JAKI JEST ŚWIAT W BAJKACH KRASICKIEGO?

Bajki I. Krasickiego ilustrowane; Józef Wincenty Kruszewski, Bajki I. Krasickiego ilustrowane, 1886,

Bajki i przypowieści - Ignacy KrasickiO utworzeTematyka utworów jest różnorodna, propaguje pozytywne wzorce postępowania lub wskazuje i potępia niewłaściwe postawy, takie jak: zło moralne, pycha, zazdrość, chciwość, skąpstwo. Bardzo często postaci dobierane są na zasadzie kontrastu (głupi–mądry, stary–młody, strachliwy–buńczuczny).

Epoka: oświecenieRodzaj: epikaGatunek: bajka,   przypowieść Pierwsze wydanie- Bajki i przypowieści, na cztery części podzielone, 1779 r., Warszawa

Główni bohaterowie:

Bohaterami są ludzie, zwierzęta a także przedmioty reprezentujące konkretne cechy ludzkie lub wzorce postępowań. Dominują bajki zwierzęce, ale należy je czytać alegorycznie jako zakamuflowane ludzkie wady i przywary.

Wybrane cytaty

Cytat z bajki Czapla, ryby i rakWzdrygała się czapla niby; Dała się na koniec użyć, Zaczęła służyć

Cytat z bajki Szczur i kotMnie to kadzą – rzekł hardzie do swego rodzeństwaSiedząc szczur na ołtarzu podczas nabożeństwa.

Zapewne nieraz zdarzyło ci się słyszeć zdanie podobne do tego: „I żyło im się jak w bajce…”. Chociaż sens tego stwierdzenia wydaje się oczywisty, zastanów się nad treścią zacytowanej wypowiedzi – co tu oznacza bajka?Dość łatwo znaleźć inne wyrażenia, w których bajka odgrywa główną rolę. Oto kilka z nich: „bajkowy widok”, „bajeczny smak”, „kraina jak z bajki”, „bajkowy świat”, „bajkolandia”…

Już wieszPrzypomnij sobie cechy bajki jako gatunku literackiego.

Bajka – prawda czy fałsz?ILUSTRACJA: Bajkowy świat, www.pixabay.com, grafika komputerowa.

Wykonaj następujące polecenia:Ćwiczenie 1

Zapisz własną definicję bajki: Bajka to...…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………............................…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…....

Ćwiczenie 2Wymień znanych ci bajkopisarzy i tytuły bajek, które lubisz.…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………............................…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…....PRZECZYTAJ TEKST NASTĘPNIE WYKONAJ DO NIEGO POLECENIA

Ignacy KrasickiDo dzieci

O wy, co wszystkie porzuciwszy względy,Za cackiem bieżyć gotowi w zapędy,Za cackiem, które zbyt wysoko leci,Bajki wam niosę, posłuchajcie, dzieci.

Wy, których tylko niestatek żywiołem,Co się o fraszki uganiacie wspołem,O fraszki, których zysk maże i szpeci,Bajki wam niosę, posłuchajcie, dzieci.

Wy, którzy marne przybrawszy postaci,Baśniami łudzić umiecie współbraci,Baśniami, które umysł płochy kleci,Bajki wam niosę, posłuchajcie, dzieci.

Ignacy Krasicki, Do dzieci, [w:] , Wybór liryków, red. Sante Graciotti, Wrocław 1985, s. 79–80.

Po przeczytaniu zacytowanej wyżej bajki Do dzieci wykonaj następujące zadania:

Ćwiczenie 1

Podaj, kogo – twoim zdaniem – dotyczy wymieniany w każdej strofie zaimek „wy”.

Ćwiczenie 2

Poszukaj w wierszu określeń opisujących adresatów wiersza, a następnie określ stosunek do nich postaci mówiącej.

Ćwiczenie 3Wskaż co łączy w tym utworze słowa cacko, fraszka i baśń.Zaznacz prawidłową odpowiedź

oMają negatywny wydźwięk

o Są neutralne emocjonalnie

oMają pozytywny wydźwięk

Ćwiczenie 4

Czy w utworze Do dzieci wyraz „bajka” można potraktować jako kolejny element ciągu słów: cacko, fraszka, baśń? Uzasadnij odpowiedź.

Ćwiczenie 5Wskaż w jakim znaczeniu użyto w utworze wyrazu „bajka”

o baśń

o kłamstwo

o zabawa

o utwór literacki

o prawda

o legenda

omit

Ćwiczenie 6Ważne!

Wyraz „bajka” w utworze dedykacyjnym do zbioru Bajki i przypowieści jest synonimem prawdy. Krasicki odszedł tu zatem od zwyczajowego utożsamiania tego słowa z fantazją czy kłamstwem (przy okazji bajkę przeciwstawiając baśni, oznaczającej coś fałszywego).

O tym, że XVIII-wieczny twórca nie tylko w dedykacyjnym wierszu tak potraktował bajkę, świadczy utwór Koniec, który stanowi zakończenie Przydatku do Bajek i przypowieści.

