VIỆN NGHIÊN CỨU LẬP PHÁP THUỘC ỦY BAN THƯỜNG VỤ …lapphap.vn/Upload/AnPham/Bong-cuoi-so-16-2019.pdf · 2020. 1. 20. · PGS. TS. Vũ Hồng Anh Quyền hành pháp

HỘI ĐỒNG BIÊN TẬP:TS. NGUYỄN ĐÌNH QUYỀN (CHỦ TỊCH)TS. NGUYỄN VĂN GIÀUPGS. TS. NGUYỄN THANH HẢIPGS. TS. ĐINH VĂN NHÃPGS. TS. LÊ BỘ LĨNHTS. NGUYỄN VĂN LUẬTPGS. TS. HOÀNG VĂN TÚTS. NGUYỄN VĂN HIỂNPGS. TS. NGÔ HUY CƯƠNGTS. NGUYỄN HOÀNG THANH

PHÓ TỔNG BIÊN TẬP PHỤ TRÁCH:TS. NGUYỄN HOÀNG THANH

TRỤ SỞ:27A VÕNG THỊ - TÂY HỒ - HÀ NỘIĐT: 0243.2121204/0243.2121206FAX: 0243.2121201Email: [email protected]

Website: http://lapphap.vn

THIẾT KẾ:BÙI HUYỀN

GIẤY PHÉP XUẤT BẢN:Số 438/GP-BTTTT NGÀY 29-10-2013CỦA BỘ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG

PHÁT HÀNH - QUẢNG CÁOHÀ NỘI: 0243.2121202

TÀI KHOẢN:0991000023097VIỆN NGHIÊN CỨU LẬP PHÁPNGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦNNGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM(VIETCOMBANK), CHI NHÁNH TÂY HỒ

MÃ SỐ THUẾ: 0104003894

IN TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN IN HÀ NỘI

VIỆN NGHIÊN CỨU LẬP PHÁP THUỘC ỦY BAN THƯỜNG VỤ QUỐC HỘI

Ảnh bìa: Biển Phú QuốcẢnh: ST

GIÁ: 25.000 ÑOÀNG

http://lapphap.vn

Mục lục Số 16/2019

NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT

BÀN VỀ DỰ ÁN LUẬT

THỰC TIỄN PHÁP LUẬT

KINH NGHIỆM QUỐC TẾ

Nguyên tắc kiểm soát việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp

PGS. TS. Vũ Hồng AnhQuyền hành pháp theo Hiến pháp năm 2013: những vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện

PGS. TS. Bùi Xuân Đức

Góp ý dự thảo luật thanh niên (sửa đổi)TS. Nguyễn Mai Bộ

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của người lao động khi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động

ThS. Lê Văn ĐứcPhạm vi áp dụng quy định nhà nước thu hồi đất sử dụng để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng

Trần Vang Phủ - Trần Thụy Quốc Thái

Giám sát của nghị viện đối với nhánh quyền lực tư pháp ở vương quốc anh: Một số giá trị tham khảo cho Việt Nam

ThS. Đậu Công Hiệp

Hoàn thiện quy định của pháp luật về tội buôn lậu, tội sản xuất, buôn bán hàng giả

PGS. TS. Nguyễn Văn HươngHoàn thiện quy định về thủ tục giám đốc thẩm trong pháp luật tố tụng hình sự

ThS. Nguyễn Trung KiênHoàn thiện pháp luật đảm bảo quyền bình đẳng của lao động nước ngoài trong doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam

Phạm Hoàng Linh

3

11

21

35

28

23

42

50

57

EDITORIAL BOARD:

Dr. NGUYEN DINH QUYEN (Chairman)Dr. NGUYEN VAN GIAUProf. Dr. NGUYEN THANH HAIProf. Dr. DINH VAN NHAProf. Dr. LE BO LINHDr. NGUYEN VAN LUATProf. Dr. HOANG VAN TUDr. NGUYEN VAN HIENProf. Dr. NGO HUY CUONGDr. NGUYEN HOANG THANH

CHEF EDITOR IN CHARGE:TS. NGUYEN HOANG THANH

OFFICE:27A VONG THI - TAY HO - HA NOIĐT: 0243.2121204/0243.2121206FAX: 0243.2121201Email: [email protected]: http://lapphap.vn

DESIGN:BUI HUYEN

LICENSE OF PUBLISHMENT:NO 438/GP-BTTTT DATE 29-10-2013MINISTRY OF INFORMATIONAND COMMUNICATION

DISTRIBUTIONHA NOI: 0243.2121202

ACCOUNT NUMBER:0991000023097LEGISLATIVE STUDY MAGAZINEVIETCOMBANK

TAX CODE: 0104003894

PRINTED BY HANOI PRINTING JOINT STOCK COMPANY

INSTITURE FOR LEGISLATIVE STUDIES UNDER THE STANDING COMMITTEE OF THE NATIONAL ASSEMBLY OF THE S.R. VIETNAM

Price: 25.000 VND

http://lapphap.vn

LEGISLATIVESTUDIES

Legis No 16/2019STATE AND LAW

DISCUSSION OF BILLS

LEGAL PRACTICE

FOREIGN EXPERIENCE

Principles for Controling of Exercise of the Legislative Power and the Executive Power

Prof. Dr. Vu Hong AnhThe Executive Power under the Constitution of 2013: The Matters Arising and Recommended Improvements

Prof. Dr. Bui Xuan Duc

Discussions on the Bill of Law on the Youth (Amendment) and on the Obligations of the Youth on Nation Protection

Dr. Nguyen Mai BoThe Employee's Compensation Liability for Damages for Unilateral Termination of the Labor Contract

LLM. Le Van DucApplication Scope of the Legal Regulations on Land Acquisition for Socio-economic Developments for National Interests and Public One

Tran Van PhuTran Thuy Quoc Thai

Improvements on Legal Regulations on Criminal of Smuggling, Criminals of Production and Trading of Counterfeit Goods

Prof. Dr. Nguyen Van HuongImprovements on Legal Regulations on Cassations in the Criminal Procedures

LLM. Nguyen Trung KienImprovements on Legal Regulations for Assurance of the Equality of Rights of the Foreign Workers in the Foreign Direct-invested Enterprises in Vietnam

Pham Hoang Linh

Supervision by Parliamentary to the Judicial Power in the United Kingdom: References for Vietnam

LLM. Dau Cong Hiep

3

11

21

35

28

23

42

50

57

NGUYÊN TẮC KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN CÁC QUYỀN LẬP PHÁP, HÀNH PHÁP1

1 BàiviếtcósửdụngkếtquảnghiêncứucủaĐềtàicấpBộ:“HoànthiệnquyđịnhcủaphápluậtvềquanhệkiểmsoátquyềnlựcgiữaQuốchộivàChínhphủtheoquyđịnhcủaHiếnphápnăm2013”doPGS.,TS.LêMinhThônglàmChủnhiệm.

Tóm tắt: Khoản3,Điều2Hiếnphápnăm2013quyđịnh“Quyềnlựcnhànướclàthốngnhất,cósựphâncông,phốihợp,kiểmsoátgiữacáccơquannhànước trongviệc thựchiệncácquyền lậppháp,hànhpháp, tưpháp”.ĐểtriểnkhaithihànhHiếnphápnăm2013,Quốchộiđãbanhànhnhiềuvănbảnluật,trongđóbaohàmcácquyđịnhcụthểhóanguyêntắckiểmsoátviệcthựchiệncácquyềnlậppháp,hànhpháp.ThựctiễnthihànhHiếnphápnăm2013chothấy,bêncạnhnhữngkếtquảđạtđược,vềcơbản,quyđịnhcủaphápluậtvàviệcthựchiệnquyđịnhcủaphápluậtvềkiểmsoátviệcthựchiệnquyềnlậppháp,hànhphápchưađápứngđượcyêucầubảođảmhiệuquảkiểmsoátquyền lực nhà nước, kiểm soát giữa các cơ quan trong thực hiệnquyền lậppháp,hànhpháp.Bàiviếtnàynghiêncứu,đềxuấtgiảiphápgópphầnhoànthiệnquyđịnhcủaphápluậtvềquanhệkiểmsoátquyềnlựcgiữaQuốchộivàChínhphủtheoquyđịnhcủaHiếnphápnăm2013.

Vũ Hồng Anh** PGS. TS. Viện Nghiên cứu Lập pháp

Abstract Clause3,Article2of theConstitutionof2013defines“The statepowerisunifiedandassignedtothestatebodiesunderacoordinatingandmutualcontrollingmechanismintheexerciseofthelegislativepower,theexecutivepowerandthejudicialpower”.ForenforcementoftheConstitutionof2013,theNationalAssemblyhasissuedaseriesof thenormative legaldocuments, includingprovisionsspecifyingthe principles of controlling the exercise of the legislative powerand executive one. In practice, enforcement of the Constitutionof 2013 reveals that, besides the achievements, the enforcementof the lawoncontrolof the exerciseof the legislativepower andexecutive one has yet to ensure the effective control of the statepower,controllingmechanismamongthestatebodiesintheexerciseoflegislativepowerandexecutivepower.ThisarticleprovidesthestudiesandrecommendedsolutionsforfurtherimprovementsofthelegalregulationsonpowercontrolmechanismbetweentheNationalAssemblyandtheGovernmentundertheConstitutionof2013.

Thông tin bài viết:Từ khóa: kiểmsoát,quyềnlậppháp,quyềnhànhpháp.Lịch sử bài viết:Nhậnbài :20/07/2019Biêntập :20/08/2019Duyệtbài :26/08/2019

Article Infomation:Keywords: controlling; legislativepower;executivepower.Article History:Received :20Jul.2019Edited :26Aug.2019Approved :26Aug.2019

NHAÂ NÛÚÁC VAÂ PHAÁP LUÊÅT

3Số 16(392) T8/2019

Khoản3Điều2Hiếnphápnăm2013quy định: “Quyền lực nhà nước làthống nhất, có sự phân công, phối

hợp,kiểmsoátgiữacáccơquannhànướctrong việc thực hiện các quyền lập pháp,hànhpháp,tưpháp”.ĐểtriểnkhaithihànhHiếnpháp,QuốchộiđãbanhànhLuậtTổchức Quốc hội năm 2014, Luật Tổ chứcChínhphủnăm2015,LuậtTổchứcTòaánnhândân(TAND)2015,LuậtTổchứcViệnkiểmsátnhândân(VKSND)2014,LuậtTổchứcChínhquyền địaphươngnăm2015,LuậtHoạtđộnggiámsát củaQuốchộivàHội đồng nhân dân năm 2015, Luật Banhànhvănbảnquyphạmpháp luật (QPPL)năm 2015, Luật Ngân sách nhà nước(NSNN)năm2015,LuậtĐầu tư công sửađổinăm2019…NhữngvănbảnnàybướcđầuđãcụthểhóaquyđịnhcủaHiếnphápnăm 2013 về nguyên tắc kiểm soát quyềnlực nhà nước nói chung, kiểm soát giữaQuốchộivàChínhphủnóiriêng.Tuynhiên,thựctiễnchỉrachothấy,bêncạnhnhữngkếtquảđạtđược,vềcơbản,quyđịnhcủaphápluậtvàviệcthựchiệnquyđịnhcủaphápluậtvềkiểmsoátviệcthựchiệnquyềnlậppháp,hànhphápchưađápứngđượcyêucầubảođảmhiệuquảkiểmsoátquyềnlựcnhànước,kiểmsoátquyềnlựcgiữacáccơquantrongthựchiệnquyềnlậppháp,hànhpháp.Cụthểnhưsau:

Một là,mặcdùHiếnphápnăm2013bổ sungnguyên tắckiểmsoátgiữacáccơquan trong việc thực hiện quyền lực nhànước,đồngthờikhẳngđịnhQuốchộilàcơquanthựchiệnquyềnlậppháp,Chínhphủlàcơquanthựchiệnquyềnhànhpháp,tuynhiên,LuậtTổchứcQuốchội,LuậtTổchứcChínhphủ,LuậtBanhànhvănbảnQPPL,LuậtNSNNkhôngcónhiềuthayđổitrongquy định về nhiệm vụ và quyền hạn củaQuốchội,Chínhphủtheonguyêntắckiểmsoátquyềnlực.

Có thể thấy rằng, trước năm 2013,mặc dù cácHiến pháp trước đó không đềcậpđếnnguyêntắckiểmsoátquyềnlựcnhànước,nhưngnhữngquyđịnhvềnhiệmvụ,

quyềnhạncủaQuốchội,Chínhphủ,TAND,VKSNDchothấyđãcónộidungcủakiểmsoátquyềnlực.ĐiềunàythểhiệnởcácquyđịnhvềthẩmquyềncủaQuốchộibầu,miễnnhiệm, bãi nhiệm các chức vụ Thủ tướngChính phủ,Chánh ánTAND,Viện trưởngVKSND; giám sát hoạt động của Chínhphủ,TAND,VKSND;quyđịnhtổchứcvàhoạtđộngcủaChínhphủ,TAND,VKSND;bãibỏvănbảncủaChínhphủ,ThủtướngChính phủ,Chánh ánTAND,Viện trưởngVKSNDtráivớiHiếnpháp,luật,nghịquyếtcủaQuốchội;Chínhphủ,TAND,VKSNDtrìnhdựánluậttrướcQuốchội…

SaukhiHiếnphápnăm2013cóhiệulực,cácvănbảnluậtvềtổchứcđãbổsungmộtsốquyđịnhmớinhằmcụthểhóanguyêntắcnày.Vídụ,LuậtTổchứcQuốchộibỏquyđịnhQuốchội làcơquanduynhấtcóquyềnlậphiến,lậppháp;bỏthẩmquyềncủaQuốchộitrongquyếtđịnhchươngtrìnhxâydựngluật,pháplệnhhàngnăm;bổsungquyđịnhvềQuốchộiquyếtđịnhmứcgiớihạnantoànnợquốcgia,nợcông,nợChínhphủ;bổsungquyđịnhvềthủtụclấyphiếutínnhiệmđốivớicácchứcdanhdoQuốchộibầu,phêchuẩn;LuậttổchứcChínhphủđặtlênhàngđầu nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủtrong tổ chức thi hànhHiếnphápvàphápluật; bổ sung thẩm quyền của Chính phủtrongviệcđềxuất,xâydựngtrìnhQuốchội,ỦybanthườngvụQuốchộixemxét,quyếtđịnhhoặcquyếtđịnh theo thẩmquyềncácchínhsách,chiếnlược,quyhoạch,kếhoạchvàcácchươngtrình,dựánkhác;chuyểnđổitừChínhphủsangchoThủtướngChínhphủvaitròlãnhđạovàchịutráchnhiệmvềhoạtđộng của hệ thống hành chính Nhà nước,bảođảmtínhthốngnhất,thôngsuốtcủanềnhànhchínhquốcgia.Tuynhiên,nhữngquyđịnhnêutrênvẫnchưathểhiệnđượcđầyđủnội dung của nguyên tắc kiểm soát quyềnlựcgiữaQuốchộivàChínhphủ theo tinhthầncủaHiếnphápnăm2013.

Hai là,sựkiểmsoátcủaQuốchộiđốivới hoạt động thực hiện quyền hành phápcủaChínhphủcònnhiềubấtcập.


4 Số 16(392) T8/2019

-SựbấtcậptronghoạtđộngkiểmsoátcủaQuốchộiđốivớiviệcthựchiệnquyềnhành pháp của Chính phủ thể hiện ở trênnhiều khía cạnh, trước hết là ở khía cạnhtổchứcthihànhluật,nghịquyếttronglĩnhvựctàichính,ngânsách.Trongnhiềunăm,Chínhphủkhôngthựchiệnđúngnghịquyếtvềngânsáchhàngnăm.Tìnhtrạngbộichingânsáchdiễnranhiềunămmàchưacógiảiphápkhắcphục2;tìnhtrạngđầutưdàntrải,nhiềudựánthiếuhiệuquảgâythualỗ,thấtthoátNSNNdiễncũngrakháphổbiến3.

-HoạtđộngkiểmsoátcủaQuốchộiđối với Chính phủ trong lĩnh vực quản lýhànhchính,pháttriểnkinhtế-xãhội,bảovệquyềnconngười,quyềncôngdâncũngcònnhiềuhạnchế,dẫnđếntìnhtrạngbiênchếcủabộmáyhànhchínhnhànướctăngtrong khi người dân vẫn còn nhiều ý kiếnphàn nàn về chất lượng phục vụ của bộmáyhành chính4; tình trạng tănggiáđiện,cho thực hiện dự án BOT không qua đấuthầu,lậptrạmthuphíBOTtùytiệngâybứcxúcdư luậnxãhội5; tình trạng thuhồiđấttráiphápluậtxâmphạmquyền,lợiíchcủangười dân diễn ra khá phổ biến ở các địaphương dẫn đến khiếu nại, tố cáo kéo dài

2 TheoBáocáoquyếttoáncânđốingânsáchnăm2015banhànhkèmtheoQuyếtđịnhsố1557/QĐ-BTCngày29/8/2017củaBộtrưởngBộTàichính,năm2015dựtoánthuNSNNlà998,217tỷđồng,chiNSNNlà1265,625tỷđồng;thựchiệnlà:thu1291,342tỷ,chi1502,189tỷ.

TheoBáocáoquyếttoáncânđốingânsáchnăm2016banhànhkèmtheoQuyếtđịnhsố1280/QĐ-BTCngày6/8/2018củaBộtrưởngBộTàichính,năm2016dựtoánthuNSNNlà1107,351tỷđồng,chiNSNNlà1295,661tỷđồng;thựchiệnlà:thu1407,572tỷ,chi1574,448tỷ

3 Trongsố12dựánthualỗnặngnề,kémhiệuquảthìcó4dựáncủaTậpđoànHóachấtViệtNam(Vinachem),TậpđoànDầukhíViệtNam(PVN)có5dựán,2dựáncó“bóngdáng”củaTổngcôngtyThépViệtNam(Vnsteel).Nguồn.https://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/dau-tu/12-du-an-ngan-ty-thua-lo-ong-lon-dau-khi-hoa-chat-vo-dich-347764.

4 Kếtquảkhảosátchỉsốhài lòngvềsựphụcvụhànhchính(SIPAS)năm2017cho thấy tình trạngcôngchứcgâyphiềnhà,sáchnhiễu,gợiýnộpthêmphítrongquátrìnhcungứngdịchvụhànhchínhcôngvẫndiễnraởtấtcả63tỉnh, thành trong cả nước. Nguồn https://baomoi.com/sipas-2017-van-con-can-bo-sach-nhieu-khong-xin-loi-nguoi-dan/c/25878663.epi.Ngày3/5/2018.

5 Năm2017UBTVQHthànhlâpĐoàngiámsátcáccôngtrìnhgiaothôngđượcxâydựngbằnghìnhthứcBOT.Ngày15/8/2017ĐoàngiámsátđãbáocáokếtquảtrướcUBTVQH,trongđónhấnmạnh:Việctriểnkhaicácchiếnlược,quyhoạchpháttriểnkếtcấuhạtầngchưacónguyêntắcvàthứtựưutiênđầutư;côngtáclập,thẩmđịnh,phêduyệtdựáncònnhiềubấtcập;việclựachọnnhàđầutưcònnhiềukhókhăn,nănglựcnhàđầutưcònhạnchế;côngtácthẩmđịnh,phêduyệtthiếtkế,dựtoánchưachặtchẽtheoquyđịnhphápluật;việcchọnnhàthầu,thicôngxâydựngdựán,nghiệmthucònsaisót;việcxácđịnhphươngántàichínhcủadựánvẫncònchưahợplý;côngtácgiảiphóngmặtbằngcònnhiềuvướngmắc,chưađồngbộ,gâykhókhăntrongquátrìnhthicông;việcthuphísửdụngdịchvụtồntạinhiềubấtcập;chưalàmrõđượctráchnhiệmcủacánhân,tậpthểdẫnđếnnhữngsaiphạm,tồntạitrên.

nhiềunămmàChínhphủchưacógiảiphápkhắcphụctriệtđể…

Ba là,Chínhphủchưađượctraochođủ quyền hạn để kiểm soát hoạt động lậpphápcủaQuốchội.

Theoquyđịnhhiệnhành,vớitínhchấtlàcơquanthựchiệnquyềnhànhpháp,Chínhphủhoạchđịnhvàđềxuấtchínhsách.Tuynhiên,quytrìnhlậppháphiệnhànhkhôngtạo choChínhphủkhảnăngbảovệ chínhsáchđếncùng.Điềunàydẫnđếntìnhtrạngcónhữngvănbảnluậtbanhànhrachưacóhiệulựcphảisửađổi.Vídụ,BộluậtHìnhsựnăm2015,saukhiđượcQuốchộithôngquađãpháthiệnnhiềusaisótdẫnđếnphảiđìnhchỉhiệulựcđểsửađổi,bổsung.Bêncạnhđó,quyđịnhhiệnhànhcũngkhôngbảođảmchoChínhphủchủđộngđượckếhoạchhoạchđịnhchínhsách,phápluật.Điềunàycũng làm giảm khả năng kiểm soát củaChínhphủđốivớihoạtđộng lậpphápcủaQuốchội.

Theochúngtôi,nguyênnhâncủahạnchế, bất cập trên đây là do chúng ta chưanhận thứcđầyđủ tinh thầncủaHiếnphápnăm2013trongquátrìnhcụthểhóanguyêntắckiểmsoátquyềnlựcnhànước.


5Số 16(392) T8/2019

1. Nhận thức về nguyên tắc kiểm soát quyền lực giữa Quốc hội và Chính phủ theo tinh thần của Hiến pháp năm 2013

Có thể thấy rằng, lần đầu tiên Hiếnphápnăm2013xáclậpnguyêntắckiểmsoátquyềnlựcgiữacáccơquannhànướctrongthựchiệnquyềnlựcnhànước.Điềunàycầnđượcnhậnthứcmộtcáchrõràngởmộtsốkhíacạnhsauđây:

Một là, quy định này khẳng định,trong thựchiệnquyền lựcnhànước, giữacáccơquanthựchiệnquyềnlậppháp(Quốchội), cơ quan thực hiện quyền hành pháp(Chính phủ), cơ quan thực hiện quyền tưpháp (TAND) có sự kiểm soát lẫn nhau.ĐiềunàycónghĩalàgiữaQuốchội,Chínhphủ,TAND,trongquátrìnhthựchiệnnhiệmvụ,quyềnhạnđượcnhândânủyquyền,cósựkiểmtra,giámsátlẫnnhau.Sựkiểmtra,giámsátgiữacáccơquannhằmmụcđíchngăn ngừa tình trạng lạm dụng quyền lựccủaQuốchội,Chínhphủ,TANDtrongquátrìnhthựcthiquyềnhạnđượcgiaonhằmbảođảmquyềnlựcnhànướcthuộcvềnhândân.Cóthểnóirằng,nguyêntắcnàyđãđượcđúckết từ thực tiễn 70 nămxây dựngvà pháttriểnNhànướcViệtNamdânchủ.CácHiếnphápcủanướctađềukhẳngđịnh,quyềnlựcnhànước thuộcvềnhândân.Điều1Hiếnpháp năm 1946 quy định: “Tất cả quyềnbính trong nước là của toàn thể nhân dânViệtNam, không phân biệt nòi giống, gáitrai,giàunghèo,giaicấp, tôngiáo”; Điều4Hiến pháp năm 1959 quy định: “Tất cảquyền lực trong nước Việt Nam dân chủcộnghoàđềuthuộcvềnhândân.NhândânsửdụngquyềnlựccủamìnhthôngquaQuốchộivàHộiđồngnhândâncáccấpdonhândânbầuravàchịutráchnhiệmtrướcnhândân”;Điều6Hiếnphápnăm1980quyđịnh:“Ở nước Cộng hoà XHCN Việt Nam, tấtcảquyền lực thuộcvềnhândân”; Điều2Hiếnphápnăm1992quyđịnh:“NhànướcCộnghoàXHCNViệtNamlàNhànướccủanhândân,donhândân,vìnhândân.TấtcảquyềnlựcNhànướcthuộcvềnhândânmànềntảnglàliênminhgiaicấpcôngnhânvớigiaicấpnôngdânvàtầnglớptríthức”.TiếptụckếthừavàpháttriểncácHiếnphápViệt

Nam,Khoản2Điều2Hiếnphápnăm2013khẳng định: “NướcCộng hòaXHCNViệtNamdoNhândânlàmchủ;tấtcảquyềnlựcnhànướcthuộcvềNhândânmànềntảnglàliênminhgiữagiaicấpcôngnhânvớigiaicấpnôngdânvàđộingũ trí thức”.Nhữngquyđịnhtrênchothấy,cácHiếnphápViệtNamđềunhất quánkhẳngđịnhquyền lựcnhànướcthuộcvềnhândân.Nhànước,cáccơquannhànướcđượcthànhlậprađểthựchiệnquyềnlựcmànhândântraocho.Nhândân ủy quyền choNhà nước, các cơ quannhà nước thực hiện quyền lực nhân dân,đồng thời thiết lập cơ chế kiểm soát việcthựchiệnquyền lựcnhànướcđểbảođảmquyềnlựcnhànướcđượcsửdụngđúngmụcđích, không bị tha hóa, biến chất. Cơ chếkiểmsoátviệcthựchiệnquyềnlựcnhànướcđượccácHiếnphápViệtNamthiếtlậpđượcthựchiệnthôngquacácphươngthứckiểmsoátbêntrong,kiểmsoátbênngoài.

Phươngthứckiểmsoátquyềnlựcnhànước từ bên ngoài là cách thức thực hiệnhoạtđộngkiểmsoátgắnvớichủ thểkiểmsoátlàcácthiếtchếxãhội(phinhànước),nhưĐảngvàcáctổchứcđảng,MặttrậntổquốcViệtNam, các tổ chức chính trị - xãhội, các phương tiện thông tin đại chúng,đoànthểnhândân,nhândân....

Phươngthứckiểmsoátquyềnlựcnhànướcbêntrongnộibộbộmáynhànướclàcáchthứcthựchiệnhoạtđộngkiểmsoátgắnvới chủ thể có thẩmquyền theohiếnđịnhvàluậtđịnhlàcácthiếtchếquyềnlựcnhànước,nhưQuốchội,Chínhphủ,TAND.

Trướcnăm2013,khiHiếnphápchưahiếnđịnhnguyêntắckiểmsoátgiữacáccơquan trong thựchiệnquyền lực nhànước,phươngthứckiểmsoátquyềnlựcnhànướctừbênngoàiđượcchútrọngđẩymạnh,cònphươngthứckiểmsoátquyềnlựcbêntrongbộmáy nhà nước chưa thực sự được chútrọngđúngmức.Hoạtđộngkiểmsoátquyềnlựcnhànướcchủyếuđượcthựchiệntừmộtphía -Quốchội.Quốchộivới tínhchất làcơquanquyềnlựcnhànướccaonhất,kiểmsoáthoạtđộngcủacơquannhànướckhác,ởchiềungượclại,cáccơquannhànướckhác


6 Số 16(392) T8/2019

khôngcóthẩmquyềnkiểmsoáthoạtđộngcủaQuốchội.

Tuy nhiên, khiHiến pháp năm2013đãhiếnđịnhnguyêntắckiểmsoátgiữacáccơquantrongviệcthựchiệncácquyềnlậppháp,hànhpháp, tưpháp thìcầnbảođảmgiữaQuốchội(cơquanthựchiệnquyềnlậppháp),Chínhphủ(cơquanthựchiệnquyềnhành pháp), TAND tối cao (cơ quan thựchiện quyền tư pháp) cần có cơ chế kiểmsoátlẫnnhau.Điềunàycónghĩalà,khôngchỉQuốchộicóthẩmquyềnkiểmsoáthoạtđộngthựchiệnquyềnhànhphápcủaChínhphủ,hoạtđộngthựchiệnquyềntưphápcủaTAND,màChínhphủ,TANDcũngcóthẩmquyền kiểm soát hoạt động lập pháp củaQuốchội.

Thứ hai, kiểm soát việc thực hiệnquyền lực nhà nước giữa các cơ quan lậppháp,hànhpháp,tưphápchỉthựcsựcóhiệuquảkhicáccơquannàycóvịtríđộclập.Vịtríđộclậpcủacáccơquantrongthựchiệnquyền lựcnhànước,mộtmặt,bảođảmsựphânđịnhrànhmạchchứcnăng,nhiệmvụ,quyền hạn của từng cơ quan trong cơ cấubộmáynhànước;mặtkhác,bảođảmmỗicơquanđộclậpthựchiệnnhiệmvụ,quyềnhạncủamình.ĐiềunàyđượcbảođảmbởiquyđịnhcủaHiếnphápvềvịtrí,chứcnăng,nhiệmvụvàquyềnhạncủaQuốchội,Chínhphủ,TAND tối cao.Theođó,Quốchội làcơquanđạibiểucaonhấtcủanhândân,cơquanquyềnlựcnhànướccaonhất,thựchiệnquyềnlậppháp;Chínhphủlàcơquanhànhchínhnhànước caonhất, thựchiệnquyềnhànhpháp;TANDlàcơquanxétxử, thựchiệnquyềntưpháp.Mỗicơquannhànước,trongphạmvichứcnăng,độclậpthựchiệnnhiệmvụquyềnhạnđượcgiaomàkhôngcósựcanthiệpcủacáccơquannhànướckhác.Tuynhiên, việcmỗi cơquanđộc lập thựchiện quyền lực nhà nước dễ dẫn đến tìnhtrạnglạmdụngquyềnlực.Đểngănngừasựlạmdụngquyềnlực,đòihỏisựkiểmsoáttừphía cáccơquannhànướckhác.Sựkiểm

6 TrườngĐạihọcLuậtHàNội,GiáotrìnhLuậtHiếnpháp,Nxb.Côngannhândânnăm1995.

soátnàyđượcthựchiệnthôngquaphươngthứctraochomỗicơquankhảnăngtácđộngđếncơquankháctrongthựchiệnquyềnlựcnhà nước.Vì vậy,mặc dùQuốc hội là cơquanthựchiệnquyềnlậpphápnhưngChínhphủcókhảnăngtácđộngđếnhoạtđộnglậpphápcủaQuốchộithôngquaquyềnhoạchđịnhchínhsách,trìnhdựánluật;ChínhphủthựchiệnquyềnhànhphápnhưngQuốchộicó khả năng tác động đến việc thực hiệnquyềnhànhphápcủaChínhphủthôngquaquyềngiámsát,quyềnthànhlậpChínhphủ,bỏphiếutínnhiệm,bãinhiệmcácthànhviêncủaChínhphủ,bãibỏvănbảndoChínhphủbanhànhtráiHiếnpháp,luật,nghịquyếtcủaQuốchội.Ởđâycầnphảinóithêmrằng,sựtác động khác với sự can thiệp.Quốc hộikhôngthểtrựctiếpcanthiệpvàohoạtđộnghànhphápcủaChínhphủ,ngượclạiChínhphủ cũng không có thẩm quyền can thiệptrựctiếpvàohoạtđộnglậpphápQuốchội.MặcdùChínhphủcóquyềntrìnhdựánluật,tuy nhiên, quyền quyết định có thông quadựluậthaykhônglạithuộcthẩmquyềncủaQuốc hội.Điều này cho thấy tính độc lậpcủamỗicơquantrongthựchiệnchứcnăng,nhiệmvụđượcgiao.

Thứ ba, việc kiểm soát giữa các cơquannhànướctrongthựchiệncácquyềnlậppháp,hànhpháp,tưphápchỉcóhiệuquảkhiquanhệgiữacáccơquannàylàquanhệcânbằng.Rõràng,khimộtcơquanphụthuộcvàocơquankhácthì,chưanóiđếntínhhiệuquả,cơquannàykhôngthểkiểmsoátngượclạicơquanđó.

Trướcnăm2001, trêndiễnđànkhoahọcvẫntồntạiquanđiểmchorằng,quyềnlựcnhànướctậptrungvàoQuốchội6.Theođó,Quốchộiđượcnhândânủyquyềnnắmtoànbộquyền lựcnhànước.Các cơquankháccủaNhànướcdoQuốchội thànhlậpra,chịusựkiểmtra,giámsátcủaQuốchội.Dovậy,giữacáccơquannhànướckhôngtồn tại quan hệ kiểm soát lẫn nhau trongthựchiệnquyềnlựcnhànước.


7Số 16(392) T8/2019

Hiến pháp năm 1992, sửa đổi năm2001 tiếp nhận quan điểmmới khi khẳngđịnh: “Quyền lực nhà nước là thống nhất,cósựphâncông,phốihợpgiữacáccơquannhànướctrongviệcthựchiệncácquyềnlậppháp,hànhpháp,tưpháp”.Nguyêntắchiếnđịnhnàycổ súychoquanđiểmquyền lựcnhànướclàthốngnhấtvìcónguồngốctừnhân dân.Nhân dân là chủ thể của quyềnlực nhà nước, ủy quyền cho các cơ quannhànướcthựchiệnquyềnlựcnhànước.Ởđây,sựphâncôngphốihợpđược thiết lậpbởiHiếnphápvàluật.Hiếnphápphâncôngcho Quốc hội thực hiện quyền lập pháp,phâncôngchoChínhphủthựchiệnquyềnhànhchính,phâncôngchoTòaánthựchiệnquyềnxétxử.ChodùHiếnphápnăm1992(sửađổinăm2001)mớixácđịnhcơquanthựchiệnquyền lậppháp làQuốchội,màchưaxácđịnhđượccụthểcơquannàothựchiện quyền hành pháp, cơ quan nào thựchiệnquyềntưpháp.Tuynhiên,việckhẳngđịnh quyền lực nhà nước gồm các quyềnlậppháp, hànhpháp, tưpháp làmộtbướcpháttriểnmớitrongnhậnthứccủachúngtavềbảnchấtcủaquyềnlựcnhànước.Quanđiểmnày,trongmộtchừngmựcnhấtđịnh,đã vượt qua được “mặc cảm” về bản chấttư sản củahọc thuyết tamquyềnphân lậpđốilậpvớinhànướcXHCN.Vìchínhhọcthuyếtnàyđãđặttênchocácchứcnăngcủaquyềnlựcnhànước(lậppháp,hànhpháp,tưpháp).Việcthừanhậnquyềnlựcnhànướcgồmbaquyền(bachứcnănghaycòngọilàquyềnnăng) lậppháp,hànhpháp, tưphápcho thấysự tồn tạikháchquancủacáccơquan thực hiện các quyền lập pháp, hànhpháp,tưpháp.

Docácquyềnlậppháp,hànhpháp,tưpháp lànhữngbộphậncấu thành tựnhiêncủaquyềnlựcnhànước,tồntạikháchquankhôngphụthuộcvàoýchícủagiaicấpcầmquyền, nên vềmặt lý thuyết, các cơ quanthực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư

7 Hiếnphápnăm1936,năm1977củaLiênXôvàHiếnphápnăm1980củaViệtNam.8 Hiếnphápnăm1787củaMỹ,năm1949củaĐức,1958củaPháp,1978củaTâyBanNha…

phápởvịthếngangnhau,độclậpthựchiệncácchứcnăngcủaquyềnlựcnhànước.Tuynhiên,trênthựctế,doýchícủagiaicấpcầmquyền,cóthờikỳquyềnhànhpháptrởnênlấnátquyền lậppháp, tưpháp.Đó là thờikỳnhànướcchủnô,phongkiến,khingườiđứngđầunhànướcnắm trong tay toànbộquyền lực nhà nước, thể hiện tập trung ởquyền hành pháp. Đến nhà nước XHCN,quyềnlậpphápđượcđềcaovớiquanniệmcho rằng, quyền lập pháp thể hiện đầy đủnhấtýchícủanhândân,cơquanlậpphápdonhândântrựctiếpthànhlậpra,đượcnhândânủyquyềnthựchiệnquyềnlựcnhànước.Vìvậy,trongmộtgiaiđoạnpháttriểnnhấtđịnhcủanhànướcXHCN,cơquanlậpphápđượcxácđịnhlàcơquannắmtoànbộquyềnlựcnhànước7.Nhànướctưsảncócáchnhìnkháchquanhơnvềvaitròcủacáccơquantrong tổ chức bộmáy nhà nước.Theo đó,mỗi cơ quan, không phụ thuộc vào chứcnăng,cóvịtrícânbằngvớicáccơquankháctrongcơcấuquyềnlựcnhànước8.Vịtrícânbằng bảo đảm cho các cơ quan khả năngkiểm soát lẫn nhau trong thực hiện quyềnlựcnhànước.

Hiến pháp năm 2013 đã bổ sungnguyêntắckiểmsoátgiữacáccơquantrongthực hiện các quyền lập pháp, hành pháp,tưpháp.Đồngthời,Hiếnphápxácđịnhcụthể Quốc hội là cơ quan thực hiện quyềnlập pháp,Chính phủ là cơ quan thực hiệnquyền hành pháp,Tòa án là cơ quan thựchiệnquyềntưpháp.Đâychínhlàcơsởpháplýbảođảmtínhđộclậpcủacáccơquanthựchiệnquyềnlậppháp,hànhpháp,tưphápvàvị thế cân bằng của các cơ quan trong cơcấu quyền lực nhà nước.Bên cạnh đó, đểbảo đảm cho nguyên tắc kiểm soát quyềnlựcnhànướcđượcvậnhànhtrongthựctiễn,cáccơquanthựchiệnquyềnlựcnhànướccần được trao thẩm quyền kiểm soát hoạtđộng của các cơquankhác củanhànước.ĐâychínhlàđiềukiệnmàHiếnphápnăm


8 Số 16(392) T8/2019

2013chưa thểhiệnmộtcách rõ rànghoặcđangđểngỏ9.NhữngkhiếmkhuyếtnàycủaHiếnphápcầnđượchoànthiệnbởiquyđịnhcủaluậttrongphạmvihiếnđịnh.2. Cụ thể hóa nguyên tắc kiểm soát quyền lực giữa Quốc hội và Chính phủ theo tinh thần của Hiến pháp năm 2013

Để cụ thể hóa nguyên tắc kiểm soátviệcthựcquyềnlựcnhànướcgiữaQuốchộivàChínhphủtheotinhthầncủaHiếnphápnăm2013,chúngtacầnvượtquaquanđiểmmặcđịnhbấylâunay-Quốchộilàcơquannắmtoànbộquyềnlựcnhànước,kiểmsoáthoạtđộngcủacáccơquannhànướckhác.Với quan điểm này, Chính phủ được coilàcơquancấpdướicủaQuốchội,chịusựgiámsátcủaQuốchộinênChínhphủkhócóthểkiểmsoáthoạtđộnglậpphápcủaQuốchội, nếu có thì cũng không hiệu quả.ChodùHiếnphápnăm2013vẫnxácđịnhQuốchộilàcơquanquyềnlựcnhànướccaonhấtnhưngQuốchộikhôngphảilàcơquannắmtoànbộquyền lựcnhànước.Quốchộichỉthựchiệnmộtchứcnăng trongsốbachứcnăngcủaquyền lựcnhànước - chứcnănglậppháp.Quốchộiđượcxácđịnhlàcơquanquyền lực nhà nước cao nhất vìQuốc hộidonhândânbầu ra, đạidiệnchoý chívànguyện vọng của toàn thể nhân dân, đượcnhân dân ủy quyền thực hiện quyền lựcnhànước.Tuynhiên,ởđâycũngcầnnhậnthấy là, nhân dân trao cho Quốc hội thựchiệnquyềnlựcnhànướckhôngphảithôngqua cuộcbầu cử,mà thôngqua chínhbảnHiếnpháp.Bầucửchỉ làmộttrongnhữngphương thức thành lập cơ quan nhà nước.Đâylàphươngthứcdânchủnhất trongsốcác phương thức thành lập cơ quan nhànước.KếtquảcuộcbầucửkhôngxácđịnhvịthếcủaQuốchội,màxácđịnhtínhchínhdanhcủaQuốchội.VịthếcủaQuốchộiđãđược xác định trước bởi Hiến pháp. Hiếnpháp xác định vị trí, vai trò, quy định về

9 Hiếnphápnăm2013xácđịnhcụthểthẩmquyềnkiểmsoátcủaQuốchộiđốivớiviệcthựchiệnquyềnhànhphápcủaChínhphủ,quyềntưphápcủaTòaán.TuynhiênthẩmquyềnkiểmsoátcủaChínhphủđốivớiviệcthựchiệnquyềnlậpphápcủaQuốchội,quyềntưphápcủaTòaánchưađượcxácđịnhrõràng.Hiếnphápcũngđểngỏphươngthứckiểmsoátquyềnlựcnhànướcthôngquacơchếbảohiến.

chứcnăng,nhiệmvụ,quyềnhạncủaQuốchội.ChínhHiếnphápcũngxácđịnhvịthếcủaChínhphủ,TAND.Vì vậy, việcQuốchộithànhlậpraChínhphủcũngchỉlàyếutốxácđịnhtínhchínhdanhcủaChínhphủmàkhôngảnhhưởngđếnvịthếcủaChínhphủ.Nhưvậy,vớitínhchấtlàcơquanthựchiệnquyền hành pháp có nhiệmvụ, quyền hạnxâydựngvàhoạchđịnhchínhsách,Chínhphủcóquyềnvàphảicóthẩmquyềnkiểmsoáthoạtđộng lậpphápcủaQuốchội.ĐểbảođảmhiệuquảhoạtđộngkiểmsoátcủaChínhphủđốivớiQuốchộitrongthựchiệnquyền lập pháp,LuậtTổ chứcChính phủ,LuậtBanhànhvănbảnQPPLcầnxácđịnhrõquyềnhạncủaChínhphủtrongquátrìnhlập pháp. Chình phủ cần có những quyềnhạncóthểngăncảnđượcviệcQuốchộibanhànhnhữngvănbảnluậtkhôngphùhợpvớithựctế,đingượcvớichínhsáchbanđầumàChínhphủđãhoạchđịnhhoặcsẽlàmphátsinhkinhphí thựchiệnvượtquákhảnăngcủanguồnNSNN...NhữngthẩmquyềnnàycủaChínhphủkhônggâyảnhhưởngđếnvịtrí,vaitròcủaQuốchội,vìvậykhôngtráivớiHiếnpháp.

