Temat referatu:

Polityka Unii Europejskiej wobec sektora małych

i średnich przedsiębiorstw

Referat przygotowany na potrzeby przedmiotu „Integracja Europejska”

Prowadzący przedmiot: prof. dr hab. Ewa Latoszek

Przygotowali: Martyna Skóra 64196& Korneliusz Kopeć 63641

Warszawa, dn. 28.12.2015r.

2

Spis treści:

Wstęp........................................................................................................................3

Definicja małych i średnich przedsiębiorstw..............................................................3

Znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw.............................................................5

Bariery rozwoju MSP....................................................................................................7

Polityka Unii Europejskiej wobec małych i średnich przedsiębiorstw...........................9

Europejska Karta Małych

Przedsiębiorstw........................................................................................................10

Programy wspierające

MSP............................................................................................................................11

Skutki członkowstwa dla sektora przedsiębiorstw...........................................................24

Podsumowanie.................................................................................................................28

Bibliografia........................................................................................................................29

3

Wstęp

Wszystkie kraje członkowskie wchodzące w skład Unii Europejskiej tworzą gospodarkę

Unii Europejskiej i są rozpatrywane jako jedno jednolite państwo. Według danych

statystycznych w 2010 roku PKB Unii Europejskiej wyniosło 16,282 biliona USD, co oznacza,

że gospodarka Unii Europejskiej była bardziej efektywna niż najsilniejsza wtedy gospodarka

Stanów Zjednoczonych. Bardzo dużą rolę w Unii Europejskiej odgrywa sektor prywatny,

chociaż w niektórych państwach członkowskich sektor państwowy również jest bardzo

ważny, na przykład w Szwecji wytwarzane jest około 30 % PKB przez ten właśnie sektor, z

kolei we Francji w rękach państwa cały czas pozostaje kolej, elektorownie, dystrybucja gazu i

wiele innych zakładów. Jednak jak wskazują dane empiryczne największą siłą gospodarki Unii

Europejskiej są małe i średnie przedsiębiorstwa, które stanowią 99% wszystkich

przedsiębiorstw. Dzięki nim możliwa jest specjalizacja produkcji i kooperacja między

przedsiębiorstwami poprzez tworzenie kolejnych półproduktów, aż w końcu w dużych

przedsiębiorstwach produktów finalnych. Dzięki małym i średnim przedsiębiorstwom (MSP)

tworzone jest około 74 miliony miejsc pracy.

Rola MSP jest niezwykle istotna dla rozwoju całej Unii Europejskiej, dlatego prowadzi

Ona konkretną politykę wobec MSP. W tym referacie zostanie przeprowadzona analiza

polityki Unii Europejskiej wobec małych oraz średnich przedsiębiorstw.

Definicja małych i średnich przedsiębiorstw

Istnieją trzy rodzaje MŚP:

• Mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 10 pracowników

• Małe przedsiębiorstwa zatrudniające od 10 do 49 pracowników

• Średnie przedsiębiorstwa zatrudniające od 50 do 249 pracowników

W Unii Europejskiej istnieje 23 miliony małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), które stanowią blisko 99 % wszystkich przedsiębiorstw Unii i zatrudniają ponad 74 miliony osób. Przedsiębiorstwa te są źródłem zatrudnienia, innowacji, przedsiębiorczości i wzrostu gospodarczego. Małe firmy stały się także filarem rozwoju gospodarczego w krajach kandydujących. Obecnie istnieje tam około 6 milionów przedsiębiorstw, większość z nich

4

stanowią firmy typu mikro. MŚP zapewniają 72 % całkowitego zatrudnienia. W rozszerzonej Unii Europejskiej małe firmy pozostaną kluczem do tworzenia wzrostu gospodarczego, konkurencyjności i miejsc pracy.

Wspólna definicja MSP jest niezwykle istotna, ponieważ jest ona stosowana jako podstawa decyzji w ustawodawstwie unijnym dotyczącym pomocy państwa i funduszy strukturalnych. Oznacza to, że różne kategorie MSP (mikro, małe i średnie) muszą być zdefiniowane w sposób ekonomicznie uczciwy, prawnie bezpieczny dla przedsiębiorstw, oraz łatwy do zastosowania przez administrację państw członkowskich.

Zalecenie Komisji Europejskiej definiuje MSP jako przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 250 pracowników i mające maksymalny obrót roczny wynoszący 40 milionów euro lub wykazujące maksymalny całkowity bilans roczny do 27 milionów euro. Muszą one także spełniać kryterium niezależności: te przedsiębiorstwa, w których inni niż mali i średni przedsiębiorcy posiadają więcej niż 25% kapitału lub głosów nie podlegają definicji MSP. Małe przedsiębiorstwo zatrudnia mniej niż 50 pracowników i osiąga maksymalny obrót roczny wynoszący 7 milionów euro lub wykazuje całkowity bilans roczny nieprzekraczający 5 milionów euro. Firma typu mikro jest rodzajem małego przedsiębiorstwa, które zatrudnia mniej niż 10 pracowników.

Główne zmiany w definicji MSP odnoszą się do:

istotnego wzrostu progów finansowych dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw; łatwiejszego w użyciu wzoru deklaracji firmy; przejrzystej typologii przedsiębiorstw (samodzielne, partnerskie, powiązane

przedsiębiorstwa), która zapewni przedsiębiorstwu partnerskiemu dogodniejsze warunki niż czynią to obecnie obowiązujące przepisy, nawiązując przy tym do korekty kryterium niezależności; przychylniejszego traktowania praktykantów i studentów podczas praktyk zawodowych, którzy korzystają dzięki zawarciu umów o praktykę lub szkolenie. Poniższa tabela przedstawia kryteria podziału oraz cechy charakterystyczne małego i średniego przedsiębiorstwa:

Kryterium Cechy charakterystyczne małego i średniego przedsiębiorstwa

System zarządzania Funkcje kierownicze: właściciel, zarządzanie osobiste

System informacji: ograniczony

Model zarządzania: scentralizowany

Rola intuicji: duża

Organizacja Struktura: funkcjonalna

Powiązania informacyjno-decyzyjne: bezpośredni kontakt

Formalizacja zadań: niewielka

5

Delegacja uprawnień: ograniczona

Elastyczność struktury: duża

Udział w rynku Orientacja: indywidualne potrzeby konfliktów

Pozycja: niewielki wpływ na popyt i podaż

Produkcja: pracochłonna

Podział pracy: niewielki

Rodzaj urządzeń: uniwersalne

Możliwości obniżki kosztów: ograniczone

Skłonność do innowacji: duża

Finanse Własność kapitału: skoncentrowana

Dostęp do rynku kapitałowego: niewielki

Kadry Kontakty między pracownikami: powszechne

Kwalifikacje pracowników: zróżnicowane merytorycznie i formalnie

Badania i rozwój Prace badawcze: orientacja na klientów

Znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw

„Małe i średnie przedsiębiorstwa spełniają wiele pozytywnych funkcji w każdej rozwiniętej

gospodarce rynkowej. Najogólniej rzecz biorąc, dzieli się je na funkcje społeczne i

gospodarcze. Podstawową funkcją społeczną pełnioną przez sektor MSP jest formowanie

samodzielnej ekonomicznie klasy średniej (często o małych i średnich przedsiębiorstwach

mówi się przedsiębiorstwa właściwe klasie średniej), powszechnie uważa się bowiem, że

dobrobyt państwa oraz sprawne funkcjonowanie mechanizmu rynkowego zależy od stopnia

rozwoju klasy średniej w danym społeczeństwie”- M. Oliński

Małe i średnie przedsiębiorstwa mają generalnie lokalny charakter. Istnieją dwie interakcje

pomiędzy przedsiębiorstwami z sektora MSP a lokalnym rynkiem. Przedsiębiorstwo na

lokalnym rynku nie tylko zaopatruje się w materiały produkcyjne, korzysta z lokalnych

zasobów pracy, lecz sprzedaje swoje produkty i usługi. Przedsiębiorstwa ponadto łatwo

dostosowują się do miejscowego otoczenia, ponieważ znajdują tam bardziej sprzyjające

6

warunki rozwoju. Lokalny charakter małych i średnich przedsiębiorstw powoduje, że istnieje

ścisła zależność pomiędzy rozwojem tego sektora a rozwojem lokalnym i regionalnym.

Wyższy poziom rozwoju gospodarczego zwiększa konkurencyjność układu lokalnego, co staje

się czynnikiem dalszego rozwoju gospodarczego. Poza tym rozwój gospodarczy przyczynia się

do zwiększenia liczby miejsc pracy i – co się z tym wiąże – do zmniejszenia bezrobocia, do

większego zasilania budżetów lokalnych, zaspokaja bytowe potrzeby mieszkańców, stanowi

o konkurencyjności całego regionu i wpływa na poziom życia ludności. Doświadczenia krajów

wysoko rozwiniętych potwierdzają, że mała i średnia przedsiębiorczość odgrywa dużą rolę w

gospodarce, wpływając na wzrost gospodarczy, nasycenie rynku towarami odpowiedniej

jakości, a także na wzrost zatrudnienia. Małe i średnie przedsiębiorstwa są więc jednym z

głównych czynników wzrostu społecznego i gospodarczego państwa. Są one swoistym

stymulatorem rozwoju gospodarki. Ich liczba oraz potencjał jest często uważany za znacznik

rozwoju gospodarczego. Ich funkcjonowanie odzwierciedla przedsiębiorczość społeczeństwa.