Ignacy Krasicki

Koniec

Zmordował się na koniec ten, co bajki prawił,Żeby więc do ostatka słuchaczów zabawił,Rzekł: „Powiem jeszcze jedną, o której nie wiecie:Bajka poszła w wędrówkę. Wędrując po świecieZaszła w lasy głębokie; okrutni i dzicyNapadli ją z hałasem wielkim rozbójnicy,A widząc, że ubrana bardzo podle była,Zdarli suknie – aż z bajki Prawda się odkryła”.

Ignacy Krasicki, Koniec, [w:] , Poezja polska XVIII wieku, red. Zdzisław Libera, Warszawa 1976, s. 214.

Po przeczytaniu utworu Koniec wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 1.

Kim jest postać mówiąca w wierszu?

Ćwiczenie 2.

Jaki był cel „prawienia bajek”?

Ćwiczenie 3

W historyjce opowiedzianej przez postać mówiącą bajka wędruje . Wskaż , jakiego środka stylistycznego użył tu poeta. Zaznacz prawidłową odpowiedź.

oAPOSTROFA

o PYTANIE RETORYCZNE

o PERSONIFIKACJA

oWYKRZYKNIENIE

o EPITET

O tym, że XVIII-wieczny twórca – Ignacy Krasickinie tylko w dedykacyjnym wierszu tak

potraktował bajkę, świadczy utwór Koniec, który stanowi zakończenie Przydatku do Bajek

i przypowieści.

Zbójnik karpacki, początek XVIII wieku

Ignacy KrasickiKoniecZmordował się na koniec ten, co bajki prawił,Żeby więc do ostatka słuchaczów zabawił,Rzekł: „Powiem jeszcze jedną, o której nie wiecie:Bajka poszła w wędrówkę. Wędrując po świecieZaszła w lasy głębokie; okrutni i dzicyNapadli ją z hałasem wielkim rozbójnicy,A widząc, że ubrana bardzo podle była,Zdarli suknie – aż z bajki Prawda się odkryła”.

Ignacy Krasicki, Koniec, [w:] , Poezja polska XVIII wieku, red. Zdzisław Libera, Warszawa 1976, s. 214.

Po przeczytaniu utworu Koniec wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 1Kim jest postać mówiąca w wierszu?

Ćwiczenie 2Jaki był cel „prawienia bajek”?

Ćwiczenie 3Do kogo postać mówiąca porównała bajkę?

Ćwiczenie 4

Czym okazała się bajka po odarciu jej z szaty i czym jest owa szata?

Ważne!Bajka odarta z szat staje się „nagą prawdą”, czyli prawdą pełną, absolutną, niczym nieprzesłoniętą. Okazuje się, że właśnie takie postrzeganie bajki nie było jednostkowe czy przypadkowe. Ignacy Krasicki znowu wyraźnie zasugerował, że bajki nie należy traktować jak kłamstwa ani fantazji. Pod szatą (czyli pod metaforami, epitetami, porównaniami, personifikacjami itd.) znaleźć można mądrość w postaci morału.

Te dwa przykłady mogłyby stanowić podstawę do przypuszczeń, że poeta, mając napisać „prawda”, używa zamiennie słowa „bajka”.

Ignacy Krasicki

Wstęp do bajek

Był młody, który życie wstrzemięźliwie pędził;Był stary, który nigdy nie łajał, nie zrzędził;Był bogacz, który zbiorów potrzebnym udzielał;Był autor, co się z cudzej sławy rozweselał;Był celnik, który nie kradł; szewc, który nie pijał;Żołnierz, co się nie chwalił; łotr, co nie rozbijał;Był minister rzetelny, o sobie nie myślał;Był na koniec poeta, co nigdy nie zmyślał:– A cóż to jest za bajka? Wszystko to być może!– Prawda, jednakże ja to między bajki włożę.

Ignacy Krasicki, Wstęp do bajek, [w:] , Poezja polska XVIII wieku, red. Zdzisław Libera, Warszawa 1976, s. 209.

Po przeczytaniu Wstępu do bajek wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 1Jak można nazwać wiersz, który nie jest podzielony na zwrotki (strofy)?Jeśli nie masz pomysłu, zapoznaj się z podaną definicją.

Definicja: Wiersz zwrotkowy

Wiersz podzielony na zwrotki nazwać można zwrotkowym (stroficznym).

Definicja: Wiersz ciągły

Wiersz niepodzielony na zwrotki nazwać można ciągłym (stychicznym).

Ćwiczenie 2Podziel wiersz na dwie części. Gdzie przeprowadzisz granicę? Uzasadnij swój wybór.

Ćwiczenie 3WSKAŻ , CO ŁACZY WERSY WCHODZĄCE W SKŁAD PIERWSZEJ CZĘŚCI

oZACZYNAJA SIĘ OD SŁOWA „BYĆ”

o SKŁĄDAJĄ SIĘ Z PYTAŃ

oZAWIERAJĄ WYLICZENIA

o SĄ ZBUDOWANE Z WYKRZYKNIEŃ

oMAJĄ FORMĘ DIALOGU

Ćwiczenie 4Przyjrzyj się kolejnym kategoriom ludzi wymienionym w wierszu i oceń, czy ich charakterystyka odpowiada temu, co się z nimi zazwyczaj kojarzy. Uzasadnij odpowiedź.

Ćwiczenie 5 Z poniższego zestawu wybierz te charakterystyki, które można by dołączyć do grupy ludzi opisanych przez Krasickiego, uzasadnij swój wybór.