Với tính chất là cơ quan thực hiệnquyềnlậppháp,quyếtđịnhcácvấnđềquantrọngcủađấtnước;quyếtđịnhchínhsáchcơbảnvề tàichính,tiềntệquốcgia;quyếtđịnhphân chia các khoản thu và nhiệm vụ chigiữangânsáchtrungươngvàngânsáchđịaphương; quyết địnhmức giới hạn an toànnợquốcgia,nợcông,nợchínhphủ;quyếtđịnhdựtoán NSNNvàphânbổngânsáchtrung ương, phê chuẩn quyết toánNSNN,Quốchộiphảicókhảnăngkiểmsoátđượchoạt động của Chính phủ trong việc điềuhànhchínhsáchtiềntệ,thuchiNSNN,trongquyếtđịnhđầutưcácdựán,côngtrìnhtrọngđiểmquốcgiacóhuyđộngnguồnvốnlớntừNSNN.Vì vậy, các luật vềNSNN,đầutư công cần quy định cụ thể thẩm quyền


9Số 16(392) T8/2019

củaQuốchộikiểmsoáthoạtđộngthựchiệnquyềnhànhphápcủaChínhphủ trongcáclĩnhvựcnàymàbấylâunayQuốchộithựchiệnđangthiếuhiệuquả.

Vềlâudài,đểbảođảmsựthốngnhấttrongnhậnthứcvàhànhđộngkhitriểnkhaithực hiện nguyên tắc kiểm soát quyền lựcnhànước,cầnxácđịnhlạivịtrívaitròcủacác cơ quan trong cơ cấu quyền lực nhànước. Trên cơ sở quan điểm, quyền lựcnhànướccónguồngốctừnhândân,thuộcvềnhândân;HiếnpháplàbảnkếướccủanhânthànhlậpraNhànước,thôngquaHiếnpháp, nhân dân ủy quyền cho Nhà nước,cáccơquannhànướcthựchiệnquyềnlựcnhândân.Nhưvậy,cáccơquannhànướcchứ không riêng Quốc hội đều thực hiệnquyềnnăngmang tính chất quyền lựcnhànước.NhândânkhôngủyquyềnriêngchoQuốc hội, mà ủy quyền cho cả Chủ tịchnước,Chínhphủ,TAND,VKSNDthựchiệnquyềnlựcnhànước.Mỗicơquannhànước,theochứcnăng,đềuthựchiệnnhữngnhiệmvụ, quyền hạn mang tính quyền lực nhànước10.Dovậy,việcHiếnphápnăm2013,bêncạnhviệcbổsungnguyêntắckiểmsoátquyềnlựcnhànước,cũngnhưxácđịnhrõcơ quan thực hiện quyền lập pháp, hànhpháp, tưpháp,vẫn tiếp tụcxácđịnhQuốchộilàcơquanquyềnlựcnhànướccaonhất,đã gây ra những trở ngại nhất định trongviệccụthểhóanguyêntắckiểmsoátquyềnlựcnhànước trongcácvănbản luật.Tínhchất“quyềnlựcnhànướccaonhất”tạoravịthế“bấtkhảxâmphạm”củaQuốchội,dẫnđếntâmlý“sợ”traochoChínhphủ,TANDthẩmquyềnmangtínhchấtkiểmsoátQuốchộitronghoạtđộnglậpphápsẽtráivớitínhchấtquyềnlựcnhànướccaonhấtcủaQuốchội.Đểkhắcphụchạnchếnày,Hiếnphápcầnxuấtphát từnguyên tắcnguyên thủy-quyền lựcnhànướccónguồngốc từnhândân, thuộc về nhân dân. Thông qua Hiếnpháp,nhândânủyquyềnchoNhànướcthực

10 Khithôngquaquyếtđịnhthuộcthẩmquyền,QuốchộicăncứvàoHiếnpháp,luật;khithôngquaquyếtđịnhthuộcthẩmquyền,ChínhphủcũngcăncứvàoHiếnpháp,luật;khithôngquabảnán,TANDnhândanhNhànướcCộnghòaXHCNViệtNam.

hiệnquyềnlựcnhànước.Nhưvậy,chủthểcủa quyền lực nhà nước làNhà nước chứkhôngphảilàcáccơquannhànước.CáccơquannhànướclànhữngbộphậnhợpthànhNhànước, trực tiếp thựchiệnnhững chứcnăngcủaquyềnlựcnhànước.Khithựchiệnnhiệmvụ,quyềnhạnđượcHiếnpháptrao,cáccơquanđềunhândanhNhànước,quyềnlựcnhànước (chứkhôngnhândanhNhândân,quyềnlựcnhândân).Từđâychothấy,khôngchỉriêngQuốchộithựchiệnnhữngnhiệmvụ,quyềnhạnmangtínhchấtquyềnlực nhà nước, cả Chính phủ, TAND cũngthựchiệnnhữngnhiệmvụ,quyềnhạnmangtínhchấtquyền lựcnhànước.Dođó,việcHiến pháp xác định chỉ riêngQuốc hội làcơquanquyềnlựcnhànướclàchưahợplý.Chính phủ,TANDcũng là cơ quan quyềnlực nhà nước (nói đúng hơn là những cơquanthựchiệnchứcnăngcủaquyềnlựcnhànước).Vìvậy,sẽhợplýhơnkhiHiếnpháp,căncứvàochứcnăngđểxácđịnhtínhchấtcủacáccơquannhànước.Theođó,Quốchội không còn được xác định là cơ quanquyềnlựcnhànướccaonhấtnữa.Việcbãibỏ tính chất này củaQuốc hội không làmsuygiảmvịtrícủaQuốchội.Quốchộivẫnlàcơquanđạidiệnchoýchívànguyệnvọngcủanhândân,thựchiệnquyềnlậphiến,lậppháp,quyếtđịnhcácvấnđềquantrọngcủađấtnước,giámsáttốicaođốivớihoạtđộngcủanhànước.Bêncạnhđó,việcbãibỏtínhchấtnàycủaQuốchộilạicóýnghĩakhẳngđịnh Chính phủ, TAND cũng là cơ quanđượcnhândântraochothựchiệncácquyềnhànhpháp,tưpháp.Sựthayđổinàysẽtạocơsởpháplýquantrọngchoviệccụthểhóanguyêntắckiểmsoátgiữacáccơquantrongviệcthựchiệnquyềnlựcnhànước


10 Số 16(392) T8/2019

QUYỀN HÀNH PHÁP THEO HIẾN PHÁP NĂM 2013: NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN TIẾP TỤC HOÀN THIỆN

Tóm tắt: Hiếnphápnăm2013đãkhẳngđịnhvàbướcđầuđặtnềnmóngchoviệctổchứcquyềnhànhphápởnướcta.Sau5nămthihànhHiếnpháp,xuấthiệnnhữngvấnđềđặtratrongviệcquántriệtnhậnthứcvề quyền hành pháp, về triển khai tổ chức thực hiện quyền hànhpháp.Bàiviếtđisâutìmhiểuvềnhữngvấnđềđónhằmgópphầnhoànthiệnnhậnthứcvàtổchứcquyềnhànhphápởnướctahiệnnay.

Bùi Xuân Đức** PGS.TS. Trưởng khoa Luật Trường Đại học Đại Nam.

Abstract TheConstitutionof2013affirmedandinitiallysetthegroundfortheorganizationoftheexecutivepowerinourcountry.After5yearsofenforcementoftheConstitution,anumberofmattershasraisedingraspingtheawarenessoftheexecutivepowerandtheexerciseoftheexecutivepowers.Thisarticleprovidesanalysisindepthofthementioned-above issues inorder to further increase theawarenessandimprovetheorganizationoftheexecutivepowerinourcountry.

Thông tin bài viết:Từ khóa: Chính phủ; quyền hànhpháp;Hiếnphápnăm2013;tổchứcquyềnlựcnhànước.Lịch sử bài viết:Nhậnbài :31/07/2019Biêntập :15/08/2019Duyệtbài :22/08/2019

Article Infomation:Keywords: Government; executivepower; Constitution of 2013,organizationofstatepower.Article History:Received :31Jul.2019Edited :15Aug.2019Approved :22Aug.2019

1. Quyền hành pháp và tổ chức quyền hành pháp theo Hiến pháp năm 2013

1.1 Quan niệm về quyền hành pháp Xétvềmặtlịchsử,quyềnhànhpháp

(executivepower)gắnliềnvớicơchếphânquyền và ra đờimuộn vào thế kỷ 17 - 18cùngvớisựxáclậpcơchếnhànướcđạinghịtưsản.Đếngiaiđoạnhiệnđạingàynay,trảiquamộtquátrìnhpháttriển,hoànthiện,nộihàmquyềnhànhphápthểhiệntronghaibộphậncấuthànhcơbảnlà:hoạch định chính

1 Cươnglĩnhxâydựngđấtnướctrongthờikỳquáđộlênchủnghĩaxãhội.Nxb.Sựthật,HàNội,1991.tr.20

sách và điều hành chính sách nhà nước. ỞViệt Nam, khái niệm quyền hành phápxuất hiện chính thức trong các văn kiệnchính trị - pháp lý bắt đầu từ Cương lĩnhxâydựngđấtnướctrongthờikỳquáđộlênchủ nghĩa xã hội (năm 1991): "Nhà nướcViệtNam thống nhất ba quyền lập pháp,hànhpháp,tưphápvớisựphâncôngrànhmạch ba quyền đó"11. Đại hội Đảng lầnthứVIII (năm1996)đã chuẩnhóa lại vàsauđóđượcghivàoHiếnphápnăm1992


11Số 16(392) T8/2019

(tại lầnsửađổi,bổsungmộtsốđiềucủaHiến pháp năm 2001): “Quyền lực Nhànướclàthốngnhất,cósựphâncôngvàphốihợpgiữacáccơquannhànướctrongviệcthựchiệncácquyềnlậppháp,hànhpháp,tưpháp”22.ĐạihộiĐảng lần thứXI (năm2011)bổsungthêmnộidung“vàkiểmsoátquyềnlực”sautừphốihợpvàđượcghinhậnvàoHiếnphápnăm2013 (Điều2). Hiếnphápquyđịnh:Quốchội“thựchiệnquyềnlập hiến, lập pháp…” (Điều 69); Chínhphủ“thựchiệnquyềnhànhpháp…”(Điều94);Tòaánnhândân“thựchiệnquyền tưpháp…”(Điều102).HiếnphápkhôngquyđịnhchỉChínhphủmớicóchứcnănghànhpháp, và cũng không chỉ raChínhphủ làcơquanhànhphápmàvẫnlà"cơquanhànhchínhnhànước(HCNN)caonhấtcủanướcCộnghoàXHCNViệtNam"nhưcácHiếnpháptrước.

Vậy hiểu quyền hành pháp ở ViệtNamnhưthếnào? Vềmặthọcthuật,nhiềuchuyêngia,nhànghiêncứunướctađãtrìnhbày quan điểm của mình về quyền hànhpháp.Vậndụngkinhnghiệmvềtổchứcnềnhành pháp các nước trên thế giới áp dụngvào điều kiện đổimớimàViệtNamđanghướng tới, các ý kiến đều cho rằngquyềnhành pháp là “quyền hoạch định và điềuhành chính sách quốc gia với những cấuphầncơbảncủaquyềnhànhpháplà:quyềntrìnhdựánluật,quyềnlậpquyvàquyềntruytố,xửlýcácviphạmphápluật;hànhphápphânbiệtvớihànhchínhlà“hoạtđộngchấphànhchínhsáchcủacáccôngchức”;quyềnhành pháp là “quyền năng trực tiếp tronghoạchđịnh,đệtrìnhchínhsáchvàthựcthichính sách.” Quyền này bao gồm: Chínhphủđềxuấtchínhsách,phápluậtđểQuốchộiphêchuẩn,thôngqua,đểrồitheonhiệm

2 VănkiệnĐạihộiđạibiểutoànquốclầnthứVIII.NXBChínhtrịquốcgia,HàNội,1996,tr.129;Hiếnphápnăm1992(sửađổi2001)Điều2;ĐạihộiXI(năm2011)bổsungthêmnộidungvà“kiểmsoátquyềnlực”sautừphốihợpvàđượcghinhậnvàoHiếnphápsửađổinăm2013,Điều2.

3 NguyễnĐăngDung,QuyềnhànhphápvàquyềnHCNNcaonhất,<http://doc.edu.vn/tai-lieu/quyen-hanh-phap-va-quyen-hanh-chinh-nha-nuoc-cao-nhat-39185/;TrầnAnhTuấn,QuyềnhànhphápvàvaitròcủaChínhphủtrongthựchiện quyền lực nhà nước, <http://www.tapchicongsan.org.vn/Home/du-thao-sua-doi-nam-1992/2013/23777/Quyen-hanh-phap-va-vai-tro-cua-Chinh-phu-trong-thuc-hien.aspx>;TrầnNgọcĐường, Phân công, phối hợp và kiểm soátquyềnlựcvớiviệcsửađổiHiếnphápnăm1992(Nxb.Chínhtrịquốcgia,HàNội,2012)tr.260-261.

vụ,quyềnhạncủamình,Chínhphủlạithựcthi chính sách,pháp luật, truy tố tộiphạmvàđưacáchànhviviphạmphápluật(côngtố)đểtòaánxétxử.Cònhànhchínhchỉlàmộtphươngdiệncủahànhpháp.Nếuhànhpháp làhoạchđịnh,đềxuất chính sáchvàđịnhhướngvĩmô thì hành chính là “triểnkhaithựchiệnchínhsáchđó”;“Chínhphủkhôngphải chỉ cóchấphành (hànhchính)màtrướchếtlàhànhpháp,tứclàchủthểchủđộng,sángtạotrongviệcxâydựngvàthựcthichínhsáchquốcgia.TrongmốiquanhệvớiQuốchội,Chínhphủlàngườixâydựngchính sách, pháp luật, Quốc hội là ngườikiểmtra,giámsátcácchínhsách,phápluậtđãđượcthôngqua…”33.

Có thể thấy rằng, quanniệm lý luậnvềquyềnhànhphápởViệtNamđangtiệmcậnvớiquanniệmphổquáttrênthếgiới.CósựđồngthuậnkhácaogiữacácnhànghiêncứuởViệtNamkhicho rằng,quyềnhànhpháptuyvềnguyênnghĩa làchấphànhvàtổchứcthựcthicácđạoluậtnhưngkhôngđơnthuầnchỉlàsựchấphànhcácđạoluậtmộtcáchthụđộng.Quyềnhànhphápngàynaykhôngchỉlàcôngviệcđiều hành chính sách quôc giamàcònphải thưc hiên công viêc hoạch định chính sách quôc gia(đểcơquan lập pháp phê chuẩn chính sách mộtcáchchính thứchoặc tựquyếtđịnhnhữngchínhsáchthuộcthẩmquyềncủahànhphápbằngquyềnlậpquyđộc lậphoặc lậpphápủy quyền).Vềmặt lý luận, hành pháp vàhànhchínhlàhaikháiniệmcónhữngđiểmkhác biệt. Khái niệm hành chính dùng đểchỉhoạtđộngchấphànhchínhsáchcủacáccông chức.Khái niệmhành pháp dùng đểchỉhoạtđộnghoạchđịnhvàđiềuhànhchínhsáchquốcgia.Quanchứcchínhphủchínhlànhữngngườihoạchđịnhvàđiềuhànhchính


12 Số 16(392) T8/2019

sáchquốcgia.Quyềntrìnhdựánluật,trìnhcácchươngtrìnhpháttriểnkinhtế-xãhộiquốcgia,quyềnbanhànhvănbảnphápquyvàquyềnxửlýhoặcđềnghịxửlýhànhviviphạmphápluậtđềuthuộcphạmviquyềnhành pháp. Chủ thể quan trọng nhất thựchiện quyền hành pháp là Chính phủ (Thủtướng và các thành viênChính phủ).Việcthực hiện các công việc cụ thể thuộc nộihàmcủa“hànhpháp”ngoàiChínhphủcònbao gồm các cơ quan cấp dưới củaChínhphủ.1.2 Sự thể hiện quyền hành pháp trong mô hình tổ chức quyền lực nhà nước theo Hiến pháp năm 2013

a) Vị trí, tinh chất của Chính phủ được xác định lại theo hướng cơ quan thưc hiên quyền hành pháp

Hiến pháp năm2013 xác định lại vịtrí, tính chất củaChínhphủ, đưa lênhàngđầu tính chất là cơ quan hành chính riêngbiệt,độclập:“ChínhphủlàcơquanHCNNcao nhất của nước Cộng hoà XHCNViệtNam…”.

ChínhphủlàcơquanHCNNcaonhấtcủa nước Cộng hòa XHCN Việt Nam cónghĩalàChínhphủlàmộtthiếtchếđộclậpnắmquyềnthốngnhấtquảnlýđiềuhànhcácmặtđờisốngkinhtế-xãhộicủađấtnước,trướchếtlàquyếtđịnhnhữngvấnđềvềchủtrương,cơchế,chínhsách,thểchếquảnlýHCNN.Cóvị trí cao nhất vềmặt quản lýhànhchính,nênchứcnănghànhchínhcủaChínhphủphảibaoquát toànbộcáccôngviệc quản lýHCNN của đất nước, của cảbộmáynhànướcvàhệthốngchínhtrị.CácquyếtđịnhcủaChínhphủphảiđượctấtcảcáccơquan,tổchứctrongxãhội,tronghệthốngchínhtrị,bộmáynhànướctôntrọngvàchấphànhnghiêmtúc.QuyđịnhChínhphủlàcơquanHCNNcaonhấtcònlàphảnánhmộttrậttựtrongtổchứcvàhoạtđộngcủa nềnHCNN, đề cao tính thứ bậc, tínhthống nhất, thông suốt, có hiệu lực, hiệuquảtronghoạtđộngquảnlý,điềuhànhmọimặtđờisốngkinhtế-xãhội.ChínhphủlàthiếtchếcóthẩmquyềncaonhấtđốivớihệthốngHCNN.Cáchthứcquyđịnhmớinày

khôngđơnthuầnchỉlàsựchuyểnđổivịtríquyđịnhmànóthểhiệnnhậnthứcmới,mộtbướcchuyểnrấtcơbảntrongnhậnthứcvềphâncôngquyền lực,vềvị trí,vai tròcủaChínhphủtrongcácmốiquanhệquyềnlực.QuyđịnhkiểucũchothấyvịtrícủaChínhphủvềcănbảnchưahoàntoànlàcơquancótínhđộclậptươngđốimàvẫnlàcơquanphái sinh.ChứcnănghànhchínhcũngchỉlànhiệmvụnhỏtronghoạtđộngchấphànhcủaChínhphủmàthôi.Quyđịnhmớinàykhẳngđịnh,Chínhphủlàmộtthiếtchếđộclập-thiếtchếhànhchính(quảnlý)phânbiệtvớithiếtchếlậppháp-Quốchội(QuốchộilàcơquanquyềnlựcnhànướccaonhấtcủanướcCộnghòaXHCNViệtNam)và thiếtchếxétxử-Tòaán(Tòanhândândântốicao(TANDTC)làcơquanxétxửcaonhấtcủanướcCộnghòaXHCNViệtNam).Vịtrí,tínhchấtnàycủaChínhphủđãđịnhhìnhrõhơnviệcphâncôngquyềnlựcgiữaChínhphủ,QuốchộivàTANDTC.Theođó,ngoàiviệcphâncôngrõthựchiệnquyềnlậppháp,quyềnhànhphápvàquyềntưpháp,lầnlượtchoQuốchội,ChínhphủvàTANDTC,thìgiữa ba cơ quan này còn còn có sự phânbiệtrấtrõvềtínhchất,cóvịtríngangnhau:QuốchộilàcơquanquyềnlựcnhànướccaonhấtcủanướcCộnghòaXHCNViệtNam,ChínhphủlàcơquanHCNNcaonhấtcủanướcCộnghòaXHCNViệtNam,TANDTClàcơquanxétxửcaonhấtcủanướcCộnghòa XHCNViệt Nam. Việc phân định rõrànghơntrênđâyvề tínhchất,vị trí trongphân công quyền lực tạo cho Chính phủcó vị trí độc lập hơn, chủ động, linh hoạtvà sáng tạo hơn trong hoạt động, qua đó,đềcaotínhhànhđộng, tínhchủđộng, linhhoạt, sáng tạo trong tổ chức thực thi chứcnăng,thẩmquyềncủaChínhphủ.ĐâychínhlàcơsởHiếnđịnhxáclậpvai tròkiếntạopháttriểncủaChínhphủ,tạocơsởhiếnđịnhbảo đảm tính trật tự của hệ thốngHCNN,bảođảmtínhthốngnhất,thôngsuốtcủanềnhànhchínhquốcgia,tăngcườngkỷluật,kỷcươnghànhchính.ThẩmquyềnhànhchínhcaonhấtcủaChínhphủkhôngchỉđốivớihệthốngHCNNmàcònđốivớicảhệthốngchínhtrị.Chínhphủcóchứcnăngquảnlý


13Số 16(392) T8/2019

nhànướcthốngnhấtđốivớitấtcảcáclĩnhvựcđờisốngchínhtrị-kinhtế-xãhộicủađấtnước;quảnlýthốngnhấtnềnhànhchínhquốcgia.

Tiếpđến,Hiếnphápđãghinhậnmộtchứcnăng,nhiệmvụcótínhchấtnổibậtvàcũnglàquantrọngnhấtcủaChínhphủ,đólà“thựchiệnquyềnhànhpháp”.QuyđịnhChínhphủthựchiệnquyềnhànhphápbaohàmcảvịtrícủaChínhphủtrongphâncôngthựchiệnquyềnlựcnhànước,vàchứcnănghànhphápcủaChínhphủ.

NóiChínhphủthựchiệnquyềnhànhpháp, trước hết là nói đến việc phân côngquyền lực (phân quyền) giữa các nhánhquyềnlựcnhànước,theođó,Quốchộithựchiệnquyềnlậphiến,quyềnlậppháp,Chínhphủthựchiệnquyềnhànhpháp,Tòaánnhândânthựchiệnquyềntưpháp.Giữa3cơquan(3nhánhquyềnlực)nàycósựphốihợpvàkiểm soát lẫn nhau trong việc thực hiệnquyềnlựcđượctrao.Nóicáchkhác,trongcơcấuquyềnlựcnhànướcthốngnhất,Chínhphủthựchiệnquyền hành pháp,tươngứngvớiquyềnlậphiến,lậpphápthuộcvềQuốchộivàquyềntưphápthuộcvềTòaánnhândân.Sựphâncôngquyền lựcnàyvừabảođảmtínhthốngnhất,vừabảođảmtínhphốihợpvàkiểmsoátlẫnnhau,trêncơsởhướngtới sựcânbằngvàbảođảmsự thôngsuốtcủaquyềnlực.Đâylàbướctiếncótínhđộtphá trong lịch sử lập hiếnở nước ta.QuyđịnhChínhphủlàcơquanthựchiệnhànhphápmang lại cho Chính phủmột vị thếmớitrongbộmáynhànước,bảođảmtínhđộc lập tương đối hơn trong quan hệ vớicơquanlậpphápvàcơquantưpháp.Theođó, tạo cơ sở tăng cường tính chủ động,linh hoạt và tính sáng tạo củaChính phủtronghoạtđộng,đồngthời,thiếtlậptiềnđềkháchquanchoviệcChínhphủcóthểkiểmsoátđốivớicơquanlậpphápvàcơquantưpháp.Vớichứcnăngthựchiệnquyềnhànhpháp,Chínhphủthựchiệnviệchoạchđịnhvàđiềuhànhchínhsáchquốcgia,tổchứcthựchiệnHiếnphápvàphápluậtđểduytrìvàbảovệtrậttựcộngcộng,bảovệlợiíchquốcgia, bảovệquyền conngười, quyềncôngdân.

Hiếnphápvẫntiếptụcgiữquyđịnh“ChínhphủlàcơquanchấphànhcủaQuốchội”.Tínhchất là“cơquanchấphànhcủaQuốc hội” của Chính phủ là việc Chínhphủcónhiệmkỳ theonhiệmkỳcủaQuốchội,Thủ tướngChínhphủphải làđạibiểuQuốchội,doQuốchộibầu,miễnnhiệm,bãinhiệm,bỏphiếutínnhiệm,QuốchộibãibỏvănbảncủaChínhphủtráiHiếnpháp,luật,nghịquyết củaQuốchội; chấphànhvà tổchức thihànhcácđạo luật,cácnghịquyếtcủaQuốchội.Đâylàthểhiệntínhchịusựgiámsát,chịu tráchnhiệmcủaChínhphủ,Thủ tướng Chính phủ và các thành viênChínhphủtrướcQuốchội;làcơsởchoviệcthựchiệnquyềngiámsáttốicaocủaQuốchộiđốivớiChínhphủ; làbảođảmsựgắnbó chặt chẽ giữaChính phủ vàQuốc hội,bảođảmtínhthốngnhấttrongviệcthựchiệnquyềnlậpphápvàhànhpháp.Quốchộilàcơquanquyềnlựcnhànướccaonhất,cơquanduynhấtdocửtricảnướcbầura,làcơquanđạibiểucaonhấtcủanhândân.Chínhphủcó tráchnhiệmphải tuân thủvà thựchiệncácluật,nghịquyếtcủaQuốchội,báocáocông tác trướcQuốchội,chịu tráchnhiệmgiảitrìnhtrướcQuốchộivềviệcthựchiệnnhiệmvụ,quyềnhạnđượcphâncông.

b) Môi quan hê giữa Chính phủ với các cơ quan nhà nước khác được xác định lại theo tinh thần mới

Theo tinh thần đổi mới mạnh mẽ,Hiếnphápnăm2013quyđịnh Chínhphủ“trìnhdựánluật,dựánngânsáchnhànướcvàcácdựánkhác trướcQuốchội, trìnhdựánpháplệnhtrướcỦybanthườngvụQuốchội(UBTVQH)”.QuyđịnhnàycónghĩalàChínhphủphảichủtrìsoạnthảo,trìnhQuốchộixemxét,banhànhcácdựánluật.NhằmtạođiềukiệnchoChínhphủchủđộng,linhhoạttrongviệcđềxuấtxâydựngluật,pháplệnh, Hiến pháp đã bỏ quy định về thẩmquyền của Quốc hội “quyết định chươngtrìnhxâydựngluật,pháplệnh”quyđịnhtạiĐiều84củaHiếnphápcũ.

HiếnphápđãphânđịnhrõhơnphạmvichínhsáchvàcácvấnđềquantrọngdoQuốc hội và Chính phủ quyết định trongmộtsố lĩnhvực(nhưQuốchộiquyếtđịnh


14 Số 16(392) T8/2019

mục tiêu, chỉ tiêu, chính sách, nhiêm vụ cơ bảnpháttriểnkinhtế-xãhộicủađấtnước,quyếtđịnhchínhsáchcơbảnvề tàichính,tiềntệquốcgia…,cònChínhphủcóthẩmquyềnbanhànhcácchínhsáchcụthể,biệnpháp để quản lý, điều hành các lĩnh vực).Thực tếcho thấy,việcquyđịnhchoQuốchội“Quyếtđịnhkếhoạchpháttriểnkinhtế-xãhộicủađấtnước”(khoản3Điều84Hiếnpháp1992cũ)đãhạnchếtínhđộclậptươngđối,tínhchủđộng,sángtạocủaChínhphủtrong hoạt động quản lý, điều hành.Thựchiện quy định này củaHiến pháp, trên cơsở dự thảo kế hoạch do Chính phủ trình,Quốchội thảo luận, ranghịquyếtyêucầuChínhphủthựchiệncácnhiệmvụpháttriểnkinhtế-xãhộitừngnăm,từnggiaiđoạnvớicácđịnhhướng,mục tiêu,chỉ tiêucầnđạtđược.Thực tế cho thấy, nhữngnghị quyếthànhđộngnàycủaQuốchộikhôngcómấyý nghĩa đối với việc thực thi quyền hànhphápChính phủ.Xét ở góc độ phân côngquyềnlực,tínhchấtvànộidungquyềnhạntrênđây củaQuốchội không thuộcquyềnlậppháp.

Hiếnphápđãphânđịnhrõvàphùhợphơnnhiệmvụ,quyềnhạncủaQuốchội,Chủtịchnước,ChínhphủvàThủ tướngChínhphủtrongviệcđàmphán,kýkết,gianhậpĐiềuướcquốctế…Theođó,Quốchội“phêchuẩn, quyết định gia nhập hoặc chấmdứthiệulựccủa Điềuướcquốctếliênquanđến chiếntranh,hòabình,chủquyềnquốcgia,tưcách thànhviêncủaCộnghòaXHCNViệtNamtạicáctổchứcquốctếvàkhuvựcquantrọng, cácĐiều ước quốc tế về quyền conngười,quyềnvànghĩavụcơbảncủacôngdân và cácĐiều ước quốc tế khác trái vớiluật,nghịquyếtcủaQuốchội”(khoản4Điều70);Chủ tịchnước“quyết định đàmphán,kýĐiềuướcquốctếnhândanhNhànước;trình Quốc hội phê chuẩn, quyết định gianhậphoặcchấmdứthiệulựcĐiềuướcquốctế quy định tại khoản 14 Điều 70; quyếtđịnh phê chuẩn, gia nhập hoặc chấm dứthiệulựcĐiềuướcquốctếkhácnhândanhNhà nước” (khoản 6Điều 88);Chính phủ“Tổ chức đàmphán, kýĐiềuước quốc tếnhândanhNhànướctheoủyquyềncủaChủ

tịchnước;quyếtđịnhviệcký,gianhập,phêduyệthoặcchấmdứthiệulực ĐiềuướcquốctếnhândanhChínhphủ,trừĐiềuướcquốctế trình Quốc hội phê chuẩn quy định tạikhoản14Điều70”(khoản7Điều96);ThủtướngChínhphủ“quyếtđịnhvàchỉđạoviệcđàmphán, chỉ đạoviệcký, gia nhậpĐiềuướcquốctếthuộcnhiệmvụ,quyềnhạncủaChínhphủ;tổchứcthựchiệnĐiềuướcquốctếmàCộnghòaXHCNViệtNamlàthànhviên”(khoản5Điều98).

Riêngmối quan hệ với Tòa án - cơquan cơ quan thực hiện quyền tư pháp vàvới các cấp chính quyền địa phương,mốiquan hệ này chưa có thay đổi nhiều. SựthamgiacủaChínhphủ-hànhchính,hànhpháp-đốivớitưphápchỉcómộtsốcôngviệcvềđiều tra, thihànhánhình sự.Vớichính quyền địa phương, tuy được bànnhiềuvàtrênthựctếcũngđãcónhữngquyđịnhmới về nền hành chính - hành pháp,songtrongmốiquanhệgiữaChínhphủvớichínhquyềnđịaphươnglạiítcónhiềuđiểmmới,hơnnữa,còntồntạinhiềunhữngđiểmkhôngrõ.HiếnphápvẫngiữcácquyđịnhcũvềcơquanchínhquyềnđịaphươngnhưcoiHộiđồngnhândân(HĐNDlà)“cơquanquyềnlựcnhànướcởđịaphương”,Ủybannhân dân (UBND là “cơ quan chấp hànhcủaHĐND,cơquanHCNNởđịaphương”;HĐNDvừachịusự“hướngdẫn,kiểmtra”của Chính phủ, vừa chịu sự “giám sát vàhướng dẫn” của UBTVQH, UBTVQH cóquyềngiải tánHĐNDcấp tỉnh.Hiếnphápkhông xác định được tính chất “cơ quanquyền lực nhà nước ở địa phương” củaHĐNDthuộcvềhànhpháphaylậppháp…Những quy định như vậy không thể hiệnđược vai trò chỉ đạo, lãnh đạo thống nhấtcủaChínhphủđốivớicơquanchínhquyềnđịaphươngnhưmộtyếutốtấtyếucủanềnhànhchính-hànhpháp.Đồng thời,ởmộtkhíacạnhkháclạithểhiệnsựbaobiệnhànhchính hóa, can thiệp thái quá vào các cấpchínhquyềnđịaphươngvốnđãđượcHiếnpháptraoquyềntựchủ,tựchịutráchnhiệm.

c) Nhiêm vụ, thẩm quyền của Chính phủ cũng được xác định rõ với tính cách là cơ quan thưc hiên quyền hành pháp


15Số 16(392) T8/2019

Hiếnphápsửađổiđã ghinhậnvaitròhoạch định chính sách của Chính phủ (đềxuất, xây dựng chính sách trình Quốc hội,UBTVQHquyếtđịnhhoặcquyếtđịnh theothẩm quyền để thực hiện nhiệm vụ, quyềnhạn…”(khoản2Điều96);quyđịnhrõhơnnhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ trongviệctổchứcthihànhHiếnphápvàphápluật(khoản1); thihànhcácbiệnphápcần thiếtkhácđểbảovệTổquốc,bảođảmtínhmạng,tàisảncủaNhândân(khoản3Điều96);bổsungquyềnbanhànhvănbảnphápquycủaChínhphủnhưmộtnhiệmvụ,quyềnhạnđộclậpđểthựchiệnchứcnănghànhpháp“Chínhphủ,ThủtướngChínhphủ,Bộtrưởng,Thủtrưởngcơquanngangbộbanhànhvănbảnphápluậtđểthựchiệnnhiệmvụ,quyềnhạncủamình,kiểmtraviệcthihànhcácvănbảnđóvàxửlýcácvănbảntráiphápluật theoquyđịnhcủaluật”(Điều100).

Hiến pháp khẳng định Thủ tướngChínhphủlàngườiđứngđầuChínhphủ.QuyđịnhrõhơnnhiệmvụvàquyềnhạncủaThủtướngđốivớiChínhphủ,nhấtlàđốivớihệthốngHCNN:Thủtướng“LãnhđạocôngtáccủaChínhphủ;lãnhđạoviệcxâydựngchínhsáchvàtổchứcthihànhphápluật”;“LãnhđạovàchịutráchnhiệmvềhoạtđộngcủahệthốngHCNNtừTrungươngđếnđịaphương,bảođảmtính thốngnhấtvà thôngsuốtcủanềnhànhchínhquốcgia” (khoản1,khoản2Điều 98).Với các sửa đổi, bổ sung này,vịthếvàvaitròcủaThủtướngđãnângcaohơn.ThủtướngChínhphủthựcsựtrởthànhnhântốđịnhhướngcácmụctiêuchungvàthúcđẩy,địnhhướngxâydựngchínhsáchvàtoànbộhoạtđộngcủaChínhphủvàhệthốngHCNNtừTrungươngtớiđịaphươngtrongviệc thực hiện các chức năng, thẩmquyềntheoquyđịnhcủaphápluật.

Đối với Bộ trưởng, Thủ trưởng cơquan ngang bộ,Hiến phápmới cómột sốsửađổi,bổsungnhằmtăngcườngvai trò,tráchnhiệmcánhân;thểhiệnrõhơnvịtrí,nhiệmvụ,tráchnhiệmcủaBộtrưởng,ThủtrưởngcơquanngangbộvớitưcáchvừalàthànhviênChínhphủ,đồngthờilàmộtthiếtchếcótráchnhiệmquảnlýnhànướcđốivớingành,lĩnhvựctrongphạmvicảnước.Theo

đó,Bộtrưởng,Thủtrưởngcơquanngangbộlà thànhviênChínhphủvà làngườiđứngđầubộ,cơquanngangbộ,lãnhđạocôngtáccủabộ,cơquanngangbộ;chịutráchnhiệmquảnlýnhànướcvềngành, lĩnhvựcđượcphâncông”(khoản1Điều99).Bộtrưởng,Thủtrưởngcơquanngangbộ:“Tổchứcthihànhvàtheodõiviệcthihànhphápluậtliênquanđếnngành,lĩnhvựctrongphạmvitoànquốc” (khoản 1 Điều 99); “Ban hành vănbảnphápluậtđểthựchiệnnhiệmvụ,quyềnhạncủamình,kiểmtraviệcthihànhcácvănbảnđóvàxửlýcácvănbảntráiphápluậttheoquyđịnhcủaluật”(Điều100).

d) Hình thức hoạt động của Chính phủ thể hiên nổi bật cơ chế vận hành và thưc thi quyền hành pháp của Chính phủ

Hiếnpháptiếptụckhẳngđịnhnguyêntắc “Chính phủ làm việc theo chế độ tậpthể,quyếtđịnhtheođasố”(Điều95)nhưngkhông còn giữ quy định: “Những vấn đềquantrọngthuộcthẩmquyềncủaChínhphủphảiđược thảo luậnvàquyếtđịnh theođasố”nhưĐiều115củaHiếnphápnăm1992nữa.TinhthầnlàcácnhiệmvụtrongChínhphủ phải được phân định rõ ràng cho cácchứcdanh.Nhữngvấnđềnàothậtcầnthiếtđưa rahọpbànchung trongChínhphủ thìmớiquyếtđịnhtậpthểvàtheođasố.

Về trách nhiệm của Bộ trưởng, Thủtrưởngcơquanngangbộ,HiếnphápxáclậprõmốiquanhệtráchnhiệmgiữaChínhphủ,Thủ tướngChính phủ vớiBộ trưởng,Thủtrưởngcơquanngangbộ.Hiếnphápmớiđãbổsungmộtsốquyđịnhmới:Khẳngđịnhrõvịtrí,vaitròcủaBộtrưởng,ThủtrưởngcơquanngangbộlàngườiđứngđầuvàlãnhđạocôngtáccủaBộ,cơquanngangbộ;chịutráchnhiệmquảnlýnhànướcvềngành,lĩnhvực được phân công; tổ chức thi hành vàtheo dõi việc thi hành pháp luật liên quanđếnngành,lĩnhvựccôngtáctrongphạmvitoànquốc;chịu tráchnhiệmcánhân trướcThủtướngChínhphủ,ChínhphủvàQuốchộivềngành,lĩnhvựcđượcphâncôngphụtrách, cùng với các thành viên khác củaChínhphủchịutáchnhiệmtậpthểvềhoạtđộngcủaChínhphủ(Điều97).


