2
Mopek, fot. Dariusz Górski Gęgawy, fot. Paweł Stopiński Solecka Dolina Wisły, fot. Natalia Górska Zbocza Płutowskie, fot. Justyna Czajka Torfowisko Linie, fot. Dariusz Górski Dolina Drwęcy, fot. Miłosz Owieśny Podróżniczek, fot. Marek Machnikowski Dolina Noteci, fot. Natalia Górska Zawilce wielkokwiatowe, fot. Natalia Górska Kumak nizinny, fot. Marek Machnikowski W locie, fot. Dariusz Górski Gacek brunatny, fot. Dariusz Górski Forty w Toruniu, fot. Dariusz Górski Gągoły, fot. Paweł Stopiński Para oharów, fot. Paweł Stopiński Łachy na Wiśle, fot. Natalia Górska Wisła, fot. Natalia Górska Gopło, fot. Paweł Stopiński Sieweczka rzeczna, fot. Paweł Stopiński Stążka, fot. Marek Machnikowski Rezerwat przyrody Jeziorka Kozie, fot. Justyna Czajka Kolonia nocków dużych, fot. Dariusz Górski Nocek łydkowłosy i nocki Natterera, fot. Dariusz Górski Rezerwat przyrody Góra Św. Wawrzyńca, fot. Marek Machnikowski Miłek wiosenny, fot. Natalia Górska Bagno zwyczajne, fot. Dariusz Górski Rosiczka okrągłolistna, fot. Dariusz Górski Kępy wełnianki pochwowatej, fot. Dariusz Górski Ostnica włosowata, fot. Marek Machnikowski Brzoza karłowata, fot. Marek Machnikowski fot. Dariusz Górski fot. Dariusz Górski Ciechocinek Dyptam jesionolistny Modraszek nausitous Cisy Staropolskie Głaz Świętego Wojciecha Jezioro Gościąż Obszar Natura 2000 Cytadela Grudziądz PLH040014 obejmuje kompleks umocnień pochodzących z drugiej połowy XVIII w., w których skład wchodzi zespół potężnych i rozległych budowli obronnych zbudowanych z cegły i kamienia. Część podziemna obfituje w korytarze i chodniki minerskie. Ogól- na długość wszystkich budowli wynosi (wg planów z 1840 r.) 12,7 km. Obecnie w obrębie Cytadeli stacjonuje kilka jednostek wojskowych, znajdują się tu również magazyny wojskowe. Obszar Natura 2000 stanowi jedną z największych kolonii zimowych nietoperzy w Polsce. Każdej zimy znajduje tu schronienie od ok. 600 do nawet 2500 osobników nietoperzy różnych gatunków. Wśród nich występują 3 gatunki z Załącznika II Dyrektywy siedliskowej: nocek duży, mopek i nocek łydkowłosy. Gopło jest największym jeziorem województwa kujawsko-pomorskiego i wraz z terenem sąsiadu- jącym (w tym Jeziorami Skulskimi) objęte zostało ochroną w postaci obszaru specjalnej ochrony ptaków Ostoja Nadgoplańska PLB040004 oraz obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty Jezioro Gopło PLH040007. Teren ten stanowi również rezerwat przyrody Nadgoplański Park Tysiąclecia oraz park krajobrazowy o tej samej nazwie. W obszarze Ostoja Nadgoplańska PLB040004 zanotowano do tej pory obecność prawie 200 ga- tunków ptaków z czego ok. 140 lęgowych, w tym 24 gatunków z Załącznika I Dyrektywy ptasiej i 10 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Obszar ten stanowi cenne miejsce lęgowe m.in. dla gęgawy, rycyka, bączka, bąka, podróżniczka, żurawia, bociana białego, płaskonosa i czajki. W okre- sie migracji licznie występują żurawie i gęsi, osiągając koncentracje liczące kilkadziesiąt tysięcy osobników. W granicach obszaru znajduje się obszar Natura 2000 Jezioro Gopło, na terenie którego stwierdzono m.in. występowanie 19 siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy siedliskowej, w tym zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic, łąki użytkowane ekstensywnie, śródlądowe słone łąki, pastwiska i szuwary oraz siedliska leśne: grądy, łęgi, dąbrowy, bory i lasy bagienne. Bogactwo przyrodnicze Wisły wraz z doliną rzeki stanowią o unikalnej w skali kraju i Europy wartości tego terenu. Z tego też względu tylko w granicach województwa kujawsko-pomorskiego funkcjo- nuje aż 6 obszarów Natura 2000 związanych z Wisłą: obszary Solecka Dolina Wisły PLH040003, Włocławska Dolina Wisły PLH040039, Nieszawska Dolina Wisły PLH040012, Dybowska Dolina Wi- sły PLH040011 i Dolna Wisła PLH220033 zostały utworzone dla ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków zwierząt i roślin, natomiast ostoję Dolina Dolnej Wisły PLB040003 wyznaczono z uwagi na ochronę gatunków ptaków i ich siedlisk. Wisła stanowi istotny korytarz ekologiczny o znaczeniu europejskim, a także cenne miejsce wystę- powania rzadkich siedlisk przyrodniczych i gatunków. Przykładowo z obszarem specjalnej ochrony ptaków Dolina Dolnej Wisły PLB040003 związanych jest prawie 50 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy ptasiej, a ogółem stwierdzono tu gniazdowanie ok. 180 gatunków ptaków. W okresie migracji spotkać można koncentracje ptaków wodno-błotnych liczące nawet 50 tys. osobników. Warto podkreślić, że Wisła funkcjonuje jako siedlisko ptaków nie tylko w okresie lęgowym, ale także zimą, kiedy stanowi ostoję dla ptaków migrujących i zimujących, np. bielika. W dolinie Wisły stwierdzono również prawie 1500 gatunków roślin naczyniowych, jak również liczne gatunki zwierząt kręgowych i bezkręgowych, w tym rzadkich w skali Europy, jak kumak nizinny, wy- dra, czerwończyk nieparek czy pachnica dębowa. Występują tu także minogi rzeczne i ryby, takie jak łosoś, różanka, koza, boleń. Znaczną powierzchnię zajmują siedliska przyrodnicze, które podlegają ochronie na ww. obszarze Natura 2000. Spotkać można tu łęgi wierzbowe, topolowe i olszowe, łęgi dębowo-wiązowo-jesionowe, niżowe świeże łąki, starorzecza i ziołorośla nadrzeczne. Obszar obejmuje głównie strome zbocza strefy krawędziowej Doliny Dolnej Wisły, nachylone do 30 0 i wzniesione do 60 m ponad dno doliny. Charakterystyczną jego cechą jest zatem specyficzna rzeźba terenu i znaczne deniwelacje. Ponadto w jego granicach leży szereg śródpolnych, naturalnie wy- kształconych, zalesionych parowów, wcinających się w przyległą wysoczyznę morenową. Niektóre fragmenty wysoczyzny są użytkowane rolniczo. Granice obszaru obejmują też użytkowane rolniczo fragmenty dna doliny Wisły, wykorzystywane jako grunty orne lub użytki zielone. Łąki są przeważnie intensywnie zagospodarowane. W niektórych miejscach spotyka się małe płaty łęgu wierzbowego, ziołorośla i starorzecza. Strome zbocza doliny są dobrze naświetlone, co sprzyja występowaniu tu licznych gatunków roślin i zwierząt termofilnych, w tym wielu rzadkich, zagrożonych i chronionych. Jest to jeden z trzech znanych rejonów występowania barczatki kataks w Polsce, a także jedna z nie- licznych środkowoeuropejskich ostoi innych ciepłolubnych gatunków stawonogów. Występują tutaj jedne z lepiej zachowanych powierzchni muraw kserotermicznych w regionie. Murawom towarzyszą ciepłolubne zarośla, często również bogate gatunkowo. W parowach zachowały się lasy liściaste o ce- chach naturalnych. Do nich należą fitocenozy tzw. grądu zboczowego, czyli lasu klonowo-lipowego. Na dnie parowów można spotkać płaty łęgu wiązowo-jesionowego. Obecność cienistych lasów obok kserotermicznych muraw bardzo podnosi różnorodność florystyczną i faunistyczną tego obszaru. Obszar o powierzchni 5,3 ha obejmuje śródleśne torfowisko o charakterze torfowiska wysokiego (w części centralnej) i torfowiska przejściowego (na obrzeżach oraz przekształconej w wyniku eks- ploatacji torfu części północnej). Obiekt niezwykle cenny, jako jedno z trzech w Polsce (jedyne niżowe) stanowisko brzozy karłowatej (relikt glacjalny). Brzoza karłowata występuje tu na powierzchni ok. 1 ha. Stwierdzono tu występowanie dwóch siedlisk wymienionych w Załączniku I Dyrektywy siedliskowej: torfowisk wysokich z roślinnością torfotwórczą oraz torfowisk przejściowych i trzęsawisk. Torfowiska zajmują ¾ powierzchni obszaru. Pozostała część obszaru porośnięta jest zaroślami łozowymi i olsem torfowcowym. Otaczają je lasy olszowe, grąd oraz bory sosnowe i mieszane. Torfowiska stanowią cenne z punktu widzenia różnorodności biologicznej siedliska, w obrębie których występują unikatowe i rzadkie gatunki, takie jak bagno zwyczajne, rosiczka okrągłolistna, pływacz zwyczajny, wątlik błotny i bobrek trójlistkowy. Jednocześnie siedliska te są zagrożone ze strony działalności człowieka (np. niekontrolowanych melioracji, powodujących osuszanie terenu i obniżanie poziomu wód gruntowych), a także procesów naturalnych (np. zarastania przez roślin- ność drzewiastą i krzewiastą). Z tego też względu w granicach obszarów Natura 2000 wyznaczonych dla ochrony torfowisk często niezbędne jest podejmowanie działań z zakresu ochrony czynnej, np. poprzez usuwanie nalotu drzew i krzewów. Rzeka Drwęca z uwagi na swój charakter stanowi korytarz ekologiczny, wykorzystywany w szcze- gólności przez gatunki ryb i minogów. Dolina rzeki Drwęcy stanowi ponadto korytarz migracji zwie- rząt, w tym ptaków (w szczególności gatunków będących przedmiotami ochrony obszaru specjalnej ochrony ptaków Bagienna Dolina Drwęcy PLB040002). Obszar Natura 2000 położony w granicach województwa kujawsko-pomorskiego i warmińsko- -mazurskiego uznawany jest za stwarzający warunki umożliwiające odtworzenie populacji typowo wędrownych gatunków ichtiofauny, historycznie zasiedlających zlewnię Wisły. W związku z tym ob- szar ma szczególne znaczenie dla populacji wymienionych w Załączniku II Dyrektywy siedliskowej: minoga rzecznego i łososia. W granicach obszaru występują również stabilne populacje gatunków ryb, związanych z różnymi środowiskami rzecznymi, takich jak: boleń, różanka, koza, piskorz oraz głowacz białopłetwy. Przedmiotami ochrony są także inne gatunki zwierząt, w tym ssaków (bóbr europejski, wydra), płazów (kumak nizinny, traszka grzebieniasta), bezkręgowców (zatoczek łamliwy, poczwarówka zwężona i poczwarówka jajowata), a także roślin (starodub łąkowy). Za przedmioty ochrony uznane zostały ponadto siedliska przyrodnicze, takie jak brzegi lub osuszane dna zbiorników wodnych, starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne, naturalne dys- troficzne zbiorniki wodne, nizinne rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników, ziołorośla nadrzeczne, niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie, torfowiska przejściowe i trzęsawiska, grąd subatlantycki, środkowoeuropejski i subkontynentalny, bory i lasy bagienne oraz łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe. Naturalny charakter siedlisk rzecznych w systemie ma duże znaczenie dla szeregu gatunków ryb niewymienionych w Załączniku II Dyrektywy siedliskowej, w tym przede wszystkim dla gatunków wędrownych i półwędrownych oraz gatunków typowo rzecznych, jak troć wędrowna, certa, świnka, brzana, lipień, pstrąg potokowy oraz miętus. Na rzece Drwęcy prowadzone są działania w zakresie zarybień (w tym łososiem, certą i trocią), a także reintrodukcji jesiotra ostronosego. Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty Dolina Noteci PLH300004 wyznaczono dla ochrony 16 sie- dlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy siedliskowej (np. ciepłolubnych dąbrów, niżowych łąk użytkowanych ekstensywnie i łęgów), a także 8 gatunków roślin i zwierząt z Załącznika II Dyrektywy siedliskowej (np. kumaka nizinnego i staroduba łąkowego). Obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego PLB300001 obej- mujący teren zbliżony zasięgiem do ostoi Dolina Noteci został wyznaczony dla ochrony ptaków i ich siedlisk oraz korytarzy migracji. W obrębie tego obszaru znajdują się szczególnie cenne miejsca występowania i koncentracji ptaków na stawach rybnych w Ślesinie oraz Występie. Łącznie w gra- nicach ostoi Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego stwierdzono występowanie 20 gatun- ków z Załącznika I Dyrektywy ptasiej (w tym 12 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi). W okresie lęgowym występuje tu 10% populacji krajowej podróżniczka, a także spotkać można bielika i kanię czarną. Licznie występują ptaki drapieżne, takie jak kania ruda czy błotniak stawowy, natomiast w okresie migracji spotkać można koncentracje siewki złotej czy łabędzia czarnodziobego. Obszary Natura 2000 związane z Notecią i Kanałem Bydgoskim stanowią również korytarz ekolo- giczny o randze europejskiej, a najistotniejszymi zagrożeniami dla ich zachowania są m.in. zmiany reżimu hydrologicznego oraz zaniechanie pastersko-łąkarskiego użytkowania. Cytadela Grudziądz PLH040014 Ostoja Nadgoplańska PLB040004 Solecka Dolina Wisły PLH040003 Zbocza Płutowskie PLH040040 Torfowisko Linie PLH040020 Dolina Drwęcy PLH280001 Dolina Noteci PLH300004 Ciechocinek jest jednym z najpiękniejszych polskich uzdrowisk. Wykorzystuje się tutaj do leczenia naturalne zasoby wód solankowych, które dzięki specjalnym drewnianym tężniom tworzą specyficz- ny mikroklimat. Trzy tężnie mają razem ok. 2 km długości i ok. 15 m wysokości. W sąsiedztwie tych unikalnych konstrukcji został utworzony rezerwat przyrody oraz obszar Natura 2000, których celem ochrony jest zachowanie stanowisk słonorośli: astra solnego i soliroda zielnego. Przez Polskę przebiega północna granica zasięgu dyptamu jesionolistnego. Na terenie rezerwatu przyrody Kulin znajduje się jedno z trzech w Polsce stanowisk tego gatunku. Dyptam jest pokryty licznymi gruczołkami wydzielającymi łatwopalne olejki eteryczne, które w upalną pogodę mogą ulegać samozapłonowi – stąd nazwa potoczna „krzew ognisty” lub „gorejący krzew Mojżesza” (przypuszcza się, że to właśnie dyptam był biblijnym krzewem, który na oczach Mojżesza stanął w płomieniach). Na terenie województwa kujawsko-pomorskiego zlokalizowane jest najbardziej na północ wysu- nięte stanowisko tego gatunku. Jego gąsienice żywią się wyłącznie jedną rośliną – krwiściągiem lekarskim. Po osiągnięciu ostatniego stadium rozwoju gąsienica spada na ziemię i wydzielając substancje zapachowe wabi mrówki wścieklice, które transportują ją do mrowiska. W mrowisku gąsienica odżywia się larwami i jajami mrówek, a po przezimowaniu opuszcza to schronienie jako dorosły motyl. W miejscowości Wierzchlas w Borach Tucholskich istnieje jeden z najstarszych w Polsce rezerwat przyrody Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego, zachowujący najliczniejsze na niżu stanowi- sko cisa pospolitego. Pierwsza wzmianka o ochronie tego miejsca pochodzi już z 1827 r. Dawniej cis występował w lasach pierwotnych puszcz. Jednakże z uwagi na jego walory użytkowe (elastyczne i sprężyste drewno) oraz powolny wzrost, tylko nieliczne naturalne stanowiska przetrwały do dzisiaj. Głaz Świętego Wojciecha, zwany również Diabelskim Kamieniem – granitowy głaz narzutowy znaj- dujący się ok. 0,5 km od stacji kolejowej w Leosi, będący pomnikiem przyrody o obwodzie 24,5 m, szerokości 8,8 m i wysokości 3,8 m. Pierwsza nazwa pochodzi od legendy, według której święty Wojciech z tego miejsca wygłosił jedno ze swoich kazań w czasie misji chrystianizacyjnej do Prus. Według innej legendy diabeł przenosił głaz, aby przegrodzić nim nurt Wdy, lecz nie zdążył przed świtem i musiał go pozostawić kilkaset metrów od rzeki. Celem ochrony geomorfologicznego rezerwatu przyrody Gościąż jest zachowanie naturalnego zbiornika wodnego o unikalnej w skali kraju specyfice i charakterze osadów dennych – jeziora Go- ściąż. W efekcie osiadania substancji organicznych i mineralnych powstają tzw. laminy, w których za- pisane są zdarzenia z kolejnych lat. Wyjątkowość tego jeziora tkwi w zachowanych od około 13 tys. lat osadach. Jest to jak dotychczas jedyny stwierdzony w Europie przypadek mikrowarstwowania w ciągu całej historii zbiornika. Ciekawostki przyrodnicze Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 to… S sieć obszarów tworzonych dla ochrony, a więc utrzymania lub od- tworzenia, określonych siedlisk przyrodniczych oraz gatunków i ich siedlisk, S główne narzędzie ochrony różnorodności biologicznej na teryto- rium Unii Europejskiej, S godzenie ochrony siedlisk i gatunków z gospodarczym użytkowaniem terenu, zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju, S obszary na terenie których ochronie ma podlegać nie całość przyrody, ale jedynie jej wybrane elementy, czyli siedliska i gatunki, dla których ochrony został wyznaczony ten obszar, S podwyższenie rangi regionu świadczące o wysokiej wartości przyrodniczej terenu będące dla niego rodzajem rekomendacji, jako miejsca godnego odwiedzenia. Jest to więc promocja re- gionu i to na skalę europejską (na podstawie „Obszary Natura 2000 w Małopolsce”, IOP PAN) Obecnie w Polsce sieć Natura 2000 zajmuje około 20 procent powierzchni lądowej kraju. W jej skład wchodzi: S 849 obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty – ozw (obszary siedliskowe – przyszłe specjal- ne obszary ochrony siedlisk), w tym 4 proponowane ozw S 145 obszarów specjalnej ochrony ptaków Obszar Natura 2000 to… obszar specjalnej ochrony ptaków, specjalny obszar ochrony siedlisk lub obszar mający znaczenie dla Wspólnoty, utworzony w celu ochrony populacji dziko występujących ptaków lub siedlisk przyrodni- czych, lub gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty. Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty to… obszar Natura 2000, projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej, który odgrywa znaczącą rolę w zachowaniu lub odtworzeniu stanu właściwej ochrony siedliska przyrodniczego lub przyczynia się do spójności sieci obszarów Natura 2000. Sieć Natura 2000 w województwie kujawsko-pomorskim W województwie kujawsko-pomorskim w skład sieci Natura 2000 wchodzi 7 obszarów specjalnej ochrony ptaków oraz 36 obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty. Obszary te zajmują łącznie 11% po- wierzchni województwa. Na terenie województwa znajduje się zarówno jeden z najmniejszych obszarów Natura 2000 w Polsce (Kościół w Śliwicach PLH040034 o pow. 0,1 ha) oraz największy (Bory Tucholskie PLB220009 o pow. 322 535,9 ha), który swym zasięgiem obejmuje również województwo pomorskie. Wśród obszarów objętych tą formą ochrony przyrody warto wspomnieć o rzekach Brda i Wda, które są jednymi z najpiękniejszych szlaków kajakowych w Polsce oraz o Dolinie Noteci, która w plebiscycie 7 No- wych Cudów Polski zdobyła I miejsce i okrzyknięta została największym cudem Natury 2013. Województwo kujawsko-pomorskie Na mapie województwa kujawsko-pomorskiego charakterystyczny rys wyznacza Wisła, która łączy największe miasta regionu: Włocławek, Toruń, Bydgoszcz i Grudziądz. Województwo obejmuje dwie skrajnie różne krainy historyczno-geograficzne, położone po obu brzegach Wisły. Obszar Kujaw i Pomorza z uwagi na swoją lokalizację stanowi miejsce przecięcia szlaków tranzytowych na linii północ-południe, łączących Europę Południową ze Skandynawią, a także na linii wschód-za- chód, łączących Europę Zachodnią z krajami nadbałtyckimi i Rosją. W regionie dynamicznie rozwija się sieć dróg i linii kolejowych oraz występują dogodne warunki do żeglugi śródlądowej, w tym drogi wodne E40 i E70 o znaczeniu międzynarodowym. Atutem regionu jest między innymi dobry stan środowiska naturalnego, sprzyjający rozwojowi tury- styki. Najbardziej znane kompleksy leśne to Bory Tucholskie, Puszcza Bydgoska, Lasy Gostynińsko- -Włocławskie, ale również piękne i przyrodniczo bogate lasy Pojezierza Krajeńskiego, Brodnickiego i Pałuk. Rzeki Brda i Wda to jedne z najpiękniejszych szlaków kajakowych w Polsce. Województwo charakteryzuje się bogactwem materialnego dziedzictwa kulturowego. Najcenniejsze zabytki w kujawsko-pomorskim to m.in. unikatowe budowle powstałe z drewna w Biskupinie oraz per- ły architektury gotyckiej wzniesione z czerwonej cegły: zamek w Golubiu-Dobrzyniu oraz kościół farny Wniebowzięcia NMP w Chełmnie. Kto lubi wędrować po lasach, wypo- czywać nad jeziorami, uprawiać sporty wodne, zwiedzać zabytki, zaglądać do muzeów – niechaj nie omija woje- wództwa kujawsko-pomorskiego. fot. Marek Machnikowski Ciekawostki przyrodnicze Ciekawostki przyrodnicze fot. Miłosz Owieśny Granica rezerwatu przyrody Gościąż fot. Marek Machnikowski l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l L. Jasiniec L. Strzyżawa Jarużyn Kamieniec Osiedle Zabasta Nowe Niwy Rafa Pień Niwy Wilcze Gądecz Jarużyn Czarnowo Strzyżawa Mozgowina Mała Kępa Ostromecko Wielka Kępa Aleksandrowo Strzelce Górne Strzelce Dolne ZOFIN PAŁCZ SUSZYN FORDON ŁĘGNOWO PLĄTNOWO NIECPOLE FORDONEK MARIAMPOL CZARNÓWKO JASTRZĘBIE OSIEDLE ESKULAPA SOLEC KUJAWSKI Dolina Śmierci Prodnia Smolniki Wyszogród Wole Doły Bocianie Gniazdo J. Wielka Łacha J. Wielka Łacha J. Skrzynka J. Skrzynka J. Duża Reptówka J. Duża Reptówka J. Duża Łacha J. Duża Łacha Wisła Wisła Wisła Wisła Wisła Wisła Czarna Góra Las Kamieniec Ostromecko Las Jastrzębie Las Jarużyński Las Ostromecki Przewóz Rez. Las Mariański Rez. Wielka Kępa Rez. Augustowo Nadwiślański Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Wisły PLB040003 Dolina Dolnej Wisły PLB040003 Solecka Dolina Wisły PLH040003 Cmentarz Siernieczek Pałac z poł. XIX w. Pałac Mostowskich z XVIII w. Fordońska Dolina Śmierci Dwór z XIX w. Kolekcja kaktusów Jaskinia Bajka Źródlisko „Oczy Jarużyna” 30 65 35 95 50 95 45 50 40 30 60 90 65 70 40 95 ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● 92 33 68 34 37 69 33 60 54 31 93 38 97 30 82 96 29 96 40 92 95 94 96 88 102 35 52 52 55 43 55 53 34 39 97 94 100 18°12’ 18°10’ 18°08’ 18°06’ 18°16’ 18°14’ 18°12’ 18°10’ 18°08’ 53°06’ 53°12’ 53°10’ 53°08’ 53°06’ 80 244 256 256 249 1000 2000 3000 4000 m 0 200 OBJAŚNIENIA ZNAKÓW Drogi krajowe dwujezdniowe; jednojezdniowe Drogi wojewódzkie Drogi lokalne Drogi polne; drogi leśne Numeracja dróg: krajowych; wojewódzkich Obszary leśne Poziomice Tereny zabudowane Rezerwaty przyrody Granice parków krajobrazowych Rzeki; jeziora i zbiorniki wodne Granice powiatów; granice gmin 256 5 Przystanie; parkingi Kościoły; pomniki Pałace i dwory; grodziska Fortyfikacje; miejsca martyrologii Pomnik przyrody ożywionej; nieożywionej Kempingi; hotele Leśniczówki; punkty widokowe Kąpieliska; ośrodki jeździeckie Punkty wysokościowe; zabytkowe parki - Obszary specjalnej ochrony siedlisk (SOO) - Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Szlaki turystyczne: Obszary NATURA 2000 w tym: - rowerowe - piesze - wodne 60 ● ● l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l L. Panieński Ostrów Trępel Grabowo Luszkowo Słończ Dolny Słończ Środkowy Kolonia Słowackiego Kolonia Sienkiewicza Szukaj Gutlin Lisi Ogon Pod Gruczno Pod Wałdowo Cieleszynek Duże Kokocko Małe Kokocko Pod Luszkówko Topolno Górne Pod Bagniewko Pod Zbrachlin Grabowskie Góry Małe Konstantowo Nowa Wieś Szlachecka Uść Rudki Kiełp Borki Błoto Kosowo Kałdus Gołoty Czarże Wałdowo Topolno Suponin Różnowo Płutowo Kokocko Gruczno Borówno Zła Wieś Kozielec Grabówko Dębowiec Zbrachlin Topolinek Szymborno Starogród Luszkówko Cieleszyn Bieńkówka Niewieścin Gzin Dolny Chrystkowo Konstantowo Małociechowo Bruki Kokocka Starogród Dolny Bruki Unisławskie Unisław Parów Cieleszyński J. Topolno J. Topolno J. Zbrachlińskie J. Zbrachlińskie J. Starogrodzkie Północne J. Starogrodzkie Północne J. Luszkowskie J. Luszkowskie Gruczno-Luszkowo Gruczno-Luszkowo S t r u g a Ni e w ie ś c i ń s k a S t r u g a Ni e w ie ś c i ń s k a Wisła Wisła Wisła Wisła Fryba Fryba Trynka Trynka Kanał Cukrowniczy Kanał Cukrowniczy K a n a ł S t a r o g r o d z k i K a n a ł S t a r o g r o d z k i Kanał Starogrodzki Kanał Starogrodzki Góra Zamkowa Góra Zamkowa Góra św. Wawrzyńca Rez. Płutowo Rez. Ostnicowe parowy Gruczna Rez. Ostrów Panieński Rez. Zbocza Płutowskie Rez. Góra św. Wawrzyńca Nadwiślański Chełmiński Park Park Krajobrazowy Krajobrazowy Dolina Dolnej Wisły PLB040003 Solecka Dolina Wisły Solecka Dolina Wisły PLH040003 Zbocza Płutowskie PLH040040 Kośc. Narodzenia NMP Pałac z poł. XIX w. Kośc. Niepokalanego Serca NMP Kośc. Niepokalanego Serca NMP Kośc. św. Barbary Kośc. Nawiedzenia NMP Kamień wysokiej wody Źródło św. Rocha Ośrodek Dydaktyczno- -Muzealny ZPKChiN Talerzyk 30 85 25 90 90 90 40 85 55 90 25 95 25 90 90 85 90 90 80 90 35 90 80 85 3 ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● 92 93 26 94 98 31 88 99 88 27 93 91 88 32 94 92 89 96 92 32 29 93 79 96 28 92 96 30 93 28 92 36 28 31 31 34 32 31 31 92 28 82 26 86 92 97 96 32 26 70 96 30 31 24 90 95 27 29 84 31 91 27 97 100 18°24’ 18°22’ 18°20’ 18°18’ 18°16’ 18°14’ 18°24’ 18°22’ 18°20’ 18°18’ 18°16’ 18°14’ 53°18’ 53°20’ 53°14’ 53°16’ 53°18’ 53°20’ 53°14’ 53°16’ 550 248 Opracowano na podstawie danych Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska i Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Bydgoszczy Atrakcje turystyczne Atrakcje turystyczne Atrakcje turystyczne Atrakcje turystyczne Atrakcje turystyczne Atrakcje turystyczne Atrakcje turystyczne Brda, fot. Marek Machnikowski Obszar położony w zachodniej części Borów Tucholskich, w obrębie którego występują sandry i ryn- ny lodowcowe. Osią hydrograficzną ostoi jest rzeka Brda, której dolina jest zróżnicowana morfologicznie. Skupienia głazów narzutowych i szybki nurt nadają rzece górski charakter. Odcinkom ze znacznie mniejszym spadkiem towarzyszą starorzecza. Występują tu licznie siedliska przyrodnicze z Załącznika I Dyrektywy siedliskowej, w tym m.in. sta- rorzecza, naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne, torfowiska wysokie i przejściowe oraz siedliska leśne: grądy, bory bagienne i łęgi. Obecne są tu również rzadkie i chronione gatunki roślin i zwierząt, takie jak sasanka otwarta, trasz- ka grzebieniasta, minóg strumieniowy, różanka czy piskorz. Obszar znajduje się w granicach obszaru specjalnej ochrony ptaków Bory Tucholskie PLB220009, stanowiącego miejsce gniazdowania prawie 30 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy ptasiej. Łącznie stwierdzono tu około 110 gatunków ptaków lęgowych. Doliny Brdy i Stążki w Borach Tucholskich PLH040023 Atrakcje turystyczne Rezerwat przyrody Dolina Rzeki Brdy (1681,5 ha), którego ce- lem ochrony jest zachowanie doliny rzeki Brdy o wyjątkowych walorach przyrodniczo-krajobrazowych. Rezerwat przyrody Bagna nad Stążką (478,45 ha) utworzony w celu zachowania torfowisk wraz z lasami położonych w roz- lewiskach rzeki Stążki, z typowo wykształconymi zespołami roślinnymi torfowisk niskich, przejściowych i wysokich oraz z unikalną florą. Tucholski Park Krajobrazowy. Szlak im. dr K. Karasiewicza – zielony (ok. 23 km, Tuchola – Rudzki Most – Gołąbek – Woziwoda). Szlak im. Bartłomieja Nowodworskiego – żółty (ok. 35,5 km, Plaskosz – Tuchola – Rudzki Most – Piszczek – Świt – Piła – Szumiąca – Jezioro Gwiazda – Jezioro Wielkie Cekcyńskie – Cekcyn). Ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna Jelenia Wyspa w Gołąbku. Spływy kajakowe: Rzeka Brda: Woziwoda – Gołąbek – Rudzki Most – Świt – Piła Młyn (Zalew Koronowski). Wielki Kanał Brdy: Rytel – Fojutowo – Barłogi. Mały Kanał Brdy: Barłogi – Klocek – Zielonka. Tuchola – Muzeum Borów Tucholskich, gdzie zwiedzający do- wie się jak dawniej wyglądało życie mieszkańców tych ziem. Tuchola – Stare miasto zachowujące pierwotny układ urba- nistyczny z XIV w. i fragmenty murów miejskich z XIV i XV w. Wymysłowo – Muzeum Indian Północnoamerykańskich im. Sata-Okha jest jedynym tego typu muzeum w Polsce. Przybli- ża życie codzienne, duchowe oraz sztukę pierwotnych Indian. ÌDni Borów Tucholskich – corocznie organizowane święto regionu, prezentujące jego kulturę, tradycję i przyrodę. ÌAkwedukt w Fojutowie – najdłuższa i najmasywniejsza budowla tego typu w Polsce zbudowana w 1848 r. Panorama Wisły widoczna z Góry Zamkowej. Wisła na tym odcinku objęta jest ochroną w postaci obszaru specjalnej ochrony ptaków Dolina Dolnej Wisły PLB040003. Park Miejski w Grudziądzu, objęty ochroną w postaci zespołu przyrodniczo-krajobrazowego. Pieszy i rowerowy szlak turystyczny obejmujący najważniejsze fortyfikacje. Jego trasa prowadzi wokół Grudziądza od Fortu Strzemięcin i sąsiedniego schronu IR9 przez Fort Lasek Miej- ski, Baterię Półpancerną Leśny Dwór, Księże Góry, schron przy ulicy Kasztanowej i Fort Tarpno, Świerkocin, Nową Wieś i Par- ski, aż do dzieła rogowego Cytadeli. Fragmenty fortyfikacji Cytadeli w Grudziądzu są dostępne dla zwiedzających. Solankowe baseny termalne w Grudziądzu. Wody wydobywa się z głębokości 1600 m poniżej poziomu terenu, a ich tem- peratura osiąga 44 0 C. Solankę wykorzystuje się zarówno do celów leczniczych, jak i rekreacyjnych. ÌGóra Zamkowa – w latach 1250–1299 na Górze wzniesiony został zamek Zakonu Krzyżackiego. Do dziś zachowały się: studnia, resztki murów kaplicy zamkowej, odsłonięte fundamenty wieży Klimek. ÌZespół spichrzy z XVI- XVIII w. stanowiących charakterystyczną panoramę miasta od strony Wisły. Obszar Natura 2000 w dużej mierze pokrywa się z rezerwa- tem przyrody Rzeka Drwęca. Planty na terenie miasta Torunia utworzone wokół Starówki (Dolina Marzeń, Al. Jana Pawła II, Jordanki, Park Etnograficz- ny, Park Waryńskiego). Ujście Drwęcy do Wisły, gdzie „łączą się” obszary Natura 2000 Dolina Drwęcy PLH280001, Nieszawska Dolina Wisły PLH040012 oraz Dolina Dolnej Wisły PLB040003. Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty Forty w Toruniu PLH040001, obejmujący zespół XIX-wiecznych fortów na te- renie miasta, będący miejscem zimowania gatunków nieto- perzy, w tym nocka dużego oraz mopka. Turystyczny szlak kajakowy na rzece Drwęcy. Ogród Zoobotaniczny w Toruniu. Zespół staromiejski Torunia to jeden z najcenniejszych ze- społów zabytkowych w Polsce, który wpisany został na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Obejmuje on Stare i Nowe Miasto w Toruniu z zachowanym XIII-wiecznym układem urbanistycznym wraz z terenem zamku krzyżackiego. ÌMuzea i zabytki architektoniczne na terenie miast Brodnica, Golub-Dobrzyń i Toruń, w tym Pałac Anny Wazówny i fragmenty zamku krzyżackiego z XIV w. w Brodnicy oraz Zamek z XIV wieku w Golubiu-Dobrzyniu. ÌPlanetarium w Toruniu, w którym dzięki specjalnej aparaturze wyświetlane są pokazy astronomiczne. ÌMuzeum Podróżników im. Tony’ego Halika, w którym zobaczyć można m.in. pamiątki zebrane przez znanego podróżnika w czasie jego licznych wypraw. Rezerwat przyrody Kruszyn (72,75 ha), którego celem ochro- ny jest zachowanie zboczy pradoliny Noteci z fragmentami typowo wykształconych grądów zboczowych. Na jego terenie została wyznaczona ścieżka edukacyjna. Liczne szlaki kajakowe, w tym po rzekach Noteć, Gąsaw- ka, Orla, a także trasa kajakowa z Jeziora Sobiejuskiego do Wąsosza. Liczne szlaki piesze (np. Ścieżka Przyrodnicza Romanowo – Walkowice), rowerowe (np. Szlak Sześciu Jezior, Szlak Śladami Sapiechów) i konne (Konny Szlak Zbójecki Puszczy Noteckiej). Ekomuzeum Doliny Noteci, w którego skład wchodzą obiekty zabytkowe i miejsca pamięci, przekazujące historię i kulturę regionu, cykliczne imprezy związane z bogactwem kulturo- wym i obyczajami, interaktywne warsztaty i pokazy bazujące na lokalnych zasobach oraz sieć oznakowanych szlaków i ście- żek ułatwiająca komunikację między atrakcjami. Kanał Bydgoski – najstarszy czynny do dziś śródlądowy kanał wodny na obecnym terytorium Polski, zbudowany w latach 1773–1774. Muzeum Kanału Bydgoskiego eksponuje zdjęcia i eksponaty przedstawiające pracę, żeglugę oraz życie codzienne, związa- ne z Kanałem. Leśny Kącik Edukacyjny w miejscowości Studzienki, przybliża- jący pracę leśników. ÌDolina Noteci w plebiscycie 7 Nowych Cudów Polski zdobyła I miejsce. ÌStawy rybne w Ślesinie i Występie są miejscem występowania wielu gatunków ptaków. Rezerwat przyrody Nadgoplański Park Tysiąclecia, którego ce- lem ochrony jest zachowanie fragmentu ekosystemu wodno- -błotnego, łąkowego i leśnego wraz z całą różnorodnością flory i fauny, a w szczególności awifauny. Szlak rowerowy dookoła jeziora Gopło – szlak zielony, długość ok. 50 km. Kruszwica – Mysia Wieża stanowiąca pozostałość po zamku zbudowanym przez Kazimierza Wielkiego ok. 1350 r. Kruszwicka kolegiata – jeden z nielicznych zachowanych w całości przykładów romańskiego budownictwa sakralnego z przełomu XI/XII w. Rejsy po Gople. ÌSzlak Piastowski – trasa turystyczna w Polsce, która przebiega przez województwo wielkopolskie i kujawsko- pomorskie i ma na celu odtworzenie szlaku cyklicznego przemieszczania się władców piastowskich wraz z dworem między grodami. Wyróżnia się trasę dłuższą oraz krótszą przebiegającą przez Kruszwicę, Strzelno, Żnin, Wenecję. ÌKruszwicki czakram – wg Hindusów jest to „gruczoł ziemi”, który jest nieznanego pochodzenia i wysyła pozytywną energię. Jeden z dwóch występujących w Polsce znajduje się pod Mysią Wieżą w Kruszwicy. Rezerwaty przyrody: Las Mariański, Ostnicowe parowy Grucz- na, Łęgi na Ostrowiu Panieńskim, Ostrów Panieński, Wielka Kępa. Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślań- skiego – obejmuje dolinę Wisły o zróżnicowanej szerokości będącej trasą migracyjną ptaków, ssaków, zwierząt bezkręgo- wych i roślin. Szlak rowerowy Dookoła Doliny Dolnej Wisły – szlak zielony o długości ok. 105 km. (Bydgoszcz – Świecie – Chełmno – Ostromecko – Bydgoszcz). Szlak Nadwiślański – zielony (ok. 51 km) – atrakcyjny i łatwy do przebycia szlak pieszy, łączący Bydgoszcz ze Świeciem. Bydgoszcz – Bydgoski Tramwaj Wodny jest jedną z głównych atrakcji turystycznych czynną od maja do września. Włocławek – Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświęt- szej Maryi Panny jest budowlą gotycką wznoszoną w latach 1340–1526 r. Solec Kujawski – park dinozaurów oraz Muzeum Ziemi im. Karola Sabatha. Festiwal Smaku w Grucznie – wydarzenie promujące lokalne tradycje kulinarne. Chata menonicka w Chrystkowie – drewniany budynek z 1770 r. z dwuspadowym dachem, kryty grubą warstwą trzciny. ÌDwa zamki krzyżackie zbudowane w sąsiedztwie Wisły – Zamek krzyżacki w Nowem nad Wisłą (XIV w.) i Zamek krzyżacki w Świeciu nad Wisłą (I poł. XIV ww.) oraz ruiny zamku krzyżackiego w Bobrownikach z końca XIV w. ÌWyspa Młyńska w Bydgoszczy – teren rekreacyjno- kulturalny, na którym znajdują się muzea (m.in. Europejskie Centrum Pieniądza) i organizowane są imprezy artystyczne. Rezerwat przyrody Linje (12,7 ha), utworzony w 1956 r. w celu zachowania śródleśnego torfowiska z jedynym stanowiskiem brzozy karłowatej na niżu środkowoeuropejskim. Obejmuje w całości obszar Natura 2000 Torfowisko Linie. Szlak Orlich Gniazd – czarny (ok. 15 km, Ostromecko – Ka- mieniec). Wytyczony po terenach leśnych malowniczą skarpą wzdłuż zakola Wisły. Szlak ciekawy krajobrazowo, na trasie liczne pomnikowe drzewa. Kościół ewangelicki w Kokocku – zbudowany w 1834 r., odbu- dowany po powodzi w 1862 r., drewniany konstrukcji szkiele- towej, z emporami. ÌZespół pałacowo- -parkowy w Ostromecku. ÌGrodzisko w Gzinie i Pniu. Rezerwat przyrody Zbocza Płutowskie (34,49 ha), którego ce- lem ochrony jest zachowanie zespołów roślinności stepowej z udziałem miłka wiosennego. Rezerwat przyrody Płutowo (19,44 ha) utworzony w celu zachowania rzadko obecnie na Pomorzu spotykanego typu lasu mieszanego występującego na zboczach parowu z bar- dzo zróżnicowanymi pod względem składu gatunkowego drzewostanami. Rezerwat przyrody Góra św. Wawrzyńca (0,75 ha), którego ce- lem ochrony jest zachowanie zespołów roślinności stepowej z ostnicą włosowatą. Szlak Rezerwatów Ziemi Chełmińskiej – żółty (ok. 48 km, Chełmno – Uść – Kałdus – Starogród – Kiełp – Płutowo – Szymborno – Gołoty – Unisław – Raciniewo – Gzin – Reptowo – Mozgowina – Ostromecko – Strzyżawa – Fordon). Przebiega wzdłuż krawędzi doliny Wisły, ukazuje zróżnicowany krajobraz strefy krawędziowej. Na trasie znajduje się wiele atrakcji kul- turowych i osobliwości przyrodniczych. ÌGóra Zamkowa w Starogrodzie – miejscowość ze wspaniałym punktem widokowym na dolinę Wisły, położona na krawędzi wysoczyzny chełmińskiej. ÌChełmno - wyjątkowo bogate w zabytki, zachowało się tutaj pięć gotyckich kościołów, prawie nienaruszony średniowieczny układ urbanistyczny oraz prawie cały obwód murów miejskich, renesansowy ratusz, a także wiele kamienic z XVIII–XIX w.