Głównym sprawcą przedsiębiorczości jest człowiek i jego stosunki z innymi ludźmi oraz

otoczeniem. Chociaż przedsiębiorczość ma wymiar ogólnospołeczny i ogólnogospodarczy, to

jej losy rozstrzygają się na poziomie pojedynczego przedsiębiorstwa i w osobowości

pojedynczych ludzi. Sukcesy indywidualnych osób współtworzą sukces zbiorowy. Uwaga ta

potwierdza zauważoną już dawno prawidłowość, iż sektor małych i średnich przedsiębiorstw

charakteryzuje się dynamicznym podejściem do otoczenia. Takie firmy najszybciej reagują na

zmieniające się potrzeby i preferencje potencjalnych klientów. Mają także zazwyczaj bardzo

trafne rozeznanie w sytuacji rynkowej i – co się z tym wiąże – o wiele łatwiej podejmują się

nowych inwestycji i projektów. To duża przewaga konkurencyjna nad dużymi

przedsiębiorstwami, które nie mogą ograniczać się do małych rynków i dynamicznie

przystosowywać oferty nawet do niewielkich zmian preferencji popytu. Jest to dla nich po

prostu nieopłacalne, dlatego też na małych rynkach dominują przedsiębiorstwa z sektora

MSP. Przedsiębiorczość, rozumiana jako rozwój i tworzenie nowych inwestycji, jest

najprostszą metodą wykorzystania lokalnych zasobów. To właśnie przedsiębiorczość

przekształca zasoby w środki, które zaspokajają lokalne potrzeby. Można więc wyróżnić

następujące rodzaje wpływu przedsiębiorstw na rozwój gospodarczy:

1. Bezpośrednie, m.in.: przyrost miejsc pracy, baza podatkowa, czyli suma opłat i podatków

płaconych przez przedsiębiorstwa, inwestycje zaspokajające potrzeby lokalne.

2. Pośrednie: praca jako możliwość rozwoju, lokalna gospodarka jako fundament

społeczeństwa obywatelskiego, przedsiębiorstwa jako nośnik postępu: sponsor badań i

rozwoju technologii.

3. Poprzez wywołanie tzw. efektu mnożnikowego (generowanie korzystnych wydarzeń lub

zwiększenie skuteczności już uprawianych dziedzin): inwestycje, przyciąganie inwestycji,

programów i dotacji, które poszukują miejsc dynamicznego rozwoju, przedsięwzięcia

angażujące kapitał zarówno prywatny i publiczny.

7

4. Poprzez zmianę postawy obywateli – samodzielne rozwiązywanie problemów,

zaspokajanie potrzeb w wyniku własnej aktywności, a nie uzależnienia się od urzędowych

struktur pomocy.

Bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw

Małe i średnie przedsiębiorstwa działając na współczesnym rynku napotykają istotne

zagrożenia i bariery, które utrudniają rozwój sektora MŚP, co negatywnie wpływa na rozwój

całej gospodarki. Możemy zidentyfikować dwie grupy barier rozwoju małych i średnich

przedsiębiorstw: bariery o charakterze zewnętrznym (makroekonomiczne) oraz bariery o

charakterze wewnętrznym (mikroekonomiczne). Najważniejsze bariery makro- i

mikroekonomiczne przedstawia tabela.

Tabela: Wybrane bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw

Bar

iery

zew

nęt

rzn

e

– bariera rynkowa – w tym czynniki obejmujące ograniczony popyt krajowy, wysoki poziom konkurencji, spadek liczby zamówień, trudności w znalezieniu nowych rynków zbytu, szeroki import substytutów oraz nowych produktów i usług, trudności ze znalezieniem agentów i dystrybutorów dla własnych produktów; – bariery wynikające z polityki państwa – w tym regulacje prawne, poziom opodatkowania, przepisy, koncesje; – bariera kadrowa – w tym niedostateczne kwalifikacje pracowników, brak możliwości pozyskania wykwalifikowanej kadry, wysoka fluktuacja pracowników; – bariera finansowa – w tym ograniczony dostęp do źródeł finansowana, w tym: kapitału udziałowego, kredytów i pożyczek; – bariera edukacyjna – w tym brak efektywnego i dostępnego systemu kształcenia przedsiębiorców w zakresie small business’u, niski stopień wykorzystania Internetu w działalności gospodarczej, niedostateczny dostęp do informacji gospodarczej; – bariera infrastrukturalna – wynikająca z niedostatecznego rozwoju struktury techniczno-organizacyjnej; – bariera informacyjna – wynikająca z ograniczonego dostępu do informacji technicznej i rynkowej; – bariera korupcyjna – związana z nieuczciwą konkurencją i korupcją; – bariera społeczna – w tym niedostateczna kultura przedsiębiorczości, brak akceptacji i poparcia społecznego, niski prestiż społeczny przedsiębiorcy (częste określanie małego przedsiębiorcy jako „kombinatora” czy wręcz „oszusta”).

8

Bar

iery

wew

nęt

rzn

e – bariera produkcyjna – w tym konieczność modernizacji maszyn, ograniczona podaż części i materiałów, niska jakość wyrobów, przestarzały park maszynowy i technologie; – bariera lokalowa – uwarunkowana niedostateczną bazą lokalową zarówno w ujęciu ilościowym, jak i jakościowym (standard lokali); – bariery związane z zarządzaniem – związane z brakiem dostatecznych umiejętności przedsiębiorców w zakresie sprzedaży i marketingu, planowania działalności, zarządzania finansowego, jak również spowodowane niewłaściwym dostępem do źródeł informacji oraz szans pojawiających się na rynku; – bariera kapitałowa – związana z niedostateczną ilością kapitału rzeczowego i finansowego

Badanie stanu sektora MSP jest jednym ze statutowych zadań Departamentu

Przedsiębiorczości. Dlatego też, począwszy od 1998 roku, w każdym półroczu

przeprowadzana jest wśród przedsiębiorców ankieta, której celem jest zbadanie zmian

zachodzących w tym sektorze, zidentyfikowanie głównych problemów, przed którymi stoją

przedsiębiorstwa, a także ocena skuteczności prowadzonej polityki gospodarczej. Ostatnie

badanie zakończono w styczniu 2005 roku. W każdym półroczu ankieta jest rozsyłana do

wylosowanej grupy 6000 przedsiębiorstw. Zwrotność odpowiedzi wahała się od 15% w

drugim półroczu 1999 roku, do niecałych 9% w pierwszym półroczu 2004 roku. W obecnym

badaniu otrzymano 655 ankiet, co stanowi zwrot na poziomie 11%.

Według przedsiębiorców objętych ankietyzacją, do najważniejszych barier ograniczających

przedsiębiorczość należą:

– wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem,

– małe obroty,

– skomplikowanie przepisów prawnych,

– konkurencja dużych przedsiębiorstw,

– konkurencja innych małych przedsiębiorstw

Rozpatrując problemy, na jakie wskazują przedsiębiorcy w zależności od obszaru, na jakim

działają, a także w zależności od liczby zatrudnionych można zaobserwować następujące

związki:

– niezależnie od rozmiaru firmy, a także obszaru, na jakim firma działa, najczęściej

wskazywana bariera to wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem,

9

– firmy działające na wsi częściej niż firmy działające w miastach wskazywały na dwa

najważniejsze problemy, czyli wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem oraz małe

obroty,

– z kolei firmy działające w dużych miastach dużo częściej wskazywały na skomplikowanie

przepisów prawnych, zaś dla firm z małych miast ważnymi barierami są: konkurencja innych

przedsiębiorstw oraz koszt siły roboczej,

– firmy mikro wskazywały głównie na wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem

oraz małe obroty jako na ważne bariery (łącznie wskazało na nie blisko 60% firm mikro), na

pozostałe bariery wskazywało po kilka procent najmniejszych firm,

– firmy małe i średnie rzadko wskazywały na małe obroty jako na barierę (wynika to z tego,

że drugie półrocze było bardzo dobre dla tych firm – potwierdzają to udzielone odpowiedzi

na inne pytania ankiety),

– małe firmy często wskazywały na skomplikowanie przepisów prawnych (druga najczęściej

wskazywana bariera) oraz koszt siły roboczej,

– dla średnich firm poważną barierą w prowadzeniu działalności gospodarczej staje się

konkurencja dużych przedsiębiorstw (na tę barierę wskazała co piąta średnia firma).

Polityka Unii Europejskiej wobec małych i średnich

przedsiębiorstw

Gospodarka Unii Europejskiej jest uznawana na całym świecie za dynamicznie rozwijającą

się. Przedsiębiorstwa sektora MSP mają zaś w tym swój niemały udział. Stanowią dużą część

unijnej gospodarki, ponieważ stanowią ok. 99% istniejących przedsiębiorstw. W 2005 roku

notowano, że liczba przedsiębiorstw tego sektora w Unii Europejskiej wynosi ok. 23

milionów. Ponadto szacuje się, że przedsiębiorstwa te zapewniają ok. 74 miliony miejsc

pracy, a w niektórych sektorach przemysłu zapewniają zatrudnienie nawet na poziomie 80%.

Unia Europejska uznaje sektor MSP za źródło konkurencyjności europejskiej gospodarki i

źródło wzrostu gospodarczego, ponieważ ten sektor przyczynia się do rozwoju więzi

międzynarodowych, poprawy sytuacji konsumentów w UE, powstawania i wdrażania

innowacji technologicznych, a tym samym – do poprawy warunków życia, zatrudnienia,

wydajności i konkurencyjności. Politykę Unii Europejskiej wobec sektora małych i średnich

przedsiębiorstw można podzielić na następujące kategorie:

Zmniejszenie i upraszczanie obowiązków administracyjnych, podatkowych oraz w

zakresie rachunkowości;

Mobilizacja państw członkowskich do modyfikowania prawa cywilnego i handlowego;

10

Programy wsparcia ze środków wspólnotowych.

Analizując założenia polityki Wspólnoty Europejskiej wobec małych i średnich

przedsiębiorstw, należy wziąć pod uwagę postanowienia traktatowe dotyczące sektora MSP.

