energetske efikasnostiVodi~ za pove}anje

Va{eg doma

Mikrokreditna fondacija

Sadr`aj:

Osnovno o energetskoj efikasnosti 3

Uloga i va`nost toplotne izolacije 5

Pobolj{anje toplotne

izolacije stambenog objekta 9

Prozori i vrata 14

Grijanje 19

Primjer u{tede 26

Prakti~ni primjeri 28

3energetska efikasnost n EKI

Vi{estruka korist:

finansijska ušteda na smanjenim

računima za grijanje, hlađenje i električnu energiju;

prijatnije i kvalitetnije

stanovanje, te duži životni vijek zgrade;

doprinos zaštiti okoline i smanjenju

emisija štetnih gasova u životnu sredinu, kao i globalnim klimatskim promjenama.

Jeste li znali?

da grijanje prostora predstavlja 50–60%

ukupnih energetskih potreba u zgradi (kući)?

da gubici toplote kroz prozore i

vanjski zid čine prosječno 70% od ukupnih toplotnih gubitaka u zgradi?

da toplotnom izolacijom vanjskog

omotača kuće možete smanjiti račune za grijanje za 50 do 80%?

Cijena energije raste, sve češća su poskupljenja raznih energenata kao i najave da će se sljedećih godina njihove cijene i dalje povećavati. Čini se, cijeni se samo ono što je skupo.

Konačno, mnogi su podstaknuti da mnogo više pažnje posvete racionalizaciji potrošnje energije, jer ulaganja u racionalizaciju potrošnje energije se brže vraćaju što je cijena energije viša.

Kakav je izlaz?

U saznanju da energija nikom nije potrebna već efekti energije!

Godinama unazad prisutna su upozorenja stručnjaka da se energija troši neracionalno, ali su se samo rijetki obazirali na to. Ali, s postepenim usklađivanjem cijena energije s realnim tržišnim cijenama, budi se svijest da konačno treba nešto preduzeti, a da se ne smanjuju životni standard i kvalitet života.

Osim cijene na dosadašnju premalu brigu o racionalnoj potrošnji energije često utiče i nedovoljna upućenost.

Neke od mjera su prilično jednostavne i jeftine pa ih neki već sprovode sami, dok za druge treba mnogo više stručnog znanja i uloženog novca. Među najjednostavnije spada poboljšavanje zaptivanja prozora i vrata kako bi se spriječilo bacanje novca kroz prozor. Na primjer, ulaganjem petnaestak KM u gumene dihtunge, godišnje se na grijanju može uštedjeti i do pedeset KM!

Mnogo energije, a time i novca, može se uštedjeti: kupujući energetski efikasnije električne uređaje svrstane u “A” energetsku klasu (manje efikasni uređaji su nešto jeftiniji, ali troše više struje), postavljajući tzv. štedne sijalice umjesto klasičnih, pravilnim provjetravanjem prostorija, redovnim čišćenjem bojlera od kamenca, ne pretjerujući s grijanjem i hlađenjem prostorija itd.

Osnovno o energetskoj efikasnosti

Sadr`aj:

Osnovno o energetskoj efikasnosti 3

Uloga i va`nost toplotne izolacije 5

Pobolj{anje toplotne

izolacije stambenog objekta 9

Prozori i vrata 14

Grijanje 19

Primjer u{tede 26

Prakti~ni primjeri 28

4EKI n energetska efikasnost

Potrebno je shvatiti:

Isti efekat se može postići sa većim ili manjim utroškom energije!

U stanu može biti toplo sa više ili manje energije!

Ručak se može spremiti sa više ili manje energije!

Jer,

Važna je efikasnost korištenja energije!

A najveća ušteda je kod grijanja!

Pove}anje energetske efikasnosti:

smanjiti gubitke toplote iz zgrade

poboljšanjem toplotne zaštite vanjskih elemenata i povoljnim odnosom obima i zapremine zgrade;

povećati toplotne dobitke u zgradi

povoljnom orijentacijom zgrade i korištenjem sunčeve energije;

koristiti obnovljive izvore energije u

zgradama (biomasa, sunce, vjetar i dr.);

povećati energetsku efikasnost

termoenergetskih sistema,

... ali, bez naru{avanja udobnosti!

5energetska efikasnost n EKI

Uloga i zna~aj toplotne izolacije

Svaki čovjek osjeća temperaturu različito. Neko se osjeća veoma prijatno na temperaturi od 20°C, dok se drugi pri toj istoj temperaturi osjećaju neprijatno. Ugodnost se ne može očitati samo na termometru. Odjeća, fizičko i opšte psihičko stanje, duševne i fizičke aktivnosti kao i raspored ogrevnih površina u prostoriji utiču, između ostalog, na individualan osjećaj prijatnosti. Prijatno osjećanje zavisi i od toga koliko čovjek zrači toplotne energije u pravcu hladnih površina kao na primjer prozora, ili koliko prima od toplih površina, npr. od radijatora.

Ugodnost je i pitanje raspodjele temperature. Individualno prihvatljiva temperatura mora biti ravnomjerno raspoređena u prostoriji da bi se postigla ugodnost. Između ostalog, potrebno je da se spriječi uticaj hladne vazdušne struje koja se proizvodi npr. na spoljašnjim zidovima, a prije svega na prozorskim površinama.

Osjećaj neprijatnosti u nedovoljno zagrijanom prostoru, strujanja hladnog vazduha i pored kontinuiranog grijanja, pojave su koje često mogu da se osjete u kući. Temperatura i uslovi u prostoru – nedovoljni za osjećaj udobnosti, ugrijani – skromno, većina prostorija u kući – hladna ali, cijena grijanja – nesrazmjerna postignutom efektu, visoka!

Razlog za to su:

... gubici toplote kroz prozore i vanjski zid koji čine prosječno 70% od ukupnih toplotnih gubitaka u zgradi!

gubici sistema za grijanje gubici

kroz krov

dobici kroz prozore

gubici kroz vanjski zid

gubici kroz pod na tlu

energija za grijanje

unutra{nji dobici

ventilacioni i transportni gubici kroz prozore

6EKI n energetska efikasnost

Rješenje leži u smanjenju tih gubitaka putem:

... Toplotne izolacije vanjskog omotača kuće kojom se mogu smanjiti računi za grijanje za 50 do 80%!

... Povećanja toplotnih dobitaka u kući povoljnom orijentacijom i korištenjem sunčeve energije!

Da bi se u što je moguće većoj mjeri eliminisali gubici i povećali dobici potrebno je:

• zamijeniti prozore i vanjska vrata termički kvalitetnijim prozorima (preporuka U(K) prozora 1,1–1,8 W/m2K);

• toplotno izolovati sve elemente vanjskog omotača kuće, dakle zidove, podove, krov te površine prema negrijanim prostorima;

• izgraditi vjetrobran na ulazu u kuću

Toplotna izolacija vanjskog zida

Industrija građevinskih materijala nudi mnogo varijanti cjelovitih sistema toplotne izolacije zidova, pri čemu debljina toplotno–izolacionog sloja ne bi trebala biti manja od 8 do 12 cm, čime bi se vrijednost koeficijenta prolaska toplote U(K) zida smanjila na cca 0,25 do 0,35 W/m2K.