Voivodship kujawsko-pomorskie

  • Upload
    hakhanh

  • View
    393

  • Download
    24

Embed Size (px)

Citation preview

  • Mopek, fot. Dariusz Grski Ggawy, fot. Pawe Stopiski Solecka Dolina Wisy, fot. Natalia Grska Zbocza Putowskie, fot. Justyna CzajkaTorfowisko Linie, fot. Dariusz GrskiDolina Drwcy, fot. Miosz Owieny Podrniczek, fot. Marek Machnikowski

    Dolina Noteci, fot. Natalia Grska

    Zawilce wielkokwiatowe, fot. Natalia Grska

    Kumak nizinny, fot. Marek Machnikowski

    W locie, fot. Dariusz Grski

    Gacek brunatny, fot. Dariusz Grski

    Forty w Toruniu, fot. Dariusz Grski

    Ggoy, fot. Pawe Stopiski

    Para oharw, fot. Pawe Stopiski

    achy na Wile, fot. Natalia Grska

    Wisa, fot. Natalia Grska

    Gopo, fot. Pawe Stopiski

    Sieweczka rzeczna, fot. Pawe Stopiski

    Stka, fot. Marek Machnikowski

    Rezerwat przyrody Jeziorka Kozie, fot. Justyna Czajka

    Kolonia nockw duych, fot. Dariusz Grski

    Nocek ydkowosy i nocki Natterera, fot. Dariusz Grski

    Rezerwat przyrody Gra w. Wawrzyca, fot. Marek Machnikowski

    Miek wiosenny, fot. Natalia Grska

    Bagno zwyczajne, fot. Dariusz Grski

    Rosiczka okrgolistna, fot. Dariusz Grski

    Kpy wenianki pochwowatej, fot. Dariusz Grski

    Ostnica wosowata, fot. Marek Machnikowski

    Brzoza karowata, fot. Marek Machnikowski

    fot. Dariusz Grski

    fot. Dariusz Grski

    Ciechocinek Dyptam jesionolistny

    Modraszek nausitous Cisy Staropolskie Gaz witego Wojciecha

    Jezioro Goci

    Obszar Natura 2000 Cytadela Grudzidz PLH040014 obejmuje kompleks umocnie pochodzcych

    zdrugiej poowy XVIII w., wktrych skad wchodzi zesp potnych irozlegych budowli obronnych

    zbudowanych zcegy ikamienia. Cz podziemna obfituje wkorytarze ichodniki minerskie. Ogl-

    na dugo wszystkich budowli wynosi (wg planw z1840 r.) 12,7 km. Obecnie wobrbie Cytadeli

    stacjonuje kilka jednostek wojskowych, znajduj si tu rwnie magazyny wojskowe. Obszar Natura

    2000 stanowi jedn znajwikszych kolonii zimowych nietoperzy wPolsce. Kadej zimy znajduje

    tu schronienie od ok. 600 do nawet 2500 osobnikw nietoperzy rnych gatunkw. Wrd nich

    wystpuj 3 gatunki zZacznika II Dyrektywy siedliskowej: nocek duy, mopek inocek ydkowosy.

    Gopo jest najwikszym jeziorem wojewdztwa kujawsko-pomorskiego iwraz zterenem ssiadu-

    jcym (wtym Jeziorami Skulskimi) objte zostao ochron wpostaci obszaru specjalnej ochrony

    ptakw Ostoja Nadgoplaska PLB040004 oraz obszaru majcego znaczenie dla Wsplnoty Jezioro

    Gopo PLH040007. Teren ten stanowi rwnie rezerwat przyrody Nadgoplaski Park Tysiclecia oraz

    park krajobrazowy otej samej nazwie.

    Wobszarze Ostoja Nadgoplaska PLB040004 zanotowano do tej pory obecno prawie 200 ga-

    tunkw ptakw zczego ok. 140 lgowych, wtym 24 gatunkw zZacznika IDyrektywy ptasiej i10

    gatunkw zPolskiej Czerwonej Ksigi Zwierzt. Obszar ten stanowi cenne miejsce lgowe m.in. dla

    ggawy, rycyka, bczka, bka, podrniczka, urawia, bociana biaego, paskonosa iczajki. Wokre-

    sie migracji licznie wystpuj urawie i gsi, osigajc koncentracje liczce kilkadziesit tysicy

    osobnikw. W granicach obszaru znajduje si obszar Natura 2000 Jezioro Gopo, na terenie ktrego

    stwierdzono m.in. wystpowanie 19 siedlisk przyrodniczych z Zacznika I Dyrektywy siedliskowej,

    w tym zbiorniki wodne z podwodnymi kami ramienic, ki uytkowane ekstensywnie, rdldowe

    sone ki, pastwiska i szuwary oraz siedliska lene: grdy, gi, dbrowy, bory i lasy bagienne.

    Bogactwo przyrodnicze Wisy wraz zdolin rzeki stanowi ounikalnej wskali kraju iEuropy wartoci

    tego terenu. Ztego te wzgldu tylko wgranicach wojewdztwa kujawsko-pomorskiego funkcjo-

    nuje a 6 obszarw Natura 2000 zwizanych zWis: obszary Solecka Dolina Wisy PLH040003,

    Wocawska Dolina Wisy PLH040039, Nieszawska Dolina Wisy PLH040012, Dybowska Dolina Wi-

    sy PLH040011 iDolna Wisa PLH220033 zostay utworzone dla ochrony siedlisk przyrodniczych oraz

    gatunkw zwierzt irolin, natomiast ostoj Dolina Dolnej Wisy PLB040003 wyznaczono zuwagi

    na ochron gatunkw ptakw iich siedlisk.

    Wisa stanowi istotny korytarz ekologiczny oznaczeniu europejskim, atake cenne miejsce wyst-

    powania rzadkich siedlisk przyrodniczych igatunkw. Przykadowo zobszarem specjalnej ochrony

    ptakw Dolina Dolnej Wisy PLB040003 zwizanych jest prawie 50 gatunkw ptakw zZacznika

    IDyrektywy ptasiej, aogem stwierdzono tu gniazdowanie ok. 180 gatunkw ptakw. Wokresie

    migracji spotka mona koncentracje ptakw wodno-botnych liczce nawet 50 tys. osobnikw.

    Warto podkreli, e Wisa funkcjonuje jako siedlisko ptakw nie tylko wokresie lgowym, ale take

    zim, kiedy stanowi ostoj dla ptakw migrujcych izimujcych, np. bielika.

    Wdolinie Wisy stwierdzono rwnie prawie 1500 gatunkw rolin naczyniowych, jak rwnie liczne

    gatunki zwierzt krgowych ibezkrgowych, wtym rzadkich wskali Europy, jak kumak nizinny, wy-

    dra, czerwoczyk nieparek czy pachnica dbowa. Wystpuj tu take minogi rzeczne iryby, takie jak

    oso, ranka, koza, bole. Znaczn powierzchni zajmuj siedliska przyrodnicze, ktre podlegaj

    ochronie na ww. obszarze Natura 2000. Spotka mona tu gi wierzbowe, topolowe i olszowe, gi

    dbowo-wizowo-jesionowe, niowe wiee ki, starorzecza i zioorola nadrzeczne.

    Obszar obejmuje gwnie strome zbocza strefy krawdziowej Doliny Dolnej Wisy, nachylone do 300

    iwzniesione do 60 m ponad dno doliny. Charakterystyczn jego cech jest zatem specyficzna rzeba

    terenu i znaczne deniwelacje. Ponadto w jego granicach ley szereg rdpolnych, naturalnie wy-

    ksztaconych, zalesionych paroww, wcinajcych si w przyleg wysoczyzn morenow. Niektre

    fragmenty wysoczyzny s uytkowane rolniczo. Granice obszaru obejmuj te uytkowane rolniczo

    fragmenty dna doliny Wisy, wykorzystywane jako grunty orne lub uytki zielone. ki s przewanie

    intensywnie zagospodarowane. Wniektrych miejscach spotyka si mae paty gu wierzbowego,

    zioorola i starorzecza. Strome zbocza doliny s dobrze nawietlone, co sprzyja wystpowaniu tu

    licznych gatunkw rolin izwierzt termofilnych, wtym wielu rzadkich, zagroonych ichronionych.

    Jest to jeden ztrzech znanych rejonw wystpowania barczatki kataks wPolsce, atake jedna znie-

    licznych rodkowoeuropejskich ostoi innych ciepolubnych gatunkw stawonogw. Wystpuj tutaj

    jedne zlepiej zachowanych powierzchni muraw kserotermicznych wregionie. Murawom towarzysz

    ciepolubne zarola, czsto rwnie bogate gatunkowo. Wparowach zachoway si lasy liciaste oce-

    chach naturalnych. Do nich nale fitocenozy tzw. grdu zboczowego, czyli lasu klonowo-lipowego.

    Na dnie paroww mona spotka paty gu wizowo-jesionowego. Obecno cienistych lasw obok

    kserotermicznych muraw bardzo podnosi rnorodno florystyczn ifaunistyczn tego obszaru.

    Obszar opowierzchni 5,3 ha obejmuje rdlene torfowisko ocharakterze torfowiska wysokiego

    (wczci centralnej) itorfowiska przejciowego (na obrzeach oraz przeksztaconej wwyniku eks-

    ploatacji torfu czci pnocnej).

    Obiekt niezwykle cenny, jako jedno ztrzech wPolsce (jedyne niowe) stanowisko brzozy karowatej

    (relikt glacjalny). Brzoza karowata wystpuje tu na powierzchni ok. 1 ha.

    Stwierdzono tu wystpowanie dwch siedlisk wymienionych wZaczniku IDyrektywy siedliskowej:

    torfowisk wysokich zrolinnoci torfotwrcz oraz torfowisk przejciowych itrzsawisk. Torfowiska

    zajmuj powierzchni obszaru. Pozostaa cz obszaru poronita jest zarolami ozowymi iolsem

    torfowcowym. Otaczaj je lasy olszowe, grd oraz bory sosnowe imieszane.

    Torfowiska stanowi cenne z punktu widzenia rnorodnoci biologicznej siedliska, w obrbie

    ktrych wystpuj unikatowe irzadkie gatunki, takie jak bagno zwyczajne, rosiczka okrgolistna,

    pywacz zwyczajny, wtlik botny ibobrek trjlistkowy. Jednoczenie siedliska te s zagroone ze

    strony dziaalnoci czowieka (np. niekontrolowanych melioracji, powodujcych osuszanie terenu

    iobnianie poziomu wd gruntowych), atake procesw naturalnych (np. zarastania przez rolin-

    no drzewiast ikrzewiast). Ztego te wzgldu wgranicach obszarw Natura 2000 wyznaczonych

    dla ochrony torfowisk czsto niezbdne jest podejmowanie dziaa zzakresu ochrony czynnej, np.

    poprzez usuwanie nalotu drzew ikrzeww.

    Rzeka Drwca zuwagi na swj charakter stanowi korytarz ekologiczny, wykorzystywany wszcze-

    glnoci przez gatunki ryb iminogw. Dolina rzeki Drwcy stanowi ponadto korytarz migracji zwie-

    rzt, wtym ptakw (wszczeglnoci gatunkw bdcych przedmiotami ochrony obszaru specjalnej

    ochrony ptakw Bagienna Dolina Drwcy PLB040002).

    Obszar Natura 2000 pooony w granicach wojewdztwa kujawsko-pomorskiego i warmisko-

    -mazurskiego uznawany jest za stwarzajcy warunki umoliwiajce odtworzenie populacji typowo

    wdrownych gatunkw ichtiofauny, historycznie zasiedlajcych zlewni Wisy. Wzwizku ztym ob-

    szar ma szczeglne znaczenie dla populacji wymienionych wZaczniku II Dyrektywy siedliskowej:

    minoga rzecznego iososia.

    Wgranicach obszaru wystpuj rwnie stabilne populacje gatunkw ryb, zwizanych z rnymi

    rodowiskami rzecznymi, takich jak: bole, ranka, koza, piskorz oraz gowacz biaopetwy.

    Przedmiotami ochrony s take inne gatunki zwierzt, w tym ssakw (bbr europejski, wydra),

    pazw (kumak nizinny, traszka grzebieniasta), bezkrgowcw (zatoczek amliwy, poczwarwka

    zwona ipoczwarwka jajowata), atake rolin (starodub kowy).

    Za przedmioty ochrony uznane zostay ponadto siedliska przyrodnicze, takie jak brzegi lub osuszane

    dna zbiornikw wodnych, starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne, naturalne dys-

    troficzne zbiorniki wodne, nizinne rzeki ze zbiorowiskami wosienicznikw, zioorola nadrzeczne,

    niowe igrskie wiee ki uytkowane ekstensywnie, torfowiska przejciowe itrzsawiska, grd

    subatlantycki, rodkowoeuropejski isubkontynentalny, bory ilasy bagienne oraz gi wierzbowe,

    topolowe, olszowe ijesionowe.

    Naturalny charakter siedlisk rzecznych wsystemie ma due znaczenie dla szeregu gatunkw ryb

    niewymienionych wZaczniku II Dyrektywy siedliskowej, wtym przede wszystkim dla gatunkw

    wdrownych ipwdrownych oraz gatunkw typowo rzecznych, jak tro wdrowna, certa, winka,

    brzana, lipie, pstrg potokowy oraz mitus.

    Na rzece Drwcy prowadzone s dziaania w zakresie zarybie (w tym ososiem, cert i troci),

    atake reintrodukcji jesiotra ostronosego.

    Obszar majcy znaczenie dla Wsplnoty Dolina Noteci PLH300004 wyznaczono dla ochrony 16 sie-

    dlisk przyrodniczych zZacznika IDyrektywy siedliskowej (np. ciepolubnych dbrw, niowych k

    uytkowanych ekstensywnie igw), atake 8 gatunkw rolin izwierzt zZacznika II Dyrektywy

    siedliskowej (np. kumaka nizinnego istaroduba kowego).

    Obszar specjalnej ochrony ptakw Dolina rodkowej Noteci iKanau Bydgoskiego PLB300001 obej-

    mujcy teren zbliony zasigiem do ostoi Dolina Noteci zosta wyznaczony dla ochrony ptakw iich

    siedlisk oraz korytarzy migracji. W obrbie tego obszaru znajduj si szczeglnie cenne miejsca

    wystpowania ikoncentracji ptakw na stawach rybnych wlesinie oraz Wystpie. cznie wgra-

    nicach ostoi Dolina rodkowej Noteci iKanau Bydgoskiego stwierdzono wystpowanie 20 gatun-

    kw zZacznika IDyrektywy ptasiej (wtym 12 gatunkw zPolskiej Czerwonej Ksigi). Wokresie

    lgowym wystpuje tu 10% populacji krajowej podrniczka, atake spotka mona bielika ikani

    czarn. Licznie wystpuj ptaki drapiene, takie jak kania ruda czy botniak stawowy, natomiast

    wokresie migracji spotka mona koncentracje siewki zotej czy abdzia czarnodziobego.

    Obszary Natura 2000 zwizane zNoteci iKanaem Bydgoskim stanowi rwnie korytarz ekolo-

    giczny orandze europejskiej, anajistotniejszymi zagroeniami dla ich zachowania s m.in. zmiany

    reimu hydrologicznego oraz zaniechanie pastersko-karskiego uytkowania.

    Cytadela Grudzidz PLH040014 Ostoja Nadgoplaska PLB040004 Solecka Dolina Wisy PLH040003 Zbocza Putowskie PLH040040Torfowisko Linie PLH040020Dolina Drwcy PLH280001 Dolina Noteci PLH300004

    Ciechocinek jest jednym znajpikniejszych polskich uzdrowisk. Wykorzystuje si tutaj do leczenia

    naturalne zasoby wd solankowych, ktre dziki specjalnym drewnianym tniom tworz specyficz-

    ny mikroklimat. Trzy tnie maj razem ok. 2 km dugoci iok. 15 m wysokoci. Wssiedztwie tych

    unikalnych konstrukcji zosta utworzony rezerwat przyrody oraz obszar Natura 2000, ktrych celem

    ochrony jest zachowanie stanowisk sonoroli: astra solnego isoliroda zielnego.

    Przez Polsk przebiega pnocna granica zasigu dyptamu jesionolistnego. Na terenie rezerwatu

    przyrody Kulin znajduje si jedno ztrzech wPolsce stanowisk tego gatunku. Dyptam jest pokryty

    licznymi gruczokami wydzielajcymi atwopalne olejki eteryczne, ktre w upaln pogod mog

    ulega samozaponowi std nazwa potoczna krzew ognisty lub gorejcy krzew Mojesza

    (przypuszcza si, e to wanie dyptam by biblijnym krzewem, ktry na oczach Mojesza stan

    wpomieniach).

    Na terenie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego zlokalizowane jest najbardziej na pnoc wysu-

    nite stanowisko tego gatunku. Jego gsienice ywi si wycznie jedn rolin krwicigiem

    lekarskim. Po osigniciu ostatniego stadium rozwoju gsienica spada na ziemi i wydzielajc

    substancje zapachowe wabi mrwki wcieklice, ktre transportuj j do mrowiska. Wmrowisku

    gsienica odywia si larwami ijajami mrwek, apo przezimowaniu opuszcza to schronienie jako

    dorosy motyl.

    Wmiejscowoci Wierzchlas wBorach Tucholskich istnieje jeden znajstarszych wPolsce rezerwat

    przyrody Cisy Staropolskie im. Leona Wyczkowskiego, zachowujcy najliczniejsze na niu stanowi-

    sko cisa pospolitego. Pierwsza wzmianka oochronie tego miejsca pochodzi ju z1827 r. Dawniej cis

    wystpowa wlasach pierwotnych puszcz. Jednake zuwagi na jego walory uytkowe (elastyczne

    ispryste drewno) oraz powolny wzrost, tylko nieliczne naturalne stanowiska przetrway do dzisiaj.

    Gaz witego Wojciecha, zwany rwnie Diabelskim Kamieniem granitowy gaz narzutowy znaj-

    dujcy si ok. 0,5 km od stacji kolejowej w Leosi, bdcy pomnikiem przyrody oobwodzie 24,5 m,

    szerokoci 8,8 m iwysokoci 3,8 m. Pierwsza nazwa pochodzi od legendy, wedug ktrej wity

    Wojciech ztego miejsca wygosi jedno ze swoich kaza wczasie misji chrystianizacyjnej do Prus.

    Wedug innej legendy diabe przenosi gaz, aby przegrodzi nim nurt Wdy, lecz nie zdy przed

    witem imusia go pozostawi kilkaset metrw od rzeki.

    Celem ochrony geomorfologicznego rezerwatu przyrody Goci jest zachowanie naturalnego

    zbiornika wodnego ounikalnej wskali kraju specyfice icharakterze osadw dennych jeziora Go-

    ci. Wefekcie osiadania substancji organicznych imineralnych powstaj tzw. laminy, wktrych za-

    pisane s zdarzenia zkolejnych lat. Wyjtkowo tego jeziora tkwi wzachowanych od okoo 13tys.

    lat osadach. Jest to jak dotychczas jedyny stwierdzony wEuropie przypadek mikrowarstwowania

    wcigu caej historii zbiornika.

