· Web viewภาวะแทรกซ อนอ นๆ ได แก กล ามเน อห วใจอ กเสบ ปลายประสาทอ กเสบทำให

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) มอาการและอาการแสดงดงน ไข ปวดศรษะ เบออาหาร คลนไส อาเจยนนำามากอน 2 – 4 วน (อาจพบ

นำามก ไอ รวมดวย) หลงจากนนจะพบการเปลยนแปลงทางระดบความรสกตว เชน ซม สบสน พฤตกรรมเปลยนหรอ

ไมรสกตว นอกจากนอาจมอาการชก ทงตวหรอเฉพาะท แขน - ขาออนแรง หรออาการเซรวมดวย

2. เกณฑในการวนจฉยเพอการรกษา (Diagnostic Criteria for Treatment)

2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) ตองมทงสองอาการ ไข อาจจะสงหรอตำากได มการเปลยนแปลงทางระดบความรสกตว

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ตรวจนำาไขสนหลงพบ ความดนในกะโหลกศรษะสงหรอตำากได

พบ WBC 5 – 1000 ตว/ลบ.มม. โดยม lymphocyte สงอยางมนย สำาคญ

Sugar ไมตำากวา 50 mg % หรอเมอเปรยบเทยบนำาตาลในนำาไขสนหลงกบในเลอด

(CSF Sugar/BS) ไมนอยกวารอยละ 50 Protein อาจสงไดแตไมควรเกน 500 mg %

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification) 3.1 Presumptive Diagnosis หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก

และเกณฑทางหองปฏบตการ ( ความดนในกะโหลกศรษะสงหรอตำากได และ พบ WBC 5-1000 ตว/ลบ. มม โดยมlymphocyte สงอยางมนยสำาคญ)

3.2 Definite Diagnosis หมายถง ผทมอาการตาม presumptive diagnosis และผลการแยกเชอหรอการตรวจ serology for virus มผลบวกในนำาไขสนหลง

ในกรณผปวยเสยชวต ตรวจพบ Virus antigen ในเนอสมอง

4. การรกษา (Treatment)4.1 ตองรบไวเปนผปวยในโรงพยาบาล

4.2 รกษาตามอาการ (Supportive)4.3 ใหยากนชกในกรณทมอาการชก เชน ยา Phenytoin, Phenobarbital

นยามโรคตดเชอ ประเทศไทย ๒๕๔๔ 1

ไขสมองอกเสบ

(Encephalitis)

ICD-10: A86

4.4 ให IV fluid ในรายทกนไมได (Isotonic solution ไมเกน maintenance เชน 5%D/NSS/2

4.5 ให Acyclovir 10-20 mg/kg/dose ทก 8 ชวโมงไปกอนในกรณสงสย Herpes simplex (CSF ม RBC ปนโดยไมใชเกดจาก traumatic tapping)

4.6 เฝาตดตามการเปลยนแปลงระดบความรสกตวและความดนในกะโหลกศรษะสง ถามขอบงชถงภาวะ ความดนในกะโหลกศรษะสง ตองใหทำาการรกษา เพอลดความดนในกะโหลกศรษะโดยเรงดวน และ

ตดตามอยางใกลชด

5. การตรวจชนสตรอน ๆ (Other Investigations)EEG (electroencephalogram), MRI (Magnetic

resonance image), CT (Computerized Tomography) เพอ แยกโรคอน ๆ

ในกรณทสงสยเชอ Herpes simplex การตรวจ MRI อาจชวยในการวนจฉยโรค โดยตรวจ

พบอาการบวม (inflammation) ทสมอง บรเวณ temporal lobe

หมายเหต : ไมมหลกฐานยนยนวา steroid จะใชไดผลดหรอเสยในการรกษาโรคน

นยามโรคตดเชอ ประเทศไทย ๒๕๔๔2

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยมอาการและอาการแสดงดงน ไข ปวดศรษะ เบออาหาร คลนไส อาเจยน นำามากอน 2-4 วน (อาจพบ

นำามกได ไอรวมดวย) หลงจากนนจะพบการเปลยนแปลงทางระดบความรสกตว เชน ซม สบสน พฤตกรรมเปลยน หรอ ไมรสกตว นอกจากนอาจมอาการชก ทงตวหรอเฉพาะท – แขน ขา ออนแรงหรออาการเซรวมดวย


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) ผทมอาการทงสองขอ ไขอาจจะสงหรอตำากได

มการเปลยนแปลงทางระดบความรสกตว2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ตรวจพบ

ทวไป CSF profile :

พบ WBC 5 – 500 ตว/ลบ.มม. โดยม Lymphocyte สงอยางมนย

สำาคญ มากกวารอยละ 50 (3 วนแรกอาจม PMN(polymorphonuclear neutrophils) สงอยางมนย

สำาคญ

Protein 50 – 200 มก.% จำาเพาะ

JE IgM ใน CSF > 40 unit ( โดยวธ ELISA) JE IgM ใน serum > 40 unit และอตราสวนระหวาง JE IgM/Dengue IgM 1

( โดยวธ ELISA)


รวมกบเกณฑทางหองปฏบตทวไป และควรพจารณาในแงระบาดวทยา เชน โรคนมกเกดขนในชนบทและมกพบในพนททม การเลยงหมเปนจำานวนมาก นอกจากนอาจมการซกประวตการเดนทางไปในพนทซงเปนโรคประจำาถนของโรคน

3.2 Definite Diagnosis หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบ

เกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ นอกจากนกรณผปวยเสยชวต ควรมการตรวจพบ JE antigen ในเนอสมองดวย


ไขสมองอกเสบเจอ

(Japanese Encephalitis)

ICD-10: A83.0

4. การรกษา (Treatment) เชนเดยวกบ โรคสมองอกเสบจากเชอไวรส (Viral encephalitis)

5. การตรวจชนสตรอน ๆ (Other Investigations) -


1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยมอาการและอาการแสดงดงน ไข ปวดศรษะ เบออาหาร คลนไส อาเจยน หลงจากนนจะพบการ

เปลยนแปลงทางระดบความรสกตว เชน ซม สบสน พฤตกรรมเปลยนหรอไมรสกตว นอกจากนอาจมอาการชกทงตว

หรอเฉพาะท แขน - ขาออนแรง หรออาการเซรวมดวย


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) ไขอาจจะสงหรอตำากได มการเปลยนแปลงทางระดบความรสกตว

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ทวไป โดยตรวจจาก นำาไขสนหลง

พบความดนในกะโหลกศรษะสง

เมดเลอดแดงในนำาไขสนหลง ( ใหนกถงโรคสมองอกเสบ จากเชอ Herpes) WBC, Protein และ Sugar ในนำาไขสนหลง เหมอนไขสมองอกเสบจากเชอไวรส

จำาเพาะ เพาะเชอจากนำาไขสนหลง เพอหาเชอ Virus ตรวจหา IgM ดวยวธ ELISA จาก CSF หรอ Serum

ตรวจพบ Neutralizing Antibody ในนำาเหลอง

PCR for Herpes ใหผลบวก

Brain biopsy พบเชอไวรส Herpes


รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการทวไป

3.2 Definite Diagnosis หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบต

การจำาเพาะ

4. การรกษา (Treatment) ให Acyclovir 10-20 มก./กก. ทก 8 ชวโมง อยางนอย 10 วน

5. การตรวจชนสตรอน ๆ (Other Investigations)


ไขสมองอกเสบจากเชอไวรส Herpes

ICD-10: G02.0*, B00.3 G02.0*

5.1 EEG (electroencephalogram) อาจพบ Periodic Lateralized epileptiform discharges บรเวณ temporal lobe

5.2 CT และ MRI Scan พบ ลกษณะสมองบวมเฉพาะท บรเวณ Fronto – temporal region


1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยมอาการและอาการแสดงดงน ไข ปวดศรษะ อาเจยน ซม ในระยะหลง อาจพบอาการชกรวมดวย ตรวจ

รางกายพบไขสง ระดบความรสกตวอาจปกตจนถงโคมา และมอาการระคายเคองของเยอหมสมอง นอกจากนอาจพบจำา

เลอดรนแรง (purpura fulminant) มอาการชอคไดเรวในรายทเปน meningococcemia


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไข และจำาเลอดตามผวหนงชนดรนแรง (purpura fulminant) รวมกบอาการอน

ดงตอไปน ปวดศรษะ อาเจยน ซม อาจพบอาการชก ตรวจรางกายระดบความรสกตวอาจปกตจนถงโคมา และมอาการระคายเคองของเยอหมสมอง

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ทวไป โดยตรวจจาก CSF

ตรวจพบ WBC > 100 ตว /ลบ.มม. จนถงหลายพนตว. CSF sugar นอยกวารอยละ 50 ของ blood sugar โปรตน > 50 mg% ยอมสแกรมจากเชอทเพาะไดจากเลอด, นำาไขสนหลง พบ gram negative diplococci หรอ นำาไขสนหลงดวยวธ Latex agglutination ใหผลบวก

จำาเพาะ

เพาะเชอจากเลอด, นำาไขสนหลง เพอหาเชอ Bacteria โดยใช Blood agar หรอ Chocolate agar ใหColony สเทา มนวาว, oxidase

positive, ยอมสแกรมได gram negative diplococci, ทดสอบการใชนำาตาลให glucose, lactose, maltose และ

sucrose ใหผล glucose และ maltose บวก

ตรวจนำาเหลอง, นำาไขสนหลง ดวยวธ Latex agglutination ใหผลบวก สำาหรบเชอ meningococcemia

ตรวจนำาไขสนหลง ดวยวธ PCR ใหผลบวก


โรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอเมนงโกคอคคส (Meningococcal

meningitis)

ICD-10: G01*,A39.0

3.ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification) 3.1 Presumptive Diagnosis หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ

ทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการทวไป

3.2 Definite Diagnosis หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบ เกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4. การรกษา (Treatment)5.1 ให PGS 3 แสนยนต/กก./ วน แบงใหทก 6 ชวโมง

5.2 บคคลทอยรวมกบผปวยในบานเดยว และผทสมผสใกลชด (Closed contact) กบ oral secretion ให Rifampicin 10 มก./กก. ทก 12 ชวโมง จำานวน 2

วน ( ในเดกอาย 1 ป) สำาหรบเดกอายตำากวา 1 ป ให 5 มก./กก. ทก 12 ชวโมง จำานวน 2 วน

5.3 ถาไมมการระบาดหรอพบผปวยเพยงประปราย ไมแนะนำาใหฉดวคซน



1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description ) ผปวยมอาการและอาการแสดงดงน ไข ปวดศรษะ อาเจยน ซม ในระยะหลงอาจพบอาการชกรวมดวย ระดบ

ความรสกตวปกตจนถงโคมา และมอาการระคายเคองของเยอหมสมอง ในเดกอาจพบ Anterior frontanel โปงตง และสงสยใน recurrent meningitis ทม anatomical defect ตดตอกบ Subarachnoid space


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) ผปวยทมไข รวมกบอาการอนอกอยางนอยหนงอาการ ดงตอไปน

ปวดศรษะ

ในเดกพบอาการรองกวน หรอซม โดยไมทราบสาเหต หรอชก หรอ Anterior frontanel โปงตง

. มอาการระคายเคองของเยอหมสมอง (stiffneck) 2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) การตรวจทางนำาไขสนหลง

ทวไป โดยตรวจจาก CSF พบ

WBC ตงแต 100 จนถงหลายพนตวตอลบ.มม. CSF Sugar นอยกวารอยละ 50 ของ blood sugar Protein 50 mg % ยอมสแกรมจากนำาไขสนหลง พบ gram positive diplococci

จำาเพาะ ตรวจ นำาไขสนหลง ดวยวธ Latex agglutination ใหผลบวกตอ

Strep. pneumoniae เพาะเชอจากเลอด, นำาไขสนหลงใหผลบวก บน blood agar เปน alpha –

hemolysis, ทดสอบความไวตอ optochin ให zone size 14 mm. หรอ bile solubility ใหผลบวก

ตรวจนำาไขสนหลง ดวยวธ PCR ใหผลบวก


โรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอสเตรปโตคอคคล (Streptococcal

ICD- 10: G00.2

3.ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification) 3.1 Presumptive Diagnosis หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก

รวมกบเกณฑทางหอง ปฏบตการทวไป และยอมสแกรมจาก CSF พบ gram positive

diplococci 3.2 Definite Diagnosis หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบ

เกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะทเพาะเชอขน

4. การรกษา (Treatment) ให Cefotaxime 200 มก./กก./ วน แบงใหทก 6 ชวโมง รวมกบ

Vancomycin 60 มก./กก./ วน แบงใหทก 6 ชวโมง หลงจากนนรอดผล MIC ของเชอ

ถา MIC 0.1 มก./ลบ. มม ใหหยดยา Vancomycin ถา MIC 2 มก./ลบ. มม ให Vancomycin ตดตอกนจนครบ 14 วน



1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยมอาการและอาการแสดงดงน ไข ปวดศรษะ อาเจยน และซมในระยะตอมา อาจพบอาการชกรวมดวย

ระดบความรสกตวปกตจนถงโคมา พบบอยในเดก ชวงอาย 2 – เดอน 4 ป


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) ผปวยทมไข รวมกบอาการอนอกอยางนอยหนงอาการ ดงตอไปน

ปวดศรษะ

ในเดกเลกพบอาการรองกวน หรอซม โดยไมทราบสาเหต หรอชก หรอ Anterior frontanel โปงตง

มอาการระคายเคองของเยอหมสมอง (stiffneck)2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteriae) การตรวจทางนำา

ไขสนหลง ทวไป โดยตรวจจาก นำาไขสนหลง พบ

WBC ตงแต 100 จนถงหลายพนตวตอลบ.มม.และเปนชนด Neutrophil เดน

CSF Sugar นอยกวารอยละ 50 ของ blood sugar Protein 50 mg % นำา นำาไขสนหลง มายอมสแกรม พบ gram negative

pleomorphic จำาเพาะ

ตรวจนำาไขสนหลง ดวยวธ Latex agglutination ใหผลบวกตอ H.influenzae serotype b

เพาะเชอจากเลอด, นำาไขสนหลง บน Chocolate agar ใหโคโลนสเทา แตไมขน

บน blood agar, ทดสอบเชอพบวาตองการทง X และ V factor, และ จำาแนกเชอดวยวธ Latex agglutination จากเชอบรสทธใหผลบวกกบ

H.influenzae serotype b ตรวจนำาไขสนหลง ดวยวธ PCR ใหผลบวก

3.ประเภทของการวนจฉย(Diagnostic Classification)


โรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอฮโมฟลลส (Haemophilus meningitis)

ICD-10: G00.0

3.1 Presumptive Diagnosis หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ

ทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการทวไป และ ยอมสแกรมจาก CSF พบ gram negative pleomorphic

3.2 Definite Diagnosis หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบ เกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะทเพาะเชอขน

4. การรกษา (Treatment) 4.1 ให Cefotaxime 200 มก./กก./ วน ทก 6 ชวโมง หรอ

4.2 ให Ceftriaxone 100 มก./กก./ วน ทก 12 ชวโมง

4.3 การปองกนในบานทมเดกตำากวา 4 ขวบ ให Rifampicin ปองกนทกคน

เดกอายตำากวา 12 ป ให 20 มก./กก. รบประทานวนละครง 4 วน

ผใหญใหขนาด 600 มก. รบประทานวนละครง 4 วน



1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยมอาการและอาการแสดงของเยอหมสมองอกเสบกง เฉยบพลน หรอเรอรง และมภาพรงสปอดเขาไดกบ

วณโรค มภมตานทานตำา พบอาการแสดงคอแขงหรอไมกได


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) ผทมอาการปวดศรษะมานานเกน 7 วน รวมกบอาการอยางนอยหนงขอ ดงตอไปน

ออนเพลย เบออาหาร นำาหนกลด ไขตำา ๆ ( อาการไมจำาเพาะ ) อาจจะมอาการ

ทางสมองเพยงเลกนอย หรอไมมเลย ระยะนเปนนาน 2 สปดาห เรมมอาการทางสมอง และประสาทชดเจนขน เชน ระดบความรสกตวลดลง คอแขง

hemiparesis, tremor, cranial nerve palsy ระดบความรสกตวเลวลงมากถง coma และมกมอาการ paresis, increased intracranial

pressure2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria)

ทวไป โดย ตรวจจาก นำาไขสนหลง พบ รวมกบภาพรงสปอดเขาไดกบวณโรค และหรอTuberculin skin test 15 มม. (ในเดก) และ 5 มม. ในผปวยท

มภมตานทานตำา

WBC ชนด Lymphocyte สง

CSF Sugar นอยกวารอยละ 50 ของ blood sugar Protein 50 mg %

จำาเพาะ ยอมส AFB นำาไขสนหลง พบ acid fast bacilli เพาะเชอจาก CSF พบ Mycobacterium tuberculosis ทำา PCR สำาหรบ TB ใหผลบวก


โรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอวณโรค (Tuberculous meningitis)

ICD-10: G01*,A17.0

3.ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification) 3.1 Presumptive Diagnosis หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ

ทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการทวไป รวมกบภาพรงสปอดเขาไดกบวณโรค และ

หรอ Tuberculin Skin test 15 มม. (ในเดก) และ 5 มม. ในผปวยทมภมตานทานตำา

3.2 Definite Diagnosis หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะทนำา CSF มายอมส AFB พบ acid fast

bacilli

4. การรกษา (Treatment) 4.1 ใชยา Isoniazid , Rifampicin , Pyrazinamide ในระยะ 2 เดอนแรก

4.2 ใชยาขอ 4.1 รวมกบ streptomicin หรอ Ethambutal4.3 การใชยา intermittent ( สปดาหละ 2 ครง) ใชชวงหลง 2 เดอนแรก ยา รกษาวณโรค

ของเยอหมสมองมหลายอยางแลวแตประสบการณในแตละแหง ขนาดยาทใชในการรกษาเทากบ

ขนาดยาทใหรกษาวณโรคทอวยวะอน ๆ นอกสมองเชนเดยวกน โดยปรกตจะใหยานาน 9-12 เดอน หรอใหยาตามคมอการรกษาผปวยวณโรค กองวณโรค



1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยมอาการและอาการแสดงดงน ไข ปวดศรษะ อาการ คอแขง อาจพบ หรอไมกได สวนใหญรตวด มอาการ

นาน กวา 1 สปดาห เปนในผปวยทมภมตานทานตำา (Immuno-compromised) เชน เอดส, เบาหวาน เปนตน