Doceniając rolę małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce, Unia Europejska podjęła

szereg działań, zmierzających do umocnienia pozycji tego sektora na rynku. Docelowo miały

zaowocować uzyskaniem przez MSP jak największych korzyści z procesu globalizacji

gospodarki i tworzenia wspólnego rynku europejskiego poprzez system informacji

gospodarczej, promowanie współdziałania pomiędzy przedsiębiorstwami, pomoc finansową i

inne inicjatywy. Już od 1982 r. MSP w jednoczącej się Europie objęte zostały specjalnymi

regułami konkurencji. Traktat o Unii Europejskiej stwierdzał konieczność tworzenia

warunków do rozwoju MSP. Przyjmowane w drodze dyrektyw rozwiązania, służące realizacji

celów społecznych, unikać będą nakładania administracyjnych, finansowych i prawnych

ograniczeń, które utrudniałyby tworzenie i rozwijanie małych i średnich przedsiębiorstw.

Wspólnotowa polityka wobec przedsiębiorstw małych i średnich została podporządkowana

obowiązującej w UE polityce konkurencji, zabraniającej wszelkich praktyk naruszających

zasadę swobody konkurencji na rynku wewnętrznym i nadużywania pozycji

monopolistycznej. Niezwykle ważne z punktu widzenia polityki Wspólnoty wobec MSP są

także założenia zawarte w przyjętej w 2000 roku w trakcie posiedzenia Rady Europejskiej w

Lizbonie – Strategii Lizbońskiej. Głównym celem tej strategii było przekształcenie UE w

najbardziej konkurencyjną, opartą na wiedzy gospodarkę w świecie, zdolną do utrzymania

zrównoważonego wzrostu gospodarczego, stworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy

oraz zachowania spójności społecznej. Dla realizacji tego celu zdecydowano, iż niezbędne

jest podjęcie szeregu działań zmierzających do wzmocnienia zdolności konkurencyjnej

gospodarki europejskiej. Najważniejszym spośród celów jest rozwój przedsiębiorczości, który

stał się też osią przygotowywanych reform. Założenia wspólnotowej polityki wobec małych i

średnich przedsiębiorstw wyrażane są w wielu unijnych dokumentach. Jednym z nich jest

Europejska Karta Małych Przedsiębiorstw (European Charter for Small Enterprises), przyjęta

w czerwcu 2000 r. na spotkaniu Rady Europejskiej w Portugalii, która określa główne zasady

polityki UE wobec małych i średnich przedsiębiorstw na najbliższe lata. Europejska Karta

Małych Przedsiębiorstw (EKMP) wzywa kraje Wspólnoty do postępowania zgodnie z

przyjętymi dziesięcioma kierunkami działania wobec przedsiębiorstw sektora MSP, które

przedstawia poniższy wykres:

11

Unia wspiera konkurencyjność przedsiębiorstw i usługi wsparcia dla przedsiębiorstw w

ramach kilku programów, z których najistotniejsze są:

1. IV Wieloletni Program na Rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości, (początkowo

obejmującego okres 2001-2005, a następnie przedłużony do końca 2006 roku)*;

2. Siódmy Program Ramowy w zakresie badań i rozwoju technologicznego (7PR);

3. Program Ramowy na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP);

4. Program Wspierania Biznesu.

*IV Wieloletni Programu na Rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości to program będący

kontynuacją inicjatywy unijnej – III Wieloletniego Programu dla MSP.

Nowy IV Wieloletni Program na Rzecz Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości skupia się na

następujących celach:

wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw,

rozwijanie działań innowacyjnych oraz upowszechnianie technologii informatycznych,

Kierunki działania

wobec MSP

wg EKMP

Kształcenie i

szkolenia z zakresu

przedsiębiorczości

Rozwijanie silniejszej i

skuteczniejszej

reprezentacji interesów

małych przedsiębiorstw

na szczeblu Unii

Europejskiej i

poszczególnych państw

Skuteczne

modele handlu

elektronicznego Zwiększenie

możliwości

technologicznych

Kwestie

opodatkowania i

finansowe

Szersza działalność

wychodząca poza

jednolity rynek Usprawnienie

dostępu w trybie

on-line

Dostępność

umiejętności

Usprawnienie

ustawodawstwa i

przepisów

Zmniejszenie kosztów

w celu szybszego

rozpoczęcia

działalności

12

zharmonizowanie sieci wspierania biznesu, w szczególności ośrodków Euro Info,

upraszczanie administracyjnych i prawnych warunków działania przedsiębiorstw,

promowanie przedsiębiorczości jako cennej umiejętności życiowej,

poprawa dostępu małych i średnich przedsiębiorstw do finansowania.

W ramach instrumentów służących poprawie dostępu MSP do finansowania znajduje się

m.in. Program Rozwoju Poręczeń. Obejmuje on cztery rodzaje gwarancji: gwarancje

wzajemne mikrokredyty, pożyczki gwarantowane (na zakup sprzętu IT, oprogramowania oraz

przeprowadzenia szkoleń promujących korzystanie z Internetu). Szczególną rolę w realizacji

kolejnych Wieloletnich Programów odgrywa sieć Centrów Euro Info, która grupuje ponad

250 ośrodków, z czego 12 znajduje się na terenie Polski. Świadczą one usługi informacyjne

dla małych i średnich przedsiębiorstw. Idea powołania sieci centrów informacyjnych,

mających ułatwić przedsiębiorcom dostęp do informacji o Unii Europejskiej, zrodziła się w

1986 roku. Rok po powstaniu pomysłu sieć rozpoczęła działalność w postaci ponad trzystu

placówek w całej Europie. Zdecydowano o nadanie punktom tym nazwy „Centra Euro Info”,

co dobrze oddaje ich charakter i zakres działania. Od 1990 roku sieć ta w postaci centrów

korespondencyjnych rozprzestrzeniła się także do krajów kandydujących do Unii

Europejskiej. W odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw centra te nie tylko

udzielają informacji, lecz także wspomagają je w procesie integrowania się z jednolitym

rynkiem europejskim. Stanowią ponadto płaszczyznę nawiązywania kontaktów handlowych

oraz organizują wyjazdy na targi. Przedsiębiorcy mogą w nich otrzymać dane dotyczące

przetargów, dostępnych ofert współpracy, prawodawstwa krajów członkowskich Unii

Europejskiej itp. Kolejnym programem przeznaczonym głównie dla MSP jest Siódmy Program

Ramowy w zakresie badań i rozwoju technologicznego (poprzednią edycją tego programu był

Szósty Program Ramowy ds. badań naukowych, rozwoju technologicznego i prezentacji

obowiązujący w latach 2002-2006, określany powszechnie skrótem 6 PR). 7 PR natomiast

obowiązywał w latach 2007-2013, jest to więc program siedmioletni, o budżecie

wynoszącym prawie 54 miliardów euro, co przy obecnych kosztach stanowi wzrost o około

63% w porównaniu z 6 PR. W ramach 7 PR można wyróżnić następujące cele:

wspieranie współpracy ponadnarodowej w zakresie badań i technologii,

zwiększenie dynamizmu, kreatywności i doskonałości europejskich badań naukowych

w pionierskich dziedzinach nauki,

wzmocnienie potencjału ludzkiego w zakresie badań i technologii (poprzez

zapewnienie lepszej edukacji i szkoleń, zapewnienie dostępu do potencjału i

infrastruktury badawczej itp.),

zintensyfikowanie dialogu między światem nauki i społeczeństwem w Europie,

wspieranie szerokiego stosowania rezultatów i rozpowszechniania wiedzy uzyskanej

w wyniku działalności badawczej, finansowej ze środków publicznych.

Obszary wsparcia, będące strukturą 7 PR, zostały określone na stosunkowo wysokim

poziomie ogólności, tak aby można było dostosować je do zmieniających się potrzeb i

13

możliwości mogących się pojawić podczas trwania Programu. Obszary te to: współpraca,

pomysły, ludzie, możliwości, Wspólnotowe Centrum Badawcze Komisji Europejskiej,

Euratom. W ramy 7 PR zalicza się różnego rodzaju inicjatywy wspólnotowe związane z

prowadzeniem badań. Odgrywa on strategiczną rolę w realizacji celów wzrostu,

konkurencyjności i zatrudnienia wraz z Ramowym Programem na rzecz konkurencyjności

innowacji, programami edukacyjnymi i szkoleniowymi, funduszami strukturalnymi oraz

funduszami spójności.

Niezwykle ważnym programem, z którego (pośrednio) mogą korzystać przedsiębiorcy

sektora MSP, jest także Program Ramowy na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji

(Competitiveness and Innovation Framework Programme 2007-2013 – CIP), który służy

realizacji Strategii Lizbońskiej. CIP przewiduje działania wspierające innowacyjność (włącznie

z ekoinnowacjami), poprawę dostępu do finansowania oraz usprawnienie świadczenia usług

okołobiznesowych w regionach. Program Ramowy na Rzecz Konkurencyjności i Innowacji

(CIP) ma zapewnić spójność wszystkich podejmowanych przez Wspólnotę działań w

odniesieniu do przedsiębiorczości, sektora MSP, konkurencyjności przemysłu,

innowacyjności (w szczególności technologii ekologicznych), rozwoju i zastosowania ICT oraz

rozwoju i promowania efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii

(inteligentnej energii), również w sektorze transportu.