    Ciek

    awos

    tki p

    rzyr

    odni

    cze

    Europejska Sie Ekologiczna Natura 2000 to S sie obszarw tworzonych dla ochrony, awic utrzymania lub od-

    tworzenia, okrelonych siedlisk przyrodniczych oraz gatunkw iich

    siedlisk,

    S gwne narzdzie ochrony rnorodnoci biologicznej na teryto-

    rium Unii Europejskiej,

    S godzenie ochrony siedlisk igatunkw zgospodarczym uytkowaniem terenu, zgodnie z ide

    zrwnowaonego rozwoju,

    S obszary na terenie ktrych ochronie ma podlega nie cao przyrody, ale jedynie jej wybrane

    elementy, czyli siedliska igatunki, dla ktrych ochrony zosta wyznaczony ten obszar,

    S podwyszenie rangi regionu wiadczce owysokiej wartoci przyrodniczej terenu bdce dla

    niego rodzajem rekomendacji, jako miejsca godnego odwiedzenia. Jest to wic promocja re-

    gionu ito na skal europejsk (na podstawie Obszary Natura 2000 wMaopolsce, IOP PAN)

    Obecnie wPolsce sie Natura 2000 zajmuje okoo 20 procent powierzchni ldowej kraju. Wjej skad

    wchodzi:

    S 849 obszarw majcych znaczenie dla Wsplnoty ozw (obszary siedliskowe przysze specjal-

    ne obszary ochrony siedlisk), wtym 4 proponowane ozw

    S 145 obszarw specjalnej ochrony ptakw

    Obszar Natura 2000 toobszar specjalnej ochrony ptakw, specjalny obszar ochrony siedlisk lub obszar majcy znaczenie dla

    Wsplnoty, utworzony wcelu ochrony populacji dziko wystpujcych ptakw lub siedlisk przyrodni-

    czych, lub gatunkw bdcych przedmiotem zainteresowania Wsplnoty.

    Obszar majcy znaczenie dla Wsplnoty toobszar Natura 2000, projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk zatwierdzony decyzj Komisji

    Europejskiej, ktry odgrywa znaczc rol wzachowaniu lub odtworzeniu stanu waciwej ochrony

    siedliska przyrodniczego lub przyczynia si do spjnoci sieci obszarw Natura 2000.

    Sie Natura 2000 wwojewdztwie kujawsko-pomorskim W wojewdztwie kujawsko-pomorskim w skad sieci Natura 2000 wchodzi 7 obszarw specjalnej

    ochrony ptakw oraz 36 obszarw majcych znaczenie dla Wsplnoty. Obszary te zajmuj cznie 11% po-

    wierzchni wojewdztwa. Na terenie wojewdztwa znajduje si zarwno jeden znajmniejszych obszarw

    Natura 2000 wPolsce (Koci wliwicach PLH040034 opow. 0,1 ha) oraz najwikszy (Bory Tucholskie

    PLB220009 opow. 322 535,9 ha), ktry swym zasigiem obejmuje rwnie wojewdztwo pomorskie.

    Wrd obszarw objtych t form ochrony przyrody warto wspomnie orzekach Brda iWda, ktre s

    jednymi znajpikniejszych szlakw kajakowych wPolsce oraz oDolinie Noteci, ktra wplebiscycie 7No-

    wych Cudw Polski zdobya Imiejsce iokrzyknita zostaa najwikszym cudem Natury 2013.

    Wojewdztwo kujawsko-pomorskie Na mapie wojewdztwa kujawsko-pomorskiego charakterystyczny rys wyznacza Wisa, ktra czy

    najwiksze miasta regionu: Wocawek, Toru, Bydgoszcz iGrudzidz. Wojewdztwo obejmuje dwie

    skrajnie rne krainy historyczno-geograficzne, pooone po obu brzegach Wisy.

    Obszar Kujaw iPomorza zuwagi na swoj lokalizacj stanowi miejsce przecicia szlakw tranzytowych

    na linii pnoc-poudnie, czcych Europ Poudniow ze Skandynawi, atake na linii wschd-za-

    chd, czcych Europ Zachodni zkrajami nadbatyckimi iRosj.

    Wregionie dynamicznie rozwija si sie drg ilinii kolejowych oraz wystpuj dogodne warunki do

    eglugi rdldowej, wtym drogi wodne E40 iE70 oznaczeniu midzynarodowym.

    Atutem regionu jest midzy innymi dobry stan rodowiska naturalnego, sprzyjajcy rozwojowi tury-

    styki. Najbardziej znane kompleksy lene to Bory Tucholskie, Puszcza Bydgoska, Lasy Gostynisko-

    -Wocawskie, ale rwnie pikne i przyrodniczo bogate lasy Pojezierza Krajeskiego, Brodnickiego

    iPauk. Rzeki Brda iWda to jedne znajpikniejszych szlakw kajakowych wPolsce.

    Wojewdztwo charakteryzuje si bogactwem materialnego dziedzictwa kulturowego. Najcenniejsze

    zabytki wkujawsko-pomorskim to m.in. unikatowe budowle powstae zdrewna wBiskupinie oraz per-

    y architektury gotyckiej wzniesione zczerwonej cegy: zamek wGolubiu-Dobrzyniu oraz koci farny

    Wniebowzicia NMP wChemnie.

    Kto lubi wdrowa po lasach, wypo-

    czywa nad jeziorami, uprawia sporty

    wodne, zwiedza zabytki, zaglda do

    muzew niechaj nie omija woje-

    wdztwa kujawsko-pomorskiego.

    fot. Marek Machnikowski

    Ciek

    awos

    tki p

    rzyr

    odni

    cze

    Ciek

    awos

    tki p

    rzyr

    odni

    cze

    fot. Miosz Owieny

    Granica rezerwatu przyrody Goci

    fot. Marek Machnikowski

    lll

    l

    l

    lll

    ll

    l

    ll

    l

    lll

    lll

    lllllll

    lll

    llllll

    l

    lllll

    ll

    ll

    llll

    lllllll

    lllllllllllllll

    llllllll

    llllllllllllll

    ll

    L. Janowo

    L. Wadowo

    L. Reptowo

    L. JasiniecL. Strzyawa

    Reptowo

    Jaruyn

    Kamieniec

    Stanisawka

    Socz Grny

    Socz Dolny

    OsiedleZabasta

    Socz rodkowy

    Nowe Niwy

    WadowoKrlewskie

    Grne

    WadowoKrlewskie

    Dolne

    Rafa

    Pie

    Niwy

    Wilcze Socz

    Janowo

    GdeczCzare

    Reptowo

    Jaruyn

    Czemlewo

    Czarnowo

    Strzyawa

    Nowy Dwr

    Mozgowina

    Maa Kpa

    Ostromecko

    Gzin Dolny

    WielkaKpa

    Aleksandrowo

    Strzelce Grne

    Strzelce Dolne

    WadowoKrlewskie

    ZOFIN

    PACZ

    SUSZYNFORDON

    GNOWO

    PLTNOWO

    NIECPOLE

    FORDONEK

    MARIAMPOL

    CZARNWKO

    JASTRZBIE

    OSIEDLE ESKULAPA

    SOLECKUJAWSKI

    Dolinamierci

    Strze lniczyParw

    Fajka

    Prodnia

    Krl iki

    Smolniki

    WyszogrdWole Doy

    BocianieGniazdo

    J. Wielkaacha

    J. Wielkaacha

    J. SkrzynkaJ. Skrzynka

    J. DuaReptwka

    J. DuaReptwka

    J. DuaachaJ. Duaacha

    WisaWisa

    WisaWisa

    Wis

    aW

    isa

    Grny KanaGrny Kana

    Grny KanaGrny Kana

    Sowia Buda

    CzarnaGra

    Siedmiogrze

    L a sC z e m l e w o

    L a sK a m i e n i e c

    L a sO s t r o m e c k o

    L a sJ a s t r z b i e

    L a sS i e d m i o g r z e

    L a sB o l u m i s k i

    L a s J a r u y s k i

    L a sO s t r o m e c k i

    P r z e w z

    Rez.Las

    MariaskiRez.Wielka Kpa

    Rez. Augustowo

    Rez.Reptowo

    N a d w i l a s k iP a r k

    K r a j o b r a z o w y

    Dolina DolnejWisy

    PLB040003

    Dolina DolnejWisy

    PLB040003

    SoleckaDolinaWisy

    PLH040003Gmina

    Zawie Wie lkaGmina

    Zawie Wie lka

    GminaDbrowa Chemiska

    GminaDbrowa Chemiska

    CmentarzSiernieczek

    Paac z po. XIX w.

    Paac Mostowskich

    z XVIII w.

    FordoskaDolina mierci

    Dwr z XIX w.

    Koc. Narodzenia NMP

    Kolekcjakaktusw

    JaskiniaBajka

    rdliskoOczy Jaruyna

    30

    65

    35

    55

    70

    95

    50

    50

    65

    65

    95

    45

    50

    40

    30

    60

    90

    65

    70

    75

    40

    100

    95

    90

    92

    33

    6834

    37

    36

    69

    5233 60

    9754 88

    3193 97

    38 92

    97 30 99

    82

    96

    29

    96 40

    9295

    91

    9496

    88

    100

    102

    35

    52

    52

    55

    43

    55

    53

    52

    33

    34

    39

    97

    94

    92

    90

    100

    181618141812181018081806

    18161814181218101808

    5312

    5310

    5308

    5306

    5312

    5310

    5308

    5306

    80

    244256

    256

    249

    1000 2000 3000 4000 m0

    200

    OBJANIENIA ZNAKW

    Drogi krajowe dwujezdniowe;jednojezdniowe

    Drogi wojewdzkie

    Drogi lokalne

    Drogi polne; drogi lene

    Numeracja drg: krajowych; wojewdzkich

    Obszary lene

    Poziomice

    Tereny zabudowane

    Rezerwaty przyrody

    Granice parkw krajobrazowych

    Rzeki; jeziora i zbiorniki wodne

    Granice powiatw; granice gmin

    2565

    Przystanie; parkingi

    Kocioy; pomniki

    Paace i dwory; grodziska

    Fortyfikacje; miejsca martyrologii

    Pomnik przyrody oywionej; nieoywionej

    Kempingi; hotele

    Leniczwki; punkty widokowe

    Kpieliska; orodki jedzieckie

    Punkty wysokociowe; zabytkowe parki

    - Obszary specjalnej ochrony siedlisk (SOO)

    - Obszary specjalnej ochrony ptakw (OSO)

    Szlaki turystyczne:

    Obszary NATURA 2000 w tym:

    - rowerowe

    - piesze

    - wodne

    60

    lll

    ll

    ll

    ll

    ll

    ll

    ll

    l

    l

    ll

    ll

    ll

    ll

    ll

    ll

    ll

    ll

    ll

    ll

    L. PanieskiOstrw

    Trpel

    Grabowo

    Luszkowo

    Socz DolnySocz rodkowy

    KoloniaSowackiego

    KoloniaSienkiewicza

    Szukaj

    Gutlin

    Lisi Ogon

    Pod Gruczno

    Pod Wadowo

    Cieleszynek

    DueKokocko

    Mae Kokocko

    Pod Luszkwko

    TopolnoGrne

    Pod Bagniewko

    PodZbrachlin

    Grabowskie Gry

    MaeKonstantowo

    Nowa WieSzlachecka

    U

    Rudki

    Kiep

    Borki

    Boto

    Kosowo

    Kadus

    Gooty

    Czare

    Wadowo

    Topolno

    Suponin

    Rnowo

    Putowo

    Kokocko

    Gruczno

    Borwno

    Za Wie

    Kozielec

    Grabwko

    Dbowiec

    Zbrachlin

    Topolinek

    Szymborno

    Starogrd

    Luszkwko

    Cieleszyn

    Biekwka

    Niewiecin

    Gzin Dolny

    Chrystkowo

    Konstantowo

    Maociechowo

    BrukiKokocka

    StarogrdDolny

    BrukiUnisawskie

    Unisaw

    ParwCieleszyski

    J. TopolnoJ. Topolno

    J. ZbrachliskieJ. Zbrachliskie

    J. StarogrodzkiePnocneJ. StarogrodzkiePnocne

    J. LuszkowskieJ. Luszkowskie

    Gruczno-Luszkowo

    Gruczno-Luszkowo

    Struga NiewieciskaStruga Niewieciska

    Wisa

    Wisa

    Wis

    aW

    isa

    FrybaFryba

    Trynka

    Trynka

    Kana

    Cuk

    row

    nicz

    y

    Kana

    Cuk

    row

    nicz

    y

    Kan

    a S

    taro

    grod

    zki

    Kan

    a S

    taro

    grod

    zki

    Kana

    Sta

    rogro

    dzki

    Kana

    Sta

    rogro

    dzki

    GraZamkowa

    GraZamkowa

    Graw. Wawrzyca

    Rez.Putowo

    Rez.Ostnicowe

    parowy Gruczna

    Rez.OstrwPanieski

    Rez.ZboczaPutowskie

    Rez.Gra w. Wawrzyca

    N a d w i l a s k i

    C h e m i s k i

    P a r k

    P a r k

    K r a j o b r a z o w y

    K r a j o b r a z o w y

    Dolina DolnejWisy

    PLB040003

    SoleckaDolinaWisy

    SoleckaDolinaWisy

    PLH040003 ZboczaPutowskiePLH040040

    GminaPruszczGmina

    Pruszcz

    GminaDobrczGminaDobrcz

    GminaUnis awGminaUnis aw

    GminaChemno

    GminaChemno

    Koc. Narodzenia NMP

    Paac z po.XIX w.

    Koc. NiepokalanegoSerca NMP

    Koc. NiepokalanegoSerca NMP

    Koc.w. Barbary

    Koc.NawiedzeniaNMP

    Kamie wysokiej wody

    rdow. Rocha

    OrodekDydaktyczno-

    -MuzealnyZPKChiN

    Talerzyk

    30

    85

    95

    25

    90

    90

    90

    40

    85

    55

    90

    25

    95

    25

    90

    90

    85

    90

    90

    80

    90

    35

    90

    80

    85

    35

    92

    93

    2694

    98

    31

    8899 88

    2793

    91

    8832

    94

    9289

    9692

    3229

    937996

    28 9296

    30

    932892

    3628

    3131

    34

    3231

    31

    9228

    8226

    86

    92

    97

    96

    32

    26

    70

    96

    30

    31 24

    90

    95

    27

    29

    84

    31

    91

    27

    97

    100

    182418221820181818161814

    182418221820181818161814

    5318

    5320

    5314

    5316

    5318

    5320

    5314

    5316

    550

    248

    Opracowano na podstawie danych Generalnej Dyrekcji Ochrony rodowiska i Regionalnej Dyrekcji Ochrony rodowiska w Bydgoszczy

    Atrakcje turystyczne

    Atrakcje turystyczne

    Atrakcje turystyczne

    Atrakcje turystyczne

    Atrakcje turystyczne

    Atrakcje turystyczne

    Atrakcje turystyczne

    Brda, fot. Marek Machnikowski

    Obszar pooony wzachodniej czci Borw Tucholskich, wobrbie ktrego wystpuj sandry iryn-

    ny lodowcowe.

    Osi hydrograficzn ostoi jest rzeka Brda, ktrej dolina jest zrnicowana morfologicznie. Skupienia

    gazw narzutowych iszybki nurt nadaj rzece grski charakter. Odcinkom ze znacznie mniejszym

    spadkiem towarzysz starorzecza.

    Wystpuj tu licznie siedliska przyrodnicze zZacznika IDyrektywy siedliskowej, wtym m.in. sta-

    rorzecza, naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne, torfowiska wysokie iprzejciowe oraz siedliska

    lene: grdy, bory bagienne igi.

    Obecne s tu rwnie rzadkie i chronione gatunki rolin i zwierzt, takie jak sasanka otwarta, trasz-

    ka grzebieniasta, ming strumieniowy, ranka czy piskorz.

    Obszar znajduje si w granicach obszaru specjalnej ochrony ptakw Bory Tucholskie PLB220009,

    stanowicego miejsce gniazdowania prawie 30 gatunkw ptakw z Zacznika I Dyrektywy ptasiej.

    cznie stwierdzono tu okoo 110 gatunkw ptakw lgowych.

    Doliny Brdy iStki wBorach Tucholskich PLH040023

    Atrakcje turystyczne Rezerwat przyrody Dolina Rzeki Brdy (1681,5 ha), ktrego ce-

    lem ochrony jest zachowanie doliny rzeki Brdy owyjtkowych

    walorach przyrodniczo-krajobrazowych.

    Rezerwat przyrody Bagna nad Stk (478,45 ha) utworzony

    wcelu zachowania torfowisk wraz zlasami pooonych wroz-

    lewiskach rzeki Stki, z typowo wyksztaconymi zespoami

    rolinnymi torfowisk niskich, przejciowych i wysokich oraz

    zunikaln flor.

    Tucholski Park Krajobrazowy.

    Szlak im. dr K. Karasiewicza zielony (ok. 23 km, Tuchola

    Rudzki Most Gobek Woziwoda).

    Szlak im. Bartomieja Nowodworskiego ty (ok. 35,5 km,

    Plaskosz Tuchola Rudzki Most Piszczek wit Pia

    Szumica Jezioro Gwiazda Jezioro Wielkie Cekcyskie

    Cekcyn).

    cieka przyrodniczo-dydaktyczna Jelenia Wyspa wGobku.

    Spywy kajakowe:

    Rzeka Brda: Woziwoda Gobek Rudzki Most wit Pia

    Myn (Zalew Koronowski).

    Wielki Kana Brdy: Rytel Fojutowo Barogi.

    May Kana Brdy: Barogi Klocek Zielonka.

    Tuchola Muzeum Borw Tucholskich, gdzie zwiedzajcy do-

    wie si jak dawniej wygldao ycie mieszkacw tych ziem.

    Tuchola Stare miasto zachowujce pierwotny ukad urba-

    nistyczny zXIV w. ifragmenty murw miejskich zXIV iXV w.

    Wymysowo Muzeum Indian Pnocnoamerykaskich im.

    Sata-Okha jest jedynym tego typu muzeum wPolsce. Przybli-

    a ycie codzienne, duchowe oraz sztuk pierwotnych Indian.

    Dni Borw Tucholskich corocznie organizowane wito regionu, prezentujce jego kultur, tradycj iprzyrod.

    Akwedukt wFojutowie najdusza inajmasywniejsza budowla tego typu wPolsce zbudowana w1848 r.

    Panorama Wisy widoczna z Gry Zamkowej. Wisa na tym

    odcinku objta jest ochron w postaci obszaru specjalnej

    ochrony ptakw Dolina Dolnej Wisy PLB040003.

    Park Miejski wGrudzidzu, objty ochron wpostaci zespou

    przyrodniczo-krajobrazowego.

    Pieszy irowerowy szlak turystyczny obejmujcy najwaniejsze

    fortyfikacje. Jego trasa prowadzi wok Grudzidza od Fortu

    Strzemicin issiedniego schronu IR9 przez Fort Lasek Miej-

    ski, Bateri Ppancern Leny Dwr, Ksie Gry, schron przy

    ulicy Kasztanowej iFort Tarpno, wierkocin, Now Wie iPar-

    ski, a do dziea rogowego Cytadeli.

    Fragmenty fortyfikacji Cytadeli wGrudzidzu s dostpne dla

    zwiedzajcych.

    Solankowe baseny termalne wGrudzidzu. Wody wydobywa

    si zgbokoci 1600 m poniej poziomu terenu, aich tem-

    peratura osiga 440C. Solank wykorzystuje si zarwno do

    celw leczniczych, jak irekreacyjnych.

    Gra Zamkowa wlatach 12501299 na Grze wzniesiony zosta zamek Zakonu Krzyackiego. Do dzi zachoway si: studnia, resztki murw kaplicy zamkowej, odsonite fundamenty wiey Klimek.

    Zesp spichrzy zXVI-XVIII w. stanowicych charakterystyczn panoram miasta od strony Wisy.

    Obszar Natura 2000 wduej mierze pokrywa si zrezerwa-

    tem przyrody Rzeka Drwca.

    Planty na terenie miasta Torunia utworzone wok Starwki

    (Dolina Marze, Al. Jana Pawa II, Jordanki, Park Etnograficz-

    ny, Park Waryskiego).

    Ujcie Drwcy do Wisy, gdzie cz si obszary Natura

    2000 Dolina Drwcy PLH280001, Nieszawska Dolina Wisy

    PLH040012 oraz Dolina Dolnej Wisy PLB040003.

