Grazyna PenkowskaZaltfad Metodologii Instytutu Pedagogiki XJG

Badanie osi^gmi^c motywacyjnychw ksztafceniu informatycznym stodeetow pedagogiki

Ksztalcenie informatyczne w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Gdariskie-go zostalo zainaugurowane w roku 1990 wraz z zakupieniem pierwszej pracow-ni koraputerowej. Skladala si? ona z komputerow polskich Elwro Junior, skon-struowanych i wyprodukowanych we Wroclawiu. Obecnie te pierwsze kompu-tery stanowiq margines w ksztaiceniu studentow, podstawowym komputerem dozajec jest komputer IBM. W pracowni studenckiej znajduje si§ 6 komputerowIBM typu 386. Wszystkie komputery wyposazone sq w myszy. W pracowni sq

trzy drukarki: Hyunday, Seikosha oraz laserowa Hewlett Packarda. Z wymie-nionego wyposazenia korzystajq studenci w ramach przedmiotu „Podstawy in-formatyld” .

W pierwszych trzech latach od wprowadzenia informatyki ksztalcenie in-formatyczne polegalo glownie na uczeniu o komputerze. Obecnie mysli si? ra-czej o nauce z komputerem lub nauce Iqcznej „o” i „z” komputerem. Stqd odroku 1993 w Instytucie Pedagogiki realizowane sq dwa programy informatycznena dwoch roznych przedmiotach. Jeden z nich to program zintegrowany, zawie-rajqcy zarowno kurs obshigi komputera, jak i typowe aplikacje komputeroww edukacji, realizowany w ramach przedmiotu „Podstawy informatyki” . Drugi,bardziej zaawansowany program realizowany jest w ramach przedmiotu „Zasto-sowanie komputerow w edukacji” . Proponowany jest studentom, ktorzy potrafiqsamodzielnie obsiugiwac komputer, znajq podstawy DOS-u, wiedzq jak forma-towac dyskietk^, kopiowac i usuwac pliki z dyslcietki i twardego dyslcu itp.Program ten zawiera mi?dzy innymi obszemy kurs obshigi edytora tekstu, pod-stawowego narz§dzia nauczyciela. Studenci poznajq jeden z kilku edytorow ofe-rowanych do wyboru.

239

Zaj?cia maj^ talcze wdrozyc do nauczania wspomaganego komputeremz zastosowaniem programow dydalctycznych.

Zastosowanie programow dydalctycznych powinno poci^gac za sob^ prob?oceny programu i jego przydatnosci w edukacji. Z problemem oceny oprogra-mowania studenci stykajq si? na zaj?ciach z informatyki. Ta wazna i odpowie-dzialna czynnosc jest niezb?dna dla nauczyciela, lctory pragnie wl^czyc kompu-ter do procesu nauczania.

Komputer nie wzbudza dzisiaj takich emocji ani pozytywnych, ani nega-tywnych, jak lcilka lat temu. Wkroczyl do wszystkich dziedzin zycia. Nie zadzi-wia i nie szokuje. Jest prawie w lcazdej szkole i w wielu domach. Stal si?obiektem pozqdania mtodych ludzi. Wielu pracownilcow naukowych nie wyob-raza sobie pracy bez komputera. Nie raa wi?c potrzeby dowodzenia znaczeniakomputera. Na stylcu cztowiek - komputer zachodzq rozne procesy zarownow sferze emocjonalnej, jak i poznawczej. Chec uchwycenia chociaz cz?sciz nich byla powodem rozpocz?cia badari studentow pedagogilci w rolcu 1990.Badania przeprowadzone byly w Instytucie Pedagogilci Uniwersytetu Gdariskie-go w latach 1990-1994. Badaniami obj?to wszystlcich studentow, ktorzy mielizaj?cia z „Podstaw informatyki” . W ci^gu czterech lat zaj?c ich liczba przelao-czyla czterysta osob.

