไป สวนภาวะ

CRDC ทเกดจากการตดเชอ CAV-2 รวมกบเชออนจะพบอาการไดภายใน 3-4 วน

CAV-2 สามารถแพรทางอากาศ ในขณะท CAV-1 จะแพรผานทางสงคดหลง เชน นาลาย

ปสสาวะ ทง CAV-1 และ CAV-2 มความคงทนในสงแวดลอมไดปานกลาง โดยสามารถมชวตไดนาน

หลายวนถงหลายสปดาหในสงแวดลอม

Fact sheet: วคซนไวรสไขหดสนข(CDV)


วคซนเชอเปน เปนผลตภณฑทมใชอยางแพรหลาย ประกอบดวยเชอ CDV สายพนธ Rockborn,

Synder Hill, Onderstepoort, Lederle หรอสายพนธอนๆ เชอ CDV สายพนธตางๆ กอใหเกดอาการของ

โรคในสตวชนดตางๆ แตกตางกน อยางไรกตามเชอเหลานไมมความแตกตางในดานคณสมบตทางซรม

วทยามากนก ดงนนวคซน CDV ใดๆ จงสามารถใหความคมโรคตอเชอไดทกสายพนธ

วคซนรคอมบแนนทเวคเตอร (rCDV) รคอมบแนนทคานารพอกซไวรสมใชในสหรฐอเมรกาและบาง

ประเทศ วคซนมความปลอดภยและประสทธภาพด มกใชในสตวปาและสตวแปลกถนทมโอกาสตดเชอ

และปวยจาก CDV

49

วคซนเชอตาย ในปจจบนไมมวคซนเชอตายในทองตลาด วคซนชนดนไมมประสทธภาพเพยงพอในการ

ปองกนโรค ดงนนจงไมควรใชเพอกระตนภมคมกนตอไขหดสนข

กลไกและระยะเวลาทใหภมคมกน (DOI)

• DOI ทเกดจากการไดรบวคซนหรอการตดเชอตามธรรมชาต จะคงอยตลอดชวต

• DOI จากไดรบวคซนเชอเปนอยไดนาน 9 ปขนไป จากการทดสอบดวยการฉดพษทบหรอการ

ตรวจทางซรมวทยา

• DOI จากการไดรบ rCDV มระยะเวลามากกวา 5 ป จากการทดสอบดวยการฉดพษทบ

และมากกวา 6 ป จากการตรวจทางซรมวทยา

• ไมมขอมล DOI ทเกดจากการไดรบวคซนเชอตาย เนองจากเปนวคซนทไมแนะนาใหใช

• กลไกหลกของภมคมกนทวรางกายในสตวทไดรบวคซน ไดแก นวทรลไลซงแอนตบอดชนด IgG

ทสามารถปองกนการตดเชอหรอแอนตบอดรวมกบ CMI ทงน IgG เปนกลไกหลกของภมคมกน

ชนดสารนา ในขณะทแอนตบอดทผวเยอเมอก (secretory antibody) มบทบาทนอยมากหรอไม

มเลย ในการปองกนการตดเชอในสตวทไดรบวคซน

• MDA สามารถรบกวนการกระต นภมคมกนในลกสนข ทงนขนกบระดบแอนตบอดในนม

นาเหลองและปรมาณแอนตบอดทดดซมหลงคลอด

• “window of susceptibility”เปนชวงเวลาทลกสนขมโอกาสตดเชอไวรสในธรรมชาต ในขณะทยง

ไมสามารถกระตนภมคมกนโดยการใหวคซนได ระยะ window of susceptibility ของวคซน

CDV จะสนกวาวคซน CPV-2 (นอยกวา 2 สปดาห)

• ไมควรใหวคซนในลกสนขอายตากวา 6 สปดาห ภายหลงใหวคซนในลกสนขครบถวนแลวเมอ

อายประมาณ 16 สปดาห และกระตนซาเมออาย 1 ป จากนนใหกระตนซาไมถกวาทก 3 ป

• ในกรณทไมม MDA วคซนเชอเปนและรคอมบแนนทสามารถใหภมคมกนไดทนทหลงไดรบ

วคซน

50

• วคซน CDV เปนวคซนทมประสทธภาพดทสดชนดหนงเมอเทยบกบวคซนในสตวชนดอน สตวท

สรางภมคมกนจะไมแสดงอาการของโรคไมวาจะไดรบเชอปรมาณเทาใดกตาม

• การตรวจพบซรมแอนตบอด (โดยไมขนกบปรมาณ) ในสนขอายมากกวา 16 สปดาหทเคยไดรบ

วคซน มความสมพนธกบความคมโรค


• ไมควรใชวคซนเชอเปนในทองทหรอสถานททไมพบเชอ CDV ทงในสตวเลยงและสตวปา

เนองจากมความเสยงในแพรเชอ ในกรณนควรเลอกใชวคซนรคอมบแนนททมความปลอดภย

และประสทธภาพด

• จากการทดลองผานเชอกลบ (back passage)ในสนข 7 รอบพบวาวคซนเชอเปน CDV บางสาย

พนธ (เชน สายพนธ Rockborn หรอ Synder Hill) อาจกลบมากอโรครนแรงได แตเนองจากสนข

ทไดรบวคซนมโอกาสปลอยเชอออกสสงแวดลอมนอยมาก โอกาสการกลบมากอโรคจากการ

ผานเชอกลบจงเปนไปไดยาก สตวปาทกนเนอบางชนดสามารถตดเชอและอาจปลอยไวรสออกส

สงแวดลอมได

• วคซนเชอเปนทถกทาใหออนกาลงลง ถกพฒนามาเพอใชเฉพาะในสนขเลยงเทานน หามใชใน

สตวปาและสตวแปลกถน (เชน เฟอรเรต เฟอรเรตเทาดา สนขจงจอกสเทา) วคซนมความรนแรง

สามารถกอโรคและทาใหสตวตายได ดงนนจงไมควรใหวคซนเชอเปนแกสตวกลมน

• ไมควรใหวคซนเชอเปนใหแกลกสนขทมอายนอยกวา 4 สปดาห ในกรณลกสนขอายนอย สตว

ปา สตวแปลกถน ควรเลอกใชวคซนรคอมบแนนท ถาไมมผลตภณฑดงกลาวควรพยายามหา

วคซนรคอมบแนนทมาใชมากกวาการใชวคซนเชอเปน วคซนเชอเปนสายพนธ Ondesterpoort

มความปลอดภยมากทสด แตกยงสามารถกอปญหาในสตวปาและสตวแปลกถนบางชนดได


สตวจะเรมแสดงอาการของโรคภายหลงการตดเชอ 2-6 สปดาห ในชวงระยะฟกตวเชอจะกดการ

ทางานของระบบภมคมกนทาใหสตวตดเชอแทรกซอนไดงายขน และอาจนาไปสโรคของระบบทางเดน

หายใจ ปอดอกเสบและตายกอนทสตวจะเรมอาการเฉพาะของไขหดสนขออกมา ไวรสนจะสญเสย

ความสามารถในการตดเชออยางรวดเรวในสงแวดลอม

51

Fact sheet: วคซนโรคไขหดแมว (FPV)


วคซนเชอเปน ประกอบดวยเชอพารโวไวรสแมว (feline panleukopenia) ทออนกาลง (ไมกอโรค) ทม

ปรมาณเชอไวรสตางกน ไมมสอ มทงรปแบบฉดและหยอดจมกโดยผสมรวมกบวคซนชนดอน (เชน FCV

และ FHV-1) วคซนเชอเปนมขอไดเปรยบในแงความสามารถในการกระตนภมคมกนไดอยางรวดเรว ม

ประสทธภาพในการกระตนภมคมกนในสตวทมแอนตบอดจากแม และกระตนภมคมกนไดดกวา วคซน

รวม FPV แบบหยอดจมกไมควรใชในสถานสงเคราะหสตว ในกรณทตองการใหรวมกบวคซน FCV/FHV-

1 ควรใหวคซนเชอเปน FPV ชนดฉด

วคซนเชอตาย วคซนเชอตาย FPV ทมสวนผสมของสอ ในกรณของวคซนบางชนด การใหวคซนเพยง

หนงครง จะชวยกระตนแอนตบอดไดดในแมวทไมมภมคมกนในระยะเวลาสน อยางไรกตาม สาหรบ

วคซนเชอตายควรใหสองครง หางกน 3-4 สปดาห โดยแมวจะสรางภมคมโรคหลงใหวคซนเขมทสอง อาจ

พจารณาใชวคซนเชอตายในสตวปา สตวแปลกถนหรอแมวทมขอจากดในการใชวคซนเชอเปน

กลไกและระยะเวลาทมภมคมกน (DOI)