    Obszar majcy znaczenie dla Wsplnoty Forty w Toruniu

    PLH040001, obejmujcy zesp XIX-wiecznych fortw na te-

    renie miasta, bdcy miejscem zimowania gatunkw nieto-

    perzy, wtym nocka duego oraz mopka.

    Turystyczny szlak kajakowy na rzece Drwcy.

    Ogrd Zoobotaniczny wToruniu.

    Zesp staromiejski Torunia to jeden z najcenniejszych ze-

    spow zabytkowych wPolsce, ktry wpisany zosta na List

    wiatowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Obejmuje on

    Stare iNowe Miasto wToruniu zzachowanym XIII-wiecznym

    ukadem urbanistycznym wraz zterenem zamku krzyackiego.

    Muzea izabytki architektoniczne na terenie miast Brodnica, Golub-Dobrzy iToru, wtym Paac Anny Wazwny ifragmenty zamku krzyackiego zXIV w. wBrodnicy oraz Zamek zXIV wieku wGolubiu-Dobrzyniu.

    Planetarium wToruniu, wktrym dziki specjalnej aparaturze wywietlane s pokazy astronomiczne.

    Muzeum Podrnikw im. Tonyego Halika, wktrym zobaczy mona m.in. pamitki zebrane przez znanego podrnika wczasie jego licznych wypraw.

    Rezerwat przyrody Kruszyn (72,75 ha), ktrego celem ochro-

    ny jest zachowanie zboczy pradoliny Noteci z fragmentami

    typowo wyksztaconych grdw zboczowych. Na jego terenie

    zostaa wyznaczona cieka edukacyjna.

    Liczne szlaki kajakowe, w tym po rzekach Note, Gsaw-

    ka, Orla, a take trasa kajakowa z Jeziora Sobiejuskiego do

    Wsosza.

    Liczne szlaki piesze (np. cieka Przyrodnicza Romanowo

    Walkowice), rowerowe (np. Szlak Szeciu Jezior, Szlak ladami

    Sapiechw) ikonne (Konny Szlak Zbjecki Puszczy Noteckiej).

    Ekomuzeum Doliny Noteci, wktrego skad wchodz obiekty

    zabytkowe imiejsca pamici, przekazujce histori i kultur

    regionu, cykliczne imprezy zwizane z bogactwem kulturo-

    wym iobyczajami, interaktywne warsztaty ipokazy bazujce

    na lokalnych zasobach oraz sie oznakowanych szlakw icie-

    ek uatwiajca komunikacj midzy atrakcjami.

    Kana Bydgoski najstarszy czynny do dzi rdldowy kana

    wodny na obecnym terytorium Polski, zbudowany w latach

    17731774.

    Muzeum Kanau Bydgoskiego eksponuje zdjcia ieksponaty

    przedstawiajce prac, eglug oraz ycie codzienne, zwiza-

    ne zKanaem.

    Leny Kcik Edukacyjny wmiejscowoci Studzienki, przyblia-

    jcy prac lenikw.

    Dolina Noteci wplebiscycie 7 Nowych Cudw Polski zdobya Imiejsce.

    Stawy rybne wlesinie iWystpie s miejscem wystpowania wielu gatunkw ptakw.

    Rezerwat przyrody Nadgoplaski Park Tysiclecia, ktrego ce-

    lem ochrony jest zachowanie fragmentu ekosystemu wodno-

    -botnego, kowego i lenego wraz z ca rnorodnoci

    flory ifauny, awszczeglnoci awifauny.

    Szlak rowerowy dookoa jeziora Gopo szlak zielony, dugo

    ok. 50 km.

    Kruszwica Mysia Wiea stanowica pozostao po zamku

    zbudowanym przez Kazimierza Wielkiego ok. 1350 r.

    Kruszwicka kolegiata jeden z nielicznych zachowanych

    wcaoci przykadw romaskiego budownictwa sakralnego

    zprzeomu XI/XII w.

    Rejsy po Gople.

    Szlak Piastowski trasa turystyczna wPolsce, ktra przebiega przez wojewdztwo wielkopolskie ikujawsko-pomorskie ima na celu odtworzenie szlaku cyklicznego przemieszczania si wadcw piastowskich wraz zdworem midzy grodami. Wyrnia si tras dusz oraz krtsz przebiegajc przez Kruszwic, Strzelno, nin, Wenecj.

    Kruszwicki czakram wg Hindusw jest to gruczo ziemi, ktry jest nieznanego pochodzenia iwysya pozytywn energi. Jeden zdwch wystpujcych wPolsce znajduje si pod Mysi Wie wKruszwicy.

    Rezerwaty przyrody: Las Mariaski, Ostnicowe parowy Grucz-

    na, gi na Ostrowiu Panieskim, Ostrw Panieski, Wielka

    Kpa.

    Zesp Parkw Krajobrazowych Chemiskiego i Nadwila-

    skiego obejmuje dolin Wisy o zrnicowanej szerokoci

    bdcej tras migracyjn ptakw, ssakw, zwierzt bezkrgo-

    wych irolin.

    Szlak rowerowy Dookoa Doliny Dolnej Wisy szlak zielony

    o dugoci ok. 105 km. (Bydgoszcz wiecie Chemno

    Ostromecko Bydgoszcz).

    Szlak Nadwilaski zielony (ok. 51 km) atrakcyjny iatwy

    do przebycia szlak pieszy, czcy Bydgoszcz ze wieciem.

    Bydgoszcz Bydgoski Tramwaj Wodny jest jedn zgwnych

    atrakcji turystycznych czynn od maja do wrzenia.

    Wocawek Bazylika katedralna Wniebowzicia Najwit-

    szej Maryi Panny jest budowl gotyck wznoszon w latach

    13401526 r.

    Solec Kujawski park dinozaurw oraz Muzeum Ziemi im.

    Karola Sabatha.

    Festiwal Smaku wGrucznie wydarzenie promujce lokalne

    tradycje kulinarne.

    Chata menonicka w Chrystkowie drewniany budynek

    z 1770 r. z dwuspadowym dachem, kryty grub warstw

    trzciny.

    Dwa zamki krzyackie zbudowane wssiedztwie Wisy Zamek krzyacki wNowem nad Wis (XIV w.) iZamek krzyacki wwieciu nad Wis (Ipo. XIV ww.) oraz ruiny zamku krzyackiego wBobrownikach zkoca XIV w.

    Wyspa Myska wBydgoszczy teren rekreacyjno-kulturalny, na ktrym znajduj si muzea (m.in. Europejskie Centrum Pienidza) iorganizowane s imprezy artystyczne.

    Rezerwat przyrody Linje (12,7 ha), utworzony w1956 r. wcelu

    zachowania rdlenego torfowiska zjedynym stanowiskiem

    brzozy karowatej na niu rodkowoeuropejskim. Obejmuje

    wcaoci obszar Natura 2000 Torfowisko Linie.

    Szlak Orlich Gniazd czarny (ok. 15 km, Ostromecko Ka-

    mieniec). Wytyczony po terenach lenych malownicz skarp

    wzdu zakola Wisy. Szlak ciekawy krajobrazowo, na trasie

    liczne pomnikowe drzewa.

    Koci ewangelicki wKokocku zbudowany w1834 r., odbu-

    dowany po powodzi w1862 r., drewniany konstrukcji szkiele-

    towej, zemporami.

    Zesp paacowo--parkowy wOstromecku.

    Grodzisko wGzinie iPniu.

    Rezerwat przyrody Zbocza Putowskie (34,49 ha), ktrego ce-

    lem ochrony jest zachowanie zespow rolinnoci stepowej

    zudziaem mika wiosennego.

    Rezerwat przyrody Putowo (19,44 ha) utworzony w celu

    zachowania rzadko obecnie na Pomorzu spotykanego typu

    lasu mieszanego wystpujcego na zboczach parowu z bar-

    dzo zrnicowanymi pod wzgldem skadu gatunkowego

    drzewostanami.

    Rezerwat przyrody Gra w. Wawrzyca (0,75 ha), ktrego ce-

    lem ochrony jest zachowanie zespow rolinnoci stepowej

    zostnic wosowat.

    Szlak Rezerwatw Ziemi Chemiskiej ty (ok. 48 km,

    Chemno U Kadus Starogrd Kiep Putowo

    Szymborno Gooty Unisaw Raciniewo Gzin Reptowo

    Mozgowina Ostromecko Strzyawa Fordon). Przebiega

    wzdu krawdzi doliny Wisy, ukazuje zrnicowany krajobraz

    strefy krawdziowej. Na trasie znajduje si wiele atrakcji kul-

    turowych iosobliwoci przyrodniczych.

    Gra Zamkowa wStarogrodzie miejscowo ze wspaniaym punktem widokowym na dolin Wisy, pooona na krawdzi wysoczyzny chemiskiej.

    Chemno - wyjtkowo bogate wzabytki, zachowao si tutaj pi gotyckich kociow, prawie nienaruszony redniowieczny ukad urbanistyczny oraz prawie cay obwd murw miejskich, renesansowy ratusz, atake wiele kamienic zXVIIIXIX w.

  • Lp Nazwa obszaru Kod obszaru Powierzchnia wwojewdztwie (ha)

    OBSZAry MAJCE ZNACZENiE DLA WSPLNOTy

    1 Bota Kcieskie PLH040031 3899,3

    2 Ciechocinek PLH040019 13,2

    3 Cyprianka PLH040013 109,3

    4 Cytadela Grudzidz PLH040014 222,8

    5 Dolina Drwcy PLH280001 2903,5

    6 Dolina obonki PLH300040 3147,5

    7 Dolina Noteci PLH300004 11 880,3

    8 Dolina Osy PLH040033 2183,7

    9Doliny Brdy i Stki w Borach Tucholskich

    PLH040023 3948,4

    10 Dolna Wisa PLH220033 65,8

    11 Dybowska Dolina Wisy PLH040011 1392

    12 Forty w Toruniu PLH040001 12,9

    13 Jezioro Gopo PLH040007 10 268,0

    14 Koci w liwicach PLH040034 0,1

    15 Krzewiny PLH040022 232,5

    16 Leniec w Barbarce PLH040043 4,1

    17 Leniec w Chorgiewce PLH040044 12,1

    18 Lisi Kt PLH040026 1061,3

    19 ki Trzlicowe w Foluszu PLH040027 2130,8

    20 Mszar Pociczno PLH040035 181,8

    21 Nieszawska Dolina Wisy PLH040012 3891,7

    22 Ostoja Barcisko-Gsawska PLH040028 3456,4

    23 Ostoja Brodnicka PLH040036 3044,4

    24 Ostoja Lidzbarska PLH280012 3295,7

    25 Pojezierze Gnienieskie PLH300026 4188,5

    26 Rwnina Szubisko-abiszyska PLH040029 2825,9

    27 Sandr Wdy PLH040017 4716,1

    28 Sone ki w Dolinie Zgowiczki PLH040037 151,9

    29 Solecka Dolina Wisy PLH040003 7030,1

    30 Solniska Szubiskie PLH040030 361,9

    31 Stary Zagaj PLH040038 307,5

    32 Torfowisko Linie PLH040020 5,3

    33 Torfowisko Mieleskie PLH040018 146,1

    34 Wocawska Dolina Wisy PLH040039 4763,8

    35Wydmy Kotliny Toruskiej (obszar projektowany)

    PLH040041 5289,9

    36 Zamek wiecie PLH040025 17,5

    37 Zbocza Putowskie PLH040040 1002,4

    OBSZAr SPECJALNEJ OCHrONy PTAkW

    1 Bagienna Dolina Drwcy PLB040002 3366,1

    2 Bota Rakutowskie PLB040001 4437,9

    3 Bory Tucholskie PLB220009 108 982,8

    4 Dolina Dolnej Wisy PLB040003 22 711,7

    5Dolina rodkowej Noteci i Kanau Bydgoskiego

    PLB300001 11 491,6

    6 Ostoja Nadgoplaska PLB040004 6625,7

    7 wirownia Skoki PLB040005 166,3

    xxxxxxxxxxxxxx

    Kra jesk i Park Kra jobrazowyKra jesk i Park Kra jobrazowy

    Zaborsk i Park Kra jobrazowyZaborsk i Park Kra jobrazowy

    Nadwi lask i Park Kra jobrazowyNadwi lask i Park Kra jobrazowy

    Tucholsk i Park Kra jobrazowyTucholsk i Park Kra jobrazowy

    Powidzk i Park Kra jobrazowyPowidzk i Park Kra jobrazowy

    Wdeck i Park Kra jobrazowyWdeck i Park Kra jobrazowy

    Gostyn isko-Wocawsk i Park Kra jobrazowyGostyn isko-Wocawsk i Park Kra jobrazowy

    Welsk i Park Kra jobrazowyWelsk i Park Kra jobrazowy

    Chemisk i Park Kra jobrazowyChemisk i Park Kra jobrazowy

    Grzn iesko-L idzbarsk i Park Kra jobrazowyGrzn iesko-L idzbarsk i Park Kra jobrazowy

    Park Kra jobrazowy Pojez ierza I awsk iegoPark Kra jobrazowy Pojez ierza I awsk iego

    Wdzydzk i Park Kra jobrazowyWdzydzk i Park Kra jobrazowy

    Brodnick i Park Kra jobrazowyBrodnick i Park Kra jobrazowy

    Bol imowsk i Park Kra jobrazowyBol imowsk i Park Kra jobrazowy

    Rogal isk i Park Kra jobrazowyRogal isk i Park Kra jobrazowy

    Nadwarc iask i Park Kra jobrazowyNadwarc iask i Park Kra jobrazowy

    Park Kra jobrazowy Puszcza Z ie lonkaPark Kra jobrazowy Puszcza Z ie lonka

    Park Kra jobrazowy im. gen. Dezyderego Chapowsk iegoPark Kra jobrazowy im. gen. Dezyderego Chapowsk iego

    erkowsko-Czeszewsk i Park Kra jobrazowyerkowsko-Czeszewsk i Park Kra jobrazowy

    Nadgoplask i Park Tys ic lec iaNadgoplask i Park Tys ic lec ia

    Lednick i Park Kra jobrazowyLednick i Park Kra jobrazowy

    Park Kra jobrazowy Wzgrz Dy lewsk ichPark Kra jobrazowy Wzgrz Dy lewsk ich

    Brudzesk i Park Kra jobrazowyBrudzesk i Park Kra jobrazowy

    Park Kra jobrazowy PromnoPark Kra jobrazowy Promno

    WIELKOPOLSKI PARK NARODOWYWIELKOPOLSKI PARK NARODOWY

    PARK NARODOWY BORY TUCHOLSKIEPARK NARODOWY BORY TUCHOLSKIE

    KAMPINOSKI PARK NARODOWYKAMPINOSKI PARK NARODOWY

    Dolina rodkowej Noteci i Kanau Bydgoskiego

    Bory Tucholskie

    Bory Tucholskie

    Dolina Dolnej Wisy

    Dolina rodkowej Noteci i Kanau Bydgoskiego

    Ostoja Nadgoplaska

    Bota Rakutowskie

    Bagienna Dolina Drwcy

    Dolina rodkowej Noteci i Kanau Bydgoskiego

    wirownia Skoki

    Dolina rodkowej Warty

    Puszcza nad Gwd

    Wielki Sandr Brdy

    Lasy Iawskie

    Doliny Wkry i Mawki

    Dolina Paski

    Puszcza Notecka

    Ostoja Rogaliska

    Pradolina Warszawsko-Berliska

    Ostoja Drawska

    Jezioro Druno

    Dolina rodkowej Wisy

    Nadnoteckie gi

    Dolina Samicy

    Zbiornik Wonie

    Doliny Przysowy i Sudwi

    Dolina Maej Weny pod Kiszkowem

    Puszcza Napiwodzko-Ramucka

    Puszcza Kampinoska

    Dolina Noteci

    Jezioro Gopo

    Sandr Wdy

    Ostoja Lidzbarska

    Ostoja Lidzbarska

    Pojezierze Gnienieskie

    PojezierzeGnienieskie

    Dolina obonki

    Dolina obonki

    Dolina Noteci

    Solecka Dolina Wisy

    Bota Kcieskie

    Dolina Osy

    Wocawska Dolina Wisy

    Lisi Kt

    ki Trzlicowe w Foluszu

    Nieszawska Dolina Wisy

    Ostoja Barcisko-Gsawska

    Doliny Brdy i Stkiw Borach Tucholskich

    Dybowska Dolina Wisy

    Zbocza Putowskie

    Rwnina Szubisko-abiszyska

    Ostoja Brodnicka

    Rwnina Szubisko--abiszyska

    Ostoja Brodnicka

    Stary Zagaj

    Krzewiny

    Solniska Szubiskie

    CytadelaGrudzidz

    MszarPociczno

    Ostoja Brodnicka

    Torfowisko Mieleskie

    Cyprianka

    Sone kiw Dolinie

    Zgowiczki

    Krzewiny

    Cyprianka

    Ciechocinek

    Zamekwiecie

    TorfowiskoLinie

    Forty w Toruniu

    Forty w Toruniu

    Forty w Toruniu

    Kociw liwicach

    Dolina Drwcy

    Dolina Drwcy

    Dolina Noteci

    Dolina Drwcy

    Dolina Drwcy

    Pojezierze Gnienieskie

    Pojezierze Gnienieskie

    Pojezierze Gnienieskie

    Krzewiny

    Pojezierze Gnienieskie

    Dolna Wisa

    Dolina obonki

    Ostoja Iawska

    Ostoja Nadwarciaska

    Pradolina Bzury-Neru

    Biedrusko

    Nowa Brda

    Jeziora Wdzydzkie

    Kampinoska Dolina Wisy

    Sandr Brdy

    Rogaliska Dolina Warty

    Ostoja Wielkopolska

    Rzeka Paska

    Dolina Wierzycy

    Ostoja Borzyszkowska

    Jeziora Szczecineckie

    Ostoja Welska

    Lasy erkowsko-Czeszewskie

    Dolina Radwi, Chocieli i Chotli

    Kiszewo

    Ostoja Druno

    Ostoja Zapceska

    Dolina Grabowej

    Dolina Cybiny

    Jezioro Bobiciskie

    Bobolickie Jeziora Lobeliowe

    Mosino-Lubnia

    Zachodnie Pojezierze Krzywiskie

    Lasy Rekowskie

    Diabelskie Pustacie

    Dolina Rawki

    Dolina Wieprzy i Studnicy

    Poligon w Okonku

    Dolina Rurzycy

    Dolina Weny

    Uroczyska ckie

    Ostoja Masowiczki

    Mtne

    Dolina Kakaju

    Ostoja Dylewskie Wzgrza

    Uroczysko Markowo

    Ostoja koo Promna

    Doliny Brdy i Chociny

    Zielenina

    Jezioro Kara

    Sporysz

    Budwity

    Ostoja Radomno

    Dolina Debrzynki

    Lubieszynek

    Ostoja Pilska

    Jezioro Dugie

    Puszcza Bieniszewska

    Dbowa Gra

    Bdlewo-Bieczyny

    Wamierz

    Uroczyska Kujaskie

    Grdy w Czerniejewie

    Sztumskie Pole

    Jezioro Kaliszaskie

    Jezioro Krg

    Murawy koo Paska

    Bagno Chlebowo

    Las Wolno

    Wielki Klincz

    Stawy Kiszkowskie

    Miasteckie Jeziora Lobeliowe

    Przeomowa Dolina Rzeki Wel

    Sikrz

    Buczyna w Dugiej Golinie

    Czerwona Woda pod Babilonem

    Dolina redzkiej Strugi

    Puszcza Kampinoska

    Dolina Szczyry

    Ostoja Napiwodzko-Ramucka

    Aleje Pojezierza Iawskiego

    Warmiskie Buczyny

    Stary Bukowiec

    Jezioro Wukniki

    Szczodrowo

    Dorzecze Parsty

    Uroczyska Puszczy Zielonki

    Gra Dbowa koo Mawy

    Dolina rodkowej Wietcisy

    Baranie Gry

    Struga Biaoliwka

    Jonkowo-Warkay

    Kaszuny

    Jezioro Dymno

    Studzienickie Torfowiska

    Mikoajki Pomorskie

    Dolina Skrwy Lewej

    Jezioro Krasne

    Silne Bota

    Dbrowa Grotnicka

    Grdy nad Jeziorami Zduskim i Szpgawskim

    Grabinka

    Bytowskie Jeziora Lobeliowe

    Niedwiedzie Wielkie

    Fortyfikacje w Poznaniu

    Jezioro Piasek

    Pywajce wyspy pod Rekowem

    Rynna Dunicy

    Polany Puszczy Bolimowskiej

    Duy Oko

    Dolina Supi

    Dbrowa wietlista w Pernie

    Sone ki w Peczyskach

    Leniec nad Wierzyc

    Szczypiorniak i Kowaliki

    Bagno i Jezioro Ciemino

    Szumle

    Wilcze Bota

    Jezioro Ksie w Lipuszu

    Leniec w Chorgiewce

    Guzy

    Glinianki w Lenartowicach

    Leniec w Barbarce

    Wydmy Kotliny Toruskiej(obszar projektowany)