Jeste li znali:

da energijom koju potrošite u standardno izolovanoj kući

možete zagrijati 3 do 4 niskoenergetske kuće

ili 7 do 8 pasivnih kuća

standardno izolovana kuća

niskoenergetski standard gradnje

pasivni standard gradnje

U=0.27 U=0.15–0.2 U=0.1–0.1310 cm 15–20 cm 25–30 cm

7energetska efikasnost n EKI

Toplotna izolacija krova ili tavanice prema negrijanom prostoru

Iako je učešće krova oko 10-20% u ukupnim toplotnim gubicima u kući, krov ima posebno važnu ulogu u kvalitetu i standardu stanovanja. Ako krov nije izolovan, kroz njega može proći i do 30% toplote. Naknadna toplotna izolacija krova je jednostavna i ekonomski vrlo isplativa, jer je povratni period investicije 3 do 5 godina.

Toplotna izolacija poda na tlu ili poda prema negrijanom prostoru

Toplotni gubici prema terenu iznose i do 10% ukupnih toplotnih gubitaka. Kao i kod međuspratne konstrukcije prema negrijanom tavanu, podnu konstrukciju prema negrijanom podrumu treba adekvatno izolovati. Potrebno je, takođe, toplotno zaštititi i podne konstukcije iznad otvorenih prolaza.

Već pri izboru građevinskog materijala treba uzeti u obzir sljedeće: toplotno opterećenje se redukuje debljim zidovima i slabije toplotno provodljivim materijalima budući da se procesi izjednačavanja temperature odvijaju sporije. Informacije o toplotnim svojstvima ponuđenih građevinskih materijala daju sami proizvođači i njihove stručne službe.

Mineralna vuna, tvrda pjena ili meka pjena su prikladni materijali za termičku izolaciju vanjskih zidova. Ušteda energije dobrom izolacijom je često znatna. Shodno tome, potrebno je posebnu pažnju obratiti na krov, odnosno, najvišu ploču, jer topli vazduh prirodno ide prema gore.

Energetska efikasnost prozora i vanjskih vrata

• Ukupni toplotni gubici kroz prozore predstavljaju više od 50% toplotnih gubitaka zgrade i obično su deset pa i više puta veći od onih kroz zidove

8EKI n energetska efikasnost

• Na starim zgradama koeficijent U(K) prozora se kreće oko 3,00-3,50 W/m2K i više (gubici toplote kroz takav prozor iznose prosječno 240–280 kWh/m2 godišnje).

• Evropska zakonska regulativa propisuje sve niže i niže vrijednosti, i one se danas kreću u rasponu 1,40–1,80 W/m2K.

• Na savremenim niskoenergetskim i pasivnim kućama taj koeficijent se kreće između 0,80–1,10 W/m2K.

• U ukupnim toplotnim gubicima prozora učestvuju staklo i prozorski profili. Prozorski profili, nezavisno od vrste materijala od kojeg se izrađuju, moraju da osiguraju: dobro zaptivanje, prekinuti toplotni most u profilu, jednostavno otvaranje i nizak koeficijent prolaska toplote. Stakla se danas izrađuju kao izolaciona stakla, dvoslojna ili troslojna, s različitim gasovitim punjenjem ili premazima koji poboljšavaju toplotne karakteristike.

jednostruko staklo 4 mm

vani –10°C

unutra 20°C

k=5,9 W/m2K

IZO staklo 4+12+4 mm punjeno vazduhom

vani –10°C

unutra 20°C

k=2,9 W/m2K

IZO staklo 4+12+4 mm Low-e punjeno argonom

vani –10°C

unutra 20°C

k=1,1 W/m2K

9energetska efikasnost n EKI

Pobolj{anje toplotne izolacije stambenog objekta

Da li je bolje pla}ati energiju koja stalno “bježi” ili je bolje platiti da energija manje “bježi”?

Dodatne investicije u termoizolaciju se vrlo brzo vraćaju kroz niže troškove eksploatacije (grijanja) zgrada.

Izolacija postavljena na vanjskoj strani objekta lako umanjuje toplotne gubitke, a time i troškove grijanja. Ekonomske i ekološke analize ukazuju na stalni porast cijene energije. Grijanje je glavni i najveći dio upotrebe energije u individualnim i javnim objektima. Toplotni gubici su najveći gubici energije objekta vjerovatno zato što se toplota ne vidi. Skoro svako brine da za sobom ugasi svjetlo i time uštedi električnu energiju. Ali rijetko ko pomisli na kilovate i kilovate izgubljene energije i toplote, koji su posljedica slabo izolovanih ili neizolovanih zidova, krovova, tavanica i prozora.

Osim toga, ako u postavljanje toplotne izolacije uložimo novac, istovremeno smanjujemo emisiju štetnih gasova, što je veoma važno za zaštitu životne sredine.

Toplotni gubici kroz vanjske zidove objekta predstavljaju najveći dio ukupnih toplotnih gubitaka objekta.

Toplotna izolacija ugrađena u cilju smanjenja gubitaka je jedan od rijetkih materijala ugrađenih u objekat koji od početka njegovog korištenja ima višestruko pozitivan efekat povrata investicije. Uzimajući u obzir različite faktore u upotrebi energije, pravilnim izborom sistema grijanja, te pravilnom ugradnjom toplotne izolacije enormno umanjujemo troškove grijanja i dobijamo optimalne finansijske efekte.

Najjednostavniji način povećanja energetske efikasnosti stanovanja, je primjena građevinsko–tehničke mjere – poboljšanja toplotne izolacije stambenog objekta.

10EKI n energetska efikasnost

Postoje dvije mogućnosti izvođenja toplotne izolacije vanjskih zidova:

Toplotna izolacija vanjskih zidova s unutra{nje strane

Izrada toplotne izolacije vanjskih zidova s unutrašnje strane ima brojne slabosti:

• Zidovi koji su izolovani s unutrašnje strane izloženi su prečestim temperaturnim razlikama i opterećenjima koja dugoročno uzrokuju eroziju i različite nepogodnosti zidu.

• Vlaga koja dolazi preko konstrukcije kondenzuje se na unutrašnjem spoju izolacije i zida ili u samoj konstrukciji zida. To izaziva niz neprijatnosti u stambenom prostoru, poput pojavljivanja buđi ili zagušljivosti, te mogućnost smrzavanja vlage u zidu zimi i vlažnosti cijele konstrukcije zida.

• Ne možemo izbjeći toplotne mostove.

• Na unutrašnjoj strani izolacije moramo obavezno postaviti odgovarajuću parnu branu.

• Kod postavljanja izolacije na unutrašnjoj strani spriječavamo da se toplota akumulira u zidu i nakon prestanka grijanja postepeno vraća nazad u prostor.