ZAZNACZ WŁASCIWE SŁOWA LUB WYRAŻENIA

o SPOSTRZEGAWCZY DETEKTYW

o SMUTNY CLOWN

oWYSKOKI KARZEŁ

o PIOSENKARZ BEZ GŁOWSU

oUCZCIWY OSZUST

o PIJANY ABSTYNENT

o INTELIGENTNY GŁUPIEC

oWYSPORTOWANY OLIMPIJCZYK

oDOBROTLIWY TYRAN

oUCZYNNY EGOISTA

oODWAZNY RYCERZ

oDZIELNY TCHÓRZ

Ćwiczenie 6Wymień co najmniej dwie ważne różnice, które odróżniają drugą część bajki od pierwszej.

Ćwiczenie 7Czy – twoim zdaniem – rzeczywiście „wszystko to być może”? Przy odpowiedzi uwzględnij wcześniejsze ustalenia.

Ćwiczenie 8Wyjaśnij, w jakim znaczeniu wyraz „bajka” został użyty w ostatnim wersie.

Ćwiczenie 9Określ, czy ostatni wers bajki („Prawda, jednakże ja to między bajki włożę”), wyjęty z kontekstu, zawiera logiczne rozumowanie. Uzasadnij odpowiedź.

Ćwiczenie 10Wyjaśnij, co o postrzeganiu świata przez Ignacego Krasickiego mówi użycie wyrazu „bajka” w odniesieniu do występujących w utworze charakterystyk ludzi.

Ćwiczenie 11Czy uważasz, że pierwsza część utworu przedstawia świat realistyczny? Uzasadnij odpowiedź.

Podróże filozofówIgnacy Krasicki zdawał sobie sprawę z tego, że utopijne społeczeństwa są jedynie wytworem wyobraźni filozofów. Sam wprawdzie należał do ludzi uczonych, był człowiekiem dobrze wykształconym, wielokrotnie w swoich dziełach nawiązywał do myślicieli antycznych i nowożytnych, a żył w okresie, który nazywano Wiekiem Rozumu lub Wiekiem Filozofów, jednak w obu zbiorach jego bajek można znaleźć utwory, w których przedstawia on „zawodowych” filozofów w niezbyt pochlebnym świetle.

Ignacy KrasickiPodróż

Miał rozum, w domu siedząc kto się śmiał z podróży,Jeśli więc ten mu zaszczyt sprawiedliwie służy,Jak zwać tych, co się raz wraz ustawicznie włóczą?Oto – ale zaczekam, aczej się oduczą.[…]Droga zawdy jest drogą pomimo wygody,Rzadka obejść się cale, znaleźć się bez szkody,A choćby innej w ciągłych podróżach nie było,Gdy się czas marnie strawił, wiele się straciło.Przepłynąwszy przez morza i zwiedziwszy ziemie,Dajmy to, iż kto poznał wszystkie ludzkie plemię.Cóż poznał? – To, co w domu miał na pogotowiu.[…]Pitagoras i Tales, i Platon, i inni,Za których wielkim zdaniem poszli ludzie gminni,Niżeli swej nauki cuda rozpostarli,W kraju się właściwego cieśni nie zawarli,Lecz chcąc ludzi oświecić w błędach, w których trwali,Do innych się, najdalszych, w pielgrzymstwo udali.Tam czerpając u źródła, w wiadomość bogaci,Z niezmiernym nauk trzosem wrócili do braci.Pitagoras powiedział, nie trzeba jeść bobu.A niekontent z greckiego rządzenia sposobu,Nową rzeczpospolitą mądry Plato skleciłI tak dowodnie onej użytek zalecił,Iż się dotąd na jawie jeszcze nie skleciła.Woda, według Talesa, wszystko sporządziła.[…]Rozum tylko i cnota są sprawicielami;Z tymi, choćby wśród stepów, nie będziemy sami.Cóż dopiero, gdy dzieci i podściwa żona,I uprzejmość sąsiedzka, prawa, doświadczona,[…]Piękne to towarzystwo i nigdy nie znudzi,Swoich znając, po co nam nowych szukać ludzi?Miłe to przeświadczenie do tego nas wiedzie,Iż dobrze w domu siedzieć. – Kto nie chce, niech jedzie!

Ignacy Krasicki, Podróż, [w:] tegoż, Satyry i  listy, red. Zbigniew Goliński, Wrocław 1988, s. 135–140.

Po przeczytaniu bajki Ignacego Krasickiego Podróż wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 

Wskaż argumenty, jakie przeciw „niepotrzebnym podróżom” wyliczono w wierszu.

Ćwiczenie 6.2

W utworze wymieniono ważnych greckich filozofów: Pitagorasa, Talesa i Platona. Co zyskali ludzie dzięki podróżom dwóch pierwszych myślicieli?

Ćwiczenie 6.3

Wobec Platona użyto epitetu „mądry”. Na czym ta mądrość polegała?

Ćwiczenie 6.4

Podaj, jaki był powód napisania przez Platona dzieła Państwo.

Ćwiczenie 6.5

Określ, jaki obraz filozofów przedstawiono w Podróży.

Ignacy Krasicki

FilozofZaufany filozof w zdaniach przedsięwziętych,Nie wierzył w Pana Boga, śmiał się z wszystkich świętych.Przyszła słabość, aż mędrzec, co firmament mierzył,Nie tylko w Pana Boga, i w upiory wierzył.