• DOI ทเกดจากวคซนหรอการตดเชอตามธรรมชาตจะคงอยตลอดชวต

• DOI ภายหลงจากไดรบวคซนเชอเปนมระยะเวลาอยางนอย 7 ป จากการทดสอบดวยการฉดพษ

ทบหรอการตรวจทางซรมวทยา

• DOI ภายหลงจากไดรบวคซนเชอตาย มระยะเวลาอยางนอย 7.5 ป

• โดยสวนมากโรคไขหดแมวเกดจากการตดเชอ FPV แตเชอพารโวไวรสในสนขบางสายพนธ

(CPV-2a, CPV-2b, CPV-2c) กสามารถตดและกอโรคในแมวได วคซน FPV ทมใชในปจจบน

สามารถใหภมคมกนตอเชอพารโวไวรสในสนขเหลานได

• กลไกหลกของภมคมกนทวรางกายในสตวทไดรบวคซน ไดแก นวทรลไลซงแอนตบอด โดยระดบ

ของแอนตบอดมความสมพนธกบภมคมโรค สวน IgA และ CMI ไมมบทบาทสาคญมากนกใน

การสรางภมคมโรค วคซนสามารถกระตนภมคมกนไดตงแต 3 วนหลงไดรบวคซน

52

• ภมคมกนจากแม (MDA) รบกวนการสรางภมคมกนในลกแมวได ขนกบระดบแอนตบอดในนม

นาเหลองและปรมาณแอนตบอดทถกดดซมในชวง 8 ชวโมงแรกหลงเกด

• เชนเดยวกบในกรณเชอ CPV ในสนข ชวงเวลาทลกแมวมโอกาสตดเชอไวรสในธรรมชาต

ในขณะทยงไมสามารถกระตนภมคมกนโดยการใหวคซนได จะนานประมาณ 6-8 สปดาห

• ภายหลงใหวคซนลกแมวครบถวนแลวทอายประมาณ 16 สปดาห ควรฉดซาเมออาย 1 ป

จากนนกระตนซาไมถกวาทก 3 ป

• การพบแอนตบอดในซรม โดยไมตองคานงถงระดบของแอนตบอด ในแมวอาย 16 สปดาห ท

ไดรบวคซนแลวถอวามความสมพนธกบความคมโรค


• แมวาจะมขอกงวลเรองการกลายพนธกลบมากอโรคใหมของวคซนเชอเปนแตกยงไมพบวาม

รายงานดงกลาว อยางไรกตามในทองทหรอสถานทเลยงสตวทไมม FPV ระบาดทงในแมวและ

สตวปา ไมควรใชวคซนเชอเปน

• ไมควรใชวคซนเชอเปน FPV ในแมวตงทองเนองจากไวรสสามารถแพรผานรกและอาจทา

อนตรายตอตวออนได ในบางประเทศมการอนญาตใหใชวคซนเชอตายในแมวตงทองได แต

โดยทวไปแลวควรหลกเลยงการใหวคซนในแมวทตงทอง

• ไมควรใหวคซนเชอเปน FPV ในลกแมวอายนอยกวา 4 สปดาห เพอหลกเลยงความเสยหาย

ตอสมองสวนซรเบลลมทกาลงอยในระยะพฒนาในลกแมว

• แมวาจะมความเสยงตา ควรเพมความระมดระวงการใชวคซนเชอเปน FPV ในแมวทมภาวะกด

ภมคมกน (เชน แมวทแสดงอาการของ FIV และ FeLV หรอแมวทไดรบยากดภมคมกน) เพราะ

แมวอาจไมสามารถควบคมปรมาณเชอไวรสในรางกาย และนาไปสการแสดงอาการทางคลนก

ภายหลงจากไดรบวคซนได

• ในกรณทตองใชวคซนเพอควบคมการระบาดของโรค วคซนเชอเปนจะมขอไดเปรยบกวาในแง

ความสามารถในการกระตนใหเกดภมคมกนไดอยางรวดเรว

53


แมวจะแสดงอาการของโรคภายหลงจากตดเชอ 2-7 วน โดยจะพบอาการอาเจยนภายใน 1-2

วนหลงจากมไข อาจพบอาการทองเสยตามมาไดบางสตวจะมภาวะขาดนาอยางรวดเรว โดยมกจะพบ

แมวปวยนงใกลชามใสนา แสดงอาการกระหายนาแตไมดมนา ในระยะสดทายอณหภมรางกายลดตาลง

เกดภาวะชอคและการแขงตวของเลอด (DIC) ทวรางกายไวรสสามารถคงอยในสงแวดลอมไดอยางนอย

1 ป ดงนนในสถานทพบสตวตดเชอใหถอวามเชออย

Fact sheet: วคซนเฮอรปสไวรสแมว (FHV-1)


วคซนเชอเปน ประกอบดวยเชอไวรสเฮอรปสแมว (feline rhinotracheitis virus มเพยงซโรไทปเดยว) ท

ออนกาลงในระดบไตเตอรตางๆ กน ไมมสอ มทงรปแบบฉดและหยอดจมก แบบเดยวหรอรวมกบ

แอนตเจนอน (มกรวมกบแคลซไวรส)

วคซนเชอตาย ทผานมามการพฒนาวคซนเชอตายทมสอและซบยนตวคซน

กลไกและระยเวลาทมภมคมกน (DOI)

• การประเมนระยะ DOI ทาไดยาก ความคมโรคอยางสมบรณเกดเพยงชวงสนๆ หลงจากใหวคซน

และประสทธภาพลดลงตามเวลา

• ภมคมกนหลงจากการตดเชอไมสมบรณและมระยะเวลาแตกตางกน

• ความคมโรคทเกดจากวคซน FHV-1 (รวมทงแคลซไวรสแมว) ไมสมบรณเทากบวคซนไขหดแมว

จงไมควรคาดหวงวาระดบภมคมกนหรอระยะเวลาทมภมคมกนในวคซนหลกสองชนด (FHV-1

และ FCV) จะเทยบเทากบวคซนหลกของสนขและวคซน FPV

• ระดบแอนตบอดจากการไดรบวคซนเชอตาย FHV-1 อยไดนาน 3 ป แตระดบแอนตบอดไมม

ความสมพนธกบความคมโรค

54

• ในแมวทไดรบวคซนเชอตายสองเขม พบวาใหความคมโรคอยไดนาน 7.5 ป จากการทดสอบโดย

การฉดพษทบดวยเชอรนแรง FHV-1 แตความคมโรคไมสมบรณและมประสทธภาพพอๆ กบ

ภายหลงการใหวคซนเชอตายเปนระยะเวลา 1 ป

• ภายหลงใหวคซนในลกแมวครบถวนแลว ทอาย 16 สปดาหและกระตนอกครงเมอ 1 ป จากนน

กระตนวคซนซาไมถกวาทก 3 ป กรณทขาดชวงไปการกระตนซาหนงครง ถอวาเพยงพอตอการ

ชวยกระตนภมคมกนจดจา

• ไมมวคซนเฮอรปสไวรสใดทสามารถปองกนการตดเชอ FHV-1 สายพนธรนแรงได ไวรสอาจเขาส

ภาวะ latent แลวกลบมากอโรคใหมได เมอแมวมความเครยดอยางรนแรง แมวทไดรบวคซนจง

ยงอาจแสดงอาการทางคลนก และปลอยเชอใหแมวตวอน ซงอาจกอโรคในลกแมวและแมวอน

ได

• ภมคมกนพงเซลลมบทบาทสาคญตอการปองกนโรค ดงนนแมวทไดรบวคซนแตตรวจไมพบ

แอนตบอด จงยงอาจมภมคมกนโรคได ในทางกลบกนการตรวจพบแอนตบอดมความสมพนธ

กบความคมโรคจากการตดเชอ FHV-1 สายพนธรนแรง

• ภมคมกนจากแม (MDA) รบกวนการตอบสนองตอวคซนในลกแมว โดยมระยะเวลาขนกบระดบ

นมนาเหลองทไดรบและปรมาณทดดซมหลงคลอด ควรเรมใหวคซนเขมแรกเมออายประมาณ 9

สปดาห แมวาเอกสารขนทะเบยนของวคซนบางบรษทจะระบใหฉดเรวกวานนMDA มผลรบกวน

ตอวคซนหยอดจมกนอยกวาวคซนแบบฉด ดงนนจงสามารถใหวคซนหยอดจมกไดเรวกวาแบบ

ฉด 2-4 สปดาหในแมวทม MDA


• วคซนเชอเปนทใหโดยการฉดอาจกอใหเกดโรคถาไดรบผดวธ (เชน แมวหายใจเขาไป

หรอกนวคซนจากการเลยผวหนงและขน)

• ในแมวทไดรบวคซนทางจมกอาจพบอาการของระบบทางเดนหายใจสวนตนได

• ในฟารมเพาะพนธแมว มกพบการตดเชอในลกแมวกอนหยานม เมอระดบ MDA ลดลง

โดยทวไปทอายประมาณ 4-8 สปดาห โดยสวนมากเปนการตดเชอจากแมแมวทอยใน

ภาวะเครยดจากการตงทองและใหนม ทาใหไวรสกลบมาเพมจานวนมากขนใหม

55


แมวจะปลอยเชอไวรสภายหลงการตดเชอ 24 ชวโมงและปลอยเชอนาน 1-3 สปดาห แมวจะ

แสดงอาการของโรคแบบเฉยบพลนภายหลงไดรบเชอ 2-6 วน และหายใน 10-14 วน ไวรสจะแพรเขาส

เสนประสาทและเซลลประสาท โดยเฉพาะ trigeminal ganglia ซงเปนตาแหนงทเกดภาวะ latency แมว

สวนใหญจะมการตดเชอแฝงไปตลอดชวตและปลอยเชอเปนครงคราวเมอมความเครยด สารพนธกรรมด

เอนเอของเชอจะคงอยในเซลลประสาททตดเชอโดยไมจาเปนตองมการเพมจานวนเชอ เชอไวรสนไม

คงทนในสงแวดลอมและถกทาลายไดดวยยาฆาเชอทวไป

Fact sheet: วคซนแคลซไวรสแมว (FCV)