Program ten ma następujące cele:

zwiększanie konkurencyjności przedsiębiorstw, w szczególności MSP,

promowanie wszelkich form innowacji, w tym innowacji ekologicznych,

przyspieszenie tworzenia trwałego, konkurencyjnego, innowacyjnego społeczeństwa

informacyjnego o charakterze integrującym,

promowanie efektywności energetycznej oraz odnawialnych źródeł energii we

wszystkich sektorach, w tym w sektorze transportu

Warto zaznaczyć, że Program CIP składa się z kilku mniejszych programów:

Program na Rzecz Przedsiębiorczości i Innowacji (Entrepreneurship and Innovation

Programme – EIP), który obejmuje działania na rzecz przedsiębiorczości, małych i

średnich przedsiębiorców, konkurencyjności i innowacji;

Program na Rzecz Wspierania Polityki Dotyczącej Technologii Informacyjnej i

Komunikacyjnych (Information Communication Technologies – Policy Suport

Programme ICT-PSP) mający na celu szybkie wdrożenie technologii informacyjnych i

komunikacyjnych, a także pobudzenie innowacji poprzez zwiększenie zakresu

stosowanych technologii;

Inteligentna Energia – Program dla Europy (Inteligent Energy Europe Programme –

IEE) obejmujący działania mające na celu poprawę efektywności energetycznej oraz

racjonalne wykorzystanie zasobów energetycznych, promowanie nowych i

odnawialnych źródeł energii oraz wspieranie dywersykacji jej źródeł.

14

Dla przedsiębiorców najważniejszy jest Program na Rzecz Przedsiębiorczości i Innowacji –

EIP, a szczególnie jego komponent „Instrumenty finansowe dla MSP” o budżecie

wynoszącym 1,13 miliarda euro. Warto jednak wiedzieć, że bezpośrednio środki z tego

programu nie trafiają do MSP. Dotację mogą uzyskać m.in. banki, fundusze pożyczkowe oraz

„aniołowie biznesu”. Pośrednio więc przedsiębiorcy bardzo intensywnie z tego programu

skorzystają, mając ułatwiony dostęp do finansowania.

Kolejnym niezwykle istotnym programem unijnym jest Program Wspierania Biznesu.

Oferuje on pomoc organizacjom przedsiębiorców krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

Program ten składa się z 4 części:

Wspieranie organizacji reprezentujących przedsiębiorców oraz wspieranie

przedsiębiorstw branżowych (poprzez pomoc techniczną w zakresie organizacji,

promocji, wdrażaniu sieci lub narzędzi informatycznych, organizacji szkoleń;

Wspieranie działań podejmowanych w sektorze tekstylnym w celu ułatwienia

współpracy z firmami unijnymi tego sektora oraz dostosowania się do wymogów

Wspólnoty;

Wspieranie organizacji reprezentujących sektor rolniczy – spółdzielni rolniczych oraz

innych organizacji rolników, świadczenie usług informacyjno-doradczych na rzecz

tych organizacji;

Wspieranie instytucji zajmujących się problematyką własności przemysłowej.

Odrębną natomiast formę wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw stanowią fundusze

strukturalne. Jest to zdecydowanie najlepiej znana przez polskich przedsiębiorców możliwość

otrzymania wsparcia. Fundusze strukturalne to bardzo popularne wśród przedsiębiorców

źródło wsparcia. Lata 2004-2006 to pierwszy okres, w którym Polska korzystała ze środków

funduszy strukturalnych i Funduszy Spójności. Dokumentem, który określał priorytety i

wysokość wsparcia finansowego z funduszy strukturalnych na realizację zamierzeń

rozwojowych w Polsce po przystąpieniu do Unii Europejskiej, były Podstawy Wsparcia

Wspólnoty, a z Funduszy Spójności – Strategia Wykorzystania Funduszu Spójności. Zgodnie z

tymi dokumentami budżet na realizację polityki spójności z powyższych źródeł wyniósł 12,82

mld euro. 1 stycznia 2007 r. rozpoczął się kolejny, wieloletni okres realizacji polityki spójności

z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej. Polska w latach 2007-2013 była największym

beneficjentem europejskiej polityki spójności, otrzymując łącznie 67 mld euro. W okresie

programowania w latach 2000-2006 istniały cztery fundusze strukturalne:

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,

Europejski Fundusz Społeczny,

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (funduszem strukturalnym jest tylko

sekcja orientacji),

Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa.

15

Z kolei w perspektywie finansowej 2007-2013 do funduszy strukturalnych zalicza się

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny. Europejski

Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej został zastąpiony Europejskim Funduszem Rolnym na

rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Podobnie przestał istnieć Finansowy Instrument

Orientacji Rybołówstwa, w miejsce którego powstał Europejski Fundusz Rybacki. Polityka

wsparcia sektora MSP, związana z wykorzystaniem funduszy strukturalnych, została zapisana

w Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia na lata 2007-2013 (NSRO). Z racji jednak

specyfiki unijnej warto zaznaczyć, że nazwa Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia jest

nazwą urzędową dokumentu określanego częściej mianem Narodowej Strategii Spójności

(NSS). Jest to dokument strategiczny, określający priorytety i obszary wykorzystania oraz

system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR),

Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu

Wspólnoty na lata 2007-2013. Celem strategicznym NSS jest „tworzenie warunków dla

wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości,

zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i

przestrzennej”. Cel strategiczny osiągany będzie poprzez realizację horyzontalnych celów

szczegółowych. Zgodnie z zapisami NSS, celami horyzontalnymi są:

poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej,

budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe

znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski,

podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie

sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług,

wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji

społecznej, gospodarczej i przestrzennej,

wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na

obszarach wiejskich.

Pomoc finansowa z Funduszy Europejskich, będzie przyznawana w ramach tzw. programów

operacyjnych, które stanowią narzędzia realizacji Narodowej Strategii Spójności. Poza bardzo

ważną kwestią alokacji finansowej, niezwykle istotna jest struktura dokumentów

poszczególnych programów. Przedsiębiorcy, którzy planują ubiegać się o dofinansowanie,

muszą wiedzieć, że poza głównym dokumentem, jakim jest Program Operacyjny, niezwykle

ważny jest także dokument precyzujący zapisy programu o nazwie Uszczegółowienie

Programu Operacyjnego, z tej racji, iż każdy program składa się z priorytetów, a priorytety z

działań i poddziałań. Uszczegółowienie ma na celu doprecyzowanie kwestii, takich jak:

możliwe do otrzymania kwoty dofinansowania, rodzaje projektów, na które można otrzymać

dofinansowanie itp. Należy obserwować priorytety zawarte w poszczególnych programach,

jakie działania będą w nich realizowane, jakie ilości środków będą dostępne oraz jakie

procedury kwalifikacyjne będą obejmować. Jest to szczególnie ważne z racji częstych zmian,

jakie zachodzą w ramach programów. Ponadto każdy z programów oraz poszczególne ich

priorytety mają często zupełnie odmienne kryteria i poziomy dofinansowania, dlatego też

16

szczególnie ważne jest dokładne przemyślenie, do którego programu najlepiej wpisuje się

projekt. Uzyskanie dofinansowania przez przedsiębiorców jest niezwykłą szansą na realizację

inwestycji, jednak regulowane jest to przez szereg zasad, które zostaną omówione w dalszej

części naszego referatu.

Wieloletni program na rzecz przedsiębiorstw i przedsiębiorczości.

Poszerzanie zasięgu programów wspólnotowych odgrywa znaczącą rolę w okresie przedakcesyjnym. Przed państwami kandydującymi otwiera się możliwość zapoznania się z polityką i instrumentami Wspólnoty w tym zakresie, co daje podstawę bliższej współpracy i wymiany doświadczeń w wielu dziedzinach pomiędzy Unią Europejską a kandydatami.

Wieloletni Program dla Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości jest podstawą prawną większości przedsięwzięć zorganizowanych w ramach prac Komisji nad polityką rozwoju przedsiębiorczości. W zamian za udział na wszystkich etapach programu państwa kandydujące dostarczają wkład finansowy, a także zasiadają w komitecie zarządzającym programem.

Cele programu można podzielić na trzy główne obszary:

Najlepsza procedura - służy do identyfikacji i wymiany najlepszych działań, głównie na szczeblu rządowym. Dostarcza uczestniczącym krajom ram do identyfikacji i wymiany doświadczeń przez porównywanie z najlepszymi przykładami - tzw. benchmarking lub innymi metodami, a także przez stymulację ciągłego postępu w otoczeniu przedsiębiorczości. Przykładowo jeden z projektów obejmował porównanie kosztów i czasu potrzebnego na założenie działalności gospodarczej w różnych krajach.

Instrumenty finansujące - mają pomóc wypełnić braki lub naprawić niepowodzenia na rynkach kapitałowych dla nowopowstałych firm i MSP. Inicjatywy te są zarządzane przez Europejski Fundusz Inwestycyjny (EIF).

Usługi dla przedsiębiorstw - na szczeblu europejskim poprzez sieć Centrów Informacji Europejskiej

Centra Euro Info

Sieć Centrów Informacji Europejskiej (CIE) finansowana jest z Wieloletniego Programu dla Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości. Sieć ta składa się z blisko 300 punktów informacyjnych w całej Europie - w państwach członkowskich, państwach EFTA/EEA i w państwach kandydujących.

Sieć CIE obecna jest w krajach Europy Środkowej i Wschodniej od wczesnych lat dziewięćdziesiątych.

17

Celem wspierającej przedsiębiorczość sieci CIE jest zapewnienie przedsiębiorstwom doradztwa i wsparcia w wielu zagadnieniach związanych ze Wspólnotą. Chodzi tu szczególnie o informację na temat ustawodawstwa unijnego i pozyskania partnerów biznesowych w innych państwach.

Kampania Centrów Informacji Europejskiej: "Możliwości biznesowe wynikające z rozszerzenia UE"

Rozszerzenie Unii Europejskiej wiąże się z integracją rynku, nowymi wyzwaniami i możliwościami komercyjnymi w handlu i przemyśle w całej Europie. Sieć CIE jest w stanie zidentyfikować potrzeby MSP, możliwości nowego rynku i zapewnić odpowiednie usługi lokalnym przedsiębiorcom. Właśnie dlatego Dyrekcja Generalna do Spraw Przedsiębiorczości zapoczątkowała kampanię "Możliwości biznesowe wynikające z rozszerzenia", której główne komponenty realizowane są na poziomie lokalnym i regionalnym: konferencje, kluby przedsiębiorczości i doradztwo związane z rozszerzeniem UE.