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) ผทมอาการทงสามขอ ดงตอไปน ไข อาจจะสงหรอตำากได มการเปลยนแปลงทางระดบความรสกตว

เปนในผปวยทมภมตานทานตำา (Immunocompromised) โดยเฉพาะผตดเชอเอดส

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ทวไป โดยตรวจจากนำาไขสนหลง

พบ WBC ชนดม Lymphocyte เดน

CSF sugar นอยกวารอยละ 50 ของ Blood sugar หรอปกต จำาเพาะ

ยอมนำาไขสนหลงดวย Indian ink ใหผลบวก เพาะเชอจากนำาไขสนหลง ใหผลบวก ตรวจภมวทยาจากนำาไขสนหลง หรอนำาเหลอง พบ Cryptococcal Antibody

มากกวา 1 : 83.ประเภทของการวนจฉย(Diagnostic Classification)

3.1 Presumptive Diagnosis หมายถง ผปวยทมอาการตามเกณฑทาง คลนก รวมกบเกณฑทาง

หองปฏบตการทวไป3.2 Definite Diagnosis หมายถง ผปวยทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบ

เกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4. การรกษา(Treatment) ใช Amphotericin B 0.1 มก./กก. เปนเวลา 14 สปดาห หรอจนกวาอาการจะดขน

จงเปลยน เปน Fluconazole 200 มก./ วน จนกวาการตรวจนำาไขสนหลงใหผลลบและหรอการเพาะเชอจะใหผลลบเชนกน


โรคเยอหมสมองอกเสบจากเชอราครปโตคอคคส (Cryptococcus meningitis)

ICD-10: G02.1*,B45.1


1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยมอาการและอาการแสดงดงน ไข ปวดศรษะ อาเจยน และ ซมในระยะหลง อาจพบอาการชกรวมดวย

ตรวจรางกายขณะเปนไข ระดบความรสกตวอาจปกตจนถงขนโคมาและมอาการระคายเคองของเยอหมสมอง

ในเดกอาจพบ Anterior frontanel โปงตง

2. เกณฑในการวนจฉยเพอการรกษา (Diagnostic Criteria for Treatment) 2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria)

ผปวยทมไข รวมกบมอาการระคายเคองของเยอหมสมอง (stiffneck) โดยอาจพบ อาการปวดศรษะ ในเดกพบอาการรองกวน หรอซม โดยไมทราบสาเหต หรอชก หรอ

Anterior frontanel โปงตง

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ทวไป โดยตรวจจากนำาไขสนหลง พบ

WBC ใน Aseptic meningitis 5 - 50 ตว/ลบ.มม. ใน Purulent meningitis 1,000 ตว/ลบ.มม. , ใน TB หรอเชอ

รา 10 - 1,000 ตว/ลบ.มม. Sugar ปกตไดใน Aseptic meningitis แตจะตำาลงใน Bacteria,

TB, เชอรา

rotein ปกตไดใน Aseptic meningitis แตจะสงขนใน Bacteria, TB, เชอรา

จำาเพาะ เพาะเชอจากเลอด, นำาไขสนหลง เพอหาเชอ bacteria ตรวจนำาเหลอง, นำาไขสนหลง ดวยวธ Latex agglutination ใหผลบวกตอ

เชอชนดใด ชนดหนง (S. pneumoniae, H. influenzae, S. agalactiae, N. meningitidis, หรอ E. coli)


รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการทวไป


โรคเยอหมสมองอกเสบทมไดระบรายละเอยด (Unspecified Meningitis

)

ICD-10: G00

3.2 Definite Diagnosis หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ


4. การรกษา (Treatment) ถายงไมทราบเชอใหดระยะเวลาทมอาการ

Acute meningitis ไดแก

Aseptic meningitis ใหการรกษาแบบตามอาการ (Supportive) Suppurative meningitis ใหยาปฏชวนะตามเชอทพบ ในรายท ไมพบเชอในผปวย

อาย 18 ป ให Cefotaxime 200 มก/กก./ วน แบงใหทก 6 ชวโมง ในผใหญให Cefotaxime 2 มก. ทก 6 ชวโมง หรอ

Ceftriaxone 100 มก./กก./ วน แบงใหทก 12 ชวโมง ในผใหญให Ceftriaxone 2 มก. ทก 12 ชวโมง

ในททไมม Cephalosporin ให PGS 3 ลานยนตทก 4-6 ชวโมง

Subacute และ Chronic meningitis มอาการมากกวา 7 วน โดยตรวจ นำาไขสนหลง พบ WBC สวนใหญเปนชนด Lymphocyte และม CSF sugar ตำา

กรณยอม indian ink ใหผลบวกตอ Cryptococcus ให Amphotericin B 0.1 มก./กก./ วน อยางนอย 2 สปดาห หรอจนผปวยอาการด

ขนจงเปลยนเปนยาชนดรบประทาน Fluconazole กรณยอม indian ink ใหผลลบ ใหการรกษาแบบ tuberculous

meningitis โดยใช Rifampicin, Pyrizinamide, Isoniazid(INH) และ Streptomycin หรอรวมกบ Ethambutol

ขนาดยาทใชใหใชตามคมอการรกษาผปวยวณโรค ของกรมควบคมโรคตดตอ

5. การตรวจชนสตรอน ๆ (Other investigations) PCR เชอตางๆ ในกรณ culture เชอไมขน


1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) แบงเปน 2 ชนด ไดแก ไขเดงก และไขเลอดออก

ไขเดงก ผปวยมอาการ ไขสง ปวดศรษะอยางรนแรง ปวดกระบอกตา ปวดกลามเนอ ปวดกระดกหรอขอตอ ม

ผน มเลอดออกตามผวหนง อาจตรวจพบโดย tourniquet test ไขเลอดออก ผปวยมอาการคลายไขเดงก แตจะมการเปลยนแปลงทางระบบไหลเวยนโลหต บางรายอาจจะม

อาการชอก คอ กระสบกระสาย เหงอออก ตวเยน ไมปสสาวะเปนเวลานาน ถาไมไดรบการรกษาอาจถงแกชวตภายในเวลา 12-24 ชวโมง

ไขเลอดออกชอก ผปวยไขเลอดออกทมภาวะความดนโลหตลดตำาลง (shock)


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria)ไขเดงก มไขแบบเฉยบพลน รวมกบอาการอนๆ อยางนอย 2 อาการ ตอไปนคอ ปวดศรษะอยาง

รนแรง ปวดกระบอกตา ปวดกลามเนอ ปวดกระดกหรอขอตอ มผน มอาการเลอดออก tourniquet test ใหผลบวก

ไขเลอดออก มไขแบบเฉยบพลนและสงลอย มอาการเลอดออก tourniquet test ใหผล บวก ตบโตมกกดเจบ และมการเปลยนแปลงทางระบบไหลเวยนโลหต

ไขเลอดออกชอก ผปวยไขเลอดออกทมภาวะความดนโลหตลดตำาลง (shock)2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria)

ทวไป

Complete Blood Count (CBC) มจำานวนเมดเลอดขาวตำา ( 5,000 เซล/ลกบาศกมลลเมตร) โดยมสดสวน

lymphocyte สง (ในกรณของไขเดงก) มเกลดเลอดตำากวา 100,000 เซล/ ลกบาศกมลลเมตร (ในกรณของไข

เลอดออก) มฮมาโตครตเพมขนรอยละ 10 - 20 จากเดม (ในกรณของไขเลอดออก)

Chest x-rays จะพบ pleural effusion ไดเสมอ โดย

สวนใหญจะพบทางดานขวา แตในรายทมอาการรนแรงอาจพบไดทง 2 ขาง แตขางขวาจะ

มมากกวาขางซายเสมอ (ในกรณของไขเลอดออก) จำาเพาะ

ตรวจพบเชอไดจากเลอดในระยะไข โดยวธ PCR หรอการแยกเชอ หรอ


ไขเดงก / ไขเลอดออก / ไขเลอดออกชอก

(Dengue Fever / Dengue

ICD-10: A90/A91

ตรวจพบแอนตบอดจำาเพาะตอเชอในนำาเหลองค (paired sera) ดวยวธ Hemagglutination Inhibition (HI) 4 เทา หรอ ถา

นำาเหลองเดยว ตองพบภมคมกน 1:1,280 หรอ

ตรวจพบภมคมกนชนด IgM 40 ยนต หรอการเพมขนของ IgG อยางมนย

สำาคญโดยวธ Enzyme Immuno Assay (EIA)

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification) 3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง

ไขเดงก (dengue fever) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบม

เมดเลอดขาวตำากวา 5,000 เซล/ลกบาศกมลลเมตร

ไขเลอดออก (dengue hemorrhagic fever) หมายถง ผทมอาการ

ตามเกณฑทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการทวไป 2 อยาง คอ มเกลดเลอดตำากวา 100,000 เซล/ ลกบาศกมลลเมตร และมฮมาโตครตเพมขนรอยละ 20 จากเดม

หรอม pleural effusion ไขเลอดออกชอก ผปวยไขเลอดออกทมภาวะความดนโลหตลดตำาลง (shock)

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง

ไขเดงก (dengue fever) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก และมผลการตรวจยนยนทางหองปฏบตการจำาเพาะอยางใดอยางหนง

ไขเลอดออก (dengue hemorrhagic fever) หมายถง ผทมอาการ ตามเกณฑทางคลนก และมผลการตรวจยนยนทางหองปฏบตการจำาเพาะอยางใดอยางหนง

ไขเลอดออกชอก ผปวยไขเลอดออกทมภาวะความดนโลหตลดตำาลง (shock)

4. การรกษา (Treatment) รกษาตามอาการ และเมอเขาสระยะการเปลยนแปลงของระบบไหลเวยนเลอดให IV fluid

replacement รายละเอยดของการรกษา ศกษาไดจากคมอแนวทางการวนจฉยและรกษาโรคไขเลอดออก

เดงก ของกระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2543


5.การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigation) การตรวจเอนไซมตบ ไดแก SGOT, SGPT เพมขน 3-5 เทา จากคาปกต ซงพบไดรอยละ

80 ของผปวยตดเชอเดงก

1. การตรวจการแขงตวของเลอด ไดแก PTT, PT, TT จะพบความผดปกตไดประมาณ รอยละ 61.3, 6.4 และ 8.8 ตามลำาดบ

2. ESR มคาปกต ( 20 มลลเมตร/ชวโมง)3. ตรวจดวย commercial test kits4. Biochemistry ทพบเสมอ คอ hypoproteinemia

(hypoalbumin 60-70% ของผปวยจะมระดบ A:G ratio 1), hypocholesteralemia, hyponatremia และ hypocalcemia ในรายทมอาการ

รนแรงมกจะพบ metabolic acidosis5. Electrocardiographic changes อาจจะพบเปนแบบ arrhythmia

ม low voltage with non-specific ST and T wave changes ในระยะ convalescence จะพบ sinus bradycardia ไดบอย

6. ในรายทเสยชวตจะตรวจพบ dengue antigen ในอวยวะตางๆ เชน ตบ ปอด ตอมนำาเหลอง โดยวธ immunostaining

หมายเหต

ระยะฟกตวของโรค พบไดตงแต 3-14 วน แตโดยทวไปจะประมาณ 5 – 8 วน การตรวจยนยนทางหองปฏบตการ ใหสงตวอยางตรวจไดท

ศนยวทยาศาสตรการแพทย และกรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข แผนกไวรสวทยา สถาบนวจยวทยาศาสตรการแพทยทหาร (AFRIMS)

การเกบตวอยางสงตรวจ ใช serums หรอ plasma จำานวนไมนอยกวา 2 ซซ การนำาสงตวอยาง

การตรวจ PCR ตองสงทนท ภายใน 24 ชวโมง ในนำาแขง หรอในกรณทไมสามารถสงได ภายใน 24 ชวโมง ใหเกบทอณหภม -70 องศาเซลเซยส

การตรวจหาภมคมกน (paired sera อยางนอยหางกน 7 - 14 วน) สามารถสงไดในอณหภมหอง


1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) มไขสง มผน ปวดกลามเนอ ปวดกระดกหรอขอ ปวดศรษะ ปวดกระบอกตา และมเลอดออกตามผวหนง

อาการสวนใหญจะคลายไขเดงก แตระยะไขสนกวา และความรนแรงนอยกวา


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไขสง รวมกบอาการอยางนอยหนงอาการ ดงน มผน ปวดกลามเนอ ปวดกระดกหรอขอ ปวดศรษะ

ปวดกระบอกตา และมเลอดออกตามผวหนง

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ทวไป

Complete Blood Count (CBC) อาจมจำานวนเมดเลอดขาวตำา เกลดเลอดปกต ซงสามารถแยกจากไขเดงกได


ตรวจพบแอนตบอดจำาเพาะตอเชอในนำาเหลองค (paired sera) ดวยวธ Hemagglutination Inhibition (HI) 4 เทา หรอ ถา

นำาเหลองเดยว ตองพบภมคมกน 1: 1,280 หรอ

ตรวจพบภมคมกนชนด IgM โดยวธ ELISA หรอ

ตรวจพบเชอไดจากเลอด โดยวธ PCR หรอการแยกเชอ

3.ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผทม

อาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการทวไป

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ ทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะอยางใดอยางหนง

4. แนวทางการรกษา (Treatment)รกษาตามอาการ

5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigation)-


โรคชคนกนยา (Chikungunya)

ICD-10: A92.0

หมายเหต : ระยะฟกตวของโรค พบไดตงแต 1–12 วน แตโดยทวไปจะประมาณ 2 – 4 วน

การเกบตวอยางและการนำาสงตวอยาง เหมอนกบโรคไขเดงก / ไขเลอดออก


1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยสวนใหญมกไมมอาการ แตถามอาการกจะพบแตกตางกนไปซงขนกบความรนแรงของการแพรระบาด

ของเชอในพนทและชนดของเชอ อาการและอาการแสดงทพบ มดงตอไปน ไข ปวดเมอยตามตว ปวดบวมแดงรอนบรเวณตอมและทางเดนนำาเหลอง ซงอาการจะเกดขนทนท และหายไป

ภายใน 2-3 วน และมกเกดขนซำาไดบอย ๆ ผปวยทมอาการเรอรง และมการอดตนของทางเดนนำาเหลองบางราย จะ มอวยวะบวมโต เชน แขน ขา อวยวะเพศ


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไข รวมกบปวดบวมแดงรอนบรเวณตอมและทางเดนนำาเหลอง อาจมหรอไมมอวยวะบวมโต เชน

แขน ขา อวยวะเพศ

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ตรวจหาเชอ microfilaria ในกระแสโลหต โดยวธ thick film

technique เจาะโลหต ขนาด 60 ไมโครลตร แตตองเจาะเลอดในเวลาทเหมาะสม (การเจาะเลอดเพอทำา thick film ควรทำาในเวลาทสมพนธกบเวลาทยงพาหะมความหนาแนนสงในพนทนนๆ ซงสวนใหญมกเจาะใน

เวลากลางคน เวลา 19.00-21.00 น.) การตรวจหาแอนตเจนของเชอ Wuchereria bancrofti โดยวธ

Immunochromatography (Dipstick)

3.ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผปวยท

มอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบการมประวตอยในพนททมการระบาดของโรคอยางนอย 1 ป

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ตรวจพบพยาธตาม

เกณฑทางหองปฏบตการพบเชอ microfilaria หรอพบแอนตเจนของเชอ Wuchereria bancrofti โดยวธ Immunochromatography (Dipstick)


โรคเทาชาง

(Lymphatic Filariasis)

ICD-10: B74.0/B74.1

4. การรกษา (Treatment) ในรายทตรวจพบเชอพยาธ ใหยา Diethylcarbamazine ขนาด 6 mg/kg รวม

กบ Albendazole ขนาด 400 mg รบประทานครงเดยว ทงน อาจพจารณาใหยาซำาหางกน

ทก 1 ปในกรณทเชอพยาธยงไมหมดไป

ในรายทมอวยวะบวมโต แตไมพบ microfilaria ใหการรกษาตามอาการ เชน ยกขาสง, ใช elastic bandage พน, การนวด, การปองกน secondary infection เชน การ

ทำาความสะอาดดวยสบบรเวณอวยวะบวมโต หรอถามบาดแผลใหรบทำาการรกษา ในบางรายอาจทำาการผาตด เชน ใน

รายทมภาวะ hydrocele

5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigation) ระยะฟกตวของโรค พบไดตงแต 1 เดอน หลงจากตดเชอ

การตรวจพบ microfilaria ในปสสาวะ ในรายทม chyluria การตรวจพบการเคลอนไหว (Dancing worm) ของพยาธตวแก ทบรเวณตอมนำาเหลอง

โดยใช ultrasound การตรวจแอนตบอดตอพยาธ โดยวธ ELISA การตรวจหาแอนตเจนของพยาธโดยวธ PCR


ไขมาลาเรย

(Malaria)

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ลกษณะอาการไมมความจำาเพาะ อาจมไข หนาวสนหรอไมกได ปวดศรษะ ออนเพลย คลนไส ปวดทอง อาเจยน

อาจมทองรวง ตรวจพบตบ มามโต ตาเหลอง ซด กรณทมอาการรนแรง จะพบการทำางานของอวยวะสำาคญตางๆ สญ

เสยหนาทไป เชน หมดสต นำาทวมปอด ไตวาย ถามประวตเดนทางเขาไปในปา หรอแหลงมาลาเรยชกชม ในชวง2 สปดาห ถง 2 เดอน หรอประวตเคยรบเลอดควรสงสยวา

ผปวยเปนมาลาเรย


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไข อาจมอาการรวมอยางอนดงตอไปน หนาวสนหรอไมกได ปวดศรษะ ออนเพลย คลนไส ปวด

ทอง อาเจยน อาจมทองรวง ตรวจพบตบ มามโต ตาเหลอง ซด รวมกบ มประวตเดนทางเขาไปในปา หรอแหลง

มาลาเรยชกชม ในชวง 2 สปดาหถง 2 เดอน หรอประวตเคยรบเลอด

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ตรวจพบ asexual form ของมาลาเรยในเลอด ทางกลองจลทรรศน (Thick

หรอ Thin Film)

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผปวยทม

อาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบมประวตการเดนทางเขาไปในแหลงแพรเชอ ในชวง 2 สปดาห ถง 2 เดอน หรอประวตเคยรบเลอด