Toplotna izolacija s unutrašnje strane daje slabije rezultate i upotrebljavamo je tamo gdje nam određeni razlozi ne dozvoljavaju

Toplotna izolacija objekta – mogućnosti

Izolacija sa unutra{nje strane

Izolacija sa vanjske strane

Ventilisana fasada “Sendvi~” fasadni paneli

Kontaktna fasada

11energetska efikasnost n EKI

izvođenje toplotne izolacije na vanjskoj strani. Kod izvođenja izolacije vanjskih zidova s unutrašnje strane, svakako se posavjetujte sa stručnjakom o mogućnosti izvođenja.

Toplotna izolacija vanjskih zidova s vanjske strane

Kod izvođenja toplotne izolacije vanjskih zidova s vanjske strane imamo dvije mogućnosti. Prva mogućnost je izvođenje ventilisane fasade, a druga izvođenje kontaktnog izolacionog sistema - fasade.

Kod ventilisane fasade toplotna izolacija je pričvršćena na noseći zid. Između izolacije i završne fasadne obloge (staklo, kamen, metal, drvo, vještačka vlakna,...), je vazdušni sloj. Toplotna izolacija ima isključivo funkciju izolacije i nije mehanički opterećena.

Kontaktna fasada je kompaktan višeslojni izolacioni sistem gdje toplotna izolacija osim osnovne, termoizolacione funkcije, ima i ulogu “nosača” završnih fasadnih slojeva.

Izolacija vanjskih zidova s vanjske strane je najpogodniji način zaštite objekta od toplotnih gubitaka.

Bitna prednost tog sistema je izolacija objekta kao cjeline a ne samo pojedinih dijelova - prostorija. Takvim rješenjem se izbjegava pojava toplotnih mostova, temperaturnih opterećenja zidne konstrukcije kao i pojava kondenzacije vodene pare u konstrukciji zida. Postavljanjem izolacije na vanjsku stranu omogućavamo akumulaciju toplote u zidu što značajno doprinosi prijatnijem boravku u objektu.

Cijena

Toplotna izolacija je jedna od stavki koje ulaze u ukupnu cijenu izrade fasadnog sistema. Istovremeno je jedini dio koji stvarno vraća uložena sredstva preko smanjenih toplotnih gubitaka, a time i nižim troškovima grijanja.

Vanjski zid bez izolacije – zimi

Vanjski zid sa izolacijom – zimi

Vanjski zid bez izolacije - ljeti

Vanjski zid sa izolacijom – ljeti

12EKI n energetska efikasnost

To je razlog da pri određivanju debljine toplotne izolacije uvijek izaberemo gornje preporučene vrijednosti koje zahtijeva, odnosno propisuje standard.

Primjer izvo|enja sistema kontaktne fasade na izolaciji od kamene vune (TERVOL)

Uslovi za izvo|enje fasade

Toplotne izolacione ploče ili lamele nije dozvoljeno lijepiti na zid ako je temperatura vazduha ili podloge (zida) ispod +5°C ili iznad +25°C, kao i u slučaju prejakog vjetra. Izolaciju zaštitimo od kiše ili vlage završnim (vanjskim) slojem ljepila.

Zahtjevi za podlogu – zid

Zidna podloga mora biti suva, bez masnih mrlja kao i očišćena od prašine. Svi prethodni malteri koji nisu stabilni moraju biti odstranjeni.

Ravnost podloge se kontroliše četiri-metarskom letvom. Dozvoljeno odstupanje od ravnine je u granicama ± 1,5 cm.

Dodatni zahtjevi za izvo|enje fasade

Potrebno je namjestiti i ugraditi prozore, vrata i klupice prije početka lijepljenja i postavljanja izolacionih materijala. Potrebno je da sve klupice, svjetiljke i vanjske slavine pravovremeno i pravilno budu postavljene (prije početka nanošenja vanjskog sloja ljepila i završnog sloja).

Kamena vuna kao potpuno prirodan materijal je nešto skuplja od izolacija od ekspandiranih ili ekstrudiranih plastičnih masa.

Viša cijena se svakako kompenzuje boljim kvalitetom u pogledu tvrdoće, vremenske stabilnosti, paropropusnosti, negorivosti i ekološkom prihvatljivošću kamene vune. Navedena načela kojih

Fasadni sistem u slu~aju kori{tenja kamene vune ~ine:

1. ljepljivi malter2. fasadne plo~e ili lamele3. fasadni tipli4. armirani ljepljivi malter ili

armirana mrežica5. drugi sloj ljepljivog maltera6. zavr{ni sloj (po želji obojen

silikonskom bojom)

13energetska efikasnost n EKI

se treba pridržavati ne razlikuju se ni kada je u pitanju postupak izolovanja korištenjem ekspandiranih ili ekstrudiranih plastičnih masa.

Dobro je znati: Koeficijent prolaska toplote [W/m2K]

Koeficijent prolaska toplote govori kolika količina toplote [Q] u sekundi [s] i po kvadratnom metru [m2] prolazi kroz pojedini materijal kada je temperaturna razlika između toplije i hladnije strane materijala 1°K. S obzirom na to da se radi o količini toplote koju izvjesni građevinski materijal „propušta“, jasno je da težimo njegovoj što manjoj vrijednosti. Manji koeficijent znači bolje termičke osobine materijala odnosno bolju izolaciju objekta.

Ako želimo da dobijemo koeficijent prolaska toplote za niskoenergetsku kuću, potrebno je da se koriste toplotni izolatori navedenih debljina:

Materijal Debljina (cm) Materijal Debljina (cm)

Mineralna vuna 30 Iverica 86

Ekspandirani polistiren 31 Termo malter 86

Ov~ija vuna 32 Drvo 97

Celulozna vlakna 32 [upljikava opeka 325

Pluto 35 Betonski blokovi 355

Ekspandirana glina 55 Puna opeka 415

Plo~a od drvene vune 65 Armirani beton 1490

14EKI n energetska efikasnost

Prozori i vrata

Prozorska stakla

Protok toplote kreće se uvijek u smjeru od toplijeg prema hladnijem, pa tako i kroz staklo. Pri tome nas posebno pogađa pravac kojim se toplota gubi iz zagrijanih prostora u okolinu. Tu je svoje mjesto našla pojačana toplotna zaštita koja se postiže primjenom IZO stakla. Ova vrsta stakla ima tehnološki poboljšana svojstva djelovanja na prenos i zračenja toplotnog protoka.

Ne{to vi{e o IZO staklu!

Najbitniji dio prozora je staklo. Ono čini oko 70% ukupne površine prozora i najviše utiče na karakteristike prozora kao što su toplotna i zvučna izolacija. Od stakla koje je ugrađeno u Vaš prozor zavisi kvalitet zvučne i toplotne izolacije.