Jakość usług doradczych

Podobnie jak w Polsce unijne MŚP rzadko korzystają z zewnętrznej pomocy. 25% z 1100 zbadanych firm w Unii nie wie o takiej pomocy, a 60% nie widzi potrzeby zewnętrznego wsparcia. Chcąc uzyskać wyższą jakość zewnętrznych usług doradczych został uruchomiony program "Top class business support services", który jest profesjonalny, widoczny, przystępny i łatwy do zrozumienia. Punkty muszą działać na poziomie lokalnym, bazować na osobistych kontaktach przy wsparciu władz lokalnych. Największe zapotrzebowanie jest na usługi finansowe i informacyjne. W Polsce istnieje Krajowy System usług obejmujący ośrodki KSU.

Innowacyjność

W ramach Programów Ramowych dotyczących badań i rozwoju technologicznego powstała w Europie, włączając kraje kandydujące, sieć blisko 70 Centrów Transferu Innowacji (Innovation Relay Centres). Zadaniem tych centrów jest wspieranie innowacji i ponadnarodowej współpracy technologicznej w Europie poprzez dostęp do szerokiego wachlarza usług dla biznesu. Działania te skierowane są przede wszystkim do MSP działających w oparciu o wysokie technologie, ale także do większych przedsiębiorstw, instytutów badawczych, uniwersytetów, centrów technologicznych i agencji innowacji.

Inne instrumenty polityki unijnej na rzecz wspierania innowacji w krajach kandydujących:

W latach 2001-2002 wprowadzono w krajach kandydujących 16 projektów w celu rozwoju i wdrożenia regionalnych strategii innowacji (regional innovation strategies, RIS). Kraje kandydujące weszły także w skład sieci Innowacyjne Regiony Europy (Innovative Regions in Europe).

18

Komisja Europejska wydała 11 marca komunikat w sprawie polityki rozwoju innowacji, w którym odniosła się do sytuacji państw kandydujących. Komunikat miał na celu pobudzenie spójnego rozwoju i wdrażania polityki innowacyjnej w Europie, szczególnie przez zasilanie otoczenia sprzyjającego rozwojowi innowacji.

Komisja Europejska zleciła wykonanie przeglądu krajów kandydujących w odniesieniu do kwestii innowacji: "Polityka innowacyjna w sześciu krajach kandydujących" i "Polityka innowacyjna w siedmiu krajach kandydujących" . Przegląd zawiera także szczegółowe raporty poszczególnych krajów.

W celu porównania kluczowych wskaźników dotyczących innowacyjności w krajach kandydujących i członkowskich sporządzono specjalne zestawienie danych - European Innovation Scoreboard. W edycji z roku 2002 kraje kandydujące zostały włączone do badań po raz pierwszy. Programy i projekty związane z innowacjami uzupełnione są Mapą trendów w dziedzinie innowacji.

W latach 2001 - 2002 zostało uruchomionych, w krajach kandydujących, ok. 60 programów ukierunkowanych na rozwój regionalnych strategii innowacyjności (RIS).

Programy przedakcesyjne PHARE, ISPA, SAPARD

Do momentu akcesji kraje kandydujące korzystały z dofinansowania przedakcesyjnego pochodzącego z budżetu Wspólnoty. Najistotniejsze dofinansowanie zapewniał program PHARE (Program pomocy w przebudowie gospodarczej państw Europy Środkowej i Wschodniej), który miał na celu wspierać kraje kandydujące z Europy Środkowo-wschodniej w ich przygotowaniach do akcesji. Dwa inne programy to ISPA (Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej) obejmująca działania w zakresie transportu i środowiska naturalnego i SAPARD (Przedakcesyjny Instrument Wsparcia dla Rolnictwa i Obszarów Wiejskich) obejmujący rolnictwo. Wsparcie finansowe dostarczane było także trzem śródziemnomorskim państwom kandydującym: Cyprowi, Malcie i Turcji.

MSP otrzymują wsparcie w ramach PHARE w postaci wielu instrumentów. Krajowe Programy PHARE wspomagają rozwój MSP, prywatyzację, restrukturyzację i modernizację usług bankowych i finansowych dostarczając wiedzy na te tematy. Wspierają również tworzenie odpowiedniego ustawodawstwa i struktur a także instytucji i systemu usług dla biznesu na poziomie lokalnym. Program PHARE Spójność Gospodarcza i Społeczna skupia się na rozwoju regionalnym i stanowi przygotowanie do korzystania z funduszy strukturalnych, dostępnych tylko dla państw członkowskich. W zależności od specyfiki priorytetów państwa, program ten oferuje przedsiębiorstwom liczne bezpośrednie instrumenty wsparcia, np.: szkolenia i dotacje inwestycyjne. MSP w krajach kandydujących korzystają także pośrednio z innych programów w ramach PHARE, np.: z programów na rzecz ochrony środowiska naturalnego, promocji zagranicznych inwestycji bezpośrednich, edukacji, szkoleń, badań, energii, rozwoju handlu oraz zatrudnienia.

Program pomocy finansowej dla MSP udostępnia pożyczki i zapewnia wkład finansowy dla pośredniczących instytucji kredytowych, by ułatwić dostęp MSP do finansowania.

19

Program PHARE Wspomaganie Przedsiębiorczości (Business Support Programme) poprawia rozwój i funkcjonowanie organizacji zrzeszających przedsiębiorców (izby handlowe itd.) w krajach kandydujących w ścisłej współpracy z podobnymi organizacjami biznesu w państwach członkowskich, a także na szczeblu Unii Europejskiej. Program ten wspiera też organizacje biznesu w krajach kandydujących, w procesie upowszechniania informacji wśród przedsiębiorców na temat ustawodawstwa unijnego.

Programy PHARE Współpracy Transgranicznej (Cross Border Co-operation Programmes) promują współpracę między regionami przygranicznymi Europy Środkowo-Wschodniej Europy, a także między tymi regionami a sąsiadującymi regionami państw członkowskich. Komponenty tego programu skupiają się na rozwoju MSP na poziomie transgranicznym.

Również program SAPARD, który obejmuje swym działaniem rolnictwo, zawiera instrumenty wspierające rozwój przedsiębiorstw z obszarów wiejskich, by utworzyć alternatywne lub dodatkowe możliwości zatrudnienia dla byłych rolników oraz, by zróżnicować bazę gospodarczą obszarów wiejskich.

Programy po akcesji

Po akcesji nowe państwa członkowskie mogły korzystać z Funduszy Strukturalnych. Dziesięciu nowych członków skorzystało z 21,9 miliardów euro w latach 2004 - 2006 (średnio 7,3 miliarda euro rocznie). W ówczesnych krajach członkowskich znaczna część funduszy strukturalnych przeznaczana jest na "pomoc dla sektora produkcyjnego", tzn. na działania związane z rozwojem przedsiębiorczości. Prawdopodobnie nowi członkowie dokonają podobnego podziału, co by oznaczało, że fundusze strukturalne staną się w nadchodzących latach jednym z najważniejszych źródeł finansowania działań w ramach programów wspierających przedsiębiorczość. Jednak w znacznej mierze kraje członkowskie same tworzą hierarchię ważności i wybierają obszary, na które chcą przeznaczyć fundusze strukturalne, którymi dysponują. Fundusze strukturalne będą wdrażane w sposób zdecentralizowany poprzez instytucje pośredniczące w danym kraju. Komisja Europejska nie będzie się więc zajmować bezpośrednio wnioskami składanymi przez przedsiębiorstwa.

Etap końcowy programowania PHARE i innych działań przedakcesyjnych na rzecz państw kandydujących do Unii miał miejsce w 2003 roku. Aby zapewnić prawidłowe przejście do funduszy strukturalnych, wdrażanie projektów PHARE kontynuowano przez pierwsze lata po akcesji.

W roku 2001 rozpoczął się proces włączania państw kandydujących w działania wynikające ze strategii lizbońskiej, kiedy to Komisja ściśle współpracując z krajami kandydującymi przygotowała raport dotyczący działań na rzecz wspierania przedsiębiorczości i konkurencyjności (the CC BEST Report). Raport końcowy wyszczególnia i porównuje najlepsze działania w wybranych dziedzinach polityki rozwoju przedsiębiorczości. Dla państw kandydujących, które starają się poprawić otoczenie biznesu, jest to ciekawe i pożyteczne źródło, dzięki któremu gromadzą informacje na temat najlepszych przedsięwzięć w innych krajach.

20

Konferencja w Mariborze (Słowenia), która odbyła się w kwietniu 2002 roku, była punktem zwrotnym, ponieważ wszystkie trzynaście państw kandydujących do Unii zobowiązało się podjąć działania, aby poprawić otoczenie biznesu w obrębie wszystkich dziesięciu obszarów przedstawionych w Karcie. Zatwierdzenie priorytetów Karty jest ważne dla większego zaangażowania krajów kandydujących w tworzenie polityki i wypracowanie metod, które pomogą Europie stać się najbardziej konkurencyjną gospodarką świata. Karta jest narzędziem mającym na celu lokalne promowanie przedsiębiorczości i poprawienie otoczenia biznesu w całej Europie. Wdrażanie Karty jest monitorowane w państwach kandydujących od roku 2002. Pierwszy raport dotyczący stopnia realizacji jej zapisów, przygotowany w styczniu 2003 roku, wymienia obszary, w których nastąpiła poprawa (edukacja i szkolenia dla przedsiębiorczości, uproszczenie procedur i lepsze ustawodawstwo), ale też obszary, w których potrzeba poprawy sytuacji jest wciąż paląca (dostęp do środków finansowych, innowacje i reprezentacja interesów MSP). Raport wzbogacony jest szczegółowymi raportami krajowymi przygotowanymi przez państwa kandydujące, które zawierają ciekawe informacje na temat podjętych inicjatyw na rzecz wdrażania postanowień Karty, a także informacje kontaktowe.