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตาม

เกณฑทางคลนก รวมกบมประวตการเดนทางเขาไปในแหลงแพรเชอ ในชวง 2 สปดาห ถง 2 เดอน หรอประวตเคยรบ เลอด และมผลการตรวจทางหองปฏบตการ พบเชอมาลาเรยในเลอด

4. การรกษา (Treatment)รกษาตามชนดของเชอทพบและระดบการดอยาของเชอมาลาเรย ในแตละพนท ดงน

คมอ การรกษาไขมาลาเรยสำาหรบเจาหนาทมาลาเรย ของกองมาลาเรย กรมควบคมโรคตดตอ พ.ศ. 2538

คมอเชอมาลาเรยและการชนสตร ของกองมาลาเรย กรมควบคมโรคตดตอ พ.ศ. 2538 คำาแนะนำาของคณะเวชศาสตรเขตรอน มหาวทยาลยมหดล


ICD-10: B50-B54

4. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigation) Dipstick โดยใช Monoclonal Antibody Parasite Lactate

Dehydrogenase (pLDH) หรอตอ Plasmodium falciparum Histidine–rich protein 2 (PfHRP-2) ใหถอเปน alternative method สำาหรบในพนททไมมกลองจลทรรศน

PCR, Modified Kawamoto Method, DNA Probe, ELISA แตไมไดใชกวางขวางโดยทวไป

หมายเหต : ระยะฟกตวของโรค P. falciparum 7 – 14 วน

P. vivax และ P. ovalae 8 – 14 วน

P. malariae 7 – 30 วน

เกบเลอด Heparinized blood 3-5 ซซ และ Blood films เพอสงตรวจ

ยนยนผล ( โดยวธ GS-TBF, MK-P&P หรอ Dipstick) ไดทหองปฏบตการ กองมาลาเรย กรมควบคมโรคตดตอ

ขอขอมลพนทแหลงชกชมของโรค ทกลมงานระบาดวทยา กองมาลาเรย โทร.02-5903128-9 โทรสาร 02-5918422, e-mail: [email protected]


โรคสครบไทฟส

(Scrub Typhus) ICD-10:

A75.3

mailto:[email protected]

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) มไขเฉยบพลน ปวดศรษะ ปวดเมอยตว ปวดกระบอกตา ตาแดง ตอมนำาเหลองโตและเจบ โดยเฉพาะทอยใกลๆ

กบแผล (eschar lesions) อาจมไอแหง มกพบผนลกษณะ maculopapular และหาย

เองใน 2-3 วน อาจพบแผลคลายบหรจ (eschar) ไดตามทรมผา เชน รกแร ขาหนบ ในบางรายอาจมอาการ

รนแรง เชน ซม สมองอกเสบ ปอดบวม ตวและตาเหลอง ผปวยมกมประวตเทยวหรอเขาไปในทงหญาหรอปา 6-18 วนกอนมอาการ


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไข และแผลคลายบหรจ (eschar) รวมกบอาการทางคลนกอนๆอยางนอย 2 อาการ ดงน

คอ ปวดศรษะ ปวดเมอยตว ปวดกระบอกตา ตาแดง ตอมนำาเหลองโตและเจบ ไอแหง มผนลกษณะ maculopapular และมประวตเทยวหรอเขาไปในทงหญาหรอปา 6-18 วนกอนมอาการ

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) IFA (Immuno Fluorescent Antibody Test) เกบ

serum 2 ครง

Single serum : IgM หรอ IgG 1:50 = ไมพบการตดเชอ

: IgM หรอ IgG 1:50 - 1:400 = Recent infection : IgM หรอ IgG 1:400 = Active infection

Paired sera : 4 – Fold rising 1:200 = Active infection

: IgM หรอ IgG ของ 2 serum 1:400 = Active infection

กรณของ paired sera หากไมพบ 2 ขอขางตน = ไมพบการตดเชอ

Indirect Immuno Peroxidese Test (IIP) ใช cut of point ตามการตรวจดวยวธ IFA

Weil Felix to OX-K ใหผลบวก เมอ titer 1:320

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผทม

อาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบการตอบสนองตอการทดลองรกษาดวยยาปฏชวนะทครอบคลมโรค เชน doxycycline แลวไขมกลดลงใน 48 ชวโมง

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนกรวมกบผลตามเกณฑทางหองปฏบตการอยางใดอยางหนง


4. การรกษา (Treatment) doxycycline (100 mg) 1 แคปซล รบประทาน 2 เวลา หลงอาหาร นาน 7 วน

tetracycline (250mg) 2 เมด / แคปซล รบประทาน 4 เวลา หลงอาหาร นาน 7 วน

chloramphenicol (500mg) รบประทาน 4 เวลา หลงอาหาร นาน 7 วน

5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigation)PCR สำาหรบ Orientia tsutsugamushi จากเลอดผปวย

หมายเหต : ระยะฟกตวของโรค พบไดตงแต 6–21 วน แตโดยทวไปจะประมาณ 10–12 วน

ในกรณทผปวยมอาการรนแรง และโรงพยาบาลไมม tetracycline ในรปแบบฉด อาจ

พจารณาให chloramphenicol ในรปแบบฉดได

ในหองปฏบตการพบวา rifampin และ azithromycin ไดผลดตอ Orientia tsutsugamushi ทดอตอ doxycycline

ประสทธภาพของ rifampin และ azithromycin ในการรกษา scrub typhus ในคนกำาลงศกษาวจยตอไป

การสงเลอดเพอการตรวจทางหองปฏบตการ สง serum 2 ซซ (paired sera หาง

กน 14-21 วน) แชเยน 4 องศาเซลเซยส สงตรวจไดทศนยวทยาศาสตรการแพทย และฝายร คเกตเซย กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข


คอตบ

ICD-10: A36

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) มอาการไขตำาๆ ( ไมเกน 38.5 C วดทางปาก) แตลกษณะทวไปคอนขางรนแรง เจบคอ มแผนฝาส

ขาวปนเทา และเลอดออกงาย มพบบอยททอนซล ชองคอ และหรอโพรงจมก กลองเสยง ในรายทรนแรงอาจมอาการคอ บวม ซงอาจเปนขางเดยวหรอทงสองขางกได บางครงอาจมาดวยจากการของการอดตนของทางเดนหายใจซงเปนภาวะ

แทรกซอนอยางหนง โดยทตรวจไมพบแผนฝาภายในชองปากและคอสวนบน แตมแผนฝาในบรเวณคอสวนลางหรอ กลองเสยง

ภาวะแทรกซอนอนๆ ไดแก กลามเนอหวใจอกเสบ ปลายประสาทอกเสบทำาใหเกดอมพาตของ กลามเนอแขน ขา เปนตน

2. เกณฑการตรวจวนจฉยเพอการรกษา (Diagnostic Criteria for Treatment)

2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มอาการและอาการแสดงครบทง 3 ขอ ดงน

1. ไข

2. เจบคอ

3. แผนฝาสขาวปนเทา ตดแนนทบรเวณทอนซล ชองคอ และ/ หรอโพรงจมก กลองเสยง

หมายเหต: ถาแผนฝาลามออกนอกบรเวณทอนซล ใหคดถงโรคคอตบมากขนเปนพเศษ

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ทวไป CBC เพอแยกจากโรคอน เชน Infectious Mononucleosis,

Streptococal Pharyngitis, โรคเลอดบางชนด (Agranulocytosis)

Throat swab บรเวณแผนฝาปายลงแผนใสเพอยอม Gram’s stain อาจจะพบ ลกษณะเฉพาะของเชอคอ มรปรางคลายกระบอง โคงเลกนอย ตดสแก

รมบวก ไมม สปอร เชอเรยงตวคลายรปตว V ลกษณะการเรยงตวดงกลาวเมอรวมกนเปนกลมทำาใหดคลายกบอกษรจน

จำาเพาะ Throat swab เพาะเชอพบ Corynebacterium

diphtheriae

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification) 3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการทวไป

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ ทางคลนก รวม กบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะพบเชอกอโรค


4. การรกษา (Treatment)การรกษาเฉพาะ: ในรายทสงสยวาอาการทเกดขนนนมสาเหตมาจากเชอคอตบ ควรให antitoxin

ทนทหลงจากทไดเกบตวอยางเพอแยกเชอ โ ดยไมตองรอผลตรวจทางหองปฏบตการ นอกจากนควรทำาการทดสอบการแพยากอน

ให antitoxin ดวยขนาด 20,000-100,000 ยนต ฉดเขาเสนเลอดดำาหรอกลามเนอ ทงนขนอยกบความรนแรงและ ระยะเวลาของการปวย บรเวณทมการตดเชอและความรนแรงของโรค ยาปฏชวนะทใช

รกษาโรคคอตบไดผลไดแก erythromycin หรอ penicillin โดยอาจเลอกใชยาปฏชวนะดงกลาว

เพยงอยางใดอยางหนงได หลงจากเกบตวอยางเพอแยกเชอแลว แตทงนตองใชควบคไปกบ antitoxin ในผทเปนพาหะ

ผใหญควรใหกน erythromycin 1.0 กรมตอวน ตดตอกน 7-10 วน หรอฉด procaine penicillin ขนาด 600,000 ถง 2 ลานยนต เขากลามเนอทกวนตดตอกน 10

วน

เดกควรใหกน erythromycin ขนาด 40 มก./กก./ วน นาน 7 วน หรอฉด procaine/penicillin โดยถาเดกนำาหนก 10 กก. ลงไปใหขนาด 300,000 ยนต ถานำา

หนกมากกวา 10 กก. ให 600,000 ยนต หรอให benzathine penicillin 1.2 ลาน

ยนต ( ถาเปนเดกนำาหนกนอยกวา 27 กก. ให 600,000 ยนต)

5. การตรวจชนสตรอน ๆ (Other Laboratory Investigations)5.1 การตรวจ Toxic gene ซงเปน Virulence Test โดย

POLYMERASE CHAIN REACTION สามารถตรวจไดทกรมวทยาศาสตร การแพทย ในกรณการศกษาทางระบาดวทยาในกลมผปวยและผสมผส

5.2 การตรวจ ELEK Test ซงเปน Toxigenicity Test หรอ Virulence Test ชนดหนง สามารถตรวจไดทกรมวทยาศาสตรการแพทย และศนยวทยาศาสตรการแพทย

หมายเหต: การเกบตวอยางใชไม Swab ถบนเยอบแผนฝา แลวใสลงใน Transport Media ชนด Amies’ Medium, ถาไมมใหใช Stuarst’s Medium แทน ควรรบสงไปยงกรม

วทยาศาสตร หรอศนยวทยาศาสตรการแพทยหรอโรงพยาบาลศนย ภายในเวลาไมเกน 24 ชวโมง

ถาใช silica-gel transport medium สามารถนำาสงหองปฏบตการไดไม

เกน 3 วน การเพาะเชอควรใช Tellurite blood agar ใหผลดกวา Blood agar

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description)


คางทม

ICD-10: B 26

มไขตำาๆ มอาการปวดบวมอยางเฉยบพลนทตอมนำาลายบรเวณหนาห อาจเปนขางเดยวหรอ 2 ขางกได โดย

ไมมสาเหตอนททำาใหตอมนำาลายอกเสบ เชน เอดส (Recurrent parotitis), Melioidosis, Obstruction of salivary canal หรออาจจะม virus บาง

ชนดทำาใหเกด parotitis ได บางครงอาจมอาการเจบคอเวลากลนนำาลาย (20%) ปวดขากรรไกรเวลา

เคยวอาหาร และอาจมภาวะแทรกซอน เชน เยอหมสมองอกเสบ ( นอยกวา 10 %), อาจตรวจพบรอยแดงและ

อาการบวมบรเวณรเปดของทอนำาลายในชองปาก (50 %)


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มอาการปวดบวมอยางเฉยบพลนบรเวณตอมนำาลายใตกกห ( อาจเปนตอมนำาลาย parotid

บรเวณหนาหหรอตอมนำาลายอนๆ) สวนใหญจะเปน 2 ขาง นานอยางนอย 2 วนขนไป

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) Serology หา Mumps IgM โดยการเจาะเลอดเพยงครงเดยวประมาณ 3-5 ซซ ในระยะเวลา

ไมเกน 1 เดอนหลงเรมปวย ตรวจดวยวธ ELISA ตรวจหาระดบภมคมกนซรมคตอไวรสคางทม ตางกน 4 เทา

Isolation แยกเชอไวรสคางทม (mumps virus) โดยการเกบตวอยาง เชน นำาลาย เลอด

ปสสาวะ และนำาไขสนหลง ในชวงระยะแรก ๆ ของการเจบปวย

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification) 3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ ทางคลนก รวม กบเกณฑทางหองปฏบตการอยางนอยหนงขอ

4. การรกษา ใหการรกษาแบบประคบประคอง

5. การตรวจชนสตรอน ๆ (Other Laboratory Investigations) -

นยามโรคตดเชอ ประเทศไทย ๒๕๔๔32ICD-10:

A-33

บาดทะยก, บาดทะยกในทารกแรกเกด

(Tetanus, Tetanus

บาดทะยก (Tetanus)

บาดทะยกในทารกแรกเกด (Tetanus neonatorum)

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) กรณบาดทะยก ผทมอาการกลามเนอหดเกรงอยางเฉยบพลน (muscular

contraction) โดยผปวยจะมความรสกปวดทกลามเนอ (มกเปนทกลามเนอขากรรไกรและกลามเนอคอ) ทำาใหมอาการขา กรรไกรแขงและคอแขงเปนเหตใหอาปากไมได และทำาใหกลนลำาบาก และมอาการกลามเนอเกรงทวรางกาย

กลามเนอเกรงหรอกระตกเมอสมผสลม เสยง แสง กรณของบาดทะยกนน การรบรสตไมเปลยนแปลง

กรณบาดทะยกในทารกแรกเกด เดกปวยนนมประวตวา หลงคลอดจนถงอาย 2 วน เดกรองและดดนมไดอยาง

ปกต จะเรมปวยภายในอาย 3 – 28 วน โดยมอาการไมสามารถดดนมได มคอแขง หลงแขง และหรอ มอาการชดตกใจ งาย ชกเกรงเมอสมผสลม แสง และเสยง อาจเสยชวตได


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) กรณบาดทะยก มอาการกลามเนอหดเกรงอยางเฉยบพลน หรอกระตก โดยจะพบขากรรไกรแขง และ

คอแขง ทำาใหใหอาปากไมได และทำาใหกลนลำาบาก รวมกบการรบรสตไมเปลยนแปลง กรณบาดทะยกในทารกแรกเกด มอาการไมดดนม คอแขง หลงแขง ชกเกรงเมอมสงมากระตน รวมกบ

ประวตระหวางอาย 2 วน ตองรองและดดนมไดปกต และเรมปวยเมออายได 3-28 วน

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria)วธเพาะเชอ (Culture) โดยเกบตวอยางเขาไปลก ๆ ทแผล เนองจากเชอเปน

Anaerobe ใสใน Stuast transport media หรอภาชนะทมฝาปดแตตองรบสง การ

ตรวจทางหองปฏบตการจะทำาในกรณทมบาดแผลโดยจะพบเชอไดประมาณ 30 % แตการแปรผลจากการพบเชออาจ จะเปนเชอทอยในธรรมชาต ซงอาจจะไมไดเปนสาเหตของบาดทะยกในครงนกได ฉะนนการวนจฉยบาดทะยกจงไมจำาเปน

ตองใชผลการตรวจทางหองปฏบตการ

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification) 3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง -3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ ทางคลนก

4. การรกษา

4.1 ใหการรกษาแบบประคบประคอง ยากนชก ยาคลายกลามเนอ ไมใหมสงกระตน

4.2 ไมมการวธรกษาแบบจำาเพาะ

5 การตรวจชนสตรอน ๆ (Other Laboratory Investigations) -


ICD-10: A-36


1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยมอาการกลามเนออมพาตออนปวกเปยกแบบเฉยบพลนของแขนหรอขาตงแตหนงขางขนไปโดยทไมได

สญเสยในสวนของความรสก (Sensation loss) และมไขในขณะทเรมมอมพาต อาการอมพาตเกดขน

เตมทภายในเวลาไมเกน 4 วน deep tendon reflex ลดลงหรอไมมเลยในแขนหรอขาขางทม

อมพาต อาการอมพาตทแขนทง 2 ขาง หรอขาทง 2 ขาง มกจะไมเทากน (Asymmetry) ยกเวนในราย

ทมอาการรนแรง และมกจะมอาการอมพาตหลงเหลออย (Residual Paralysis) เมอครบ 60 วนหลงเรมมอมพาต


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria)- มไขระหวางเรมมอมพาต

- ตงแตเรมอมพาตจนถงอมพาตเตมทใชเวลาไมเกน 4 วน

- มอาการอมพาตไมเทากน (Asymmetry) ของแขนทง 2 ขาง หรอขาทง 2 ขาง

- บรเวณทมอมพาตไมสญเสยในสวนของความรสก (Sensation loss)- มอาการอมพาตหลงเหลออยเมอครบ 60 วนหลงเรมมอมพาต

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) แยกเชอ virus จากอจจาระโดยเกบตวอยางอจจาระ 2 ตวอยางหางกนอยางนอย 24 ชวโมง

ขนไป โดยทง 2 ตวอยางตองเกบภายใน 14 วนหลงเรมมอมพาต และแตละตวอยางตองมปรมาณมากพอ (ไม

นอยกวา 8 กรม) จากนนสงไปทหองปฏบตการของสถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข (NIH) โดยระบบลกโซ

ความเยน (cold chain)

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification) 3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผทม

อาการตามเกณฑทางคลนก

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ ทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการแยกเชอได

4.การรกษาใหการรกษาแบบประคบประคอง



ICD-10: A80

โปลโอ

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยมอาการและอาการแสดงดงน ไข 38 C จากนนมผนนนแดง (Maculopapular

rash) ขนทวตวนานกวา 3 วน ( ผนจะขนทหนากอนแลวกระจายไปทวตวภายในเวลา 2-3 วน) มอาการไอ และมอาการตอไปนอยางนอยหนงอยางรวมดวย ดงน นำามกไหล (Coryza or Runny nose)

ตาแดง (Conjunctivitis) อาจตรวจพบ Koplik’s spot 1-2 วนกอนและหลงมผนขน หลงผนลดจะปรากฏเปนสแดงคลำาอยหลายวน


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไข 38 C วดทางปาก และมผนนนแดงขนขณะยงมไข รวมกบอาการอกอยางนอยหนงอาการ