วคซนเชอเปน ประกอบดวยเชอไวรสแคลซไวรสหลายชนด ไมมสอ มทงรปแบบฉดและหยอดจมก แบบ

เดยวหรอรวมกบแอนตเจนวคซนอน (มกรวมกบเฮอรปสไวรสแมว)

วคซนเชอตาย มวคซนเชอตายทมสอ


• ไวรส FCV มซโรไทปเดยวแตมหลากหลายสายพนธทมความเปนแอนตเจนแตกตางกน การตด

เชอสายพนธหนงมากอน จะชวยลดอาการทางคลนกรวมถงการปลอยเชอทางปากออกส

สงแวดลอมเมอตดเชอตางสายพนธ โดยทวไประดบความคมโรคขามสายพนธขนกบไวรสทง

สองสายพนธทนามาใชในการศกษา

• ตรวจพบนวทรลไลซงแอนตบอดประมาณ 7 วนหลงการตดเชอ ในกรณการฉดพษทบดวยเชอ

สายพนธเดยวกบวคซนระดบแอนตบอดไตเตอรมความสมพนธกบความคมโรคและแมวาจะ

ตรวจไมพบแอนตบอดในซรมแมวยงอาจมภมคมโรค เนองจากมรายงานวา secretory IgA และ

การตอบสนองทางภมคมกนพงเซลลสามารถชวยปองกนโรคในแมวทไดรบวคซนได

• ระดบแอนตบอดในแมวทไดรบวคซนเชอตายสามารถคงอยไดอยางตา 3 ป ดงนนคา DOI ของ

วคซน FCV จงมากกวา 3 ป

56

• ในแมวทไดรบวคซนเชอตายสองเขมจะมความคมโรคอยไดนาน 7.5 ป แตภมนจะไมสามารถ

ปองกนการตดเชอ FCV สายพนธ รนแรงไดโดยสมบรณ ซงเทยบเทากบความคมโรคทสราง

ภายหลงการใหวคซนเชอตายเปนระยะเวลา 1 ป

• วคซน FCV (รวมถงวคซนเฮอรปสไวรส) ไมใหความคมโรคโดยสมบรณดงเชนวคซนไขหดแมว

วคซนหลกตอโรคระบบทางเดนหายใจแมวทงสองชนดน ใหความค มโรคทดอยกวา และม

ระยะเวลาทคมครองสนกวาวคซนพารโวไวรสแมวหรอวคซนหลกของสนข

• ภายหลงใหวคซนในลกแมวครบถวนแลวทอายประมาณ 16 สปดาห และกระตนอกครงเมอ 1 ป

จากนนไมควรใหวคซนซาถกวาทก 3 ป

• ภมคมกนจากแม MDA มบทบาทปองกนการตดเชอในชวงสปดาหแรกหลงคลอด และมผล

รบกวนการกระตนภมโดยวคซน ระดบแอนตบอดจากแมจะลดลงครงหนงทกๆ 15 วน และคงอย

ในลกแมวไดถง 10-14 สปดาห มรายงานจากการศกษาในภาคสนามวา ไมพบแอนตบอดตอ

เชอไวรสในวคซนในประมาณ 20% ของลกแมวอาย 6 สปดาห MDA มผลรบกวนตอวคซน

หยอดจมกนอยกวาการใหวคซนแบบฉด ดงนนในแมวทม MDA อาจใหวคซนหยอดจมกไดเรว

กวาแบบฉดประมาณ 2-4 สปดาห


• มกพบอาการระบบทางเดนหายใจสวนบนในแมวทไดรบวคซนแบบหยอดจมก

• เนองจากเชอในทองทมความหลากหลายทางแอนตเจน วคซนจงประกอบดวยเชอหลายสาย

พนธ โดยหวงผลเพอใหสามารถปองกนการเกดโรค จากการตดเชอตางสายพนธไดมากขน

อยางไรกดแมวทไดรบวคซนยงอาจแสดงอาการของโรคแบบไมรนแรงภายหลงการตดเชอได

• การปลอยเชอ FCV เกดขนอยางตอเนอง ซงแตกตางจากเชอเฮอรปสไวรสทจะปลอยเชอ

เปนชวงๆ เมอแมวทตดเชอมความเครยด ปจจบนยงมขอถกเถยงในแงประสทธภาพของวคซน

ในการชวยลดการปลอยเชอทงนพบวาวคซนอาจชวยลดการปลอยเชอลงบางสวนหรออาจทาให

มการปลอยเชอยาวนานขนกได แมวทไดรบวคซน FCV ชนดเชอเปนแบบฉด กสามารถปลอย

เชอไวรสวคซนออกสสงแวดลอมเชนกน แมวาจะพบไดไมบอยนก

57


การตดเชอ FCV จะทาใหเกดอาการทางคลนกในชองปากและทางเดนหายใจสวนตน รวมกบ

การอกเสบของเหงอกและชองปากแบบเรอรง ซงอาจเกดจากการทางานของระบบภมคมกนเอง อาการท

พบบอยในลกแมว ไดแก การตดเชอแบบเฉยบพลนในชองปาก และระบบทางเดนหายใจสวนตน โดยม

ระยะฟกตวของโรค 2-10 วน อาการทพบไดบอยไดแก แผลเปอยในปาก จาม และมนามกใส

เมอเรวๆ น มรายงานการพบโรคจากการตดเชอไวรส FCV สายพนธรนแรง (virulent systemic

feline calicivirus; VS-FCV) โดยแมวทเลยงในสถานสงเคราะหหรอโรงพยาบาลสตว โดยสตวจะแสดง

อาการภายใน 1-5 วน ภายหลงการตดเชอสวนแมวทเลยงตามบานอาจเรมแสดงอาการภายใน 12 วน

แมวโตจะแสดงอาการรนแรงกวาลกแมว วคซนทใชอยไมใหภมคมโรคตอเชอทระบาดในภาคสนาม แต

อาจใหความคมโรคไดบางสวนจากการศกษาในหองทดลอง ทงนอาจมสาเหตจากลกษณะธรรมชาตท

รนแรงขนของเชอสายพนธใหม หรออาจเปนเพราะเปนเชอทไมสามารถควบคมไดโดยภมคมกนจากการ

ใหวคซน ในสหรฐอเมรกามวคซนเชอตายตอ VS-FCV ทมรายงานวาสามารถใหความคมโรคตอเชอ VS-

FCV ไดแตยงไมมขอมลวาวคซนดงกลาวจะสามารถใหภมคมกนตอเชอ VS-FCV สายพนธทเหมอนและ

แตกตางกนอยางไร

58

Fact sheet: วคซนโรคพษสนขบา (Rabies)


วคซนเชอเปน มใชแพรหลายทวโลก ใหโดยการกนเพอกระตนภมคมกนในสตวปา (เชน สนขจงจอกใน

แคนาดาและยโรป แรคคนในฟนแลนด) เปนวคซนทพฒนาจากเชอสายพนธ SAD (Street Alabama

Dufferin) ทมความปลอดภย

วคซนรคอมบแนนทเวคเตอรตอพษสนขบา วคซนรคอมบแนนทไวรสมความปลอดภยเนองจากใช

เพยงยนไกลโคโปรตนจของไวรสพษสนขบา รคอมบแนนทพอกซไวรสเวคเตอร (vaccinia หรอ canary

pox) ทใหโดยการกน นยมใชเพอควบคมโรคพษสนขบาในสตวปาในสหรฐอเมรกา (vaccinia vector)