Najprije, potrebno je uvidjeti osnovnu razliku između IZO stakla i običnog stakla. Najbolji način da definišemo izolacionu moć jednog materijala je da pogledamo njegovu karakteristiku definisanu koeficijentom prolaza toplote. On pokazuje količinu toplote koja u jedinici vremena prođe kroz jedinicu površine. Koeficijent prolaza toplote označava se sa k ili U, a iskazuje u W/m2K. Kod običnog jednostrukog stakla koeficijent toplotne provodljivosti kreće se oko 5.9 W/m2K. Već samom upotrebom običnog IZO stakla taj se koeficijent smanjuje za više od 50% te iznosi oko 2.9 W/m2K. Dakle, brojke nam najbolje mogu pokazati vrijednost i prednosti upotrebe IZO stakala.

Struktura IZO stakla i funkcije pojedinih elemenata

a. staklo – Odabir debljine i vrste stakala koja se koriste u sklopu IZO stakla vrlo su važni za njegovu konačnu funkciju. Debljina stakla vrlo malo utiče na k(U)–faktor, ali ga zato upotreba stakla niske emisije (Low-e staklo) drastično smanjuje. Low-e stakla premazana su sa strane koja dolazi u međuprostor IZO stakla posebnim metalnim filmom koji propušta zračenja kratke talasne dužine (sunčeva svjetlost), dok zračenja dugih talasnih dužina (IC zračenja) reflektuje.

15energetska efikasnost n EKI

b. međuprostor – Međuprostor između dvije staklene ploče može biti ispunjen suvim vazduhom ili plemenitim gasovima (inertnim gasovima). Napunimo li međuprostor IZO stakla nekim od gasova (argon, kripton, ksenon ili SF6) k–faktor će se bitno smanjiti. Osim toga, k–faktor smanjujemo većim brojem međuprostora i većom širinom tih međuprostora. Dakle manji k-faktor dobićemo upotrebom dvoslojnih ili troslojnih IZO stakala. Npr. 4+10+4+10+4, što znači tri stakla debljine 4 mm na razmacima od 10 mm.

c. okvir – Za okvir unutar IZO stakla uglavnom se koriste aluminijumski profili. Njihova funkcija je da osiguraju željeni razmak između dvije staklene ploče, kao i da omoguće umetanje apsorbera vlage iz vazduha u prostoru između stakala.

d. apsorber (upijač) vlage – Vrlo je važno da sam sklop IZO stakla bude ispunjen i određenim supstancama koje apsorbuju vlagu iz vazduha koja se prilikom samog sklapanja zatekne u međuprostoru IZO stakla. Kao apsorbensi se uglavnom koriste granule spoja silicijuma i aluminijuma vrlo visoke poroznosti.

e. prvi zaptivač – Kao prvi zaptivač koristi se tzv. butil (puno ime polisobutylen PIB). Njega karakteriše vrlo velika otpornost na sve mehaničke uticaje, dugotrajnost, vrlo visoka ljepljivost i onemogućavanje prolaska pare i gasa.

f. drugi zaptivač – Za drugi zaptivač koristi se najviše poliuretan, silikon ili polisulfor.

Kako se pona{a koeficijent “k” sa promjenom strukture IZO stakla?

O odabiru stakla koje će se ugraditi u IZO staklo zavisiće skoro sva svojstva IZO stakla. Ovdje ćemo spomenuti neke vrste stakla koje se ugrađuju u IZO staklo:

1. Float staklo je ravno prozirno staklo koje se standardno ugrađuje u IZO staklo i može biti u debljinama od 3 do 10 mm.

16EKI n energetska efikasnost

2. Laminirano staklo je sastavljeno od dvije ili više ploča float stakla zajedno zalijepljenih folijom. Ovo staklo se prilikom pucanja ne raspada u komadiće već ostaje zalijepljeno za foliju i zbog toga se koristi kao sigurnosno staklo.

3. Kaljeno staklo je float staklo koje je termički obrađeno kako bi mu se povećala čvrstoća na udar i čvrstoća na savijanje. Prilikom loma raspada se na velik broj komadića tupih ivica što mu povećava sigurnost pri korištenju.

4. Ornament staklo je dekorativno staklo koje ima neravnu površinu formiranu prema nekom uzorku. Mogu biti bijela, bronzana ili žuta, a najpoznatiji ornamenti su: pijesak, činčila, silvit, katedral...

5. Reflektujuće staklo je ravno staklo koje na jednoj strani ima više premaza metala kojima se postiže efekat ogledala. Dio svjetlosti se reflektuje, dio absorbuje, a dio prolazi kroz staklo. Mogu biti u plavoj, smeđoj, sivoj ili zelenoj boji.

Na{a preporuka je:

Ugradnja IZO stakla koje ima

kao unutrašnje staklo ugrađeno Low-e staklo a međuprostor je punjen argonom. Takvo IZO staklo ima do tri puta bolju toplotnu izolaciju od običnog IZO stakla. Za bolju zvučnu izolaciju preporučujemo da se kao vanjsko staklo ugradi laminirano staklo. Dakle, idealno IZO staklo za Vaš prozor bi bilo:

+ 6 mm laminirano staklo + 14 mm me|uprostor punjen argonom + 4 mm Low-e staklo!

Sastav izolacionog stakla

K(U) vrijednost W/(m2K)

vazduh argon

4 (6) 4 2,5 2

4 (8) 4 2,1 1,7

4 (10) 4 1,9 1,4

4 (12) 4 1,7 1,3

4 (14) 4 1,5 1,1

4 (15/16) 4 1,4 1,1

17energetska efikasnost n EKI

Prozorski profili

Iako staklo čini 70% ukupne površine prozorskog otvora, jednaku pažnju potrebno je posvetiti i izboru profila prozora, jer u transmisiji toplote ravnopravno učestvuje i prozorski profil!

Tržište danas nudi široku lepezu proizvoda koji mogu da zadovolje i najzahtjevnije konzumente ako je u pitanju dizajn, ali i zahtjeve u pogledu termičke zaštite.

Pitanje je samo, šta zapravo želite?

Ako su to aluminijski profili, budite sigurni da obezbjeđuju toplotnu i zvučnu izolaciju, otpornost na vazduh i vodu, te da imaju moderan dizajn. U zavisnosti od potrebe, možete da izaberete: aluminijumski profili bez prekinutog termičkog mosta – “hladni profili” ili aluminijumski profil s prekinutim termičkim mostom.

Dihtunzi za zaptivanje spojeva aluminijumskih profila na fiksnim i pokretnim djelovima proizvoda vrlo su bitan dio svakog aluminijumskog proizvoda. Kvalitetni proizvođači kakvim treba dati prednost, izrađuju ih iz visokokvalitenih polimera EPDM (etilen+propilen elastomer).

Aluminijumski profili bez prekinutog termičkog mosta (hladni profili) nalaze široku primjenu u interijerima i na objektima gdje toplotna izolacija nije imperativ ili u uslovima izjednačene temperature na čitavoj etaži objekta. U slučaju da ga želite za zastakljivanje prostorija u kojima boravite, na vanjskom zidu, savjetujemo Vam da ipak promjenite mišljenje.