ดงตอไปน

อาจตรวจพบ Koplik’s spot 1-2 วนกอนและหลงผนขน ไอ

อาการไขหวด (Coryza) ตาแดง (Conjunctivitis) หลงจากไขและผนหาย จะปรากฏสแดงคลำาตามผวหนงหลายวน

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ควรมการตรวจยนยนทางหองปฏบตการเมอ มการระบาดเปนกลม ผปวยทมอายนอยกวา 9 เดอน

หรอเสยชวต โดยมผลบวกตามขอหนงขอใด ดงตอไปน

Serology test เจาะเลอด 3-5 ซซ จำานวน 1 ตวอยาง โดยเจาะเลอดหลงผน

ขน 4 วน เพอหา Measles IgM จะไดผลภายใน 24 ชวโมง ถาตรวจครงแรกไดผลลบ ใหเจาะเลอดตรวจครงทสองอกครงหางจากครงแรก 14 วน

Isolation เพาะเชอจากเลอด โดยเจาะเลอด 3 - 5 ซซ ใสในหลอดทมสารกนเลอดแขงตว

(Heparinized blood) –เกบทอณหภม 20 C เพาะเชอจากสารคดหลงไดแก นำามก เสมหะ โดยการทำา Nasopharyngeal

swab culture เชอทแยกไดจากขอ 2.1 และ 2.2 จะถกนำามาตรวจพสจนดวยวธ Immuno-

fluorescent3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)

3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก


ICD-10:

หด (Measles,

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ ทางคลนก รวมกบ เกณฑทางหองปฏบตการขอหนงขอใด ควรมการตรวจยนยนทางหองปฏบตการเมอ

มการระบาดเปนกลม หรอมผปวยทมอายนอยกวา 9 เดอน หรอเสยชวต

4. การรกษา (Treatment) ใหการรกษาตามอาการ และตองระวงภาวะแทรกซอนทจะเกดขน ไดแก อจจาระรวง หชนกลาง อกเสบ

ปอดบวม สมองอกเสบ เปนตน

การปองกนในผสมผส ถาสมผสกบผปวยภายใน 72 ชวโมง สามารถใหวคซนหด และวคซนสามารถสรางภม

ปองกนได ( โดยทวไปมกสมผสเกนกวา 72 ชวโมง ดงนนการใหวคซนหดจงมกไมทนตอเหตการณ แตกสามารถให

วคซนไดในรายทยงไมไดรบวคซน หรอไดรบวคซนไมครบ 2 ครง)

5. การตรวจชนสตรอน ๆ (Other Laboratory Investigations) Microneutralizing test เพอหา Antibody ของเชอหดโดยใช pair

sera จะใชในกรณทเกดการขาดแคลนชดทดสอบ สำาหรบการตรวจ Measles IgM การตรวจสารพนธกรรม โดยวธ Polymerase Chain Reaction (PCR)

และ Nucleotide Sequence Analysis มกจะใชในงานวจย



หดเยอรมน

ICD-10: BO6

ไขตำาๆ ผนแดงทวรางกายอยางเฉยบพลน โดยผนจะขนทเดยวทวตวภายในวนท 1-2 ของการมไข ผนจะ

หายไปภายในเวลา 3 วน หลงจากมอาการ และ ไมม hyperpigment พบ ตอมนำาเหลองโตทวตว แตท

พบบอยคอบรเวณทคอ หลงห และทายทอย และพบ อาการปวดขอ (มกเปนภาวะแทรกซอนในเดกโตหรอผใหญ) ขอ

อกเสบ และ เยอบตาอกเสบ (conjunctivitis)


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มอาการไขตำา ๆ และผนแดงทวรางกายอยางเฉยบพลน รวมกบอาการอนอกอยางนอยหนงอาการ ดง

ตอไปน ตอมนำาเหลองโตทวตว ปวดขอ ขออกเสบ เยอบตาอกเสบ

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ไดผลบวกขอหนงขอใด ดงตอไปน

Serology ตรวจดวยวธ HI (Hemagglutination Inhibition Test)

โดยเจาะเลอด 2 ครง ครงแรกเมอเรมปวย (acute) และเจาะครงทสอง หางจากครง

แรก 10-14 วน ( ระยะ convalescent) titer ตางกน > 4 เทา แสดงวา ผปวยเปน Rubella

ตรวจหา Rubella IgM ในกรณทตรวจทาง HI test แลวพบวาระดบภมคมกนไมแตกตางกนเกน 4 เทา

แตมระดบภมคมกน > 1: 128 ในกรณผปวยทมาเจาะเลอดครงแรกหลงจากปวยมาหลายวนแลว ไมตองคำานงถงระดบ

ภมคมกนจะมากหรอนอย และไมสามารถเจาะเลอดครงทสองได

กรณของเดกทสงสยเปน Congenital Rubellaผสมผส

ถาสามารถเจาะเลอด 2 ครงได ใหเจาะเลอดครงแรกเมอเรมสมผสโรค (acute) และ

เจาะเลอดครงท 2 (Convalescent ) หางจากครงแรก 1 เดอน ถาระดบ

ภมคมกน (titer) ในระยะ acute และ convalescent นอยกวา 4 เทา แต > 1: 128 ใหตรวจหา Rubella IgM แตถานอยกวา 1: 128 ไม

จำาเปนตองหา Rubella IgM ยกเวนหญงตงครรภ

ถาเจาะเลอดไดครงเดยว ไมวาระดบภมคมกนจะมากหรอนอยใหตรวจหา Rubella IgM เสมอ

ถาผสมผสกำาลงตงครรภ ใหเจาะเลอดครงแรกหลงสมผสโรคหลงจากนน 2 สปดาหจงเจาะ

เลอดครงท 2 ถาระดบภมคมกน (titer) ในครงแรกและครงท 2 แตกตางกนไมถง 4 เทา ใหเจาะเลอดซำาอกครงใน 2 สปดาหตอมา (1 เดอนหลงสมผสโรค)



3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ ทางคลนก รวม กบ เกณฑทางหองปฏบตการขอหนงขอใด

4. การรกษา (Treatment)ใหการรกษาแบบประคบประคอง


Chicken pox

Varicella Zoster

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยอาจมไขตำา มผนหลายลกษณะตามระยะของผนโดยเปนผนเรมแรก และตกสะเกดมกไมพรอมกน จงม

ผนทงชนดนนแดง (Papule) ตมใส (Vesicle) และ ตกสะเกด (Scab) เกดขนพรอมๆ กนทว


ICD-10: BO1

ICD-10: BO2

สกใส (Chicken

รางกาย ลกษณะของผนมกขนเปนกลมๆ พบทบรเวณลำาตวไดมากกวาแขน ขา และใบหนา ลกษณะของนำาในตมใส อาจจะใสหรอขนกได


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) ผทมอาการไข รวมกบผน/ตมทมหลายระยะ

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ไดผลบวกขอหนงขอใด ดงตอไปน

Tzanck Smear โดยการเจาะตมนำา แลวขดทพนหรอฐานของตมใส (Basement of vesicle) จะพบ multinucleated giant cell ( มความไวนอยกวารอยละ 60)

ตรวจนำาเหลองค หาระดบ Neutralizing antibody titer ตอ Varicella Zoster Virus (VZV) 4 เทา ถอวาเปนบวก

เจาะเลอดตรวจ Varicella IgM ดวยวธ ELISA



3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ ทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการอยางนอยหนงขอ

4. การรกษา (Treatment) โดยทวไปไมแนะนำาใหใช Acyclovia ยกเวน กรณมอาการรนแรงและในผใหญ (เพราะอาจม

อาการรนแรงไดมากกวาเดก นอกจากนนพจารณาเปนราย ๆ ไป ตามดลยพนจของแพทย

ในกรณผสมผส (Contact) อาจปองกนการเกดโรค หรออาจจะทำาใหความรนแรงของโรคลด

นอยลงได ถาให VZIG (Varicella-Zoster Immunoglobulin) ภายใน 4 วนหลงจากสมผสโรค การใหพจารณาเปนราย ๆ ไป ตามดลยพนจของแพทย

สามารถใหวคซนปองกนได ในกรณสมผสโรคไมเกน 72 ชวโมง และปจจบน Vaccine เปน

แบบ Live Attenuated Varicella Virus Vaccine ถาอายระหวาง 1-12 ป ให 1 dose กรณเดกโตหรอผใหญ 2 dose หางกน 4-8 สปดาห

5. การตรวจชนสตรอน ๆ (Other Laboratory Investigations) แยกเชอ Varicella-Zoster virus จากบรเวณรอยโรคทเปนตมนำาใสในเซลเพาะเลยง

หลงจากนนตรวจหาชนดของ Varicella ตอไป ดวยวธ Immunofluorescent assay (IFA)

PCR


1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ม 3 ระยะคอ

CATARRHAL STAGE อาการคลายหวด (มนำามก) ประมาณ 1-2 สปดาห อาจมไขตำาหรอไมมกได

PAROXYSMAL STAGE อาการไอนานอยางนอย 2 สปดาหขนไป ลกษณะไอ เปนชด ๆ

ผปวยหายใจเขามเสยงฮบหลงหรอระหวางไอ มกอาเจยนหลงไอในเดกเลก และในเดกทารกอาจมอาการ เขยวระหวางไอ อาจมเลอดออกใตเยอบตาขวา

CONVALESCENT STAGE อาการคลาย PAROXYSMAL STAGE แตความรนแรงนอยกวา เชน ความถในการไอนอยลง


ICD-10: A37.0

ไอกรน


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มอาการไออยางนอย 2 สปดาห โดยมลกษณะการไอเปนชดๆ และหรอ ผปวยหายใจเขามเสยงฮบหลง

หรอระหวางอาการไอ


CBC เพอด LEUCOCYTOSIS, LYMPHOCYTOSIS ESR (ERYTHROCYTE SEDIMENTATION RATE)

จะพบ NORMAL OR LOWER LEVEL( 10 mm.) จำาเพาะ

เพาะเชอพบ Bordetella pertussis จากสงสงตรวจ ไดแก

NASOPHARYNGEAL SWAB NASOPHARYNGEAL ASPIRATION COUGH PLATE (การใหผปวยไอใสจานเพอเพาะเชอโดยตรง)

Detection of genomic sequences by polymerase chain reaction (PCR)


3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ ทางคลนก รวม

กบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะขอหนงขอใด

4. การรกษา การรกษาเฉพาะ

การใหยา erythromycin จะชวยลดการแพรกระจายของโรค แตไมสามารถชวยลดอาการได ยกเวนจะเรมใหยาในชวงระยะฟกตวหรอระยะทเรมมอาการเพยงเลกนอย

5. การตรวจชนสตรอน ๆ (Other Laboratory Investigations)5.1 DETECTION OF GENOMIC SEQUENCING โดย PCR

ซงสามารถตรวจพบ ไดแมจะมเชอจำานวนนอย หรอผปวยไดรบยาฆาเชอมากอนการเกบสงสงตรวจ หรอใน

ระยะหลงของระยะของโรคกตาม( คณะเวชศาสตรเขตรอน มหาวทยาลยมหดล)5.2 การตรวจทางนำาเหลอง มประโยชนกรณตรวจในระยะหลงของโรค เชน ตรวจหลงมอาการนานกวา 2

สปดาห ซงการเพาะเชอมกไมไดผล


5.3 IFAหมายเหต

นำาสงสงตรวจจากการทำา NASOPHARYNGEAL SWAB โดยใช Calcium alginate swab aspiration ใสใน Charcoal transport medium ( ถาไมม ใหใช Amies’ transport Medium) ขอสนบสนนไดจากงานเตรยมอาหารเลยงเชอ กรมวทยาศาสตรการแพทย ควรแจง

ลวงหนากอน 1-2 วน การเพาะเชอควรเกบกอนไดรบการรกษาดวยยาฆาเชอ สงสงตรวจควรหลกเลยงการปนเปอนเลอด จะทำาใหผลการตรวจไดผลนอยลง

การเพาะเชอดวยวธ COUGH PLATE ควรทำาเฉพาะในชวงกอน PAROXYSMAL STAGE

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description)1.1 อาการนำา ไดแก ไข ปวดศรษะ ออนเพลย คลนไสอาเจยน ปวดเมอยกลามเนอ ชา และเจบเสยวบรเวณ

แผลทถกสตวกดรวมทงบรเวณใกลเคยง คนอยางรนแรงทแผลและตามลำาตว

อาจแบงเปน 2 กลมอาการไดแก แบบคลมคลง

เรมจากสตสมปชญญะยงปกตเรมกระวนกระวาย ไวตอสงเรา เชน แสง เสยง ลม แลวเขาสภาวะ

สบสน (กระวนกระวายและสงบสลบกนเปนระยะๆ) กลนลำาบาก ระบบประสาทอตโนมตผดปกต ทำาใหเกดอาการเหงอ

ออกมาก นำาตาไหล ขนลก มานตาขยาย นำาลายมาก หลงอสจโดยควบคมไมได (Spontaneous spermateric) กาวราว ประสาทหลอน อาจมอาการชก หายใจหอบ (Hyperventilation)

หมดสต และเสยชวตในทสด แบบอมพาต

เปนอาการทพบไดเปนสวนนอย มอาการผดปกตของระบบประสาทอตโนมตเชนเดยวกบแบบแรกแต เกดลาชากวา ยงพอมสตสมปชญญะอยบาง เมอเทยบกบแบบแรกและกลมอาการสมองอกเสบอนๆ มอาการคลาย

Guillain – Barre´ syndrome (ซงอาการนสวนใหญจะไมมไข) มอาการอมพาตของแขนขา


พษสนขบา

(Rabies)

ICD –10: A82

ไมม Deep tendon reflex กลนปสสาวะไมอย การออนแรงจะเรมจากบรเวณแขน ขา ทถกกดไปส

แขนขาอนๆ ความรสกตอบสนองตอความเจบปวดลดลง ม Myoedema ซงแสดงไดโดยการเคาะทบรเวณ

อก กลามเนอหวไหลและตนขา ซงบรเวณทถกเคาะจะมรอยนนแลวจะหายไปภายในเวลา 2-3 วนาท พดไมชด กลน

ลำาบาก นำาลายมาก อาการกลวลม กลวนำา พบไดประมาณรอยละ 50 ของผปวย หลงจากแสดงอาการจะมชวตอยไดนานกวาแบบแรก


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) โดยอาการทางคลนก ดงน ประเภทคลมคลง มกมอาการคนอยางรนแรงบรเวณแผลทถกกด และหรอตามลำาตว มอาการกลน

ลำาบาก จงมกถมนำาลาย มอาการกลวนำา กลวลม ประเภทอมพาต มอาการเหมอนประเภทคลมคลงมอาการอมพาตของแขน ขา และพบ

Myoedema รวมกบ ประวตถกสตวเลยงลกดวยนมกด ขวน

ตารางเปรยบเทยบอาการและอาการแสดงของโรคพษสนขบาแตละประเภท

แบบคลมคลง แบบอมพาต

1. มอาการคนอยางรนแรงบรเวณแผลทถกกด

และ/หรอตามลำาตว

1.มอาการคนอยางรนแรงบรเวณแผลทถกกด และ/หรอตามลำาตว

2. ผปวยจะมอาการกลนลำาบาก ถมนำาลาย 2. ผปวยจะมอาการกลนลำาบาก ถมนำาลาย

3. อาการกลวนำา กลวลม พบไดเปนสวนใหญ 3. อาการกลวนำากลวลม พบไดประมาณรอยละ 50 4. ไมพบ Myoedema 4. พบ Myoedema

5. มอาการอมพาตของแขน ขา อยางชดเจน

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) กอนเสยชวต

เกบตวอยางขอใดขอหนงดงตอไปน สงตรวจไดทสภากาชาดไทย และกรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข นำาลายและนำาไขสนหลง ตวอยางอนๆไดแก ปสสาวะ ปมรากผม ผวหนงบรเวณทายทอย เซลลกระจกตา

เมอเสยชวตแลว เกบเนอสมองของผเสยชวตสงตรวจไดทหองชนสตรโรคพษสนขบาทกแหงทวประเทศ

วธตรวจวนจฉย ไดแก

การตรวจหาแอนตเจนโดยวธอมมโนฟลออเรสเซนต (FAT) การแยกเชอไวรสโดย การฉดเขาสมองหน, เซลลเพาะเลยง

การตรวจหาระดบภมคมกนโดย Mouse Neutralization Test (MNT), Rapid Fluorescent Focus Inhibition Test (RFFIT)

การตรวจสารพนธกรรมโดยวธ Nested PCR




3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบผลตามเกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ

4. การตรวจชนสตรอน ๆ (Other Investigation) ในกรณทผลชนสตรตามเกณฑไดผลบวก จะชวยในการสนบสนนการวนจฉยของแพทย แตถาใหผลลบ

ควรเกบตวอยางอน สงตรวจเปนระยะ ๆ การชนสตรสดทายทจะใหผลทแนชด คอการตรวจเนอสมองจากศพ ถาผลชนสตรไดผลลบตองคำานงถงโรคสมองอกเสบอนๆ ดวย

5. การรกษา (Treatment) Supportive and Symptomatic Treatment สำาหรบผสมผสโรครายอนทยงไมมอาการ ใหการดแลตาม “คมอการใหภมคมกนปองกนโรคของ

กระทรวงสาธารณสข”

หมายเหต : อาการทพบไดไมบอย แตตองคำานงถงโรคพษสนขบา ปวดเสยวบรเวณแผลโดยยงไมมอาการอน หลงอสจโดยควบคมไมไดในผปวยชาย หรอมอาการคลายจะมประจำาเดอนในผปวยเพศหญง


1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description)ผปวยอาจมอาการและอาการแสดงดงน มไขสง รวมกบอาการของการอกเสบของอวยวะตางๆ เชน ปอด

อกเสบ ฝในปอด ฝทตอมนำาเหลองตางๆ ฝตามผวหนง ฝในตบหรอมาม ขอก ระดกอกเสบ เปนตน โดยไมพบเชอกอโรค ชนดอนๆ

ในรายทมอาการรนแรง อาจมอาการชอค หรออาการแสดงของภาวะตดเชอในกระแสเลอด เชน มการตดเชอในอวยวะหลายๆ แหงพรอมกน หรอภาพรงสปอดผดปกตทงสองขาง เป นตน


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไข และอาการอนๆ อยางนอยหนงขอ โดยไมพบเชอกอโรคชนดอนๆ รวมกบประวตเสยงหรอการสมผสโรคอยางนอยหนงขอ ประวตเสยงหรอการสมผสโรค