และใชในแมวใชการฉด (canary pox vector) วคซนมใชในสหรฐอเมรกามานานกวา 5 ป วคซนนไมกอ

โรคทงในสตวปกและสตวเลยงลกดวยนม

วคซนเชอตาย ใชในสนขและแมวเลยงหรอสาหรบใชในการปองกนโรคในสนขจานวนมาก การจดการ

วคซนเชอตายทาไดงายกวาวคซนเชอเปน เนองจากวคซนความคงทนตออณหภมและไมมความเสยงใน

การตดเชอโดยบงเอญจากอบตเหตทไมคาดคด


• การควบคมโรคพษสนขบาในสนขและแมวสวนใหญทาโดยการใหวคซนเ ชอตาย ใน

สหรฐอเมรกานยมใชวคซนเวคเตอรรคอมบแนนท canary pox ในแมวอยางแพรหลาย เพอ

หลกเลยงการอกเสบบรเวณทฉดทมกพบภายหลงการใหวคซนเชอตายทมสอ วคซนดงกลาว

ไมไดจดทะเบยนใชในสนขและไมสามารถใชกระตนภมคมกนในสนขได โดยทวไปแมวจะ

ตอบสนองตอวคซนพษสนขบาไดดกวาสนข ในสหรฐอเมรกาตองใหวคซนซาท 1 ป ภายหลง

จากการใหวคซนเขมแรก จากนนกระตนซาทก 3 ป โดยใชผลตภณฑไดรบการจดทะเบยนโดย

ระบคา DOI 3 ป

• เนองจากการตดเชอทาใหสนขและแมวตาย ดงนนจงไมสามารถประเมนระยะ DOI ในสนขทตด

เชอตามธรรมชาตได

59

• DOI จากการไดรบวคซนเชอตายหรอรคอมบแนนทอยไดนานอยางนอย 3 ปจากการทดสอบ

ดวยการฉดพษทบหรอการตรวจทางซรมวทยา

• ไมควรใหวคซนเขมแรกในสนขทมอายตากวา 12 สปดาหและควรกระตนซา 1 ปหลงจากนน

ระดบแอนตบอดจะเพมสงขนภายใน 4 สปดาหหลงฉด ถาจาเปนตองตรวจแอนตบอดหลงจาก

ทาวคซน ควรคานงถงระยะเวลาดงกลาวและความแตกตางระหวางผลตภณฑดวย ควรศกษา

ขอมลผลตภณฑและขอกาหนดทางกฎหมายเพอประกอบการตดสนใจ

• แมวาวคซนบางชนดสามารถปองกนโรคไดนานกวา 3 ป แตกฎหมายบางประเทศอาจกาหนดให

ฉดวคซนทกป VGG สนบสนนใหหนวยงานทรบผดชอบนาขอมลทางวทยาศาสตรไป

ประกอบการวางนโยบายดงกลาว

• การพบระดบแอนตบอดไตเตอร ≥0.5 IU/ml ในสนขทไดรบวคซนและมอายมากกวา 16 สปดาห

มความสมพนธกบความคมโรค ระดบไตเตอรดงกลาว(≥0.5 IU/ml) เปนระดบเดยวกบทใชเพอ

ประกอบการเคลอนยายสตวขามประเทศ


สตวทตดเชอจะแสดงอาการของโรคในชวงระหวาง 2 สปดาหถงหลายเดอนภายหลงตดเชอ โดย

ขนกบตาแหนงทไดรบเชอ (การตดเชอมกเกดจากการกดหรอขวน) ใหสงสยการตดเชอในกรณทสตว

แสดงอาการกาวราวโดยไมมสาเหตหรอมพฤตกรรมเปลยนไปอยางรวดเรว อาการของโรคพษสนขบา

แบงไดเปนชนด “furious”และ “dumb”ในกรณ furious form มกพบ การลดลงของ palpebral, corneal

และ pupillary reflexes นาลายไหล กรามตก ตาเหล กลวแสง ชก หวบด สน งนงง ควบคมตวเองไมได

พฤตกรรมกาวราว (หงดหงด ด ตนกลว กลวแสง) เดนไมได อมพาต โคมาในระยะสดทายและตายจาก

ระบบหายใจลมเหลว กลมอาการ dumb form พบไดบอยในสนขมากกวาแมว โดยเกดจากอมพาตของ

เสนประสาท lower motor เรมบรเวณทถกกดและกระจายไปถงระบบประสาทสวนกลาง ตามมาดวย

อมพาต โคมาและตายอยางรวดเรวจากระบบทางเดนหายใจลมเหลว

ไวรสสญเสยความสามารถในการตดเชออยางรวดเรวในสงแวดลอม และงายตอการทาลายดวย

ยาฆาเชอ

60

ภาคผนวก II. คาถามทพบบอยเกยวกบวคซน

คาถามเกยวกบผลตภณฑวคซน

1. เราสามารถใหวคซนเชอเปน (MLV) ในสตวปาสตวแปลกถน หรอสตวอน นอกเหนอจากทระบใน

เอกสารขนทะเบยนไดหรอไม?

ไม หามใหวคซนเชอเปนในสตวทไมมรายงานการทดสอบความปลอดภย วคซนเชอเปนหลาย

ชนดสามารถกอโรคในสตวนอกเหนอจากชนดทขนทะเบยนได ยงไปกวานนเชออาจกลายพนธในสตวปา

แลวปลอยเขาสสตวชนดอนได รวมถงสตวทเปนเปาหมายสาหรบการใหวคซน กอใหเกดความเสยหาย

อยางมาก วคซนรคอมบแนนทคารนารพอกซไวรส CDV เปนวคซนทมประสทธภาพดและปลอดภยสง

สาหรบใชในสตวอนทมความไวตอเชอ CDV ไดมวคซนดงกลาวในรปแบบวคซนเดยวสาหรบใชในเฟอร

เรตและวคซนรวมสาหรบสนข ในบางประเทศมวคซนนในรปแบบวคซนเดยวสาหรบใชในสตวปา สตว

แปลกถน ทมความไวตอเชอ CDV

2. เราสามารถใหวคซนไขหดคน (measles) เพอปองกน CDV ในลกสนขทมความเสยงตอโรคสงได

หรอไม?

ไม เนองจากปรมาณไวรสไขหดคนไมเพยงพอตอการกระตนภมคมกนในลกสนข วคซนไขหดคน

ทผลตสาหรบสนข (อาจรวมกบ CDV และแอนตเจนอน) ชวยกระตนภมคมกนในชวงแรกแบบชวคราวได

เรวกวา อยางไรกตามสนขควรไดรบวคซน CDV ซา เมออาย 16 สปดาหหรอมากกวาเพอใหเกด

ภมคมกนโดยสมบรณ

3. มวคซนทสามารถกระตนภมคมกนตอ CDV ในลกสนขทมภมคมกนจากแม (MDA) ไดเรวกวาวคซน

CDV ทวไปหรอไม?

ม วคซนททาจากเชอไขหดคนบางชนดหรอวคซนรคอมบแนนทคานารพอกซเวคเตอรCDV

สามารถใหไดเรวกวาการใหวคซน CDV ปกตประมาณ 4 สปดาห

4. เปนททราบวาภมคมกนจากแม (MDA) จะยบยงการกระตนภมคมกนโดยวคซนเชอเปน ภมคมกนจาก

แมมผลรบกวนการสรางภมโดยวคซนเชอตายหรอไม ?

ม MDA สามารถยบยงการทางานของวคซนเชอตายบางชนดไดเชนเดยวกน วคซนเชอตาย

สวนมากตองใหสองครง ในกรณทเขมแรกถกยบยงดวย MDA จะไมถอวาเขมทสองเปนการกระตน

61

ภมคมกน แตจะถอวาเปนแคการไพรมระบบภมคมกน (ถาไมถกยบยง) ดงนนตองใหเขมทสามเพอ

กระตนระบบภมคมกนอยางสมบรณ

สวนกรณวคซนเชอเปน ถาลกสตวไมม MDA การใหวคซนเขมเดยวกเพยงพอสาหรบกระตน

ภมคมกน อยางไรกตามควรใหวคซนเชอเปนสองเขมในลกสตว เพอใหแนใจวาระดบ MDA ลดตาลงและ

ไมไปยบยงการทางานของวคซน ดวยเหตนจงแนะนาใหใหวคซนเขมสดทายเมอลกสนขและแมวมอาย

16 สปดาหหรอมากกวา

5. จรงหรอไมทวคซนหลกเชอเปนของสนขบางชนดสามารถใหเพยงแค 2 ครง โดยใหเขมสดทายเมอสนข

อาย 10 สปดาห?

VGG ทราบวาวคซนบางชนดจดทะเบยนเพอฉดครบตามโปรแกรมเรวกวาปกต กรณทเจาของ

ตองการนาลกสนขไปเขาสงคม VGG เหนประโยชนในเชงพฤตกรรมดงกลาว อยางไรกตามมขอควรระวง

ในแงประสทธภาพในการกระต นภมค มกน เนองจากยงไมมวคซนหลกชนดไหนทสามารถกระต น

ภมคมกนในระดบสงภายในอาย 10 สปดาหไดVGG จงยงคงแนะนาใหใหวคซนเขมสดทายเมอลกสตว

อายประมาณ 16 สปดาหโดยไมคานงถงจานวนวคซนทเคยไดรบมากอนหนานในกรณทเลอกให

โปรแกรม 10 สปดาห เจาของสตวตองระวงเรองความเสยงในการสมผสโรค โดยใหลกสนขอยใน

สงแวดลอมทเหมาะสม และสมผสกบสนขอนทมสขภาพดและไดรบวคซนครบเทานน

6. เราสามารถใหวคซนชนดเดยวกนโดยการฉดหรอหยอดจมก เชน วคซนปองกนโรคทางเดนหายใจ

(“kennel cough”และโรคตดเชอทางเดนหายใจสวนตนในแมว) ไดหรอไม?

ได ถาขอมลผลตภณฑระบวาใชได ถานาวคซนเชอเปนแบบฉด FCV และ FHV-1 ไปใชหยอด

จมก วคซนอาจกอโรคในแมวได ถาใหวคซนเชอตาย FCV และ FHV-1 โดยการหยอดจมก วคซนนอาจ

ไมกระตนภมคมกนและอาจกอใหเกดผลอนไมพงประสงคได การนาวคซนโรค kennel cough ชนดเชอ

เปนแบบหยอดจมกมาฉดใหแมว อาจทาใหเกดปฏกรยาทรนแรงจนทาใหเกดเนอตายทบรเวณทฉดและ

อาจทาใหสนขตายได ในขณะทการใหวคซน Bordetella เชอตายแบบฉดมาหยอดจมกจะไมสามารถ

กระตนภมคมกนและอาจทาใหเกดการแพแบบ hypersensitivity ได

อยางไรกตามเราสามารถใหวคซนแบบฉดและหยอดจมกในเวลาเดยวกนหรอตางเวลาในสตว

ตวเดยวกนได การใหทงสองแบบอาจชวยกระตนภมคมกนไดดกวาการใหเพยงตาแหนงเดยว โดยวคซน

62

แบบฉดจะกระตนภมคมกนทปอดไดด แตไมสามารถกระตนภมททางเดนหายใจสวนตนได ในขณะท

วคซนแบบหยอดจมกสามารถกระตนภมคมกนแบบเฉพาะทไดแก secretory IgA CMI และภมคมกน

แบบไมจาเพาะ (เชน type I interferons) แตอาจจะไมสามารถกระตนภมคมกนในปอดไดดนก

7. หลงจากสนขไดรบวคซนหลกแลว จะใชเวลานานเทาไหรในการสรางภมคมกนทเพยงพอสาหรบ

ปองกนการปวยแบบรนแรง?