Dostęp do finansowania

Jeszcze przed nastaniem spowolnienia gospodarczego niektóre małe przedsiębiorstwa miały

trudności z pozyskaniem niezbędnych funduszy na rozwój lub innowacje. Niezależnie od

formy pomocy, czy to pożyczki na zakup samochodu w celu prowadzenia działalności

dostawczej, czy też kapitału inwestycyjnego na założenie firmy biotechnologicznej, dostęp do

finansowania często sprawia MŚP kłopoty.

W następstwie kryzysu finansowego z 2008 r. banki w wielu krajach stały się jeszcze mniej

skłonne do udzielania pożyczek przedsiębiorstwom, dodatkowo potęgując wyzwania

aktualnie stojące przed firmami. Wyzwaniem jest zapewnienie MŚP dostępu do

odpowiednich form finansowania. Komisja Europejska ustanowiła Forum Finansowe MŚP, na

którym regularnie spotykają się organizacje reprezentujące MŚP, banki oraz inne instytucje

finansowe, aby dyskutować na temat najlepszych sposobów realizacji bieżących wyzwań oraz

długoterminowych problemów strukturalnych w zakresie dostępu MŚP do finansowania.

Pożyczanie może być dla MŚP trudne, szczególnie jeżeli nie posiadają zabezpieczenia lub nie

mogą pochwalić się wystarczająco długą historią kredytową. UE wspiera pośredników �

finansowych w państwach członkowskich, takich jak banki, � firmy leasingowe, fundusze

gwarancyjne, instytucje powiernicze, banki promocyjne oraz wszelkie inne instytucje �

finansowe zapewniające MŚP � finansowanie w postaci gwarancji kredytowych. Ogranicza to

ich ryzyko oraz umożliwia im udzielanie MŚP większej liczby kredytów. Instrument

gwarancyjny dla małych przedsiębiorstw w ramach Programu Ramowego na rzecz

Konkurencyjności i Innowacji (CIP) jest zarządzany w imieniu Komisji przez Europejski

Fundusz Inwestycyjny (EFI). W latach 1998-2010 z gwarancji udzielanych w ramach

europejskich instrumentów finansowych skorzystało niemal pół miliona małych

przedsiębiorstw. Program CIP, uruchomiony w 2007 r., dysponuje budżetem rzędu 1 mld

euro na ułatwienia dla MŚP w zakresie dostępu do pożyczek oraz finansowania kapitałowego

21

tam, gdzie zidentyfikowane zostały luki rynkowe. Każde wydane euro kreuje około 6 euro w

kapitale podwyższonego ryzyka oraz do 40 euro w pożyczkach bankowych.

Mikrokredyt

Zwiększenie podaży mikrokredytów (tzn. pożyczek do kwoty 25 tys. euro) zachęca do

tworzenia nowych przedsiębiorstw, pobudza wzrost gospodarczy oraz otwiera furtkę

osobom, które w przeciwnym razie nie miałyby takich możliwości. Przedsiębiorcy często

napotykają trudności w pozyskiwaniu niewielkich kwot pieniężnych, ponieważ banki

postrzegają mikrokredytowanie jako działalność obciążoną wysokim ryzykiem oraz mało

opłacalną, natomiast koszty obsługi są zbyt wysokie w stosunku do pożyczonej kwoty. W

wielu państwach członkowskich UE istnieją specjalne instytucje mikrofinansowania, które

zajmują się tym problemem, a UE podejmuje aktywne działania, by pomóc państwom

członkowskim oraz regionom w poprawie dostępności mikrokredytów dla przedsiębiorców,

jak również wymianie dobrych praktyk. Gwarancje mikrokredytowe udzielane są przez UE w

ramach Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP) 2007-13, którym

zarządza Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI), jak również w regionach w ramach funduszy

strukturalnych za pośrednictwem inicjatywy JEREMIE (ang. Joint European Resources for

Small and Medium-sized Enterprises). Inicjatywa JASMINE (inicjatywa Komisji Europejskiej na

rzecz rozwoju mikrokredytów w Europie) skoncentrowana jest szczególnie na osobach

wykluczonych społecznie, a także mniejszościach etnicznych, pragnących podjąć

samozatrudnienie. W końcu, Europejski Instrument Mikrofinansowy Progress (EPMF)

zapewnia mikrokredyty głównie osobom, które straciły pracę i chcą rozpocząć własną

działalność.

Pomoc � finansowa Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) Europejski Bank Inwestycyjny

(EBI) to bank pożyczek długoterminowych w UE. Od 2008 r. bank zintensyfikował swoje

działania na rzecz MŚP w celu ograniczenia luki finansowej. W latach 2008-11 EBI przeznaczył

30 mld euro na wsparcie MŚP. To bezprecedensowe działanie wobec przedsiębiorstw

poskutkowało od października 2008 r. transferem miliardów euro do MŚP za pośrednictwem

banków komercyjnych. Bank przeznaczył także 1 mld euro na kapitał hybrydowy łączący

cechy pożyczek i udziałów kapitałowych (finansowanie typu „mezzanine”), wprowadzany

przez Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI).

Finansowanie kapitałowe

Kapitał wysokiego ryzyka obejmuje fundusze udostępniane przedsiębiorstwu we wczesnej

fazie jego wzrostu (powstanie i rozwój). Innowacyjne i zorientowane na wzrost małe

przedsiębiorstwa muszą pozyskiwać kapitał (inwestycje kapitałowe) ze źródeł zewnętrznych,

ponieważ nie dysponują własnymi środkami oraz nie mają dostępu do pożyczek. Jednakże

wielu inwestorów niechętnie inwestuje w nowe i innowacyjne firmy ze względu na wysokie

ryzyko oraz koszty transakcyjne bądź też dlatego, że oczekiwany zwrot z inwestycji może nie

zrównoważyć ryzyka. Komisja ściśle współpracuje z państwami członkowskimi w zakresie

22

poprawy efektywności rynków inwestycji kapitałowych, aby solidne projekty mogły znaleźć

odpowiednich inwestorów, a także aby stworzyć bardziej otwarty i konkurencyjny

ogólnoeuropejski rynek kapitału inwestycyjnego. Komisja chce zachęcić państwa

członkowskie do wyciągania wniosków z dobrych praktyk poprzez wspieranie inwestycji

aniołów biznesu, szczególnie między państwami, a także poprzez współpracę z funduszami

inwestycyjnymi. Za pośrednictwem instrumentów finansowych w ramach Programu

Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji (CIP) UE chce poprawić dostęp

przedsiębiorstw do kapitału podwyższonego ryzyka: instrument na rzecz wysokiego wzrostu i

innowacyjności MŚP (GIF) zapewnia małym przedsiębiorstwom kapitał podwyższonego

ryzyka w wczesnej fazie ich rozwoju.

Finansowanie typu mezzanine

Komisja Europejska angażuje się także w doskonalenie europejskich rynków produktów

finansowych łączących cechy pożyczek i finansowania kapitałowego. To tak zwane -

finansowanie „mezzanine” przeznaczone jest na wspieranie przedsiębiorstw w różnych

fazach cyklu życia, takich jak rozwój czy przeniesienie własności.

Poprawa przepływów pieniężnych: problem opóźnionych płatności

Chociaż dostęp do � finansowania stanowi główny problem dla przedsiębiorstw, drugą

stroną „kryzysu gotówkowego” jest trudność związana z terminowym regulowaniem

płatności. Czas rozliczenia faktur jest bardzo zróżnicowany w Europie, a w wielu krajach

opóźnienia płatności stwarzają poważne problemy dla MŚP. Dlatego właśnie UE osiągnęła w

październiku 2010 r. porozumienie w kwestii modyfikacji dyrektywy w sprawie opóźnień w

płatnościach, aby zapewnić lepszą ochronę wierzycielom, głównie MŚP, przy jednoczesnym

poszanowaniu zasady swobody umów. Władze publiczne będą zobowiązane do regulowania

płatności w terminie 30 dni, a w przeciwnym razie będą wypłacać minimalne odsetki

uzgodnione na szczeblu UE. Oczekuje się, że zabieg ten zwiększy płynność w

przedsiębiorstwach o dodatkowe 180 mld euro.

Lepszy dostęp do finansowania badań Komisja kontynuuje promowanie dostępu MŚP do 7.

Programu Ramowego na rzecz badań i rozwoju technologicznego (7PR). Aby zapewnić

przyznanie MŚP 15% budżetu Programu „Współpraca” w ramach 7PR (tzn. 5 mld euro),

Komisja uruchamia przeznaczone dla MŚP zaproszenia z wyodrębnionymi budżetami oraz

oferuje lepsze wsparcie dla beneficjentów, udostępniając więcej informacji oraz podejmując

działania uświadamiające. Zmieniono modelową umowę o dotację 7PR w celu zachowania

statusu MŚP w okresie realizacji projektu, zamiast penalizowania przedsiębiorstw

doświadczających gwałtownego wzrostu. Wdrażane są liczne propozycje uproszczeń

nakreślonych przez Komisję w kwietniu 2010 r. Będą one miały zasadniczy wpływ na

zwiększenie przystępności 7PR.

W państwach członkowskich: pomocna dłoń dla MŚP Wspierając odbudowę gospodarczą, UE

przyjęła w 2009 r. tymczasowe zmiany w przepisach dotyczących pomocy publicznej, które

23

ułatwiają państwom członkowskim wspieranie małych przedsiębiorstw. Komisja uprościła

także przepisy w sprawie pomocy publicznej dla MŚP. Przygotowano podręcznik na temat

zasad udzielania MŚP pomocy państwowej, przedstawiający organom publicznym zwięzły

przegląd form wsparcia, jakie mogą proponować MŚP w ramach nowych ustaleń.