ประวตอาชพ สมผสกบดนหรอนำา หรอสงแวดลอม ประวตถนทอยทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประวตโรคประจำาตวเชน เบาหวาน นวในไต ทาลาสซเมย เปนตน อาการและอาการแสดง ปอดอกเสบหรอเปนฝในปอด

ฝทผวหนง หรอตอมนำาเหลองทตางๆ หรอตอมนำาลายแพโรต ด ( Parotid gland)

ฝในตบและ/หรอมาม ฝในสมองหรออวยวะอนๆ ทางเดนปสสาวะหรอไตอกเสบ ขออกเสบ

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ยอมสแกรม จากสงสงตรวจตางๆ พบสแกรมลบโดยเฉพาะถา พบลกษณะ bipolar

staining หรอ safety pin appearance ตรวจ ดวยวธ Indirect hemagglutination test (IHA) เจาะ

เลอดครงเดยว พบไตเตอร 1: 160 หรอ เจาะเลอด 2 ครง พบไตเตอรเพมขนอยาง

นอย 4 เทา (four-fold rising) ตรวจ ดวยวธ Immunofluorescence antibody test

(IFA) เจาะเลอดครงเดยว พบไตเตอร 1: 400 หรอ เจาะเลอด 2 ครงพบ four-fold rising


เมลออยโดสส

(Melioidosis)

ICD–10: A24

เพาะ เชอจากเลอดหรอสงสงตรวจตางๆ พบ Burkholderia pseudomallei


อาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบการตรวจพบ สกรมลบ อาจมการเจาะเลอดครงเดยว แลวตรวจ

ดวยวธ IHA พบไตเตอร 1: 160 หรอ ตรวจ ดวยวธ IFA พบไตเตอร 1: 400 3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ

ทางคลนก รวมกบ ตรวจพบเชอจากการเพาะเชอจากเลอดหรอสงสงตรวจ หรอ เจาะเลอด 2 ครง แลวตรวจ ดวยวธ IHA หรอ IFA พบ four-fold rising

4. การตรวจชนสตรอน ๆ (Other Investigation) ไมม



เลปโตสไปโรซส

(Leptospiro

ICD –10: A 27

ผปวยอาจมอาการและอาการแสดงดงน ไขสง หนาวสน ปวดกลามเนออยางรนแรง โดยเฉพาะบรเวณขาและ

นอง ตาแดง (หลอดเลอดแดงแผซานเปนตาขาย) ไอแหง ๆ หรอไอม เสมหะปนเลอดบางรายอาจมอาการทางระบบประสาท เชน ปวดศรษะชนดรนแรง คอแขง การรบรสตเปลยนแปลง เปนตน

ในรายทมอาการรนแรงอาจมไตวาย ปสสาวะออกนอยหรอไมออก การหายใจลมเหลว อาจมภาวะ Refractory hypoxemia อาการดซาน หรอเลอดออกผดปกตตามอวยวะตางๆ เชน อาเจยน

เปนเลอด ถายอจจาระเปนส ดำา ไอเปนเลอดสด เปนตน


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria ) มอาการไขเฉยบพลน รวมกบอาการอนอยางนอยสองอาการดงน และมประวตอาชพทสมผสกบ นำา พนท

ชนแฉะ หรอสงแวดลอมทปนเปอนสงขบถายของสตว ปวดกลามเนออยางรนแรง หรอกดเจบตามกลามเนอ โดยเฉพาะกลามเนอนอง ปวดศรษะอยางรนแรง หรอคอแขง หรอความรสกตวผดปกต

ตาแดงชนดหลอดเลอดแดงแผซานเปนตาขาย (Conjunctival suffusion or Subconjunctival hemorrhage)

ตา เหลอง (Icteric sclera) ความผดปกตของระบบทางเดนหายใจ เชน ไอแหงๆ หรอไอเสมหะปนเลอด หรอห ายใจหอบ เปนตน ความผดปกตของระบบทางเดนปสสาวะ เชน ปสสาวะสเขม หรอปสสาวะออกนอย เลอดออกผดปกต เชน มจดเลอดออกตามตวจากเกลดเลอดตำา อาเจยนเปนเลอด

ถายอจจาระเปนส ดำา ไอเปนเลอดสดๆ

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ทวไป

CBC พบ WBC สง หรอ platelets ตำา Urine analysis พบ protein เปนบวก หรอ abnormal

sediments เชน RBC, WBC, อาจพบ casts BUN, creatinine สงกวาปกต

Liver function tests พบ total bilirubin, SGOT, SGPT, Alkaline phosphatase

สงผดปกต ( โดยทวไปมกพบวา SGOT, SGPT, Alkaline phosphatase สงไมมาก)


Screening Test: ขอหนงขอใดใหผลบวก

Latex agglutination test (LA) Dipstick test Microcapsule agglutination test (MCAT) Lateral flow test

Confirmatory Test: ขอหนงขอใดใหผลบวก


Immunofluorescent antibody test (IFA)ตรวจ ครงเดยว IgM 1: 100 หรอ IgG 1: 400 ตรวจเลอดค(paired sera) พบมการเพมขนอยางนอย 4 เทา (four-fold

rising) ของ IgM หรอ IgG

Microscopic agglutination test (MAT) ตรวจ ครงเดยว IgM 1: 100 หรอ IgG 1: 400 ตรวจเลอดค(paired sera) พบ four-fold rising ของ IgM หรอ

IgG ELISA test for leptospirosis ใหผลบวก เพาะเชอจากเลอด หรอนำาไขสนหลง หรอปสสาวะพบเชอ เลปโตสไปรา

ในกรณทเพาะเชอแลวเชอไมขน สามารถตรวจดวยวธ Polymerase chain reaction (PCR)


อาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบ เกณฑทางหองปฏบตการทวไป และเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ

ในสวน screening test 3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ

ทางคลนก รวมกบ เกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะในสวน Confirmatory test


4. การรกษา (Treatment) ยงไมเคยใชวคซนปองกนการเกดโรคในประเทศไทย

ไมควรใชยาปองกนการเกดโรคลวงหนา (Prophylaxis) First line drug คอ

Mild ให Doxycycline (100mg) 1 cap (tablet) oral bid pc นาน 7 วน

Moderate , Severe ให PGS 1.5 ลานยนต IV ทก 6 ชวโมง


แอนแทรกซ

(Anthrax)

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยอาจมอาการและอาการแสดงตามลกษณะการตดเชอ แบงได 3 แบบ คอ

1. การตดเชอแอนแทรกซทผวหนง (Cutaneous Anthrax) พบได รอยละ 95 ผ

ปวยมกมอาการคน แลวเกดตมนำาใส (Vesicle) บนผวหนงบรเวณทรบเชอจากนนจะเปลยนเปนส

แดง(Papule) แลวกลายเปนตมหนอง (Pustule) แตกออกเปนแผลสดำา (Black eschar) ตรงกลางบมคลายบหรจ รอบแผลจะบวมแดงแตไมเจบ และจะมตมใหมเกดขนรอบๆ แผลเดม ตอมนำาเหลองทอยบรเวณใกลเคยงกบทรบเชอจะบวมโต

2. การตดเชอแอนแทรกซทางเดนอาหาร (Intestinal Anthrax) แบงเปน 2 ตำาแหนง คอ ชองปาก (Oropharyngeal) และชองทอง (Abdominal) แผลจะมลกษณะคลายท

ผวหนง ผปวยมอาการปวดมวนทองอยางรนแรง คลนไส อาเจยน ถายอจจาระเปนเลอด ชอคหมดสตและตายได

3. การตดเชอแอนแทรกซทางเดนหายใจ (Pulmonary Anthrax) ผปวยมอาการระ ยะแรกๆ เหมอนกบการตดเชอของทางเดนหายใจทวไป ตอมามอาการหายใจไมเตมอม หายใจขด มไขสง เจบหนาอก ไอ

แหง ๆ อาจมอาการของเยอหมสมองอกเสบ ชอคหมดสตและตายภายใน 3 5– วน (ไมเคยมรายงานใน

ประเทศไทย )

2. เกณฑในการวนจฉยเพอการรกษา (Diagnostic Criteria for Treatment )

2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) Cutaneous Anthrax มตมนำาใสเปลยนเปนสแดงกลายเปนตมหนอง แตก

ออกเปนแผลสดำา (Black eschar) ตรงกลางบมโดยเฉพาะนอกรมผา หรอเยอบในลำาคอ

Intestinal Anthrax มอาการปวดทอง คลนไส อาเจยน กดเจบ มไข ในรายทรนแรง อาจมอาการถายอจจาระเปนเลอด ตรวจพบมนำาในชองทอง

Pulmonary Anthrax มไข ไอแหง เจบหนาอก อาจมอาการแทรกซอนเกด

อาการเยอหมสมองอกเสบแลวเสยชวตภายในเวลา 24–48 ชวโมง รวมกบ ประวตการสมผสโรคอยางนอยหนงขอ ดงตอไปน

มประวตสมผสกบสตวทปวยหรอตายดวยโรคน ภายใน 7 วนกอนเรมมอาการ

มประวตการกนเนอชนดดบ ๆ สก ๆ ของสตวทปวยหรอตายดวยโรคน ภายใน 7 วนกอนเรมมอาการ

หายใจเอาสปอรของเชอเขาไป จากการประกอบอาชพในโรงงานทำาผลตภณฑขนสตว หรออาจเกดจากการใชสปอรของแอนแทรกซเปนอาวธชวภาพ

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria)


ICD–10: A22

ยอมสแกรมจากสงสงตรวจพบเชอ Bacillus anthracis รปสเหลยม แทงตด

กนคลายปลองไมไผ 3-5 แทง ตดสแกรมบวก เพาะเชอไดจากแผล หรออจจาระ


อาการตามเกณฑ ทางคลนก รวมกบประวตสมผสโรค

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถงผทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบประวตสมผสโรคและผลตามเกณฑการตรวจทางหองปฏบตการอยางใดอยางหนง

4. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigation) ขณะนยงไมมการตรวจในประเทศไทย

4.1 ตรวจซรมค (Paired sera) ในระยะเฉยบพลนและระยะพกฟ นโดยวธ ELISA 4.2 ตรวจซรมเดยว (Single serum) Cut-Off Point ท ELISA Titer 1 : 64

5. การรกษา (Treatment) Penicillin ใชในการรกษาอาการของผปวย และการปองกนในรายทสมผสแตยงไมแสดงอาการ

Erythromycin ในรายทแพยา Penicillin


ไขไมทราบสาเหต หรอ ไขทไมพบความผดปกต

(Fever of Unknown Origin: FUO, Fever without Localizing Signs:

ICD-10: R50

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ไขไมทราบสาเหต (Fever of Unknown Origin: FUO) หมายถง ไข 38.3 C โดยการวดหลายครง

ไขนาน 3 สปดาห มการตรวจทางหองปฏบตการอยางเตมทโดยแพทยเฉพาะทางหลงจากรบผปวยไวในโรง

พยาบาล (Inpatient) นาน 1 สปดาหแลว ไมสามารถหาสาเหตของไขได

ไขไมพบความผดปกต (Fever without Localizing Signs: FWLS) หมายถง

ผทมไข 38.3 C โดยเกดขนอยางฉบพลน หลงจากซกประวตการเจบปวยและตรวจรางกาย แลว ไมสามารถอธบายสาเหตของไขได


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria)ไขไมทราบสาเหต (Fever of Unknown Origin: FUO) หมายถง ไข 38.3 C โดยการวดหลายครง

ไขนาน 3 สปดาห มการตรวจทางหองปฏบตการอยางเตมทโดยแพทยเฉพาะทางหลงจากรบผปวยไวในโรง

พยาบาล (Inpatient) นาน 1 สปดาหแลว ไมสามารถหาสาเหตของไขได

ไขไมพบความผดปกต (Fever without Localizing Signs: FWLS) หมายถง

ผทมไข 38.3 C โดยเกดขนอยางฉบพลน โดยหลงจากซกประวตการเจบปวยและตรวจ รางกายแลว ไมสามารถอธบายสาเหตของไขได

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) มการตรวจทางหองปฏบตการแลวไมพบความผดปกต ตามการตรวจ ดงน

CBC and peripheral smear Buffy coat smear and culture Blood culture Urine analysis and culture Stool analysis and culture


Radiographic examination of chest, nasal sinuses, mastoids, and GI tract

Bone marrow examination Anti-HIV antibody and serological tests Hepatic enzyme and serum chemistries Lymph nodes biopsy



3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตาม เกณฑทางคลนก รวมกบการตรวจทางหองปฏบตการตามรายการทงหมด

4. การรกษา (Treatment) -

5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Laboratory Investigations) -

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) มอาการและอาการแสดงแบงไดเปน 3 ระยะ ไดแก

ระยะแรก แผลนนยน (Papilloma) บนผวหนง และถาโตชาๆ จะทำาใหมรปรางคลายดอกกระหลำา ลกษณะแผลมสะเกดเหลองคลมอย เมอแกะสะเกดแผลจะมนำาเหลองไหลเยม แผลเดยวหรอหลายแผล

มกพบทหนาหรอขา เปนอยนานหลายสปดาหถงเดอน ระยะนสามารถแพรเชอได

ระยะทสอง พบมแผลนนยน (Papilloma) กระจายคลายดาวรอบๆ แผลระยะแรก และบอย

ครงอาจพบมอาการของเยอหมกระดกยาว (long bone) และนวเทาหลายๆ นวมการอกเสบ ระยะนสามารถแพรเชอได

ระยะทกอใหเกดความพการ แผลเปนลกษณะทำาลายทงทผวหนงและกระดก จะเกดไดประมาณ รอยละ 10 – 20 ในผปวยทไมไดรบการรกษา ระยะนไมแพรเชอ


คดทะราด (Yaws)

ICD-10: A66

หมายเหต การตรวจโลหต VDRL TPHA และ FTA-ABS ไมสามารถวนจฉยแยกโรคซฟลส จำาเปนตองใชอาการแสดงทางคลนก ดงตอไปน

1. ไมไดเปนมาแตกำาเนด

2. แผลแรกขอบไมแขง และอยนอกอวยวะเพศ

3. พบฝามอ ฝาเทาหนาบอย

4. มกจะคนทแผลมาก

5. ไมปรากฏผมรวง

6. ไมปรากฏผนตามตวในระยะนมาก

7. ไมกอใหเกดอาการทเยอเมอก

8. ไมกอใหเกดอาการทางตา เชน มานตาอกเสบ

9. ไมกอใหเกดโรคแกอวยวะภายใน ตบและไต

10. ไมกอใหเกดโรคทางประสาท

11. ไมกอใหเกดโรคหวใจและหลอดเลอด

โรคนเกดจากเชอ Treponema pallidum, subspecies pertenue มระยะฟกตว 2 – สปดาห 3 เดอน

มรงโรคอยในคนและอาจพบในลงได


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) แผลนนยน (Papilloma) บนผวหนง และถาโตชาๆ จะทำาใหมรปรางคลายดอกกระหลำา

ลกษณะแผลมสะเกดเหลองคลมอย เมอแกะสะเกดแผลจะมนำาเหลองไหลเยม แผลเดยวหรอหลาย

แผล มกพบบรเวณใบหนาและเทา รวมกบมอาการของเยอหมกระดกอกเสบ (ระยะทหนงและสอง)2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria)

ทวไป

ผลการตรวจโลหต VDRL ใหผล reactive ในระยะแรกของโรค แตเมอเวลาผานไป

หลายๆ ป จะใหผล non-reactive ถงแมจะไมไดรบการรกษา (ไมชวยในการ

วนจฉย) ผลการตรวจโลหต TPHA หรอ FTA-ABS ใหผล reactive ตลอดชวต

(ไมชวยในการวนจฉย) จำาเพาะ

ตรวจ exudates จากแผลดวยวธ darkfield หรอ direct FA microscopic examination เพอ identify เชอ

Treponema pertenue




3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตาม เกณฑทางคลนก รวมกบผลการตรวจทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4. การรกษา (Treatment) ควรใหยาในผปวย ผสมผสในครอบครว และผสมผสใกลชดในชมชน

Penicillin อาย 10 ป Benzathine penicillin 1.2 ลานยนต ฉดเขากลามเนอสะโพก

อาย 10 ป Benzathine penicillin 0.6 ลานยนต ฉดเขากลามเนอสะโพก


1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) โรคเยอบตาอกเสบจากเชอไวรส ทสำาคญและสามารถแพรระบาดได ไดแก Epidemic

keratoconjunctivitis (EKC) และ Acute hemorrhagic conjunctivitis (AHC)

Epidemic keratoconjunctivitis (EKC) เปนชนดเฉยบพลน เกดจากเชอ Adenovirus อาการ เรมจากเคองตา นำาตาไหล ระยะฟกตว 7–9 วน วธการตดตอจากทางเดนหายใจไปสตา

Acute hemorrhagic conjunctivitis (AHC) เปนชนด

เฉยบพลน เกดจากเชอ Enterovirus 70 และ Coxsackie virus A24 มอาการปวด

ตา เยอบตาอกเสบ มกจะเปนทง 2 ขาง และมอาการเลอดออกใตเยอบตาขาว (subconjunctival hemorrhage) อาการเลอดออกจะทเลาภายใน 7-12 วน ในประเทศไทยพบมการระบาดทกป อาจพบ

อาการแทรกซอนทางระบบประสาททำาใหมอาการกลามเนอออนแรง (flaccid paralysis) ได ซงการ แทรกซอนทางระบบประสาทน อาจจะเรมปรากฏอาการหลงเยอบตาอกเสบภายในไมกวนจนถงนานหลายเดอนได และมก


เยอบตาอกเสบจากเชอไวรส

(Viral Conjuctivitis)

ICD-10: B30.3

จะมอาการกลามเนอออนแรงหลงเหลออย เรยกอาการนวา Lumbosacral radiculomyelitis


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มอาการเยอบตาแดง อกเสบ ปวดตา มขตา อาจมจดเลอดออกใตเยอบตาขาว และมกเปนสองขาง

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) จำาเพาะ

ตรวจพบระบบภมคมกนตอเชอไวรวตนเหต ไดแก Adenovirus, Enterovirus และ Coxsackie virus A24 เพมขนอยางนอย 4 เทา

แยกเชอไวรสจากการเกบสารคดหลงดวย conjunctival swabs




4. การรกษา (Treatment) โรคนหายเองได ถาไมมแบคทเรยตดเชอซำา จงอาจจะมการใหยาปฏชวนะหยอดหรอปายเพอการปองกน และ

ใหการรกษาตามอาการรวมดวย



ซฟลส (ระยะตดตอ)1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description)