Profili s prekinutim termičkim mostom imaju: svojstva visokog kvaliteta, čvrstoće i nosivosti, estetskog oblikovanja i što ih razlikuje od ostalih profila, svojstvo toplotne izolacije. Profili se sastoje iz dva dijela, koja su međusobno spojena izolacionim materijalom – poliamidnim štapom. Tako se spriječava prijenos toplote s unutrašnjeg na vanjski dio i obrnuto. Elementi, izrađeni iz ovih profila

18EKI n energetska efikasnost

i u kombinaciji s odgovarajućom izolacionom ispunom (staklom, panelom i sl.) su toplotno izolovani. Ovi profili se koriste za one elemente kod kojih je izražen zahtjev za dobrom toplotnom izolacijom.Ipak, nije isključeno da će Vam njihova cijena dati povod da tražite neko drugo rješenje!

PVC materijali pružaju velike mogućnosti za izradu najrazličitijih profila, trajni su i postojani na atmosferske uticaje. Zato se PVC prozori i vrata sve češće primjenjuju, tako da u razvijenim zemljama, zbog niske cijene, preuzimaju primat u odnosu na sve ostale. Najčešće su to UV stabilizovani PVC profili sa sistemom vazdušnih komora koji se odlikuju trajnošću, gotovo neograničenom postojanošću boje i vrhunskim svojstvima u zaptivanju i izolaciji bez obzira na klimatske uslove. Čvrstinu prozoru daju pocinčani čelični profili koji se ne vitopere i ne korodiraju. Način održavanja je veoma jednostavan, ovi prozori ne zahtjevaju nikakvu dodatnu zaštitu niti njenu obnovu. Mada, potrebno je naglasiti da se i u velikoj ponudi mogu klasifikovati oni proizvodi koji zavrjeđuju više i manje ocjene.

Veliki broj je i onih koji ostaju vijerni prirodnim materijalima, te na svojoj ljestvici, prvo mjesto daju drvenim profilima. Naravno i pored navedenih prednosti PVC profila, i oni imaju pravo. Drvo samo ili u kombinaciji sa drugim materijalima, ali pod uslovom da je propisno obrađeno i pripremljeno, zaista nema konkurenciju. Mnogo slabija ponuda proizvođača tako kvalitetne stolarije stavila je, čini se, drvenu stolariju na podređeno mjesto.

Sada je izbor Va{!

Možda ste u dilemi oko izbora proizvoda

i proizvođača opreme, ali dilemi oko ugradnje stolarije sa termički poboljšanim svojstvima – mjesta nema!

19energetska efikasnost n EKI

Grijanje

Budući da je na tržištu prisutna velika ponuda različitih sistema grijanja, izbor pravog proizvoda nije uvijek jednostavan. Stoga želimo da Vam skrenemo pažnju na najvažnije kriterijume koji treba da budu zadovoljeni pri traženju Vašeg sistema grijanja. Centralno grijanje je sistem pomoću kojeg se u cijelom stanu ili kući, odnosno određenom prostoru, održava stalna temperatura. Prostor se zagrijava pomoću tople vode ili vazduha koji struje kroz cijevi i radijatore iz centralnog kotla ili sličnog sistema za grijanje. Princip je jednostavan, ali je sistem složen, pa zato ugradnju ne treba prepustiti amaterima. Ne prepuštajte taj posao samozvanim “majstorima” i ne nasjedajte na “posebno jeftine” ponude bez garancije funkcionisanja. Sasvim je sigurno da mnogi posao mogu da izvedu, jedino ostaje pitanje koliko dugo će izvedeno funkcionisati?!

Vjerovatno Vas je život već naučio da “sve ima svoju cijenu” i da je izbor najjeftinijeg često zamka sa naknadnom osvetom. To treba da imate na umu i kod uvođenja centralnog grijanja, kako u pogledu izvođenja radova, tako i pri izboru potrebnog materijala – od bojlera do radijatora, centralnog termostata pa i ventila.

Na tržištu se danas nudi zaista bogat (pa i prebogat) izbor svega što je potrebno. Naš Vam je savjet da prvo obezbjedite stručnu izradu projektnog rješenja koje će uvažiti i vaše estetske zahtjeve, a potom izaberete kvalitetnog i pouzdanog izvođača radova.

Od ~ega po~eti

Koliko toplote Vam je potrebno? Sistem za grijanje mora biti prilagođen potrebama zagrijavanja prostora i zagrijavanja vode. Sva dimenzionisanja obavljaju se po normama i propisima, a to će najbolje da obave stručnjaci.

Koje gorivo koristiti? Plin je gorivo budućnosti. Zato, ukoliko Vaš objekat ima priključak za plin iskoristite ga. Korištenje alternativne energije, poput sunčeve energije, uveliko pridonosi uštedi goriva.

20EKI n energetska efikasnost

Tipični solarni sistem za pripremu tople vode u domaćinstvima sastoji se od solarnih kolektora standardne površine 3 do 4 m2 postavljenih na južno orijentisanu stranu krova i izolovan rezervoar za toplu vodu. Ispravno dimenzionisani sistem za pripremu tople vode bi u zavisnosti od klimatskih uslova trebao da osigura 50 do 60% ukupnih potreba domaćinstva za toplom vodom, dok bi se preostali dio obezbjedio nekim konvencionalnim sistemom. Iako su solarni sistemi za pripremu tople vode još uvijek relativno skupi u odnosu na konvencionalne, oni su jedina ispravna opcija za energetski i ekološki održivu budućnost, a njihovom masovnijom upotrebom i cijena bi im značajno padala.

Koju instalaciju grijanja odabrati? Osim dobro poznatog radijatorskog grijanja, predočićemo Vam nekoliko prednosti podnog grijanja. Podnim grijanjem postižete gotovo idealnu preraspodjelu toplote kao i uštede goriva od 12 do 15% u odnosu na radijatorsko grijanje. Opasnost od alergije na kućnu prašinu je bitno smanjena. Nevidljivi izvor toplote otvara Vam nove mogućnosti pri uređivanju unutrašnjeg prostora stanovanja.

Kotlovnice: Tržište je danas dobro snabdjeveno širokom lepezom kotlova namjenjenih za proizvodnju toplote. Generalno, dijelimo ih prema vrsti goriva na:

• kotlove na čvrsta goriva

• kotlove na plinsko i tečno gorivo

• elektro kotlove

Koje god gorivo kao rješenje izabrali, potrebno je da znate:

Zadatak modernog uređaja za grijanje je da obezbjedi ugodnost sa što je moguće manje energije

i da to bude što povoljnije za okolinu.

21energetska efikasnost n EKI

Ušteda energije je vrlo jednostavna stvar i ne podrazumjeva smanjeni komfor i ugodnost. Postoji više načina da uštedite energiju na koje, savjetujemo, treba da mislite pri traženju Vašeg rješenja. Time ćete smanjiti svoje troškove, a pomoći ćete i u očuvanju okoline. Neki od načina da uštedite energiju su:

Pravilan izbor ure|aja za grijanje

Kod grijanja možete uštedjeti izborom odgovarajućeg uređaja za grijanje!