Do badan sfery emocjonalnej uzyto lcwestionariusza samooceny przedmio-towej, a sfery poznawczej - testow wiadomosci informatycznych. Kwestiona-riusz samooceny przedmiotowej jest skalq ztozonq z 28 pozycji zero-jedynko-wych. Poczqtkowa wersja kwestionariusza zawierala zaledwie 10 pozycji, aleze wzgl?du na niskq rzetelnosc zostala ona poszerzona i cz?sciowo zmieniona.Wyeliminowano pozycje slabo roznicujqce oraz mato zrozumiale.

Wprowadzone zmiany wplyn?ly na podwyzszenie rzetelnosci z rtt = 0,23,a wi?c zbyt niskiej, do rtt = 0,89, uznanej za zadowalaj^cq. Uszczegolowieniepozycji slcali miato talcze dodatni wplyw na zwi?lcszenie jej trafnosci.

ICwestionariusz samooceny przedmiotowej uzyty do badan sfery motywa-cyjnej zawiera nast?puj4ce pozycje:1. Informatyka na lcierunkach nieinformatycznych jest latwa.2. Brakuje mi wykladow z informatylci.3. Nie powinno bye informatyki na lcierunkach nieinformatycznych.4. Informatyka jako nauka jest bardzo odhumanizowana.5. Przedmiot „Informatyka” jest dla mnie zlem konieeznym.6. Ch?tnie uczestnicz? w zaj?ciach z informatyki.7. O informatyce mysl? z niech?ci4.8. Jest za malo godzin zaj?c z informatyki, zeby dobrze opanowac technik? kompute-

rowq.

240

9. Informatyka jest potrzebna w moim przysziym zawodzie.

10. Przy komputerze czas plynie mi bardzo szybko.

11. Nie interesuje mnie informatyka.

12. Informatyka kojarzy mi si? z nowoczesnosciq.

13. Ciesz? si? z sukcesow w pracy z komputerem.

14. Nie zalezy mi na tym, by sprawnie poslugiwac si? komputerem.

15. Komputer mnie fascynuje.

16. Przedmiot „Informatyka” powinien nalezec do falcultatywnych.

17. Sqdz?, ze komputery sq przereklamowane.

18. Ksztalcenie informatyczne powinno bye powszechne.

19. Nie ma zadnego zwiqzku informatyld z moim lderunkiem studiow.

20. Nie chciaibym uzywac komputera w mojej przyszlej pracy.21. Bez znajomosci informatyld mozna calkiem niezle prosperowac we wspolczesnym

swiecie.

22. Informatyka mnie nudzi.23. Po zakonezeniu zaj?c b?d? dalej rozwijac umiej?tnosci informatyczne.

24. Sqdz?, ze nie jestem w stanie nauezye si? dobrze informatyki .

25. Lubi? czasem poczytac cos o informatyce.

26. Chciaibym miec w domu sprz?t komputerowy.

27. Komputery powinny bye powszechnie uzywane w trakeie studiow.

28. Chciaibym umiec rozwiqzywac zlozone problemy informatyczne.

Badanie sfery emocjonalnej za pomocQ powyzszego kwestionariusza miaiona celu okreslenie poziomu motywacji studentow uczestnicz^cych w zaj?ciachz „Podstaw informatyki” . Poziom motywacji byl identyfikowany z przynalez-nosci^ do kolejnych kategorii taksonomii celow wychowania. Przy konstrukcjiskali posiuzono si? talcsonomiQ ABC prof. B. Niemierki, ktora zawiera nast?pu-jqce kategorie (B. Niemierko, Sztukci Naiiczcuiia, 1991, s.15):A. Uczestnictwo w dziaianiu. Badany nie unika danego rodzaju dzialania, ani

tez go nie podejmuje z wlasnej woli, natomiast ch?tnie dostosowuje si? dosytuaeji.

B. Podejmowanie dzialania. Badany nie tylko dostosowuje si? do sytuaeji, w ja-kiej si? znalazl, ale i organizuje jq w pewien sposob. Jest to jednak post?po-wanie nietrwale.

C. Nastawienie na dzialanie. Badany jest zwolennikiem dzialania i zach?ca doniego innych, poglqdom jego brak jednalc szerszego uogolnienia i pelnejspoistosci.