ปรากฏอาการไดหลายลกษณะตามระยะของโรคดงน

ระยะท 1 ระยะแผลรมแขง (Primary syphilis) แผลบรเวณอวยวะเพศ มกมแผล เดยว แผลสะอาดไมเจบ บรเวณกนแผลแขงคลายกระดม

ระยะท 2 ระยะออกผน (Secondary syphilis) มผนไดทวตว มกมผนทฝามอ- ฝาเทารวมดวย ลกษณะผนสวนใหญจะแดง อาจนน มสะเกด ไมคน อาจม ผมรวง ควรวง หรอตอมนำาเหลองโตทวตวรวม

ดวย

ระยะแฝง (Early latent syphilis) ไมปรากฏอาการใด ตรวจพบโดยการตรวจโลหต


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มประวตเสยงตอโรคตดตอทางเพศสมพนธ รวมกบ อาการอยางนอยหนงอาการ ดงตอไปน

แผลบรเวณอวยวะเพศ มกมแผลเดยว แผลสะอาดไมเจบ บรเวณกนแผลแขงคลายกระดม

มผนไดทวตว มกมผนทฝามอ- ฝาเทารวมดวย ลกษณะผนสวนใหญจะแดง อาจนน มสะเกด ไมคน ผมรวง หรอควรวง ตอมนำาเหลองโต

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria)


ซฟลส (Syphilis

ICD-10: A50-A52

ตรวจพบขอใดขอหนง ดงตอไปน

ตรวจนำาเหลองจากกนแผล ดวย dark field microscope พบ เชอ T. pallidum

ตรวจนำาเหลองจากเลอด VDRL หรอ RPR ไดผล reactive ตรวจนำาเหลองจากเลอด FTA-ABS หรอ TPHA ไดผล reactive

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง

ระยะท 1 (Primary syphilis) มแผลบรเวณอวยวะเพศ มกมแผลเดยว แผลสะอาดไมเจบ บรเวณกนแผลแขงคลายกระดมรวมกบประวต

เสยงตอโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ระยะท 2 (Secondary syphilis) มผนไดทวตว มกมผนทฝามอ- ฝาเทารวมดวย ลกษณะผนสวนใหญจะแดง อาจนน มสะเกด ไมคน อาจม ผมรวง ควรวง หรอตอมนำาเหลองโตทวตวรวมดวย มประวตเสยงตอโรคตดตอทางเพศสมพนธ

มผลการตรวจ VDRL หรอ RPR ไดผล reactive และ titer มากกวา 1:8

ระยะแฝง (Early latent syphilis) ไมปรากฏอาการใดใดทสงสยเปน syphilis ผลการตรวจ VDRL หรอ RPR ไดผล reactive มประวตเสยงตอโรคตดตอทางเพศสมพนธ

มประสบการณ การมเพศสมพนธทมความเสยงครงแรก ไมเกน 2 ป หรอ มการตรวจซฟลส ครง

สดทาย ผลเปนปกต ไมเกน 2 ป

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง

ระยะท 1 (Primary syphilis)Presumptive diagnosis รวมกบ การตรวจนำาเหลองจากกนแผล โดย

Darkfield Microscope พบเชอ T. pallidum

ระยะท 2 (Secondary syphilis)


Presumption diagnosis รวมกบ การตรวจ serum TPHA หรอ FTA-ABS ไดผล reactive

ระยะแฝง (Early latent syphilis)Presumption diagnosis รวมกบ การตรวจ serum TPHA หรอ FTA-

ABS ไดผล reactive

4. การรกษา (Treatment)4.1 ใช Benzathine penicillin G 2.4 ลานยนต ฉดเขากลามครงเดยว (ให

แบงฉดเขากลามทสะโพกขางละ 1.2 ลานยนต)4.2 หากผปวยแพยา penicillin ใหใชยาตอไปนอยางใดอยางหนง

Tetracycline กนครงละ 500 มก. วนละ 4 ครง นาน 15 วน

Erythromycin กนครงละ 500 มก. วนละ 4 ครง นาน 15 วน

Doxycycline กนครงละ 100 มก. วนละ 2 ครง นาน 15 วน

4.3 ตดตามผทมเพศสมพนธกบผปวยมาตรวจรกษา

4.4 ใหความร ใหการปรกษา และ แนะนำาการใชถงยางอนามยทถกตอง

4.5 ใหการปรกษาการตรวจ HIV4.6 นดตรวจโลหตเพอตดตาม ทกอก 3 เดอน เปนเวลา 2 ป

5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Laboratory Investigations) Western blot DFATP (Direct Fluorescence Antibody of

Treponema pallidum) หมายเหต: ประวตเสยงตอโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ชาย เมอ ผปวยมพฤตกรรม หรอมประวตขอใดขอหนง ดงตอไปน

1. มคนอนมากกวา 1 คน ใน 3 เดอนทผานมา หรอ

2. มเพศสมพนธกบหญงบรการ หรอชายบรการทางเพศใน 3 เดอนทผานมาก หรอ

3. มประวตปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธ ตงแต 1 ครงขนไปในปทผานมาหญง

เมอ ผปวยมพฤตกรรมเสยง หรอมประวตในขอใดขอหนง ดงตอไปน

1. สาม/ คนอน เปนกามโรค หรอ


2. สาม/ คนอน หรอ ตวผหญงเอง มคนอนมากกวา 1 คน ใน 3 เดอนทผาน หรอ

3. มเพศสมพนธกบคนอนคนใหม ใน 3 เดอนทผาน หรอ

4. มประวตปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธตงแต 1 ครง ขนไปในปทผานมา

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) เปนแผลบรเวณอวยวะเพศ เรมตนดวยตมแดง ลกลามเปนตมหนอง และมกแตกเปนแผล อาจมแผลเดยว

หรอหลายแผล ลกษณะแผลจะมขอบนม กนแผลมเศษเนอยยสเหลอง แผลนหากสมผสจะรสกเจบ อาจพบตอมนำา เหลอง บรเวณขาหนบบวมโต หรออกเสบเปนเปนฝรวมดวย


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria)ม แผลบรเวณอวยวะเพศ อาจมแผลเดยวหรอหลายแผล ลกษณะแผลจะมขอบนม กนแผลมเศษเนอยย

สเหลอง แผลนหากสมผสจะรสกเจบ อาจพบตอมนำาเหลอง บรเวณขาหนบบวมโต หรออกเสบเปนเปนฝรวมดวย และม

ประวตเสยงตอโรคตดตอทางเพศสมพนธภายใน 3 เดอน


ยอม gram’s stain หรอ Unna Papenheim พบ gram negative coccobacilli ซงเรยงตวเปนแนวยาวคลายฝงปลา

(school of fish)



3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตาม เกณฑทางคลนก รวมกบผลการตรวจทางหองปฏบตการทวไป

4. การรกษา (Treatment)4.1 ใชยาอยางใดอยางหนงดงตอไปน

Ofloxacin 400 mg. กนครงเดยว Ciprofloxacin 500 mg. กนครงเดยว


แผลรมออน (Chancroid)

ICD-10: A57

Erythromycin 500 mg. กนวนละ 4 ครง นาน 7 วน

Ceftriaxone 250 mg. ฉดเขากลามครงเดยว

4.2 ตดตามผทมเพศสมพนธกบผปวยภายใน 3 เดอนกอนมอาการมาตรวจรกษา

4.3 ใหความร ใหการปรกษา และแนะนำาการใชถงยางอนามยทถกตอง

4.4 ตรวจโลหตเพอคนหาโรคซฟลส ใหการปรกษาการตรวจ HIV และนดตรวจโลหตซำาอก 3 เดอน

5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Laboratory Investigations) Culture ใน rabbit blood agar PCR (Polymerase chain reaction)


1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ตมหรอแผลตนๆ บรเวณอวยวะเพศซงมกไมเปนทสงเกต ตอมาเชอลกลามเขาตอมนำาเหลองบรเวณขาหนบ

ทำาใหเกดอาการปวด บวมโต อาจอกเสบกลายเปนฝหนอง และแตกเปนหนองในทสด โดยไมมแผลอกเสบบรเวณขา เทา หรอ ทวารหนก


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มประวตเสยงตอโรคตดตอทางเพศสมพนธภายใน 3 เดอน และไมมแผลอกเสบบรเวณขา เทา หรอ

ทวารหนก รวมกบอาการอยางนอยหนงอาการ ดงตอไปน ตอมนำาเหลองบรเวณขาหนบบวมโต อาจอกเสบลกลามกลายเปนฝหนอง มแผลเลก ๆ ตน ๆ ซงหายไดเอง โดยไมตองทำาการรกษา แตพบไดนอยมาก

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) มกวนจฉยโดยใชประวต และอาการทตรวจพบเปนหลก การตรวจทางหองปฏบตการทำาไดยาก และไม

เปนทแพรหลาย



3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง -

4. การรกษา (Treatment)4.1 ใชยาตอไปน อยางใดอยางหนง ไดแก

Doxycycline กนครงละ 100 mg. วนละ 2 ครง นาน 14 วน Tetracycline กนครงละ 500 mg. วนละ 4 ครง นาน 14 วน Erythromycin กนครงละ 100 mg. วนละ 4 ครง นาน 14 วน





ฝมะมวง

(Lymphogranuloma Venereum, Granuloma

ICD-10: A55

5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Laboratory Investigations) Microimmunofluorescent test Compliment Fixation ( ผลทเชอถอได ตองม titer>1:64) Cell culture จากหนองฝ


หนองใน

(Gonorrhea, Gonococcal

โรคหนองใน ( ในผใหญ ทไมมภาวะแทรกซอน)1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ชาย: ปสสาวะแสบขด มหนองหรอมกหนองจากทอปสสาวะ บางรายอาจไมมอาการ

หญง: ตกขาวเปนหนอง หรอมกปนหนอง อาจมปสสาวะแสบขด ปวดทองนอย บางรายอาจไมม อาการ


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มประวตเสยงตอโรคตดตอทางเพศสมพนธภายใน 3 เดอน รวมกบมอาการอยางนอยหนงอาการ ดง

ตอไปน มหนองหรอมกหนองจากทอปสสาวะในผหญงอาจมตกขาวเปนหนอง หรอมกปนหนอง มปสสาวะแสบขด


Gram’s stain ของหนอง มกหนอ หรอสงทสงเกบจากทอปสสาวะหรอปากมดลก

พบ intracellular gram negative diplococci จำาเพาะ

ผลการเพาะเชอ ดวย Modified Thayer Martin Media หรอ media อนๆ ทสามารถเพาะเชอ N. Gonorrhoeae ภายใต CO2 พบ

เชอ N.Gonorrhoeae


อาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบเกณฑการตรวจทางหองปฏบตการทวไป


4. การรกษา (Treatment)4.1 ใหการรกษาตามมาตรฐานการรกษา กองกามโรค อยางใดอยางหนง ดงตอไปน

Ceftriaxone 250 mg. ฉดเขากลามครงเดยว Spectinomycin 2 mg. ฉดเขากลามครงเดยว



ICD-10: A54



5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Laboratory Investigations) PCR (Polymerase chain reaction) DNA Hybridization LCR (Ligase chain reaction)



หนองในทวารหนก

(Gonococcal Infection of Anus and Rectum)

ICD-10: A54.6

สวนใหญไมมอาการ แตอาจมอาการคน เปยกแฉะ หรอปวดเบงบรเวณทวารหนก รายทมอาการแทรกซอนอาจมฝหนองบรเวณหนก


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มประวตเสยงตอโรคตดตอทางเพศสมพนธภายใน 3 เดอน รวมกบมอาการอยางนอยหนงอาการ ดง

ตอไปน มอาการคน เปยกแฉะ หรอปวดเบง บรเวณทวารหนก มฝหนองบรเวณทวารหนก


Gram’s stain ของมกหรอหนอง จากบรเวณ rectum พบ

intracellular gram negative diplococci จำาเพาะ

ผลการเพาะเชอ มกหรอหนองจากบรเวณ rectum ดวย Modified Thayer Martin Media หรอ media อนๆ ทสามารถเพาะเชอ N. Gonorrhoeae ภายใต CO2 พบเชอ N.Gonorrhoeae


อาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบเกณฑการตรวจทางหองปฏบตการทวไป


4. การรกษา (Treatment)4.1 ใหการรกษาตามมาตรฐานการรกษา กองกามโรค อยางใดอยางหนง ดงตอไปน

Ceftriaxone 250 mg. ฉดเขากลามครงเดยว Spectinomycin 2 mg. ฉดเขากลามครงเดยว




5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Laboratory Investigations) PCR (Polymerase chain reaction) DNA Hybridization


LCR (Ligase chain reaction)

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ชาย : มอาการปสสาวะแสบขด หรอคนในทอปสสาวะ อาจมมกใส หรอขนจากทอปสสาวะ บางรายอาจไมม

อาการ

หญง : สวนใหญไมมอาการ แตอาจมอาการตกขาวผดปกต มหนองหรอมกหนองจากปากมดลก หรอคนบรเวณปากชองคลอดได


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria)


หนองในเทยม

(Non-Gonococcal

ICD-10: N34.1

ชาย : มประวตเสยงตอโรคตดตอทางเพศสมพนธภายใน 3 เดอน รวมกบอาการอยางนอยหนงอาการ ดงตอไปน

มมกใส หรอมกขน จากทอปสสาวะ มปสสาวะแสบขด หรอคนในทอปสสาวะ

หญง : มประวตเสยงตอโรคตดตอทางเพศสมพนธภายใน 3 เดอน รวมกบมมก หรอมกหนองจากปาก มดลก หรอ มเพศสมพนธกบผปวยโรคหนองในเทยม โดยไมไดปองกน


ชาย: ยอม gram’s stain จากมกหรอสงทเกบจากทอปสสาวะ ไมพบ intracellular gram negative diplococci แตพบเมดเลอดขาว PMN > 5 ตว/oil field

หญง: ไมมเกณฑทชดเจน เนองจากจำานวนเมดเลอดขาว PMN บรเวณปากมดลกในผหญงแปรเปลยน

ตาม menstruation cycle จำาเพาะ

เพาะเชอจากมก หรอสงทเกบจากทอปสสาวะ พบเชอ Chlamydia trachomatis โดยไมพบการตดเชอ N. gonorrhoeae

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) ชาย : ผปวยทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบผลการตรวจทางหองปฏบตการทวไป

หญง : ผปวยทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบการทไมพบการตดเชอ Neisseria gonorrhoeae

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis)ชาย : ผปวยทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบผลการตรวจทางหองปฏบตการจำาเพาะ

หญง : ผปวยทมอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบผลการตรวจทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4. การรกษา (Treatment)4.1 ใชยาอยางใดอยางหนงดงตอไปน

Doxycycline กนครงละ 100 mg. วนละ 2 ครง นาน 14 วน

Tetracycline กนครงละ 500 mg. วนละ 4 ครง นาน 14 วน

Erythromycin กนครงละ 100 mg. วนละ 4 ครง นาน 14 วน

Azithromycin กนครงละ 1 g. ครงเดยว


Minocycline กนครงละ 100 mg. วนละ 1 ครง นาน 14 วน

Roxithromycin กนครงละ 150 mg. วนละ 2 ครง นาน 14 วน




5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Laboratory Investigations) DNA Hybridization ELISA (Enzyme-linked immunosorbent assay) DFA test (Direct fluorescent antibody test) Cell culture PCR (Polymerase chain reaction) LCR (Ligase chain reaction)

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) โรคเรอนนแพรกระจายไดอยางรวดเรว แตการกลายเปนผปวยนนชาและมจำานวนนอย แบงเปน 2 ประเภท

คอ

1. Paucibacillary leprosy (PB) เปนระยะเรมแรก ยงไมรายแรง พบเชอนอยห รอตรวจไมพบเชอจากผนผวหนง จง ไมแพรเชอและไมตดตอ การวนจฉยทำาไดโดยสงเกตอาการและอาการแสดงเปน

หลก เชน Indeterminate Tuberculoid และ Borderline Tuberculoid เปนตน อาการแสดงทพบไดแก

มวงดางเลกสจาง หรอเขมกวาผวปกต จำานวนนอย พบไดบอยทลำาตว แขน ขา สะบก และสะโพก มอาการชาทมอ เทา หยกไมเจบ ไมคน ผวหนงแหง เหงอไมออก ขนรวง มอาการปวดแสบปวดรอนทผวหนง มอาการรนแรงของกลมเนอบรเวณใบหนา มอ หรอเทาออนแรงเลกนอย

2. Multbacillary leprosy (MB) เปน ระยะรนแรง มเชอในรางกายมาก จง

สามารถ แพรเชอและตดตอได การวนจฉยทำาไดโดยการสงเกตอาการแสดงควบคไปกบผลการตรวจหา acid fast bacilli จากผวหนง ไดแก Borderline Tuberculoid ทตรวจพบเชอจากผวหนง Borderline Lepromatous และ Lepromatous type เปนตน อาการแสดงทพบไดแก


โรคเรอน (Leprosy)

ICD-10: A30

วงดางมขนาดใหญขนและมจำานวนมากขน ไมมอาการปวดเมอไดรบบาดเจบ มแผลหรอแผลผพองทมอหรอเทา หรอมตมปรากฏบนผวหนง ซงไมคนและไมเจบ มผนนนหนาแดงของผวหนง กลามเนอบรเวณใบหนา มทงขนาดใหญและเลก มอเทาชา กลามเนอออนแรงมากขนและลบ ขอมอตก ปากเบยว ตาหลบไมลง นวมอและนวเทาหงกงอ กด

ดวน


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) Paucibacillary leprosy (PB) จะพบผวหนงเปนวงดางราบ หรอเปนรอย

นนแดงขอบชด หรอเปนตมแขง ชา พบเสนประสาททอยตนจะโตทงสองขาง

Multbacillary leprosy (MB) จะพบผนทผวหนงจำานวนมาก ขนาดคอน ขางเลก ขอบผนไมชดเจน ชา เสนประสาททอยตนจะคลำาพบวาโตทงสองขาง


Paucibacillary leprosy (PB) เปนชนดทพบเชอนอย จงมกตรวจไมพบ acid fast bacilli จากผวหนง

Multbacillary leprosy (MB) เปนชนดทมเชอในรางกายมาก มกตรวจพบ acid fast bacilli จากผวหนง

โดยการตรวจพบ acid-fast bacilli จากผนทผวหนง โดย scrape-incision method หรอจากเยอจมกโดยเทคนค nasal smear หรอ nasal wash และยอมสดวยวธ Ziehl-Neelsen