    Dolina rodkowej Noteci i Kanau Bydgoskiego

    Bory Tucholskie

    Bory Tucholskie

    Dolina Dolnej Wisy

    Dolina rodkowej Noteci i Kanau Bydgoskiego

    Ostoja Nadgoplaska

    Bota Rakutowskie

    Bagienna Dolina Drwcy

    Dolina rodkowej Noteci i Kanau Bydgoskiego

    wirownia Skoki

    Dolina rodkowej Warty

    Puszcza nad Gwd

    Wielki Sandr Brdy

    Lasy Iawskie

    Doliny Wkry i Mawki

    Dolina Paski

    Puszcza Notecka

    Ostoja Rogaliska

    Pradolina Warszawsko-Berliska

    Ostoja Drawska

    Jezioro Druno

    Dolina rodkowej Wisy

    Nadnoteckie gi

    Dolina Samicy

    Zbiornik Wonie

    Doliny Przysowy i Sudwi

    Dolina Maej Weny pod Kiszkowem

    Puszcza Napiwodzko-Ramucka

    Puszcza Kampinoska

    Dolina Noteci

    Jezioro Gopo

    Sandr Wdy

    Ostoja Lidzbarska

    Ostoja Lidzbarska

    Pojezierze Gnienieskie

    PojezierzeGnienieskie

    Dolina obonki

    Dolina obonki

    Dolina Noteci

    Solecka Dolina Wisy

    Bota Kcieskie

    Dolina Osy

    Wocawska Dolina Wisy

    Lisi Kt

    ki Trzlicowe w Foluszu

    Nieszawska Dolina Wisy

    Ostoja Barcisko-Gsawska

    Doliny Brdy i Stkiw Borach Tucholskich

    Dybowska Dolina Wisy

    Zbocza Putowskie

    Rwnina Szubisko-abiszyska

    Ostoja Brodnicka

    Rwnina Szubisko--abiszyska

    Ostoja Brodnicka

    Stary Zagaj

    Krzewiny

    Solniska Szubiskie

    CytadelaGrudzidz

    MszarPociczno

    Ostoja Brodnicka

    Torfowisko Mieleskie

    Cyprianka

    Sone kiw Dolinie

    Zgowiczki

    Krzewiny

    Cyprianka

    Ciechocinek

    Zamekwiecie

    TorfowiskoLinie

    Forty w Toruniu

    Forty w Toruniu

    Forty w Toruniu

    Kociw liwicach

    Dolina Drwcy

    Dolina Drwcy

    Dolina Noteci

    Dolina Drwcy

    Dolina Drwcy

    Pojezierze Gnienieskie

    Pojezierze Gnienieskie

    Pojezierze Gnienieskie

    Krzewiny

    Pojezierze Gnienieskie

    Dolna Wisa

    Dolina obonki

    Ostoja Iawska

    Ostoja Nadwarciaska

    Pradolina Bzury-Neru

    Biedrusko

    Nowa Brda

    Jeziora Wdzydzkie

    Kampinoska Dolina Wisy

    Sandr Brdy

    Rogaliska Dolina Warty

    Ostoja Wielkopolska

    Rzeka Paska

    Dolina Wierzycy

    Ostoja Borzyszkowska

    Jeziora Szczecineckie

    Ostoja Welska

    Lasy erkowsko-Czeszewskie

    Dolina Radwi, Chocieli i Chotli

    Kiszewo

    Ostoja Druno

    Ostoja Zapceska

    Dolina Grabowej

    Dolina Cybiny

    Jezioro Bobiciskie

    Bobolickie Jeziora Lobeliowe

    Mosino-Lubnia

    Zachodnie Pojezierze Krzywiskie

    Lasy Rekowskie

    Diabelskie Pustacie

    Dolina Rawki

    Dolina Wieprzy i Studnicy

    Poligon w Okonku

    Dolina Rurzycy

    Dolina Weny

    Uroczyska ckie

    Ostoja Masowiczki

    Mtne

    Dolina Kakaju

    Ostoja Dylewskie Wzgrza

    Uroczysko Markowo

    Ostoja koo Promna

    Doliny Brdy i Chociny

    Zielenina

    Jezioro Kara

    Sporysz

    Budwity

    Ostoja Radomno

    Dolina Debrzynki

    Lubieszynek

    Ostoja Pilska

    Jezioro Dugie

    Puszcza Bieniszewska

    Dbowa Gra

    Bdlewo-Bieczyny

    Wamierz

    Uroczyska Kujaskie

    Grdy w Czerniejewie

    Sztumskie Pole

    Jezioro Kaliszaskie

    Jezioro Krg

    Murawy koo Paska

    Bagno Chlebowo

    Las Wolno

    Wielki Klincz

    Stawy Kiszkowskie

    Miasteckie Jeziora Lobeliowe

    Przeomowa Dolina Rzeki Wel

    Sikrz

    Buczyna w Dugiej Golinie

    Czerwona Woda pod Babilonem

    Dolina redzkiej Strugi

    Puszcza Kampinoska

    Dolina Szczyry

    Ostoja Napiwodzko-Ramucka

    Aleje Pojezierza Iawskiego

    Warmiskie Buczyny

    Stary Bukowiec

    Jezioro Wukniki

    Szczodrowo

    Dorzecze Parsty

    Uroczyska Puszczy Zielonki

    Gra Dbowa koo Mawy

    Dolina rodkowej Wietcisy

    Baranie Gry

    Struga Biaoliwka

    Jonkowo-Warkay

    Kaszuny

    Jezioro Dymno

    Studzienickie Torfowiska

    Mikoajki Pomorskie

    Dolina Skrwy Lewej

    Jezioro Krasne

    Silne Bota

    Dbrowa Grotnicka

    Grdy nad Jeziorami Zduskim i Szpgawskim

    Grabinka

    Bytowskie Jeziora Lobeliowe

    Niedwiedzie Wielkie

    Fortyfikacje w Poznaniu

    Jezioro Piasek

    Pywajce wyspy pod Rekowem

    Rynna Dunicy

    Polany Puszczy Bolimowskiej

    Duy Oko

    Dolina Supi

    Dbrowa wietlista w Pernie

    Sone ki w Peczyskach

    Leniec nad Wierzyc

    Szczypiorniak i Kowaliki

    Bagno i Jezioro Ciemino

    Szumle

    Wilcze Bota

    Jezioro Ksie w Lipuszu

    Leniec w Chorgiewce

    Wydmy Kotliny Toruskiej(obszar projektowany)

    Guzy

    Glinianki w Lenartowicach

    Leniec w Barbarce

    W I L A N E

    U A W Y

    P O J E Z I E R Z E

    I A W S K I E

    P OJ E

    ZI

    ER

    ZE

    KR

    AJ

    E

    SK

    IE

    P OJ E

    ZI

    ER

    ZE

    C HE

    MI

    SK

    IE

    KO

    TL

    IN

    A

    TO

    RU

    S

    KA

    K

    U

    J

    A

    W

    Y

    P O J E Z I E R Z E

    D O B R Z Y S K I E

    PO

    JE

    ZI

    E RZ E

    KU J

    A WS K I E

    G N I E N I E S K I E

    P O J E Z I E R Z E

    KU

    TN

    OW S

    K A

    W Y S O C Z Y Z N A

    K A L I S K A

    OLSZTYNEK ZACH.

    WyspaKpa

    P u s z c z a

    S u p s k a

    T u c h o l s k i e

    T u c h o l s k i e

    B o r y

    B o r y

    L a s y

    I a w s k i e

    B r o d n i c k i e

    L a s y

    P u s z c z a

    B y d g o s k a

    PORT LOTNICZYBYDGOSZCZ im.

    I. J. Paderewskiego

    nieczynn

    a

    nieczynna

    nieczy

    nna

    nieczynna

    Geometrycznyrodek Polski

    L a s y

    T a b o r s k i e

    189

    148

    186

    192211

    244

    Wieyca329

    265

    251

    163

    2 0,9

    -0,6

    2

    -1,8

    53

    172

    197

    -0,9

    216

    256

    160

    186

    5

    105

    15959

    27

    204

    167Krecia G.

    151

    201

    155

    140

    8

    105

    105

    156

    197

    137

    146

    223

    173

    122

    119

    95

    99

    78

    13

    81

    108

    144

    126

    125

    139

    189

    134

    118

    137

    104

    136

    145

    123

    143

    126

    G. Wysockie156

    145

    109

    95

    97

    123

    94

    96

    134

    104

    165

    161109

    106137

    105

    148

    171

    130

    Dylewska G.312

    145

    116

    110

    114

    103

    81

    79

    32

    116

    91

    107

    94

    152Jabowskie G.

    87

    113

    102

    94

    79

    103

    107

    153

    Dbowa G.

    130

    35

    83

    104G. Czerniawskiego

    47

    98

    102

    70

    100

    50

    192

    104

    127

    117

    130

    128

    124

    116

    97

    135

    153

    130

    130

    138

    136

    122

    137

    184Ruska G.

    15696

    105

    108

    125

    117

    120

    118

    106

    137

    159

    107

    119

    104

    120

    131

    104

    129

    147 103

    150

    109

    124127 99

    66

    123

    129 138

    95

    106

    129

    99

    129

    90

    84

    106169

    133

    134

    173

    160

    107

    115

    116

    178

    248

    137

    146

    132 190

    125

    131

    122

    113

    183

    Diabla Gra181

    157

    222

    128

    152

    133

    120

    103

    90

    Wierzyca

    Pokrzywna

    K. Lin

    awka

    Supia

    Supia

    Pokr

    zywn

    a

    J.

    Radu

    ski

    e G

    rn.

    Wieprza

    Wis

    a

    wit

    a

    K. P

    ani e

    ski

    Bauda

    Wasza

    Pas

    ka Okrzejk

    a

    Izbowa

    acha

    Linaw

    a

    Motaw

    a

    Kodaw

    a

    Kodawa

    Kam

    ienica

    Kamionka

    Supia

    Sup

    ia

    Szkarpawa

    Tina

    Nogat

    K. Cieplicw

    ka

    Stra

    dank

    a

    K. Drzewny

    Elblg

    K. Elblski

    Tina

    J.Starowieckie

    J. Grabowskie

    GarczynJ.

    J. Lubiszewskie

    J. Jele

    J.Sumino J. kie

    J. Przywidzkie

    J.Pierzchalskie

    J.Ostrzyckie

    J.Potulskie

    J. Mausz

    J.WgorzynoJ.

    J.

    ukowskie

    JasieJ.Gbokie J. Wlk.Brodno

    Z a l e w W i l a n y

    Biaa

    Ruda

    Czernica

    Brda

    Wis

    a

    Wgierm

    uca

    K. Wdy

    Zbrzyca

    Kon

    iecz

    nica

    Tina D

    olna

    Tina G

    rna

    Balewka

    Dzie

    rzgo

    Elszka

    Wska

    Wietcisa

    Czer

    nica

    Brda

    Chocina

    Kamienica

    Wda

    Nog

    at

    Str. Nogat

    Wska K. Elblski

    Ols

    zynk

    a

    Sala

    Brzenica

    K. Juranda

    Noga

    t

    Wie

    rzyc

    a

    Wierzyca

    Zbrzyca

    K. Wdy

    Wg

    ierm

    uca

    K. Juranda

    Dz

    ier

    zgo

    Drela

    Wierzyca

    W

    da

    W

    da Niechwaszcz

    K. Iawsk

    i

    J . Dr u n o

    Je

    zi

    or

    o

    Je

    zi o r a k

    Wda

    J . D z

    i er z

    g o

    K. Elblski

    Piesienica K. Elblski

    J. G

    il

    Wlk.

    J. Ilisk

    J.Pouzeskie

    J. Drwckie

    J.Jakowskie

    J.Karnickie

    Liwa

    J.Widgi

    J. Liwieniec

    J. Orkusz

    J. Sowica

    J. Burgale

    J. Gaudy

    J. Bdze

    J.Grazymowskie

    J. Klasztorne

    J. Suskie

    J.Januszewskie

    J.Czerwica

    J. RucewoWlk.

    J. Paskie

    J. Gardzie

    Wda

    Liwa

    J. Wlk.Ocypel

    J. Dugie

    J. Kabie

    J.Sone

    J. Czarne

    J. Udzierz

    J. Dugie

    J. Okrge

    J. Okoniskie

    J. Dybrzyk

    J.CharzykowskieJ. Gostyskie

    J. Stobno

    Brda

    K. Brdy

    J. Rychnowskie

    J. pierewnik

    J. Koskie

    J.Szczytno

    J. Krpsko

    J.Olszanowskie

    J. Gwiazda

    J. Dugie

    J.Karsiskie

    J. Trzemeszno

    J. Ostrowite

    J. ackieJ. Czechowskie

    J. Balewskie

    J.Ewingi

    J. Witoszewskie

    J.Motawa Wlk.

    J. Kty

    J. Bartek

    J. RudaWoda

    J. Skiertg

    J. Sasiny J.Piniewo

    J. Samobrd

    J.Dbrwka

    J. Sumiskie

    J.Borzechowskie

    Wlk.

    J. Niedackie

    J. Wygonin

    J. Wielewskie

    J. Skpe

    J. Psno

    J. Warszyn

    J. Milachowo

    J. LaskaJ.luza

    J. KsieJ. Parszenica

    J. Witoczno

    J. NierostowoJ. Lipczyno Wlk.

    J.Pociowe

    J. Dymno

    J. Kamie

    J. Studzieniczno J. GbokieJ.

    Ciemno

    J. Gwiazda

    J.

    J.Kamieniczno

    PiasznoJ.

    Wiejskie

    J. Kielskie

    Kruszys

    kie

    J. Parzyn

    J.Somiskie

    J. DueGuche

    J.Kiedrowskie

    J. Wdzydze

    J. Gou

    J. Radolne

    Przywczno

    J.Bielawy

    J. Supino

    J. Wlk.Mosino

    J. Brzeno

    J.

    Gatno

    Zagnanie

    J.J.Hutowe

    Polaszkowskie

    J.Krg J. Wielkie

    J. DueJ. Zduskie

    J. Damaszka

    J.Godziszewskie

    J.Krawusiskie

    J.Sobckie

    J. Sudomie

    J. Wieckie

    J. Studzieniczno

    J. Kczno

    J.Skpe

    J.

    J.J.

    Gomi

    a

    Rokitka

    Struga

    Go

    mia

    Brynica Pissa

    Drwca

    Fryba Brda

    Kotom

    ierzank

    a

    Lubawka

    K. L

    ater

    alny

    Wis

    a

    Wel

    Lutryna

    K. Gwn

    y

    o

    bonka

    Spolna

    Mtaw

    a

    Sandela

    Iawka

    Myn

    wka

    Prcza

    wa

    Osa

    Brd

    a

    Kamionka

    Kamionka

    Dobrzynka

    Chrzstowa

    Mtawa

    Mt

    awa

    Wisa Ga

    rdej

    a

    Osa

    Gizela

    Gardeja

    Chrzsto

    wa

    Drw

    ca

    J. abno

    J. Supowskie

    J.Wieleckie

    J. Witosawskie

    J. Rocimiskie

    J. Czarmuskie

    J. Runowskie Due

    J. Dugie

    J. Stryjewo

    J.Ostrowite

    J. Sawianowskie

    J. Dobrcz

    J.Kusowo

    J.Wieczno

    J. Zamkowe

    Wisa

    J. RadodzierzJ. kosz

    J.Stelchno

    J.Rudnickie

    Wlk.

    J. Laskowickie

    J. Branickie

    J.Zaleskie

    J. Wlk.Suskie

    J. Due

    J.Koronowskie

    J.Koronowskie

    J. Piaseczno

    J. Spoleskie

    J. MochelJ. Wlk. Cekcyskie

    J. Wicborskie

    J.Borwno

    Szcz

    yra

    J. Kuchnia

    J. Bielskie

    Wkra

    Wel

    K. Brynica

    J. Wysokie Brodno

    J. Wdzyskie

    J.Bachotek

    J. Lidzbarskie

    J.Sosno

    Drw

    ca

    Osa

    Osa

    J. KiepiskieJ. Grdy J.

    Tarczyskie

    J. Zarybinek

    J. Rumian

    J.Zwiniarz

    J. Fabryczne

    J.Kara

    J. Iawskie

    J. abdJ.

    Szymbarskie

    J. Trupel

    J.Radomno

    J. Popwko

    J. Skarliskie

    J. korz

    J. Wlk.Partczyny

    J. Zbiczno

    J. Straym

    J. Gowiskie

    J. Sosno

    J. PowJ. Kakaj

    J. Meno

    J. Nogat

    J. asiskie

    J.Goryskie

    J. Duek

    J. KuckiJ.Klecewskie

    J.Ostrowite

    J.wiekatowskie

    J.Deczno

    J.Wieldzdz

    J. uczek

    J. miardwka

    J. Niechorz

    J.Stoczek

    J. StrzyynyWlk.

    Due

    J. J

    ez

    iorak

    Ru

    ziec

    Not e

    K. Parchaski

    Racinica

    Dym

    nica

    Sierpienica

    K. Notecki

    Rudk

    a

    K. Smyrnia

    Smyrnia

    Ty

    na

    Mie

    Mie

    Czernica

    Wisa

    Tyna

    Nw. K

    ana

    Not

    ecki

    Wisa

    Skrwa

    Wkra

    Ruziec

    Drwca

    Dolny K.

    K. Notecki

    Note Mynwka Borowska

    Note

    Grny K.

    Stru

    g a

    Drwca

    Ry

    pieni

    ca

    Rokitka

    obonka

    Note

    Gsawk

    a

    Wisa

    Kcyni nka

    Orla

    Note

    K. Bydgoski

    Wena

    J.Starskie

    J. Rogono

    J. Durowskie

    J. Rgielskie

    J. Kaliszaskie

    J.Margoniskie

    J. Grylewskie

    J. Kobyleckie

    J. Czeszewskie

    J. Stpuchowskie

    J.WolskieJ. Tonowskie

    J. Kodrbskie

    J. Rogowskie

    J. M.niskie

    J. Weneckie

    J.Biskupiskie

    J. Gsawskie

    J. Chomiskie

    J.Owieckie

    J. Due niskie

    J.Sobiejuskie

    J. Wolickie

    J. Kierzkowskie

    J.Ostrowieckie

    Ostrwek

    Stawy

    J. Mielno

    J. Tuczno

    J.Jezuickie

    J. Chemyskie

    J.Mlewickie

    J.Orowskie

    J. Ostrowite

    J. kie

    J. Likieckie

    J.Sumiskie

    J. alskie Due

    J.Wielickie

    J. Kiepiskie

    J.Urszulewskie

    gowskieJ.

    J. Wielkie

    M. W

    e na

    M. Wena

    K. Bach

    orze

    Wierzbica

    Me

    szna

    Rgilew

    ka

    Note

    Ochnia

    Go

    gow

    iank

    a

    Przysowa

    Nida

    Lubi

    enka

    Note

    K.

    lesi

    ski Struga

    Struga Wrzenica

    Cybina

    G

    wna

    Gwna

    Note

    Zgowiczka

    Rakutwka

    Supianka

    Wierz

    bica

    Lubieka

    Zgowiczka

    K. Gopo-Ostrowo

    Not

    e

    K. Bac

    ho

    rze

    M. K. Bachorze

    Skrwa

    Sierp ienica

    M. Wena

    J.

    Po

    wid

    z ki e

    Je

    zi

    or

    o

    Go

    p

    o

    Je

    zi

    or

    o

    Pa

    kos

    ki

    e

    J e z i or o W o c a w s k i e

    J. Wilczyskie

    J. Kosewskie

    J. Niedzigiel

    J. OstrowickieJ. Wierzbiczaskie

    J.Kamienickie

    J. Lednica

    J. Stszewskie

    J.Supeckie

    J. Borzymowskie

    OstrowskieJ.

    J.Skulska Wie

    J.Skulskie

    J.Gosawskie

    J.Ptnowskie

    Skrw

    a

    J.Rakutowskie

    LucieskieJ.