Ignacy Krasicki, Filozof, [w:] , Poezja polska XVIII wieku, red. Zdzisław Libera, Warszawa 1976, s. 211.

Po przeczytaniu bajki Filozof wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 1W utworze nie użyto imienia czy nazwiska żadnego filozofa. Z czego to wynika?

Ćwiczenie 2Powiedz, co stało się momentem przełomowym w życiu filozofa.

Ćwiczenie 3Scharakteryzuj filozofa (i jego poglądy) sprzed momentu przełomowego.

Ćwiczenie 4Wyjaśnij, jak rozumiesz wyrażenie „zaufany […] w zdaniach przedsięwziętych” oraz zwrot „firmament mierzył”.

Ćwiczenie 5Wytłumacz, dlaczego twoim zdaniem filozof się zmienił i na czym ta przemiana polegała.

Ćwiczenie 6Określ stosunek Krasickiego do przedstawionego w bajce filozofa.

Chłopski filozof

Bajki I. Krasickiego ilustrowane (Chłop i filozof)Józef Wincenty Kruszewski, Bajki I. Krasickiego ilustrowane (Chłop i filozof),

1886,

Ignacy Krasicki

Filozof i chłopWielki jeden filozof, co wszystko posiadał,Co bardzo wiele myślał, więcej jeszcze gadał,Dowiedział się o drugim, który na wsi mieszkał.Nie omieszkałI kolegę odwiedzieć,I od niego się dowiedzieć,Co umiał i skąd była ta jego nauka;Znalazł chłopa nieuka,Bo i czytać nie umiał, a więc książek nie miał.Oniemiał.A chłop w śmiech: „Moje księgi – rzekł – wszystkie na dworze:Wół, co orze,Sposobi mnie do pracy, uczy cierpliwości,Pszczoła pilności,Koń, jak być zręcznym,Pies, jak wiernym i wdzięcznym,A sroka, co na płocie ustawicznie krzeczy,Jak lepiej milczyć niźli gadać nic do rzeczy”.

Ignacy Krasicki, Filozof i chłop, [w:] tegoż, Bajki, przypowieści, satyry, Rzeszów 1986, s. 75.

Po przeczytaniu bajki Filozof i chłop wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 1W utworze występują wymienieni w tytule bajki bohaterowie. Zastanów się i odpowiedz na pytanie, co – twoim zdaniem – zdecydowało o kolejności wyrazów w tytule.

Ćwiczenie 2Posługując się cytatami z utworu, scharakteryzuj postać filozofa.

Ćwiczenie 3Wyjaśnij, skąd chłop czerpał swoją wiedzę o świecie.

Ćwiczenie 4

Oceń, czy dobór „nauczycieli” chłopa jest odpowiedni.

Ćwiczenie 5Do podanych nazw zwierząt dopasuj określenia pewnych cech.

Połącz w pary

mrówkamysz rybaosioł gęślew słoń

czujnośćokrucieństwoupórskromnośćpracowitośćsiłamilczenie

Utopia

Wyspia Utopia, Ambrosius Holbein, Wyspia Utopia, 1518, drzeworyt, Kunstmuseum Basel,

Świat przedstawiony we Wstępie do bajek jest nierealny – autor postrzega rzeczywistość pesymistycznie i nie wierzy w taki swoisty „raj na ziemi”. Warto zauważyć, że ów idealny (ale nieprawdziwy) świat dotyczy wyłącznie ludzi. Krasicki w ogóle nie zajął się pięknem przyrody ani nie odniósł się do kwestii religijnych (chociaż był biskupem).

Ideał w tej bajce wiąże się z życiem ludzi w społeczności. Jest to zatem opis świata, w którym ludzie mają wyłącznie pozytywne cechy. Wyobrażenia na temat idealnego społeczeństwa pojawiały się już o wiele wcześniej. Pierwszą tego typu wizję zamieścił w dziele napisanym w formie dialogu, a zatytułowanym Państwo, jeden z najwybitniejszych filozofów starożytnej Grecji – Platon (V–IV w. p.n.e.).

Niemal 2000 lat później Tomasz More (Morus) – angielski biskup, myśliciel, humanista i polityk – napisał traktat Utopia. Przedstawił tam własne wyobrażenia na temat idealnej społeczności. Tytuł tego dzieła w języku greckim oznacza „miejsce-nigdzie”, czyli „miejsce, którego nie ma”. Stał się on synonimem krainy zamieszkanej przez idealne społeczeństwo, ale nieistniejącej na naszej planecie.