D. System dzialan. Badany posiada harmonijnie uporzqdkowany zbior zasadpost?powania, ktore mozna uwazac za cechy jego osobowosci. Jego dzialaniacechuje niezawodnosc, skuteeznose oraz swoistosc stylu.

241

Badania sfery motywacyjnej skal<|postaw przeprowadzane byly na pier-wszych zajeciach z informatyki. Wyniki badan daja obraz nastawien studentowdo informatyki, komputerow i oczekiwari wobec przedmiotu „Podstawy infor-matyki” . W omawianym kwestionariuszu przynaleznosc do okreslonej kategoriitaksonomicznej okresla tabela 1.

Tabela 1Przynaleznosc pozycji do kategorii celow wychowania

Pozycjaskali

KATEGORIAA B c D

67

+ + + +/

13 \ + + +14 \ — — —20 \ \ — —21 \ \ — —27 \ \ \ +28 \ \ \ +

\- brak wplywu na przynaleznosc do kategorii

Wyniki badan przynaleznosci studentow do kategorii taksonomicznych wciqgu czterech lat badan obrazuj^ tabele: 2, 3 i 4.

Tabela 2Liczba studentow badanych kwestionariuszem samooceny przedmiotowej

z wyszczegolnieniem przynaleznosci do kategorii taksonomicznej celow wychowaniaw latach 1990-1994

KATEGORIA LICZBA ZAKWALIFIKOWANYCHCELOW DO KATEGORUW LATACH RAZEMWYCHOWANIA 1990-91 1991-92 1992-93 1993-94POZA TAKSONOMIA 3 18 10 15 46A 17 15 5 4 41A, B 29 23 16 16 84A, B, C 26 7 1 5 39A, B, C, D 48 47 23 29 147RAZEM 123 110 55 69 357

Analiza tabel 2 i 3 wskazuje na wzrost liczby osob uczestniczqcych w za-jeciach z informatyki z negatywnym do niej nastawieniem.

Tendency taka obserwowano juz w pierwszym i drugim roku nauczaniaprzedmiotu „Podstawy informatyki” podczas szczegolowej analizy wynilcow se-

242

mestralnych. Wydawalo si§, ze sytuacj§ poprawi fakt odejscia od obligatoryjno-sci uczestniczenia w zajeciach. Chociaz od roku 1993 studenci wybierajz* tenprzedmiot, liczba osob, ktore przystepujqc do zajec nie maj4 elementamegozainteresowania przedmiotem stanowila prawie 1/4 wszystkich badanych stu-dentow (22%, Tabela 3). Bye moze studenci wybierajq informatyki jako zlokonieezne, poniewaz nie ma w ofercie programowej przedmiotow, ktore ichinteresuj^, a moze tendeneja spadku zainteresowania naukqjest ogolniejsza i do-tyezy rowniez innych przedmiotow? to pytania otwarte, na ktore trudno w tejchwili odpowiedziec ze wzgl^du na szczuploSc posiadanych danych.

Jak pokazuj^ tabele 3 i 4, liczba nalezzicych do najwyzszej kategorii celowwychowania pozostaje na stalym, dosyc wysokim poziomie i to jest pozytywne.

Tabela 3Przynaleznosc procentowa do kategorii celow wychowania

w poszczegolnych latach

ROKAKADEMICKI

POZATAKSO-NOMI4

KATEGORIA CELOW WYCHOWANIA RAZEM%A A,B A,B,C

%A,B,C,D

1990-91 2 14 24 21 39 1001991-92 16 14 21 6 43 1001992-93 18 9 29 2 42 1001993-94 22 6 23 7 42 100

Tabela 4L^czna klasyfikacja procentowa badanych studentow do poszczegolnych kategorii

celow wychowania w latach 1990-1994 (liczba badanych N=357)

KATEGORIA CELOWWYCHOWANIA

%

POZA TAICSONOMIA 13A 87B 76C 52D 41

Ciekawa wydaje sis odpowiedz na pytanie o motywacj§ studentow do ueze-nia si§ informatyki pod koniec semestru, po odbyciu zaj^c z informatyki.Odpowiedz na to pytanie dalo drugie badanie studentow tym samym kwestio-nariuszem samooceny przedmiotowej. Wykonano je na ostatnich zajeciachz „Podstaw informatyki” , po wpisaniu zaliczenia do indeksu. Porownanie wy-

243

nikow obu badari pokazalo, ze motywacja studentow do uczenia si§ informatykimaleje w trakcie zajec. Taki wynik badan nie byl zaskoczeniem.