16 Số 16(392) T8/2019

e) Cơ chế trách nhiêm của Chính phủ thể hiên rõ tính cách là cơ quan thưc hiên quyền hành pháp

Về vấn đề trách nhiệm của tập thểChính phủ, Hiến pháp năm 2013 tiếp tụckếthừaquyđịnhcủaHiếnphápnăm1992:“Chính phủ chịu trách nhiệm trước Quốchội và báo cáo công tác trước Quốc hội,UBTVQH, Chủ tịch nước”. Trách nhiệmcủaChínhphủphảibáocáocôngtáctrướcQuốchội,UBTVQH,ChủtịchnướclàthựchiệntráchnhiệmgiảitrìnhtrướcQuốchội,UBTVQH và Chủ tịch nước. Thông quabáocáocôngtáccủaChínhphủ,Quốchội,UBTVQHvàChủtịchnướcthựchiệnviệcgiámsát,kiểmtraviệcthựchiệncácnhiệmvụ,quyềnhạnvàtráchnhiệmquảnlýđiềuhànhcủaChínhphủ.Đâycũng làyêucầubảo đảm công khai,minh bạch hoạt độngquảnlýđiềuhànhcủaChínhphủ.

Đối với Thủ tướng Chính phủ, Thủtướngchịu tráchnhiệm trướcQuốchộivềhoạtđộngcủaChínhphủvànhữngnhiệmvụđượcgiao;báocáocông táccủaChínhphủ,ThủtướngChínhphủtrướcQuốchội,UBTVQH, Chủ tịch nước; báo cáo trướcNhândânvềnhữngvấnđềquantrọngthuộcthẩmquyềngiảiquyếtcủaChínhphủ,ThủtướngChínhphủ (Điều98).Thủ tướngcóthểbịQuốchộimiễnnhiệmtheođềnghịcủaChủtịchnước(trongcáctrườnghợpphạmsailầm,phạmtộichẳnghạn,haynhậnđượcnhiềuphiếu tínnhiệm thấp trongcáccuộclấyphiếutínnhiệmthườngkỳ).

ĐốivớiBộtrưởng,Thủtrưởngcơquanngangbộ:báocáocôngtáctrướcChínhphủ,ThủtướngChínhphủ;báocáotrướcNhândânvềnhữngvấnđềquantrọngthuộctráchnhiệmquảnlý(Điều99).Bộtrưởngcóthểbị Quốc hội miễn nhiệm, trong thời giangiữahaikỳhọpQuốchội,cóthểbịChủtịchnướctạmđìnhchỉcôngtác,theođềnghịcủaThủtướng.2. Những vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện

1. Xác định đúng tính chất vị trí của Chính phủ

Hiếnphápnăm2013vẫngiữquyđịnh“ChínhphủlàcơquanchấphànhcủaQuốchội”biểuhiệnsựquácẩntrọngđôikhilại

làmhạnchếtínhđộclậpcủaChínhphủvàkhông triển khai được lý luận về sự kiểmsoátgiữacáccơquannhànướctrongviệcthực hiện ba quyền như chính Hiến phápđềra.ViệcHiếnphápchưađiđếnxácđịnhChínhphủlà“cơquanhànhphápcaonhất”màvẫngiữquyđịnh“ChínhphủlàcơquanHCNN”,kểcảlàcaonhấtđinữa,đãkhôngthểhiệnđúngvai trò củaChínhphủ là cơquan thực hiện quyền hành pháp. Chỉ khiquyđịnhChínhphủ làcơquanhànhphápcao nhấtmới bảo đảm tính độc lập tươngđối của Chính phủ, xác định vai trò củaChính phủ trong việc hoạch định và điềuhànhchínhsáchcủaQuốcgia,xácđịnhvịtrítrungtâmtrongquốcgiacủaChínhphủ,vàcũnglàxácđịnhngườichịutráchnhiệmchínhvềsựpháttriểncủađấtnước,tạocơsởpháthuyhơnnữatínhchủđộng,sángtạocủa Chính phủ trong thực thi quyền hànhpháp, đặc biệt là tạo cơ sở cho việc hìnhthànhcơchếkiểmsoátcủaChínhphủđốivớiQuốchộitrongviệcthựcthiquyềnlậppháp.CóđủquyềnhànhphápchínhlàtiềnđềđểChínhphủthựchiệnnhiệmvụcơquanHCNNcaonhất.

2. Xác định rõ thẩm quyền, trách nhiêm và môi quan hê qua lại giữa Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ với các thiết chế quyền lưc khác

-TrongquanhệquyềnlựcgiữaQuốchộivàChínhphủ,mặcdùđãcónhiềuđổimới,tuyvậyvẫncònnhữngbấtcậpsauđây:

+Vấnđềbảođảmtínhđộclậptươngđối,tínhchủđộng,sángtạocủaChínhphủtronghoạtđộngquảnlý,điềuhành.Mộtsốquyđịnhvềnhiệmvụ,quyềnhạnchoQuốchộinhưquyềnquyếtđịnhchươngtrìnhxâydựng luật, pháp lệnh (ở Hiến pháp đã bỏnhưngLuậtTổchứcQuốchộivàLuậtBanhànhvănbảnquyphạmphápluậtvẫngiữ),quyềnquyếtđịnhkếhoạchpháttriểnkinhtế-xãhộicủađấtnướcv.v..đangcảntrởtínhchủđộng,độclậpcủaChínhphủ.

+Vấnđềbảođảmsựphốihợp, liênđớitráchnhiệmcũngnhưlàmộthìnhthứckiểmsoát củahànhphápđốivới lậpphápcủa Chính phủ trong hoạt động lập pháp,quyết định chính sách của Quốc hội. Cầnbảo đảm choChính phủ chịu trách nhiệm


17Số 16(392) T8/2019

đếncùngđốivớiDự thảodựán,đềándomìnhchuẩnbịchứkhôngnhưhiệnnaysaukhichuyểngiaochoUBTVQHlàhếtnhiệmvụ;sựthamgiasátsaocủaChínhphủcònbảođảmkhôngxảyraviệccóthểlạmdụngquyền lập pháp, làm sai lệch nội dung tưtưởngchínhsáchtrongcácdựánmàChínhphủ đã soạn thảo.Việc kiểm soát này cầnđượcthựchiệncảtrongquátrìnhxemxét,thảoluận,thôngquavàsaukhidựluậtđượcthôngqua, trướckhi được côngbố.TrongquátrìnhQuốchộixemxét,thôngquadựánluậtdoChínhphủtrình,HiếnphápcầntraochoChínhphủquyềnkhithấycầnthiếtthìđượcrútlạidựánluậtđóđểhoànchỉnhlại,cânnhắc thêm.Nếudựán, chính sáchmàChính phủ trình không bảo vệ được trướcQuốchộithìphảiquytráchnhiệm(ởnướcngoàigọilàbấttínnhiệm).

- Đối với thiết chế Chủ tịch nước,trong lĩnh vực hành pháp, Chủ tịch nướctham gia thành lập Chính phủ dưới hìnhthức: đề nghị Quốc hội bầu, miễn nhiệm,bãinhiệmThủtướngChínhphủ;căncứvàonghị quyết của Quốc hội bổ nhiệm, miễnnhiệm,cáchchứcPhóThủtướng,BộtrưởngvàcácthànhviênkháccủaChínhphủ;giámsát hoạt động của Chính phủ, Thủ tướngChính phủ, các bộ trưởng và thành viênkháccủaChínhphủ,nghebáocáocôngtáccủaChínhphủ,ThủtướngChínhphủ,miễnnhiệm,cáchchứcPhóThủtướng,bộtrưởngvàcácthànhviênkháccủaChínhphủ(căncứvàonghịquyếtcủaQuốchội);trongthờigianQuốchộikhônghọp,quyếtđịnh tạmđìnhchỉcôngtáccủaPhóThủtướngChínhphủ,BộtrưởngvàcácthànhviênkháccủaChính phủ theo đề nghị (trình) của Thủtướng(khoản3Điều28LuậttổchứcChínhphủnăm2015).Trongcơchếquyềnlựcnhànướcnóichung,nguyênthủquốcgia,thựcquyềncũngnhưhìnhthức,đềuđượccoilàngườiđứngđầuhànhpháp.ĐiềuđóthểhiệnởquyềncủanguyênthủquốcgiabổnhiệmThủtướng,quyếtđịnhchấpnhậnhoặcgiảitánChínhphủ.Bình thường,mọiviệccủaChính phủ đều do Thủ tướng điều hành,nhưngkhicóvấnđềphátsinhcầncósựhiệndiệncủanguyênthủquốcgiathìnguyênthủquốc gia sẽ nắm quyền điều hành đối với

Chínhphủ.ĐốivớiChínhphủnướcta,mặcdùcónhữngnétđặcthù,nhưngcơbảnvẫnmangnhữngđặcđiểmchungđóthểhiệnquaviệcChủtịchnướcgiớithiệuThủtướngđểQuốc hội bầu, căn cứ vào nghị quyết củaQuốchội,bổnhiệm,miễnnhiệm,cáchchứcPhóThủ tướng,Bộ trưởng,Thủ trưởngcơquanngangbộ…Vậy,cầnthểhiệnnộidungnàytheohướng:bìnhthường,Chủtịchnướcgiao hết cho Thủ tướng (thay mình) điềuhành công việc của Chính phủ. Chỉ trongcáctrườnghợpthậtcầnthiết(chẳnghạnkhiThủtướngbấtlực),ChủtịchnướcsẽdựhọpvàkhiđóChủtịchnướcsẽlàngườichủtoạphiênhọp.

-Đốivớiquyềntưpháp,sựthamgiacủaChính phủ - hành chính, hành pháp -đốivớitưphápkhôngchỉcómộtsốcôngviệc về điều tra, thi hành án hình sự nhưnêuởtrênmàcáicănbảnlàChínhphủphảiđảmnhậnlấycôngtácquantrọnglâunàyquyđịnhchomộtthiếtchếđộclậplàViệnkiểmsátnhândânthựchànhquyềncôngtố.Chứcnăngcôngtố,xétvềbảnchấtlàthuộchànhpháp,tuyđãđượcNghịquyếtsố49-NQ/TWvềChiếnlượccảicáchtưpháptrùliệuchuyểnthànhViệnCôngtốvàđưavềhànhphápvẫnchưathựchiện.

Hiếnphápnăm2013chưaquyđịnhrõvề sựphân công, phối hợpgiữaChínhphủvàcơquantưpháp,trongđóđặcbiệtlàChínhphủphảinắmquyềncôngtốthaychoViệnkiểmsátvàquyềnquản lýhànhchínhđốivớitưpháp.

Tại sao phải như vậy? Quyền côngtốvềbảnchất làmộtmặtcủaquyềnhànhpháp,khôngthểtáchrờisứmệnhchínhtrịcủaChínhphủvớivịtrílàcơquanthựchànhquyền hành pháp. Là hoạt động liên quantrựctiếpquyềnvànghĩavụcủacôngdânvàlàcôngcụđểduytrìtrậttự,kỷcươngtrongquản lý, điều hành, hành pháp phải nắmquyềncông tố làquyềnpháthiện,điều tracáchànhviphạmtộivàtruytốngườiphạmtộiratrướctòaán.Từđâycònthiếtlậpcơchếkiểmsoátcủacơquanhànhphápđốivớicơquan thựchiệnquyền tưpháp theocácnguyên tắccủanhànướcphápquyềnhiệnđại;thúcđẩyhơnnữacảicáchtưpháp,hoànthiện nguyên tắc kiềm chế, đối trọng giữa


18 Số 16(392) T8/2019

cáccơquantronghoạtđộngđiềutra,truytốvàxétxử,nhằmbảovệcônglý,tôntrọngvàbảovệquyềnconngười.

Tươngtự,trongchứcnăngcủaChínhphủcòncócảviệcphảiquảnlýnhànướcđốivớitưpháplànằmtrongvaitròthốngnhấtquảnlýviệcthựchiệncácnhiệmvụchínhtrị,kinhtế,vănhoá,xãhội,quốcphòng,anninh,đốingoạicủaNhànước.Vềbảnchất,quyền quản lý cácToà án địa phương vềcánbộvàcơsởvậtchất là thuộcvềhànhpháp.ViệclâunaygiaochoTANDTC-làcơ quan xét xử, không phải cơ quan quảnlý - quản lý công tác cán bộ và cơ sở vậtchất của cácToà án địa phương đã tạo ranguycơtáchbiệt,khépkíncủacácToàán,khôngbảobảođảmnguyêntắcphâncông,phốihợpvàkiểmsoátquyềnlựcgiữahànhphápvàtưpháp.

3. Xác định rõ tính chất, vai trò và các môi quan hê giữa Chính phủ và các Bộ

Cũng như ở đa số các nước khác, Chínhphủnướctađượccấuthànhtừnhữngcơquannhấtđịnh.SựhiệndiệncáccơquannàytrongbộmáyHCNNnóichung,trongChínhphủnóiriênglàđể“thựchiệnchứcnăngquảnlýnhànướcđốivớingànhhoặclĩnhvựccôngtáctrongphạmvicảnước”(Điều22LuậtTổchứcChínhphủ).TronghoạtđộngcủaChínhphủ,cáccơquannàythựchiệnhaimặtcôngtác:thamgiahoạtđộngcủa tập thểChínhphủvà thựchiệnquảnlýnhànướcđốivớingànhhoặclĩnhvựccôngtácđượcgiao.

Trongsuốtmột thờigiandài,cơcấutổchứccủaChínhphủđềuđượcxâydựngtheohướngchuyênngành:ChínhphủgồmcócácBộ,cơquanngangbộlànhữngcơquancủaChínhphủ-thànhviênChínhphủ-vớisốlượngđôngđảotổchứctheongành,lĩnhvực(quảnlýchuyênngành)vàmộtsốlượnglớncáccơquanđượcgọilàcơquanthuộc Chính phủ - không phải thành viênChínhphủ-cũngđượcquyđịnhthựchiệnchứcnăngquảnlýnhànướcvềngành,lĩnh

4 ĐảngCộngsảnViệtNam;VănkiệnĐạihộiđạibiểutoànquốclầnthứX.Nxb.Chínhtrịquốcgia,HàNội,2006,tr.126-127;ChươngtrìnhTổngthểcảicáchhànhchínhcủaChínhphủgiaiđoạn2001-2010banhànhkèmtheoQuyếtđịnhsố136/2001/QĐ-TTgngày17/9/2001củaThủtướngChínhphủ

vực.Trong quá trình cải cách hành chính,chúng ta đề ra việc “Đẩy mạnh cải cáchhànhchính,đổimới tổ chứcvàhoạtđộngcủa Chính phủ theo hướng xây dựng hệthốngcơquanhànhphápthốngnhất,thôngsuốt,hiệnđại;tổchứcbộquảnlýđangành,đalĩnhvực,bảođảmtinhgọnvàhợplý…”vàthiếtlập:“CơcấutổchứccủaChínhphủgọnnhẹ,hợplýtheonguyêntắcđangành,đalĩnhvực,thựchiệnchứcnăngchủyếulàquản lývĩmô toànxãhộibằngpháp luật,chính sách, hướng dẫn và kiểm tra thựchiện”44.Đây làkếtquảcủanhận thứcmớivềvị trí,vai trò,chứcnăng,nhiệmvụcủaChínhphủ,cácBộtrongđiềukiệnquảnlýmới.Bộquảnlýđangành,đalĩnhvực:tínhtấtyếucủaviệcchuyểntừcơchếtậptrungbao cấp sang cơ chế thị trường.Điều nàylàhoàn toànphùhợp.Chuyển đổi cơ chếkinh tế sang kinh tế thị trường là yếu tốquyết định của chuyển đổi cơ cấuChínhphủ theo hướngbộ quản lý đa ngành, đalĩnh vực. Có thể thấy, tính quyết định làcơchếkinhtế,cungcáchquảnlýmớitấtyếuđặt raphảichuyểnđổimôhìnhquảnlý.Nóicáchkhác,chấpnhậnnềnkinh tếthị trường tức chúng ta phải quayvề vớilốiquảnlýHCNNchủyếubằngphápluật,chínhsách,hướngdẫnvàkiểmtra.

Cầnxácđịnh lại cơ cấu tổ chức củaChínhphủgồmnhữngBộtheotừngmảngcông việc với số lượng phù hợp. Có hìnhthứcquyđịnhbằngluậtsốlượngcácbộvànhữngbộnàođểthểhiệnvàkhẳngđịnhtínhổnđịnhcủacơcấuChínhphủ.TrongtừngBộ cũng phải sắp xếp, kiện toàn tổ chứcbên trong của các bộ, cơ quan ngang bộtheohướngquảnlýtổnghợp,đangành,liênthông,bỏtầngnấctrunggian,giảmđầumối,khắcphụctrùngdẫm,khôngrõchứcnăng,nhiệmvụ.Gắnliềnvớisựchuyểnđổinày,mộtvấnđềmớicũngđượcđặtracầnphảigiảiquyếtsớmđólàphảixácđịnhlạiđịavịpháplý,tínhchấtcủaBộ,cơquanngangBộ.Theođó, các cơquannày cầnđược thành


19Số 16(392) T8/2019

“cơquanquản lýnhànướcvềmảngcôngviệc”, không còn là “cơ quan quản lý nhànước”độclậpmàtrởvềvớivịtrí“cơquanthammưu,giúpviệc”choChínhphủ.

4. Xác định rõ môi quan hê giữa Chính phủ (Trung ương) với chính quyền địa phương (Địa phương)

Đốivớichínhquyềnđịaphương, lâunay chúngtavẫnquanniệmchínhquyềnđịaphươnglàthiếtchếvừađạidiệnchonhândânvừađạidiệnchoNhànướcvàthôngthườnggồmhaicơquan:cơquanquyềnlựcvàcơquanchấphành-hànhchính;mốiquanhệgiữachúngvớicáccấptrêndướiđượcxâydựngtrênnguyêntắctậptrungdânchủ,trựcthuộc hai chiều, dẫn đến chưa khẳng địnhdứtđiểmlànóthuộcvềhànhphápnhưởcácnước.QuyđịnhmốiquanhệgiữaChínhphủvàThủtướngChínhphủvớicơquanchínhquyền địa phương như nêu trên của Hiếnpháplàcòntheolốitưduycũ,chưathựcsựtươngthíchquyềnhànhphápcủaChínhphủvớiquyềnlựccủachínhquyềnđịaphương.Hiến pháp khẳng định các nguyên tắc vềmối quan hệ hành chính giữa Chính phủ,Thủ tướngChínhphủvớichínhquyềnđịaphươngnhưngdotáchrờiquyềnhànhphápcủaChínhphủ,nênmốiquanhệhànhchínhnày trở nên hình thức, lỏng lẻo rõ nhất làviệcHiếnphápkhông trao choThủ tướngquyền bổ nhiệm người đứng đầu cơ quanhànhchínhcấptỉnh.Trênthựctế,sựnhầmlẫn,chồngchéotrênđâycủaHiếnphápđãphávỡtínhthốngnhấtcủanềnhànhchínhquốcgia,tạoratrạngtháihaihệthốngchínhquyềnsongsongtồntạivàHiếnphápmớivẫnchưakhắcphụcđược.

Ởđây,cómộtvấnđềcốtyếulâunaychưađượcminhđịnh:Thếnàolàđịaphươngvàchínhquyềnđịaphương?CóphảitấtcảcácđơnvịhànhchínhmàHiếnphápđịnhrađềulàđịaphươngvàchínhquyềnđượcxáclậpcũnglàchínhquyềnđịaphươnghaykhông?Câutrảlờikhôngkhókhichúngtaquanniệmtấtcảchúngđềuchínhquyềnnhà

5 Cácchủthểnàychỉđượcphâncấpquảnlýhànhchínhchứkhôngthểđượcphânquyền.Trongmộtnhànướcđơnnhất,nếucoitỉnh,huyện…là“địaphương”vàphânquyềntựchủchochúngthìsẽbiếnchúngthànhcác“bang”nhưtrongnhànướcliênbangvàdẫnđếnphântán,cátcứ.

nướctheoquanniệmcủachủnghĩaMác-Lênin(Côngxã,XôviếtvàởViệtNamlàHĐND)đóngởcáccấptừtrungươngxuốngđịaphương(Trungương-tỉnh-huyện-xã).Nhưnghiệnnay,dướiánhsángtưtưởngdânchủ, tựquản thì vấnđềnày cầnphải nhìnnhậnlại:Địaphươngkhôngphảilàtấtcảcáccấpđơnvịhànhchínhmàchỉlàđơnvịhànhchínhcótínhchấtquầncư-lãnhthổvốntồntạitựnhiênđượcNhànướcthừanhận.Còncácđơnvịhànhchínhđượcphânđịnhtừtrênthìkhôngphảiđịaphươngmàchínhchúnglàbộmáyhànhchính-hànhphápcủaTrungương,thuộcTrungương-cánhtaynốidàicủaTrungươngchỉđạoxuốngcáclãnhthổ-làbộphậnthuộchànhphápcóchứcnăngtổchứcthựcthiphápluậtđểquảnlýnhànướcởđịaphương,bảođảmsựthốngnhất,thôngsuốtcủanềnhànhchính55.Dovậy,cầnxácđịnhlạimốiquanhệgiữaChínhphủ(Trungương) với chính quyền địa phương (Địaphương)theolốimới:địaphươnglànhữnglãnhthổcơbảnvớichínhquyềnlàcơchếtựquản;còncáccấphànhchínhtrunggianlâunayvẫngọilàđịaphươngnhưtỉnh,huyệnthìkhôngphảilàđịaphươngmàthuộcphạmtrùtrungương.QuanhệgiữaChínhphủvớicáccấphànhchính(tỉnh,huyện)đólàquanhệlãnhđạo,chỉđạotrongnềnhànhchính-hànhpháp.Cònquanhệvớicáccấpchínhquyềnđịaphươngcótínhchấtlãnhthổ(xã,thịtrấn,thịxã,thànhphố)làquanhệhỗtrợ-kiểmsoát.Từđâysẽthayđổicáchthứctổchứcchínhquyềnở từng loạiđơnvịhànhchính:Đốivớicácđơnvịtrunggian,bộmáychủ yếu là quan chức hành chính doNhànướccấptrênchỉđịnhđểtổchứcthựchiệnquyềnhànhphápởđịaphương;còncáccấplãnh thổ phải đượcquản lý bằng thiết chếhộiđồngdodânbầuđểtổchứcvàthựchiệnphânquyền,tựquản.Chỉcónhưvậyvấnđềtổchứclạichínhquyềnđịaphươngmớiđạtđượckếtquả.

4. Quy định rõ cơ chế chịu trách nhiêm của Chính phủ và các thành viên Chính phủ.

(Xem tiếp trang 56)


20 Số 16(392) T8/2019

GÓP Ý DỰ THẢO LUẬT THANH NIÊN (SỬA ĐỔI)

Tóm tắt: DựthảoLuậtThanhniên(sửađổi)đangđượcQuốchộithảoluậnchoýkiến.Tuynhiên,trongDựthảoluậtvẫncònnhữnghạnchế,bấtcậpcầnđượctiếptụchoànthiện,cụthể:(i)phươngpháptiếpcậnthanhniênnhưlàchủthểquanhệphápluật; làđốitượngthụhưởngchínhsách,phápluậtvềthanhniên;vàlàchủthểthựchiệnchínhsách,phápluậtvềthanhniên;và(ii)quyềnvànghĩavụcủathanhniên.

Nguyễn Mai Bộ** TS. Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội

Abstract ThebillofLawontheYouth(amendment)isbeingunderdiscussionsandcommentsby theNationalAssembly.However, thereare stillshortagesandshortcomingsinthedraftLawthatneedtobefurtherreviewedfor improvements,namely:(i) theapproachtotheyouthasthesubjectoflegalrelations;beneficiariesofyouthpoliciesandlaws;andthesubjectimplementingthepoliciesandlawsonyouth;and(ii)therightsandobligationsoftheyouth.

Thông tin bài viết:Từ khóa: Luậtthanhniên,quyềnvànghĩavụcủathanhniên;chínhsáchđốivớithanhniênLịch sử bài viết:Nhậnbài :17/07/2019Biêntập :21/08/2019Duyệtbài :26/08/2019

Article Infomation:Keywords: Lawontheyouth;rightsandobligationsoftheyouth;policiesfortheyouth.Article History:Received :17Jul.2019Edited :21Aug.2019Approved :26Aug.2019

1. Phạm vi điều chỉnhViệcxácđịnhphạmviđiềuchỉnhcủa

LuậtThanhniênphảicăncứvàovịtrí,vaitròcủathanhniêntrongcácquanhệxãhộivới tư cách là chủ thể quan hệ pháp luật;là đối tượng thụ hưởng chính sách, phápluậtvề thanhniên;và làchủ thể thựchiệnchínhsách,phápluậtvềthanhniên.Đểxâydựng dự thảo Luật Thanh niên (Dự thảoLuật), phải xácđịnhvấnđề cốt lõi "chínhsách, pháp luật về thanh niên là gì?". DựthảoLuật chưa xác định được vấn đề nêu

1 Xem:Khoản3và4Điều5LuậtBanhànhvănbảnquyphạmphápluật

trênnênchưagiảiquyếtđượcvấnđềLuậtThanhniênlàluậtkhunghayluậtquyđịnhchitiếtchínhsách,phápluậtvềthanhniên.ToànbộcácquyđịnhĐiều39đếnĐiều44củaChương III "Chính sáchđốivới thanhniên"đềuđượcthiếtkếtheocôngthức"Nhànướccóchínhsách...."nhưngchínhsáchcụthểlàgìthìkhôngrõ.Vớinhữngquyđịnhnhưvậysẽkhôngbảođảmnguyêntắcminhbạchvàtínhkhảthitrongvănbảnquyphạmphápluật1.

BAÂN VÏÌ DÛÅ AÁN LUÊÅT

21Số 16(392) T8/2019

2. Tính logic giữa việc giải thích từ ngữ với nội dung của Dự thảo Luật

Thứ nhất,nộidungcủaĐiều1làquyphạmđịnh nghĩa nên phải thuộc nội dungcủaĐiều4-giảithích.

Thứ hai,Điều4có5chủthểquanhệcủaphápluậtvềthanhniênlà"Thanhniênxung phong", "Thanh niên tình nguyện","Thanh niên di cư", "Thanh niên có triểnvọng tàinăng"và"Thanhniênkhuyết tật" đượcgiảithíchtheonghĩalàcánhânvàviệcthực hiện chính sách này phải thông quamột tổ chứccủa thanhniênhoặccơquan,doanhnghiệp,nhàtrường,cơsởnghiêncứunơithanhniênlàmviệc,họctậphoặcnghiêncứu.Tuynhiên,vớinhữngchínhsáchquyđịnhtạicácĐiều39,40,41,42và44thìtổchứccủathanhniên,cơquan,doanhnghiệp,nhàtrường,cơsởnghiêncứunơithanhniênlàmviệc,họctậphoặcnghiêncứuhầunhưkhôngđượcđềcậptớinhưmộtchủthểbảođảmchothanhniênđượcthụhưởngchínhsách,phápluậtvềthanhniên.3. Đối tượng áp dụng

Điều3quyđịnh rất nhiềuđối tượngbịápdụngLuậtThanhniên,baogồm:cáccơquanĐảng,Nhànước,MặttrậnTổquốcViệtNamvàcáctổchứcthànhviên,cáctổhội,quỹ,tổchứckinhtế,đơnvịsựnghiệp,giađình,côngdânViệtNam...Theođó,cáccơquan,tổchứcnàylànhữngchủthểbảođảmchothanhniênđượcthụhưởngchínhsách, pháp luật về thanh niên, tuy nhiênChươngVIDựthảoLuậtchỉquyđịnhtráchnhiệm củamột số chủ thể (nhà trường, tổchức xã hội, tổ chức kinh tế) là chưa bảođảmsựthốngnhấtgiữacácđiềukhoảntrongDựthảoLuật.4. Một số quy định cụ thể

Thứ nhất, một sô quy định chung-Điều5DựthảoLuậtmớichỉquyđịnh

"Nguyên tắc bảo đảm thực hiện quyền và nghĩa vụ của thanh niên"màkhôngquyđịnhnguyêntắcthựchiệnchínhsách,phápluậtvềthanhniênlàchưađầyđủ,bởilẽ,quyềnvànghĩavụcủathanhniênchỉlàmộtbộphậncủachínhsách,phápluậtvềthanhniên.

-TênĐiều8"Nguồnlựcbảođảmthựchiệnchínhsáchpháttriểnthanhniên"khônglogicvớinộidungđượcđềcập trongđiềuluật.Bởilẽ,nguồnlựcbảođảmxâydựngvàtổchứcthựchiệnchínhsách,phápluậtđốivới thanhniênbaogồmnguồn lựcvề conngườivànguồnlựcvậtchất(kinhphí)hoạtđộng,nhưngnộidungđiềuluậtmớichỉquyđịnhvềnguồnlựctàichính.MộtnguồntàichínhrấtlớncủaĐoànThanhniêncộngsảnHồChíMinhlàđoànphínhưngchưađượcquyđịnhtạiĐiềuluậtnày.

Thứ hai, quy định về quyền-Theochúng tôi,cầnnghiêncứu, rà

soát đểbảođảmđầyđủ các lĩnhvựchoạtđộngđặc thùcủa thanhniênnhưkhi thamgia tổ chức: Thanh niên xung phong thựchiệncácnhiệmvụđộtxuất,cấpbáchcókhókhăn,giankhổ;Thanhniêntìnhnguyệnhoạtđộngvìlợiíchcủacộngđồng,củaxãhội...

-CácquyềnđãđượcquyđịnhtrongdựthảoLuậtThanhniênphảibảođảmđồngbộvớicácvănbảnphápluậtchuyênngành,như:

+ Quy định về quyền trong học tậpphải đồng bộ với quy định củaLuậtGiáodục,LuậtGiáodụcđạihọc,LuậtGiáodụcnghềnghiệp

+Quy định về quyền trong lao độngviệclàmphảiđồngbộvớiquyđịnhcủaBộluậtLaođộng,nhấtlàquyđịnhtạiChươngXI"Nhữngquyđịnhriêngđốivớilaođộngchưathànhniênvàmộtsốloạilaođộngkhác".

+Quyđịnhvềquyềntrongbảovệsứckhỏe phải đồng bộ với quy định củaLuậtKhámchữabệnh,LuậtPhòngchốngHIV/AIDS.

+Quyđịnhvềquyềntronghoạtđộngvănhóa,nghệthuật,thểdục,thểthaophảiđồngbộvớiquyđịnhcủaLuậtThểdục,thểthao.

+Quyđịnhvềquyền tronghoạtđộngkhoahọc,côngnghệvàbảovệtàinguyênphảiđồngbộvớiquyđịnhcủaLuậtKhoahọc,côngnghệ,LuậtBảovệtàinguyên,môitrường...

+QuyđịnhvềquyềntronghônnhânvàgiađìnhphảiđồngbộvớiquyđịnhcủaLuậtHônnhânvàgiađình,LuậtBìnhđẳnggiới,LuậtPhòngchốngbạolựcgiađình.



22 Số 16(392) T8/2019

TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI CỦA NGƯỜI LAO ĐỘNG KHI ĐƠN PHƯƠNG CHẤM DỨT HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG

Tóm tắt: Phápluậtlaođộnghiệnhànhquyđịnhtráchnhiệmbồithườngthiệthạikhingườilaođộngđơnphươngchấmdứthợpđồnglaođộngtráiphápluậttươngđốicụthểcảvềcăncứchấmdứtvàthủtụcchấmdứt.Tuynhiên,thựctếthựchiệncácquyđịnhvềtráchnhiệmbồithườngthiệthạidongườilaođộngđơnphươngchấmdứthợpđồnglaođộngvẫncònnhữngvướngmắc,bấtcập.Vìthế,việcđưaramộtsốkiếnnghịnhằmhoànthiệnphápluậtvềtráchnhiệmbồithườngthiệt hại khi người laođộngđơnphương chấmdứt hợpđồng laođộnglàrấtquantrọng,nhằmđảmbảoviệcduytrìquanhệlaođộngvàbảovệcácquyềnvàlợiíchchínhđángchomỗibên.

Lê Văn Đức** ThS. Trường Trung cấp luật Đồng Hới, Bộ Tư pháp

Abstract The applicable law on labor stipulates the liability for thecompensationswhentheemployeeunilaterallyterminatesthelaborcontract,specifically,ontheaspectsofthegroundsofandproceduresfortermination.However, thepracticalenforcementofregulationson liability for compensation due to unilateral termination oflaborcontractsstillhasshortcomings.Therefore,it isimportanttoreviewforimprovementsoftherelevantregulationsonliabilityforcompensationswhentheemployeesunilaterallyterminatethelaborcontracts, toensure themaintenanceof laborrelationsandprotecttherightsandlegitimateinterestsofeachparty.

Thông tin bài viết:Từ khóa: pháp luật về lao động;chấm dứt hợp đồng lao động; bồithườngthiệthạiLịch sử bài viết:Nhậnbài :27/06/2019Biêntập :21/06/2019Duyệtbài :27/06/2019

Article Infomation:Keywords: lawonlabor;terminationoflaborcontract;compensations.Article History:Received :27Jun2019Edited :21Jun2019Approved :27Jun2019

Bồi thường thiệt hại (BTTH) làmộtbiệnphápkinhtếthôngdụng,đượcápdụngvới nhiều loại quan hệ xã hội nhằm mụcđíchbùđắpmộtkhoảnvậtchất,tinhthầnvàsứckhoẻchochủthểbịthiệthại.Theođó,tráchnhiệmBTTHtrongquanhệlaođộng(QHLĐ)làtráchnhiệmpháplýphátsinhkhimộtbên trongQHLĐcóhànhvi trực tiếphaygiántiếpviphạmnghĩavụ,gâythiệthạichobênkianhằmkhôiphục tình trạng tàisản,bùđắptổnthấtvềtinhthần,sứckhỏe

chongườibịthiệthại.Tráchnhiệmnàycóthểđượcphápluậtquyđịnhhoặcdocácbênthoảthuận.Theoquyđịnhcủaphápluậtlaođộng,bêncạnhvấnđềBTTHvềtínhmạng,sứckhỏechongườilaođộng(NLĐ);BTTHcủangườisửdụnglaođộng(NSDLĐ)khichấmdứthợpđồnglaođộng (HĐLĐ)vìlýdothayđổicơcấu,côngnghệhaylýdokinhtếchoNLĐthìvấnđềBTTHdoNLĐđơnphươngchấmdứtHĐLĐtráiphápluậtcũnglànộidungluônđượcquantâm.


23Số 16(392) T8/2019

1. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do người lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động

HĐLĐlàcơsởpháplýlàmphátsinhQHLĐcánhângiữaNLĐvàNSDLĐ.Saukhi ký kết HĐLĐ, những thoả thuận vềquyềnvànghĩavụmàcácbênđãkýkếtsẽcógiátrịràngbuộcđốivớimỗibên.Tuynhiên,trongquátrìnhthựchiện,donhữnglỗichủquan,kháchquan;cốý,vôýkhácnhaucóthểcónhữnghànhviviphạmHĐLĐ,diễnrakhôngtheođúngnhữngthoảthuậnmàcácbênđãcamkếttrướcđódẫnđếnphảiBTTH.KhigiaokếtHĐLĐ,mỗibêncóquyềntựdothỏathuậntheoýchímongmuốncủamìnhtrongkhuônkhổphápluậtquyđịnh,nênkhiHĐLĐđãcóhiệulực,NLĐvàNSDLĐphảituântheonhữngquyđịnhcủaphápluậtlaođộngvànhữngthỏathuậntrongHĐLĐ.Vìvậy,khithựchiệnHĐLĐ,nếuNLĐviphạmđơnphươngchấmdứtHĐLĐtráiphápluậtthìphảicónghĩavụbồithườngnhữngthiệthạitươngứngmứcđộviphạm.

BộluậtLaođộng(BLLĐ)năm2012quy định về các trường hợp đơn phươngchấm dứt HĐLĐ trái pháp luật. Theo đó,“đơnphươngchấmdứtHĐLĐtráiphápluậtlà các trườnghợpchấmdứtHĐLĐkhôngđúngquyđịnh tạiĐiều37,Điều38,Điều39Bộluậtnày”1.Theoquyđịnhnày,NLĐđơnphươngchấmdứtHĐLĐtráiphápluậtlàtrườnghợpđơnphươngchấmdứtkhôngđúng căn cứ chấm dứt hoặc vi phạm thờigianbáotrước.Theođó,NLĐđơnphươngchấmdứtHĐLĐtráiphápluậtđượchiểulàtrường hợp NLĐ chấm dứt HĐLĐ khôngtuânthủcáccăncứchấmdứtHĐLĐhoặckhông tuân thủ thủ tục chấm dứt HĐLĐ.Nhưvậy,khiđơnphươngchấmdứtHĐLĐ,

1 Điều41,BộluậtLaođộngnăm2012.2 Điều15,LuậtTiêuchuẩnlaođộngHànQuốcnăm2009.3 Điều8,LuậtHợpđồnglaođộngTrungQuốcnăm2007.4 Điều130,LuậtTiêuchuẩnlaođộngNhậtBảnnăm1976.5 Điều123,LuậtHợpđồnglaođộngcủaTrungQuốcnăm2007.

NLĐphảiđápứngđồngthờihaiđiềukiệnlàvừaphảicócăncứchấmdứtHĐLĐđúngpháp luật, vừa phải thực hiện thủ tục báotrướcđúngphápluật.Nếuviphạmcácquyđịnhđó,việcchấmdứtHĐLĐbịcoilàtráiphápluậtvàphảithựchiệnnghĩavụBTTH.Mụcđíchcủaviệcđưa raquyđịnhnày lànhằmđảmbảochohoạtđộnglaođộngluônđượcduytrì,tránhthiệthạichoNSDLĐkhiNLĐnghỉviệc.

Về căn cứ chấm dứt, pháp luật laođộngcủamộtsốnướcrấtcoitrọngvàđưaraquyđịnhrấtchặtchẽ,nếukhôngđảmbảosẽbịcoilàtráiphápluật“khimộtHĐLĐđưaracácđiềukiệnlàmviệckhôngđápứngcáctiêuchuẩntrongluậtthìquyđịnhđókhôngcó hiệu lực” và “Trong trường hợp điềukiệnlàmviệcthôngbáokhigiaokếtHĐLĐkhôngthốngnhấtvớicácđiềukiệnthựctếthìNLĐcóquyềnyêucầuNSDLĐđềnbùthiệthạidoviphạmhoặccóthểchấmdứtHĐLĐngaylậptức”2;“KhigiaokếtHĐLĐ,doanhnghiệpphải thôngbáochoNLĐvềcôngviệc, những rủi rophòng tránh trongnghềnghiệp,điềukiệnantoànsảnxuất,trảcônglaođộngvàcácvấnđềkhácmàNLĐmuốn biết…”3; và “Nếu những điều kiệnlàmviệcđượcnêurõkhôngđúngvớithựctếthìNLĐcóthểhuỷbỏHĐLĐmàkhôngcầnbáotrướcvàNSDLĐphảichịutiềnphítổnđilạichoNLĐtrongvòng14ngày saukhiHĐLĐbịhuỷbỏ”4.