Thomas MoreUtopia

Każde miasto ma przyznany do swego użytku obszar ziemi, ciągnący się co najmniej 12 000 kroków. Czasem ten przydział ziemi wynosi z jakiejś strony znacznie więcej, tłumaczy się to oczywiście większą odległością miast od siebie na tej przestrzeni. Żadnemu miastu nie zachciewa się rozszerzać swoich posiadłości, ponieważ mieszkańcy ich nie uważają się za właścicieli ziemi, lecz raczej za włodarzy. Wśród pól widać wszędzie domy, zaopatrzone w sprzęty gospodarskie i odpowiednio urządzone; służą one za mieszkania obywatelom, których miasta wysyłają kolejno na wieś. Każda rodzina wiejska składa się przynajmniej z 40 osób, mężczyzn i kobiet, oraz dwóch niewolników i podlega kierownictwu dwojga poważnych rozumnych ludzi, to jest ojca i matki rodziny. […] Każdy dom ma bramę od ulicy i tylną do ogrodu. Bramy są dwuskrzydłowe, łatwo otwierają się przez pociągnięcie ręką i potem same zamykają się; każdy może swobodnie wejść: tak dalece nie ma tam żadnej własności prywatnej. Nawet domy zmieniają co dziesięć lat, losując, który komu ma przypaść w udziale. […] Władza księcia jest dożywotnia, chyba że budzi on podejrzenie, jakoby dążył do tyranii. Traniborów wybierają corocznie, lecz nie zmieniają ich bez ważnego powodu. Wszystkich innych urzędników zastępuje się po roku nowymi. Co trzy dni, a czasem w miarę potrzeby częściej, schodzą się traniborowie na narady z księciem; omawiają sprawy państwowe i jeśli są jakieś spory prywatne – zdarza się to bardzo rzadko – rozstrzygają je w krótkim czasie. Na każdym posiedzeniu senatu obecni są dwaj syfogranci, każdego dnia inni. […] Wszyscy mieszkańcy wyspy noszą odzież jednakowego kroju bez względu na wiek; jeśli w ubiorze są pewne różnice, mają one tylko na celu odróżnienie mężczyzn od kobiet oraz bezżennych od żonatych. Odzież jest ładna, wygodna i stosowna zarówno do pory letniej, jak i zimowej, a sporządza ją sobie każda rodzina.

Thomas More, Utopia, tłum. Kazimierz Abgarowicz, Lublin 1993, s. 61–68.

Ćwiczenie 1

Po przeczytaniu fragmentu dzieła Thomasa More’a napisz notatkę na temat sposobu organizacji życia społecznego w Utopii.

Ćwiczenie 2

Napisz tekst argumentacyjny, w którym – cytując utwory Ignacego Krasickiego – opiszesz idealne państwo.

Ćwiczenie 3

Napisz przemówienie, w którym – zwracając się do obywateli wymyślonego państwa – przedstawisz swoją wizję idealnego władcy, np. króla lub prezydenta.

Słowa kluczeZaproponuj własną kolejność słów kluczy z tego tematu. Można kierować się tym, co Cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło, itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.

Bajka utopiaWiersz ciągły (stychiczny)

UtopiaWiersz zwrotkowy ( stroficzny)

BAJKI I PRZYPOWIEŚCI IGNACEGO KRASICKIEGO MOŻNA CZYTAĆ NA STRONIEhttps://lektury.gov.pl/czytaj/bajki-i-przypowiesci

MIŁEJ LEKTURY 😊😊😊

,

Skaczesz, biegasz, robisz tyle rzeczy codziennie.Znajdujesz się też w różnych stanach, np. śpisz.

Wszystkie te czynności są określane przez czasowniki.

RYCZĄ W KLASIE, RYCZĄ W KLASIE, DOKAZUJĄ

CZYLI CZASOWNIK W AKCJI

Jak rozpoznać czasownik?

Czasownik jest częścią mowy oznaczającą czynności i stany osób, zwierząt i rzeczy. Odpowiada na pytania co robi? (co robił?, co robią? itd.) oraz co się z nim dzieje? (co się z nią działo?, co się z nimi będzie działo? itd.).

Czasowniki mogą oznaczać takie czynności lub stany, które trwały, trwają lub będą trwały oraz takie, które już się zakończyły lub się zakończą. W związku z tym wyróżniamy czasowniki dokonane i niedokonane

Czasownik dokonany niesie informację o zakończeniu czynności w przeszłości lub przyszłości, np.: Wczoraj opracowałem referat. Jutro napiszę wypracowanie. Czytając powyższe zdania dowiadujemy się, że referat jest już gotowy, a wypracowanie będzie skończone jutro.

Czasownik niedokonany niesie informację o trwaniu czynności, ale nic nie mówi o jej zakończeniu, np.: Wczoraj opracowywałem referat. Jutro będę pisał wypracowanie .Czytając powyższe zdania mamy jedynie pewność, że praca nad referatem i wypracowaniem już trwała lub będzie trwała, ale nie wiemy nic o tym, kiedy i czy w ogóle będą skończone.

Czasowniki dokonane i niedokonane tworzą na ogół bliźniacze pary, np.:

opracować - opracowywaćpisać - napisaćgotować - ugotować

W gramatyce czasownik zajmuje pozycję wyjątkową, bowiem bez niego niemożliwe jest utworzenie zdania.

Czasownik jest częścią mowy charakteryzującą się wyjątkową obfitością różnych form. System odmiany czasownika (cały zbiór jego form) nazywamy koniugacją. Z systemu tego w szkole podstawowej powinieneś znać bezokolicznik, formy osobowe w różnych liczbach, rodzajach, czasach i trybach, ewentualnie formy strony, zaś imiesłowy poznasz w gimnazjum.