ตรวจพยาธสภาพของชนเนอทมรอยโรค เชน ผวหนง ประสาท พบ acid-fast bacilli



3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑ ทางคลนก รวมกบผลการตรวจทางหองปฏบตการทวไป

4. การรกษา (Treatment)ใหการรกษาตามแนวทางการรกษาของกองโรคเรอน

5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Laboratory Investigations) Lepromin test


ตรวจนำาเหลองหา Antibody วธ Fluorescent antibody absorption (FLA-ABS test), ELISA, Lymphocyte transformation test (LTT)

ไขหวดใหญทตรวจพบเชอไวรสไขหวดใหญ

Influenza due to identified influenza virusไขหวดใหญทมไดตรวจหาชนดของเชอไวรส

Influenza virus not identified 1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description)

มไข ( 38C) ปวดศรษะ ปวดเมอยกลามเนอ ไอ เจบคอ ออนเพลย นอกจากนอาจมอาการคดจมก และเยอบตาอกเสบ อาการตางๆ มกดขนและทเลาภายใน 2 – 7 วน แตอาการออนเพลยและไอจะทเลาภายหลงอา

การอนๆ


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไข ( 38C) ปวดเมอยกลามเนอ รวมกบ ลกษณะทางคลนกอยางนอยหนง อาการ

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria)อยางใดอยางหนง ตรวจพบเชอไวรสไขหวดใหญจากเสมหะทปายหรอดดจากจมกหรอลำาคอ ซงควรเกบสงตรวจภายใน

3 วนแรกนบจากวนเรมปวย จะมโอกาสพบเชอไวรสไขหวดใหญไดมาก กวา หรอ

ตรวจพบวามการเพมขนของระดบภมคมกนในซรมอยางนอย 4 เทา ในระยะเฉยบพลนและระยะพก

ฟ น โดย วธ Haemagglutination Inhibition (HI)


ICD-10: J10

ICD-10: J11

ไขหวดใหญ (Influenza)

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผปวยท

มอาการตามเกณฑการวนจฉยทางคลนก

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตามเกณฑการวนจฉย ทางคลนก รวมกบเกณฑการตรวจทางหองปฏบตการอยางใดอยางหนง

4. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigations) ไมม

หมายเหต : หนวยงานทรบสงสงตรวจ สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข ภาควชาไวรสวทยา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล

วณโรคทางเดนหายใจ ยนยนโดยการตรวจหาเชอ และการตรวจชนเนอ

Respiratory tuberculosis, bacteriologically and histologically confirmed

วณโรคทางเดนหายใจ ทไมไดตรวจหาเชอหรอตรวจชนเนอ

Respiratory tuberculosis, not confirmed bacteriologically or histologically วณโรคชนดแพรกระจาย

Miliary tuberculosis1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description)

มไข นำาหนกลด ไอนานเกน 3 สปดาห ไอมเสมหะปนเลอด เจบหนาอก ออนเพลย เหงอออกกลางคน (night sweat) ในกรณทเปนวณโรคนอกปอดจะพบอาการเฉพาะท เชน ตอมนำาเหลองโต มนำาในชองเยอ

หมปอด ปวดตามขอ ผวหนงอกเสบเปนตมแผล เปนตน


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไข นำาหนกลด ไอนานเกน 3 สปดาห ไอมเสมหะปนเลอด เจบหนาอก ออนเพลย

เหงอออกกลางคน (night sweat)


ICD-10: A15

ICD-10: A16

ICD-10: A19

วณโรคปอด

(Pulmonary Tuberculosis)

ภาพถายรงสทรวงอกมความจำาเพาะตำา อาจไมสามารถแยกรอยโรคจากเนองอกหรอมะเรง หรอโรคตด เชออนๆได จงตองกระทำารวมกบการตรวจเสมหะหาเชอวณโรคดวยเสมอ ภาพถายรงสมประโยชนในการ

บงชความรนแรงของโรคได

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) การตรวจเสมหะดวยวธ direct smear พบเชอ Acid fast bacilli

(AFB) การเพาะเชอจากเสมหะ ของเหลวจากชองเยอหมปอด นำาลางกระเพาะอาหารทเกบในชวงเชา

(gastric washing) นำาไขสนหลง ปสสาวะ อจจาระ เลอด หรอของเหลวจากสวนอน

ของรางกาย พบเชอ Mycobacterium tuberculosis ควรทำาการทดสอบ

ความไวของเชอตอยาใน กรณทสงสยเชอดอยา เชน ในรายรกษาซำาหรอรกษานานเกนกวา 5 เดอนแลวยงตรวจพบเชอ

3 ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผปวย

ทมอาการและอาการแสดงตามเกณฑการวนจฉยทางคลนก รวมกบผลการตรวจพบจากภาพถายรงส

ทรวงอกผดปกต และผลการตรวจเสมหะ direct smear จำานวน 3 ตวอยางไมพบเชอ Acid fast bacilli (AFB)

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการและ

อาการแสดงตามเกณฑการวนจฉยทางคลนก รวมกบ การตรวจพบเชอ Mycobacterium tuberculosis จากการยอมเสมหะ หรอการเพาะเชอ หรอการตรวจพยาธวทยาของชนเนอ

4 การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigations) DNA probes เปนการตรวจหาสารพนธกรรมของเชอวณโรค เชน DNA หรอ RNA

สามารถจำาแนก Mycobacteria บางชนดไดในเวลารวดเรว มชดสำาเรจผลตออกมาจำาหนาย แตราคายงคอนขางแพง

Polymerase Chain Reaction (PCR) เปนการเพมจำานวนของ DNA สวนทมความจำาเพาะตอเชอทตองการตรวจหา แตมปญหาคออาจทำาใหเกดผลบวกปลอมได

หมายเหต : หนวยงานทรบสงสงตรวจ โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลโรคทรวงอก นนทบร

ศนยวณโรคเขตทง 12 แหง กองวณโรค กรมควบคมโรคตดตอ


1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) มไข ไอ หอบ นอกจากนอาจมอาการหนาวสนในวนแรก เสมหะเปนสสนม เจบหนาอก ตรวจรางกายพบมเสยง

crepitation ในปอด หรอเสยง bronchial breath sound2. เกณฑในการวนจฉยเพอการรกษา (Diagnostic Criteria for

Treatment)2.1 เกณฑทางคลนก(Clinical Criteria)

มไข ไอ หอบ รวมกบภาพถายภาพรงสทรวงอก พบ infiltration หรอ consolidation 2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria)

ยอมเสมหะสแกรม พบแบคทเรยแกรมบวกแบบ diplococci รวมกบ poly-morphoneuclear cell (PMN)

ตรวจเพาะเชอจากเลอด เสมหะ หรอนำาในชองเยอหมปอดพบ Streptococcus pneumoniae เนองจากเชอตายงายในสงแวดลอมภายนอก จงควรสงตวอยางทเกบตรวจภายในครงชวโมง

ตรวจเลอด พบจำานวนเมดเลอดขาวเพมขน


อาการและอาการแสดงตามเกณฑการวนจฉยทางคลนก รวมกบผลการตรวจเสมหะพบแกรมบวกของ diplococci

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการและ อาการแสดงตามเกณฑการวนจฉยทางคลนก รวมกบผลการตรวจเพาะเชอจากสงสงตรวจพบ

Streptococcus pneumoniae


ปอดอกเสบจากเชอสเตรปโตคอคคส นวโมนอ

(Pneumonia due to Streptococcus

-10ICD : 1

4. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigations)4.1 Countercurrent Immunoelectrophoresis(CIE)4.2 ตรวจพบสารละลายแอนตเจนในปสสาวะ

หมายเหต : หนวยงานทรบสงสงตรวจ โรงพยาบาลศนย และโรงพยาบาลทวไป

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) มไข ไอ หอบ นอกจากนอาจมเจบหนาอก ตรวจรางกายพบมเสยง crepitation ในปอด หรอ เสยง

bronchial breath sound

2.เกณฑในการวนจฉยเพอการรกษา (Diagnostic Criteria for Treatment)

2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไข ไอ หอบ และภาพถายภาพรงสทรวงอก พบ interstitial infiltration และมก

พบทปอดกลบลาง

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ตรวจพบการเพมขนของระดบภมคมกนตอเชอ Mycoplasma pneumoniae

ในซรม อยางนอย 4 เทาในระยะเฉยบพลนและระยะพกฟน โดยวธ coaggulation particle agglutination

ตรวจเพาะเชอจากเสมหะพบ Mycoplasma pneumoniae จำานวนเมดเลอดขาวสวนใหญอยในเกณฑปกต

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) ไมม

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตาม เกณฑการวนจฉยทางคลนก และผลการตรวจระดบภมคมกนในเลอด หรอตรวจพบเชอจากเสมหะ


ICD-10: J15.7

ปอดอกเสบจากเชอไมโคพลาสมานวโมนอ

(Pneumonia due to Mycoplasma


หมายเหต : หนวยงานทรบสงสงตรวจ

ภาควชาจลชววทยา คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล โทรศพท 4197055 รบตรวจ

ระดบภมคมกนตอเชอ Mycoplasma pneumonia ในซรม

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) มไข ไอ หอบ เจบคอ เสยงแหบ อาการไออาจนานเปนสปดาหหรอเดอน มกพบในผสงอาย อาจมอาการอนๆ

รวมดวย ไดแก sinusitis, otitis, pericarditis, myocarditis


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไข ไอ หอบ และภาพถายรงสทรวงอก สวนใหญพบ bilateral infiltration2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria)

ตรวจพบการเพมขนของระดบภมคมกนตอเชอ Chlamydophial pneumoniae ในซรม อยางนอย 4 เทาในระยะเฉยบพลนและระยะพกฟ น โดยวธ Microimmuno fluorescence Assay (MIF)

จำานวนเมดเลอดขาวสวนใหญอยในเกณฑปกต

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) ไมม

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตาม เกณฑการวนจฉยทางคลนก รวมกบผลการตรวจระดบภมคมกนในเลอด


ICD-10: J16.0

ปอดอกเสบจากเชอคลาไมโดฟลานวโมนอ

(Pneumonia due to Chlamydophila

4.การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigations) การเพาะเนอเยอ (cell culture) จาก posterior nasopharynx พบ

Chlamydophial pneumoniae

หมายเหต : หนวยงานทรบสงสงตรวจ สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข สาขาวชาไวรสวทยา ภาควชาจลชววทยา คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล

โทรศพท 4197067Chlamydophila Pneumoniae เดมคอ Chlamydial

Pneumoniae

Legionellosis เปนโรคตดเชอแบคทเรยแบบเฉยบพลนทมลกษณะทางคลนกและระบาดวทยา

เปน 2 แบบ คอ แบบปอดอกเสบรนแรง เรยก โรคลเจยนแนร (ICD–10 A48.1) และแบบทมลกษณะคลาย

ไขหวดใหญ เรยก ไขปอนเตยก (Pontiac fever) (ICD–10 A48.2)

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ผปวยโรคลเจยนแนรจะมอาการและอาการแสดงเหมอนปอดอกเสบทวไป แตอาจมอาการของระบบทางเดนอาหาร

ไดแก ทองรวง และมภาวะโซเดยมตำา มกพบในผทมอาย 50 ปขนไป และมปจจยเสยงตอไปน โรคภมคมกนบกพรอง ไดแก มะเรง ผตดเชอเอดสทมอาการ ผปวยเอดส โรคเรอรง ไดแก เบาหวาน โรคปอดเรอรง ไตวายเรอรง โรคพษสราเรอรง สบบหรจด อยในสงแวดลอมทมโอกาสไดรบเชอทปนเปอนในละอองฝอยจากหอผงเยนของระบบปรบอากาศชนดรวม

(cooling tower of central air-conditioning system) นำาพเทยม หรออนๆ เปนตน

2.เกณฑในการวนจฉยเพอการรกษา(Diagnostic Criteria for Treatment)

2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มอาการของโรคปอดอกเสบคอ ไข ไอ หอบ โดยเฉพาะผทมอาการทองรวงรวมดวย รวมกบ ภาพถายรงส

ทรวงอกพบ patchy infiltration หรอ consolidation และอาจมนำาใน

ชองเยอหมปอด (pleural effusion) รวมดวย

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria)


โรคลเจยนแนร

(Legionnaires’ disease, Legionnaires’

-10 : A

เพาะแยกเชอ Legionella ไดจากเสมหะ เนอเยอปอด นำาในชองเยอหมปอด เลอด

ตรวจพบแอนตเจนในปสสาวะ โดยวธ Radio Immunoassay (RIA) ปจจบน

มชดนำายาสำาเรจรปจำาหนาย แตมขอจำากด คอตรวจหาไดเฉพาะ Legionella pneumophila serogroup 1 เทานน

ตรวจพบการเพมขนของระดบภมคมกนตอเชอ Legionella pneumophila ใน

ซรม อยางนอย 4 เทา ในระยะเฉยบพลนและระยะพกฟน โดยวธ Indirect Immunofluorescence Assay (IFA) หรอ Microagglutination (MAT)

3.ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) ไมม

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definite Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการและอาการแสดงตาม เกณฑการวนจฉยทางคลนก รวมกบผลตามเกณฑการตรวจทางหองปฏบตการอยางใดอยางหนง

4. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigations)4.1 DNA Hybridization เปนวธการตรวจหา DNA ทมความจำาเพาะของเชอ

Legionella มผลตภณฑ DNA probe พรอมชดนำายาจำาหนาย แตราคาคอนขางสง เหมาะสำาหรบงานวจย

4.2 Polymerase Chain Reaction (PCR) เปนวธการตรวจหา DNA ทมความจำาเพาะของเชอ Legionella มผลตภณฑจำาหนายเปนชดสำาเรจ แตตองมเครอง

PCR และเอนไซมทมราคาแพง เหมาะสำาหรบงานวจย

4.3 Direct Immunofluorescence Assay (DFA) เปนวธตรวจ

เชอ Legionella ในสงสงตรวจทเปนของเหลวจากระบบทางเดนหายใจสวนบนและปอด มความ

จำาเพาะสง (high specificity) แตมความไวตำา (low sensitivity)

หมายเหต : หนวยงานทรบสงสงตรวจ สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทยกระทรวงสาธารณสข ภาควชาพยาธวทยา คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด

ภาควชาจลชววทยา คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล (แลปแบคทเรย) โทรศพท 4197055 ทงสามแหงรบตรวจเฉพาะ การเพาะแยกเชอ Legionella และตรวจแอนตเจนในปสสาวะ


ไวรสตบอกเสบชนด เอ

(Viral Hepatitis A ) ไวรสตบอกเสบชนด บ

(Viral Hepatitis B) ไวรสตบอกเสบชนด ซ

(Viral Hepatitis C) ไวรสตบอกเสบชนด ด

(Viral Hepatitis D) ไวรสตบอกเสบชนด อ

(Viral Hepatitis E)


ผปวยมกมอาการนำา (prodromal symptoms) เกดขนอยางเฉยบพลน (acute) ดงน ไข ครนเนอครนตว คลนไส อาเจยน ทองอด จกแนนบรเวณใตชายโครงขวา หลงจากนนจะม

ปสสาวะสเขม และตามดวยตวเหลอง ตาเหลอง และตองไมมประวตไดรบยา หรอสารพษทเปนสาเหตของตบอกเสบเฉยบพลน

2. เกณฑการวนจฉย (Diagnostic Criteria for Treatment)2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria)

สำาหรบกรณผทมอาการเหลอง (icteric) จะมอาการนำา (prodromal symptoms) และมอาการ

ตวเหลอง ตาเหลอง รวมกบอยางนอยหนงอาการดงตอไปน

1. ปสสาวะสเขม

2. ไข


ไวรสตบอกเสบเฉยบพลน

(Acute Viral Hepatitis)

ICD-10: B15

ICD-10: B16

ICD-10: B17.1

ICD-10: B17.0

ICD-10: B17.2

3. อาการทองอด จกแนนบรเวณใตชายโครงขวา

4. ไมมประวตไดรบยา หรอสารพษทเปนสาเหตของตบอกเสบเฉยบพลน



คา SGPT (ALT) ในนำาเหลองมากกวา 100 U/L ในทกกลมอาย ทกเพศ

จำาเพาะ: ตรวจนำาเหลอง

Hepatitis A : พบ anti HAV IgM Hepatitis B : พบ anti HBc IgM และหรอพบ anti

HBs IgM และหรอ ant HBs Ag Hepatitis C : พบ anti HCV (total

antibody) และหรอ HCV RNA Hepatitis D : พบ HBs Ag รวมกบ anti HDV

(IgG) Hepatitis E : พบ anti HEV IgM



3.2 การวนจฉยสดทาย (Definitive Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการ ตามเกณฑทาง คลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4. การรกษา (Treatment) ถาผปวยไดรบการวนจฉยเบองตนเปนประเภท presumptive diagnosis สามารถ

ใหการรกษาทนทไมตองรอใหเปนผปวยประเภท definitive diagnosis ซงการรกษาไวรสตบอกเสบ

นนไมมการรกษาแบบจำาเพาะ (Specific treatment)โดยทวไปใหการรกษาแบบประคบประคอง (supportive treatment) ไดแก

รบประทานอาหารครบ 5 หม โดยไมจำาเปนตองเนนประเภทคารโบไฮเดรต ถามอาการคลนไสสามารถใหยาแกคลนไสอาเจยนได หรออาจงดอาหารมน เพอลดอาการทองอด สามารถออกกำาลงกายไดตามสภาพของรางกาย ควรเลยงยาทมผลตอตบ

ยาทไมมขอหาม ไดแก ยาคมกำาเนด, paracetamol เปนตน

ควรหยดพกผอนประมาณ 2-3 สปดาห


ขอบงชของการรบผปวยไวรกษาในโรงพยาบาล มดงน

1. พบไขสง ขณะทมตวเหลอง ตาเหลอง

2. ยงคงมอาการนำา (prodromal symptoms) คอมตวเหลอง ตาเหลอง

3. เรมมอาการของตบวาย ไดแก เอะอะโวยวาย สบสน ซมลง มนำาในชองทอง บวม เปนตน

4. เลอดออกงาย โดยพบวา prothrombin time 4 วนาท (เทยบกบคาปกต)5. นำาตาลในเลอดตำา

หมายเหต Hepatitis A หรอ E มกมอาการตวเหลอง ตาเหลอง นาน 1 สปดาห จงควรใหหยดพก ประมาณ 2 สปดาห