Vềthủtụcchấmdứt,đâycũnglànộidung được đặt ra làm cơ sở cho việc xácđịnhtráchnhiệmBTTHcủaNLĐkhithamgiaQHLĐ.Vìvậy,phápluậtcủacácquốcgiacũngrấtcoitrọngnộidungnày: “NLĐcó thểhuỷbỏHĐLĐbằngcáchbáo trước30ngàybằngvănbảnchodoanhnghiệp”5;


24 Số 16(392) T8/2019

“HĐLĐcóthểhuỷbỏbấtcứ lúcnào theosự thoả thuận củahai bênkýkếtHĐLĐ”,nhưng“NLĐphảibáo trướcbằngvănbảnchoNSDLĐ ít nhất 02 tuần lễ” và có thể“chưa được thực hiện nếu NSDLĐ chưatuyểnđượcngười thaythế”6;“NLĐcóthểchấmdứtmốiquanhệchủ-thợmàkhôngcầnlýdoxácđángbằngmộtvănbảnthôngbáo cho NSDLĐ trước ít nhất một tháng.NếukhôngcóthôngbáođóthìNSDLĐcóthểbắtNLĐchịu tráchnhiệmvềcác thiệthại”7.Cóthểnóirằng,ởcácquốcgia,quyđịnhvềthủtụcchấmdứtcủaNLĐvềthờigian,hìnhthứcthựchiệnlàkhácnhau.Đặcbiệtcóquốcgiarấtcoitrọngnộidungnàykhi yêu cầu NLĐ phải tiếp tục thực hiệnnếu “NSDLĐchưa tuyểnđượcngười thaythế”.QuyđịnhnàynhằmmụcđíchduytrìổnđịnhđượcQHLĐ,nângcaođượcýthứctráchnhiệmcủaNLĐtrongthựchiệncôngviệc và hạn chế được những thiệt hại choNSDLĐ nếu NLĐ đơn phương chấm dứtHĐLĐ.2. Thực tiễn thực hiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi phạm hợp đồng lao động của người lao động ở Việt Nam

Về căn cứ chấm dứt HĐLĐ.Cónhiềunguyênnhândẫntớiviệcđơnphươngchấmdứt HĐLĐ của NLĐ như: điều kiện làmviệc;côngviệcđượcgiao;tiềnlươngđượctrả;quyềnđượcnghỉngơi;hưởngbảohiểmxãhộivànhấtlàviệcđảmbảođiềukiệnlaođộngtronglaođộng.TheocáccăncứchấmdứtđượcquyđịnhtạiĐiều37,BLLĐnăm2012,cómộtsốnộidungchưađượclàmrõnhư: “không được bảo đảmđiều kiện làmviệcđãthoảthuậntrongHĐLĐ”.Cóquanđiểmcho rằng“khôngđượcbảođảmđiềukiện làmviệc” làkhôngđược trangbịcác

6 Điều77,LuậtlaođộngLiênbangNganăm2001.7 Điều284,LuậtlaođộngPhilippinnăm1974.8 Trang93,BìnhluậnkhoahọcBLLĐ,Nxb.Laođộng,năm2015.

đồ dùng, dụng cụ, phương tiện làm việctối thiểu theoyêucầucủacôngviệc;quanđiểmkhácđượchiểulàkhôngđảmbảomôitrườnglàmviệcantoàn,vệsinhchoNLĐthìNLĐcóthểchấmdứtHĐLĐ.Tuynhiên,không đơn giản để làm rõ được trong cáctrườnghợpcụ thểnhư: thiếucácdụngcụ,phươngtiệnlàmviệc;cácdụngcụ,thiếtbịlúcthựchiệnkhôngđảmbảoyêucầu;môitrườnglàmviệckhôngđảmbảoantoàn,vệsinh;nhữngđiềukiệnlaođộngkhôngđượcquyđịnhtrongHĐLĐ,nộiquylaođộngcủađơnvịsửdụnglaođộng…thìNLĐkhôngdễđểchấmdứt.ĐólàchưakểđếntrườnghợpNLĐ không hiểu biết pháp luật, ngạiva chạm và đang cần việc làm để có thunhập nuôi sống bản thân và gia đình.Đốivới vấnđề “bị ngượcđãi”đượcgiải thíchlà “bị NSDLĐ đánh đập hoặc có lời nói,hành vi nhụcmạ, hành vi làm ảnh hưởngđếnsứckhoẻ,nhânphẩm,danhdự”8.Còn“cưỡngbứclaođộng”thìchưađượclàmrõmàchỉđưaracáchhiểutươngđốivềthuậtngữnày lànếuNSDLĐdùngvũ lựchoặcđedoạdùngvũlựchoặcsửdụngcácbiệnphápkháccưỡngépvềtinhthần,tạosựlệthuộcđểbuộcNLĐphảilàmviệctráivớiýmuốncủahọ thìcó thểđượcxemlàNLĐđã“bịcưỡngbứclaođộng”vàđượcchấmdứt HĐLĐ. Ngoài ra, việc quy định hànhvi“quấyrốitìnhdụctạinơilàmviệc”cũngkhôngđược làmrõ.Thực tế,hànhviquấyrốitìnhdụctạinơilàmviệckhôngnênhiểuđóchỉlàhànhvicủangườiquảnlý,màcóthể làhànhvicủachínhnhữngNLĐcùnglàm việc với nhau; do đó, để chứngminhbịquấyrốitìnhdụctrênlàrấtphứctạpkhichứng minh các chứng cứ phải tiến hànhthu thập, cung cấp chứng cứ…Trongkhi,hiệnnaykhôngcóquyđịnhcụthểthếnàolàquấyrốitìnhdụclạicàngkhóđểlàmrõ.


25Số 16(392) T8/2019

Về thủ tục chấm dứt HĐLĐ.Thủtụcduy nhấtmàNLĐphải thực hiện khi đơnphương chấm dứt HĐLĐ là thủ tục báotrước cho NSDLĐ trước khi chấm dứtHĐLĐ.ThờihạnbáotrướcđượcquyđịnhtuỳthuộcvàocăncứchấmdứtHĐLĐhoặcloại HĐLĐmà NLĐ chấm dứt. Theo đó,NLĐkhiđơnphươngchấmdứtHĐLĐcũngphảithựchiệnđúngthờihạnmàphápluậtquyđịnh tùy từng trườnghợpcó thể là03ngày,30ngàyhoặc45ngày.

TrongtrườnghợpNLĐviphạmquyđịnhvềcăncứhoặcthủtụcchấmdứt,NLĐphải chịu một số hậu quả pháp lý như:khôngđượchưởngtrợcấpthôiviệcvàphảibồi thường cho NSDLĐ nửa tháng tiềnlươngtheoHĐLĐ;nếuviphạmquyđịnhvềthờihạnbáotrướcthìphảibồithườngchoNSDLĐmộtkhoảntiềntươngứngvớitiềnlương của NLĐ trong những ngày khôngbáotrước;phảihoàntrảchiphíđàotạochoNSDLĐtheoquyđịnhcủaphápluậtđốivớinhữngNLĐđãđượcNSDLĐđàithọchiphíđàotạovớicamkếtlàmviệcchoNSDLĐsaukhihọcxong,nhưngkhichấmdứtHĐLĐlạichưathựchiệnxongcamkếtvềthờigianlàmviệc.Mứcbồihoàncóthểlàmộtphầnhoặctoànbộchiphíđàotạo tuỳ theothoảthuậncủacácbênkhigiaokếthợpđồngđàotạonghề.Nhưvậy,vềmứcbồithườngtrongtrườnghợpNLĐchấmdứtHĐLĐtráiphápluậthiệnnaybộclộmộthạnchếđólà:nếuNLĐviphạmvềcăncứchấmdứtthìkhôngđượchưởngtrợcấpthôiviệc;cònnếuNLĐvi phạm thủ tục chấm dứt thì vừa khôngđượchưởngtrợcấpthôiviệc,vừaphảibồithườngtiềnlươngtươngứngvới thờigiankhôngbáotrước.Điềunàychothấysốtiềnmà NLĐ bồi thường trong trường hợp viphạm thủ tục chấm dứt HĐLĐ còn nhiều

9 Khoản3,Điều37BLLĐnăm2012.10 Trang95,BìnhluậnkhoahọcBLLĐ,NXBLaođộng,năm2015.11 Điều12,LuậtLaođộngLàonăm2007.12 Điều22,LuậtHợpđồnglaođộngTrungQuốcnăm2007.

hơn so với trường hợpNLĐ vi phạm căncứchấmdứtHĐLĐ.Hơnnữa,trongtrườnghợpNLĐđơnphươngchấmdứtHĐLĐtráiphápluật,mứcbồithườngthiệthạitheoquyđịnhcủaphápluậtlaođộnglànửathángtiềnlươngchưađủsứcrănđe,giáodụcýthứcNLĐ.Quyđịnhnày,mặcdùmangýnghĩanhân văn là bảo vệ NLĐ, nhưng lại chưađảmbảođượcquyền lợichínhđángvàsựcôngbằngchoNSDLĐ, tạođiềukiệnchoNLĐdễdàngchấmdứtHĐLĐ,khôngđảmbảoduytrìổnđịnhQHLĐ.

Ngoài ra, khác với HĐLĐ xác địnhthờihạn,HĐLĐtheomùavụhoặctheomộtcông việc nhất định có thời hạn dưới 12tháng;đốivớiHĐLĐkhôngxácđịnh thờihạnNLĐ có quyền có quyền đơn phươngchấm dứtHĐLĐmà không cần đưa ra lýdo chấm dứt “nhưng phải báo trước choNSDLĐbiếttrướcítnhất45ngày…”9.QuyđịnhnàycủaphápluậtnhằmmụcđíchbảovệNLĐ,tránhsựràngbuộcvĩnhviễngiữaNLĐvớiNSDLĐ trong suốt cuộc đời laođộngcủahọ,“cóthểtạonêntìnhtrạngnôlệ tráhình trong laođộng”10.Tuynhiên,ởmột sốquốcgia lại không chấpnhậnviệcchấmdứt“dễdàng”nhưvậy,màmuốnđơnphươngchấmdứtHĐLĐđềuphảicólýdocụthể,như:“HĐLĐcóthờihạnhoặckhôngcóthờihạncóthểhuỷbỏtheosựthoảthuậncủa hai bên. Một bên HĐLĐ có thể huỷbỏhợpđồngkhông có thời hạnnếu lý dođầyđủvàphảibáochobênkiabiếttrước3tháng”11.Tương tự, “Bộ luậtnàyquyđịnhđểbảovệquyền lợihợpphápcủaNLĐ…nhưngvẫnquyđịnhviệcđơnphươngchấmdứtHĐLĐcủaNLĐlàphảicó lýdo…”12 và:“NSDLĐkhôngđượcsathảimộtNLĐđangbịthươnghoặcđangốmtrongkhilàmnhiệmvụtrongthờikỳđangđiềutrịvà30


26 Số 16(392) T8/2019

ngàysauđó;cũngkhôngđượcsathảimộtphụnữcóthaihoặcvừamớiđẻtrongthờikỳđượcnghỉđẻ theoĐiều65và trong30ngàysauđó.Nhưng,điểmnàysẽkhôngápdụngkhiNSDLĐtrảsốtiềnđềnbùtồntíchlại theoĐiều81hoặckhixínghiệpkhôngthểtiếptụcđiềuhànhđượcnữadothiêntaihoặc vìmột nguyên nhân không thể tránh khỏi nào khác. 2. Trong trường hợp củaphầncuốicủađoạntrên,NSDLĐphảiđượcsựchấp thuậncủacơquanhànhchínhđốivớilýdonêura”13.3. Một số ý kiến nhằm hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái pháp luật của người lao động

-Cầnsửađổi,bổsungquyđịnhtráchnhiệmcủaNLĐkhiđơnphươngchấmdứtHĐLĐ trái pháp luật và gây thiệt hại choNSDLĐ.MặcdùcácquyđịnhcủaphápluậthiệnnaymuốnbảovệNLĐ,đảmbảođảmquyềntựdolàmviệccủaNLĐ,nhưngcũngphảiđảmbảoquyền,lợiíchcủaNSDLĐbịthiệthạidohànhviđơnphươngchấmdứtHĐLĐcủaNLĐ,dùviệcđơnphươngchấmdứtHĐLĐđólàđúnghaytráiquyđịnhcủaphápluậthaythoảthuậncủacácbên.Bởivì,khithamgiavàoQHLĐ,trởthànhmộtbêncủaquanhệnày,NSDLĐcũngrấttốnkémtrongviệcđầu tư các chiphí làmáymóc,thiếtbị;vốn;dâychuyền,côngnghệ;phảiđảmbảocácđiềukiệnantoàn,vệsinhlaođộngchoNLĐ.Dođó,trườnghợpnếuNLĐđơnphươngchấmdứtHĐLĐtráiphápluậtmàchỉphải “bồi thườngchoNSDLĐnửathánglươngtheoHĐLĐ”14làchưahợplý,khôngđảmbảoquyềnlợivàcácchiphíbỏrahìnhthànhnênQHLĐcủaNSDLĐ.Vìvậy,theo chúng tôi, cần xemxét tăngmứcbồithường thiệthại từ“nửa tháng tiền lương”lênmộtthánghoặchaithángtiềnlươngtheo

13 Điều130,LuậtLaođộngNhậtBảnnăm1976.14 Điều43,BLLĐnăm2012.15 Khoản3,Điều37BLLĐnăm2012.

HĐLĐ, nhằm ràng buộcmức trách nhiệmcủaNLĐ;hạn chếviệcđơnphươngchấmdứtHĐLĐcủaNLĐ.Ngoài ra, trongmộtsốtrườnghợpnếugâyrathiệthạilớn,gâybấtổntrongđơnvịthìngoàiviệcphảibồithườngmột,haithángtiềnlương,cònphảibồi thườngnhững thiệt hại khác phát sinhchoNSDLĐ.

- Cần bổ sung quy định NLĐ làmviệc theoHĐLĐkhông xác định thời hạnmuốnchấmdứtHĐLĐphảicólýdo.Theođó,đốivớitrườnghợp “NLĐlàmviệctheoHĐLĐkhông xác định thời hạn có quyềnđơn phương chấm dứt HĐLĐ nhưng phảibáotrướcchoNSDLĐbiếttrướcítnhất45ngày…”15.Quyđịnhnàycủaphápluật laođộngnhằmmụcđíchbảovệNLĐ,đảmbảoquyền tự do việc làm, tự do lao động choNLĐ, tránh sự ràng buộc vĩnh viễn giữaNLĐvớiNSDLĐ trong suốt cuộc đời laođộng;nhưngquyđịnhvôhìnhtrunglạigâykhókhănchoNSDLĐ,gâybấtổnchoviệcduy trì QHLĐ; làm ảnh hưởng đến hoạtđộngsảnxuất,kinhdoanh;đặcbiệtlàviệctuyểndụng,đào tạovà sửdụngNLĐmớivàolàmviệc,thaythếchoNLĐnghỉviệc,nhấtlàNLĐđólạilàngườicókinhnghiệmlàmviệc,giữvàitròquantrọngvànắmbắtđược các thông tin quan trọng trong đơnvị.Bởi vì, việc chophépNLĐcó thể “dễdàng”chấmdứthợpđồngkhôngxácđịnhthờihạnmàkhôngcầnnêulýdomàchỉcầnbáotrước45ngày,đãtạoratìnhtrạngchấmdứtHĐLĐtùytiện,gâytâmlýbấtổnchonhữngNLĐkhácvàảnhhưởnghoạtđộngsảnxuất,kinhdoanhcủađơnvị.ViệcchấmdứtnàycủaNLĐlàmchoNSDLĐrấtlúngtúng,bịđộngtrongđiềuhànhsảnxuất;phâncông,điềuchuyểnvàtìmNLĐphùhợpcảchuyênmôn, kinh nghiệm thay thế nhữngNLĐnghỉviệc trongnhiều trườnghợp rất



27Số 16(392) T8/2019

SỬ DỤNG ĐỂ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI VÌ LỢI ÍCH QUỐC GIA, CÔNG CỘNG

Tóm tắt: Điều62LuậtĐấtđainăm2013quyđịnhcụthểcáctrườnghợpcơquancóthẩmquyềnđượcphépthuhồiđấtvìmụcđíchpháttriểnkinhtế-xãhội.Tuynhiên,đểđảmbảosựpháttriểnbềnvững,hàihòagiữamụctiêupháttriểnkinhtếvớiansinhxãhội,bảovệmôitrườngvàđặcbiệtlàhàihòalợiíchgiữaNhànước,ngườidânvànhàđầutư,cầnxácđịnhrõranhgiớicácdựánpháttriểnkinhtế,thuhútđầutưtrongtrườnghợpnàoNhànướcsẽthuhồi,trongtrườnghợpnàochủđầutưphảithỏathuậnđểnhậnchuyểnnhượng,thuêlạiđấthoặcnhậngópvốnbằngquyềnsửdụngđất(SDĐ)vớingườiđangSDĐ.

Trần Vang Phủ*Trần Thụy Quốc Thái**

** Giảng viên, Khoa Luật – Trường Đại học Cần Thơ * Giảng viên, Khoa Luật - Trường Đại học Cần Thơ

Abstract Article 62of theLawonLandof 2013provides explicitly theprovisionsforcaseswherethecompetentauthoritiesareallowedto acquise land for socio-economicdevelopments.However, inorder to ensure the sustainable and harmonized developmentsamong the goals of economic development, social security,environmental protection and especially the benefits of thegovernment, the land holders and the investors, it is requiredto clearly define the boundaries of the projects for economicdevelopments. For investment attraction, it is needed to definewhich projects the government is to acquise the land from theholdersandwhichprojecttheinvestorsmustnegotiatewiththelandholdersforlandtransfers,landrendingorcapitalcontributiontotheprojectbythelanduseright.

Thông tin bài viết:Từ khóa: thuhồiđất,pháttriểnkinhtế-xãhội,chủđầutư,nhậnchuyểnnhượngLịch sử bài viết:Nhậnbài :04/07/2018Biêntập :15/08/2019Duyệtbài :22/08/2019

Article Infomation:Keywords: land acquisition, socio-economic development, investors,transferoflanduseright.Article History:Received :04Jul.2019Edited :15Aug.2019Approved :22Aug.2019

PHẠM VI ÁP DỤNG QUY ĐỊNH NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT

1. Đặt vấn đềĐiều62LuậtĐấtđainăm2013quy

địnhcụthểcáctrườnghợpcơquancóthẩmquyền được phép thu hồi đất vìmục đíchphát triển kinh tế - xã hội. Điều luật này

đượckỳvọngsẽhạnchế tình trạngkhôngrõràngtrongcáchxácđịnhtrườnghợpnàoSDĐvìmụcđíchpháttriểnkinhtế-xãhộithìNhànướcthuhồivàtrườnghợpnàochủđầu tư phải tự thỏa thuận để nhận chuyển


28 Số 16(392) T8/2019

nhượng, thuê quyền SDĐ hoặc nhận gópvốnbằngquyềnSDĐtừngườiđangSDĐ.Tuynhiên,Luậthiệnhànhlạichưaxácđịnhrõnộihàmcủanhiềuthuậtngữđểxácđịnhphạmviápdụngcơchếchuyểndịchđấtđaibắtbuộc,cũngnhưdiệntíchvàmứcvốnđầutưtừbaonhiêuNhànướcsẽthựchiệnviệcthuhồiđất,trườnghợpnàoápdụngcơchếchuyểndịchđấtđaitựnguyện.Dovậy,trongthờigianqua,đểthuhồiđấtchonhữngdựánthuầnkinhtế,mộtsốđịaphươngđãápdụngquyđịnhnàytheohướngkhámởdẫnđếnsựkhôngđồngthuậncủangườibị thuhồiđấttăngcao,làmphátsinhnhiềukhiếunại,khiếukiện…2. Trường hợp Nhà nước thu hồi đất vì mục đích phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng

TheoquyđịnhcủaĐiều62LuậtĐấtđainăm2013,Nhànướcsẽthuhồiđấtđểphụcvụcácdựánsauvìmụcđíchpháttriểnkinhtế-xãhội,vìlợiíchquốcgia,côngcộng:

Một là, để thưc hiên các dư án quan trọng quôc gia do Quôc hội quyết định chủ trương đầu tư mà phải thu hồi đất

Theoquyđịnh tạiĐiều30LuậtĐầutưnăm2014,nhữngdựánsauthuộcthẩmquyền quyết định chủ trương đầu tư củaQuốchội:

(i) Dự án ảnh hưởng lớn đến môitrường hoặc tiềm ẩn khả năng ảnh hưởngnghiêmtrọngđếnmôitrường,baogồm:

a)Nhàmáyđiệnhạtnhân;b)ChuyểnmụcđíchSDĐvườnquốc

gia,khubảotồnthiênnhiên,khubảovệcảnhquan, khu rừng nghiên cứu, thực nghiệm

1 Khucôngnghiệplàkhuvựccóranhgiớiđịalýxácđịnh,chuyênsảnxuấthàngcôngnghiệpvàthựchiệndịchvụchosảnxuấtcôngnghiệp(khoản11Điều3LuậtĐầutưnăm2014).

2 Khuchếxuấtlàkhucôngnghiệpchuyênsảnxuấthàngxuấtkhẩu,thựchiệndịchvụchosảnxuấthàngxuấtkhẩuvàhoạtđộngxuấtkhẩu(khoản10Điều3LuậtĐầutưnăm2014).

3 Khukinhtếlàkhuvựccóranhgiớiđịalýxácđịnh,gồmnhiềukhuchứcnăng,đượcthànhlậpđểthựchiệncácmụctiêuthuhútđầutư,pháttriểnkinhtế-xãhộivàbảovệquốcphòng,anninh(khoản12Điều3LuậtĐầutưnăm2014).

khoahọctừ50héctatrởlên;rừngphònghộđầunguồntừ50héctatrởlên;rừngphònghộ chắn gió, chắn cát bay, chắn sóng, lấnbiển, bảo vệmôi trường từ 500 héc ta trởlên;rừngsảnxuấttừ1.000héctatrởlên;

(ii)SDĐcóyêucầuchuyểnmụcđíchSDĐtrồnglúanướctừhaivụtrởlênvớiquymôtừ500héctatrởlên;

(iii)Didântáiđịnhcưtừ20.000ngườitrởlênởmiềnnúi,từ50.000ngườitrởlênởcácvùngkhác;

(iv)Dựáncóyêucầuphảiápdụngcơchế,chínhsáchđặcbiệtcầnđượcQuốchộiquyếtđịnh.

Hai là, để thưc hiên các dư án do Thủ tướng Chính phủ chấp thuận, quyết định đầu tư mà phải thu hồi đất,baogồm:

i)Dựánxâydựngkhucôngnghiệp1,khuchếxuất2,khucôngnghệcao,khukinhtế3;khuđôthịmới,dựánđầutưbằngnguồnvốnhỗtrợpháttriểnchínhthức(ODA);

ii)Dựánxâydựngtrụsởcơquannhànước,tổchứcchínhtrị,tổchứcchínhtrị-xãhộiở trungương; trụsởcủa tổchứcnướcngoàicóchứcnăngngoạigiao;côngtrìnhditíchlịchsử-vănhóa,danhlamthắngcảnhđược xếp hạng, công viên, quảng trường,tượng đài, bia tưởng niệm, công trình sựnghiệpcôngcấpquốcgia;

iii)Dựánxâydựngkếtcấuhạtầngkỹthuậtcấpquốcgiagồmgiaothông,thủylợi,cấpnước,thoátnước,điệnlực,thôngtinliênlạc;hệ thốngdẫn,chứaxăngdầu,khíđốt;khodựtrữquốcgia;côngtrìnhthugom,xửlýchấtthải;


29Số 16(392) T8/2019

Ba là, để thưc hiên các dư án do Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp tỉnh chấp thuận mà phải thu hồi đất bao gồm:

i)Dựánxâydựngtrụsởcơquannhànước,tổchứcchínhtrị,tổchứcchínhtrị-xãhội;côngtrìnhditíchlịchsử-vănhóa,danhlamthắngcảnhđượcxếphạng,côngviên,quảng trường, tượng đài, bia tưởng niệm,côngtrìnhsựnghiệpcôngcấpđịaphương;

ii)Dựánxâydựngkếtcấuhạtầngkỹthuậtcủađịaphươnggồmgiaothông,thủylợi, cấp nước, thoát nước, điện lực, thôngtinliênlạc,chiếusángđôthị;côngtrìnhthugom,xửlýchấtthải;

iii)Dựánxâydựngcông trìnhphụcvụsinhhoạtchungcủacộngđồngdâncư;dựántáiđịnhcư,nhàởchosinhviên,nhàởxãhội,nhàởcôngvụ;xâydựngcôngtrìnhcủacơsởtôngiáo;khuvănhóa,thểthao,vuichơigiảitríphụcvụcôngcộng;chợ;nghĩatrang,nghĩađịa,nhàtanglễ,nhàhỏatáng;

iv) Dựán xây dựngkhuđô thịmới,khudâncưnôngthônmới;chỉnhtrangđôthị,khudâncưnôngthôn;cụmcôngnghiệp;khu sảnxuất, chế biếnnông sản, lâm sản,thủysản,hảisảntậptrung;dựánpháttriểnrừngphònghộ,rừngđặcdụng;

Theoquyđịnhtạikhoản9Điều2Nghịđịnh số 11/2013/NĐ-CP ngày 14/01/2013củaChínhphủvềquảnlýđầutưpháttriểnđôthịquyđịnhDư án đầu tư xây dưng khu đô thị bao gồm các loại sau đây:

a)Dựánđầutưxâydựngkhuđôthịmớilàdựánđầutưxâydựngmớimộtkhuđôthịtrênkhuđấtđượcchuyểnđổitừcácloạiđấtkhácthànhđấtxâydựngđôthị;

b)Dựántáithiếtkhuđôthịlàdựánxâydựngmớicáccôngtrìnhkiếntrúcvàhạtầngkỹ thuật trênnền các công trìnhhiệntrạngđãđượcphádỡtheoquyhoạchđôthị

4 GS.TS.NGƯT.BùiXuânPhong, Lợiíchkinhtếxãhộicủadựánđầutư,http://quantri.vn/dict/details/9250-loi-ich-kinh-te-xa-hoi-cua-du-an-dau-tu,truycậpngày22/6/2018.

đãđượccấpcóthẩmquyềnphêduyệt;c)Dựáncảitạochỉnhtrangkhuđôthị

làdựáncảitạo,nângcấpmặtngoàihoặckếtcấucáccôngtrìnhtrongkhuvựcđôthịhiệnhữunhưngkhônglàmthayđổiquá10%cácchỉtiêuSDĐcủakhuvực;

d)Dựánbảo tồn, tôn tạokhuđô thịlàcácdựánnhằmbảo tồn tôn tạocácgiátrịvănhóa,lịchsử,kiếntrúccủacáccôngtrình, cảnhquan trongkhuvựcdi sảnvănhóacủađôthị;

đ)Dựánđầutưxâydựngkhuđôthịhỗnhợplàcácdựánđầutưxâydựngkhuđô thị trong đó có thể bao gồm các côngtrìnhxâydựngmới,côngtrìnhcảitạochỉnhtrang,táithiếtvàbảotồn,tôntạo.

v)Dựánkhai tháckhoángsảnđượccơquancóthẩmquyềncấpphép,trừtrườnghợpkhai tháckhoángsảnlàmvật liệuxâydựngthôngthường,thanbùn,khoángsảntạicáckhuvựccókhoángsảnphântán,nhỏlẻvàkhaitháctậnthukhoángsản.

Nhưvậy,theoquyđịnhhiệnnay,việcthuhồiđấtvìmụcđíchpháttriểnkinhtế-xãhộiđượcchiathànhbacấpquyếtđịnhlàQuốchội,ThủtướngchínhphủvàHĐNDcấptỉnh.Việcchuyểntừthuậtngữ“thuhồiđấtvìmụcđíchpháttriểnkinh tế”sangthuậtngữ“thuhồiđấtvìmụcđíchpháttriểnkinh tế - xã hội”mangýnghĩachính trị to lớn,nóthểhiệnđượcchủtrươngpháttriểncủaĐảngvàNhànướctalàcácdựánmặcdùcóyếutốkinhtế,tứclàphảiđảmbảonhàđầutưcólợi,nhằmthuhútđầutư,pháttriểnkinhtếđấtnước,nhưngnhữngdựánđóphảigắnliềnvàmangđếnnhữnggiá trịchoxãhộinóichung,đónggópcholợiíchchungcủaquốcgia,côngcộng,chứkhôngđơnthuầnchỉphụcvụlợiíchcủanhàđầutư4.Vớisự


30 Số 16(392) T8/2019

thayđổitưduy,địnhhướngnhưvậysẽgiúpcânbằnglợiíchgiữaNhànước,nhàđầutưvàngườidân,khôngđặtnặngmụctiêutăngtrưởng kinh tếmà quên đi tăng trưởng xãhội,phúclợixãhội,đảmbảopháttriểnkinhtếphảiphụcvụđượclợiíchchungchotoànxãhội.

Bêncạnhđó,việcthayđổithuậtngữ,nội hàm này còn giúpViệt Nam đáp ứngđượcđầyđủcáctiêuchíđểđượccôngnhậnlànướccónềnkinhtếthịtrườngđầyđủtheoquy định của Hoa Kỳ và Liênminh châuÂu5,việccôngnhậnnàycóýnghĩarấtlớnkhiViệtNamđốimặtvớicácvụkiệnchốngbánphágiáhaycácràocảnthươngmạiphithuếquankhác.

Mặcdùvậy,đểđảmbảosựpháttriểnbềnvững,hàihòagiữamụctiêupháttriểnkinhtếvớiansinhxãhội,bảovệmôitrườngvàđặcbiệtlàhàihòalợiíchgiữaNhànước,người dân và nhà đầu tư, việc làm quantrọnglànêncósựxácđịnhrõranhgiớicácdựánpháttriểnkinhtế,thuhútđầutưtrongtrườnghợpnàoNhànướcsẽthuhồi,trongtrườnghợpnàochủđầutưphảithỏathuậnđể nhận chuyển nhượng, thuê lại đất hoặcnhậngópvốnbằngquyềnSDĐvớingườiđangSDĐ.3. Trường hợp chủ đầu tư phải tự thỏa thuận nhận chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất hoặc nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất

TheoquyđịnhcủaĐiều73LuậtĐấtđai năm 2013 và văn bản hướng dẫn thihành, chủ đầu tư sẽ phải thực hiện thỏathuậnnhậnchuyểnnhượng,thuêhoặcnhậngópvốnbằngquyềnSDĐtừngườiđangsửdụngtrongcáctrườnghợpsauđây:

5 Criteriaofmarketeconomy,http://www.china.org.cn/english/2003chinamarket/79507.htm,truycậpngày19/02/2018.XemthêmKhoản18Điều1677LuậtvềThuếhảiquancủaHoaKỳ(19U.S.C--1677(18)).

6 Khoản1Điều16Nghịđịnhsố43/2014/NĐ-CPngày15/5/2014củaChínhphủquyđịnhchitiếtthihànhmộtsốđiềucủaLuậtĐấtđai.

Thứ nhất,phù hợp với kế hoạch SDĐ hàng năm của cấp huyên đã được phê duyêt và công bô6. ThôngquaquyhoạchSDĐvàkế hoạchSDĐ,Nhà nước thực hiện quyềnđịnhđoạtđốivớiđấtđai.Vìvậy,vaitròcủaquyhoạch,kếhoạchSDĐcàngcóýnghĩatolớn trongviệcđiềuphốiquanhệcung,cầuđấtđaitrongđiềukiệnnềnkinhtếthịtrườngvàhộinhậpkinhtếthếgiớihiệnnay,nhằmsửdụnghiệuquả,hợplývàtiếtkiệmnguồntàinguyênquýgiáchopháttriểnđấtnước.

Theoquyđịnhtạikhoản1Điều16Nghịđịnh số 43/2014/NĐ-CP củaChínhphủbanhànhngày15/5/2014quyđịnhchitiếtthihànhmộtsốđiềucủaLuậtĐấtđai,điềukiệntiênquyếtđầutiênđểchủđầutưcóthểtiếnhànhthỏathuậnvớingườiSDĐlàkhuvựcdựánđịnhđầutư, thỏathuậnphảiphùhợpvớikếhoạchSDĐhàngnămcủacấphuyệnđãđượcphêduyệtvàcôngbố.Đâylàđiềukiệnquyếtđịnhđầutiênbởilẽ,quyhoạchSDĐchínhlàquyđịnhkhunghướngdẫncáchsửdụng,điềuphốiđấtđaisaochophùhợpvàmanglạilợiíchkinhtế,cũngnhưquốcphòng,anninh,trậttựxãhộicaonhất.Dođó,nếumuốnđượcápdụngcơchếtựthỏathuậnvớingườiSDĐthìtrướchếtdựánđầutưcủachủđầutưphảiphùhợpvớiquyhoạch,kếhoạchSDĐ,cụthểởđâylàkếhoạchSDĐhàngnămcủacấphuyệnnơichủtưcókếhoạchđầutưkinhdoanh.

Tuynhiên,nếunhưkhuvựcdựkiếnđầutưcóphạmvinằmtrênđịabàntừhaiđơnvịcấphuyệntrởlên,vàmỗihuyệncókếhoạchSDĐkhácnhau,thìtrongtrườnghợpnày,chủđầutưcóthểápdụngcơchếtựthỏathuậnvớingười SDĐ theo quy định tạiĐiều 73LuậtĐấtđainăm2013vàĐiều16Nghịđịnh số


31Số 16(392) T8/2019

43/2014/NĐ-CP hay không? Chúng tôi chorằng,dophápluậtgiớihạnphạmviápdụngcơchếtựnguyệnthỏathuậnchuyểndịchđấtđai,dođó,khi rơivào trườnghợpgiảđịnh trên,chủđầutưchỉcóthểápdụngcơchếchuyểndịchđấtđaitựnguyệnởđịaphươngnàomàdựánđầutưphùhợpvớikếhoạchSDĐcủacấphuyện,cònphầncònlạithuộcđịaphươngkhácmàkhôngphùhợpkếhoạchSDĐcủacấpcóthẩmquyềnthìkhócóthểthựchiện,hoặcđơngiảnhơn,chủđầutưcóthểchọnđịađiểmđầutưkháchoặcxinNhànướcgiaođấthoặcchothuêđất.

Thứ hai, trên địa bàn không còn quỹ đất đã được giải phóng mặt bằng để sử dụng vào mục đích sản xuất, kinh doanh phù hợp. Đốivớiđiềukiệnnày,mặcdùdựánđầutưphùhợpvớikếhoạchSDĐcủacấphuyện,nhưngnếutrênđịabàncònquỹđấtđãđượcgiải phóngmặt bằng để sử dụng vàomụcđíchsảnxuất,kinhdoanhphùhợp(quỹđấtdoTổchứcphát triểnquỹđấtđầutư,khaithác) thì chủ đầu tư sẽ thuê hoặc đấu giáquyềnSDĐđốivớiquỹđấttrênmàkhôngthểtựthỏathuậnvớingườiSDĐ.Quyđịnhnàynhằmưu tiênsửdụng tốiđadiện tíchđấtđãđượcgiảiphóngmặtbằng,tránhtìnhtrạngđãcósẵnquỹđấtmàchủđầutưlạiđithỏa thuậnvớingườidânởđịađiểmkhácdẫnđếnviệckhôngsửdụngđượchếtdiệntíchđất,gâylãngphítàinguyênđất.

Tuynhiên, nếu trênđịa bànvẫn cònquỹđất(theoquyhoạch)nhưngchưađượcgiải phóngmặt bằng (tức làTổ chức pháttriển quỹ đất chưa đầu tư, khai thác quỹđấtđó)thìchủđầutưcóthểtựthỏathuậnvớingườidânđượchaykhông?Thiếtnghĩ,trongtìnhhuốngnàychủđầutưvẫncóthểápdụngcơchếthỏathuậnvớingườiđang

7 Khoản3,4Điều16Nghịđịnhsố43/2014/NĐ-CPngày15/5/2014củaChínhphủquyđịnhchitiếtthihànhmộtsốđiềucủaLuậtĐấtđai.

SDĐbởihailýdo:(i)phùhợpvớiquyđịnhđịaphươnghếtquỹđấtđãđượcgiảiphóngmặtbằngphùhợpvớimụcđíchđầutưsảnxuất,kinhdoanh;(ii)khiápdụngcơchếnàysẽgiúpgiảmgánhnặngchođịaphươngkhithực hiện việc thu hồi đất, bồi thường, hỗtrợ,táiđịnhcư,hạnchếđượcvấnđềkhiếunại,khiếukiệnliênquanđếnquátrìnhNhànướcthuhồiđấtvàgiảiphóngmặtbằng.

Thứ ba, điều kiên khác7

i)Trong trườnghợpchủđầu tư thựchiện phương thức nhận chuyển nhượngquyềnSDĐmàphảichuyểnmụcđíchSDĐthìchỉđượcthựchiệnsaukhiỦybannhândân(UBND)cấpcóthẩmquyềncóvănbảnchophépchuyểnmụcđíchSDĐ,chophépđiềuchỉnh thờihạnSDĐchophùhợpvớiviệcSDĐđểsảnxuất,kinhdoanh.

ii) Đối với trường hợp diện tích đấtthựchiệndựánsảnxuất,kinhdoanhcóphầndiệntíchđấtmàngườiđangSDĐkhôngcóquyền chuyển nhượng, cho thuê, góp vốnbằng quyền SDĐ theo quy định của phápluậtvềđấtđaithìchủđầutưđượcphépthỏathuậnmuatàisảngắnliềnvớiđấtcủangườiđangSDĐ,Nhànướcthựchiệnthuhồiđất,chuyểnmục đích SDĐ và cho chủ đầu tưthuêđấtđểthựchiệndựán.NộidunghợpđồngmuabántàisảngắnliềnvớiđấtphảithểhiệnrõngườibántàisảntựnguyệntrảlạiđấtđểNhànướcthuhồiđấtvàchongườimuatàisảnthuêđất.

(iii) Trường hợp diện tích đất thựchiện dự án sản xuất, kinh doanh có phầndiệntíchđấtthuộcquỹđấtnôngnghiệpsửdụngvàomụcđíchcôngíchhoặccóphầndiệntíchđấtmàngườiđangSDĐkhôngcóquyền chuyển nhượng, cho thuê, góp vốnbằng quyền SDĐ theo quy định của pháp


32 Số 16(392) T8/2019

luậtvềđấtđaivàkhôngcótàisảngắnliềnvớiđấtthìUBNDcấpcóthẩmquyềnquyếtđịnhthuhồiđấtvàchochủđầutưthuêđấtđểthựchiệndựánđốivớidiệntíchđấtđó8.

(iv)Trườnghợpđất thựchiệndự ánsảnxuất, kinhdoanhcóphầndiện tíchdoNhànướcgiaođấtđểquảnlýquyđịnhtạiĐiều8củaLuậtĐấtđainăm2013thìUBNDcấpcóthẩmquyềnquyếtđịnhthuhồiđấtvàchochủđầutưthuêđấtđểthựchiệndựán9.

(v)TrườnghợpSDĐđểthựchiệndựánđầutưthôngquahìnhthứcmuatàisảngắnliềnvớiđất,nhậnchuyểnnhượng,thuêquyềnSDĐ,nhậngópvốnbằngquyềnSDĐmàcóthờihạnSDĐkhácnhauthìthờihạnSDĐđượcxácđịnhlạitheothờihạncủadựánđầutưquyđịnhtạikhoản3Điều126củaLuậtĐấtđainăm2013; trườnghợpkhôngthuộcdiệnthựchiệnthủtụcđầutưtheoquyđịnh của pháp luật về đầu tư thì thời hạnSDĐdoUBNDcấpcóthẩmquyềngiaođất,chothuêđấtquyếtđịnhnhưngkhôngđượcvượtquá50năm.TrườnghợpnhậnchuyểnnhượngquyềnSDĐđốivớiloạiđấtđượcsửdụngổnđịnhlâudàithìthờihạnSDĐđượcxácđịnhlạilàổnđịnhlâudài10.

ViệcSDĐvàomụcđíchsảnxuấtkinhdoanhthôngquahìnhthứcmuatàisảngắnliền với đất, nhận chuyển nhượng, thuêquyềnSDĐ,nhậngópvốnbằngquyềnSDĐchỉ thực hiện đối với các trường hợp quyđịnhtạiĐiều73LuậtĐấtđainăm201311.