Moderni uređaji za grijanje štede do 40 % energije!

Modernizacijom grijanja možete znatno da uštedite na troškovima, zbog čega preporučujemo zamjenu svih starih uređaja u što kraćem roku.

Uređaji nove generacije troše oko 40 % manje energije. Zbog toga se novac koji ste uložili u kupovinu novog uređaja brzo amortizuje. Iskustva pokazuju da je kotao stariji od 10 godina energetsko–ekonomski isplativo zamijeniti novim, a sve kotlove u sistemima grijanja starije od 15 godina treba obavezno zamijeniti. Energetski najefikasniji je kondenzacioni kotao i kao takav se preporučuje za sisteme grijanja prvenstveno u većim kućama. Prilikom nabavke novog kotla preporučujemo da kupite onaj što veće energetske efikasnosti.

Sa aspekta energetske uštede, kombinovani kotao se pokazao kao racionalno rješenje jer služi istovremeno za grijanje prostorija i pripremu tople vode. Time što nije potreban rezervoar za toplu vodu izbjegavaju se toplotni gubici koji su neminovni bez obzira na kvalitet izolacije.

Moderni kondenzacioni uređaji za grijanje štede energiju iz dimnih gasova!

Od savremenih niskotemperaturnih uređaja za grijanje, plinski kondenzacioni uređaji pokazali su se najboljima. Oni imaju viši stepen djelovanja od konvencionalnih uređaja za grijanje koji koriste donju

22EKI n energetska efikasnost

ogrjevnu vrijednost goriva. Njihov normirani stepen iskorištenja se kreće do 109%.

Automatska regulacija: Danas, instalacijama grijanja možete da upravljate pomoću savremene regulacione tehnike. Npr. iz stambene prostorije možete da podesite željenu temperaturu. Preko senzora temperature sistem grijanja provjerava odstupa li temperatura prostorije od željene vrijednosti i reaguje na odgovarajući način. Temperaturu tokom noći i u Vašem odsustvu najbolje možete da snizite automatskom centralnom regulacijom koja uzima u obzir vanjsku temperaturu.

Temperatura prostorije ne treba biti viša od 20°C, a noću barem 5° niže. Svakim daljnim, stepenom sniženja temperature, štedi se do 6% na troškovima grijanja.

Pravilan izbor plinskih proto~nih grijalica vode

Ispravnim korištenjem uređaja za pripremu tople vode možete uštedjeti energiju.

1. Priprema tople vode uz pomoć plina

Rezervoari sa slojevitim punjenjem koriste toplotu iz dimnih gasova.

Kombinacijom uređaja za grijanje s indirektno zagrijavanim rezervoarima tople vode u tehnologiji slojevitog punjenja štedimo na investiciji. Tehnologija slojevitog punjenja rezervoara tople vode, omogućava pripremu tople vode u kondenzacionom pogonu. Tj. toplota iz dimnih gasova dijelom se može koristiti za pripremu tople vode. Stepen djelovanja je viši za 17%.

Izostavljanjem cirkulacije tople vode može se uštedjeti.

Preporu~ene temperature prostorija:

kupatilo 22°C

dnevni boravak 20°C

dje~ija soba 18°C

spava}a soba 16–17°C

23energetska efikasnost n EKI

Za visoki komfor tople vode koriste se uobičajeni sistemi cirkulacije. Topla voda cirkuliše i odmah je raspoloživa čim se otvori slavina za vodu. Izostavljanjem priključka cirkulacije štedi se električna energija jer se ne ostvaruje cirkulacija tople vode pomoću pumpe. Dodatno se smanjuju troškovi energije, jer i uz dobro izolovane cijevi za toplu vodu nastaju gubici zbog njenog hlađenja.

Kombinovani uređaji štede u ECO pogonu.

Kod korištenja uređaja sa kombinovanim grijanjem i pripremom tople vode u jednom uređaju, prethodno se može odabrati komfor tople vode. U ECO–položaju provodi se priprema tople vode tek dojavom potrebe za toplom vodom (kratkotrajnim otvaranjem slavine za vodu). Na taj način ne nastaju nikakvi gubici kod stvaranja zaliha tople vode. Istovremeno se na minimum smanjuje nepotrebno puštanje hladne vode.

2. Priprema tople vode uz pomoć električne energije

Pripremom tople vode prema potrebi štedi se energija.

Jeste li razmišljali o primjeni uređaja za pripremu tople vode u protočnom principu? Za razliku od rješenja sa rezervoarom, ovdje se ne zagrijava topla voda za stvaranje zaliha, nego prema potrebi. Na taj način ne dolazi do nepotrebnih gubitaka.

Koji je sistem snabdijevanja toplom vodom najbolji za Va{e doma}instvo?

Pojedinačno snabdijevanje izljevnih mjesta doprinosi uštedi. Rijetko korištena izljevna mjesta, npr. u sobama za goste, kućnoj radionici ili garaži mogu da budu opremljena vlastitim električnim uređajima za pripremu tople vode. Oni ostaju u stanju zaštite od smrzavanja ili su čak isključeni, sve dok topla voda nije potrebna.

24EKI n energetska efikasnost

Sve veći zahtjevi u pogledu obezbjeđivanja željenih parametara u prostoru u kojem boravimo, nametnuli su i sve češće uvođenje kontrolisane ventilacije stanova. Doživljavamo je kao koncepciju novijeg datuma i shodno tome želimo napomenuti:

U cilju uštede energije, novogradnje se grade sve nepropusnije. Prirodna cirkulacija vazduha postaje sve manja. Kao posljedica mogu da se pojave vlaga i buđ. Kontrolisana ventilacija prostora djeluje suprotno tome i sprečava neželjene pojave.

Da bi se mogla primijeniti kontrolisana ventilacija prostora, u kući moraju da postoje okna za prijenos svježeg odnosno zagađenog vazduha. Noviji ventilacioni sistemi za kontrolisanu ventilaciju prostora, osiguravaju izmjenu vazduha. Zagušljivi vazduh se usisava, a svježi dovodi u prostoriju. U tzv. protivstrujnom postupku starom vazduhu se dalje oduzima toplota i time se zagrijava svježi vazduh. U tu svrhu ne treba da otvarate prozore.

Uz utrošak energije od 1 kWh, regeneracijom se dobije do 20 kWh energije!

Za projektovanje ovakvog ventilacionog sistema vrijedi slijedeća osnovna formula za približno određivanje potrebne sposobnosti izmjene vazduha (nominalni zapreminski protok).

Stambena površina (m2) x visina prostorije (m)/2 = nominalni zapreminski protok (m3/h).

Usisavanje otpadnog vazduha provodi se obično u kuhinji, kupatilu, WC-u. Tamo nastaju šumovi i vlaga. Područja dovedenog vazduha su spavaće sobe i dnevni boravci.