Wzmacnianie europejskiej spójności

W ramach polityki spójność UE zapewnia największą pomoc dla MŚP. Na lata 2007-2013 na

wsparcie przedsiębiorstw przeznaczono 55 mld euro. Niemal 50% tej kwoty, tzn. ok. 27 mld

euro, skierowane jest bezpośrednio do MŚP. Pozostała część przeznaczona jest na wsparcie

pożytecznych inwestycji niezależnych od rzeczywistej wielkości przedsiębiorstw, jednak

znaczny jej udział powinien także trafić do MŚP. Europejski Fundusz Społeczny (EFS) uznaje

także szczególną rolę MŚP w tworzeniu nowych miejsc pracy, a w ramach planowanych

inwestycji o wartości 14 mld euro koncentruje się na udzielaniu bezpośredniej pomocy

firmom, a szczególnie MŚP, w zakresie dostosowywania się do zmiennych warunków

rynkowych. Względny udział pomocy udzielanej MŚP różni się w państwach członkowskich w

zależności od krajowych potrzeb i priorytetów. Działania na rzecz MŚP obejmują poprawę

dostępu do finansowania, zwiększenie wykorzystania technologii informacyjno-

komunikacyjnych, wzmacnianie regionalnej i lokalnej zdolności w zakresie badań, rozwoju i

innowacji, tworzenie infrastruktury biznesowej oraz usług wsparcia dla MŚP, promowanie

współpracy (np. w zakresie transferu technologii) między przedsiębiorstwami, instytucjami

badawczymi i organami publicznymi z tego samego regionu lub między regionami w

granicach bądź ponad granicami państwa, wdrażanie w MŚP środowiskowych oraz

innowacyjnych technologii i systemów zarządzania, promowanie przedsiębiorczości i

nauczania przedsiębiorczości, a także wzmacnianie potencjału zasobów ludzkich w MŚP.

Promowanie przedsiębiorczości

Pobudzanie ducha przedsiębiorczości wśród Europejczyków stanowi główne założenie

programu „Small Business Act” dla Europy (SBA). Realizowanych jest szereg programów,

które mają wskazać ścieżkę zawodową przyszłym przedsiębiorcom oraz sprawić, by osoby w

każdym wieku i o każdym pochodzeniu mogły dostrzec w przedsiębiorczości ekscytującą

szansę na rozwój.

Badanie Eurobarometru z 2010 r. wskazuje, że jedynie 45% Europejczyków woli

samozatrudnienie od zatrudnienia klasycznego, natomiast wskaźnik ten wśród Amerykanów

i Chińczyków wynosi odpowiednio 55% i 75%. Wspierając sieci (np. przedsiębiorcze kobiety),

promując naukę przedsiębiorczości oraz ułatwiając mobilność i wymianę dobrych praktyk,

Europa pokazuje, jakie znaczenie ma dla niej wyzwanie promowania przedsiębiorczości.

Europejski Tydzień MŚP Zaledwie 12 miesięcy po publikacji przez Komisję Europejską

programu „Small Business Act”, w maju 2009 r. odbył się pierwszy Europejski Tydzień MŚP.

24

Wydarzenia zorganizowane w 36 krajach umieściły przedsiębiorców w centrum uwagi,

pomagając im ustanowić cenne relacje oraz podnosząc rangę przedsiębiorczości w

społeczeństwie. Podczas drugiego Europejskiego Tygodnia MŚP w maju 2010 r. około 3,2

miliona osób wzięło udział w ponad 1500 wydarzeniach, prezentujących informacje o

strukturach wsparcia dla MŚP oraz będących dowodem uznania dla wkładu przedsiębiorców

w europejski dobrobyt, miejsca pracy, innowacje i konkurencyjność.

Wymiana dobrych praktyk

Wspieranie decydentów w wymianie doświadczeń stanowi istotny element starań Europy na

rzecz pobudzania przedsiębiorczości. Komisja Europejska wspólnie z państwami

członkowskimi szuka przykładów współdzielenia doskonałych praktyk wobec MŚP.

Utworzona została baza dobrych praktyk ilustrujących sposoby skutecznego stosowania

zasad programu „Small Business Act”.

Skutki członkowstwa dla sektora przedsiębiorstw

Dla sektora przedsiębiorstw najistotniejszym, bezpośrednim następstwem członkostwa było

zniesienie istniejących jeszcze barier dla wymiany handlowej. Wraz z wejściem Polski do UE

wyeliminowane zostały kontrole i formalności administracyjno-celne oraz bariery techniczne

(przede wszystkim konieczność uzyskiwania odrębnych certyfikatów dla produktów

sprzedawanych na rynku polskim oraz rynku unijnym). Nastąpiła również redukcja kosztów

transportu, usług bankowych i ubezpieczeniowych (jako efekt zmniejszenia ryzyka i

oszczędności czasu traconego dotychczas na postoje na granicy) w wymianie towarowej.

Ocenia się, że likwidacja granic wewnętrznych wewnątrz Wspólnoty pozwoliła obecnym

państwom członkowskim na oszczędności w wysokości 1 do 1,5% wartości obrotów

handlowych. Wywiady wśród ekspertów i wyniki ankiet pokazują, że nominalne oszczędności

na jednej partii eksportowanego towaru oceniane są od ok. 760 PLN do ponad 2690 PLN

(plus koszty opłat za dokument SAD bis). W przypadku obrotu uszlachetniającego

oszczędności na jednej partii towaru mogą wynieść od ok. 800 PLN do 2720 PLN (plus koszty

opłat za dokument SAD bis). Likwidacja barier technicznych przyniosła korzyści przede

wszystkim przedsiębiorstwom już obecnie eksportującym swoje wyroby na rynek UE. Jest to

szczególnie istotne z uwagi na rosnący udział w polskim eksporcie i imporcie z krajów

członkowskich wyrobów podlegających harmonizacji technicznej na poziomie unijnym. W

roku 2000 udział eksportu towarów objętych regulacjami wspólnotowymi (poza zasadą

wzajemnego uznawania) wyniósł ok. 36% eksportu ogółem i ponad 43% eksportu

przemysłowego. Wejście do UE oznacza dla tej części producentów obniżenie kosztów

działalności ze względu na ujednolicenie przepisów technicznych. Największych korzyści w

25

zniesieniu barier technicznych upatrują najmniejsze przedsiębiorstwa, które chcą

eksportować lub już sprzedają na rynek UE. Zaledwie jedna czwarta małych przedsiębiorstw

deklaruje, że zagraniczne normy nie stanowią dla nich bariery w rozwijaniu działalności

eksportowej, podczas gdy dla firm dużych odsetek ten wynosi 50%. Potwierdza to, że bariery

ograniczają potencjał eksportowy przede wszystkim firm małych i średnich. Pełne

wykorzystanie oszczędności wynikających z likwidacji barier technicznych wymaga jednak

poniesienia określonych nakładów inwestycyjnych. Należy przy tym podkreślić, że w

zdecydowanej większości przypadków wydatki związane z uzyskaniem certyfikatu CE

zastąpią ponoszone obecnie koszty uzyskania certyfikatu zgodności z określonym

rozporządzeniem. Jednocześnie, producent uzyska pełny dostęp do rynków wszystkich

państw członkowskich bez konieczności poddawania wyrobu dwóm, niezależnym od siebie

procedurom certyfikującym. Dodatkowe nakłady inwestycyjne mogą wynikać z potrzeby

modernizacji linii produkcyjnych bądź też wdrożenia nowych technologii. Wysokość

nakładów inwestycyjnych jest uzależniona od rodzaju produktów wytwarzanych w danym

przedsiębiorstwie. Największe koszty występują w branży przetwórstwa żywności, z uwagi na

wysokie wymagania dot. bezpieczeństwa żywności. Najniższe koszty uzyskania certyfikatu

występują w branżach objętych regulacjami nowego podejścia, gdzie, w zależności od grupy

produktów, koszt uzyskania certyfikatu (dla jednego produktu lub typu produktów) wynosi

od kilkuset złotych do kilku tysięcy złotych. Z punktu widzenia przedsiębiorstw działających

na lokalnym rynku, które nie prowadzą i nie zamierzają prowadzić w najbliższej przyszłości

działalności eksportowej, podstawowe korzyści wynikające z przyjęcia unijnych przepisów

dotyczących certyfikacji przejawiają się będą w poprawie ochrony polskiego rynku przed

nieuczciwą konkurencją produktów spoza obszaru UE. Wiąże się to przede wszystkim z

usprawnieniem systemu nadzoru rynku, który działa na polskiej granicy. Nowy system

skuteczniej niż do tej pory zatrzymuje towary, co do których pojawi się podejrzenie, że mogą

one być niebezpieczne lub nie posiadają dokumentów dotyczących bezpieczeństwa towaru

wymaganych przez przepisy. Zaostrzenie nadzoru na rynku przyniosło również eliminację z

rynku przedsiębiorstw, które – omijając przepisy dotyczące uzasadnionych standardów

bezpieczeństwa produktu – stanowią nieuczciwą konkurencję dla firm, które ich

przestrzegają ponosząc z tego tytułu koszty. Poprawiło to także bezpieczeństwo polskich

konsumentów. Przystąpienie do Unii Europejskiej oznaczało również przyjęcie przez Polskę

zewnętrznej taryfy celnej UE w wymianie z krajami trzecimi. W przypadku towarów

przemysłowych średnia stawka celna – ważona importem z krajów objętych statusem

Klauzuli Najwyższego Uprzywilejowania – obniżyła się z 6,2% do 2,6%. Wejście do Unii

Europejskiej również oznaczało eliminację istniejących ówcześnie ceł w handlu artykułami

rolnymi między Polską a UE i pozostałymi krajami kandydującymi oraz w wielu wypadkach

obniżkę średniej stawki celnej w handlu artykułami rolnymi z krajami trzecimi. Wraz z

przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej przestały obowiązywać cła antydumpingowe

nałożone na polskich eksporterów. Równocześnie polski rynek jest chroniony przed

importem po cenach dumpingowych spoza krajów Unii instrumentami Wspólnej Polityki