ขนกบตวสตว วคซนและเชอโรค

• วคซน CDV เปนวคซนทกระตนภมคมกนเรวทสด ทงเชอเปนและรคอมบแนนทคานาร

พอกซเวคเตอร โดยสตวจะเรมตอบสนองทางภมคมกนตงแตนาทหรอชวโมงแรกภายหลงไดรบ

วคซน และวคซนจะสามารถใหความคมโรคไดภายในเวลาหนงวนหลงใหวคซน ถาไมม MDA

มารบกวนหรอมภาวะกดภมคมกน

• วคซนเชอเปน CPV-2 และ FPV เรมกระตนภมคมกนไดตงแต 3 วน ภายหลงใหวคซน

และจะพบไดใน 5 วน สวนวคซนเชอตายตอ CPV-2 และ FPV มกตองใชเวลา 2 ถง 3 สปดาห

หรอนานกวานนจงจะใหความคมโรคได

• วคซน CAV-2 เชอเปนแบบฉด จะใหภมคมกนตอ CAV-1 ภายใน 5-7 วน แตวคซนชนด

หยอดจมกอาจตองใชเวลา 2 สปดาหหรอนานกวานนและอาจมสนขบางตวทไมตอบสนองตอ

การใหวคซน ดงนนจงแนะนาใหใชวคซน CAV-2 ชนดฉดเพอกระตนภมคมกนตอ CAV-1

• ระยะเวลาทสตวสรางภมคมกนหลงจากทาวคซนตอ FCV และ FHV-1 ยงไมทราบแนชด

เนองจากวคซนไมใหความคมโรคในสตวบางตว ในสตวทมการตอบสนองทางภมคมกน จะใช

เวลา 7-14 วน

8. เราคาดหวงอะไรไดบางในแงประสทธภาพของวคซนหลกทใหแกลกสนข/สนข และลกแมว/แมวอยาง

เหมาะสม?

• วคซนเชอเปนหรอรคอมบแนนทCDV, CPV-2 และ CAV2 สามารถปองกนการเกดโรค

ในสนขทไดรบวคซนอยางเหมาะสม ได≥ 98% และวคซนสามารถปองกนการตดเชอไดใน

ระดบสงเชนกน

63

• วคซนเชอเปน จะปองกนการตดเชอ และการเกดโรคFPV ในแมวทไดรบวคซนอยางเหมาะสมได

≥98%

• วคซนแมว FCV และ FHV-1 จะชวยปองกนโรคได แตจะไมไดปองกนการตดเชอ โดยเฉพาะใน

สภาพแวดลอมทมปรมาณเชอมาก (เชน สถานสงเคราะหสตว) โดยพบวาวคซนจะใหความคม

โรคไดประมาณ 60-70% วคซนอาจมประสทธภาพสงขนในกรณบานทเลยงแมวตวเดยวหรอ

เลยงรวมกบแมวอนทไดรบวคซน หรอเลยงภายในบานเปนระยะเวลานาน เนองจากความเสยง

ตอการตดเชอจากไวรสตากวา และมความเครยดนอยกวา

9. มเชอ CDV หรอ CPV-2 สายพนธใหม (biotypes หรอ variants) ทวคซนทมใชอยในปจจบนไม

สามารถปองกนไดหรอไม?

ไมม วคซน CDV และ CPV-2 ทกชนดสามารถใหความคมโรคตอเชอ CDV และ CPV-2 ทกสาย

พนธทมรายงานโดยมผลยนยนจากทงการทดสอบในหองปฏบตการและภาคสนาม

10. วคซน CPV-2 ทมใชในปจจบนสามารถปองกนเชอ CPV-2c ไดหรอไม และใหภมคมโรคไดนาน

เทาไหร?

ได วคซน CPV-2 ทกสายพนธกระตนภมคมกนโรค (แอนตบอด) ตอเชอ CPV ไดทกสายพนธ

(2a, 2b และ 2c) และใหความคมโรคไดนาน (4 ปขนไป) เมอทดสอบโดยการฉดพษทบ

11. เราสามารถใหวคซนพารโวไวรส (เชน พารโวไรสชนด 2 ในสนขหรอพารโวไวรสในแมว [แพนลวโคพ

เนย]) โดยการกนไดหรอไม?

ไมได การใหวคซน CPV-2 และ FPV โดยการกนไมสามารถกระตนภมคมกนได การใหวคซนโดย

การหยอดจมกอาจสามารถกระตนภมคมกนไดบางสวน แตวธทดสดคอการใหโดยการฉด (ใตผวหนง

หรอเขากลามเนอ)

12. มวคซน CPV-2 ทสามารถใชกระตนภมคมกนในสนขทมภมคมกนจากแม MDA ไดเรวกวาวคซน

CPV-2 ชนดอนหรอไม?

64

มวคซน CPV-2 บางชนดทมปรมาณเชอวคซนไวรสสงหรอมเชอทมความสามารถในการกระตน

ภมคมกนไดดกวา (ไมวาจะเปนตอสายพนธไหน) โดยจะสามารถกระตนภมคมกนเรวกวาวคซน CPV-2

ทวไปหลายสปดาห (เชน 2 สปดาห)

13. การตรวจแอนตบอดในซรมใชบอกถงระดบภมคมกนจากการใหวคซนไดหรอไม?

ได โดยเฉพาะในกรณของโรค CDV, CPV-2, CAV-1 ในสนข หรอ FPV ในแมวและโรคพษสนข

บาทงในสนขและแมว สวนในโรคอนๆ การตรวจแอนตบอดในซรมไมคอยมประโยชนมากนก การตรวจ

CMI ไมนยมใชสาหรบวดผลของการใหวคซนเพราะมขอจากดทางเทคนคและยงยาก การตรวจทางซรม

วทยาทาไดงายและยงยากนอยกวา อยางไรกตามผลการตรวจขนกบการควบคมคณภาพของการตรวจ

ในหองปฏบตการดวย

14. ในกรณทตองการใชวคซน Leptospira ควรเลอกทมสองสายพนธหรอแบบทมมากกวาสองสายพนธ

(เชน ผลตภณฑทม 4 สายพนธในสหรฐอเมรกา)?

ถาตองใชวคซน Leptospira ในสนขทมความเสยงสง ควรเลอกผลตภณฑทมสายพนธตรงกบ

เชอทระบาดในทองท ในสหรฐอเมรกามวคซนประกอบดวยเชอสสายพนธทมรายงานวาเปนสาเหตหลก

ของโรคเลปโตสไปโรซสในประเทศ ไดแก canicola, icterohaemorrhagiae, pomonaและ

grippotyphosa อยางไรกตามขอมลเกยวกบซโรวาของเชอทเปนสาเหตของโรคในสนขประเทศอนๆ ยงม

อยอยางจากด VGG สนบสนนใหมการเกบขอมลดงกลาวเพมเตม

15. วคซน Leptospira ใหภมคมกนนาน (เชน หลายป) และมประสทธภาพสงเหมอนกบวคซนหลก

หรอไม?

ไม วคซน Leptospirosis ใหความคมโรคเพยงระยะเวลาสนๆ (3-12 เดอน) และมประสทธภาพ

ตากวา 70% วคซนชวยปองกนอาการทางคลนกได แตไมสามารถปองกนการตดเชอหรอการปลอยเชอส

สงแวดลอมโดยเฉพาะเมอสนขตดเชอภายหลงใหวคซนเกน 6 เดอน ภมคมกนทสรางขนในสนขแตละตว

และตอเชอตางสายพนธมความแตกตางกน แอนตบอดคงอยเพยงชวงสนไมกเดอนหลงไดรบวคซนและม

ภมคมกนจดจาสนๆ (1 ปหรอนอยกวา) ดงนนควรใหวคซนซาทกๆ 6-9 เดอนในสนขทมความเสยงสง

65

16. มวคซนFeLV (เชอตายมสอ ซบยนตหรอรคอมบแนนท) ทสามารถกระตนภมคมกนไดโดยใหเพยง

ครงเดยวหรอไม?

ไมม วคซน FeLV ทกชนดตองใหอยางนอย 2 ครง หางกน 2-4 สปดาหโดยเรมใหเมออาย 8

สปดาหขนไป หลงจากสองเขมแรกไปแลว จงอาจใหเพอกระตนเพยงหนงเขมในครงถดไปได ถาใหวคซน

เขมแรกหางจากเขมทสองเกนกวา 6 สปดาห ควรกระตนใหมสองเขม หางกน 2-4 สปดาห

17. หลงจากทแมวไดรบวคซน FeLV ในชวงทเปนลกแมวและไดรบการกระตนท 1 ปแลว ควรฉดกระตน

วคซน FeLV ใหกบแมวถกวาทก 3 ปหรอไม?