Bezokolicznik

Bezokolicznik jest niejako reprezentantem ogółu form czasownika. Żeby odszukać w słowniku informacje o jakimś czasowniku, trzeba znać formę jego bezokolicznika. Bezokoliczniki, jak sama nazwa wskazuje, nie oznaczają ani osoby, ani liczby, czasu czy trybu. W języku polskim rozpoznajemy je po końcówce -ć, -ść, -źć, -c, np. tańczyć, nieść, wieźć, uciec. Osoba, liczba, czas i rodzaj czasownika

Przede wszystkim musisz umieć odmieniać czasownik przez osoby. W języku polskim mamy ich po trzy w liczbie pojedynczej i mnogiej:

Liczba pojedyncza Liczba mnogaPierwsza osoba Ja WyDruga osoba Ty MyTrzecia osoba On, ona, ono Oni, one

Zdarza się, że uczniowie mówią o sześciu osobach, dlatego że osoby liczby mnogiej traktują oni jako czwartą, piątą i szóstą - ale ten sposób liczenia nie jest uznany przez żaden podręcznik. Oto przykładowa odmiana czasownika przez osoby:

Liczba pojedyncza1. Ja opowiadam2. Tyopowiadasz3. On, ona, ono opowiada

Liczba mnoga1. My opowiadamy2. Wy opowiadacie3. Oni, one opowiadają

Form pierwszej osoby używasz mówiąc o sobie i grupie, do której należysz, formy drugiej osoby są ci potrzebne, gdy zwracasz się do kogoś (jednej lub wielu osób), a o innych mówisz posługując się formami trzeciej osoby. Polskie czasowniki są tak zbudowane, że swoją budową same wskazują na osobę, więc w zdaniach możemy opuszczać zaimki ja, ty, my, wy. Opowiadam - wiadomo, że ja, któżby inny? Opowiadacie - oczywiście, że wy, nie ma innej możliwości.

Ponieważ wiesz już wszystko, co uczeń powinien wiedzieć o osobach, możemy przejść do problemu czasu czasownika. We współczesnym języku polskim występują trzy formy czasu: teraźniejszy, przeszły i przyszły. Już same nazwy wskazują, że dzięki czasom gramatycznym możemy zaznaczać w swoich wypowiedziach, że mówimy o tym, co było, jest lub dopiero będzie. Podana wyżej przykładowa odmiana czasownika opowiadać ograniczona była do form czasu teraźniejszego. W tym czasie nie wyróżnia się form poszczególnych rodzajów, ale i tak mamy tu do czynienia z wieloma różnymi końcówkami, których kombinacje dają w sumie kilka wzorów odmiany. Najciekawsze zjawiska poznasz przyglądając się odmianie poniższych pięciu czasowników:

Liczba pojedyncza

1 os.słucham rozumiempiekę noszę ważę2 os.słuchasz rozumiesz pieczesz nosisz ważysz3 os.słucha rozumie piecze nosi waży

Liczba mnoga

1 os.słuchamy rozumiemy pieczemy nosimy ważymy2 os.słuchacie rozumiecie pieczecie nosicie ważycie3 os.słuchają rozumiejąpieką noszą ważą

Zwróć uwagę na -j- pojawiające się w 3 os. l. mn. czasowników słuchać i rozumieć, na zróżnicowanie końcówek w 1 os. l. poj. oraz na wymiany głosek w tematach czasowników piec (k : cz) i nosić (s : ś). Jeśli czytałeś rozdział o rzeczowniku, wiesz już, że taką wymianę nazywamy obocznością. Jeśli znajomość z częściami mowy rozpocząłeś od czasownika, musisz tam wrócić.

W odmianie czasownika w czasie przeszłym pojawiają się już rodzajowe zróżnicowanie form:

l. pojedyncza rodzaj męski rodzaj żeński rodzaj nijaki1 os.biega-łembiega-łaś ---2 os.biega-łeś biega-łaś ---3 os.biega-ł biega-ła biega-ło

l. mnoga rodzaj męskoosobowy rodzaj niemęskoosobowy1 os.biega-liśmy biega-łyśmy2 os.biega-liście biega-łyście3 os.biega-li biega-łyPodział form czasownika na temat i końcówkę nie jest tak łatwy, jak w przypadku rzeczownika czy przymiotnika. Czasownik ma temat czasu teraźniejszego, przeszłego i różne przyrostki tematowe. Na szczęście jako gimnazjalista nie musisz się w tym wszystkim orientować. Do poprawnego odmieniania czasownika w czasie przeszłym wystarczy ci znajomość zakończeń wyodrębnionych w tabeli wyłącznie do użytku szkolnego, bowiem nie są to w ścisłym sensie końcówki.

Na pewno zastanowiło cię, dlaczego nie ma formy 1 i 2 os. l. poj. rodzaju nijakiego. Przypomnij sobie kilka rzeczowników rodzaju nijakiego - na przykład dziecko, kociątko, okno. Dziecko, mówiąc o sobie, użyje jednak 1 os. rodzaju męskiego (jeśli jest chłopcem) lub żeńskiego (jeśli jest dziewczynką). Zwracają się do dziecka jego mama też użyje formy 2 os. rodzaju męskiego lub żeńskiego. Forma 1 i 2 os. rodzaju nijakiego niepotrzebna jest też rzeczownikom kociątko i okno, bo przecież one nie mówią. W związku z tym potrzebna nam jest jedynie forma 3 os. rodzaju nijakiego - często przecież mówimy: Dziecko usnęło. Kociątko miauczało. Okno otworzyło się.