8 Khoản5Điều16Nghịđịnhsố43/2014/NĐ-CP(khoảnnàyđượcbổsungbởikhoản15Điều3Nghịđịnhsố01/2017/NĐ-CPngày06/01/2017củaChínhphủsửađổi,bổsungmộtsốNghịđịnhquyđịnhchitiếtthihànhLuậtĐấtđai.

9 Khoản6Điều16Nghịđịnhsố43/2014/NĐ-CP(khoảnnàyđượcbổsungbởikhoản15Điều3Nghịđịnhsố01/2017/NĐ-CP).



12 JonathanMillsLindsay,PPPInsights:CompulsoryAcquisitionofLandandCompensationinInfrastructureProjects,https://ppp.worldbank.org/public-private-partnership/library/ppp-insights-compulsory-acquisition-land-and-compen-sation-infrastructure-projects-0,truycậpngày04/6/2018.

4. Những bất cập trong việc xác định căn cứ và phạm vi áp dụng quy định Nhà nước thu hồi đất vì mục đích phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng

Bêncạnhnhữngđiểmtíchcựcnêutrên,quyđịnhNhànướcthuhồiđấtvìmụcđíchpháttriểnkinhtế-xãhộivìlợiíchquốcgia,côngcộngcònbộclộmộtsốbấtcậpsauđây:

Một là, vẫn chưa có văn bản hướngdẫn,giảithíchrõthếnàolàmụcđíchcôngcộnghay lợi íchcôngcộng,quốcgia.Vớicáchxácđịnhdựánpháttriểnkinhtế-xãhộivìmụcđíchquốcgia,côngcộngnhưhiệnnaybằngphươngphápliệtkêtêndựánsẽgiúpngănchặnviệclạmdụngchếđịnhnàyđểthuhồiđấtchocácdựánthuầnkinhtế,chỉphụcvụchomụctiêulợinhuậncủanhàđầutư.Tuynhiên,phươngphápnàycóthểdẫnđếnmộtsốbấtcậpsau:(i)doquyđịnhtheocáchliệtkêtêndựán,nênsẽthiếusựlinhđộngvàvìvậy,cơquancóthẩmquyềncóthểrơivàotrườnglợpkhóxửlýkhicầnthuhồiđấtvìmụcđíchquốcgia,côngcộngnhưngthờiđiểmbanhànhvănbảnchưadựliệuđượchếtcáctìnhhuốngphátsinhtrênthực tế12; (ii) trongquyđịnh hiện hành cómột số thuật ngữnhư “chỉnh trang đô thị,khudâncưnôngthôn”,“vùngphụcận”…chưađượcđịnhnghĩa,giảithíchrõràngnêncóthểdẫnđếnsựkhókhăntrongcáchhiểuvàápdụnghoặctạokẽhởđểvậndụngmộtcáchtùytiện.


33Số 16(392) T8/2019

Hai là, chưaxácđịnh rõquymôdựán(vềdiệntíchvàvốnđầutư)nàothìchủđầu tưphải thựchiện thỏa thuậnSDĐ,dựángìNhànước thuhồi.LuậtĐầu tưnăm2014vàLuậtĐầutưcôngnăm2014đãcóquyđịnhvềnhữngdựánthuộcthẩmquyềnchấp thuận đầu tư của Quốc hội và ThủtướngChínhphủ,nhưngởcấptỉnhchưacóquy định cụ thể.Từ đó, nếu những dự áncóquymô tươngđốinhỏ,nhưng lạiđượcxácđịnhlàvì“quốcgia,côngcộng”vàcơquannhànướccóthẩmquyềnđứngrathuhồitheoquyđịnhcủaĐiều62LuậtĐấtđainăm2013,sẽdẫnđếnsựkhôngđồngthuậncaotừngườibịthuhồiđất.

Ba là,chưaxácđịnhrõranhgiớigiữatrường hợp Nhà nước thu hồi đất để tạoquỹ đất sạch để đấu giá quyềnSDĐphụcvụsảnxuất,kinhdoanh, thươngmại,dịchvụvới trườnghợpnhàđầutưphải tự thỏathuậnnhậnchuyểnnhượngquyềnSDĐđểsửdụngvàomụcđíchsảnxuất,kinhdoanh.Ngoàira,quyđịnhhiệnhànhchưaxácđịnhrõ ranh giới giữa kêu gọi xã hội hóa thựchiệnmộtsốdựáncủaNhànướcvớiviệcthuhồiđấtđểchủđầutưlàmdựán.MặcdùhiệnnaycơchếchuyểndịchđấtđaitựnguyệnđãđượcđiềuchỉnhbởiĐiều73LuậtĐấtđainăm2013vàĐiều16Nghịđịnhsố43/2014/NĐ-CP(đượcbổsungbởikhoản15Điều2Nghịđịnhsố01/2017/NĐ-CP).Tuynhiên,nhữngquyđịnh trêncònmang tínhchungchungvàthiếucơsởpháplýhướngdẫnviệcphân định rõ ràng trường hợp chủ đầu tưSDĐphảithựchiệntheocơchếthỏathuậnvớingườiđangSDĐhoặcthuộctrườnghợp

13 ChrisWheeler,Thepublicinterestweknowit’simportant,butdoweknowwhatitmeans,http://www5.austlii.edu.au/au/journals/AIAdminLawF/2006/2.pdf,truycậpngày04/6/2018.

Nhànướcthuhồi.Thêmvàođó,chưacósựrõràngvềđiềukiệnápdụngcơchếđầutưkhaithácquỹđấtcủaTổchứcpháttriểnquỹđấtvàđiềukiệnvềkhôngcònquỹđấttạiđịaphươngđểchủđầutưápdụngcơchếthỏathuận chuyển nhượng, thuê lại hoặc nhậngópvốnbằngquyềnSDĐ.5. Một số kiến nghị

Thứ nhất,cầnbanhànhquyđịnhxácđịnhrõnhữngvấnđề,lĩnhvựcnàolàlợiíchquốcgia,côngcộngởViệtNamvàcác tổchức,cánhânphảitôntrọng,ưutiênnhữngvấnđề,trườnghợpđó13.

Thứ hai, cần ban hành văn bản giảithích về các thuật ngữ chưa rõ nghĩa, nộihàmtạiĐiều62LuậtĐấtđainăm2013đểthốngnhấtcáchhiểuvàápdụnggiữacácđịaphươngtrêncảnước.

Thứ ba, cần ban hành cơ chế hướngdẫnrõtrườnghợpnàongườibịthuhồiđấtcóthểtựmìnhhoặchợptácvớinhàđầutưthực hiện dự án theo đúng kế hoạchSDĐcủa cơ quan nhà nước có thẩm quyềnmàkhôngbịthuhồiđất.

Thứ tư,xácđịnhrõdựánthuộckhoản3Điều62LuậtĐấtđainăm2013cóquymôdiệntíchvàmứcvốnđầutưnhưthếnàothìthuộcthuộcthẩmquyềnchấpthuậnthuhồiđấtcủaHĐNDcấptỉnhvàtrườnghợpnàonhàđầutưphảiápdụngcơchếchuyểndịchđấtđaitựnguyệntheoĐiều73LuậtĐấtđainăm2013.Đồngthời,xácđịnhrõranhgiớiápdụngcơchếchuyểndịchđấtđaibắtbuộcvớicơchếchuyểndịchđấtđai tựnguyện,trong trường hợp dự án phù hợp với quyhoạch,kếhoạchSDĐ


34 Số 16(392) T8/2019

HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ TỘI BUÔN LẬU, TỘI SẢN XUẤT, BUÔN BÁN HÀNG GIẢ

Tóm tắt: Bàiviếtphântíchmộtsốvướngmắc,bấtcậpkhiápdụngBộluậthìnhsựxửlýtộibuônlậuvàcáctộisảnxuất,buônbánhànggiảtrongthựctiễn.ViệcnhậnthứcvàápdụngBộluậthìnhsựtrongmộtsốtrườnghợpkhôngbảođảmsựchínhxáccóthểxuấtpháttừnhữngquyđịnhthiếuchínhxáccủacácvănbảnphápluậtkhácnhau.Từđó,tácgiảbàiviếtđềxuấtcácgiảiphápsửađổicácquyđịnhnàybảođảmchocácquyđịnhcủaBộluậthìnhsựđượcnhậnthứcvàápdụngđúng,chínhxáctrongthựctiễn.

Nguyễn Văn Hương** PGS. TS. Trường Đại học Luật Hà Nội.

Abstract This article provides analysis of a number of shortcomings,inadequacies of theCriminalCode to dealwith the smugglingcriminal, production and trading criminal of counterfeit goods.The awareness and application of the Criminal Code in somecasesdonotguaranteetheaccuracy,whichmightbestemfromtheinappropriateprovisionsindifferentlegaldocuments.Then,the author has proposed solutions to amend these regulationstoensurethattheprovisionsoftheCriminalCodeareinproperawarenessandappliedcorrectlyandaccuratelyinpractices.

Thông tin bài viết:Từ khóa: hànggiả,tộibuônlậu,tộisảnxuất,buônbánhànggiảLịch sử bài viết:Nhậnbài :17/06/2019Biêntập :12/07/2019Duyệtbài :17/07/2019

Article Infomation:Keywords:counterfeitgoods;smugglingcriminal; criminal of production andtradingofcounterfeitgoods.Article History:Received :17Jun2019Edited :12Jul.2019Approved :17Jul.2019

1. Những bất cấp cập, hạn chế trong quy định của pháp luật về tội buôn lậu, tội sản xuất, buôn bán hàng giả

Nghiêncứucáctộibuônlậuvàcáctộisảnxuất,buônbánhànggiảvàviệcápdụngxửlýcáctộinàytrongthựctiễnnhữngnămgầnđây,chúngtôinhậnthấycómộtsốđiểmbấtcậptrongquyđịnhcủaphápluậtdẫnđếnviệcápdụngcáctộinàykhôngđúng,khôngchínhxác.

Theo quy định của Bộ luật Hình sự(BLHS)năm2015,được sửađổi, bổ sungnăm2017(BLHSnăm2015), tộibuônlậuđượchiểulàhànhvibuônbánquabiêngiớihoặctừkhuphithuếquanvàonộiđịahoặcngượclạitráiphápluậthànghóa,tiềnViệtNam,ngoạitệ,kimkhíquý,đáquýtrịgiátừ 100.000.000 đồng (trở lên) hoặc dưới100.000.000 đồng nhưng thuộc một trongcác trường hợp (được quy định tại điểm ahoặcđiểmbkhoản1Điều188BLHS).

THÛÅC TIÏÎN PHAÁP LUÊÅT

35Số 16(392) T8/2019

Tính trái pháp luật của hành vi buônbán (nêu trên) thể hiện bằng việc là hànhvibuônbánquabiêngiớihoặctừ khuphithuếquanvàonộiđịahoặcngượclại(cácđốitượnghànghóa,tiềnViệtNam,ngoạitệ…)trái với quy định của pháp luật như khôngkhaibáo,khaibáogiandối…hoặccósựtrốntránhkiểmsoátcủacơquancóthẩmquyền(nhưcơquanhảiquan,biênphòng…).

Tội sản xuất, buôn bán hàng giả làhànhvibuônbán(traođổi)nhữngthứbiếtrõlàhànggiảnhằmthulợibấtchính(baogồmcảhànhvichàohàng,bàybán,lưugiữ,bảoquản,vậnchuyển,xuấtnhậpkhẩu…)1.

Theo quy định của BLHS, dấu hiệuhànhviphạmtộicủa2tộinêutrênkhárõ,việcxácđịnhtộiphạm(địnhtội)đốivớicáchànhvihànhviphạmtộicủacáctộinày(cólẽ) không có vấn đề cần phải bàn cãi.Tuynhiên,vấnđềphátsinhlàviệcngười phạm tội có hành vi buôn bán hàng giả qua biên giới.Hànhvibuônbánhànggiảquabiêngiớisẽbịxửlývềtộibuônlậu(Điều188BLHS)haytộisảnxuất,buônbánhànggiả(theocácĐiều192đếnĐiều195BLHS,tùytheođốitượnghànggiảtươngứngđượcquyđịnhtạicác điều luật này) với tình tiết định khunghìnhphạttăngnặng“buônbánquabiêngiới”(điểmlkhoản2Điều192hoặcđiểmekhoản2Điều193,194,195BLHS)?

1 Xemthêm: -TrườngĐạihọcLuậtHàNội,GiáotrìnhluậthìnhsựViệtNam–Phầncáctộiphạm,sđd,tr.282. -NguyễnNgọcHòa,BìnhluậnkhoahọcBLHSnăm2015đượcsửađổi,bổsungnăm2017,sđd,tr.388,389.2 Xem:LêĐình,NguyênTổnggiámđốcVNPharmanhậpthuốctrịungthưgiảnhận12nămtùhttp://baophapluat.

vn/phap-dinh/nguyen-tong-giam-doc-vn-pharma-nhap-thuoc-tri-ung-thu-gia-nhan-12-nam-tu-351090.html (truy cập4/6/2019).

3 Xem:LinhAn,ChánhánTANDTP.HồChíMinh:VụVNPharmanhưtảngbăngchìmchưanổilênhttps://vietnamnet.vn/vn/thoi-su/chong-tham-nhung/chanh-an-tand-tp-hcm-vu-vn-pharma-tang-bang-chim-chua-noi-len-396137.html (truycậpngày4/6/2019).

4 Xem:LinhAn,tlđd.5 Xem:ÁiChân,VụVNPharma–Hủytoànbộbảnánsơthẩmđểđiềutralại,http://www.sggp.org.vn/vu-vn-pharma-

huy-toan-bo-ban-an-so-tham-de-dieu-tra-lai-478841.html(truycập4/6/2019). -BùiPhan,Thayđổitoànbộtộidanhcủa12bịcáotrongvụVNPharma,http://cand.com.vn/Phap-luat/Xung-quanh-

vu-VN-Pharma-Nong-Thay-doi-toan-bo-toi-danh-cua-12-bi-cao-544193/(truycập4/6/2019).

Trongthựctiễn,“cóthể”donhậnthứckhôngđúngnêncótrườnghợpngườiphạmtội cóhànhvibuônbán (nhậpkhẩu) thuốcchữabệnhgiảquabiêngiớimàkhixétxử,Tòaánđãkếtánngườiphạmtộivềtộibuônlậu2.Tuynhiên,khitrảlờivềnhữngbứcxúccủadưluậnvềtộidanhđốivớingườiphạmtộitrongvụánnày,cóýkiếnchorằng,“vềtộidanh,cóýkiếnxửlàtội“buônlậu”haytội “sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốcchữa bệnh, thuốc phòng bệnh”. Bây giờchúngtaphảithừanhậnmộtđiềurằng,xửtộinàocũngphảithiếumộtvế.Xửtội“buônlậu” thì thiếu vế “hàng giả”, xử tội “hànggiả”thìthiếuvế“buônlậu”.Bởivậy,khôngthểnàotrọnvẹnhết3.…Quanđiểmbuônlậuởđâylàbuônlậutráiphépquabiêngiớivàkhôngphụ thuộchànggiả, hàngkémchấtlượng…Cònnếuxửtộihànggiả thìđólàhànhvibuônbán(traođổi)nhữngthứbiếtrõlàhànggiả(trongnước)chứkhôngcóyếutốbuônlậuquabiêngiới.Rõràngđâylàyếutốbuônlậu”4.

Bản án sơ thẩm đối với vụ án (nêutrên)sauđóđãbịhủyđểđiềutraxétxửlạitheohướngxửlývềhànhvibuônbánthuốcchữabệnhgiả5.Ởđây,vấnđềmấuchốt làdấuhiệu“hànghóa”(đốitượngcủatộibuônlậu)đượcquyđịnh tạiĐiều188BLHScóbao gồm hàng giả hay không?Nếu “hànghóa” không bao gồm “hàng giả” thì việcnhậnthứcsai,dẫnđếnđịnhtộidanhsaicủa


36 Số 16(392) T8/2019

Tòaánđãxétxửvụánnêutrênlàkhôngthểchấpnhậnđược.Nếu“hànghóa”baogồmcả“hànggiả”thìviệcxétxửhànhvibuônbán“thuốcchữabệnhgiả”quabiêngiớivềtộibuônlậucủatòaánđãxétxửvụánnêutrênlàchấpnhậnđược.

Vậy, hàng hóa là gì, hàng giả là gì,phápluậtViệtNamcóquyđịnh“hànghóagiả”không?

- Hàng hóa: Hiện nay không có vănbảnnàođưarađịnhnghĩahaykháiniệmvề“hànghóa”màchỉcómộtsốquyđịnhliệtkêcácđốitượnghànghóa.Vídụ:Điều3LuậtThương mại năm 2005 quy định: “Hànghóabaogồm:a)Tấtcảcác loạiđộngsản,kểcảđộngsảnhìnhthànhtrongtươnglai;b)Nhữngvậtgắnliềnvớiđấtđai”;khoản2Điều3LuậtGiaothôngđườngbộnăm2008quyđịnh:“Hànghóa làmáymóc, thiếtbị,nguyênvậtliệu,nhiênliệu,hàngtiêudùng,độngvật sốngvà cácđộng sảnkhácđượcvận chuyển bằng phương tiện giao thông

6 ViệnNgônngữhọc,TừđiểnTiếngViệt(HoàngPhêchủbiên),NxbĐàNẵngvàTrungtâmTừđiểnhọc,năm2000,tr.421.7 Xem: HộiđồngTrungươngchỉđạobiênsoạnGiáotrìnhquốcgiacácbộmônkhoahọcMác–Lênin,tưtưởngHồChíMinh,

GiáotrìnhKinhtếhọcchínhtriMác–Lênin,NxbChínhtrịquốcgia,HàNội2002,tr.118. HọcviệnChínhtrịquốcgiaHồChíMinh,Giáotrìnhtrungcấplýluậnchínhtrị-hànhchính:Nhữngvấnđềcơbảncủa

chủnghĩaMác–Lênin,tưtưởngHồChíMinh,NxbLýluậnchínhtrị,2019,tr.131.8 Giátrịsửdụngcủahànghóalàcôngdụngcủahànghóacóthểthỏamãnmộtnhucầunàođócủaconngười(trongviệc

sửdụnghaytiêudùng).Giátrịsửdụnglàthuộctínhcủahànghóanhưngkhôngphảilàgiátrịsửdụngchongườitrựctiếpsảnxuấtrahànghóamàlàchongườikhác,choxãhội,thôngquatraođổi,muabán.Giátrịsửdụngcủahànghóalàvậtmanggiátrịtraođổi.Giátrịtraođổicủahànghóalàmộtquanhệvềsốlượng,mộttỷlệtraođổigiữanhữnggiátrịsửdụngkhácnhaunhưngnóđềucóđiểmchunglàsảnphẩmcủalaođộng,đượckếttinhtừlaođộngcủaconngười.Vídụ,1mvải=5kgthóc,tứclàngườithợmấtthờigian,côngsứctrongmộtngàyđểsảnxuấtra1mvảivàngườinôngdânmấtthờigian,côngsứctươngtựđểsảnxuấtđược5kgthóc.Giátrịtraođổilàhìnhthứcbiểuhiệncủagiátrị;giátrịsửdụnglànộidung,làcơsởcủagiátrịtraođổi.Ngườisảnxuấtlàmrahànghóađểbán,nênmụcđíchcủahọlàgiátrịchứkhôngphảilàgiátrịsửdụng.Họchúýđếngiátrịsửdụng–làmrasảnphẩmtốtcũngchínhlàđểđạtmụcđíchlàgiátrị.Ngườimuacầngiátrịsửdụng,nhưngmuốncógiátrịsửdụngthìtrướchếthọphảitrảgiátrị(củahànghóa)chongườisảnxuấtranó.Giátrịcủahànghóalàlaođộngxãhộicủangườisảnxuấthànghóakếttinhtronghànghóa.Chấtcủagiátrịlàlaođộng.Lượngcủagiátrịlàsốlượnglaođộngcủangườisảnxuấtkếttinhtronghànghóa.Giátrịlàcơsởcủagiátrịtraođổi,còngiátrịtraođổilàhìnhthứcbiểuhiệncủagiátrị.Nhànướckhuyếnkhíchsảnxuấthànghóalànhằmlàmchohànghóasảnxuấtngàycàngnhiều,cógiátrịcao,thỏamãnngàycàngnhiềucácnhucầucủaconngườivàxãhội.

9 Xemthêm: HộiđồngTrungươngchỉđạobiênsoạnGiáotrìnhquốcgiacácbộmônkhoahọcMác–Lênin,tưtưởngHồChíMinh,

GiáotrìnhKinhtếhọcchínhtriMác–Lênin,sđd,tr.118-122. HọcviệnChínhtrịquốcgiaHồChíMinh,Giáotrìnhtrungcấplýluậnchínhtrị-hànhchính:Nhữngvấnđềcơbảncủa

chủnghĩaMác–Lênin,tưtưởngHồChíMinh,sđd,tr.131-133.

đườngbộ”...Theo Từ điển Tiếng Việt, hàng hóa

đượchiểulà:“sảnphẩmdolaođộnglàmrađượcmuabántrênthịtrường”6.

Tươngtựnhưvậy,mộtsốcôngtrìnhkhoahọccũngđịnhnghĩa:“Hànghóalàsảnphẩmcủalaođộngcóthểthỏamãnmộtnhucầu nào đó của con người thông qua traođổi,mua bán”7.Theo đó, hàng hóa có haithuộctínhlà:giátrị sử dụng và giá trị8.Đâylàthuộctínhkhôngthểthiếucủahànghóa.Nóimộtcáchkhác,mộtvậtchỉđượccoilàhànghóakhinócógiátrịsửdụngvàgiátrị9.Nhànướckhuyếnkhíchsảnxuấthànghóa,bảovệviệcsảnxuấthànghóalànhằmlàmcho hàng hóa được sản xuất ra ngày càngnhiều, có giá trị cao, thỏamãn ngày càngnhiềucácnhucầucủaconngườivàxãhội.

Bêncạnhhànghóa,cónhiềuvănbảnphápluậtcònquyđịnhhànggiả.Vậy,hànggiảlàgìvàtheoquyđịnhcủaphápluậtViệtNam,có“hànghóagiả”không?


37Số 16(392) T8/2019

Từ trướcđếnnay, trongcácvănbảnphápluậtcủanướcta(ngoạitrừNghịđịnhsố 140 ngày 25/4/1991 của Hội đồng Bộtrưởng(naylàChínhphủ)quyđịnhvềkiểmtra,xửlýviệcsảnxuất,buônbánhànggiả10)chưacóvănbảnphápluậtnàoquyđịnhkháiniệm hay định nghĩa về hàng giả, mà chỉnêu,liệtkêmộtsốloạihànggiả(nhưhànggiảvềnộidung,hànggiảvềhìnhthức)11.

Vậy,hànggiảlàgì?“Giả”thìkhôngphảilàthật.“Giả”thì

khônghợppháp.“Giả”thì thườnggắnvớiviệcgiandốivàkhôngđượcNhànướcvàxãhộithừanhận.Vìvậy,đểgiảithíchkháiniệmhànggiả có lẽ phải đặt hànggiả đốilậpvớihàngthật,đốilậpvớisảnphẩm/hànghóađượcNhànướcchophéphaythừanhậnđểgiảithích,đểđịnhnghĩa.Mặtkhác,trongtiếngViệtrấtkhócóthểtìmđượctừthaythếchotừ“hànggiả”.Vìvậy,theoTừđiểnGiảithíchthuậtngữluậthọc,kháiniệmhànggiảđượchiểulà:“Thứkhôngcógiátrịsửdụngcủaloạihàngmànómangtên(hànggiảvềnội dung) hoặc tuy có giá trị sử dụng củaloạihàngmangtênnhưngmangnhãnhiệucủacơsởsảnxuấtkhácnhằmlừadốikháchhàng(hànggiảvềhìnhthức)”12.

HànghóavàsảnxuấthànghóađượcNhànướcbảohộvàkhuyếnkhíchsảnxuất.NgaycảkhiNhànướcchưaquyđịnh,bảohộthìhànghóa(sảnphẩmđượcconngườitạora theocáchtựnhiênđểmuabán, trao

10 Kháiniệmhànggiảtrongvănbảnnàycũngkhôngchínhxác.11 Xem: Điều5Pháplệnhtrừngtrịtộiđầucơ,buônlậu,làmhànggiả,kinhdoanhtráiphépnăm1982; Điều167BLHSnăm1985; Điều156,157,158BLHSnăm1999; Điều192,193,194,195BLHSnăm2015; Điều2LuậtDượcnăm2006; Nghịđịnhsố185/2013/NĐ-CPngày15/11/2013củaChínhphủvềquyđịnhxửphạtviphạmhànhchínhtronghoạt

độngthươngmại,sảnxuất,buônbánhànggiả,hàngcấmvàbảovệquyềnlợingườitiêudùng.12 TrườngĐạihọcLuậtHàNội,TừđiểnGiảithíchthuậtngữluậthọc,NxbCôngannhândân,HàNội,1999,tr.57.13 Cầnchúýphânbiệthànggiảvớinhữnghànghóa(hàngthật)cótênlà“giả”nhưlàrănggiả,hoagiả,chântaygiả…

Trongthựctế,ngườitakhôngthể“làm”được“răngthật”,“chântaythật”màchỉcóthể“làm”đượcrănggiả,chântaygiảhoặcchỉcóthể“trồng”đượchoathậtmàthôi.

đổi)cũngđãđượcxãhội thừanhận.Hànggiả - vì gắn với sự gian dối, không trungthựcnênkhôngđượcNhànướcchophép,bị Nhà nước cấm và xã hội không thừanhận(ngaycảkhinócóthểdùng,sửdụngđược)13.Hànggiả-vìkhôngđượcNhànướcchophép,bịNhànướccấmvàkhôngđượcxãhộithừanhậnnênnókhôngcógiátrịtraođổi.Nóimộtcáchkhác,hànggiảthìkhôngcógiátrị.Nhưvậy,hànggiảkhôngphảilàhànghóa.Khinóiđếnhànghóa thìchỉcóthểlàhànghóa“thật”,hànghóa“hợppháp”.Tươngtựnhưvậy,nóiđếnhànggiảthìchỉcóthểlàhànggiả/thứhàngkhônghợppháp,khôngcógiátrịmàkhôngthểnóilà“hànghóagiả”haykhôngthểgiảithíchhayđịnhnghĩa“hànggiảlàhànghóa…”.Nếunhậnthức như vậy thì hành vi buôn bán, nhậpkhẩu thuốc chữa bệnh giả qua biên giới(nêuởphầntrên)sẽkhôngthểbịnhầmlẫn,khôngthểbịkếtánvềtộibuônlậu(vìdấuhiệucấuthànhtộibuônlậuđượcBLHSquyđịnhlà“…hànghóa…”.

Trong thực tế, (có thểdosựhạnchếbởi ngôn ngữ)mà nhà lập pháp cũng nhưnhà giải thích pháp luật đã quy định hoặcgiải thích không đúng về hàng giả, thậmchílàcósựđồngnhất“hànggiả”với“hànghóa”. Sự nhầm lẫn này không xảy ra đốivớicácquyđịnhcủaBLHSnhưngđãxảyra trong nhiều văn bản pháp luật khác cóliênquanđếnquyđịnh củaBLHS.Ví dụ,khoản33Điều2LuậtDượcnăm2006quy


38 Số 16(392) T8/2019

định: “Thuốc giả là thuốc được sản xuấtthuộc một trong các trường hợp sau đây:a) Không có dược chất, dược liệu; b) Códược chất không đúng với dược chất ghitrênnhãn...”14.Tương tựnhưvậy,khoản8Điều3Nghịđịnhsố185/2013/NĐ-CPngày15/11/2013củaChínhphủquyđịnh:“Hànggiả”gồm:a)Hànghóakhôngcógiátrịsửdụng, công dụng;…b) Hàng hóa có hàmlượngđịnhlượngchấtchínhhoặctổngcácchấtdinhdưỡnghoặcđặc tínhkỹ thuậtcơbảnkhácchỉđạtmứctừ70%trởxuốngsovớitiêuchuẩnchấtlượng…15”.Trongnhiềuvănbảnpháp luậtkhác (từ trướcđếnnày)cũngcóquyđịnhtươngtự16.

Nhưvậy,theocáchquyđịnhcủacácvănbảnnêutrên:“thuốcgiảlàthuốc”,“hànggiảlàhànghóa”…,thìcácvănbảnnàyđã“vôtình”coihànggiảlàhànghóavàđiềunàydẫnđếnnhữngnhận thứckhôngđúngkhiápdụngluật.Chúngtôichorằng,trongtiếngViệt rất khó có thể tìmđược từ thaythếtươngđươngchocụmtừ“hànggiả”đểđịnhnghĩahaygiảithíchkháiniệmchocụmtừhànggiả,nhưngkhôngthểcoi/giảithích“hàng giả là hàng hóa” hay “thuốc giả làthuốc”.Cóthểcoi/quanniệmhaygiảithíchhànggiảlàthứ/những thứ(cóđặcđiểmcụthể) như thế nào đó nhưng không thể coi/nóihoặcgiảithíchhàng giả là hàng hóa haythuôc giả là thuôc. Việccoi,quyđịnhnhưvậyđã đánhđồng, làmmờnhạt, thậmchílàmmấtđibảnchất thựcvà tính tráiphápluậtcủahànggiả.Bảnchấtcủahànggiảlàthứ/những thứ không có giá trị sử dụng của

14 Xem:Khoản33Điều2LuậtDượcnăm2006.15 Xem:Khoản8Điều3Nghịđịnhsố185/2013/NĐ-CPngày15/11/2013củaChínhphủ(tlđd).16 Xem: Điều3Nghịđịnhsố140-HĐBTcủaHộiđồngBộtrưởngngày25/4/1991quyđịnhvềkiểmtra,xửlýviệcsảnxuất,

buônbánhànggiả. MụcIIIThôngtưsố10/2000/TTLT-BTM-BTC-BCA-BKHCNMTcủaBộThươngmại,BộTàichính,BộCônganvà

BộKhoahọcCôngnghệngày27/4/2000hướngdẫnthihànhChỉthịsố31/1999/CT-TTgngày27/10/1999củaThủtướngChínhphủvềđấutranhchốngsảnxuấtvàbuônbánhànggiả.

17 Xemthêm: Khoản4cácĐiều12,13,14,153Nghịđịnhsố185/2013/NĐ-CPngày15/11/2013củaChínhphủ(tlđd); Tiểumục6.3tạimụcVThôngtưsố10/2000/TTLT-BTM-BTC-BCA-BKHCNMT(tlđd);…

loại hàng mà nó mang tên hoặc tuy có giá trị sử dụng của loại hàng mang tên nhưng mang nhãn hiêu của cơ sở sản xuất khác nhằm lừa dôi khách hàng (gian dối, tráipháp luật). Vì vậy, hàng giả (khi bị xử lýdướigócđộhànhchínhhoặchìnhsự)đềubịtịchthutiêuhủy(đốivớihànggiảgâynguyhạichoxãhộihoặckhôngcógiátrịsựdụng)hoặc(cóthể)đượccơquancóthẩmquyềncho phép đưa vào lưu thông khi đáp ứngđiềukiệnnhấtđịnhnhư“bịbuộcloạibỏcácyếutốviphạmtrênnhãnmác,baobìhoặcgiacông,chếbiếnlạiđểhànghoáđảmbảotínhhợpphápkhilưuthônghoặctậndụnglàmnguyênliệu”17.Vídụ,đườngkínhgiảcóthểđượcsửdụnglàmnguyênliệuchonhàmáyđường,nguyênliệuchosảnxuấtbánhkẹo, rượu cồn…; xăng dầu giả nếu khôngthểchiếtxuất,táchbỏphụgia,tạpchấtthìcó thể sử dụng cho các nhàmáy sản xuấtsơn,chấttẩyrửa…Trườnghợpnàyhànggiảcóthểvàchỉtrởthànhhànghóakhicósựchophép(quyếtđịnhbằngvănbản)củacơquancóthẩmquyềnvàkhinóđápứngđượcnhữngđiềukiệnnhấtđịnh(đãnêutrên).

Tómlại,chúngtacóthểkhẳngđịnh:hànggiảkhôngphảilàhànghóa.Trongthựctếchỉcóhàng hóa(sảnphẩmđượcsảnxuấtrahợppháp,đượcNhànướcvàxãhộithừanhận)vàhàng giả(thứ/nhữngthứđượclàm/tạoramộtcáchbấthợppháp,bịNhànướccấm).Hànghóavàhànggiảlàhaikháiniệmkhácnhau.Trongthựctếchỉcókháiniệmhànghóavàkháiniệmhànggiảmàkhôngthểcókháiniệm“hànghóagiả”.


39Số 16(392) T8/2019

2. Kiến nghị hoàn thiện quy định của pháp luật về tội buôn lậu và các tội sản xuất, buôn bán hàng giả

Những phân tích trên đây cho thấy,việcquyđịnh/coi/gọihànggiảlàhànghóalàhoàntoànsai.Điềunàylàmchokháiniệmhàng hóa, hàng giả không phản ánh đúngbảnchấtcủahànghóavàbảnchấtcủahànggiả.Chínhđiềunàycóthểdẫnđếnnhậnthứcvàápdụngphápluật(trongđócóquyđịnhcủaBLHS)khôngđượcđúngđắn,chínhxáctrongthựctiễn.ViệcnhậnthứccácquyđịnhcủaBLHSkhôngđúngdẫnđếnviệcđịnhtộidanh cũng như áp dụng hình phạt đối vớingườiphạmtộikhôngđúngtrongthựctiễn.Điềunàycũngđặtrađòihỏilàcáccơquancóthẩmquyền,trướchếtlàcơquanlậpphápvàcáccơquanhướngdẫn,giải thíchphápluậtcầnràsoátcácvănbản,hủybỏhoặcsửađổicácquyđịnhkhôngphùhợpđểviệcápdụngphápluậtnóichung,ápdụngquyđịnhcủaBLHSnóiriêngđượcđúngđắn,chínhxác.Cụthểlà:

- Thứ nhất, cần rà soát, sửa đổi cácvănbản luật trongđócócácquyđịnh (cótínhđịnhnghĩa)về“hànggiả”.Cụthể,cầnsửađổikhoản33vàkhoản34Điều2BLHS

theohướngkhôngcoithuốcgiảkhôngphảilà thuốc; dược liệu giả là dược liệu.Theođókhoảng33,34Điều2BLHSđượcviếtlạinhưsau:“Thuốcgiảlàthứ/nhữngthứ…”(khoản33);“Dượcliệugiảlàthứ/nhữngthứkhôngcógiátrịsửdụngcủadượcliệumànómangtên…”(khoản34).

Thứ hai,cầnràsoát,sửađổicácvănbảnhướngdẫnápdụngluậtnhưnghịđịnh,thôngtư…trongđócócácquyđịnh(cótínhđịnhnghĩa)về“hànggiả”.Cụthể,cầnsửađổi Nghị định số 185/2013/NĐ-CP ngày15/11/2013vàNghịđịnhsố124/2015/NĐ-CPngày19/11/2015(sửađổi,bổsungmộtsốđiềucủaNghịđịnhsố185/2013/NĐ-CPngày15/11/2013củaChínhphủ).Theođó,thaycụmtừ“hànghóa”tạicácđiểma,b,c,d,đ,e,gkhoản8Điềubằngcụmtừ“thứ/(hoặc)nhữngthứ”.

Ngoài các văn bản này, các văn bảnkhác có quy định liên quan đến hàng giả,thuốcgiả,cácsảnphẩmgiảkháccũngphảiđượccáccơquan(đãbanhànhvănbản)ràsoát,sửađổiđểbảođảmsựchínhxáccủaquyđịnhcủaphápluật,quađóbảođảmsựnhậnthứcvàápdụngphápluậtthốngnhấttrongthựctiễn

TÀI LIỆU THAM KHẢO1. NguyễnNgọcHòa,Bình luận khoa học BLHS năm 2015 được sửa đổi, bổ sung năm 2017(Phầncáctội

phạm),Quyển1,NxbTưpháp,HàNội2018.2. HọcviệnChínhtrịquốcgiaHồChíMinh,Giáo trình trung cấp lý luận chính trị - hành chính: Đường

lôi, chính sách của Đảng, Nhà nước Viêt Nam về các lĩnh vưc của đời sông xã hội,NxbLýluậnchínhtrị,2019.3. HọcviệnChínhtrịquốcgiaHồChíMinh,Giáo trình trung cấp lý luận chính trị - hành chính: Những vấn

đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,NxbLýluậnchínhtrị,2019.4. HộiđồngTrungươngchỉđạobiênsoạnGiáotrìnhquốcgiacácbộmônkhoahọcMác-Lênin,tưtưởng

HồChíMinh,Giáo trình Kinh tế học chính trị Mác - Lênin,Nxb.Chínhtrịquốcgia,HàNội2002.5. TrườngđạihọcLuậtHàNội,Giáo trình luật hình sư Viêt Nam - Phần các tội phạm,(Quyển1),NxbCông

annhândân,HàNội,2018.6. TrườngĐạihọcLuậtHàNội,Từ điển giải thích thuật ngữ luật học,NxbCôngannhândân,HàNội,1999.7. Việnngônngữhọc,Từ điển Tiếng Viêt(HoàngPhêchủbiên),NxbĐàNẵngvàTTTừđiểnhọc,năm2000.8. LinhAn,Chánh án TAND TP.HCM: 'Vụ VN Pharma như tảng băng chìm chưa nổi lên https://vietnamnet.

vn/vn/thoi-su/chong-tham-nhung/chanh-an-tand-tp-hcm-vu-vn-pharma-tang-bang-chim-chua-noi-len-396137.html,truycậpngày4/6/2019.

9. ÁiChân,Vụ VN Pharma – Hủy toàn bộ bản án sơ thẩm để điều tra lại,http://www.sggp.org.vn/vu-vn-pharma-huy-toan-bo-ban-an-so-tham-de-dieu-tra-lai-478841.htmltruycập4/6/2019.


40 Số 16(392) T8/2019

10. LêĐình,Nguyên Tổng giám đôc VN Pharma nhập thuôc trị ung thư giả nhận 12 năm tù http://baophapluat.vn/phap-dinh/nguyen-tong-giam-doc-vn-pharma-nhap-thuoc-tri-ung-thu-gia-nhan-12-nam-tu-351090.html;truycập4/6/2019.

11. BùiPhan,Thay đổi toàn bộ tội danh của 12 bị cáo trong vụ VN Pharma,http://cand.com.vn/Phap-luat/Xung-quanh-vu-VN-Pharma-Nong-Thay-doi-toan-bo-toi-danh-cua-12-bi-cao-544193/;truycập4/6/2019.

12. Báo cáo đánh giá kết quả thưc hiên nhiêm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011-2015 và phương hướng, nhiêm vụ phát triển kinh tế xã hội 5 năm 2016 - 2020,VănkiệnĐạihộiđạibiểutoànquốclầnthứXII của Đảng; http://tulieuvankien.dangcongsan.vn/ban-chap-hanh-trung-uong-dang/dai-hoi-dang/lan-thu-xii/bao-cao-danh-gia-ket-qua-thuc-hien-nhiem-vu-phat-trien-kinh-te-xa-hoi-5-nam-2011-2015-va-phuong-huong-1599;truycập7/6/2019.

13. Chiến lược ổn định và phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2000,VănkiệnĐạihộiđạibiểutoànquốclầnthứVIIcủaĐảng,http://tulieuvankien.dangcongsan.vn/ban-chap-hanh-trung-uong-dang/dai-hoi-dang/lan-thu-vii/chien-luoc-on-dinh-va-phat-trien-kinh-te-xa-hoi-den-nam-2000-1559;truycậpngày7/6/2019.

14. Cương lĩnh xây dưng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội,VănkiệnĐạihộiđạibiểutoàn quốc lần thứ VII của Đảng, http://tulieuvankien.dangcongsan.vn/ban-chap-hanh-trung-uong-dang/dai-hoi-dang/lan-thu-vii/cuong-linh-xay-dung-dat-nuoc-trong-thoi-ky-qua-do-len-chu-nghia-xa-hoi-1558;truycậpngày7/6/2019.