Obserwacja studentow na zaj§ciach dostarczala powodow, by przypuszczac,ze ich motywacja zmniejsza siQ. Na poczqtku kazdego semestru studentom to-warzyszyt zapal i entuzjazm do nauki informatyki. Zaj^cia z komputerem uply-waly szybko. Kolejne grupy studenckie nie mogiy doczekac sie, kiedy ich ko-

9

ledzy opuszczq pracowni?. Czgsto studenci przychodzili na dodatkowe zajecia,pytali o literature. Na zajeciach byli aktywni, spontaniczni, dociekliwi. Poniewazwi§kszosc studentow nie miala wczesniejszych kontalctow z komputerem, pier-wsze zajecia obejmowaly elementarne wiadomosci informatyczne. Mijaly tygo-dnie, pojawialy si? coraz bardziej zlozone problemy, a wraz z nimi stygl entu-zjazm. Grupa wyraznie rozdzielila si? na tych, ktorzy doskonale sobie radz^i tych, ktorzy stracili kontalct z tym, co si? dzieje na zajeciach. Wyniki obubadan sfery motywacyjnej przedstawione s<j na wykresie 1.

I badanie II badanie

80

70

¥ 60

I s oE

I 40'O'C/3oaX>a>Na 20

30

1 0

00

s

*\V

f w* /f

ftt

\f\

/

••

••.•

^y

10 20

Klasy motywacji

30

Wykres 1. Graficzne przedstawienie wynikow podwojnego badania sfery motywacyjnejstudentow pedagogiki w latach 1990-1994

244

Badania sfery emocjonalnej studentow pedagogiki Uniwersytetu Gdariskie-go obejmowaty wiele innych problemow, lctore nie zmiesciiy si? w tym opra-cowaniu. Z przedstawionych wynikow badari wynikaj^ nast?pujqce wnioski:1. Srednio 80% studentow pedagogiki akceptuje informatyk?, komputery

i przedmiot „Podstawy informatyki” .

2. Motywacja studentow do uczenia si? informatyki maleje w trakcie semestru.

3. Ponad 40% studentow osiqga najwyzsz^ kategori? celow „wychowania infor-matycznego” .

4. W kolejnych latach rosnie liczba studentow, ktorzy przyst?puj4 do zaj?c niemajqc zamiaru aktywnie w nich uczestniczyc.

Literatura

Brzcziriski J., Elementy metodologii badaii psychologicznych, PWN, Warszawa 1978Galloway Ch., Psychologia uczenia si% i nauczaniay PWN, Warszawa 1988Guilford J.P., Fundamenta statistics in psychology and education, McGraw Hill, USA 1965Kruszewski K., Zmiana i wiadomosc. Perspektywa dydaktyki ogolnej, PWN, Warszawa 1987Niemierko B., Cele i wyniki ksztaicenia, WSO, Bydgoszcz 1988Niemierko B., Pomiar sprawdzajqcy wielostopniowy, WSP, Bydgoszcz 1986Niemierko B., Testy osiqgniqc szkolnych. Podstawowe pojqcia i techniki obliczeniowe, WSiP,

Warszawa 1975Pelgrum W., Plomp T., The use of computers in education worldwide, IEA, Pergamon Press,

Exeter 1991Pelgrum W., Plomp T., The IEA study of computers in education: implementation of an innovation

in 21 education systems, IEA, Pergamon Press, Exeter 1993Reykowski J., Motywacja, postawy prospoleczne a osobowosc, PWN, Warszawa 1985Studia z psychologii emocji, motywacji i osobowosci, red. J. Reykowski, Zaklad Narodowy Imie-

nia Ossolinskich 1985Sztuka nauczania. Czynnosci nauczyciela, red. K. Kruszewski, PWN, Warszawa 1991Sztuka nauczania. Szkola, red. K. Kruszewski, PWN, Warszawa 1991

245