Prednosti ovakvog sistema ventilacije su:

• U svako godišnje doba redovna izmjena vazduha.

• Toplota ostaje u kući, regeneracija toplote do 85%.

25energetska efikasnost n EKI

• Kontrolisana vlažnost vazduha u prostoriji, zaštita od stvaranja buđi i gljivica.

• Zaštita od buke, npr. saobraćaj.

• Zaštita od polena i prašine.

• Hlađenje ljeti zahvaljujući jačem strujanju vazduha (promaji).

• Grijanje vazduha primjenom registara za dogrijavanje, koji su povezani sa grijanjem.

U svakom slučaju, bilo koji korak koji želite da preduzmete a tiče se izmjena u sistemu grijanja, predlažemo da se

posavjetujete sa stručnim osobljem.

26EKI n energetska efikasnost

Primjer u{tede

Primjer u{tede!

U slučaju neizolovanog zida od {uplje opeke debljine 19 cm, kr=1,67 [W/m2K], toplotni gubici okvirno iznose 134 kWh/m2

U slučaju izolacije zida od opeke termoizolacionim slojem debljine 10 cm, k=0,32 [W/m2K], toplotni gubici okvirno iznose 26 kWh/m2

Primjer u{tede!

U slučaju neizolovanog AB zida debljine 20 cm, kr=3,20 [W/m2K] toplotni gubici okvirno iznose 256 kWh/m2

U slučaju izolacije AB zida termoizolacionim slojem debljine 10 cm, k=0,35 [W/m2K] toplotni gubici okvirno iznose 28 kWh/m2

unutra vaniT(°C)

unutra vaniT(°C)

d(cm) d(cm)

unutra vaniT(°C)

unutra vaniT(°C)

d(cm) d(cm)

Ušteda u potrošnji energije za grijanje u

ovom slučaju iznosi 81%, tj. 108 kWh/m2 godišnje ili godišnje smanjenje emisije CO2 od 3,5 kg/m2

Ušteda u potrošnji energije za grijanje u

ovom slučaju iznosi 89%, tj. 228 kWh/m2 godišnje ili godišnje smanjenje emisije CO2 od 75 kg/ m2

27energetska efikasnost n EKI

Primjer u{tedeKako do u{tede energije od 20%?

Ugradnjom radijatorskih termostata, pokazalo se da ušteda energije dostiže čak 20%!

Ovaj podatak se odnosi na termostate s plinskim punjenjem koji najbrže reaguju na promjenu temperature i na taj način daju najveću uštedu i udobnost.

Primjer u{tede!

Ako kuća od 120 m2 troši godišnje za grijanje 2400 m3 plina, ukupna godišnja potrošnja iznosi 2400 x 10 = 24000 kWh ili 200 kWh/m2. Niskoenergetska kuća iste veličine, s potrošnjom npr. 30 kWh/m2 imaće ukupnu godišnju potrošnju 3600 kWh, odnosno 360 m3 plina, što je 85% manje.

Primjer u{tede!

Neizolovani zid od npr. šuplje opeke 19 cm ima koeficijent prolaska toplote 1,67 W/m2K. Kroz 1 m2 takvog zida godišnje prolazi zavisno od klimatskih uslova 134–167 kWh, što znači potrošnju od npr. 16,7 m3 plina po m2 zida godišnje. Ako takav zid izolujemo slojem toplotne izolacije debljine 10 cm, njegov koeficijent prolaska toplote iznosi 0,32 W/m2K, što znači gubitak toplote od cca 26–32 kWh, ili potrošnju 3,2 m3 plina po m2 zida godišnje, što predstavlja godišnju uštedu u potrošnji energije za grijanje od 81%.

28EKI n energetska efikasnost

Prakti~ni primjeri

Energetsku efikasnost prilikom eksploatacije stambenih individualnih objekata moguće je postići na više načina. Pravilnom izvedbom termoizolacije grijanog prostora u individualnom stambenom objektu biće moguće napraviti uštedu u utrošku energenta potrebnog za zagrijavanje objekta. Takođe, pravilnom i adekvatnom termoizolacijom fasade, poda na tlu i tavanskog prostora tokom grejne sezone će se osjetiti smanjenje količine utrošenog energenta, a tokom ljetnih mjeseci biće znatno smanjeno zagrijavanje unutrašnjosti objekte. Pored toga ugradnjom adekvatne fasadne stolarije (ili bravarije) trend uštede će se pokazati već u prvih nekoliko godina eksploatacije prostora. Na osnovu gradjevinski pravilno izvedene termoizolacije (po projektu i proračunu gradjevinske fizike koje daje projektant –arhitekta) moguće je optimalno proračunati i isprojektovati sistem grijanja u takvom prostoru. U narednih 5 primjera ćemo vam pokazati šta sve može da se uradi sa iznosom od 10.000 KM. S obzirom da će neko uložiti manji iznos, lako je proračunati šta može da postigne i u tom slučaju.

Mogu}nosti

Sa novčanim sredstvima u iznosu od 10.000 KM optimalno je moguće izvesti jednu stavku od radova označenih od 1–5 u količinama datim uz naziv rada. Kod manjih stambenih objekata je moguća kombinacija radova.

29energetska efikasnost n EKI

2. Nabavka i ugradnja fasadne drvene ili PVC stolarije u koli~ini cca 25 m2

Ova stavka podrazumjeva nabavku i postavljanje:• Gotovog prozorskog okvira sa ugradnjom krila ili balkonskih

vrata, zastakljenog termopan staklom (u svemu prema proračunu gradjevinske fizike, odnosno kako je projektant –arhitekta opisao u šemi fasadne stolarije)

1. Nabavka i izrada kompletne termo-fasade u koli~ini cca 250 m2

Ova stavka podrazumjeva nabavku i postavljanje:• Izrada obodnog sokla – podnožja fasade (holker)

sa postavljanjem alu trag-lajsne• Stiropora d=5 ili d=8 cm ljepljenjem po fasadi (debljina se

odredjuje proračunom građevinske fizike), sa protivpožarnim atestom i gustoće 18 kg/m2.

• PVC mrežica• Fasadna masa • Boja i tekstura po želji investitora• Skela

30EKI n energetska efikasnost

• Pozicija fasadne PVC stolarije treba biti od peto ili šestokomornog profila, a drvena pozicija mora biti završno bojena i lakirana bojom za drvo.