15. Phương hướng, mục tiêu chủ yếu phát triển KT - XH trong 5 năm 1986 – 1990,VănkiệnĐạihộiđạibiểutoànquốclầnthứVIcủaĐảng.http://tulieuvankien.dangcongsan.vn/ban-chap-hanh-trung-uong-dang/dai-hoi-dang/lan-thu-vi/phuong-huong-muc-tieu-chu-yeu-phat-trien-kt-xh-trong-5-nam-1986-1990-1492;truycậpngày7/6/2019.

-Về kỹ thuật lập pháp, có thể quyđịnhtheohướngnguyêntắchoặcviệndẫntùytheoviệcCơquansoạnthảovàCơquanthẩmtraquyếtđịnhLuậtThanhniênlàluậtkhung hay luật quy định chi tiết về chínhsách,phápluậtđốivớithanhniên.

Thứ ba, quy định về nghĩa vụ của thanh niên

- Cầnnghiêncứu,ràsoátđểquyđịnhnghĩavụcủathanhniêntrongcáchoạtđộngđặcthùcủathanhniênnhưkhithamgiatổchức:Thanhniênxungphongthựchiệncácnhiệmvụđộtxuất, cấpbáchcókhókhăn,giankhổ;Thanhniêntìnhnguyệnhoạtđộngvìlợiíchcủacộngđồng,củaxãhội...

- Nghiêncứuđểquyđịnhcụ thểnộidụngcầnđiềuchỉnh,khôngquyđịnhchungchungđểbảođảmtínhkhảthicủaLuật.5. Kiến nghị

- Thứ nhất, việcxâydựngLuậtThanhniên phải xuất phát từ việc nghiên cứu vềthanhniêntrêncácphươngdiệnthanh niên

là chủ thể quan hê pháp luật; là đôi tượng thụ hưởng chính sách, pháp luật về thanh niên; và là chủ thể thưc hiên chính sách, pháp luật về thanh niên.

- Thứ hai, về hình thức, vai trò củathanhniênđược thểhiện thôngquacác tổchứcvàhoạtđộngcủacáctổchứccủathanhniên.Theonghĩanày,chínhsách,phápluậtvềthanhniênchínhlàchínhsách,phápluậtvềtổchứcvàhoạtđộngcủacáctổchứccủathanhniênvới tưcách làmột loạichủ thểquanhệphápluậtđặcbiệt.

- Thứ ba, vềnộidung,LuậtThanhniênphảiđềcậptớicácnhómnộidung:i)chínhsách, pháp luật về tổ chức và hoạt độngcủacác tổchứccủa thanhniên, ii) quyềnvànghĩavụcủacáctổchứcthanhniênkhithamgiahoạtđộngxâydựngkinhtế,bảovệTổquốchoặcthựchiệncácnhiệmvụchínhtrịmangtínhchấtphongtrào

GÓP Ý DỰ THẢO LUẬT ...(Tiếp theo trang 22)


41Số 16(392) T8/2019

HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH VỀ THỦ TỤC GIÁM ĐỐC THẨM TRONG PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ

Tóm tắt: BộluậtTốtụnghìnhsựnăm2015đãsửađổi,bổsungmộtsốquyđịnhvềgiámđốcthẩmtrongBộluậtTốtụnghìnhsựnăm2003.Tuynhiên,mộtsốquyđịnhcủaBộluậtTốtụnghìnhsựnăm2015vềgiámđốc thẩm liênquanđếnđối tượng,căncứkhángnghịgiámđốcthẩmvàthẩmquyềncủahộiđồnggiámđốcthẩmvẫncòncónhữnghạnchếnhấtđịnh.Dođó,đểđápứngđượcyêucầuthựctiễnđặtra,việcsửađổi,bổsungmộtsốquyđịnhcủaphápluậttốtụnghìnhsựvềthủtụcgiámđốcthẩmlàcầnthiết.

Nguyễn Trung Kiên** ThS. Viện kiểm sát nhân dân tối cao

Abstract The Criminal Procedure Code of 2015made improvements toa number of provisions on cassation formerly in the CriminalProcedure Code of 2003. However, some provisions of theCriminal Procedure Code of 2015 on cassation related to thesubjects, the grounds for reviews of the cassation and thejurisdiction of the cassation review panel still have certainshortcomings.Therefore,tomeetthepracticalrequirements,itisarenecessaryfortheamendmentofanumberofprovisionsofthecriminalprocedurelawoncassation.

Thông tin bài viết:Từ khóa: BộluậtTốtụnghìnhsựnăm2015;giámđốcthẩm;khángnghịgiámđốcthẩm;hộiđồnggiámđốcthẩm.Lịch sử bài viết:Nhậnbài :10/07/2019Biêntập :16/08/2019Duyệtbài :21/08/2019

Article Infomation:Keywords: the Criminal ProcedureCodeof2015;cassation;reviewsofthecassation;cassationreviewpanel.Article History:Received :10Jul.2019Edited :16Aug.2019Approved :21Aug.2019

1. Những hạn chế, bất cập trong quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về thủ tục giám đốc thẩm1.1 Đối tượng của giám đốc thẩm trong tố tụng hình sự

Việc xác định đúng đối tượng giámđốc thẩm sẽđảmbảo chohoạt độnggiámđốcthẩmđượcchínhxác,hiệuquảvàcógiátrị.BộluậtTốtụnghìnhsựnăm2015(Bộ

1 Điều370BộluậtTTHSnăm2015.

luậtTTHS2015)khôngcóđiềuluậtcụthểvềđốitượngcủathủtụcgiámđốcthẩmmàchỉ quy định chung về tính chất của giámđốcthẩm:"giámđốcthẩmlàxétlạibảnán,quyếtđịnhcủaTòaánđãcóhiệulựcphápluật..."1.

TheoquyđịnhcủaBộluậtTTHSvàcácvănbảnhướngdẫnthìcácbảnán,quyếtđịnhcủaTòaánđãcóhiệulựcphápluậtbaogồm:


42 Số 16(392) T8/2019

-Bản án, quyết định và nhữngphầncủabảnán,quyếtđịnhsơthẩmcủaTòaánkhôngbịkhángcáo,khángnghịthìcóhiệulựcphápluậtkểtừngàyhếtthờihạnkhángcáo,khángnghị2;

-Toànbộbảnán,quyếtđịnhsơthẩmbị kháng cáo, kháng nghị nhưng ngườikhángcáovàViệnkiểmsátkhángnghịrúttoànbộkhángcáo,khángnghịvàToàáncấpphúcthẩm(Thẩmphántrướckhimởphiêntoà,Hộiđồngxétxửtạiphiêntoà)raquyếtđịnhđìnhchỉxétxửphúcthẩm,thìbảnánsơthẩmcóhiệulựcphápluậtkểtừngàyToàáncấpphúcthẩmraquyếtđịnhđìnhchỉxétxửphúcthẩm3;

-Trong trườnghợpngườikhángcáorútmộtphầntrongkhángcáocủamìnhhoặccónhiềungườikhángcáo,nhưngcóngườirút kháng cáo, có người không rút khángcáo,Việnkiểmsátrútmộtphầnkhángnghịtrong kháng nghị của mình, nếu Toà áncấpphúcthẩmkhôngxemxétcácphầncókhángcáo,khángnghịđãbịrút;thìnhữngphầncủabảnán,quyếtđịnhsơthẩmcóhiệulựcphápluậtkểtừngàyhếtthờihạnkhángcáo,khángnghị4;

-Bảnánphúcthẩm,quyếtđịnhphúcthẩmcóhiệulựcphápluậtkểtừngàytuyênán,raquyếtđịnh5;

ĐốivớicácquyếtđịnhcủaTòaánđãcóhiệulựcphápluật,BộluậtTTHSvàcácvănbảnhướngdẫnchưacóquyđịnhcụthểnhữngquyếtđịnhnàolàđốitượngcủathủtụcgiámđốcthẩm.

Trongquátrìnhgiảiquyếtvụánhìnhsự,từthờiđiểmnhậnhồsơvụán,bảncáotrạngvàthụlývụán,Tòaánranhiềuquyếtđịnh tố tụng khác nhau, chẳng hạn, tronggiaiđoạnchuẩnbịxétxửlàcácquyếtđịnh

2 Điều343BộluậtTTHSnăm2015.3 Khoản1Điều348BộluậtTTHS;hướngdẫntạiđiểmatiểumục7.2mục7PhầnINghịquyếtsố05/2005/NQ-HĐTP

củaHộiđồngThẩmphánTANDtốicaohướngdẫnthihànhmộtsốquyđịnhtrongphần“xétxửphúcthẩm”củaBộluậtTTHS.

4 Hướngdẫntạiđiểmbtiểumục7.2mục7PhầnINghịquyếtsố05/2005/NQ-HĐTPcủaHộiđồngThẩmphánTANDtốicaohướngdẫnthihànhmộtsốquyđịnhtrongphần“xétxửphúcthẩm”củaBộluậtTTHS.

5 Khoản2Điều355;khoản2Điều361BộluậtTTHSnăm2015.

phân công hoặc thay đổiThẩm phán,Hộithẩm, Thẩm tra viên, Thư ký; quyết địnhtạmgiam;quyếtđịnhbắt, tạmgiam;quyếtđịnh thay đổi biện pháp ngăn chặn; quyếtđịnhápdụng,đìnhchỉbiệnphápbắtbuộcchữabệnh;quyếtđịnhápdụng thủ tục rútgọn,quyếtđịnhtrưngcầugiámđịnh;quyếtđịnhđưavụánraxétxửsơthẩm,quyếtđịnhtrảhồsơđểđiềutrabổsung;quyếtđịnhtrảhồ sơvụán (để truy tố theo thẩmquyền);quyếtđịnhđìnhchỉvụán;quyếtđịnhphụchồivụán;quyếtđịnhgiahạnthờihạnchuẩnbị xét xử, trong quá trình xét xử sơ thẩm,phúc thẩm là quyết định hoãn phiên tòa;quyếtđịnhđưavụánraxétxửphúcthẩm;quyếtđịnh tạmđìnhchỉvụán;quyếtđịnhđìnhchỉvụán;quyếtđịnhphụchồivụán;quyếtđịnhhoãnphiên tòa;quyếtđịnhgiảiquyết việc kháng cáo, kháng nghị đối vớiquyết định tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụán;quyếtđịnhvềviệcgiảiquyếtkhángcáoquáhạn;...saukhixétxửsơthẩmhoặcphúcthẩm, Tòa án có thể ra quyết định khángnghị giám đốc thẩm, tái thẩm; quyết địnhgiámđốcthẩm,táithẩm.Nhữngquyếtđịnhnàydonhiềuchủthểkhácnhaubanhành,cóthểlàThẩmphán,PhóChánhán,Chánhán,Hộiđồngxétxử,Hộiđồnggiámđốcthẩm,táithẩm...nhưngđềulànhữngquyếtđịnhcóhiệulựcphápluật.Vìvậy,trongcácnghiêncứuvềgiámđốcthẩmtrongTTHScòncónhiềuquanđiểmkhácnhauvềviệcxácđịnhquyếtđịnhnàolàđốitượngcủathủtụcgiámđốcthẩm.Quathựctiễncôngtácgiámđốcthẩm,mộtsốKiểmsátviên,Thẩmphánkhibáocáohoặctraođổinghiệpvụđãchorằng,tấtcảcácquyếtđịnhcóhiệulựcphápluậtdoTòaánbanhànhđềulàđốitượngcủathủtụcgiámđốcthẩm.


43Số 16(392) T8/2019

Tuy nhiên, việc coi tất cả các quyếtđịnhcủaTòaánđềulàđốitượngcủagiámđốc thẩmcó thể dẫn đến tình trạng khángnghịtrànlan,khôngphùhợpvớibảnchấtvàmụcđíchcủathủtụcgiámđốcthẩm.Bởivì,trongquátrìnhgiảiquyếtvụánhìnhsự,trongphạmvinhiệmvụ,quyềnhạncủamình,cáccơquantiếnhànhtốtụnggồmcảTòaánbanhànhnhiềuquyếtđịnhtốtụngkhácnhauđểxácđịnhsựthậtvụán.Cónhữngquyếtđịnhmàtínhchất,hiệulựckhôngkhácgìnhau,mặcdùđượcbanhànhbởicáccơquantiếnhànhtốtụngkhácnhau,chẳnghạncácquyếtđịnh phân công, quyết định áp dụng, thayđổi,hủybỏcácbiệnphápngănchặn...Cácquyếtđịnhnàynếutáchriênglẻthìbảnthântừngquyếtđịnhkhôngthểgiảiquyếttriệtđểvụánmàchỉcóýnghĩatrongviệcđảmbảohoạtđộngchứngminhcủacáccơquantiếnhànhtốtụng,ngườitiếnhànhtốtụngđúngphápluật,kháchquan,toàndiện,đầyđủvàxác định tội phạm, xử lý người phạm tội,phápnhânphạmtội.Cácquyếtđịnhnàychỉlàđốitượngcủahoạtđộngkiếnnghị,khiếunạimàkhông thể là đối tượngkháng cáo,khángnghịtronghoạtđộngxétxử.

Theochúngtôi,điềukiệncầnđểmộtquyếtđịnhđãcóhiệulựcphápluậtcủaTòaán trở thànhđối tượngcủagiámđốc thẩmtrướchếtlàquyếtđịnhđóphảicótínhchấtgiảiquyếtvụán.Nhưngkhôngphảiquyếtđịnhnàocótínhchấtgiảiquyếtvụán(tạmthờihoặcdứtđiểm)cũngcó thểcoi làđốitượng của thủ tục giám đốc thẩm, chẳnghạn quyết định tạm đình chỉ vụ án, quyếtđịnhđìnhchỉvụáncủaThẩmphánchủtọaphiêntòa;quyếtđịnhápdụng,đìnhchỉbiệnphápbắtbuộcchữabệnhcủaChánhán,PhóChánhánTòaán.

Khoản 2Điều 330 và khoản 2Điều453 Bộ luật TTHS 2015 quy định: quyếtđịnhtạmđìnhchỉvụán,quyếtđịnhđìnhchỉvụáncủaThẩmphánchủ tọaphiên tòa làđốitượngcủakhángcáo,khángnghịphúcthẩm; việc kháng cáo, kháng nghị quyếtđịnhcủaTòaánvềviệcápdụngbiệnphápbắtbuộcchữabệnhđượcthựchiệnnhưđốivớiquyếtđịnh sơ thẩm.Nhưvậy,nếucác

quyếtđịnhnàykhôngbịkhángcáo,khángnghịphúcthẩmthìsẽtrởthànhquyếtđịnhcủaTòaáncóhiệulựcphápluật.Tuynhiên,trongtrườnghợpchưacóquyếtđịnhđưavụánraxétxử,đốitượngcủacácquyếtđịnhnàyđều làbịcan.Trongcácquyềncủabịcanquyđịnh tại khoản2Điều60Bộ luậtTTHS2015thìbịcankhôngcóquyềnkhángcáo.Quy định như hiện nay là có sựmâuthuẫngiữacácđiềuluật,khôngphùhợpvớicácnguyên tắccủaTTHSvàbảnchấtcủaxétxử.Vìvậy,cácquyếtđịnhnàychỉnênquyđịnhlàđốitượngcủakhiếunạinhưcácquyếtđịnhtươngtựcủaCơquanđiềutravàViệnkiểmsát.

Dođó,điềukiệnđểcácquyếtđịnhđãcóhiệulựcphápluậtcủaTòaántrởthànhđốitượngcủathủtụcgiámđốcthẩmlà:

-PhảiđượcquyếtđịnhbởiHộiđồngxétxửsơthẩm,phúcthẩm,Hộiđồnggiámđốcthẩm,táithẩm.

-Cácquyếtđịnhnàyphảigiảiquyếtđịnhnộidungthựcchấtcủavụán.

- Phải là quyết định giải quyết cuốicùng,dứtđiểmđốivớivụánđó.

-Phátsinhhiệulựcphápluật.Vềgiớihạnđốitượngcủathủtụcgiám

đốcthẩm,quyđịnhcủaBộluậtTTHS2015có những điểm giống với Bộ luật TTHS1988,mặcdùkhônggiớihạnđốitượngcủakhángnghịgiámđốcthẩmnhưnglạibịràngbuộcbởikhoản4Điều22LuậtTổchứcTòaánnhândân(TAND)năm2014,“quyếtđịnhgiámđốcthẩm,táithẩmcủaHộiđồngThẩmphánTANDtốicaolàquyếtđịnhcaonhất,không bị kháng nghị”. Quy định này củaLuậtTổchứcTANDnăm2014khôngphùhợpvớitinhthầncủaBộluậtTTHS2015,nhấtlàkhiBộluậtTTHS2015đãdànhmộtchương XXVII để quy định thủ tục xemxétlạiquyếtđịnhcủaHộiđồngThẩmphánTANDtốicao.Vìvậy,đốitượngcủathủtụcgiámđốcthẩmcầnbaogồmcảquyếtđịnhgiám đốc thẩm và tái thẩm của Hội đồngThẩm phán TAND tối cao, đặc biệt trongtrường hợp vì lợi ích pháp luật, cần phảikhángnghị theo thủ tụcgiámđốc thẩmđể


44 Số 16(392) T8/2019

đảmbảoviệcápdụngphápluậtchínhxác,thốngnhấthoặc trườnghợpminhoanchongườibịkếtán.1.2 Căn cứ kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm

Căncứkhángnghịtheothủtụcgiámđốc thẩm được quy định tại Điều 371 BộluậtTTHS2015.Cácbảnán,quyếtđịnhcủaTòa án đã có hiệu lực pháp luật bị khángnghịtheothủtụcgiámđốcthẩmkhicómộttrongbacăncứsau:

Thứnhất,kếtluậntrongbảnán,quyếtđịnhcủaTòaánkhôngphùhợpvớinhữngtìnhtiếtkháchquancủavụán.

So sánh với quy định trước đây, BộluậtTTHS2015đãquyđịnhcụthểchủthểcủaquyếtđịnh,bảnánbịkhángnghịgiámđốc thẩm làTòa án.Quy địnhmới khônglàmthayđổicơbảnnộidungcủacăncứmàchỉ có tính chất làm rõhơnđối tượngcủakhángnghịgiámđốcthẩm.Sựbổsungnàylàcầnthiếtđểxácđịnhcụthểđốitượngcủakhángnghịgiámđốcthẩmphải làcácbảnán,quyếtđịnhcủaTòaán.

"Kết luận trong bản án hoặc quyếtđịnhcủaTòaánkhôngphùhợpvớinhữngtình tiết khách quan của vụ án" là trườnghợpHộiđồngxétxửđưaranhữngkếtluậnkhôngđúngvớinhữnggìcóthậtđãxảyravà các chứng cứ có trong hồ sơ vụ án đãđượckiểmtratạiphiêntòa.TấtcảkếtluậncủaTòaánđượcthểhiệntrongbảnán,quyếtđịnhcóhiệulựcphápluật.Cáckếtluậnnàybaogồmnộidungvụán,quanđiểm,nhậnđịnh,đánhgiá củaTòaánvềnộidungvụán,cácchứngcứ,tàiliệuđượcsửdụngđểchứng minh tội phạm, quyết định về tộidanh,hìnhphạt,mứcbồithường,ánphí…CáckếtluậncủaTòaáncăncứvàochứngcứ, tài liệu có trong hồ sơ vụ án và đượckiểmtratạiphiêntòa.Kết luận trong bản án hoặc quyết định của Tòa án không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án cóthểxuấtpháttừýchíchủquancủaHộiđồngxétxử.Đólàtrườnghợpmặcdùcácchứngcứđểkết tộibịcáođãđầyđủ,hợpphápnhưngHộiđồngxétxửđánhgiákhôngđúngvềtộidanh,khunghìnhphạt...đốivới

bịcáo.CũngcónhữngtrườnghợpkếtluậnkhôngphảicủaTòaánnhưngHộiđồngxétxửtríchdẫn,sửdụngtrongbảnánthìvẫnphảicoi làkết luậncủaTòaánkhôngphùhợpvớicáctìnhtiếtkháchquancủavụán.Chẳnghạntrongquátrìnhđiềutra,truytố,bịcáobịbứccung,nhụchìnhnênkhainhậntội.Tòaánsửdụnglờikhainhậntộinàylàmchứngcứđểbuộctộibịcáodẫnđếnviệckếtánkhôngđúngngười.

Kếtluậnkhôngphùhợpvớinhữngtìnhtiếtkháchquancủavụáncóthểdolỗichủquan hoặc khách quan. Trường hợp trongquátrìnhxácđịnhsựthậtcủavụán,cáccơquantiếnhànhtốtụngcóviphạmphápluậttrongviệcthuthậpchứngcứđểchứngminhtội phạm thì nhữngkết luận trongbản án,quyếtđịnhcủaTòaán sẽkhông“phùhợpvớicác tình tiếtkháchquan”củavụánvìcáccăncứđểđiđếnkếtluậnđãbịtácđộngbởiýthứcchủquancủacơquantiếnhànhtố tụng,người tiếnhành tố tụng.ViệcTòaánđưa rakết luậnmàkhôngđủchứngcứhoặctrêncơsởsửdụngnhữngchứngcứ,tàiliệu khôngbảođảm tính hợppháp, khôngđược thu thập theo trình tự, thủ tục đượcquyđịnhtrongluậtTTHSmớilàcăncứđểkhángnghịgiámđốcthẩm.Ngượclại,nếunhưĐiềutraviên,Kiểmsátviên,Hộiđồngxétxửkhôngbiếtđượccác“tìnhtiếtkháchquan”trongquátrìnhchứngminhtộiphạmdẫnđếnkếtluậnkhôngđúngsựthậtkháchquan của vụ án thì lại là căn cứđể khángnghịtáithẩm.Vìvậy,đểphânbiệtgiữacăncứ kháng nghị giám đốc thẩm và căn cứkháng nghị tái thẩm, nên thay đổi cụm từ“tìnhtiếtkháchquan”bằng“chứngcứcủavụán”thìphùhợpvàrõrànghơn.

Ngoài ra, Bộ luật TTHS hiện hànhchưa quy định cụ thể hoặc hướng dẫn thếnào là “khôngphùhợpvới tình tiếtkháchquan”.Việcđánhgiáviphạmphápluậttrongbảnán,quyếtđịnhđãcóhiệulựcphápluậtcủaTòaánmangtínhchủquan,phụthuộcvàotrìnhđộ,kinhnghiệmcủacácchủthểcóthẩmquyền.Đâylàmộttrongnhữngnguyênnhân dẫn đến việc kháng nghị giám đốcthẩmphảirúthoặckhôngđượcchấpnhận.


45Số 16(392) T8/2019

TỷlệkhángnghịphảirúthoặckhôngđượcHộiđồnggiámđốcthẩmchấpnhậntrong10năm, từ2009đến2018chiếm10,2% tổngsốkhángnghịgiámđốcthẩm.Nghiêmtrọnghơn,mộtsốquyếtđịnhgiámđốcthẩmcủaHộiđồnggiámđốcthẩmTòaáncấpdướibịHộiđồnggiámđốcthẩmTANDtốicaohủyđểđiềutralại(từnăm2009đếnnăm2018,có60/1472quyếtđịnhgiámđốcthẩmbịhủyđểđiềutralạihoặcxétxửlại6).

Thứ hai,cóviphạmnghiêmtrọngthủtụctốtụngtrongđiềutra,truytố,xétxửdẫnđến sai lầm nghiêm trọng trong việc giảiquyếtvụán.

Theo Từ điển TiếngViệt, thủ tục là“nhữngviệccụthểphảilàmtheomộttrậttựquyđịnhđểtiếnhànhmộtcôngviệccótínhchínhthức”7.Việcsửdụngthuậtngữ“thủtụctốtụng”khôngbaohàmhếtnhữngviphạmphápluậtTTHStrongquátrìnhchứngminhtộiphạmbởivìngoài thủ tục tố tụng, luậtTTHScònquyđịnhkhácvềnhữngnguyêntắccủaTTHS,nhữngquyđịnhchung,thẩmquyền.Nếuviphạmnghiêmtrọngcácquyđịnhnàycũngcóthểbịkhángnghịgiámđốcthẩm, chẳnghạnkhởi tố, điều tra, truy tố,xétxửsaithẩmquyền;khởitố,điềutra,truytố,xétxửđốivớingườimàhànhvicủahọđãcóbảnáncủaTòaánđãcóhiệulựcphápluật(nguyêntắckhôngaibịkếtánhailầnvìmộttộiphạm)…

Mặt khác, căn cứ này chỉ giới hạntrongviệcđiềutra,truytố,xétxửlàkhôngđầyđủ.Hoạtđộngkhởitốvụánhìnhsựnếucóviphạmcũngcóthểbịkhángnghịgiámđốcthẩm,chẳnghạn:khởitốvụánkhôngcócăncứ;khởitốvụánhìnhsựtrongtrườnghợpkhởitốvụánhìnhsựtheoyêucầucủabị hại hoặc người đại diện của bị hại quyđịnh tại Điều 155 Bộ luật TTHS. Trườnghợpnày,mặcdùCơquanđiều trakhởi tốkhôngđúngnhưngViệnkiểmsátvàTòaánkhôngpháthiệnranênvẫntruytố,xétxử;viphạmcácquyđịnhcủaBộluậtTTHStrong

6 TANDtốicao,BáocáotổngkếtngànhTòaánnhândântừnăm2009đến2018.Nguồn:VụtổnghợpTANDtốicao7 ViệnNgônngữhọc(2002),TừđiểnTiếngViệt,Trungtâmtừđiểnhọc,Nxb.ĐàNẵng.tr.885-886.

hoạtđộngchứngminhtộiphạm…BộluậtTTHS2015quyđịnhthêmmột

điềukiệnđểkhángnghịgiámđốcthẩmđốivớicácbảnán,quyếtđịnhcóhiệulựcphápluật củaTòa án có “vi phạmnghiêm trọngthủtụctốtụngtrongđiềutra,truytố,xétxử”lànhữngviphạmnày“phảidẫnđếnsailầmnghiêm trọng trong việc giải quyết vụ án”.Chúng tôichorằng,quyđịnhnày làkhônghợplý,khôngđúngvớibảnchất,ýnghĩavàmụcđíchcủathủtụcgiámđốcthẩm.

Căncứkhángnghịgiámđốcthẩmlàviphạmphápluậtnghiêmtrọngtrongquátrìnhgiảiquyếtvụán,còncăncứđểkhángnghịtáithẩmliênquanđếnviệcxácđịnhsựthậtcủavụán.Đâylàsựkhácnhaucơbảnđểphânbiệtgiữathủtụcgiámđốcthẩmvàthủtụctáithẩm.Quá trìnhxácđịnhsự thậtcủavụánhìnhsựlàquátrìnhtiếpcậnchânlý.Khitiếpcậnđược sự thật, chân lý sẽ được thểhiệntrong bản án, quyết định có hiệu lực phápluậtcủaTòaán.Trướckhituyênánbằngbảnán,Tòaánphảigiảiquyếtđượchaivấnđềchính:(1)làmsángtỏnhữngtìnhtiếtcủasựviệcphạmtộitrêncơsởxemxéttấtcảcácchứngcứ, tài liệu cần thiết choviệc chứngminh,đánhgiámứcđộtincậycủacácchứngcứ, tài liệunàyvà(2)đốichiếunhữngtìnhtiếtkháchquanđãđượclàmsángtỏvớicácquyđịnhcủaphápluậtđểđưaraphánquyếtvềtráchnhiệmcủabịcáo.PhápluậtTTHSđảmbảocácchứngcứ,tàiliệuđượcthuthậpđểchứngminhtộiphạmkháchquan,tincậy.Nếungười tiếnhành tố tụngviphạmphápluật trong việc giải quyết vụ án thì nhữngchứngcứ, tài liệu thuthậpđượckhôngcònđảm bảo tính khách quan. Có thể vi phạmkhônglàmảnhhưởngđếnkếtquảgiảiquyếtvụánnhưngnếucóviphạmthìbảnán,quyếtđịnhcủaTòaáncũngkhôngxácđịnhđượcsựthậtkháchquancủavụán.Mặtkhác,nếuviphạmkhôngđượckhắcphụcthìcũngkhôngthểkếtluậnđượcviphạmđócóảnhhưởngtớikếtquảgiảiquyếtvụánhaykhông.Vídụ:


46 Số 16(392) T8/2019

việcgiámđịnhlạikhôngdongườigiámđịnhkháctiếnhành.Mụcđíchcủagiámđịnhlạilàđểđánhgiá,sosánhkếtquảgiámđịnhtrướcvàkếtquảgiámđịnhsau.Nếugiámđịnhvàgiámđịnh lạiđược thựchiệnbởicùngmộtngười thìhaikếtquảgiámđịnhnàykhôngcònđảmbảotínhkháchquan,khôngcógiátrịsosánh,đánhgiábởivìkhicónghingờvềkếtquảgiámđịnhtrướcmớiyêucầugiámđịnh lại. Việc cho rằng kết quả giám địnhlại vẫn phản ánh đúng thực tế là không cócăncứ.Cũngcóthểsaukhiđiềutralại,việcgiámđịnhlại lần2đượctiếnhànhbởimộtngườikhác,kếtquảcũngkhôngcógì thayđổinhưngnếukhôngkhángnghịgiámđốcthẩmthìcũngkhông thểxácđịnhđượckếtluậngiámđịnhchínhxácđểgiảiquyếtvụán.

Quanđiểmcho rằng cóvi phạm thủtục tố tụng nhưng nếu vi phạm đó khônglàm ảnh hưởng đến kết quả giải quyết vụán thì việc kháng nghị theo thủ tục giámđốcthẩmcũngkhôngcầnthiếtlàđãcósựnhầmlẫngiữamụcđíchcủagiámđốcthẩmvàmụcđíchcủatáithẩm.Mụcđíchcủathủtụcgiámđốcthẩmlàkiểmtratínhhợppháptrongquá trìnhgiảiquyếtvụán,pháthiệnnhữngviphạmphápluậtđểkhắcphục,bảođảm tính hợp pháp của các bản án, quyếtđịnhcóhiệulựcphápluậtcủaTòaán,nhằmtạorasựthốngnhấttrongviệcápdụngphápluật.Trongkhiđó,thủtụctáithẩmđánhgiálạivụviệcthựctếđểxácđịnhlạisựthậtvàkếtquảgiảiquyếtvụán,từđóminhoanchongườivôtội,tiếnhànhbồithường(nếucó),kếtánđúngngười,đúngtộitheophápluật.

Ngoàira,cũngcóýkiếnchorằng,nếukhôngquyđịnhhậuquảcủanhữngsailầm,vi phạm làdẫn đến sai lầm nghiêm trọng trong viêc giải quyết vụ án có thể xảy ratình trạng kháng nghị tràn lan.Tuy nhiên,nếu chỉ quan tâm đến hậu quả của nhữngviphạmsẽbỏquarấtnhiềunhữngviphạmnghiêmtrọngtrongquátrìnhgiảiquyếtvụán mà có những vi phạm xâm phạm các

8 PhanThịThanhMai(2017),MộtsốýkiếnvềnhữngđiểmmớitrongquyđịnhcủaBộluậtTTHS2015vềgiámđốcthẩm,TạpchíNghềluật(4),HàNội,tr.48.

quyền con người cơ bản đượcHiến pháp,phápluậthìnhsự,TTHSbảovệnhưhànhvibứccung,nhụchình.Ngoàira,nếutiếptụcquyđịnhnhưtrên,mụcđíchgiảiquyếtvụánsẽđượcđặtlêntrênviệctuânthủphápluật,khiđópháp luật sẽkhôngđược tôn trọng,chỉtồntạihìnhthức.

Thứ ba,cósailầmtrongviệcápdụngphápluật.

Căncứ"cósailầmnghiêmtrọngtrongviệcápdụngphápluật"trongBộluậtTTHS2015đãkhắcphụcđượcnhữnghạnchếcủaBộluậtTTHS2003.Tuynhiên,phạmvicủacăncứnàylàquárộngvì"quyđịnhcủaphápluật"đãbaohàmtấtcảcácquyđịnhtrongcácbộluật,cácluật,thôngtư,hướngdẫn...khácnhau,baohàmcảhaicăncứkhángnghịgiámđốcthẩmnêutrênvàcáccăncứkhángnghịtáithẩm."Căncứnàybaogồmtấtcảnhữngsailầmtrongviệcxácđịnhđúngsựviệcthựctếđãxảyra;sailầmtrongviệclựachọnquyphạmphápluậttrongtrườnghợpcụthể;sailầmtrongviệcravănbảnápdụngphápluật;sailầmtrongviệctổchứcthựchiệnvănbảnáp dụng pháp luật cả về nội dung và hìnhthức,thủtụctốtụng"8.1.3 Thẩm quyền của Hội đồng giám đốc thẩm

Theo quy định của Bộ luật TTHS2015, thẩmquyềncủaHộiđồnggiámđốcthẩmđãđượcmởrộnghơnsovớiBộluậtTTHS2003.Cụthể,ngoàicácthẩmquyền:khôngchấpnhậnkhángnghịvàgiữnguyênbảnán,quyếtđịnhđãcóhiệulựcphápluậtbịkhángnghị;hủybảnán,quyếtđịnhđãcóhiệulựcphápluậtđểđiềutralạihoặcxétxửlại; hủybảnán,quyếtđịnhđãcóhiệu lựcphápluậtvàđìnhchỉvụán,Hộiđồnggiámđốc thẩmcòncóquyềnhủybảnán,quyếtđịnhđãcóhiệulựcphápluậtvàgiữnguyênbảnán,quyếtđịnhđúngphápluậtcủaTòaáncấpsơthẩmhoặcTòaáncấpphúcthẩmbịhủy,sửakhôngđúngphápluật;sửabảnán,quyếtđịnhđãcóhiệu lựcpháp luậtvàđìnhchỉxétxửgiámđốcthẩm.Mặcdùmột


47Số 16(392) T8/2019

sốthẩmquyềnmớiđượcquyđịnhnhưngđãcónhữngbấtcập,cụthểnhưsau:

Thứ nhất, thẩm quyền “hủy bản án,quyếtđịnhđãcóhiệulựcphápluậtđểđiềutralạihoặcxétxửlại”.

Theochúngtôi,khôngquyđịnhviệchủybảnán,quyếtđịnhcóhiệulựcphápluậtcủaTòaánđểtruytốlạilàchưaphùhợp.Cóýkiếnchorằng,truytốlàphầnkếtthúccủagiaiđoạnkhởitố,điềutravụánhìnhsựnênquyđịnhhủybảnán,quyếtđịnhcóhiệulựcphápluậtđểđiềutralạiđãbaogồmcảtruytố lại.Tuynhiên, chúng tôi cho rằng, truytốlàmộtgiaiđoạnđộclậptrongTTHS.Vềbảnchất,quátrìnhđiềutrađểphụcvụchoviệctruytốđúngngười,đúngtội,đúngphápluật.Giaiđoạnnàyvừakiểmtra,đánhgiátínhđúngđắn,hợpphápcủacácchứngcứ,tài liệu thu thậpđược trongquá trìnhđiềutra,vừaquyếtđịnhcótruytốbịcanratrướcTòaánhaykhông.VụánchỉđượcđưaraxétxửkhiViệnkiểmsátquyếtđịnhtruytố.CáotrạnghayquyếtđịnhtruytốbịcanlàcơsởđểTòaánđưavụánraxétxửvàbanhànhbản án, quyết định có liệu lực pháp luật.Trên thực tế, cónhững trườnghợp, khángnghịgiámđốcthẩmlàdoviphạmphápluậtnghiêm trọng trong giai đoạn truy tố nhưtruytốsaithẩmquyềnnhưngTòaánkhôngpháthiệnra,vẫnxétxửvàrabảnán,quyếtđịnh.Trường hợp này,mặc dù quyết địnhhủybảnán,quyếtđịnhcủaTòaánđểđiềutra lạicũngcó thểdẫnđếnviệc truy tố lại(trừtrườnghợpđìnhchỉđiềutrahoặcđìnhchỉvụán)nhưngviệcquyếtđịnhđiềutralạikhông xác định chính xác giai đoạn có viphạm,sailầmnghiêmtrọng.Mặtkhác,thờihạnđiều tra luôndàihơn thờihạn truy tố.Nếusailầmởgiaiđoạntruytốmàphảiđiềutralạisẽdẫnđếnviệckéodàithờigiangiảiquyếtvụán,cơquanđiềutraphảithựchiệnlạinhữngviệcđánglẽkhôngcầnphảilàm.

Thứ hai, thẩm quyền “sửa bản án,quyếtđịnhđãcóhiệulựcphápluật”.

Chúng tôi cho rằng, quy định Hội

9 Việnkiểmsátnhândântốicao(2015),BáocáođánhgiátácđộngdựthảoBộluậtTTHS(sửađổi),tr.19.

đồng giám đốc thẩm có thẩm quyền sửabản án, quyết định củaTòa án đã có hiệulựcphápluậtlàkhônghợplý,khôngđúngvớibảnchất“pháán”củagiámđốc thẩm.Bởivìgiámđốcthẩmkhôngphảimộtcấpxétxử.Đốitượngcủagiámđốcthẩmlàcácbảnán,quyếtđịnhđãcóhiệulựcphápluậtcủaTòa án.Khi có kháng nghị,Hội đồnggiámđốcthẩmsẽxemxét,đánhgiácácbảnán,quyếtđịnhnàycóviphạmphápluậthaykhông,mứcđộviphạmnhưthếnàođểđưaracách thứcgiảiquyết.Việckhắcphụcviphạmtrongbảnán,quyếtđịnhđãcóhiệulựcpháp luậtcủaTòaáncấpdướikhôngphảilàmục đích chính của giámđốc thẩmbởivìcónhữngtrườnghợpsailầmcủaTòaáncấpdướilàkhôngthểkhắcphụcvìhếtthờihiệu. Chẳng hạn, trong bản án phúc thẩmcủaTòaáncóhiệulựcphápluật,bịcáobịxửphạtquánhẹvàchohưởngántreokhôngđúngquyđịnh; ngoài ra,Tòa án cấpphúcthẩmcònsailầmtrongviệcxácđịnhtráchnhiệmdân sự của bị cáo.Hết thời hạn 01năm,nhữngviphạmnàymớibịpháthiện.Trườnghợpnày,viphạmvềápdụnghìnhphạtcủaTòaánlàkhôngthểkhắcphục.

Việc quy định Hội đồng giám đốcthẩm có thể sửa bản án, quyết định đã cóhiệu lực pháp luật,Tòa án có thẩmquyềngiámđốcthẩmkhôngchỉkiểmtratínhhợpphápcủacácbánán,quyếtđịnhcủaTòaáncấpdướimàcòntrựctiếpxétxửvềnộidungvụán,biếngiámđốcthẩmthànhmộtcấpxétxửthứba,cónhữngđặcđiểmgầngiốngnhưxétxửphúcthẩm.BáocáođánhgiátácđộngcủadựthảoBộluậtTTHSsửađổicủaViệnkiểmsátnhândântốicaocũngchorằngquyđịnhnày“khôngphùhợpvớinguyêntắcchếđộhaicấpxétxử; thậmchí,có thểsẽ làmchoHộiđồnggiámđốcthẩmtrởthànhcấpxétxửthứba.Nhưvậylàkhôngphùhợpvớitínhchấtcủaxétxửgiámđốcthẩm”9.