    J. Biae

    J. Goci

    J.Brdowskie

    J. Guszyskie

    Wisa

    J. Zdworskie

    J.Szydowskie

    J.Wikaryjskie

    Wisa

    Wena

    J. Popielewskie

    J. Maciejak

    J. Wkna

    J. Gorzuchowskie

    J. Keckie

    J. Budziszewskie

    J.Rociskie J. Zioo

    J. Wiecanowskie

    J.Chaliskie

    J.Lubieskie

    J. ckieDue

    Czarna Struga

    Moskawa

    Bzura

    Mal

    ina

    Mroga

    Orla

    abi

    anka

    Teleszyna

    Warta

    Bedwka

    Bzur

    a

    Baw

    Prosna

    Lutynia

    Pogona Obra

    K. Obry

    Lubianka

    Czarna Struga

    Powa

    Bartos

    z

    Warta

    Lutynia

    Mos

    kawa

    Miosawka

    Warta

    Warta

    Warta Ochnia Sudwia

    Rgilewka

    Wrzenica

    Meszna

    Wielka

    redzka Struga

    K. W

    arta-Gopo

    Struga

    Warta

    Prosna

    Luty

    nia

    J. Krnickie

    J.Bniskie

    Topiec

    War

    ta

    Ner

    Ner

    Bzura

    Bzura

    Nida

    Bzura

    J.Rydwan

    J.Okrt

    Zb.

    Jeziorsko

    J. SkrzyneckieDue

    Drw

    ca

    J. Morg

    J . N a r i e

    Paska

    J . I s g

    J. Szelg Wlk.

    J. Giwa

    J.Ostrowin

    J.Gil

    J. Dugie

    J. Ponary

    Szkowka

    Wel

    J. Wlk. D

    browa

    J. Gugowo

    Karswka

    Zadbie

    Wkra

    Maw

    ka

    Przylepnica

    Dziadwka

    Ponka

    Wisa

    Bzura

    Lutomia

    10

    190

    194

    190

    10

    241

    10

    246

    10

    25

    80

    223

    80

    256551

    80249

    397

    546

    597

    551

    553

    552

    551

    589

    E75

    499

    599

    649649

    554

    15

    646

    554

    569

    258

    10

    258

    1

    291

    E75

    654

    657

    80

    55215

    553

    257

    250

    273

    80

    399398

    246

    249394

    10

    1025

    25425

    246

    254

    246

    253

    E261

    5

    247

    E261

    5

    241

    241

    194

    241

    194

    191

    193

    190

    191

    193

    190

    241

    196

    190

    251

    251251

    5

    E261

    251

    251

    255

    251

    25

    254

    400

    15

    252

    246

    252

    266

    266

    1

    E75

    S5

    S10

    246

    394

    284

    25

    S15

    A1

    A1

    257

    S10

    585

    654

    258

    558

    559

    539

    541

    560

    10

    541

    56110

    554557

    556

    560

    541

    563

    563

    534

    534

    560

    554

    534

    15541

    S10

    S10

    A1

    15

    91

    91

    91

    E75

    S5

    5

    E261

    572

    5

    21

    209

    20

    228

    20

    212

    209

    214

    228

    214

    20

    221

    224

    221

    20

    233

    226

    222

    226

    E75

    A1

    222

    226

    227

    227 7

    55

    502

    503

    504

    S22

    509505

    505

    505

    S22

    500

    S7

    S7

    E777

    506

    509

    509

    504221

    224228

    91

    E75

    S6

    E77

    S7

    S7

    91

    21

    20

    20

    212

    235

    235

    212

    214

    214

    224224

    222

    22

    214

    224

    A1

    22

    230

    E75

    229

    229

    A1

    230

    605 602

    603

    606

    602607

    517

    517

    515

    22

    55

    55

    22

    22

    515

    527

    526

    515

    527526

    7

    E77

    513

    513

    527

    528

    519

    E77

    7

    519519

    522

    605

    525

    608 608

    525

    529

    521

    518

    588

    532

    55

    55

    90

    377

    A1

    231

    623

    641

    234

    644

    623

    222

    214

    22

    237

    240

    236

    235

    212

    236

    22

    201

    25

    202

    25

    259

    271

    219

    S7

    E75

    E75

    91

    91

    91

    91

    521521

    522

    515

    521

    520524

    607

    S7

    E77

    S7

    S7

    S7

    212

    196

    197

    197

    190

    5

    E261

    15

    15

    262

    15

    255

    254

    15412

    62

    25

    62

    25

    266266

    266

    62

    267

    267

    252

    301A1

    252 E75

    A1

    62268

    265

    A1

    E75

    1 62555

    562

    62

    559

    564

    562

    60

    568

    567

    62

    575

    577

    577

    573

    574

    577

    574

    575

    60

    573

    573581

    60

    A1

    265

    581

    1

    E75

    269

    270

    269

    270

    269

    263

    266

    263

    266

    263

    263

    262

    263

    260

    92

    260

    15

    5E261

    E30A2

    434

    5E261

    433

    A2

    264

    263

    1

    S11

    S5

    S5

    S5

    270

    562

    562

    67

    541

    559

    60

    540

    562

    434

    62

    301

    196

    567

    92

    92

    190

    62

    60

    434

    S5

    434437

    434

    12

    438

    15

    12

    11

    443

    11

    442

    11

    12

    442

    25

    72

    470 8372

    478

    473

    471

    469

    72

    703

    473

    703

    469

    703

    1

    E75

    72

    71

    1

    E75

    702

    708

    702

    708

    71

    14708

    704

    70414

    584

    703

    583

    702

    703

    60

    1

    E75

    263

    473

    473

    470

    E30

    25 72

    443

    25

    E30

    467

    92

    A2

    467

    466

    466

    442

    443

    44115

    11

    436

    432

    434

    11

    432

    15

    442

    E30

    25

    266270

    438

    A2

    E30

    A2

    E30

    A2

    E30

    A2

    E30A2

    A1

    A1

    A1

    A1

    A2

    A2

    583

    E30

    25

    92 92

    92

    92

    92

    92

    92

    92

    60

    704

    22

    22

    188

    212

    240

    25

    241

    237 239

    238

    214

    E75

    391

    A1

    272402

    535

    55

    532

    55

    523

    611

    532

    612

    538

    16

    533

    543

    534

    5595

    16207

    543

    55

    S5

    239

    245

    240

    240

    25241

    241

    189

    242

    188

    189

    188

    550

    551

    548

    551

    534

    534

    243 25

    56

    248

    256

    5

    244

    E261

    244244

    E261

    5

    190

    242

    A1

    402

    91

    91237

    522

    538

    536

    16

    16

    15

    537

    538

    538

    541

    541

    538538

    15

    15

    544

    534

    548

    543

    543E75

    91

    91

    91

    S5

    60

    530

    16

    527

    531

    530

    527

    50

    62

    575

    10

    10

    705

    2

    50

    E30

    542

    537

    7

    7

    542

    E77

    538

    538

    544

    544

    542

    S7

    PRUSZCZ GD.

    GDASK PD.

    TCZEW

    NW. DWR GDASKI

    UAWY WSCH.

    ELBLG WSCH.ELBLG PD.

    MYNARY

    FROMBORK

    NIEYCHOWICE

    NIEYWI

    SWAROYN

    PELPIN

    KOPYTKOWO

    PASK PN.

    BOGACZEWO

    PASK PD.

    MARZEWO

    MADYTY

    MIOMYN PD.

    MIOMYN PN.

    TORU WSCH.

    TORU PN.

    BYDGOSZCZ-BONIE

    BYDGOSZCZ PD.

    WYRZYSK ZACH.

    WYRZYSK WSCH.

    NIESZAWKA

    SAWCINEK

    LATKOWO

    JACEWO

    TUPADY

    TORU PD.

    CIECHOCINEK

    CZERNIEJEWO

    UBOWO

    GNIEZNO PD.

    KECKO

    GNIEZNO PN.

    MIELESZYN

    KOWAL

    WOCAWEK PN.

    WOCAWEK ZACH.

    KUTNO PN.

    WRZENIA

    KLESZCZEWO

    KONINKO

    STRUMIANY

    KOSTRZYN

    GDKI

    POZNA WSCH.

    BORWIEC

    IWNO

    KRNIK PN.

    KRNIK PD.

    SUPCA

    GOLINA

    KONIN WSCH.

    KONIN ZACH.

    KUTNO WSCH.

    OWICZ

    EMILIA

    ZGIERZ

    STRYKW D PN.

    PITEKDBIE

    WARTKOWICE

    KOO

    ORNOWO

    WARLUBIE

    CHEMNO

    GRUDZIDZ PD.

    WIECIE ZACH.

    WIECIE PD.

    GRUDZIDZ ZACH.

    WIECIE PN.

    GRKA

    STR. JABONKI

    czyno Przewz

    OstrzyceRty

    Potuy

    RybakiSzymbark Kaplica

    Piotrowo

    Kobuczyno

    KaliskaKocierskie

    Dbrwka

    Grabwko

    Nw. WieKocierska

    GrabowskaHuta

    Wieyca

    Goubie

    Sikorzyno

    Pierszczewo

    Stare CzapleKrzeszna

    Nowe Czaple

    Brodnica Dln.

    RboszewoWygoda czyska

    Ramleje

    Dobrogoszcz

    Rekownica

    Bdomin

    BendominekPucKocierska

    Huta

    Nw.--Klincz

    M.-

    Zielenin Luba

    NowaKarczma

    Horniki

    Skrzydowo

    Trzepowo

    Szumle--Szlachecki

    -Krlewski

    Szatrapy

    Jasiowa- -Huta

    SzponCzstocin

    Str. HutaPoczyno

    RoztokaKlonowo Dln.

    Pieko--Grn.

    -Dln.

    Starkowa Huta

    Egiertowo

    SawkiHopowo

    Majdany

    Kamela Michalin

    Nowa WiePrzywidzka

    Bernardwka

    Babi D

    Krowieki Skrzeszewo

    Borcz

    MarszewskaKolonia

    Czapelsko

    JodownoMarszewo

    Buszkowy

    KoziaGra

    PomlewoKatarynki

    -Grn.

    Huta- -Dln.

    Zbrsko Grn.

    GromadzinBotnia

    Miowo

    KierzkowoOlszanka

    BorowinaSucha Huta

    GranicznaWie

    Drzewina

    PawowoNw. WiecChrsty

    Wysiskie

    SzczodrowoBoe Pole

    Krlewskie

    Postoowo

    MirowoKamierowskiePiece

    Elganowo

    Czstkowo Gobieworednie

    Czerniewo

    Czerniec

    Zaskoczyn

    Mierzeszyn

    Domachowo

    Warcz

    Kleszczewo

    Trbki--Wielkie

    -Mae

    uawka

    uawaLisewiecOstrki

    PrgowoBielkwko

    Goszyn

    Bielkowo RotmankiRadunica

    Rekcin

    Jagatowo

    ukczynRusocin gowo

    KleszczewkoKodawa

    Za Wie

    Ryny

    UlkowyoguszewoKaczki

    Skowarcz

    Klpiny

    Gobiewo

    wietlikowoRociszewkoGobiewko

    elisawki

    Rociszewo Szczerbicin

    Dalwin

    Malenin

    Miecinukocin Zajczkowo

    DbrwkaTczewska

    RbielczKolnik

    Miobdz

    Krzywe Koo

    Ostrowite

    Suchy Db

    Roszkowo

    Grabowo Grabiny--Zameczek

    Rokitnica

    Wrblewo

    Wocawy

    Stanisawowo

    Trutnowy

    BotnikCedry M.

    Cedry Wielkie

    Miocin

    DugiePole

    GiemliceOsice

    Steblewo

    KolinyPalczewo

    Nw.Cerkiew

    Czatkowy Borty Borty II

    Borty I

    Tczewskieki

    Dbrowa

    Trpnowy

    Parszewo

    Pordenowo

    Prgowouawskie

    Kcik

    Gniazdowo

    Lubieszewo I

    KomarwkaOstaszewoJeziernik

    LeszkowyGroblica

    Piaskowiec

    Nw.Kocielnica

    Kiezmark

    uawki

    Niedwiedzica

    Drewnicaosienice

    Przyrowie

    uromino Zgorzae

    Klukowa Huta

    Nowa WieBorucino

    Dbrowa

    Kamienica Szlach.

    Czstkowo

    Malbork

    Gapowo

    Stycka Huta

    Wieprznica

    Nw.Karpno

    Rzepiska

    Korne

    Gostomie

    Gostomko

    Ogonki

    ZdunowiceNiesioowice

    Ostrowite

    Wsiory

    Bukowa Gra

    Mciszewice

    PodjazyBawernica

    akowo

    Kistowo

    Bielawki

    Sucha

    Koodzieje

    Kistwko

    GrabowoParchowskie

    Ostrw-MauszParchowo Kodno

    Sulczyno

    Wygoda Zdroje

    Nakla

    Sylczno

    CzarnaDbrowaRabacino

    kiePczno

    Jelecz

    Goczewo

    Jamno

    ukwko

    Pomysk May

    Bylina

    Chonica

    Przylaski

    Soszyca

    Kartkowo upawsko

    Zbinowice

    Mdrzechowo

    Mokrzyn

    Cechyny

    Rzepnica

    Ugoszcz

    Suchorze

    Zielin

    BronowoGumieniec

    Miszewo

    Bkowo

    Trzebielino

    Jaboniec

    Ponika

    Boanka

    ubno

    abno WitanowoRole

    Miobdz

    Barkocin

    Wiatroom

    Laski

    Poborowo

    KoczygwkiCety

    Koczygowy

    Jezierze

    Starkowo

    Starkwko

    Barnowo

    Barnowiec

    Radusz

    Wierszyno

    -Tuchomskie

    Wd

    obzowo

    Zagony

    PorbyTuchomko

    Tgowie

    ModrzejewoDbrwka

    Chotkowo

    Struszewo

    BorzytuchomJutrzenka

    RyczynOsieki

    Krosnowo

    witkowo

    DbieGrzmica

    Niedarzyno

    Gostkowo

    Sierno

    NiezabyszewoUdorpie

    Obe

    Tursko

    Broczyna

    Zgorzele

    TujskRybina Groszkowo

    elichowoWybicko

    Str.Babki

    StobiecNowotna

    wierznica

    Wownica

    MarynowyTuja

    Stawiec Lubieszewo

    Rychnowy

    Orowo

    Piotrowo

    Myszewo

    RakowiskaMyszewko

    Myszkowo

    Nidowo

    Marynowo

    Lipinka

    wierki

    Chlebwka

    DbinaLaski

    Mirowo

    NogatKopanka

    Kpki

    Janowo

    Wiktorowo

    TropyElblskie

    RaczkiElblskie

    KaczorowiskaGrn.

    WiktorowoWlk.

    WiercinyRakowo

    Jazowa

    Solnica

    -M.

    -Wlk.Kpiny-

    StobnaOrliniec

    NowinkiPowalina

    Marzcino

    Wowiec

    Nowotki

    Chemek Osonka

    Gozdawa

    Jagodno

    Nowakowo

    Nw.Batorowo

    Cieplice

    Nadbrzee

    WadysawowoAdamowo

    Bielnik

    KpaRybacka

    Mylcin

    WeklicePilonaJanw

    PrzezmarkNowina

    Sierpin

    Wilkowo

    Stoboje

    Kamiennik Wlk.

    Piastowo

    MilejewoJagodnik

    Ogrodniki

    HutauawskaKamionek

    Wlk.Pagrki

    Przybyowocze

    JdrychowoPogrodzie

    -MonasterzyskoStr.-Nw.-

    Budowo

    Majewo

    KarszewoZajczkowo

    Rychnowy

    Wczyska

    Brzezina

    Spy

    BorzynowoRogowo

    Zalesie

    WarszewoPomorskaWie

    ZastawnoZacianki

    PodgrzeKwietnik

    Stegny

    Anioowo Bdy

    Gry

    SobityOjcowaWola

    Mikoajki

    Krasinek

    MynarskaWola

    Ponne

    Kraskowo

    KurowoBraniewskie

    PierawkiRucianka

    Wierzno Wlk.

    Str. Siedlisko

    Zaporowo

    Chruciel

    Dbrowa

    Bronki

    Wilczta

    awki

    Nowica Ksino

    Osiek

    DbieJankwko

    Karwiny

    DbkowoDobry

    Sopoty

    Bardyny

    Stygajny

    TatarkiSpdy

    OsetnikGadysze

    DugobrRobuzyDbinyLene

    PodlechyDbiny

    Giedyle

    Strubno

    Poskinia

    Dolno

    Kol.Bronowo

    abianka

    mijewo

    JanowaDolina

    Klowiter

    KlonowoGrn.

    CzarnaHuta

    Jelnica

    Chylowa HutaDelowo

    nice

    Pace

    SzczukowoPustka

    Borowiec

    Pon

    Dbki

    OsadaLena

    Grabwko

    Sierowo

    Zatoki

    Glice

    Osieczki

    ChojnaBaranowo Wyczechowo -Grn.

    -Dln.

    Gbkowo Prdzieszyn

    M. Miobdz

    Grabowo--Pole

    Trutnowy III

    Trutnowy IITrutnowy I

    Miocin II

    FliswPotok

    Poyczki

    Olszowiec

    Borowiec

    Garbacz FingerowaHuta

    ledziowaHuta

    Kamionki

    Skrzydwko

    Olszowy Kierz Rymanowiec

    Elganwko

    Kol.Palczewo

    Nw. Cerkiew--Podwale

    Serowo

    Kol.Kiezmark I

    Kol.Kiezmark II

    Ryki

    wierk

    DrelingRewo

    Bielnik I

    Dublewo

    Graniczna

    Cyganka

    Broniewo

    Batorowo

    Kol.Kwietnik

    Sokolnik

    Kol. Anioowo

    JanikiPasckie

    StopyKawki

    BrowarnikiKol. Str.Siedlisko

    Broniszewo

    Kol.Budowo

    Kol.Wczyska

    Nw. Saduki

    Lipowa

    Szerokieany

    Kwitajny Wlk.

    Kol.Sopoty

    ozy

    Wola TolkowieckaKol.Dbrowa

    TrbkiOstrw

    Pomysk Wielki

    Lipnik

    Drety

    SomoninoGorczyno

    Przywidz

    Sobowidz

    Pszczki

    Juszkowo

    Straszyn

    Ldowo

    Kmiecin

    Gronowo Grn.

    GrabowoKocierskie

    Brodnica Grn.

    Kolbudy-

    Lublewo Gd.

    Styca

    Skorzewo

    Tuchomie

    Dworek

    Sztofrowa-Kazimierzewo

    WdzydzeKiszewskie

    Charzykowy

    Nw.-

    Wlk.-

    M.-Bukowe Pole

    -Podle

    Nw.Barkoczyn

    Str. Barkoczyn

    Dbogry

    Niedamowo Sobcz

    Stawiska

    Sarnowy

    Orle Stefanowo

    IownicaLiniewo

    Liniewskie GryPachty Str. Wiec

    LiniewkoKaszubskie

    LubieszynWysin

    Godowo Junkrowy

    PrzerbskaHuta

    Deka WickowyTrzcisk

    Obozin

    Bolesawowo Demlin

    KamierowoNw. Gobiewko

    TurzeGodziszewo

    Damaszka

    M. Turze

    Siwiaka

    Boroszewo

    Wdkowy

    Maewo

    Gniszewo

    Czarlin BadowoGoszyn

    Rokitki

    liwiny

    Lubiszewo

    Szpgawa

    StanisawieRukosin

    KoczewiceStr. Wisa

    Kapustowo

    Stogi

    StaryniaSzymankowo

    Lichnwki

    LichnowyTropiszewo

    Garczyn

    Grzybowo RotembarkLizaki

    Sycowa Huta

    Rybaki

    Szarlota

    JuszkiKalisz

    LipuskaHuta

    Pocice

    Skwierawy

    Szklana HutaTuszkowy

    luza

    Rg

    Turzonka

    Osawa-Dbrowa

    Studzienice

    Przewz

    Kczno

    Trzcinno

    Wgorzynko

    Dretynek

    LubkowoSzydlice

    Obrowo

    Kwisno

    Godowo

    WadowoKramarzyny

    PopowiceCzarnica

    Turowo

    Ciemno-Trzebiatkowskie

    Masowice-

    Nw. Huty

    cki Myn

    Masowiczki

    Trzebiatkowa

    Borzyszkowy

    Glino

    PiasznoRekowo

    Potowo

    Wojsk

    OkuninoKowalewice

    Janwka

    Kaczynos

    Kamienica

    SzawadKocieleczkiKamionka

    -Wlk.