- Hepatitis B หรอ C วธการปองกนใหใช universal precaution สวนใหญ( รอยละ 90) รางกายจะสามารถกำาจด HBs Ag ไดหมดภายใน 2 เดอน (ไม

เกน 6 เดอน) - Hepatitis D ในประเทศไทย พบในผตดยาเสพตดชนดทฉดเขาเสนเลอด


ไขเอนเทอรค

(Enteric fever)

ไขรากสาดนอย (ทยฟอยด)(Typhoid fever)

ไขรากสาดเทยม ( พาราทยฟอย เอ)(Paratyphoid fever A)

ไขรากสาดเทยม ( พาราทยฟอยด บ)(Paratyphoid fever B)

ไขรากสาดเทยม ( พาราทยฟอยด ซ)(Paratyphoid fever C)

ไขรากสาดเทยม (พาราทยฟอยดทมไดระบ)(Paratyphoid fever, unspecified)

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) มไขสงลอย ปวดศรษะและหนาว เปนอยหลายวน เบออาหาร ชพจรอาจชากวาทควรจะเปนในขณะทมไขสง ทอง

อดมาก ปวดทอง หลายวนจงจะถาย อจจาระ ลกษณะเหลว มกลนเหมน อาจม DIC shock คอภาวะทเลอด

แขงตว กระจายไปทวรางกาย (Disseminated Intravascular Coagulopathy Shock) อาจพบตบโต มามโต เลกนอย


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไขสงลอยนานเกนกวา 1 สปดาห โดยหาสาเหตอนไมพบ ตบมามโตเลกนอย


CBC (WBC ตำากว า 7,000 /ลบ.มม.) Widal test ใหผลบวก ( ควรตรวจหลงจากเรมมอาการ 10 วน)



ไขเอนเทอรค (Enteric fever)

ไขทยฟอยด (Typhoid

ICD-10:

ICD-10:

ICD-10:

ICD-10:

ICD-10:

ICD-10:

เพาะเชอจากอจจาระ, ปสสาวะ, เลอดพบ Salmonella Typhi หรอ S. Paratyphi



3.2 การวนจฉยสดทาย (Definitive Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการ ตามเกณฑทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4. การรกษา (Treatment) รกษาตามอาการ รกษาแบบจำาเพาะ เมอตรวจพบเชอ Salmonella Typhi หรอ S.Paratyphi กรณอาการไมรนแรง ใช Cotrimoxazole เปนหลก

กรณอาการรนแรง ใช Ciprofloxacin5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigations) – ไมม


ซลโมเนลโลซส (Salmon

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ถายเหลวเปนนำาสเขยว ถายมมกหรอเลอดปน ปวดทองมลกษณะ ปวดเกรงทหนาทอง ปวดเบง สวนใหญมไขหรอมไขเรอรง อาจมอาการตดเชอนอกระบบทางเดนอาหารรวมดวย


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) ไมมลกษณะทางคลนกทชดเจน

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ทวไป ตรวจอจจาระ WBC 20 cell/HPF

จำาเพาะ เพาะเชอจาก อจจาระ ปสสาวะ, เลอด, ไขกระดก, นำาไขสนหลง, หรอของเหลวจากอวยวะท

สงสยมการตดเชอ พบ Salmonella spp. ทนอกเหนอจาก S.Typhi และ S. Paratyphi

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification) 3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผทมอาการ

ตามลกษณะเกณฑทาง คลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการทวไป

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definitive Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามลกษณะทางคลนกรวมกบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4. การรกษา (Treatment) การรกษาตามอาการ การรกษาแบบจำาเพาะ เมอตรวจพบแบคทเรยทเปนสาเหต โดยใชสารตานจลชพ ในกรณ

มการตดเชอ extra luminal หรอการตดเชอใน กลมเสยงสง ซงไดแก เดกอายตำา กวา 1 ป, ผสงอาย (65+ป), Immunocompromised

host, ผปวยเบาหวาน, Cirrhosis และ ผปวยใส Prosthetic valve โดยใช Norfloxacin หรอ Ceftriaxone หรอ Ciprofloxacin

ผประกอบอาหารทเปนพาหะควรใหเปลยนแผนกหรอเลยงการเตรยมหรอปรงอาหารโดยมตองใหสารตานจลชพ

5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigations) ตรวจยนยน serotype ของ Salmonella


ICD-10: A02

บดชเกลโลซส

ICD-10: A03

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ปวดทอง ถายเหลวเปนนำา ในวนแรกๆ วน ตอมาถายเปนมกเลอด ปวดเบง มอาการเหมอนถาย

ไมสด ถายกระปรด กระปรอย ไขสง อาจ เกน 38.50C นำามากอน 2-3 วน อาจมคลนไส อาเจยน ในเดกอาจมอาการชกรวมดวย


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) ม ไข และถายเปนมกเลอด 2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria)

ทวไป

ตรวจอจจาระพบ WBC 20 cell/HPF จำาเพาะ

เพาะเชอจากอจจาระ พบ Shigella spp. (Group A ; S.dysenteriae, Group B ; S flexneri, Group C ; S.boydii และ Group D; S.sonnei)


อาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการทวไป 3.2 การวนจฉยสดทาย (Definitive Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตาม

เกณฑทางคลนกรวมกบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4. การรกษา (Treatment) รกษาตามอาการ รกษาแบบจำาเพาะ โดยใชสารตานจลชพ เมอเพาะเชอจากอจจาระ พบเชอ Shigella spp.

ในเดกให Norfloxacin 20 มก./กก./วน นาน 3 วน หรอ Ciprofloxacin 15 มก./กก./วน นาน 3 วน

ในผใหญให Norfloxacin 800 มก. ตอวน นาน 3-5 วน หรอ

Ciprofloxacin 1000 มก.ตอวน นาน 3 วน



บดอมบา (Amoebic

ICD–10: A06

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ถายเหลว อาการรนแรงพบถายเปนมกปนเลอด ปวดเบง ถายบอย อาจ มไข หรอไมมไข พบได

ตงแตไมมอาการ จนถงมอาการทองเสยเลกนอย มกจะมอาการนานกวา 2 สปดาห

2. เกณฑในการวนจฉยเพอการรกษา (Diagnostic Criteria for Treatment) 2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria)

อาการตามลกษณะ ทางคลนก

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) จำาเพาะ พบขอใดขอหนง

ตรวจอจจาระสดพบ trophozoites หรอ cyst ของ Entamoeba histolytica(ในรายททองเสยเลกนอยหรอไมมอาการ)

ทำา sigmoidoscope หรอ proctoscope เพอดรอยโรคและเกบ

อจจาระสดตรวจ พบ trophozoites ของ Entamoeba histolytica

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnosis Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผปวยท

มอาการตามเกณฑทางคลนกโดยเฉพาะอาการทองเสยนาน กวา 2 สปดาห หรอถายเปนมกเลอด โดยไมพบสาเหตอน

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definitive Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตามเกณฑ ทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4. การรกษา (Treatment) การรกษาตามอาการ การรกษาแบบจำาเพาะดวยสารตานจลชพ

ในเดกให Metronidazole 30 มก./กก./ วน รบประทานวนละ 3 - 4 ครงหลงอาหาร

ในผใหญให Metronidazole ครงละ 500 มก. วนละ 4 ครง หลงอาหาร

กรณพบ trophozoites ใหยานาน 7 วน พบ cysts ใหยานาน 10 วน

5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigations)Serology (E.histolytica antibody) เพอการวนจฉยทสมบรณทางวชาการ


บดไมจำาเพาะ (Non-specific ICD –10:

A04

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ไข ถายเปนนำาหรอมกเลอด ปวดทองทวไป โดยเฉพาะอาจปวด บรเวณตรงกลาง หรอปวดมากทบรเวณทอง

นอยดานขวา (right iliac fossa) อาเจยนมาก


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มไข รวมกบถายเปนนำาและหรอถายเปนมกเลอด และปวดทองมากบรเวณทองนอยดานขวา

(right iliac fossa)1.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria)

ตรวจหาเชอ Campylobacter, Yersinia enterocolitica, Enteroinvasive E.coli (EIEC), Enterohemorrhagic E.coli (EHEC) ทวไป ตรวจอจจาระพบ WBC 20 cell/HPF Gram stain ของ fresh stool

จำาเพาะ เพาะเชอ จากอจจาระพบเชอ Campylobacter หรอ Yersinia

enterocolitica หรอ Enteroinvasive E.coli (EIEC) หรอ Enterohemorrhagic E.coli (EHEC)

ตรวจ toxin ในกรณพบเชอ E.coli



3.2 การวนจฉยสดทาย (Definitive Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตามเกณฑทางคลนกรวม

กบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4. การรกษา (Treatment) การรกษาตามอาการ การรกษาแบบจำาเพาะ เมอตรวจพบแบคทเรยทเปนสาเหต โดยใชสารตานจลชพ เชน

Norfloxacin 400 มก. วนละ 2 ครง นาน 3-5 วน Erythromycin 250 มก. วนละ 4 ครง นาน 10-14 วน ในเดก 30-

50 มก./กก./ วน



มอ เทา ปากเป อย

(Hand, foot and m

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) มแผลเป อย (Vesicles หรอ aphthous) หลายแผลในปากและมอาการเจบ มตมนำาพอง

(Vesicles หรอ pustules) ขนาดเลกทฝามอ นวมอ ฝาเทา และหรอทกน สวนใหญพบในเดก ไขนาน

5- 7 วน


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มแผลเป อยหลายแผลในปากและมอาการเจบ พรอมมตมนำาพองขนาดเลกทฝามอ นวมอฝาเทา และ

หรอทกน

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) Virus Isolation: แยกเชอไวรสจาก

สวอบ จากคอ ในสปดาหแรก

อจจาระเกบ หลงจากเรมปวย 14 วน (ดทสด) ในอจจาระสามารถพบเชอไดนานถง 6 สปดาห

ปายจากตมนำาพองททำาใหแตกบรเวณ มอ เทา กน (ตองเกบกอนการตดเชอแทรกซอนหรอ

เปนสะเกด) Serology:

จากซรมค เจาะเลอดครงแรกเรวทสด ภายใน 3 วนหลงปวย และครงท สอง หางจากครงแรก

14 วนพบระดบแอนตบอดในซรมคตางกนอยางนอย 4 เทา (4-fold rising)3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)

3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตามเกณฑทางคลนก

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definitive Diagnosis) หมายถง ผทมอาการตาม เกณฑทางคลนก และถาตองการทราบสาเหตกตองทำาการตรวจตามเกณฑทางหองปฏบตการ เพาะเชอ

ไวรสเอนเตอโร 71 ขน และหรอผลทางนำาเหลอง ม 4–fold rising 4.การรกษา (Treatment)

รกษาตามอาการ


อหวาตกโรคจากเชออหวาต O139


ICD-10: B08.4

อหวาตกโรค

ICD-10: A00

Cholera O139อหวาตกโรคแท

Classical Cholieraอหวาตกโรคเอลทอร

Cholera El Tor

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ถายเปนนำาจำานวนมาก มเนออจจาระนอย เกดขนอยางเฉยบพลนรวมกบมอาการและอาการแสดงของการขาด

นำาอยางรวดเรวและรนแรง อาจมคลนไส อาเจยน สวนใหญไมมไข ไมปวดทอง

2. เกณฑในการวนจฉยเพอการรกษา (Diagnostic Criteria for Treatment)2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) ถายเปนนำาจำานวนมาก เกดขนอยาง เฉยบพลน รวมกบมอาการและอาการแสดงของการขาดนำาอยางรวดเรว

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ทวไป ตรวจอยางงายและรวดเรว (screening test)

พบการเคลอนไหวอยางรวดเรวของเชอ Vibrio cholerae แบบผพงใต (shooting star) ทเปนลกษณะเฉพาะของเชอน จากการตรวจดวย

กลองจลทรรศน (light microscope) พบอจจาระมความเปนดางมากขน (stool pH 6)


stool culture หรอ rectal swab culture พบเชอ Vibrio cholerae O1

3.ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis)

หมายถง ผปวยทมอาการตามเกณฑทางคลนกรวมกบเกณฑทางหองปฏบตการทวไป

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definitive Diagnosis) หมาย ถง ผปวยทมอาการตามเกณฑทางคลนกรวมกบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ


ICD-10: A00.0

ICD-10: A00.1

4.การรกษา (Treatment) ผปวยทมลกษณะอาการเขาไดตามการวนจฉยเบองตน รกษาตามอาการโดยใหดมสาร ละลายเกลอแร

(ORS) หรอใหสารนำาทดแทนทางหลอดเลอดดำา ผปวยทมลกษณะอาการเขาไดตามการวนจฉยสดทาย ใหการรกษาตามคำาแนะนำาขององคการอนามยโลก

ดงน

เดก อายนอยกวา 8 ป ให Norfloxacin 20 มก./กก./ วน นาน 3 วน

ดแลเ ดกอายมากกวา 8 ป ให Tetracycline 30 มก./กก./วน นาน 3 วน

ใน ผใหญให Tetracycline ครงละ 500 มก. วนละ 4 ครง นาน 3 วน หรอ

Doxycycline ครงละ 100 มก. วนละ 2 ครง นาน 3 วน หรอ

Norfloxacin ครงละ 400 มก. วนละ 2 ครง นาน 3 วน ( กรณเชอดอตอ

Tetracycline)

5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigations) Serum electrolyte Cholera toxin


อาหารเปนพษ (Bacterial

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) คลนไส อาเจยน ปวดทอง สวนทองเสยมกมอาการไ มรนแรง อาจมอาการทางระบบประสาทรวมดวย ในกรณได

รบสารพษบางชนด สวนใหญ จะพบในกลมคนทรบประทานอาหารรวมกนอาการเกดขนภายใน 6 – 24 ชวโมง ภาย

หลงไดรบแบคทเรยท สรางสารพษ เชน Clostridium botulinum, Clostridium perfringens, Staphylococcus aureus หรอ Bacillus cereus

2. เกณฑในการวนจฉยเพอการรกษา (Diagnostic Criteria for Treatment)2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria)

คลนไส อาเจยน ปวดทอง อาจมทองเสย รวมกบมประวตการไดรบอาหารทอาจมสารพษปนเปอน

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) จำาเพาะ

เพาะเชอจากอาหาร/อาเจยนของผปวย พบเชอแบคทเรย ดงกลาวขางตน

ทดสอบพบ การสรางสารพษของเชอทเพาะขน (จากอาหารเทานน)

3.ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผปวยท

มอาการตามเกณฑทางคลนก รวมกบ

เพาะเชอจากอาหาร/ อาเจยน พบเชอแบคทเรยทสรางสารพษดงกลาวขางตน

(แตการพบเชอจากอจจาระอาจไมเพยงพอทจะระบวาเชอนนเปนสาเหต) มกมประวตจากการรบประทานอาหารรวมกนมากกวา 1 คน

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definitive Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตามเกณฑทางค ลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4. การรกษา (Treatment) รกษาตามอาการและ ควรหายภายใน 24 –72 ชวโมง

5.การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigations) ไมม


ICD–10: A05

อาหารเปนพษจากเชอวบรโอ พาราฮโมลยตคส

(Vibrio parahaemolyticus

ICD-10: A05.3

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description)ไ ข ปวดศ รษะ ปวดมวนทอง คลนไส อาเจยน ถายเปนนำา อาจมมกเลอดปน สวนใหญมอาการภายหลงรบ

ประทานอาหารทะเล หรออาหารทปนเป อนอาหารทะเล


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) มอาการตามลกษณะ ทางคลนก รวมกบประวตรบประทานอาหารทะเล หรออาหารทปนเป อนอาหารทะเล

2.2 เกณฑทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) จำาเพาะ

เ พาะเชอจาก rectal swab หรอ อจจาระ หรอ อาเจยน พบเชอ V. parahaemolyticus

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1 การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตามเกณฑทางคลนก

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definitive Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการตามเกณฑทางคลนกรวมกบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4. การรกษา(Treatment) รกษาตามอาการ โดยเฉพาะอาการปวดทอง รกษาแบบจำาเพาะ

ไมม ไมแนะนำาการใหยาปฏชวนะ ยกเวนในเดกทมอาการรนแรง

5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigations)

– ไมม

1. ลกษณะทางคลนก (Clinical Description) ถายอจจาระเหลวอยางนอย 3 ครงหรอถายเปนนำาหรอเปนมกเลอด อยางนอย 1 ครงใน 24

ชวโมง อาจมอาเจยนหรอมอาการขาดนำารวมดวย


อจจาระรวงเฉยบพลน (Acute

ICD-10:


2.1 เกณฑทางคลนก (Clinical Criteria) ถายอจจาระเหลวอยางนอย 3 ครงหรอถายเปนนำาหรอเปนมกเลอด อยางนอย 1 ครงใน 24 ชวโมง

2.2 เกณฑการตรวจทางหองปฏบตการ (Laboratory Criteria) ไมจำาเปนตองทำา stool culture

ทวไป stool exam อาจพบ WBC 20 cell/HPF ในเดกอายตำากวา 5 ปพบอจจาระมความเปนกรด (stool pH 5) และพบ

ภาวะทมนำาตาลในอจจาระ (stool reducing substance 1+ ) จำาเพาะ

stool culture : Rotavirus, Norwalk virus, Adenovirus, Astrovirus

3. ประเภทของการวนจฉย (Diagnostic Classification)3.1การวนจฉยเบองตน (Presumptive Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการ

ตามเกณฑทางคลนก

3.2 การวนจฉยสดทาย (Definitive Diagnosis) หมายถง ผปวยทมอาการ ตามเกณฑทางคลนก รวมกบเกณฑทางหองปฏบตการจำาเพาะ

4.การรกษา (Treatment) รกษาตามอาการโดยให สารละลายเกลอแร (ORS) ดมแทนนำา

ควรพจารณาให antibiotic กรณมไข ทองเสย และ stool exam พบ WBC 20 cell/HPF หรอกรณผปวยเดกอายตำากวา 1 ป, ผสงอาย (มากกวา 65 ป), ผปวย

ภมคมกนบกพรอง (Immunocompromised host)5. การตรวจชนสตรอนๆ (Other Investigations)

stool pH 6 และพบ epithelial cell ในอจจาระ stool for parasites เชน Cryptosporidium parvum,

Giardia lamblia ในผปวยภมคมกนบกพรอง (immunocompromised host)


Documents

· Web viewภาวะแทรกซ อนอ นๆ ได แก กล ามเน อห วใจอ กเสบ ปลายประสาทอ กเสบทำให