ไมควร ไมจาเปนตองใหวคซนถกวาทก 3 ป การใหวคซนทมสวนผสมของสอทกปเปนการเพมโอกาส

เกดมะเรงในบรเวณทฉด

18. ทาไมถงไมมวคซน FIV ใชในบางประเทศ?

โดยทวไปแลวการวางจาหนายวคซนในแตละประเทศ ขนกบการประเมนของบรษทผผลตและ

หนวยงานทรบผดชอบเรองการขนทะเบยนวคซน โดยคานงถงขอมลทางวทยาศาสตร สภาวการณของ

โรค รวมถงขอมลทางดานการตลาด วคซน FIV ทมใชในปจจบนประกอบดวยเชอ FIV2 เคลด (clade)

หรอซบไทป (subtype) ไดแก FIV (A และ D) ถงแมวาจะมรายงานวา วคซนสามารถกระตนภมคมกน

ขามระหวางเคลดได แตอยางไรกตามไวรส FIV ทแพรกระจายในแตละประเทศมความแตกตางกน

นอกจากนภมคมกนจากการใหวคซน FIV ยงอาจไปรบกวนการตรวจวนจฉยการตดเชอ FIV ทางซรม

วทยา ดงนนกอนการใหวคซน FIV จงควรตรวจหาแอนตบอดกอนและยนยนขอมลสตวดวยไมโครชพ

19. แมวทมไมโครชพและไดรบวคซน FIV แลว ยงสามารถตด FIV ไดหรอไม?

ได วคซนไมไดปองกนการตดเชอและการพฒนาภาวะ latency ของเชอ FIV ทกซบไทป แมวท

ไดรบวคซน FIV อาจตดเชอและเปนตวแพรเชอใหกบแมวตวอนได

20. วคซนตอ “kennel cough”ทมใชอยในปจจบน ชวยปองกนโรคไขหวดใหญสนขสายพนธใหม (CIV)

ไดหรอไม?

ไมได มรายงานการตดเชอและแสดงอาการของโรคไขหวดใหญสนข ในสนขแขงพนธเกรยฮาวน

ทไดรบวคซน kennel cough เปนประจาเปนเวลาอยางนอย 3 ปหรอไดรบหลายครงในหนงป CIV เปน

66

ไวรสทแอนตเจนไมเหมอนกบไวรสอนๆ ในสนข แตมลกษณะทางพนธกรรมใกลเคยงกบเชอไขหวดใหญ

ในมา (H3N8) ในสหรฐอเมรกา มวคซน CIV ทจดทะเบยนใชแบบมเงอนไขโดยแนะนาใหใชในสนขกลม

เสยง

21. มวคซนปองกนโรคไขหวดใหญสนข (CIV) หรอไม?

ม ในสหรฐอเมรกามวคซนใหมทจดทะเบยนแบบมเงอนไขทชวยปองกนการตดเชอไขหวดใหญท

เกดจากเชอไวรสไขหวดใหญ H3N8 ในสนข ผลตภณฑนเปนวคซนเชอตายทมสวนผสมของสอทตองให

2 ครงหางกน 2-4 สปดาห ประสทธภาพและระยะเวลาทใหภมคมกนของวคซน CIV กาลงอยในระหวาง

เกบรวบรวมขอมล

22. มวคซนในสตวเลยง ทไมไดใชปองกนโรคจากเชอไวรส แบคทเรย เชอรา ยสต และ/หรอปรสต

หรอไม?

ม ปจจบนมผลตภณฑวคซนทใชเพอคมกาเนด วคซนทชวยปองกนการตายจากการไดรบพษ

จากงบางชนด วคซนทชวยปองกนและรกษาโรคเหงอกและฟน วคซนทใชเพอรกษามะเรงเมลาโนมาใน

สนข นอกจากนยงมวคซนในสนขและแมวอกหลายชนดทไมไดใชเพอปองกนโรคตดเชอทยงอยใน

ระหวางการพฒนา

23. เราสามารถใช Nosodes (holistic preparations) ในการกระตนภมคมกนในสตวเลยงไดหรอไม?

ไมได Nosodesไมสามารถชวยปองกนโรคใดๆ ไดเนองจากไมมแอนตเจนเปนสวนประกอบ

67

คาถามเกยวกบขนตอนการใชวคซน

24. เราสามารถผสมวคซนคนละชนดในเขมเดยวกน ไดหรอไม?

ไมได ไมควรผสมวคซนตางชนดกนในเขมเดยวโดยเดดขาด ยกเวนขอมลของวคซนระบวา

สามารถทาได

25. เราสามารถฉดวคซนตางชนดในเวลาเดยวกนใหแกสตวตวเดยวกนไดหรอไม?

ได ถาจาเปนตองใหวคซนในวนเดยวกน ควรพจารณาฉดคนละตาแหนงเพอใหวคซนถกนาสงไป

ยงตอมนาเหลองคนละตาแหนง

26. ในสนขพนธเลก เราจะลดปรมาณวคซนทใหเพอลดโอกาสการเกดผลอนไมพงประสงคไดหรอไม?

ไมได ควรใหวคซนเตมปรมาณ (เชน 1.0 มลลลตร) ตามคาแนะนาของบรษทผผลต ปรมาณ

วคซนทแนะนาใหใชมกเทากบจานวนแอนตเจนทนอยทสดทสามารถกระตนภมคมกนได ดงนนจงตองให

เตมปรมาณทกาหนด

27. ในสนขพนธใหญ (เกรทเดน) ควรใหวคซนในปรมาณเทากบสนขพนธเลก (ชวาวา) หรอไม?

ใช วคซนตางจากยาคอ ปรมาณของวคซนทใหไมไดคานวณตามนาหนกตวสตว (ขนาด) แตได

จากปรมาณแอนตเจนทสามารถกระตนภมคมกนได

28. เราสามารถใหวคซนแกสตวทถกวางยาสลบหรอไม?

ไมควร ควรหลกเลยง เนองจากอาจเกดภาวะภมไวเกนและอาเจยนในสตวบางตว และอาจ

กอใหเกดอนตรายกบสตว นอกจากนยาสลบยงอาจมผลตอการตอบสนองทางภมคมกน

29. ควรใหวคซนแกสตวตงทองหรอไม?

ไมควร ควรหลกเลยงการใหวคซนทงชนดเชอเปนและเชอตายในสตวตงทอง ยกเวนในกรณท

ตองรบสตวเขาสถานสงเคราะหสตวโดยสตวไมเคยไดรบวคซนมากอน และมการระบาดของโรค (เชน

CDV หรอ FPV)

68

30. การใหกลโคคอรตคอยดระดบทกดภมคมกนในสนขและแมว จะสงผลรบกวนตอการกระตนภมของ

วคซนหลกทงการใหครงแรกและครงท 2 (กระตน) หรอไม?

จากการศกษาทงในสนขและแมว พบวาการใหกลโคคอรตคอยดในสตวกอนการใหวคซนหรอ

พรอมกบวคซนไมไดสงผลตอการสรางแอนตบอดอยางมนยสาคญ อยางไรกตามแนะนาใหกระตนวคซน

ซาหลงจากหยดกลโคคอรตคอยดหลายสปดาห (อยางนอย 2 สปดาห) โดยเฉพาะอยางยงในกรณทให

กลโคคอรตคอยดในชวงเดยวกบการใหวคซนหลกครงแรกๆ

31. ควรใหวคซนแกสตวทไดรบยากดภมคมกน (นอกเหนอจากกลโคคอรตคอยด) หรอยาททาลายเซลล

เมดเลอดขาว (เชน โรคมะเรงหรอภมคมกนทาลายตวเอง) หรอไม?

ไมควร ควรหลกเลยงการใหวคซน โดยเฉพาะอยางยง วคซนเชอเปนเนองจากวคซนอาจกอโรค

ในสตวกลมนได การใหวคซนเชอตายอาจไมไดผลหรอสงผลใหโรคระบบภมคมกนรนแรงขน

32. ภายหลงจากหยดยาทกดภมคมกนแลว ควรจะตองรอนานเทาไหรจงใหวคซนได?

อยางนอย 2 สปดาห

33. ในสตวทมความเสยงสงเราจะสามารถใหวคซนแกสตวทกสปดาหไดหรอไม?

ไมได ไมควรใหวคซนถเกนกวาสปดาหเวนสปดาห ถงแมจะเปนวคซนคนละชนดกนกตาม

34. เราควรใหวคซนเขมสดทายในลกสนขและลกแมวเมออายเทาไหร?

วคซนเขมสดทายควรใหเมอสตวอาย 14-16 สปดาหหรอมากกวานน

35. เราสามารถใหวคซนเชอตาย แลวตามดวยวคซนเชอเปนตอโรคเดยวกนไดหรอไม?

ไมได แอนตบอดทเกดจากวคซนเชอตายอาจมผลรบกวนความสามารถในการกระตนภมคมกน

ของวคซนเชอเปน ถาจาเปนอาจใหวคซนเชอเปนในเขมแรก แลวฉดกระตนดวยวคซนเชอตายได

36. วคซน Bordetella เชอเปนแบบหยอดจมก สามารถนาใหโดยการฉดไดหรอไม?