    -M.Lasowice-

    Gajewo I

    Martg

    Tralewo

    KrzyanowoSzlagnowo

    Kikojty

    OlenoFiszewo

    Zbrowourawiec

    Jasionno

    Lubstowo

    Markusy

    ZwierzyskiePoleRozgart

    RanyJezioro

    DrunoKrzewsk

    winiec Duyna

    Wzina

    Wgle--ukowo

    Komorowouawskie

    Krosno

    Kalsk

    Robity

    Zielony Grd

    BogaczewoMarianka

    Nw.Kusy Sakwko Rogajny

    Rzdy

    Sakowice

    Cieszyniec

    LeniceGobki

    KopinaKajmy Anglity

    Gulbity

    Wikrowo ukszty

    Bielica

    Miosna

    GruajnyNw.-

    Str.- -CieszynPlajny

    Burdajny

    Zbrowiec

    GwidzinySkowrony

    KrykajnyGodkowo

    SzymboryPiskajmy

    Nw.-Nw.-

    Chrztowo

    Nw.Kiszewa

    Olpuch

    Lisia HutaFoschuta

    Chwarzenko

    -Polaszki-BukowiecStr.-

    Str.-

    Wilcze BotaKocierskie

    Czerniki

    Kobyle

    MilonkiMalary

    Jaroszewy Czarnocin

    Pogdki

    KominTomaszewo

    ZawadaLipia Gra

    Maa

    Bczek

    Krg

    Linowiec

    Janin

    Ciecholewy Zabagno

    Zduny

    Szpgawsk

    Wamierz

    Wamierek

    Wielgowy

    Brzuce

    Narkowy

    Gnojewo

    Bystrze

    Gorzdziej

    M. Soca

    Mtowy Wlk.

    Kraniewo

    CisyStr.Kocielnica

    Czarlina

    Loryniec Wglikowice

    Piechowice

    Dbrwka

    Trzebu

    Lendy

    Skoszewo

    SominyPrdzonka

    Rudnikiwieszynko

    Dolsko

    Przsin

    BrzenoSzlacheckie

    Znakowo

    Piaszczynakie

    PrdzonaSmodziny

    OstrowiteLuboodzierz

    Krlewo

    Malewo

    Grobelno

    Szropy--Niziny

    Sosinko

    Pasieka

    Przeradz

    Pieninica

    Szropy

    oza

    Kalwa

    abu

    Wielbark

    GronajnyGociszewo

    Parpary Koniecwad

    SztumskiePole

    Kpina

    Barlewice

    Pietrzwad

    Kolinka Jurkowice

    DbrwkaMalborska

    Mleczewo

    Ktki

    Cygusy

    Koozb

    Saduki

    MirowicePukowice

    Klecewko

    Watkowice

    Nw. Wie

    Sztumska Wie

    Zajezierze

    Czernin

    Postolin

    Pierzchowice

    DbrwkaPruska

    WilczewoStraszewo

    Gdakowo

    WdzydzeTucholskie

    Borsk

    Kliczkowy

    Grki

    Przytarnia

    Jastrzbie

    Dbina

    Kalwaria

    DunajkiWindorp

    Kruszyn

    ParzynGwczewice

    Wysoka Zaborska

    Leno Orlik

    Radu

    LubniaZalesie

    Kaszuba

    Milachowo--Myn

    Rolbik

    StocznoZapce

    Kiedrowice

    Lipnica

    Osusznica

    RucoweLasy

    KarpnoMielno

    Budy

    Laska

    WidnoMogielParszczenica

    Jaranty

    Borowy MynWierzchocina

    Klasztor Upika

    Katarzynki

    Wieczywno

    Str. BrdaPilska

    BrzozowoPietrzykowo

    Trzyniec

    Wilkowo

    Zae

    Chlebowo

    wieszyno

    StarznoOstrwek

    Dwierzno

    Dymin

    kinia

    Pocicz

    Koczaa

    Dziaek

    Nw.Brda

    Suszka

    ona

    Lipczynek Kiepin

    Krasne

    Nw. Wie

    Rowista

    Nw. Karczma

    Garbek ychckie Osady

    ychce

    ZielonaHuta

    ZielonaChocina

    Binduga

    Nierostowo

    Jonki

    Zbrzyca

    Kamionka

    AsmusDzigiel

    Wlk.Zanie

    Swornegacie

    Wczos Drzewicz

    Antoniewo

    -Chemy

    Mae-

    Wielkie-

    Czyczkowy

    Brusy--Wybudowanie

    Czarnowo

    Czapiewice

    Mae Glino

    Kiniceabno

    Czernica Chopowy

    Huta

    Broda

    Wiele

    Dbrowa

    BkCisewie-Wie

    Miedzino

    OsowoOsowo-

    -Wybudowanie

    Mniszek

    Pustki

    Str. Jucza

    Mokre

    ZamoRudziny

    Bielawy

    Kwieki

    Siennica

    Olszyny

    Nw.Jucza

    Cegielnia

    ubnaMalachin

    Czarni

    Giedon

    McikaM. Swornegacie

    ChociskiMyn

    Ciecholewy

    Czosnowo

    Konarzynki

    Konarzyny

    SpolnoCzuchowska

    Dbrowa

    ubianka

    Pakotulsko

    Rudniki

    GorajUnice

    Pogorzaa Wie

    Mtowy M.

    Rybaki

    M. Garc

    Wlk. Soca

    Grblin

    Wlk. Garc Midzy

    -Walichnowy

    M.-

    Wlk.-

    Pieko

    Biaa Gra

    Rudno

    Klonwka

    Najmusy

    BrzenoRywad Poniatwki

    Radostowo

    Rajkowy

    Nw. Dwr

    RopuchyBarchnowy

    Kolicz

    Owidz

    JabowoLipniki Szlacheckie

    BielawkiRoental

    Wola

    Kokoszkowy

    KleszczewoKocierskie

    Semlin

    Jezierce

    Piesienica

    KarolewoMiradowo Sucumin

    Rokocin

    Sumin KoteeRadziejewoBiaachowo

    Nw. WieRzeczna

    Dbrwka

    Lipy

    GraBabie Doy

    Paubinek

    Chwarzno

    Zamek Kiszewski

    Stara Kiszewa Paubin Dln.Maliki

    Cis-

    Cieciorka

    KazubPociczno

    Okoninki

    Bartel Wlk.Strych

    Bytonia

    Wygonin

    Bartoszy Las

    KonarzynyKate-Kawle

    Odry Wojtal

    Lena HutaWieck

    Zawada

    Wdoy

    Str.-

    Nw.- -PrusyGotelp

    Przyjania

    Kamienna

    Kamionka

    Karczma

    Klaniny

    Piece

    Frank

    Zimne ZdrojeJastrzbieKsza

    Ze Miso

    Lipki

    ek

    Dbrowa

    Borzechowo

    M. Bukowiec

    MyskKujawy

    OsowoLene

    Plony

    BietowoKaliska

    Mociska

    SzteklinIwiczno

    Urbanowo

    JabwkoGrabowiec

    Rombark

    Nw. CerkiewOlsze

    Brzeno

    GrabowoPczewo

    Czarnylas

    Wysoka

    ZielonaGra

    LipinkiKrlewskie

    Borkowo

    RzecinWolental

    JaniszewkoJanowo

    Janiszewo

    PomyjeLignowy

    M. Gronowo

    PolskieGronowo

    Kursztyn

    Cierzpice

    Szprudowo

    Gtomie

    Kulice

    Dzierno

    MorzeszczynGogolewo

    BrodyPomorskie Ciepe

    Rozgarty

    BenowoLenaDroga

    Barcice

    Borowy MynMontowo

    Szalwinek

    Rudniki

    Jarzbina

    Kuchnia

    JaowiecGurcz

    Pastwa--Dziaki

    JanowoNicponia

    KrlwLasGsiorki

    WielbrandowoKierwad-Bukowiec

    Wlk.-

    Kranek

    Krpki

    g-Kol.

    Bdzimierowice

    Janowo

    Zotna

    Borzymowo

    JurkicznoKrlewo

    Kpa Kalnicka

    KudynyKronin

    Chojnik

    KamionkaRolnowo

    Dobrocinek

    Kiekuy

    Nw. Dwr Gulbity

    Maliniak

    Zalesie

    Sarna

    Madyty

    Lenica

    Sambrd

    Wakarowo

    ZdunyMarzewo

    Drulity

    Kty ZielonkaPascka

    Barzyna

    liwiceRychliki

    Domki

    Buczyniec

    Lepno

    Sasiny

    Budwity

    Awajki

    Koszajny Kadzie

    PoowiteKornele

    Skolwity

    Goutowo

    Dymnik

    Rejsyty

    KiersityProtowo

    Kotyniany

    LipiecPachoy

    Mokajmy

    Jankowo

    Kwietniewo

    wityGaj

    Bgart

    Nowiny

    Nowiec


Województwo Kujawsko-Pomorskie Szlak m cze Dstwa - II wojna …bydgoszcz.kp.zhp.pl/wp-content/uploads/2018/05/... · 2018. 5. 13. · Województwo Kujawsko-Pomorskie Szlak m cze

Województwo Kujawsko-Pomorskie Szlak m cze Dstwa - II wojna …bydgoszcz.kp.zhp.pl/wp-content/uploads/2018/05/... · 2018. 5. 13. · Województwo Kujawsko-Pomorskie Szlak m cze

Documents
VI Kujawsko-Pomorskie Forum Turystyki Wiejskiej – „Wyróżnij się!” · 2017-10-03 · Prezentacja przygotowana na zlecenie Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego

VI Kujawsko-Pomorskie Forum Turystyki Wiejskiej – „Wyróżnij się!” · 2017-10-03 · Prezentacja przygotowana na zlecenie Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego

Documents
kspr1-491-04273-20160222120523 - Kujawsko-Pomorskie · Zatqcznik nr 1 do uchwa\y Nr 6/170/16 Zarzqdu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 10 lutego 2016 r. Wykaz medalistów lub

kspr1-491-04273-20160222120523 - Kujawsko-Pomorskie · Zatqcznik nr 1 do uchwa\y Nr 6/170/16 Zarzqdu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 10 lutego 2016 r. Wykaz medalistów lub

Documents
KUJAWSKO-POMORSKIE CENTRUM EDUKACJI NAUCZYCIELI W BYDGOSZCZY

KUJAWSKO-POMORSKIE CENTRUM EDUKACJI NAUCZYCIELI W BYDGOSZCZY

Documents
Województwo Kujawsko-Pomorskie - Aktualnościarchiwum.kujawsko-pomorskie.pl/pliki/planowanie/20141117_kontrakt/ko... · Lukasz NiedŽwiecki. Omawiano aktualny stan prac nad kontraktem

Województwo Kujawsko-Pomorskie - Aktualnościarchiwum.kujawsko-pomorskie.pl/pliki/planowanie/20141117_kontrakt/ko... · Lukasz NiedŽwiecki. Omawiano aktualny stan prac nad kontraktem

Documents
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Pile Krajowa ...€¦ · 11 pomorskie 36,3 warmińsko mazurskie 30,9 podlaskie 30,6 Zachodnio Pomorskie 35,4 lubuskie 49,1 kujawsko Pomorskie

Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Pile Krajowa ...€¦ · 11 pomorskie 36,3 warmińsko mazurskie 30,9 podlaskie 30,6 Zachodnio Pomorskie 35,4 lubuskie 49,1 kujawsko Pomorskie

Documents
Województwo kujawsko-pomorskie

Województwo kujawsko-pomorskie

Documents
Prezentacja programu PowerPoint · kujawsko-pomorskie . ... samorządy gospodarcze krajów członkowskich Unii Europejskiej, w których zrzeszeni są agenci turystyczni i organizatorzy

Prezentacja programu PowerPoint · kujawsko-pomorskie . ... samorządy gospodarcze krajów członkowskich Unii Europejskiej, w których zrzeszeni są agenci turystyczni i organizatorzy

Documents
Prezentacja programu PowerPoint - Urząd Statystyczny w ... · demograficznych regionów Unii Europejskiej w relacji do ich rozwoju mierzonego poziomem PKB. Odległości ... Kujawsko-pomorskie,

Prezentacja programu PowerPoint - Urząd Statystyczny w ... · demograficznych regionów Unii Europejskiej w relacji do ich rozwoju mierzonego poziomem PKB. Odległości ... Kujawsko-pomorskie,

Documents
Rozwiązania w zakresie e zdrowia - województwo kujawsko-pomorskie

Rozwiązania w zakresie e zdrowia - województwo kujawsko-pomorskie

Health & Medicine
Opracowanie: Kujawsko-Pomorski O rodek Doradztwa Rolniczego … · 2013. 4. 10. · Kujawsko – Pomorskie Dni Pola 174 20,0 AGRO-TECH Regionalna Wystawa Zwierz ąt Hodowlanych 445

Opracowanie: Kujawsko-Pomorski O rodek Doradztwa Rolniczego … · 2013. 4. 10. · Kujawsko – Pomorskie Dni Pola 174 20,0 AGRO-TECH Regionalna Wystawa Zwierz ąt Hodowlanych 445

Documents
Lp. Województwo Powiat Gmina Miejscowość Szkoła³ł-SKS-4.pdf · 59 kujawsko-pomorskie Bydgoszcz M Bydgoszcz Bydgoszcz Zespół Szkół nr 21 ... 141 kujawsko-pomorskie Toruń

Lp. Województwo Powiat Gmina Miejscowość Szkoła³ł-SKS-4.pdf · 59 kujawsko-pomorskie Bydgoszcz M Bydgoszcz Bydgoszcz Zespół Szkół nr 21 ... 141 kujawsko-pomorskie Toruń

Documents
Fotografia na całej stronie - Kujawsko-Pomorskie

Fotografia na całej stronie - Kujawsko-Pomorskie

Documents
POWIAT TUCHOLSKI - Kujawsko-Pomorskie · Wawrzak Alicja Zespół Szkół Licealnych i Agrotechnicznych im. Leona Janty-Połczyńskiego w Tucholi Gerbatowska Martyna Glaner Michał

POWIAT TUCHOLSKI - Kujawsko-Pomorskie · Wawrzak Alicja Zespół Szkół Licealnych i Agrotechnicznych im. Leona Janty-Połczyńskiego w Tucholi Gerbatowska Martyna Glaner Michał

Documents
Polskie smakizenondanilowski.pl/useruploads/files/Polskie_Smaki_w_Rze...reprezentujące tradycje kulinarne województw: kujawsko-pomorskie-go, mazowieckiego, śląskiego, świę-tokrzyskiego

Polskie smakizenondanilowski.pl/useruploads/files/Polskie_Smaki_w_Rze...reprezentujące tradycje kulinarne województw: kujawsko-pomorskie-go, mazowieckiego, śląskiego, świę-tokrzyskiego

Documents
WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE - sytuacja na rynku pracy

WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE - sytuacja na rynku pracy

Documents
Aktualności - Sukcesy sportoweTurowska 2. Jędrzej Kaczmarek 6c Przedmiotowy konkurs z matematyki kujawsko-pomorskie kuratorium oświaty wojewódzki laureat Emilia Turowska 3. Zofia

Aktualności - Sukcesy sportoweTurowska 2. Jędrzej Kaczmarek 6c Przedmiotowy konkurs z matematyki kujawsko-pomorskie kuratorium oświaty wojewódzki laureat Emilia Turowska 3. Zofia

Documents
informator województwo kujawsko- pomorskie › images › EDD › informator-edd-2018.pdf · 2018-08-01 · kujawsko-pomorskie Organizatorzy: → Urząd Marszałkowski Województwa

informator województwo kujawsko- pomorskie › images › EDD › informator-edd-2018.pdf · 2018-08-01 · kujawsko-pomorskie Organizatorzy: → Urząd Marszałkowski Województwa

Documents
Kujawsko-Pomorskie StowarzyszenieKRAJOWE DOŻYNKI EKOLOGICZNE PATRONAT HONOROWY: Kujawsko-Pomorskie Stowarzyszenie Producentów Ekologicznych . PROGRAM 9.30 Dożynkowa polowa msza

Kujawsko-Pomorskie StowarzyszenieKRAJOWE DOŻYNKI EKOLOGICZNE PATRONAT HONOROWY: Kujawsko-Pomorskie Stowarzyszenie Producentów Ekologicznych . PROGRAM 9.30 Dożynkowa polowa msza

Documents
WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE

WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE

Documents
WYCIECZKI SZKOLNE 2010/11 - woj. dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie, lubuskie, małopolskie, opolskie, podkarpackie, podlaskie, pomorskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie,

WYCIECZKI SZKOLNE 2010/11 - woj. dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie, lubuskie, małopolskie, opolskie, podkarpackie, podlaskie, pomorskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie,

Documents
Chełmno (Woj. Kujawsko-Pomorskie)nitecki.wietrzykowski.net/Nitecki_Chelmno_Jan.Chrz.i.Jan.Ewangelista.pdfChełmno (Woj. Kujawsko-Pomorskie) Kościół pw. śś. Jana Chrzciciela i

Chełmno (Woj. Kujawsko-Pomorskie)nitecki.wietrzykowski.net/Nitecki_Chelmno_Jan.Chrz.i.Jan.Ewangelista.pdfChełmno (Woj. Kujawsko-Pomorskie) Kościół pw. śś. Jana Chrzciciela i

Documents
Corian® NIEZASTĄPIONY MATERIAŁ WYKOŃCZENIOWO - …corian.cci.com.pl/wp-content/uploads/2017/09/cci-medycyna.pdf · Wybrane realizacje ROK OBIEKT WYKONANO 2014 KUJAWSKO-POMORSKIE

Corian® NIEZASTĄPIONY MATERIAŁ WYKOŃCZENIOWO - …corian.cci.com.pl/wp-content/uploads/2017/09/cci-medycyna.pdf · Wybrane realizacje ROK OBIEKT WYKONANO 2014 KUJAWSKO-POMORSKIE

Documents
Analiza porównawcza podmiotów i produktów markowych … · 2016. 6. 16. · - kujawsko-pomorskie 245 367 348 440 245 343 292 316 - pomorskie 1 613 1 646 1 535 1 523 966 1 062 801

Analiza porównawcza podmiotów i produktów markowych … · 2016. 6. 16. · - kujawsko-pomorskie 245 367 348 440 245 343 292 316 - pomorskie 1 613 1 646 1 535 1 523 966 1 062 801

Documents
II Kujawsko-Pomorskie Forum Kultury Fizycznej Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

II Kujawsko-Pomorskie Forum Kultury Fizycznej Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Documents
WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE W LICZBACH …stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/bydgosz/ASSETS_folder_woj_kuj_pom_w... · WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE VOIVODSHIP ROZCI¥G£OŒÆ:

WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE W LICZBACH …stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/bydgosz/ASSETS_folder_woj_kuj_pom_w... · WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE VOIVODSHIP ROZCI¥G£OŒÆ:

Documents
Lp. Województwo Powiat Gmina Miejscowość Szkoła³ł-SKS-6.pdf · 20 kujawsko-pomorskie Bydgoszcz M Bydgoszcz Bydgoszcz Szkoła Podstawowa nr 41 21 kujawsko-pomorskie Bydgoszcz

Lp. Województwo Powiat Gmina Miejscowość Szkoła³ł-SKS-6.pdf · 20 kujawsko-pomorskie Bydgoszcz M Bydgoszcz Bydgoszcz Szkoła Podstawowa nr 41 21 kujawsko-pomorskie Bydgoszcz

Documents
BLISKO 3 000 STOJAKÓW ROWEROWYCH W 466 LOKALIZACJACH · pomorskie warmiÑsko-mazurskie podlaskie mazowieckie kujawsko-pomorskie wielkopolskie ŁÓdzkie ŚwiĘtokrzyskie lubelskie

BLISKO 3 000 STOJAKÓW ROWEROWYCH W 466 LOKALIZACJACH · pomorskie warmiÑsko-mazurskie podlaskie mazowieckie kujawsko-pomorskie wielkopolskie ŁÓdzkie ŚwiĘtokrzyskie lubelskie

Documents
XX POSIEDZENIE KONWENTU - cekcyn.pl Fundacji Rozw… · Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej 6 Kujawsko-Pomorskie Biuro FRDL : organizuje szkolenia (skupiające się przede wszystkim

XX POSIEDZENIE KONWENTU - cekcyn.pl Fundacji Rozw… · Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej 6 Kujawsko-Pomorskie Biuro FRDL : organizuje szkolenia (skupiające się przede wszystkim

Documents
WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO - POMORSKIE

WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO - POMORSKIE

Documents