Mặt khác,Tòa án cấp phúc thẩm cóquyềnsửabảnánsơthẩmbởivìkhixétxửphúc thẩm, bản án sơ thẩm bị kháng cáo,


48 Số 16(392) T8/2019

khángnghịnênchưacóhiệulựcphápluật.Các bản án, quyết định của Tòa án đượcxemxét lại theo thủ tụcgiámđốc thẩm làcácbảnán,quyếtđịnhcủaTòaánđãcóhiệulựcpháp luật.Cácbản án, quyết địnhnàymangtínhquyềnlựcNhànướcsâusắc,thểhiệntrựctiếptháiđộcủaNhànướcđốivớitộiphạmvàngườiphạmtội.Bảnán,quyếtđịnhcủaTòaánđãcóhiệulựcphápluậtcótínhbắtbuộcđốivớicácbêncó liênquanvàvớimọicánhân,cơquan,tổchứctrongxãhội.Cáchànhvicốýkhôngthihànhánhaycản trởviệc thihànháncó thểbị truycứutráchnhiệmhìnhsự.ViệcquyđịnhHộiđồnggiámđốcthẩmcóquyềnsửabảnán,quyếtđịnhcủaTòaánđãcóhiệulựcphápluậtlàtráivớinguyêntắckhôngaibịkếtánhailầnvìmộttộiphạmcủaBộluậtTTHSvàcácquyđịnhvềbảođảmhiệulựccủacácbảnán,quyếtđịnhcủaTòaán.2. Kiến nghị hoàn thiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về thủ tục giám đốc thẩm2.1 Đối tượng của thủ tục giám đốc thẩm trong TTHS

Sửa đổi Bộ luật TTHS 2015 theohướngbổ sungquyđịnhvềđối tượngcủathủtụcgiámđốcthẩm:

Thứ nhất,bảnán,quyếtđịnhcủaTòaánđãcóhiệulựcphápluật,trongđóbaogồm:

-Bảnánsơthẩmkhôngbịkhángcáo,khángnghịtheothủtụcphúcthẩm;

-Nhữngbảnánphúcthẩm.Thứ hai, quyết định đã có hiệu lực

phápluật,trongđóbaogồm:- Quyết định đình chỉ xét xử phúc

thẩmcủaTòaáncấpphúcthẩm;-Quyếtđịnhgiámđốcthẩmhoặctái

thẩmcủaTANDcấpcao;-Quyếtđịnhgiámđốcthẩmhoặctái

thẩm củaHội đồngThẩmphánTAND tốicao trong trường hợp vì lợi ích pháp luậthoặcminhoanngườibịkếtán.2.2 Căn cứ kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm

SửađổiĐiều371BộluậtTTHS2015

vềcăncứkhángnghịgiámđốc thẩm theohướng bản án, quyết định đã có hiệu lựcphápluậtcủaTòaánbịkhángnghịkhicómộttrongcáccăncứsau:

Thứ nhất,kếtluậntrongbảnán,quyếtđịnhcủaTòaánkhôngphùhợpvớinhữngchứngcứcủavụán,cụthểlà:

- Kết luận của Tòa án không đượckhẳngđịnhbằngcácchứngcứđượcxemxéttạiphiêntòa;

-Hộiđồngxétxửđãkhôngcânnhắcđếnnhữngchứngcứcóảnhhưởngcơbảnđếnkếtluậntrongbảnán,quyếtđịnh;

-Còntồntạinhữngchứngcứđốilậpnhau có ý nghĩa quan trọng trong việc raphánquyếtnhưngTòaánđãchấpnhậnmộttrong các chứng cứđối lậpmàkhôngnêuranhữngcăncứcủaviệcchấpnhậnnhữngchứngcứnàyvàbácbỏchứngcứkhác;

-Kếtluậnđãđượcnêutrongbảnáncónhữngmâu thuẫncơbảnvàđãảnhhưởnghoặccóthểảnhhưởngđếnviệcgiảiquyếtvấnđềcótộihoặckhôngcótộicủangườibịkếtánhoặcngườiđượctuyênvôtội,đếnviệc ápdụngđúngpháp luậthình sựhoặcquyếtđịnhmứchìnhphạt.

Thứ hai,cóviphạmnghiêmtrọngthủtụctốtụngtrongđiềutra,truytố,xétxử.

Thứ ba,cósailầmnghiêmtrọngtrongviệcápdụngcácquyđịnhcủaBộluậtHìnhsựvàBộluậtDânsự.2.3 Thẩm quyền của Hội đồng giám đốc thẩm

Đểđảmbảonguyêntắcxétxửhaicấp,đồngthờithểhiệntínhchấtđặcbiệtcủathủtụcgiámđốcthẩmtrongTTHS,nênbỏquyđịnhtạikhoản5Điều388vàĐiều393BộluậtTTHS2015vềthẩmquyềnsửa bảnán,quyếtđịnhđãcóhiệulựcphápluật củaHộiđồnggiámđốcthẩm.

ĐốivớicăncứđểHộiđồnggiámđốcthẩmhủybảnán,quyếtđịnhđãcóhiệulựcpháp luật để điều tra hoặc xét xử lại, quyđịnh tạiĐiều391Bộ luậtTTHS2015cầnđượcbổsungtheohướng:hủybảnán,quyếtđịnhđãcóhiệulựcphápluậtđểđiềutralại,truytốlạihoặcxétxửlại”


49Số 16(392) T8/2019

CỦA LAO ĐỘNG NƯỚC NGOÀI TRONG DOANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM

Tóm tắt: Vềcơbản,phápluậtViệtNamđãđảmbảoquyềncủangườilaođộngnướcngoàilàmviệctạiViệtNamtheotinhthầncủaphápluật quốc tế. Song, vì nhiều nguyên nhân khác nhau, vẫn cònnhữngkhácbiệtởnhữngmứcđộnhấtđịnhtrongđiềuchỉnhcủaphápluậtvềđảmbảoquyềncủangườilaođộnglàngườinướcngoàitrongdoanhnghiệpcóvốnđầutưnướcngoàitạiViệtNam.Vìvậy,cầntiếptụchoànthiệnphápluậtnhằmbảođảmquyềnbìnhđẳngcủalaođộnglàngườinướcngoàilàmviệctạiViệtNamđápứngyêucầungàycàngcaotrongquátrìnhhộinhậpquốctếhiệnnay.

Phạm Hoàng Linh** GV. Bộ môn Luật - Trường đại học Ngoại ngữ - Tin học TP. Hồ Chí Minh

Abstract LawsofVietnamhasbasicallyprovideguaranteesfortherightsoftheforeignworkersinVietnaminaccordancewiththespiritsoftheinternationallaws.However,duetodifferentreasons,therearestillcertaindifferencesintheprovisionsoftheVietnameselawtoensuretherightsofforeignworkersinforeigndirect-investedenterprisesinVietnamincomparisonwiththeinternationallaws.Therefore,itisnecessarytocontinuetoimprovethelawtoensuretheequalityofrightsoftheforeignworkersinVietnamsothatitistosatisfytheincreasingrequirementsinthecurrentprocessofinternationalintegration.

Thông tin bài viết:Từ khóa: người lao động nước ngoài,quyềnlợicủangườilaođộng,gianhậpcôngđoànLịch sử bài viết:Nhậnbài :10/07/2019Biêntập :16/08/2019Duyệtbài :21/08/2019

Article Infomation:Keywords: foreign workers, workers'rights,jointradeunionsArticle History:Received :10Jul.2019Edited :16Aug.2019Approved :21Aug.2019

HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT BẢO ĐẢM QUYỀN BÌNH ĐẲNG

Cơsởpháplývềquyềnbìnhđẳngcủalao động là người nước ngoài làmviệc tại Việt Nam được quy định

tại Bộ luật Lao động (BLLĐ) năm 2012;LuậtBaohiểmYtế(BHYT)năm2008(đãđượcsửađổi,bổsungbởiLuậtBHYTnăm2014);Nghịđịnh số34/2008/NĐ-CPngày25/03/2008quyđịnhvềtuyểndụngvàquảnlýngườinướcngoàilàmviệctạiViệtNam(đãđượcsửađổi,bổsungtạiNghịđịnhsố

46/2011/NĐ-CPngày17/6/2011);Thôngtưsố08/2008/TT-BLĐTBXHngày10/6/2008hướngdẫnthihànhNghịđịnhsố34/2008/NĐ-CP;Nghịđịnhsố11/2016/NĐ-CPngày03/02/2016củaChínhphủquyđịnhchitiếtthihànhmộtsốđiềucủaBLLĐvềlaođộngnước ngoài làm việc tại Việt Nam. Theođó:“laođộng làcôngdânnướcngoàivàolàm việc tạiViệtNam (sau đây viết tắt làngườilaođộngnướcngoài-NLĐNN)theo


50 Số 16(392) T8/2019

cáchìnhthức:thựchiệnhợpđồnglaođộng;dichuyểntrongnộibộdoanhnghiệp;thựchiệncácloạihợpđồnghoặcthỏathuậnvềkinh tế, thươngmại, tài chính, ngânhàng,bảohiểm,khoahọckỹthuật,giáodục,vănhóa,thểthao,giáodụcnghềnghiệpvàytế;nhàcungcấpdịchvụtheohợpđồng;chàobándịchvụ;làmviệcchotổchứcphichínhphủ nước ngoài, tổ chức quốc tế tại ViệtNam được phép hoạt động theo quy địnhcủaphápluậtViệtNam;tìnhnguyệnviên;ngườichịutráchnhiệmthànhlập,hiệndiệnthương mại; nhà quản lý, giám đốc điềuhành, chuyêngia, laođộng kỹ thuật; thamgia thực hiện các gói thầu, dự án tạiViệtNam…”1. NLĐNN có đầy đủ các quyềncon người nói chung và quyền của ngườilaođộngnóichungđượcBLLĐViệtNamnăm2012.CácvănbảnhướngdẫnthihànhcũngđãquyđịnhcácquyềncủaNLĐNN,chútrọnghơnquyềnđượcđốixửbìnhđẳngnhưđãđượcquyđịnhtrongCôngướcquốctếnăm1990đượcthôngquabởiNghịquyếtA/RES/45/158ngày18/12/1990củaĐạihộiđồngLiênhiệpquốctừĐiều9đếnĐiều54nhằmbảovệcácquyềncủaNLĐNNvàcácthànhviêngiađìnhhọ.Tuynhiên,vẫncònmộtsốkhácbiệttrongđiềuchỉnhphápluậtvềquyềnnàyđốivớiNLĐNN.Cụthể:

Thứ nhất, điều kiên và phạm vi tham gia quan hê pháp luật lao động đôi với NLĐNN để được phép làm viêc tại Viêt Nam.

NLĐNN làmviệc tạiViệtNamphảiđáp ứng các điều kiện: (1)Đủ 18 tuổi trởlên; (2)Cósứckhỏephùhợpvớiyêucầucông việc; (3) Là nhà quản lý, giám đốcđiều hành hoặc chuyên gia; Đối với laođộngnướcngoàixinvàohànhnghềy,dượctưnhân,trựctiếpkhám,chữabệnhtạiViệtNam hoặc làm việc trong lĩnh vực giáodục, dạy nghề phải có đủ điều kiện theoquyđịnh củapháp luậtViệtNamvềhànhnghềy,dượctưnhânhoặcvềgiáodục,dạynghề;(4)Khôngcó tiềnánvề tộiviphạm

1 Khoản1Điều2Nghịđịnhsố11/2016/NĐ-CPngày03/02/2016củaChínhphủquyđịnhchitiếtthihànhmộtsốđiềucủaBLLĐvềlaođộngnướcngoàilàmviệctạiViệtNam.

2 TheoĐiều3,Điều9Nghịđịnhsố34/2008/NĐ-CP.3 Khoản1Điều3,Điều164BLLĐnăm2012.

an ninh quốc gia; không thuộc diện đangbịtruycứutráchnhiệmhìnhsự,đangchấphành hình phạt hình sự theo quy định củaphápluậtViệtNamvàphápluậtnướcngoài;(5)CógiấyphéplaođộngdocơquannhànướccóthẩmquyềncủaViệtNamcấp,trừcác trường hợp không phải cấp giấy phéplaođộng(ngườinướcngoàivàoViệtNamlàmviệcvớithờihạndướibatháng);Ngườinướcngoàilàthànhviêncủacôngtytráchnhiệmhữuhạn(TNHH)hai thànhviêntrởlên;NgườinướcngoàilàchủsởhữucôngtyTNHHmộtthànhviên…NgườinướcngoàivàoViệtNamlàmviệcđểxửlýcáctrườnghợpkhẩncấpnhư:nhữngsựcố,tìnhhuốngkỹthuật,côngnghệphứctạpnảysinhlàmảnhhưởnghoặccónguycơảnhhưởngxấutớisảnxuấtkinhdoanhmàcácchuyêngiaViệtNam,cácchuyêngianướcngoàihiệnđangởViệtNamkhôngxửlýđượccóthờigiantrên03thángthìhết03thánglàmviệctại Việt Nam, người nước ngoài phải làmthủtụcđăngkýgiấyphéplaođộngtheoquyđịnh;NgườinướcngoàiđãđượcBộNgoạigiaocấpgiấyphéphoạtđộngthôngtin,báochí tại Việt Nam theo quy định của phápluật;cáctrườnghợpkháctheoquyđịnhcủaThủtướngChínhphủ2.

Quyđịnhtrênchothấymộtsốđiểmkhác biệt về điều kiện lao động đối vớiNLĐNNsovớingườilaođộngViệtNam:độtuổi,lýlịchtưphápvàgiấyphéplaođộng3 nhằm bảo đảm an ninh quốc gia củaViệtNamvàlợiíchchochínhbảnthânNLĐNN.

Nhữngquyđịnhđócũng thểhiện rõgiớihạn,phạmvi,điềukiệnđểcácdoanhnghiệpViệtNamsửdụnglaođộnglàngườinướcngoài.Theođó,cácdoanhnghiệpViệtNam chỉ được phép tuyển NLĐNN làmnhữngcôngviệcquảnlý,côngviệcyêucầucaovềchuyênmônnghiệpvụ(lànhàquảnlý,giámđốcđiềuhànhhoặcchuyêngiatheoquyđịnh tại khoản2, khoản3Điều2 củaNghịđịnhsố34/2008/NĐ-CP)màngườilao


51Số 16(392) T8/2019

độngViệtNamchưađápứngđược.QuyđịnhnàymộtmặtthểhiệnmụctiêusửdụnglaođộngnướcngoàicủaViệtNamnhằmtranhthủ kinh nghiệm quản lý, trình độ chuyênmôntaynghềcaocủalaođộngnướcngoàitrongkhithịtrườnglaođộngViệtNamcònkhanhiếm;mặtkháclàđểthựchiệnchínhsáchbảohộnguồnlựclaođộngtrongnước.Vềlâudài,khiViệtNamhộinhậpthựcsựsâurộngvàonềnkinhtếkhuvựcvàthếgiớithìnhữngkhácbiệtnóitrênsẽdầndầnhạnchếvà.Đặcbiệt,ngày14/6/2019QuốchộikhóaXIVkỳhọpthứ7đãthôngquaNghịquyếtphêchuẩnviệcgianhậpCôngướcsố98củaTổchứcLaođộngQuốctế(ILO)-chứngminh sự nỗ lực củaViệtNam từngbướcxóabỏsựphânbiệtđốixửtrongquanhệlaođộng.

Thứ hai, quyền thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn đôi với NLĐNN làm viêc trong doanh nghiêp có vôn đầu tư nước ngoài ở Viêt Nam

Công ước 87 (năm 1948) về quyềntựdohiệphộivàvềviệcbảovệquyền tổchứcthìtựdocôngđoànlàmộttrongnhữngquyềnquantrọng,thuộcnhómquyềnđốixửbìnhđẳnggiữaNLĐNNvàngườilaođộngbản địa. ILO cũng thể hiện rõ quan điểmnàytrongCôngướcsố98(năm1994)vềápdụngnhữngnguyêntắccủaquyềntổchứcvà thương lượng tập thể, Công ước số 97(năm1994)vềngườilaođộngditrú.

TheoĐiều5củaBLLĐViệtNamnăm2012, người lao động có quyền thành lập,gia nhập, hoạt động công đoàn theo LuậtCôngđoànđểbảovệquyềnvàlợiíchhợppháp của của mình. Tuy nhiên, theo quyđịnhtạiĐiều10Hiếnphápnăm2013,Điều1vàĐiều5LuậtCôngđoànViệtNamnăm2012,Côngđoànlàtổchứcchínhtrị-xãhộirộng lớn củagiai cấp côngnhânvàngườilaođộngViệtNamtựnguyệnthànhlậpdướisựlãnhđạocủaĐảngCộngsảnViệtNam,làthànhviêntronghệthốngchínhtrịxãhộicủaViệtNam, là trườnghọcchủnghĩaxãhộicủangườilaođộng.Nhưvậytheoquyđịnhtrên,chỉngườilaođộngViệtNammớiđượcthànhlập,gianhậpvàhoạtđộngtrongtổchứcCôngđoànViệtNamvớitưcáchlà

đoàn viên công đoàn.Ngược lại,NLĐNNlàmviệctạiViệtNamkhôngcóquyềnnày;đồngthời,họcũngsẽkhôngcóquyềnthamgia Ban Chấp hành Công đoàn cơ sở vàkhôngthểtrởthànhngườiđạidiệnchotậpthểlaođộngtrongcáchoạtđộngnhằmbảovệquyềnvàlợiíchhợpphápcủatậpthểlaođộngtrongdoanhnghiệp.

Đối tượng được gia nhập, thành lậpcông đoàn theo pháp luậtViệtNam có sựkhácbiệtvớicácquyđịnhpháp luậtquốctế.Côngướcsố87củaILOvàcácgiảithíchchính thứccủaỦybanvềTựdoHiệphộicủa ILO: tất cả người lao động, không cósựphânbiệtdựa trênbấtcứđặcđiểmnàonhưnghềnghiệp,giớitính,tuổitác,nguồngốcxuấtthân,dântộc,quốctịch,tìnhtrạnghôn nhân... đều có quyền tự do thành lậphoặcgianhậpcôngđoàn.Côngước87chỉcó ngoại lệ với đối tượng là những ngườilàmviệctronglựclượngquânđộivàcôngan.Theođó,quyềnthànhlập,gianhậpcôngđoàncủanhữngđối tượngnàysẽdophápluậtquốcgiaquyđịnh.Trongkhiđó,phápluậtViệtNamđãloạitrừquyềnđượcthànhlậpvàgianhậpcôngđoàncủamột sốđốitượng như: người lao động đang làm việctạiViệtNamkhôngcóquốctịchViệtNam;người lao động trong khu phi chính thức,ngườilaođộngtựdo,khôngcóquanhệviệclàmvàngườilaođộnglàmviệcchocánhân,hộgiađình.

Liên quan đến quy định trên, mộtđiểm cần lưu ý làmặc dùBLLĐ và LuậtCôngđoànloạitrừcácđốitượnglaođộngtrênkhôngcóquyềnthànhlậpvàgianhậpcôngđoàn,nhưngĐiều lệCôngđoànViệtNam vẫn mở rộng quyền này cho cả đốitượng là người lao động tự do hợp pháp.Bên cạnhđó,Mục1.2Điều lệCôngđoànViệtNam,vănbảnhướngdẫnthihànhĐiềulệCôngđoànViệtNamlạihạnchếmộtsốđốitượnglà“a.NgườilaođộngcóquốctịchnướcngoàiđanglàmviệctạiViệtNam;b.Chủdoanhnghiệp,chủtịchhộiđồngquảntrị,chủtịchhộiđồngthànhviên,tổnggiámđốc,giámđốc;ngườiđượcủyquyềnquảnlýdoanhnghiệphoặckýhợpđồnglaođộngvới người lao động trong doanh nghiệp


52 Số 16(392) T8/2019

thuộckhuvựcngoàinhànước,khuvựccóvốnđầu tưnướcngoài,baogồm:phóchủtịchhộiđồngquảntrị,phó tổnggiámđốc,phó giám đốc, giám đốc nhân sự; c.Hiệutrưởng, viện trưởng; phó hiệu trưởng, phóviệntrưởngđượcủyquyềnquảnlýđơnvịhoặc ký hợp đồng lao động với người laođộngtrongđơnvịsựnghiệpngoàicônglập;d.Xãviêntrongcáchợptácxãnôngnghiệp;đ.Ngườiđangtrongthờigianchấphànhcáchìnhphạttùtheoquyếtđịnhcủatòaán”.

Vì vậy, để bảo đảm sự tương thíchgiữa pháp luật quốc tế và pháp luật quốcgia,phápluậtViệtNamcầntừngbướchoànthiệntheohướngbảođảmquyềnthànhlậpcông đoàn đối với những người lao độnghiệnđangkhôngcóquyềnthànhlậpvàgianhập công đoàn. Có quan điểm cho rằng:“nhằm tạo điều kiện cho những NLĐNNcóđượcmột tổchứccôngđoànđểbảovệmộtcáchtíchcựccácquyềnvàlợiíchchínhđángcủahọtrongquátrìnhlaođộngtạiViệtNam, …nên xem xét cho phép thành lậpcôngđoàncủaNLĐNNtạiViệtNam,cósựquảnlýcủaNhànước.Điềunàycóýnghĩalàchúngtacóthểxemxétmộtcáchtíchcựctheohướngcôngđoànlaođộngnướcngoàichỉhoạtđộngnhằmbảovệquyềnlợiíchlaođộngnướcngoàichứkhôngphảilàtổchứcmangtínhchấtchínhtrị-xãhộinhưCôngđoànViệtNam.Haynóicáchkhác,chúngtacóthểthừanhậnsựtồntạicủatổchứccôngđoàncủaNLĐNNnhưlàmộttổchứcxãhội-nghềnghiệptrênlãnhthổViệtNam,khôngliênquanđếnchínhtrị”4.

Trênthựctế,ViệtNamvẫnchưaphêchuẩnvàthamgiaCôngướcsố87củaILOđãbanhànhtừnăm1948vớinhiềunộidungquantrọngvềquyềntựdohiệphộivàquyềnđượctổchức.Đểkhắcphụctìnhtrạngphápluật Việt Nam có những điểm chưa phùhợpvới pháp luật quốc tế, trong thời giantớiNhànướccầnxemxét,cânnhắcvềviệcphêchuẩnvàgianhậpcôngướcnàyđểphápluậtvềquyềncôngđoàncủangườilaođộng

4 CaoNhấtLinh,Bảovệquyền,lợiíchcủaNLĐNNtạiViệtNam(http://sunlaw.com.vn/news/bao-ve-quyen--loi-ich-cua-nguoi-lao-dong-nuoc-ngoai-tai-viet-nam.aspx).

5 NguyễnMạnhCường,MôhìnhquanhệlaođộngởViệtNam,Nxb.KhoahọcvàKỹthuật,HàNội2013.

tạiViệtNamcócơhộitiếpcậnvàkếthừanhữngquyđịnhtiếnbộ,phùhợpcủaphápluậtquốctế.

Thứ ba, đôi với các quy định bảo đảm quyền tư do liên kết của người lao động.

Thiết chếđạidiện trongquanhệ laođộng thực chất là sự biểu hiện việc thựchiệnquyềntựdoliênkếttrongquanhệlaođộng,baogồmhình thứcđạidiệnvàcáchthức tổ chức đại diện cho thành viên củatổ chức cũng như những hoạt động trongquanhệlaođộngđểbảovệquyềnvàlợiíchchothànhviêncủatổchứcđó;nóyêucầubảođảmthựchiệncảvới tổchứcđạidiệnchongườilaođộngvàtổchứcđạidiệnchongườisửdụnglaođộng.Trênthựctế,khôngcócôngđoànthìkhôngtồntạiquanhệlaođộngtậpthể,màchỉcótậphợpcácquanhệlaođộngcánhân;nhưngkhôngcótổchứcđại diện cho người sử dụng lao động thìvẫntồntạiquanhệlaođộngtậpthể,ítnhấtlàởcấpdoanhnghiệp.Đểcósựvậnhànhbìnhthườngchongườilaođộng,nhấtđịnhphảicótổchứcđạiđiệnchongườilaođộng(côngđoàn).Chínhvìvậy,luậtquanhệlaođộngcủamộtsốnướcthậmchíchỉcóquyđịnh về công đoànmàkhông có quy địnhvề tổchứcngườisửdụnglaođộng.Nhiềunướcnhập luật côngđoànvà luậtquanhệlaođộnglàmột.

Nếukhôngcótổchứccôngđoànhoặccónhưngkhôngthật(tứclàkhôngđạidiệnthậtvàkhôngbảovệthật)thìthiếtchếđạidiệnsẽkhônghoạtđộng,kểcảtrườnghợpcóthànhlậpcũngkhônghoạtđộngđược5.

TheocamkếttrongHiệpđịnhCPTPP,riêngViệtNamcóđượcthờigianchuẩnbịlà05nămkểtừngàyHiệpđịnhcóhiệulực(tức là khoảng 07 năm kể từ khi kýHiệpđịnh) để cho phép các tổ chức của ngườilaođộngởcấpcơsởdoanhnghiệpcó thểgianhậphoặccùngnhauthànhlậptổchứccủangườilaođộngởcấpcaohơnnhưcấpngành, cấp vùng theo đúng trình tự đăng


53Số 16(392) T8/2019

kýđượcphápluậtquyđịnhmộtcáchcôngkhai,minhbạch.Tônchỉ,mụcđích,trìnhtự,thủtụcthànhlậpvàphươngthứchoạtđộngcủacáctổchứccủangườilaođộngởmứcđộnàycũngphảituânthủđầyđủtheocácquyđịnhcủaphápluậtViệtNamvàphùhợpvớicácquyđịnhcủaILO.ThờigianchuẩnbịnàylàđểViệtNamhoànthiệnhệthốngphápluậtvàtổchứcbộmáyquảnlýđểbảođảmtốtnhấtquyềnlợichongườilaođộng6.ThamgiavàoHiệpđịnhCPTPP,ViệtNamsẽphải tôn trọngđầyđủnguyên tắc tựdoliênkếtvàđâyđượccoi làphầnkhókhănnhất trongcác thách thứcvề laođộngcủaHiệpđịnhCPTPP.Hiệnnay,tấtcảcáccôngđoàn đều phải thuộcTổng Liên đoàn LaođộngViệtNam.NhưngtheoCPTPP,ngườilaođộngcóquyềntựdothànhlậphoặcgianhập tổ chứcmàhọ lựa chọn.Đây làmộtthayđổiquantrọngkhôngchỉđốivớingườilaođộngvàTổngLiênđoànLaođộngViệtNam mà còn đối với người sử dụng laođộngvàChínhphủ.Bởivìngười sửdụnglaođộngcóthểphảiứngphóvớicáctổchứccủangườilaođộngkhôngthuộcTổngLiênđoànLaođộngViệtNamtạinơilàmviệcvàChínhphủsẽphảixâydựngmộthệ thốnghiệuquảđểxácnhậncáctổchứcnàyvớitưcáchlàtổchứcđạidiệncủangườilaođộngthamgia vào thương lượng tập thể và cáchành động tập thể khác trong quan hệ laođộng.Nhưvậy,BLLĐcầnbổsungcácquyđịnhvềtổchứcđạidiệncủangườilaođộng,vềthủtụcđăngký,nghĩavụ,quyềnhạntựchủphùhợpvớiquyđịnhcủaILOvàphápluậtViệtNam,nhằmhướngđếnmụcđíchbảođảmquyềncủalaođộngnướcngoàitạicácdoanhnghiệpmàhọlàmviệc.Trướchếtlàcáchìnhthứctươngtácđãđượcquyđịnhtrongphápluật,baogồmđốithoại,thươnglượngtậpthể,đìnhcôngvàcáchoạtđộngtậpthểkháctrongquanhệlaođộng.Ngoàira,phápluậtcũngcầnbổsungcácnộidungvềbảovệtổchứccủangườilaođộngđểkhôngbịngườisửdụnglaođộngcanthiệpvàphânbiệtđốixửnhằmvôhiệuhóahoặclàmsuy

6 VụChínhsáchthươngmạiđabiên-BộCôngthương(2019),CáccamkếtvềLaođộng-CôngđoàncủaHiệpđịnhCPTPP,https://sct.quangbinh.gov.vn/3cms/cac-cam-ket-ve-lao-dong---cong-doan-cua-hiep-dinh-cptpp.htm

yếu khả năng đại diện, bảo vệ cho quyềnlợicủangười laođộng;bảođảmnghĩavụthương lượng thiệnchícủangười sửdụnglaođộngkhitiếnhànhthươnglượngtậpthểvớitổchứccủangườilaođộngvềtiềnlươngvàcácđiềukiệnlaođộngkhác.

Thứ tư, vấn đề bảo đảm quyền của NLĐNN tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc tại doanh nghiêp có vôn đầu tư nước ngoài ở Viêt Nam

Hiện nay, Luật Bảo hiểm xã hội(BHXH)năm2014,sửađổinăm2015(thaythế Luật BHXH năm 2006) đã bổ sungNLĐNN làm việc tại Việt Nam vào đốitượngápdụngBHXHbắtbuộc.TheoĐiều124LuậtBHXHnăm2014,sửađổi,bổsungnăm2015,quyđịnhnàycóhiệulựcthihànhtừngày01/01/2018.Việc thamgiaBHXHvàcácchếđộBHXHcụthểápdụngđốivớiNLĐNNcầnđượcquyđịnhchitiết.

Cần nghiên cứu xây dựng các điềukiệnđểkýkếtcáchiệpđịnhkhungvớimộtsốnướcphái cửvềchính sáchBHXHcholao động di cư, đặc biệt là lao động nướcngoàiđếnViệtNamlàmviệc,thúcđẩybảovệquyềncủangườilaođộngdicư.Bởilẽ,việcthựchiệnBHXHbắtbuộcvớiNLĐNNsẽrấtkhókhănkhiViệtNamcònthiếusựkếtnốivàthỏathuậnhợptáctronglĩnhvựcnàyvớicácđốitác.Vìvậy,xácđịnhrõđốitượngtham gia cũng như quy định về thuế haychuyểnđổitiềntệlànhữngyếutốkhôngthểthiếu trong thực thi chính sáchBHXHvớingườilaođộngditrú.Đâychínhlàbảođảmnguyêntắccôngbằngvàtránhtìnhtrạngthubảohiểmchồngchéo,gâyảnhhưởngkhôngtốtđốivớingườilaođộngvàdoanhnghiệp.Nếucácyếutốtrênkhôngrõràng,thịtrườnglao động nói riêng và môi trường đầu tưnóichungkhótránhkhỏinhữngảnhhưởngtiêucực.Vìvậy,cầnsớmbanhànhvănbảnhướngdẫnthihànhchếđộBHXHbắtbuộcvớiNLĐNNvàoViệtNam làmviệc.Điềunàykhông chỉ cụ thểhóaLuậtBHXHvớicácnướcnhằmbảođảmtốiưuhóacácquyền


54 Số 16(392) T8/2019

lợikhôngchỉchoNLĐNNlàmviệctạiViệtNammàcònđảmbảoquyềnlợichosốđôngngườilaođộngViệtNamđangvàsẽđilàmviệcởnướcngoài.

Thứ năm, hoàn thiên quy định pháp luật về quản lý nhà nước đôi với lao động là người nước ngoài làm viêc trong doanh nghiêp có vôn đầu tư nước ngoài tại Viêt Nam

Bốicảnhquốctếhiệnnayvừamangđếnnhữngthuậnlợi,vừatạoranhữngkhókhăn cho công tác quản lý lao động nướcngoàicủaViệtNam.Chínhvìvậy,giảipháphoànthiệnquyđịnhphápluậtvềquảnlýnhànướcđốivớingườilaođộnglàngườinướcngoài làmviệc trongdoanhnghiệpcóvốnđầutưnướcngoàitạiViệtNamđượcđặtra.Cụthể:

Một là, tiếp tục hoàn thiện hệ thốngchính sách, pháp luật về quản lý lao độngnướcngoài phùhợpvới các quyđịnh củaphápluậtquốctế.Tiếptụcnghiêncứu,đàmphán,kýkết,phêchuẩncáccôngướcquốctế liênquan.XâydựngLuật cho laođộngdicưbaogồmcảđốitượnglaođộngđilàmviệcởnướcngoàivàlaođộngngườinướcngoài đến Việt Nam làm việc, cho phépđiềuchỉnhtấtcảcácđốitượngtheohướngkhuyếnkhíchdicưhợppháp,antoàn,phòngchốngdicưtráiphéptrêncơsởxemxétquátrìnhdicưnhưmộtchỉnhthểliêntục,thốngnhấtvàbaotrùmđượccácđốitượngdicưvàmọigiaiđoạncủaquátrìnhdicư(trướckhiđi,xuấtcảnh,nhậpcảnh,hồihươngvàtáihòanhập).

Hai là,sửađổi,bổsungnộidungvềlaođộngnướcngoàilàmviệctạiViệtNamtrong BLLĐ năm 2012 theo hướng tăngcườngcôngtácquảnlýnhànướcvềlaođộngnướcngoài,đơngiảnhóacácthủtụchànhchínhđểphùhợpvớithịtrườnglaođộngvàtạođiềukiệnđểdoanhnghiệp,tổchứctuyểnlaođộngnướcngoàimàlaođộngViệtNamkhôngđápứngđược.Cụthểlà:

-Trongquá trìnhsửađổiBLLĐ,cầnnghiêncứu,hoànthiệncơchế,chínhsáchvềquảnlýlaođộngnướcngoàilàmviệctạiViệtNamđồngbộvớicácquyđịnhcóliênquanđếnLuậtĐầutư,LuậtNhậpcảnh,xuấtcảnh,quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại

ViệtNamđểnângcaohiệuquảquảnlýnhànướctronglĩnhvựcnày.Nghiêncứu,sửađổicácquyđịnhvềthànhviêngópvốnlàngườinước ngoài theo hướng quy địnhmức gópvốncụthể,phùhợpđểtránhlạmdụng.Cầncócácquyđịnhcụthểvềmứcgópvốnphùhợpđểđượcxácnhậnkhôngthuộcdiệncấpgiấyphéplaođộngcholaođộngnướcngoàilàchủđầutư,chủsởhữudoanhnghiệpvàphùhợpvớithônglệquốctế.

- Hồ sơ đề nghị xác nhận NLĐNNkhôngthuộcdiệncấpgiấyphéplaođộngcầnquyđịnhbổsungthêmgiấykhámsứckhỏevàphiếulýlịchtưphápcủatừngngười,đểchặtchẽhơntrongcôngtácquảnlý.

-Đềnghịnghiêncứuxemxét,sửađổivềđiềukiệncấpGiấyphéplaođộnggiốngnhư các quốc gia khác. Theo đó, Bộ Laođộng-Thươngbinhvàxãhộisẽbanhànhdanhmụcngànhnghềcôngviệcđượcphéptuyểndụnglaođộngnướcngoàihàngnămhoặctheogiaiđoạn.Căncứvàodanhmụccông việc đó, các doanh nghiệp, nhà thầumớiđượctuyểndụnglaođộngnướcngoàilàmviệctạiViệtNam.

-Nghiêncứusửađổicácquyđịnhvềhồ sơ, giấy tờ đề nghị cấpGiấy phép laođộnghoặcxácnhậnkhông thuộcdiệncấpgiấyphéplaođộngđểbảođảmcảicáchthủtụchànhchínhvànângcaohiệuquảquảnlýnhư:bỏlýlịchtưphápphíanướcngoài;quy định cụ thể về thời gian kinh nghiệmcủavị trícôngviệcnhàquảnlý,giámđốcđiềuhành;hướngdẫncụthểđốivớicácloạibằng cấp, trình độ chuyênmôn của ngườinướcngoài…

-Đề nghị cho phép chuỗi hợp đồnglaođộngđốivớiNLĐNN(Điều22)đểphùhợpvới nội dung củaGiấyphép laođộngcũng như phù hợp với quy định của phápluậthiệnhành.

- Bổ sung trách nhiệm của cơ quanquản lý nhànướcvề lao động, đặc biệt làthẩmquyềncủaBộLaođộng-Thươngbinhvàxãhội nhằm tănghiệuquảquản lý laođộngnướcngoài.Theođó,gópphầnkhắcphụcmộtsốbấtcậpđốivớicáctrườnghợpNLĐNN làm việc cho các Bộ, ngành, cơquantrungươngvàđịaphương.


55Số 16(392) T8/2019

Ba là, trường hợp không thuộc diệncấp giấy phép lao động là thành viên gópvốn:Theoquyđịnhtạikhoản1Điều24củaLuậtĐầu tư thì nhà đầu tư có quyền gópvốn,muacổphần,phầnvốngópvàotổchứckinh tế.Đồng thời,LuậtĐầu tư không cóquyđịnhcụthểvềmứcgópvốnbaonhiêuthìđượccoilànhàđầutư.Dođó,cómộtsốtrườnghợp lợidụngquyđịnhnàychỉgóp

7 ĐềtàikhoahọccấpBộ(2018),QuảnlýNhànướcvềlaođộngnướcngoàitạiViệtNamtrongbốicảnhhộinhậpquốctế-thựctrạngvàgiảipháp(tr.142-145),ViệnNghiêncứulậppháp,HàNội.

vốnvàitriệuđồngđểđượccoilàthànhviêngópvốnvàđượcxácnhậnkhôngthuộcdiệncấpgiấyphéplaođộng(nhưđãxảyraởtỉnhKhánhHòa, tỉnhBàRịa -VũngTàu).Dođó,cầncócácquyđịnhcụthểvềmứcgópvốnphùhợpđểđượcxácnhậnkhôngthuộcdiệncấpgiấyphép laođộngcho laođộngnướcngoàilàchủđầutư,chủsởhữudoanhnghiệpvàphùhợpvớithônglệquốctế7

TÀI LIỆU THAM KHẢO1.BLLĐsố10/2012/QH10ngày18/6/2012.2.CôngướcquốctếvềBảovệcácquyềncủangườilaođộngditrúvàcácthànhviêngiađìnhhọ,1990được

thôngquatheoNghịquyếtA/RES/45/158ngày18/12/19903.Côngướcsố87,ngày09/7/1948,CôngướcvềQuyềntựdohiệphộivàvềviệcbảovệquyềnđượctổchức,1948.4.Hiếnpháp2013.5.LuậtViệclàmnăm2013.6.LuậtCôngđoànViệtNamnăm2012.7.LuậtBHXHnăm2014.8.LêThịHoàiThu,Bảo đảm quyền con người trong pháp luật lao động Viêt Nam,NxbĐạihọcquốcgia

HàNội,HàNội,20139. Nghịđịnhsố34/2008/NĐ–CPngày25/3/2008quyđịnhvềtuyểndụngvàquảnlýNLĐNNlàmviệctạiViệtNam.10.TổchứcLaođộngQuốctế(ILO)(2011),Quan hê viêc làm;Tàiliệuhướngdẫnkhuyếnnghịsố198của

TổchứcLaođộngQuốctế,VụĐốithoạixãhội,LuậtLaođộngvàQuảnlýLaođộngVănphòngLaođộngQuốctế,tháng08/2011.

VụChínhsáchthươngmạiđabiênBộCôngthương(2019),Các cam kết về Lao động - Công đoàn của Hiêp định CPTPP, https://sct.quangbinh.gov.vn/3cms/cac-cam-ket-ve-lao-dong---cong-doan-cua-hiep-dinh-cptpp.htm.