Wiesz już na pewno, że rzeczownik ma w liczbie mnogiej formy trzech rodzajów, a łączące się z nim wyrazy - tylko dwóch. Tabela pokazuje, że czasownik ma w liczbie mnogiej po dwie formy w każdej osobie. Nie można było nazwać ich męską i żeńską (choć tak by się na pierwszy rzut oka wydawało), bowiem pierwsza z nich obsługuje rzeczowniki męskie oznaczające osoby (chłopcy, żołnierze, sportowcy biegali), druga - rzeczowniki męskie nie oznaczające osób, żeńskie i nijakie (psy, zawodniczki, dzieci biegały). Stąd właśnie wzięły się nazwy męskoosobowy i niemęskoosobowy.

Końcówki czasu przeszłego -m, -ś, -śmy, -ściesą ruchome, to znaczy mogą oddzielać się od formy czasownika i łączyć z innym wyrazem w zdaniu, np.:

To stało się, kiedy wracaliśmy z obozu.To stało się, kiedyśmy wracali z obozu.Co ty zrobiłeś?Coś ty zrobił?Dawno tu nie byłem.Dawnom tu nie był.

Ruchomych końcówek nie należy łączyć z elementem -że-, np.:

Czemu żeście przyszli tak wcześnie? Poprawne jest wyłącznie zdanie: Czemuście przyszli tak wcześnie?

Ruchomość końcówek czasu przeszłego (zwłaszcza końcówki 1 os. l. poj.) też już powoli odchodzi w przeszłość, młodsze pokolenie Polaków coraz rzadziej korzysta z tej możliwości urozmaicenia języka. Ty jednak wcale nie musisz do nich należeć. Stosowanie ruchomych końcówek to dziś dowód wyższego niż przeciętne oczytania i obycia językowego.

Ruchome końcówki czasu przeszłego mają też związek z akcentowaniem form 1 i 2 osoby liczby mnogiej. W formach tych za poprawne uznaje się akcentowanie trzeciej sylaby od końca: bie-ga-li-śmy, cho-dzi-li-śmy. Po oderwaniu ruchomej końcówki sylaba akcentowana znajduje się na przedostatniej pozycji, akcentowanej zgodnie z ogólną zasadą.

Formy czasu przyszłego zależne są od tego, czy mamy do czynienia z czasownikiem dokonanym, czy niedokonanym. Czasowniki niedokonane mają czas przyszły złożony, np.:

liczba pojedyncza

1. os będę liczył, -a2 os. będziesz liczył, -a3 os. będzie liczył, -a, -o

liczba mnoga

1. os. będziemy liczyli, -ły2 os. będziecie liczyli, -ły3 os. będą liczyli, -ły

Poprawne są również formy złożone z bezokolicznikiem, np. będę liczyć, będziemy liczyć itd.Czasowniki dokonane tworzą czas przyszły prosty, który pod względem budowy form jest identyczny z czasem teraźniejszym czasowników niedokonanych:

liczba pojedyncza

1 os. policzę (jak liczę)2 os. policzysz (jak liczysz)3 os. policzy (jak liczy)

liczba mnoga

1 os. policzymy (jak liczymy)2 os. policzycie (jak liczycie)3 os. policzą (jak liczą)

Zauważ, że czasowniki dokonane w ogóle nie mają czasu teraźniejszego. Ich odmiana z końcówkami czasu teraźniejszego jest czasem przyszłym prostym. Do opowiadania o tym, co dzieje się teraz służą ich niedokonane odpowiedniki: tydzień temu policzyłem, ile potrzeba mi pieniędzy na komputer, za tydzień policzę, ale żeby poinformować, że teraz właśnie to robię, muszę użyć czasownika niedokonanego: Właśnie liczę, ile mi potrzeba pieniędzy na komputer.

Tryby czasownika

Czynności lub stany wyrażane za pomocą form czasownika możemy traktować jako rzeczywiste, przypuszczalne albo pożądane. Ten właśnie różny nasz stosunek do omawianych czynności i stanów wyrażamy za pomocą form czasownika zwanych trybami. W języku polskim istnieją formy trzech trybów: orzekającego, rozkazującego i przypuszczającego (zwanego też warunkowym).Za pomocą trybu orzekającego mówimy o czynnościach, które odbyły się w przeszłości, odbędą później lub odbywają teraz. Tryb ten ma formy trzech czasów: przeszłego, przyszłego i teraźniejszego. Całe mnóstwo form tego trybu poznałeś czytając poprzedni podrozdział o osobie, liczbie, rodzaju i czasie czasownika.

Za pomocą trybu rozkazującego wyrażamy prośby, życzenia i rozkazy. Czasownik w trybie rozkazującym odmienia się przez osoby, ale nie ma form czasu i rodzaju:

Liczba pojedyncza1 os. --- --- --- --- ---2 os.pisz proś czytaj trzyj ciągnij3 os.niech pisze niech prosi niech czyta niech trze

niech ciągnie

Liczba mnoga1 os.piszmy prośmy czytajmy trzyjmy ciągnijmy2 os.piszcie proście czytajcie trzyjcie ciągnijcie3 os.niech piszą niech proszą niech czytają niech trą

niech ciągną

W trybie rozkazującym nie używamy w zasadzie form 1 osoby liczby pojedynczej, z wyjątkiem zwrotów emocjonalnych, np. Niech stracę! Niech zginę, jeśli cię okłamałem. Formy 3 osoby liczby pojedynczej i mnogiej są złożone. Składają się z wyrazu niech (ew. niechaj) i z form 3 osoby czasu teraźniejszego trybu orzekającego.