Handlowej, a Polska uzyskała lepszą pozycję przetargową w negocjacjach handlowych z

26

krajami trzecimi. Obecnie Unia Europejska stosuje około 170 ceł antydumpingowych wobec

towarów pochodzących z krajów trzecich. Możliwość objęcia tymi instrumentami rynku

polskiego zwiększy ochronę polskich producentów przed nieuczciwą konkurencją

producentów z państw nie należących do Unii. Dynamiczne efekty redukcji barier fizycznych i

technicznych oraz przyjęcia Wspólnej Zewnętrznej Taryfy Celnej na wzrost gospodarczy, w

porównaniu do scenariusza izolacji, zostały oszacowane, w wariancie maksymalnym, na

3,41% PKB (w przypadku całkowitej eliminacji barier). Efekty przystąpienia krajów

kandydujących do Jednolitego Rynku były znacznie niższe w krajach UE i wyniosą średnio

0,03% ich PKB. Zmiany warunków funkcjonowania związane z objęciem Polski zasadami

Jednolitego Rynku wpłynęły w największym stopniu na sektor MSP zajmujący się produkcją

przemysłową. Do działów, które w największym stopniu skorzystały z wejścia Polski do UE

można zaliczyć produkcję drewna i wyrobów z drewna, produkcję odzieży oraz produkcję

mebli. Natomiast dla branż takich jak włókiennictwo, produkcja skór, produkcja wyrobów z

surowców niemetalicznych i produkcja metali oraz produkcja niektórych maszyn i urządzeń

pełne wykorzystanie szans rozwojowych wymagało nakładów inwestycyjnych

ukierunkowanych na ich modernizację. Przedsiębiorstwa funkcjonujące w pozostałych

działach przemysłu odczuły efekty członkostwa w sposób pośredni. Integracja z UE wpłynęła

w różnym stopniu na regiony, co wynika z ich zróżnicowanej struktury gospodarczej i

społecznej, poziomu wymiany handlowej z zagranicą czy udziału w inwestycjach

bezpośrednich firm zagranicznych. Oznacza to, że jej efekty miały różnorodne znaczenie dla

poszczególnych regionów, w których działają małe i średnie przedsiębiorstwa. W pierwszym

okresie członkostwa decydującą rolę w kreowaniu warunków do rozwoju MSP miały jednak

uwarunkowania krajowe, szczególnie infrastrukturalne. Analiza skutków integracji z UE dla

polskich MSP w ujęciu regionalnym potwierdza tezę, że mimo pomocy strukturalnej

ukierunkowanej na wspomaganie procesów wyrównywania poziomów rozwoju społecznego

i gospodarczego między regionami UE, różnice w rozwoju regionalnym w pierwszym okresie

po akcesji nie uległy zmniejszeniu. Wiąże się to z tym, że przyspieszenie wzrostu

gospodarczego dotyczyło wszystkich regionów, ale w niejednakowym stopniu. Ponieważ

sytuacja regionu jest tak naprawdę pochodną sytuacji przedsiębiorstw zlokalizowanych w

danym województwie, teza ta dotyczy bezpośrednio także MSP. Generalnie rzecz biorąc,

warunki funkcjonowania przedsiębiorstw uległy znacznemu, choć raczej ewolucyjnemu niż

skokowemu, polepszeniu z niewielkimi różnicami regionalnymi.

Wprowadzenie norm ekologicznych

Jakie konsekwencje dla polskich MŚP miało wprowadzenie unijnych norm ekologicznych?

Wdrożenie unijnego prawa ekologicznego należy do najtrudniejszych na drodze do

Wspólnoty Europejskiej. Część związanych z tym kosztów obciążyła również polskie

przedsiębiorstwa, w tym także małe i średnie, które musiały osiągnąć obowiązujące

standardy ochrony środowiska w zakresie jakości powietrza i wód, poziomu hałasu oraz

gospodarki odpadami, a także sprostać wymaganiom dotyczącym ekologicznych cech

wyrobów. Unia Europejska godzi się wprawdzie na zastosowanie okresów przejściowych w

27

stosunku do krajów ubiegających się o członkostwo, nie chce jednak dopuścić do obniżenia

poziomu wymagań. Obniżenie standardów oznaczałoby zgodę na niższe koszty produkcji, a

to postawiłoby przedsiębiorstwa z nowych państw członkowskich w uprzywilejowanej

sytuacji wobec firm piętnastki, naruszając podstawową zasadę równej konkurencyjności w

ramach jednolitego europejskiego rynku.

Inwestycje ekologiczne wspierane były m. in. z następujących funduszy Unii:

• PHARE (m. in. współfinansowanie projektów na rzecz ochrony środowiska i gospodarki

wodno-ściekowej),

• SAPARD (zaopatrzenie gmin w wódę pitną, budowa oczyszczalni i sieci kanalizacyjnych,

gospodarka odpadami),

• ISPA (poprawa jakości wody, gospodarka ściekowa i zarządzanie odpadami).

Od przedsiębiorstw ubiegających się o unijna pomoc z reguły wymaga się nawiązania

współpracy z lokalnymi samorządami. Preferowane są zwłaszcza większe projekty, które

mogą przynieść korzyści zarówno przedsiębiorstwom, jak i lokalnym społecznościom.

Dostosowanie się do unijnych wymogów ochrony środowiska oznaczało dla polskich

przedsiębiorstw nie tylko koszty, ale również korzyści ekonomiczne. Postrzeganie

podwyższonych standardów ekologicznych sprawi, ze nasze towary stały się konkurencyjne

dla wyrobów państw UE, a w konsekwencji uzyskają lepszy dostęp do wspólnotowych

rynków. Poza tym sama realizacja ekologicznego programu dostosowawczego zwiększyła w

Polsce zapotrzebowanie na produkcję i usługi z zakresu środowiska, co doprowadziło do

powstania wielu dodatkowych miejsc pracy.

28

Podsumowanie

Sektor małych i średnich przedsiębiorstw jest swojego rodzaju lokomotywą

napędową dla gospodarki Unii Europejskiej, a ich liczba świadczy o prawidzwej sile tej

gospodarki. Wobec tak ważnego sektora Wspólnota wystosowała adekwatne programy

wsparcia oraz fundusze strukturalne. Wychodząc naprzeciw sektorowi małych i średnich

przedsiębiorstw Unia Europejska proponuje firmom zarówno różne sposoby finansowania

oraz możliwość zaciągania pożyczek, modernizację maszyn i urządzeń używanych przy

procesie produkcji, jak i również szkolenia, kursy oraz inne formy inwestowania w kapitał

ludzki. Poprzez to gospodarka staje się bardziej efektywna, produktywność pracy wzrasta, a

dokładniejsza specjalizacja produkcji pozwala na uzyskanie wciąż coraz bardziej

konkurencyjnych towarów i usług.

Dzięki przynależności do wspólnoty zdecydowanie łatwiejszy jest eksport oraz import

towarów handlowych. Ponadto dzięki zniesieniu granic wewnątrz Unii Europejskiej zostały

zmiejszone koszty transportowe, np. wydatki na benzynę przy transporcie kołowym czy

koszty ubezpieczenia przewożonego towaru. Ponadto kraje członkowskie są postrzegane

jako poważniejszy partner w wymianie handlowej z krajami trzecimi, pochodzącymi spoza

Unii Europejskiej, dzięki gwarancji jakości towarów produkowanych w obrębie Wspólnoty.

Wszak przedsiębiorstwa unijne są zobligowane do otrzymania certyfikatów, które

poświadczają o wysokiej jakości ich produktów. Niestety dla wielu przedsiębiorstw

(szczególnie tych z krajów dopiero dołączających do UE) wymagania stawiane przez

Wspólnotę mogą okazać się dużym wyzwaniem dla małych firm, które muszę dostosować się

do nowych przepisów oraz norm obowiązujących w Unii. Wiele przedsiębiorstw zmuszonych

jest podejmować działania mające na celu modernizację oraz zmianę struktury firm, by

sprostać oczekiwaniom wiądocym państwom członkowskim.

Nie ulega jednak wątpliwości, że korzyści wynikające z polityki Unii wobec sektora

małych i średnich przedsiębiorstw zdecydowanie przewyższają negatywne strony, co

potwierdzają sami przedsiębiorcy. Wszak możliwość przynależności do jednej z

najpotęzniejszych gospodarek świata nie może wiązać się z pogorszeniem się dobrobytu oraz

możliwości uprawiania efektywnej przedsiębiorczości.

29

Bibliografia:

1. Barcz J., Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. 4, Warszawa, Wolters Kluwer SA,

2015, ISBN 978-83-264-9294-5, Rozdział I, Teoria integracji, charakter prawny,

struktura, zakres przedmiotowy i zasady działania Unii Europejskiej, s. 23-42

2. Hryniewicka M., Wpływ funduszy unijnych na rozwój sektora MSP w Polsce w latach

2007-2013, wyd. 1, Warszawa, Difin SA, 2015, ISBN 978-83-7930-645-9, s. 94-197

3. Huczek M., Wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw przez Unię

Europejską na podstawie Małopolski [online],

http://www.sbc.org.pl/Content/19372/huczek.pdf

4. Krawczyk M., Finansowanie działalności innowacyjnej MSP, wyd. 1, Łódź,

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2012, ISBN 978-83-7525-719-9, s. 11-49,

s. 105-143

5. Przychodzka I., Dylematy podatkowe stojące przed sektorem MSP w Polsce, wyd. 1,

Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013, ISBN 978-83-01-17263-3, s. 9-15

6. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Polityka Unii Europejskiej wobec małych i

średnich przedsiębiorstw, wyd. 1, Warszawa, UKIE, 2003

7. Polityka Unii wobec MSP [online], www.uw.olsztyn.pl