Chính phủ - quyền hành pháp - cónhiệmvụhoạchđịnhchínhsáchnhànướcvà chịu trách nhiệm trước chính sách đưarađó.Hiếnphápcũngphảixácđịnh tráchnhiệmcủaChínhphủđốivớichínhsáchcủamìnhnhưngcơchếtráchnhiệmchưađượclàm rõ. Đặc biệt, vấn đề trách nhiệm tiêucựccủaChínhphủ(Chínhphủcóbịbấttínnhiệm,bịgiảỉtángiữanhiệmkỳnhưHiếnphápnăm1946đãcóquyđịnhhaykhông)thì vẫnnhư cácHiếnpháp trước là khôngđượcquyđịnh.KhiHiếnphápkhông(hoặcchưa)nêuvấnđềnày,cónghĩalàsựthểhiệnvịtrí,vaitròcủaChínhphủvớitínhcáchlàcơquanthựchiệnquyềnhànhpháplàchưahoàntoànthànhcông.BảnnăngcủaChínhphủvớitínhcáchlàcơquanthựchiệnquyền

hành pháp - hoạch định và thực thi chínhsáchquốcgia-đòihỏiphảicócơchếcộngđồng trách nhiệm (trách nhiệm tập thể -collectiveresponsibility)rấtcao.CácphiênhọpChínhphủphảiđược tổchức saochocóthểbảođảmđểcácthànhviênthẳngthắnbàn thảocácvấnđềgaigóccủaquốcgia,giảiquyếtnhữngxungđộtvềlợi íchtronghoạchđịnhchínhsách.TínhtráchnhiệmtậpthểthểhiệnmộtChínhphủthựcthiquyềnlực“mạnhmẽvàsángsuốt”.Đươngnhiên,đi cùng với tính trách nhiệm tập thể đoànkết,thốngnhấtnàyphảilàcơchếchịucùngtráchnhiệmtậpthểchung-bịbấttínnhiệm,bịlậtđổ.CơchếđóchínhlàgópphầnđềcaovịtrícủaChínhphủđúngvớitínhchấtthựchiệnquyềnhànhphápcủanó

QUYỀN HÀNH PHÁP THEO ...(Tiếp theo trang 20)


56 Số 16(392) T8/2019

Tóm tắt: Điểm tươngđồngkhá thúvịgiữachính thểđạinghịởAnhvàchínhthểxãhộichủnghĩaởViệtNamlàvaitrònổibậtcủacơquandâncửcaonhất(nghịviện-quốchội)2.Vìvậy,việcnghiêncứumối quanhệgiữa cơquan lậpphápvà tưphápnói chungcũngnhưhoạtđộnggiámsátcủanghịviệnđốivớinhánhquyềntưphápnóiriêngởvươngquốcAnhsẽmanglạinhiềugiátrịthamkhảochoViệtNam.

2 TrườngĐạihọcLuậtHàNội,Giáotrìnhlýluậnnhànướcvàphápluật,Nxb.Côngannhândân,HàNội,2016,tr.422.

MỘT SỐ GIÁ TRỊ THAM KHẢO CHO VIỆT NAM1

1 BàiviếtnàylàmộtphầntừkếtquảtriểnkhainghiêncứuđềtàikhoahọccấpBộ:NângcaochấtlượnghoạtđộnggiámsátcủaQuốchộiđốivớihoạtđộngtưphápđápứngyêucầuxâydựngnhànướcphápquyềnxãhộichủnghĩaViệtNamtheoHiếnpháp2013doTS.TrầnVănThuân,ViệnNghiêncứulậppháplàmchủnhiệm.

GIÁM SÁT CỦA NGHỊ VIỆN ĐỐI VỚI NHÁNH QUYỀN LỰC TƯ PHÁP Ở VƯƠNG QUỐC ANH:

Đậu Công Hiệp** ThS. Khoa Pháp luật Hành chính-nhà nước, Trường Đại học Luật Hà Nội.

Abstract The interestingsimilaritybetween theParliamentof theUnitedKingdomandtheNationalAssemblyofVietnamistheprominentroleof thehighest electedbody (theParliament– theNationalAssembly).TherelationshipbetweenthelegislativebodyandthejudiciaryoneingeneralaswellastheparliamentarysupervisionoverthejudicialbodyinparticularintheUnitedKingdomwouldprovidevaluablereferencesforVietnam.

Thông tin bài viết:Từ khóa: NghịviệnAnh,quốchội,giámsáttưphápcủaNghịviệnAnh.Lịch sử bài viết:Nhậnbài :23/07/2019Biêntập :15/08/2019Duyệtbài :21/08/2019

Article Infomation:Keywords: Parliament of the UnitedKingdom; National Assembly;Parliament of the United Kingdom’ssupervisionoverthejudicialbody.Article History:Received :23Jul.2019Edited :15Aug.2019Approved :22Aug.2019

Nghị viện là một thiết chế lâu đời.NếukhôngkểtớinềndânchủcổđạiởAthens,nơi tồn tạimộtHộinghị

công dân (Ecclesia) vừa có quyền tối caotrong việc quyết định các công việc trọngđại, vừa có quyền thành lập ra những cơ

KINH NGHIÏåM QUÖËC TÏË

57Số 16(392) T8/2019

quan chức năng khác3, hay Hội nghị ĐạidiệnđẳngcấpởPhápcóquyềnquyếtsáchvề thuếkhóa4; thì vươngquốcAnh có thểcoilàcáinôicủaNghịviệntưsản5.Đểcóđượcmộtmôhìnhđạinghịnhưngàyhômnay,chínhthểcủavươngquốcAnhđãtrảiquamộtsựtiếntriểnđượcđánhgiảlà“tuy chậm-chạp nhưng vững-chắc và ôn-hòa”6,vớinhữngcộtmốcquantrọngtừĐạiHiếnchương (Magna Carta) 1215, Đạo luật vềcácquyền(Billofrights)1689,tớiđạoluậtvềNghịviện(ParliamentAct)1911.CómộtsựtươngđồngkháthúvịgiữachínhthểđạinghịởAnhvàchínhthểxãhộichủnghĩaởViệtNam,đóchínhlàởvaitrònổibậtcủacơquandâncửcaonhất(nghịviện–quốchội)7.Vìvậy,việcnghiêncứumốiquanhệgiữacơquanlậpphápvàtưphápnóichungcũngnhưhoạtđộnggiámsátcủanghịviệnđối với nhánh quyền tư pháp nói riêng ởvươngquốcAnhchắcchắnsẽcónhiềugiátrịthamkhảochoViệtNam.1. Đạo luật Cải cách Hiến pháp8 và sự thay đổi trong quan niệm về giám sát tư pháp của Nghị viện ở vương quốc Anh

Sự ra đời củaĐạo luật Cải cáchHiếnpháp (Constitutional Reform Act) 2005đánhdấumộtsựthayđổiquantrọngtronghệthốngtưphápvươngquốcAnh.VềmặtbốicảnhxoayquanhmốiquanhệgiữaNghịviệnvànhánhquyềntưpháp,phảithấyrằng

3 DavidHeld,Cácmôhìnhquảnlínhànướchiệnđại,PhạmNguyênTrườngdịch,Nxb.TriThức,HàNội,2017,trang50.4 NguyễnMinhTuấn,Giáotrìnhlịchsửnhànướcvàphápluậtthếgiới,Nxb.ĐạihọcQuốcgiaHàNội,HàNội,2014,

tr.164.5 NguyễnĐăngDung,ĐặngMinhTuấn,GiáotrìnhLuậtHiếnphápViệtNam,Nxb.ĐạihọcQuốcgiaHàNội,HàNội,

2014,tr.423.6 TrầnĐứcAn,Chínhtrịphổthông,Nxb.Sáng,SàiGòn,tr.50,1965.7 TrườngĐạihọcLuậtHàNội,Giáotrìnhlýluậnnhànướcvàphápluật,NxbCôngannhândân,HàNội,2016,tr.422.8 Xemnguyênvăntại:https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2005/4/part/3/crossheading/annual-report9 Montesquieuchỉrabatrườnghợpngoạilệmàlậpphápcóthểcanthiệpvàotưpháp: (1)KhingườibịxétxửlàquýtộcthìkhôngthểbịxétxửbởitòaánthôngthườngmàphảibởiQuýtộcviện (2)Khiluậtpháp“mùquáng”và“khắcnghiệt”còncácvịquantòathìmáymóc. (3)Khicơquanlậpphápđóngvaitròlàngườitốcáo. Xem:Montesquieu,Tinhthầnphápluật,HoàngThanhĐạmdịch,NxbThếgiới,HàNội,2018,tr.148,149.10 Mộtcâunóithườngđượctríchdẫnđểmiêutảđiềunày:Nghịviệncóthểlàmmọithứtrừviệcbiếnđànôngthànhđàn

bà.TrườngĐạihọcLuậtHàNội,Giáotrìnhlịchsửnhànướcvàphápluậtthếgiới,NxbCôngannhândân,HàNội,2014,tr.227.

11 Theo:RaymondWacks,Triếthọcluậtpháp,PhạmKiềuTùngdịch,NxbTriThức,HàNội,2011,tr.48,49.

ngay từ xa xưa, ưu thế rõ ràng của nhánhquyềnlậpphápsovớitưphápởAnhđãlàmột đặc điểm của chính thể đại nghị này.Montesquieu tuyđềcaoviệcphânđịnh rõcácnhánhquyềnlựcnhưnglạicangợiviệcởAnhcónhữngcơchếđểcơquanlậppháp(mà ông nhấnmạnh chủ yếu vàoQuý tộcviện)canthiệpnhằmngănngừasựsaitráivà thiếusótcủa tưpháp9.Điềunàycó thểgiải thích trênhaikhía cạnh: (1)Bản thânnhánhquyềnlậpphápởAnhđượccoilàcórất nhiều quyền hạn. Hình thức nghị việnmanh nha ra đời từ thế kỷ XI, khi ngườiNormand cai trị nước Anh nhưng khônghiểurõluậtlệcủađịaphươngnênphảitriệutập các lãnh chúa để hỏi ý kiến. Đến saucáccuộccáchmạng tưsản,quyền lựccủanhàvuasuyyếuvànghịviệnnắmrấtnhiềuquyền10.(2)Bảnthânnhánhquyềntưphápvớiđạidiệnlàcácvịquantòacũngbiểulộnhững bất cập, đặc biệt là trong hệ thốngThông luật,nơi luậtbất thànhvănngự trị.TừthếkỷXVIII,BenthamđãđánhgiácácquantòaAnhlà“thiên vị, đồi bại và có tính khí thất thường”.Ôngđềxướngviệcđặtraluậtthànhvănrõràngđểcácquantòaítphảigiảithíchluật11.Nhưvậy,cóthểthấyrằngsựchiphốicủaNghịviệnlênhệthốngcơquanxét xử là có nguyên nhân sâu xa từ tronglịchsửcũngnhưchính trịcủaAnhvàđặcbiệtlàtrongbốicảnhđấtnướcnàynổitiếngvớimộtchếđộđạinghịđiểnhình.Điềuđó


58 Số 16(392) T8/2019

vẫncònđượcbiểuhiệnmộtcáchkhárõnéttrongphápluậtAnhđươngđại,nhấtlàtrướckhicóĐạoluậtCảicáchHiếnpháp.Trongđócómộtsốbiểuhiệnquantrọngnhư:

- Trước Đạo luật Cải cách Hiến pháp2005vàtrênthựctếlàvàonăm2009,TòaántốicaođượctíchhợptrongThượngviện(hayQuý tộc viện – House of Lords) vớingười đứng đầu là Lord Chancellor (ĐạichưởngẤn)vàcác thànhviênđượcgọi làLawLords(cácNghịsĩPhápluật).KhiđóvươngquốcAnhkhông cóTòa án tối caomà chỉ có Ủy ban phúc thẩm (Appellatecommittee) thuộcThượngviệnnắmquyềnxétxử.

-Vềmặttổchức,ĐạichưởngấnvừalàmộtThượngnghịsĩ,vừalàmộtbộtrưởngtrong nội các, lại vừa là một thẩm phánđứngđầucácthẩmphántrongỦybanPhúcthẩm12.Ngoài ra,Đại chưởng ấn còn nắmcác vị trí trong giáo hộiAnh giáo và vănphònghoànggia13.

-ViệcbổnhiệmthẩmphántrênnguyêntắclàthuộcthẩmquyềncủaHoàngđếtheođềxuấtcủaThủtướng(đốivới thẩmphántòatốicao)vàĐạichưởngấn(đốivớithẩmphántòacaocấp)nhưngtrongquytrìnhnàyỦybanNộivụ(vàsaunàylàỦybancácvấnđềhiếnđịnh)củaHạviệncóquyềnthẩmtraviệcnàythôngquađiềutrầnhoặccáccơchếbáocáo14.

- Cả hai viện đều có quyền yêu cầuHoàng đế loại bỏmột thẩmphán củaTòacấpcaohoặcTòaphúcthẩmtheoKhoản3,Điều11ĐạoluậtvềTòaántốicao1981vớinềntảngcótừĐạoluậtvềsựchuyểngiao

12 https://publications.parliament.uk/pa/ld201415/ldselect/ldconst/75/7504.htm.13 Nguyêntronglịchsử,Đạichưởngấnthườnglàcácchứcsắctôngiáothôngtháivàthườngđưaranhữngphánxétkhôn

ngoan.Vìvậy,dầndầnvịtríĐạichướngấncũngkiêmthêmcáccôngviệcmangtínhchấtxétxửvàlãnhđạocácthẩmphántốicao.

14 CheungWai-lam, The Process ofAppointment of Judges in Some Foreign Countries: The United Kingdom, 22November2000,http://www.legco.gov.hk/yr00-01/english/library/erp02.pdf.

15 TrườngĐạihọcLuậtHàNội,Giáotrìnhlịchsửnhànướcvàphápluậtthếgiới,NxbCôngannhândân,HàNội,2014,tr.227.

16 ChrisBallinger,TheHouseofLords1911-2011:ACenturyofNon-Reform,BloomsburyPublishing,2014.17 Theo:RichardBenwellandOonaghGay,TheSeparationofPowers,ParliamentandConstitutionCentre,Houseof

CommonLibrary.researchbriefings.files.parliament.uk/documents/SN06053/SN06053.pdf

1701.Quyềnnaychođếnngàynayvẫncònđượcduy trìnhưng thực tế rất ítkhiđượcsử dụng. Riêng ở nướcAnh và xứWales,chưabaogiờcóthẩmphánnàobịbãinhiệm(trườnghợpduynhấtxảyravàonăm1830ởBắcIreland)15.

-NgânsáchcủacơquanxétxửtốicaophảixintrựctiếptừThượngviệnbởinólàmộtbộphậncủaThượngviện.TheoChrisBallinger,ngânsáchdànhchoỦybanPhúcthẩmkhi nó còn thuộcThượngviện là rấtnhỏvàngườiđứngđầucơquannàydườngnhưkhó có thể thương lượngmột cách rõràngvềcáckhoảnchihàngnăm16.

Tuynhiên,kể từsauĐạo luậtCảicáchHiếnpháp2005,tínhđộclậpcủatòaánđượcnhấnmạnhhơnvà sựảnhhưởngcủaNghịviện lênnhánhquyền tưphápcóxuhướnggiảmbớt.Theomộttài liệunghiêncứucủaHạviệnAnhthìnguyênnhânrađờiĐạoluậttrênmộtphầnlàdoyêucầuphânchiaquyềnlựcđượcđặtratạiĐoạn1,Điều6,CôngướcChâuÂu vềNhân quyền trong khi đó luậthiếnphápởAnhvẫncònbịđánhgiálà“hỗnhợpquyền”chứkhôngphảiphânquyền17.

Có thể nói, tính độc lập tư pháp đượcnhắc đi nhắc lại trong Đạo luật này nhưlàmộtyêu cầuvànhiệmvụgắnvớiphápquyền.HầuhếtcáccảicáchtừĐạoluậtnàyđềuhướng tới việc bảovệ tính độc lập tưpháp.ĐiềunàykhẳngđịnhsựchuyểnđổirõrệtvềmặtquanniệmcủanhànướcAnhvềviệcNghịviệnkhôngnêncanthiệpquásâuvàotưpháp.Bảnthânnhánhquyềntưphápcóthểtựtồntạimộtcáchđộclậpdựatrênhainềntảnglớnlàtínhminhbạchvànguyên


59Số 16(392) T8/2019

tắchaicấpxétxử.Điềunày làđủđểđảmbảotínhđúngđắncủaviệcvậndụngquyềntưpháp.Ởđây, cần thấy rằng, nguyên tắchaicấpxétxửlàcáchthứctựkiểmsoátcủanhánhquyềntưphápđểđảmbảotínhđúngđắncủahoạtđộngxétxử.Trongkhiđó,tínhminhbạchmàtòaánphảiđảmbảolạiphảnánhsựkiểmsoáttừbênngoài,trongđócócơ chế nghị viện. Vì thế, trong phần tiếptheo,chúngtôisẽlàmrõmộtsốkhíacạnhcủaviệcNghịviệngiámsáttưphápdựatrênnhữngtrụcộtlớnđãtrìnhbày,trongđótậptrungvàosựcânbằnggiữatínhđộclậpcủatòaánvớinhucầubảođảmtínhminhbạchtronghoạtđộngcủacơquannàythôngquahoạtđộngcủanghịviện.2. Một số biện pháp giám sát của Nghị viện đối với nhánh quyền lực tư pháp trong pháp luật Vương quốc Anh

2.1. Chế độ báo cáo định kỳĐiều 54Đạo luật Cải cáchHiến pháp

quyđịnhmộtcáchngắngọnvềchếđộbáocáođịnhkỳhàngnămcủatòaántốicao.Cụthể,sớmnhấtsaumỗinămtàichính,Tòaántốicaophảichuẩnbịmộtbảnbáocáovềcácvấnđềcủamìnhtrongnămđóvàchuyểntớicácđịachỉsau:

-Đạichưởngấn(LordChancellor)kiêmBộtrưởngTưpháp.

-ThủtướngScotland-ThủtướngBắcIreland-ThủtướngxứWalesĐạichưởngấnsauđóphảichuyểnbáo

cáonàytớicảThượngviệnvàHạviện.KhiĐạo luật Cải cách Hiến pháp mới ra đời,vẫnchưacómộthướngdẫncụ thểvềnộidung báo cáo này. Người phụ trách về tưpháptrongThượngviệnAnhkhiđóchỉtrảlờichungchungrằng:“báo cáo này sẽ gồm những thứ mà chúng ta đang quan tâm”18.Chođếnhiệnnay,báocáothườngniêncủa

18 https://publications.parliament.uk/pa/ld200607/ldselect/ldconst/151/151.pdf,tr.43.19 Xemtạiđây:https://www.supremecourt.uk/docs/annual-report-2017-18.pdf20 Gee,G.,"TheFinancialandAdministrativeIndependenceofTheUKSupremeCourt:FiveYearsOn",(2015)21(1)

EuropeanJournalofCurrentLegalIssues.21 http://ukscblog.com/supreme-court-funding-a-clarification/

Tòa án tối cao thường có nhữngnội dungnhưsau:

-Tổngquanvềsứmệnh,mụctiêu-Báocáovềsựthayđổinhânsự(nếucó)-Báocáovềcôngtácxétxử,baogồm

cácsố liệuvà thông tinvềmộtsốvụviệcquantrọngđượcđưaraxétxửtrongnăm

-Báocáovềcôngtácquầnchúng-Báocáovềcôngtácđốingoại-Báocáovềhoạtđộnghợptác-Báocáovềhệthốngquảntrị-Báocáovềtráchnhiệm-BáocáovềtàichínhNói chung, với một bản báo cáo với

nộidungtươngđốidàydặn(riêngbáocáonăm2017dàytới116trang)19,cácbáocáothường niên này là một nguồn cung cấpthôngtinquantrongchonghịviệnvàđồngthời cho cả công chúng theođúngnguyêntắcminhbạch tronghoạtđộngcủa tòaán.Đểđảmbảosựđộclậpcủatòaán,đặcbiệtsaukhiTòatốicaotáchrakhỏithượngviệnmột cách chính thức từ năm2009, cơ chếbáocáođốivớinghịviệncóphầngiảmbớtsức ép. Trước đó, vào mỗi năm, Ủy banphúcthẩmtrongthượngviệnphảitrìnhbáocáođểxincấpngânsáchchonămtàichínhtiếptheo.CơchếnàyđượcnhậnxétlàkhiếncácThượngnghịsĩPhápluậtbịgòbótrongmột thủ tục nghị viện cổ hủ20. Ngày nay,kinhphícủaTòaántốicaokhôngphảitrựctiếpxintừNghịviệnmàđượchìnhthànhtừcácnguồnsau21:

-NguồncungtừBộTưpháp- Tiền án phí và các khoản tài trợ từ

ChínhquyềnScotland,BắcIreland-Tiền cho thuê nhà, bán đồ lưu niệm,

tiệmcafécủaTòaántốicaoNóichung,nguồnthuquantrọngvàchủ


60 Số 16(392) T8/2019

yếunhấtcủaTòaántốicaovươngquốcAnhđếntừChínhphủmàđạidiệnlàBộTưpháp.TheomộtBảnghinhớgiữaBộTưphápvàTòa án tối cao năm 201322, về vấn đề tàichính,TòaántốicaosẽướctínhmộtkhoảnkinhphícầnthiếtvàthảoluậnvềđịnhmứcnàyvớiBộNgânkhốcũngnhưBộTưphápsaukhiđãđệtrìnhchoĐạichưởngấn.Saukhicảhaicơquannàykiểmtrakỹlưỡngvềtínhđúngđắncủađịnhmứckinhphí trên,BộNgânkhốsẽđưanóvàotổngdựtínhchihàngnămcủaChínhphủđể trìnhHạviệntheokhoản4,điều6,ĐạoluậtvềKinhphívà nguồn lực của Chính phủ năm 200023.Nhưvậy,chúngtacóthểthấyphầnnàosựphụthuộcgiữaTòaántốicaovàoNghịviệntuyđãgiảmbớt, từviệcphảixinkinhphíhoạtđộngtrựctiếptừNghịviện,ngàynay,khoản tiềnnàyđãnằm trong tổngdự toánkinhphícủaChínhphủ.Tuynhiên,vaitròcủaNghịviệncũngkhôngmấtđihoàntoàn.TrongmộtbáocáocủaỦybanvềcácvấnđềhiếnđịnhcủaHạviện24,cơquannàychobiết,nếucầnthiết,Nghịviệncóthểtổchứcnhữngphiênđiềutrầnliênquanđếnvấnđềnhucầuhỗtrợtàichínhcủatòaán.Vàtheohọ, các bản báo cáo công tác thường niênsẽtạocơhộiđốithoạigiữaTòaánvàNghịviện,đặcbiệtlàtrongcácvấnđềmangtínhxâydựngnhưngânsách.

Nói chung, chếđộbáocáođịnhkỳcóý nghĩa rất quan trọng trong mối liên hệgiữaTòaánvàNghịviện.Mặcdùvậy,xuhướngngàynaychothấycácbáocáođịnhkỳhàngnămcủaTòaánchủyếuhướngtớicôngchúngnhằmnângcaotínhminhbạchtưpháp.Dùsao,đâycũnglàmộtcơsởquantrọngđểNghịviện có thể thihànhvai trògiámsáttưphápcủamình,đặcbiệtlàtrênlĩnhvựcngânsách.

22 https://www.supremecourt.uk/docs/concordat-with-ministry-of-justice-150113.pdf23 https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2000/20/section/624 https://publications.parliament.uk/pa/cm200405/cmselect/cmconst/275/27508.htm25 https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/272368/6945.pdf26 Ninth Report of Session 2006–07, The Meaning of Public Authority under the Human Rights Act (HL Paper

77/HC 410); Seventh Report of Session 2003–04, The Meaning of Public Authority under the Human Rights Act(HLPaper39/HC382).

2.2. Cơ chế giám sát thưc thi pháp luậtVới tưcách làcơquan lậppháp,Nghị

việnAnhthườngxuyênthựchiệncáchoạtđộnggiámsátviệcthựcthinhữngsảnphẩmlậpphápcủamình,haycòngọilàGiámsáthậu lậppháp (Post-legislativeScrutiny).ỞAnh,việcgiámsátthựcthiphápluậtkhôngcómộtcơsởpháplýởtầmđạoluậtmàchủyếubiểuhiệnthôngquacáchoạtđộngcụthểcủacácỦybancủacảhaiviện.Hoạtđộngnàyđượckhởiđộngvàhoànthiệndầnquacácnămgầnđây.TrongmộttàiliệunghiêncứuđượcthựchiệnbởiBộTưpháp25,lýdocủaviệc tiếnhànhcáchoạtđộnggiámsátthựcthiphápluậtnàybaogồm:(1)Quyđịnhtốthơn,(2)Tậptrungvàoquátrìnhthựcthi,(3)Hiệuquảcủacácchínhsách,(4)Chínhsáchtốtvà(5)Chấtlượnglậppháp.Thựctếcho thấy,phần lớncáchoạtđộnggiámsátthựcthiphápluậtchútrọngvàohoạtđộngcủa cơ quan hành pháp. Tuy nhiên, trongmộtsố trườnghợp,Nghịviệncó thể thamkhảotớicáccáchtiếpcậncủatòaántrongnhừngvụviệccụthể.Mộtvídụđiểnhìnhlà từnăm2006,mộtỦybankết hợpgiữaHạviệnvàThượngviệnvềNhânquyềnđãthực hiện những nghiên cứu giám sát đểtìmhiểucáchtiếpcậncủatòaántrongviệcđịnhnghĩakháiniệm“thẩmquyềncông”và“chứcnăng củamột thực thể công”26. Saucuộcgiámsát,Ủybantrênđãkếtluậnrằngnhữngphánquyếtvàlậpluậncủatòaánđãcohẹpnhữngkháiniệmkiahơnmụcđíchban đầu của Nghị viện. Nói chung, thôngqua việc giám sát thực thi pháp luật màtrongtrườnghợpnàylàtìmhiểuquanđiểmcủa tòa án, Nghị viện có thể xem xét tớinhữngsựgiảithíchtưphápvàđốichiếunóvớiquanđiểmlậpphápcủamìnhđểhướngtớiviệcdunghòavàlàmrõhơnnhữngvấn


61Số 16(392) T8/2019

đềpháplýliênquan.ĐâycũngđượcđánhgiánhưmộtcơchếđốithoạimangtínhchấtxâydựnggiữaNghịviệnvà tòaán27.MặcdùNghịviệnkhôngthểcanthiệptrựctiếpvàobảnánnhưngthôngquagiámsátthựcthiphápluậtviệcápdụngphápluậtcóthểthốngnhấthơn.

TheoFranklinDeVieze,hoạtđộnggiámsát thực thi pháp luật củaNghị viện đượcthực hiện dựa trên nhiều nguyên lý khácnhau.28Trongsốđó,giámsátthựcthiphápluậtxemxéttớiảnhhưởngcủamộtđạoluậttớitoànthểxãhội,khôngchỉthểhiệnởcácquyđịnhcủapháp luậtmàcònởcách tòaángiảithích,cáchngườidânvậndụngquyđịnhcủaphápluật.Nhưvậy,cáchtiếpcận,giảithíchvàvậndụngphápluậtcủaTòaánlàmộtnguồnquantrọngchohoạtđộnggiámsátthựcthiphápluật.

Nói chung, xét trên một phương diệnnhấtđịnh,sựgiámsátthựcthiphápluậtcủaNghị viện cũng là cách thức để phần nàonângcao tínhminhbạchcủa tòaán thôngquaviệcgiảmthiểunhữngmâuthuẫntrongcáchgiảithíchphápluậtvớidụngýcủanhàlàmluật.Cáckếtluậngiámsátthựcthiphápluật của Nghị viện chỉ có tính tham khảomàkhônglàmthayđổikếtquảbảnán.Đâylàđiểmmàcơchếnàydừnglạiởviệccânbằnggiữatínhđộclậptưphápvàpháthuysựminhbạchcủatòaán.

2.3. Vai trò của các Ủy banNhìn chung trong cơ chế Nghị viện,

cácỦybancóvai tròrấtquantrọngtronghầuhếtcáccôngviệc, từlàmluậtchođếngiámsát.ỞAnh, tronggiaiđoạnđầuhình

27 SelectCommitteeontheConstitution6thReportofSession2006–07,Relationsbetweentheexecutive,thejudiciaryandParliamentReportwithEvidence,Orderedtobeprinted11July2007andpublished26July2007,PublishedbytheAuthorityoftheHouseofLords.

28 FranklinDeVrieze,PrinciplesofPost-LegislativeScrutinybyParliaments,WestminsterFoundationforDemocracy,2018.http://www.wfd.org/wp-content/uploads/2018/01/Principles-of-Post-Legislative-Scrutiny-by-Parliaments.pdf

29 LêĐìnhChân,LuậtHiếnpháp–Khuônmẫudânchủ,Tập2,TủsáchĐạihọc,SàiGòn,1975,trang122.30 SelectCommitteeontheConstitutionalReformBill,FirstReportofSession2003–04(HLPaper125-I), para420.31 JackBeatson,Closerengagementwithparliament:Theimportanceofdevelopingnewconventions,https://www.judi-

ciary.uk/wp-content/uploads/2015/07/closer-engagement-with-parliament-beatson.pdf32 https://publications.parliament.uk/pa/cm201314/cmselect/cmpolcon/802/80205.htm

thứctoànbộnghịsĩcùnghọp,haycòngọilàỦybantoànviện,làchủyếunhưngdầndần đã bị thay thế vai trò bởi cácỦy banthường trực bởi cơ chế toàn viện vừa lâuđờilạiquáưcồngkềnh29.Hiệnnay,vaitròcủacácỦyban,đặcbiệtlàcácỦybanlàmviệcvềcácvấnđềliênquantớiHiếnpháp,Tưpháp,Nhânquyền.v.v trongviệcgiámsát hoạt động tư pháp là khá tích cực.Cụthể,cácthẩmpháncóthểđượcyêucầuphảitrìnhbàydướihìnhthứccácphiênđiềutrầntrướccácỦybancủaNghịviện.Vềcơbản,cácỦybancóthểđặtvấnđềvớicácthẩmphánvềhệthốngquảntrịhaycáchthứcvậnhànhcủaTòaán.Tuynhiên,việcthảoluậnvề các vấn đề bên ngoài cũng được chấpnhận.Chẳng hạn, đã có những thẩmphánđượcyêucầutrìnhbàyquanđiểmvềnhữngvấnđềpháplýrộnghơnnhưcôngdụngcủaluậtsosánh,sựphânbiệtgiữađiều3và4củaĐạoluậtNhânquyềnhaysựgiảithíchphánquyếtcủavụPepperv.Hart30.Vềmặtlịchsử,trướcnửacuốicủathếkỷ20thìgầnnhưkhôngcómộtthẩmphánnàophảixuấthiệntrướccácỦybancủaNghịviện31.Tuynhiên,vềsau,việccácthẩmphánphảiđiềutrầntrướcNghịviệnđượctrởnênưathíchvàđượccoinhưlàmộtcáchtạosựgắnkếtgiữanhánhtưphápvàlậppháp.Hơnthế,nócũnglàmộtcáchđểgiúphoạtđộngcủaTòaánminhbạchhơn.Theomộtnghiêncứu,kểtừkhiĐạoluậtCảicáchhiếnphápcóhiệulựcchođếnnăm2014,đãcó120lầnthẩmphánđươngnhiệmxuấthiện trướccácỦybancủaNghịviện32.BảnthânBanThựcthitưpháp(JudicialExecutiveBoard)mộtcơ


62 Số 16(392) T8/2019

chếthuộcTòaántốicao,đãbanhànhmộtvănbảnhướngdẫnchocácthẩmphánkhirađiềutrầntrướccácỦybancủaNghịviện33.Theovănbảnnày,nếumộtthẩmphánđượcyêucầuphảitrìnhbàytrướcmộtỦybannàođó,yêucầuphảiđượcthôngquavănphòngVị Chánh Tư pháp (Lord Chief Justice)34.Ngoại lệchoviệc thamdựmộtphiênđiềutrầnnhưvậylàkhinộidungcóliênhệtớinhững vụ việc đã có hiệu lực pháp lý khithảo luận về những nguyên tắc chung củaphápluật.

Chúngtôithửnghiêncứutậptrungvàomột phiên điều trần gần đây nhất mà haithẩmphánđứngđầucủaTòaántốicaođãratrướcỦybancủaNghịviện.Đólàcuộcđiềutrầnngày21,tháng3,năm2018tạiỦybanHiếnphápThượngviện35.Cácvấnđềđượcthảoluậnhômđóbaogồm:

-Những thách thức nàomàBrexit đặtrachohệ thống tòaán,đểđốiphó thìcầnnhữngbướcnào?

- Tòa tối cao đang tuyển thêm thẩmphán,nhữngđiềugìcầnlàmđểthuhútthêmmộtdiệnđadạnghơnnhữngứngcửviên?

-TráchnhiệmcủaTòaántốicaotrướcNghịviệnlàthếnào?LiệumốiliênhệgiữaTòa án tối cao và Nghị viện có nên tăngcườngkhông?

Nhìn chung thì các câu hỏi được đưarađềuxoayquanhcácvấnđềlớncủaTòaán,trongđócónhiềuvấnđềmangtínhchấtthờisự.ĐiềuđóchothấysựquantâmcủaNghịviệntớihệthốngtòaánlàrấtrõràng.Mụcđíchhướngtớicủahoạtđộngnày,theochúng tôi, không chỉ dừng lại ở việc tạothêmnhữngliênhệsâuhơngiữaNghịviệnvớiTòaánmàcònchínhlàởchỗthúcđẩythêmsựminhbạchcủaTòaán.Chínhnhững

33 Toànvănxemtạiđây: https://www.judiciary.uk/wp-content/uploads/JCO/Documents/Guidance/select_committee_guidance.pdf34 ĐâylàngườiđứngđầuTòaántốicao.35 Xem cụ thể tại đây: https://www.parliament.uk/business/committees/committees-a-z/lords-select/

constitution-committee/news-parliament-2017/president-and-deputy-president-supreme-court/36 ĐậuCôngHiệp,BànvềkháiniệmđiềutrầnvàhoạtđộngđiềutrầnởcácỦybanthuộcQuốchộiHoaKỳ,TạpchíNhà

nướcvàphápluật,số2/2015.37 UNODC,Hướngdẫntăngcườngnănglựcvàliêmchínhtưpháp,2011

traođổicôngkhaivàliêntụcvớiNghịviệnsẽgiúpTòaántránhrơivàotìnhtrạngkhépkínvàcôlậpbởimộttrongnhữngýnghĩaquantrọngcủađiềutrầnchínhlànângcaotínhminhbạch của các cơquannhànướcđồng thời hỗ trợ cho việc thực hiện chứcnănggiámsátcủacơquandâncử36.

Nói chung, cácỦy ban củaNghị việntránhcanthiệpsâuvàohoạtđộngxétxửcủaTòaán.Vậynênnộidungcủacáccuộcđiềutrầnnhưvậyluôncầntránhsađàvàocácvụviệccụthểhayđòihỏithẩmphánthayđổiquanđiểmcủamình.Đóchínhlàđiểmcânbằnggiữatínhminhbạchvàtínhđộclậpcủatòaán.3. Kết luận và hàm ý tới Việt Nam

Thôngquacácnộidungvừađượctrìnhbày, cả trênphươngdiện lịch sử, chính trịlẫntrênphươngdiệnthựctiễn,cóthểthấymộtđiềurấtđángphảirútrađólànướcAnhđã và đang thiếp lậpmột cơ chế giám sátcủaNghị viện tới Tòa án theo hướng cânbằnggiữahaiyếutốcầnthiếtchohệthốngTòa án, đó là tínhminh bạch và tính độclập.Mộtmặt,Tòaánphảiđượchoạtđộngmộtcáchđộc lậpnhằmđảmbảosựvô tư,kháchquantrongxétxử.Mặtkhác,cáchoạtđộngcủaTòaánphảiđượcminhbạchnhằmvàchịusựgiámsáttừngườidân37.Vậycómộtvấnđềđặtra là liệuTòaáncóbịảnhhưởngbởicácýkiếnbênngoài,từcảcôngchúng lẫn các cơ quan nhà nước khác khimọihoạtđộngcủaTòaánđềubịđưara“soimói”mộtcáchcôngkhaihaykhông?TínhđộclậpcủaTòaáncóbịảnhhưởngkhôngnếucơquannàyvấpphảinhữngýkiếntráichiềucủadưluận?TheochúngtôiđóchínhlàmâuthuẫngiữaviệcTòaánvừaphảiđộclậplạivừaphảiminhbạch.


63Số 16(392) T8/2019

Độclậpkhôngcónghĩalàtựcôlậpvàminhbạchkhôngcónghĩalàphảichạytheoquầnchúng.Vấnđềlàphảicânbằngđượchai yếu tố trên và nướcAnh làmột ví dụđiểnhìnhchođiềuđó.HệthốngTòaánanhđãthoátrakhỏiNghịviệnvềcảcơcấutổchứclẫnmộtquytrìnhlựachọnthẩmphánđộclậphơn.Tuyvậy,NghịviệnAnhvẫnđòihỏiTòaánphảiminhbạchhơn thôngquanhữnggócđộcụthểmàchúngtôiđãtrìnhbày,baogồm:

-Chếđộbáocáothườngniên-Giámsátthựcthiphápluật

-ĐiềutrầntrướccácỦybanTrongmỗi hoạt động đó, yếu tố trung

tâmmàNghịviệnAnhhướngtớilàlàmsaođểNghịviện“hiểu”TòaánhơnlàđểNghịviện“chỉhuy”Tòaán.Vớivaitròlàcơquandâncử,thiếtnghĩcáchoạtđộngđócủaNghịviện cũng chính là cầu nối để đưaTòa ángầnvớicôngchúnghơn.ỞViệtNam,chúngta cần định hình đượcmụcđích củamìnhtrongcôngcuộccảicáchtưpháplàgì,đặcbiệtlàkhihệthốngTòaáncònđangrấtyếucảvềtínhđộclậplẫnminhbạch

khó khăn.Việc tuyểnNLĐmới, hay điềuchuyển NLĐ khác sang đảm nhận cũngphảimất thờigian làmquenviệc,đào tạo,tậphuấn tốnkém.Kểcả trong trườnghợpNLĐsẵnsàngbồithườngchonhữngngàykhôngbáo trước, để có thể sớmchấmdứtHĐLĐ,thìkhoảnbồithườngđócũngkhôngthểbùđắphếtnhữngthiệthạimàNSDLĐphảigánhchịukhiNLĐđónghỉviệc.ĐólàchưakểđếnviệcNLĐđó làmviệcchođơnvịsửdụnglaođộngcùnglĩnhvựckinhdoanh,đangcạnhtranhtrựctiếpvớihọvàtạoratiềnlệxấuchonhữngtrườnghợpcáclaođộngkháccũngđangcóýmuốnchấmdứtHĐLĐ.Theo chúng tôi, quy định nàycầnsửađổi,bổsungtheohướngbuộcNLĐmuốn nghỉ việc phải nêu được lý do xácđángmớiđượcchấmdứthợpđồngnhưđốivớiHĐLĐxácđịnhthờihạnđểkiểmsoát,hạnchếtìnhtrạngchấmdứtHĐLĐtùytiệnnêutrên,giảmbớtcáctranhchấpvềchấmdứtHĐLĐvàổnđịnhQHLĐ(tươngtựquyđịnh của pháp luật lao động của Lào, củaTrungQuốchayNhậtBản…).

16 Khoản5,Điều43,BLLĐnăm2012.

-Cầnđiềuchỉnhthốngnhấtquyđịnhcủaphápluậtlaođộngvềcăncứchấmdứtvà thủ tụcchấmdứtHĐLĐtráipháp luật.Khoản1,khoản2Điều43BLLĐnăm2012quyđịnhNLĐviphạmvềcăncứchấmdứtthì“khôngđượchưởngtrợcấpthôiviệcvàphảibồithườngchoNSDLĐnửathángtiềnlươngtheoHĐLĐ”;cònnếuNLĐviphạmthủtụcchấmdứtthìvừakhôngđượchưởngtrợcấpthôiviệc,vừa“phảibồithườngchoNSDLĐmộtkhoảntiềntươngứngvớitiềnlương của NLĐ trong những ngày khôngbáotrước”16.Nhưvậy,quyđịnhnàybấthợplýởchỗsốtiềnmàNLĐbồithườngtrongtrườnghợpviphạm thủ tục chấmdứt cònnhiềuhơnsovớitrườnghợpNLĐviphạmcăncứchấmdứt.Dođó,theochúngtôi,cầnđiều chỉnh thống nhất quy định về vấn đềnày,khôngthểđểtìnhtrạngviphạmvềhìnhthứcbịphạtbồithườngnhiềuhơnviphạmvềnộidung,vừa tạorasựkhókhăn trongviệcápdụngvàxử lý trên thực tế;vừacóthểgâyhiểunhầmtrongviệcđánhgiáthựchiệnbồithường

TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI ...(Tiếp theo trang 27)


64 Số 16(392) T8/2019