ไมได วคซนอาจกอใหเกดปฏกรยาเฉพาะทอยางรนแรง และอาจทาใหสตวตายจากการเกด

ปฏกรยาทวรางกายได (เชน ภาวะตบวาย)

69

37. วคซน Bordetella เชอเปนแบบฉดสามารถนามาใหโดยการหยอดจมกไดหรอไม?

ไมได การใหแบบนจะไมกระตนภมคมกนและอาจทาใหเกดภาวะภมไวเกนได การใหวคซนควร

ปฏบตตามทเอกสารผลตภณฑระบ

38. มขอควรระวงในการใชวคซนเชอเปน FHV-1/FCV แบบฉดในแมวหรอไม?

ม ควรระวงไมใหวคซนสมผสกบเยอบ (เชน เยอหมตาหรอจมก) เพราะไวรสในวคซนสามารถกอ

โรคได

39. สามารถใหวคซนชนดเดยวกน แตจากตางบรษทไดหรอไม?

ได มขอดเพมเตมคอ วคซนของแตละบรษทอาจมเชอวคซนสายพนธกนออกไป (เชน แคลซ

ไวรสแมว)

40. ควรเชดยาฆาเชอ (เชน แอลกอฮอล) บรเวณทฉดวคซนหรอไม?

ไมควร ยาฆาเชออาจไปยบยงวคซนเชอเปนและยงไมเปนทแนชดถงประโยชนของการใช

41. เราสามารถแยกฉดองคประกอบของวคซนรวมไดหรอไม?

ได เชน วคซน Leptospira นยมใชเปนตวทาละลายของไวรสแอนตเจน อาจพจารณาละลาย

วคซนสวนแหง (viral cake) ดวยนากลน หรอนาเกลอทดแทน โดยแยกวคซน Leptospirosis ไวใชใน

โอกาสอนหรอทงไป

42. การฉดวคซนเพยงเขมเดยวใหกบสนขและแมวจะมประโยชนตอสตวไดหรอไม? และจะเปนประโยชน

ตอประชากรสนขและแมวหรอไม?

ใช การไดรบวคซนหลกเชอเปนในสนข (CDV, CPV-2, CAV-2) หรอในแมว (FPV, FCV, FHV-1)

เพยงเขมเดยวชวยกระตนใหเกดภมคมกนไดยาวนาน หากลกสนขและแมวไดรบวคซนเมออาย 16

สปดาหขนไป ดงนนลกสนขและแมวทกตวควรไดรบวคซนหลกเชอเปนอยางนอย 1 เขมเมออาย 16

สปดาหขนไป

70

หากปฏบตตามนไดจะสามารถเพมระดบภมคมกนฝงในกลมประชากรได แมแตในสหรฐอเมรกา

ทมการบนทกประวตวคซนทด คาดวามสนขเพยง <50% และแมว <25% ทไดรบวคซน ดงนนจงควร

พยายามเพมจานวนสตวทไดรบวคซนใหมากทสดโดยเฉพาะวคซนหลก เพอเพมภมคมกนฝงจนถงระดบ

(เชน >75% หรอมากกวา) ทสามารถปองกนการระบาดของโรคได

43. ในกรณทสตวทตองไดรบวคซนสองเขม (เชน วคซนเชอตาย Leptospira bacterins หรอ ลวคเมย

ไวรสในแมว) แตไมไดมารบวคซนเขมทสองภายใน 6 สปดาห สตวกลมนจะมภมคมกนหรอไม?

ไม การไดรบวคซนเพยงเขมเดยวสาหรบวคซนทจาเปนตองให 2 เขม วคซนเขมแรกจะไปไพรม

ระบบภมคมกน ในขณะทวคซนเขมทสองถงจะกระตนระบบภมคมกน การทไมไดรบวคซนเขมทสอง

ภายใน 6 สปดาห จาเปนจะตองเรมเขมแรกใหมและใหเขมทสองหางกน 2-6 สปดาห หลงไดรบครบสอง

เขมใหกระตนซาปละครงหรอเวนนานกวานน

44. วคซนเชอเปนทผสม (reconstitute) แลว จะอยไดนานเทาไหรทอณหภมหองโดยไมเสอมสภาพ?

วคซนทเสอมสภาพไดงาย (เชน CDV, FHV-1) จะสญเสยความสามารถในการกระตนภมคมกน

ภายใน 2-3 ชวโมงทอณหภมหอง ในขณะทวคซนอน (เชน CPV, FPV) ยงคงสามารถกระตนภมคมกนได

อกหลายวน VGG แนะนาใหใชวคซนภายใน 1-2 ชวโมงหลงผสม

45. ถาสตวทไดรบวคซนมอายเกนกวาคา DOI ของวคซนหลก (7-9 ป สาหรบ CDV, CPV-2, CAV-2; 7

ปสาหรบ FPV, FCV, FHV-1) ควรจะเรมโปรแกรมวคซนใหม (ใหซาหางกน 2-4 สปดาห) หรอไม?

ไมจาเปน การใหวคซนหลกหลายครงทาเฉพาะในชวงการกระตนภมในลกสนขและลกแมว

เนองจากสตวอาจมภมคมกนจากแมมารบกวนการทางานของวคซนในชวงน VGG ตระหนกดวาขอมล

ผลตภณฑของวคซนบางอยาง อาจระบใหฉดวคซนซาดงกลาว แตในทางปฏบตสตวจะมภมคมกนจดจา

ซงไมจาเปนตองเรมโปรแกรมวคซนเหมอนในลกสตว

46. ควรใหวคซนในแมวทตดเชอ FeLV และ/หรอ FIV หรอไม?

ในแมวทตดเชอ FeLV หรอ FIV แตยงไมแสดงอาการควรเลยงในบานแยกจากแมวตวอน เพอลด

โอกาสการสมผสเชออน ถาจาเปนตองใหวคซนหลก (FPV, FCV และ FHV-1) ควรเลอกใชวคซนเชอตาย

(หลกเลยงวคซนเชอเปน) และไมควรใหวคซน FeLV หรอ FIV ในกรณแมวทตดเชอ FeLV และ FIV และ

71

แสดงอาการของโรคแลว ไมควรใหวคซนใดๆ ยกเวนในบางประเทศทมกฎหมายกาหนดใหฉดวคซนพษ

สนขบาในแมวทตดเชอดวย

47. ตาแหนงใด ทควรฉดวคซนในแมว?

ไมควรฉดวคซนแมว (โดยเฉพาะทมสวนผสมของสอ) ทบรเวณ inter-scapular ในสหรฐอเมรกา

มแนวทางปฏบตในการใหวคซนพษสนขบาบรเวณสวนปลายของขาหลงดานขวาและใหวคซนลวคเมย

บรเวณสวนปลายของขาหลงดานซาย หรออาจฉดวคซนเขาบรเวณผวหนงดานขางผนงชองอกหรอชอง

ทอง VGG แนะนาใหฉดวคซนทบรเวณผวหนงดานขางผนงชองทอง เพราะสามารถผาตดกอนมะเรงออก

ไดงาย ไมวาจะเลอกฉดตาแหนงไหนควรฉดเขาใตผวหนงและไมควรฉดเขากลามเนอ ควรเปลยน

ตาแหนงทฉดไมใหซาทเดมควรบนทกตาแหนงทฉดวคซนและเปลยนตาแหนงใหมหรอเลอกบรเวณ

ตาแหนงใดตาแหนงหนงแลวเปลยนตาแหนงไปทกป

48. สตวทขาดอาหารอยางรนแรงจะสงผลตอการตอบสนองทางภมคมกนตอวคซนหรอไม?

ใช มรายงานวาการขาดวตามนหรอแรธาตบางชนดอยางรนแรง (เชน วตามน E/Se) สามารถ

สงผลตอการตอบสนองทางภมคมกนในลกสนข ในสตวทขาดสารอาหารควรไดรบการแกไขสภาวะทาง

โภชนาการ และกระตนวคซนซาเพอใหแนใจวามการสรางภมคมกน

49. ลกสนขและแมวทไมไดรบนมนาเหลอง จะมภมคมกนถายทอดจากแมหรอไม?

ขนอยกบระดบแอนตบอดของแม มากกวา 95% ของแอนตบอดทลกสตวไดรบอยในนม

นาเหลองซงจะถกดดซมจากลาไสเขาสกระแสเลอดภายใน 72 ชวโมงหลงคลอด

50. กรณทลกสนขและแมวทไมไดรบนมนาเหลอง เราจะสามารถใหวคซนในชวงอายสปดาหแรกๆ ได

หรอไม เนองจากไมมแอนตบอดจากแมมารบกวนการกระตนภมคมกนแลว?

ไมได ไมควรฉดวคซนเชอเปนใหกบลกสนขและแมวทอายนอยกวา 4-6 สปดาห วคซนเชอเปน

บางชนดกอใหเกดอาการทางประสาทและตายในลกสนขและแมวทอายนอยกวา 2 สปดาหทไมม

ภมคมกนจากแม สาเหตเกดจากลกสตวยงไมสามารถควบคมอณหภมรางกายไดดนกในชวงสปดาห

แรกๆ หลงคลอด ซงสงผลรบกวนการทางานของระบบภมคมกนแบบมมาแตกาเนดและแบบจาเพาะ

51. ทาอยางไรลกสนขและแมวทไมไดรบนมนาเหลอง จงจะมภมคมกนตอโรคตดเชอสาคญ?