• Sa kompletnim okovom i završnim lajsnama• Sa unutrašnjom prozorskom klupicom od drveta ili PVC-a• Zastakljenje termopan staklom min 4+12+4 mm ili 4+16+4 mm

(zavisno od klimatske zone i navedenog proračuna) (debljina 12 i 16 mm je sloj vakuma izmedju dva stakla i ona je ta koja je izolator)

3. Nabavka i ugradnja podne termoizolacije poda na tlu sa izradom novih glazura, hidroizolacije, podnih obloga od keramike i parketa u koli~ini cca 80 m2

Ova stavka podrazumjeva nabavku i postavljanje:• Skidanje postojećih podnih obloga i sloja postojeće hidroizolacije,

kao i glazura• Postavljanje sloja hidroizolacije var-trakom d=3–4 mm sa

dizanjem vertikalno min. 20 cm u sanitarnim čvorovima ili perionici

• Postavljanje sloja podne termoizolacije od tvrdog tervola d=5 cm (debljina koja se određuje proračunom gradjevinske fizike)

31energetska efikasnost n EKI

• Izrada cementne glazure min. d–4 cm• Izrada podne obloge od keramike u ljepilu

sa izradom fuga i postavljanje laminat parketa d=8 mm

• Postavljanje adekvatnih ugaonih lajsni zavisno od vrste podne obloge

4. Nabavka i postavljanje termoizolacionih slojeva u potkrovnim i tavanskim prostorima u koli~ini cca 120 m2

Ova stavka podrazumjeva nabavku i postavljanje:• Postavljanja sloja paropropusne i vodonpropusne folije izmedju krovnih

rogova• Postavljanje sloja mekog tervola min d=10 cm (prema proračunu

gradjevinske fizike)• Postavljanje sloja paronepropusne folije (parna brana)

32EKI n energetska efikasnost

• Postavljanje metalne potkonstrukcije za gips ploče na rastojanju max. 50 cm

• Postavljanje gipsanih ploča d=1,2 cm sa bandažiranjem i gletovanjem spojeva

• Bojenje plafona i kosina obloženih gipsanim pločama poludisperzivnom bojom

5. Nabavka materijala i izrada instalacije grijanja u prostorima povr{ine cca 80 m2

Ova stavka podrazumjeva nabavku i postavljanje:• Nabavka i ugradnja kompletnog horizontalnog (podnog) razvoda

cjevne mreže centralnog grijanja u svemu prema prethodno napravljenom projektu i proračunima urađenim od projektanta (mašinski inžinjer)

• Nabavka i ugradnja grejnih tijela sa kompletnim ovjesnim materijalom, ventilima i spojnim elementima

• Nabavka i ugradnja elektrokotla instalisane snage prema proračunu za stambeni prostor od cca 80 m2

• Punjenje sistema sa hladnom i toplom probom

33energetska efikasnost n EKI

BANOVI]I: Alije Izetbegovi}a 39; 035 871 425

BANJA LUKA: Nikole Pa{i}a 25a; 051 234 170

BIHA]: Ul. Hasan Pa{e Predojevi}a; 037 318 460

BIJELJINA: Du{ana Baranjina 3b; 055 292 240

BROD: Stevana Nemanje; 053 611 163

BOSANSKA KRUPA: Sokak 8; 037 471 547

BOSANSKI PETROVAC: 502. Vite{ke; 037 883 133

BRATUNAC: Svetog Save; 056 411 072

BR^KO: Uzunovi}a 13; 049 235 650

BUGOJNO: Sultan Ahmedova 82; 030 252 346

CAZIN: Bo{nja~kih {ehida bb; 037 512 054

^APLJINA: Mate Bobana bb; 036 806 081

^ELI]: Alije Izetbegovi}a 31; 035 668 140

DERVENTA: Veljka Milankovi}a; 053 311 260

DOBOJ: Stefana Prvoven~anog 41; 053 201 400

FO^A: Petra Bojovi}a; 058 220 570

GORAŽDE: Sinan Pa{e Sijer~i}a 10; 038 220 367

GRA^ANICA: Sultan Mehmeda II Fatiha; 035 700 651

GRADA^AC: Hadžiefendina; 035 822 670

GRADI[KA: Vidovdanska; 051 814 411

GRUDE: Dr. Franje Tu|mana 61; 039 661 715

ILIDŽA: Mala aleja O-1; pp 16; 033 763 485

ISTO^NO NOVO SARAJEVO: Spasovdanska 21; 057 344 833

JAJCE: Hrvoje Vuk~i}a Hrvatini}a; 030 657 953

JANJA: Ul. Kara|or|eva 133; 055 544 556

JELAH: Titova bb; 032 664 192

KAKANJ: Alije Izetbegovi}a bb; 032 554 217

KALESIJA: Žrtava genocida u Srebrenici bb; 035 610 360

KISELJAK: Josipa Bana Jela~i}a 57; 030 870 613

KLADANJ: Branilaca Bosne 1; 035 621 387

KONJIC: Trg državnosti bb; 036 725 833

KOZARSKA DUBICA: Svetosavska 2; 052 417 021

LAKTA[I: Kara|or|eva 63; 051 535 116

LIVNO: Splitska bb (TC Forum); 034 204 175

LUKAVAC: Petrak bb; 035 556 050

MAGLAJ: Sulejmana Omerovi}a Cara bb; 032 609 480

MODRI^A: Cara Lazara bb; 053 821 710

MOSTAR: Kneza Domagoja 12; 036 355 580

NEVESINJE: Obrena Ivkovi}a bb; 059 602 560

NOVI GRAD: Mi}e [urlana 5; 052 751 800

OBUDOVAC: Nikole Simi}a 46; 054/643 643

ODŽAK: 15. Majevi~ke brigade bb; 031 763 421

ORA[JE: Jug I bb; 031 717 080

PALE: Jovana Cviji}a 1; 057 202 760

PRIJEDOR: Kralja Petra I Oslobodioca; 052 243 570

PRNJAVOR: Veljka Milankovi}a 16; 051 640 340

ROGATICA: Dobrovolja~ka bb; 058 417-280

SANSKI MOST: Trg oslobodilaca bb; 037 689 480

SARAJEVO: Džemala Bijedi}a bb; 033 754 370

SOKOLAC: Jove Jankovi}a bb; 057 401 540

SRBAC: 11. novembra bb; 051 741 477

SREBRENIK: 21. Srebreni~ke brigade bb; 035 647 195

TESLI]: Svetog Save 3; 053 430 416

TRAVNIK: Fatmi} bb; 030 518 872

TREBINJE: Herceg Stefana 5a; 059 225 962

TUZLA: Stupine B14 lam 3; 035 300 460

UGLJEVIK: Kralja Petra I Karadordevi}a; 055 773 249

VELIKA KLADU[A: Huske Miljkovi}a 2; 037 773 903

VISOKO: Vizija - Ul. Alije Izetbegovi}a bb; 032 731 950

VI[EGRAD: II podrinske brigade 1; 058 631 152

VITEZ: Stjepana Radi}a bb; 030 714 561

VLASENICA: Trg srpskih boraca bb, Zanatski centar 8; 056 733 494

VOGO[]A: Bra}e Hala} 20; 033 434 541

ZENICA: Adolfa Goldbergera 9; 032 449 370

ZVORNIK: Svetog Save 46; 056 232 280

ŽIVINICE: Alije Izetbegovi}a bb; 035 743 270

Informacije o kreditima za pove}anje energetske efikasnosti možete dobiti u najbližoj kancelariji EKI–ja ili na web stranici http://www.eki.ba

Jednostavno