72

มการใชนมนาเหลองเทยม (Artificial Colostrum; AC) ในลกสนขและแมวทอายนอยกวา 3

วนทยงไมไดกนอาหารโปรตนอน นมนาเหลองเทยมประกอบดวยนมทดแทน 50% (เชน EsbilacTM หรอ

ผลตภณฑอน) และ 50% อมมนซรม (เตรยมจากแมสตวหรอสตวตวอนทไดรบวคซนครบและเลยงใน

สภาพใกลเคยงกบแมสตว) ในกรณทลกสตวทไดรบนมนาเหลองทดแทนมาแลว หรอมอาย 3 วนขนไป

อาจใหซรมจากสตวทมภมคมกนโดยการฉดเขาใตผวหนงหรอชองทอง หรอซเตรตพลาสมา (citrated

plasma) เขาทางเสนเลอดดา ประมาณ 3-10 มลลลตรขนกบขนาดของสตววนละ 2 ครงตดตอกน 3 วน

73

คาถามเกยวกบผลอนไมพงประสงคจากการใหวคซน

52. มความเสยงจากการใหวคซนมากเกนไป (เชน ใหบอยเกนไปหรอใหวคซนทไมจาเปนสาหรบสตว

เลยง) หรอไม?

ม วคซนอาจกอใหเกดผลอนไมพงประสงคจงไมควรใหเกนความจาเปน วคซนเปนชววตถทควร

พจารณาใหตามความจาเปนของสตวแตละตว การใหวคซนแบคทรน (bacterin) ตางชนดควรใหแยกคน

ละครง ไมควรใหพรอมกน

53. มวคซนบางชนดหรอวคซนทใหรวมกนชนดไหนทกอใหเกดผลอนไมพงประสงคไดมากกวาวคซนอน

หรอไม?

ม แมวาโอกาสการเกดผลอนไมพงประสงคจากการใหวคซนจะเกยวของกบสายพนธสนข(พบ

บอยในสนขพนธเลก หรอสนขบางครอบครว) วคซนบางชนดกอใหเกดผลอนไมพงประสงค โดยเฉพาะ

ภาวะภมไวเกนแบบทหนงบอยกวาวคซนอน เชน วคซนแบคทรน (แบคทเรยเชอตาย) Leptospira,

Bordetella, Borrelia, และ Chlamydophila มกทาใหเกดผลอนไมพงประสงคไดมากกวาวคซนเชอเปน

จากไวรส

54. ในกรณสนขและแมวทมประวตการเกดผลอนไมพงประสงคจากการใหวคซนหรอมโรคของระบบ

ภมคมกน (ผน หนาบวม ชอค มะเรงบรเวณทฉด หรอภมคมกนทาลายตวเอง ฯลฯ) ควรใหวคซนอก

หรอไม?

ถาวคซนททาใหเกดผลอนไมพงประสงคเปนวคซนหลก อาจทดสอบระดบแอนตบอด ถาม

แอนตบอดตอ CDV CPV-2 และ FPV กไมจาเปนตองใหวคซนซา ถาวคซนทกอใหเกดปญหาเปนวคซน

ทางเลอก (เชน Leptospira หรอ Bordetella bacterin) ไมแนะนาใหใหวคซนซา สาหรบวคซนพษสนข

บา การใหวคซนซาควรพจารณาจากการตรวจแอนตบอดและตามทกฎหมายกาหนด

ถาจาเปนตองใหวคซน อาจพจารณาเลอกผลตภณฑวคซนจากบรษทอน การแพวคซนมกเกด

จากสวนผสมอนในวคซน (เชน bovine serum albumin ทใชในอาหารเลยงเชอไวรส) อาจใหยาแกแพ

กอนใหวคซน ซงจะไมมผลตอการตอบสนองทางภมคมกน ในสตวทมประวตแพวคซนควรตดตามอาการ

อยางใกลชดภายใน 24 ชวโมงหลงจากไดรบวคซนแมวาการแพแบบ Type I จะเกดภายในไมกนาทหลง

ใหวคซน แตการแพชนดอน (Type II, III, IV) มกเกดชากวา (หลายชวโมงถงหลายเดอน)

74

55. การใหวคซนทาใหเกดภาวะภมคมกนทาลายตวเอง (autoimmune disease) หรอไม?

ตววคซนเองไมไดกอโรคภมคมกนทาลายตวเอง ในสตวบางตวทมปจจยทางพนธกรรมโนมนา

วคซนอาจกระตนใหเกดโรคภมคมกนทาลายตวเองไดเชนเดยวกนกบปจจยอน เชน การตดเชอ ยา หรอ

ปจจยทางสงแวดลอมอน

56. ผลอนไมพงประสงคจากการใหวคซนเกดขนบอยหรอไม?

เปนเรองยากทจะเกบขอมลเกยวกบความเสยงของการเกดผลอนไมพงประสงคจากวคซน

ขอมลทมอยไดรบจากสตวแพทยและเจาของสตวทรายงานไปยงผผลตหรอหนวยงานราชการทเกยวของ

(ถามชองทาง) เปนทยอมรบวาวคซนสตวเลยงทใชกนอยมความปลอดภยสงและกอใหเกดผลอนไมพง

ประสงคนอยมาก ทงนประโยชนของวคซนในการปองกนโรคตดเชอรายแรงมมากกวาผลอนไมพง

ประสงคทเกดจากวคซน รายงานจากฐานขอมลของเครอโรงพยาบาลสตวในประเทศสหรฐอเมรกาพบวา

พบอาการอนไมพงประสงคจากการใหวคซน (ทกรปแบบ รวมถงอาการทไมรนแรง) ภายใน 3 วนหลงให

วคซนในสนข 38 จาก 10,000 ตว ในแมวพบอาการอนไมพงประสงคจากการใหวคซน (รวมอาการทไม

รนแรง) ภายใน 30 วนหลงใหวคซน 52 จาก 10,000 ตว อยางไรกตามตวเลขดงกลาวอาจนอยกวาความ

เปนจรงเนองจากไมมการรายงานกลบเขามาทโรงพยาบาลสตว สตวบางสายพนธหรอครอบครวมโอกาส

เกดผลอนไมพงประสงคจากการใหวคซนในอตราทสงกวาสตวทวไป

57. มสนขและแมวทไมสามารถตอบสนองทางภมคมกนตอการใหวคซนหรอไม?

ม พบไดในสนขบางสายพนธเรยกสตวกลมนวา non-responders สาเหตเกยวของกบกรรมพนธ

พบในสตว (สายพนธหรอครอบครวเดยวกน) ทมประวตการไมตอบสนองตอวคซน ถาสตวไมตอบสนอง

ตอการใหวคซนปองกนโรคอนตราย เชน พารโวไวรสในสนข หรอไขหดแมว และตดเชออาจตายได ถา

เปนโรคทไมรนแรง เชน Bordetella bronchiseptica สตวอาจปวยแตมกมชวตรอด

58. ในลกสนขมโอกาสเกดภาวะกดภมคมกนภายหลงจากไดรบวคซนหลกหรอไม?

ม ถาสตวไดรบวคซนเชอเปนทมสวนผสมของเชอ CDV และ CAV-2 อาจทาใหเกดภาวะกด

ภมคมกนเปนเวลา 1 สปดาห โดยเรมท 3 วนหลงไดรบวคซน ถาวคซนรวมไมมสวนผสมเชอเปนของ

CDV และ CAV-2 กจะไมเกดการกดภมคมกน

75

59. จะมวธหลกเลยงภาวะกดภมคมกนในลกสนขทจาเปนตองไดรบวคซนหลก (CDV, CPV-2, CAV-2)

อยางไร?

ลกสนขควรไดรบวคซน CDV, CPV-2 โดยการฉด และไดรบวคซน CAV-2 ในภายหลง หรออาจ

ใหโดยการหยอดจมกรวมกบ B. bronchiseptica และพาราอนฟลเอนซา สตวแพทยอาจใชวคซนทม

สวนประกอบของคารนารพอกซเวคเตอร CDV และวคซนเชอเปนทม CPV-2 หรอ CAV-2 ทไมกด

ภมคมกน

60. การเกดภมไวเกนในสนขบางตวตอวคซน Leptospira จะเกดขนในเวลาสนๆ (นอยกวา 1 ป)

เชนเดยวกบภมคมกนจากการใหวคซนหรอไม?

ไม ภมคมกนทกอใหเกดภาวะภมไวเกน ทประเมนโดยการทดสอบทางผวหนง (skin test)

สามารถอยไดนาน (≥4 ป)ในขณะท IgG ทปองกนโรคจะคงอยเพยงชวงเวลาสนๆ (≤1 ป)

ภาคผนวก III. คลงรปภาพโรคตดเชอสาคญในสนขและแมว

คลงรปภาพอเลกทรอนกสพรอมคาบรรยายสนๆ เกยวกบโรคตดเชอสาคญในสนขและแมวทปองกน

ดวยวคซนและขอมลสาหรบสตวแพทยเพอใชประกอบการอธบายแกเจาของสตวในหองตรวจสามารถ

ศกษาและดาวนโหลดไดจากเวปไซต WSAVA

Documents

VGG-WSAVA) VGG ประกอบด้วย · FCV Feline Calicivirus แคลิซิไวรัสแมว. FeLV Feline Leukemia Virus ลิวคีเมียไวรัสแมว