Forma 3 osoby jest nam potrzebna, kiedy przekazujemy polecenie czy prośbę za czyimś pośrednictwem, np.: Aniu, niech twoja siostra postara się nie spóźniać. Używamy ich również w połączeniu z wyrazami pan, państwo, kolega, np.: Niech pan spocznie. Co kolega chce przez to powiedzieć? Niech nas państwo jeszcze odwiedzą. Formy trybu zawierają także formułki życzeniowe, np.: Niech żyje młoda para! oraz zwroty wyrażające uczucia , np.: Niech się dzieje wola nieba! Niech to licho porwie!

I na koniec specjalna przestroga - nie wszystko, co w potocznym rozumieniu jest rozkazem czy prośbą, jest nią również pod względem gramatycznym. Przeanalizujmy zdania:

Masz to zjeść do końca!Musisz tam natychmiast wrócić.

Występują w nich czasowniki w 2 osobie czasu teraźniejszego trybu orzekającego: ty masz, ty musisz. Czasowniki te co prawda mówią o obowiązku zrobienia czegoś, ale gramatycznie z trybem rozkazującym nie mają nic wspólnego. Możemy je oczywiście przeredagować na zdania w trybie rozkazującym:

Zjedz to do końca!Wróć tam natychmiast!

Teraz mamy w nich czasowniki w trybie rozkazującym: zjedz, wróć. Nasze zdania są już rozkazami również w sensie gramatycznym.

Formy trybu przypuszczającego są nam potrzebne, gdy mówimy o czynnościach przypuszczalnych, zarówno możliwych do spełnienia pod pewnymi warunkami (Skoczyłbym dalej, gdyby nie ta kontuzja) jak i niemożliwych do spełnienia wskutek nie sprzyjających warunków (Chętnie objechałbym świat dookoła, ale nie mam na to pieniędzy.). Niekiedy przy pomocy trybu przypuszczającego wyrażamy też życzenia o charakterze propozycji, np.:

Poszedłbym na lody ( w domyśle: może ktoś ze mną pójdzie); Lepiej byś odpoczął (w domyśle: życzę sobie tego i ucieszę się, gdy to zrobisz).

Odmiana czasownika w trybie przypuszczającym jest podobna do odmiany w czasie przeszłym i charakteryzuje się obecnością cząstki -by: liczba pojedyncza

1 os. kupiłbym, kupiłabym2. os. kupiłbyś, kupiłabyś3 os. kupiłby, kupiłaby, kupiłoby

liczba mnoga

1 os. kupilibyśmy, kupiłybyśmy2. os. kupilibyście, kupiłybyście3 os. kupiliby, kupiłyby

W liczbie pojedynczej mamy tu analogicznie jak w czasie przeszłym formy męskie, żeńskie i nijakie (ta tylko w 3 os.), zaś w liczbie mnogiej formy męskoosobowe i niemęskoosobowe.Cząstka -by wraz z końcówkami osobowymi jest ruchoma, podobni jak końcówki czasu przeszłego. Może odłączać się od czasownika i dołączać się do innych wyrazów w zdaniu lub stać osobno, np.:

Chętnie przełożyłbym to spotkanie na poniedziałek.Chętnie bym przełożył to spotkanie na poniedziałek.

Poprawny akcent w formach trybu przypuszczającego pada na trzecią sylabę od końca w liczbie pojedynczej i w 3 osobie liczby mnogiej, a w pozostałych formach na czwartą sylabę od końca. Wiąże się to z ruchomością końcówek. Po ich odcięciu akcentowane sylaby stają się przedostatnimi w wyrazie - a te właśnie sylaby z zasady akcentuje się w języku polskim: zro- bił-bym, zro-bi-li-byś-cie.

Strony czasownika

Zastanów się chwilę, czym różnią się poniższe zdania:

Józef Wybicki napisał słowa polskiego hymnu narodowego.

Słowa polskiego hymnu narodowego zostały napisane przez Józefa Wybickiego.

Zgodzisz się na pewno, że różnią się one jedynie konstrukcją, bo informację przynoszą taką samą. Tyle że podmiot pierwszego sam wykonuje czynność, a podmiot drugiego nic nie robi, czynności wykonuje ktoś inny wokół niego. Pierwszą konstrukcję nazywamy czynną, a drugą bierną. Oto jeszcze kilka par konstrukcji czynnych i biernych, które pomogą ci uchwycić istotę stron czasownika:

Sprzedawca zapakował ciastka. Ciastka zostały zapakowane przez sprzedawcę.Tata myje samochód. Samochód jest myty przez tatę.Ania będzie recytowała ten wiersz. Ten wiersz będzie recytowany przez Anię.

Nie wszystkie czasowniki mogą tworzyć stronę bierną. Nie mają jej np. czasowniki uśmiechać się, zastanawiać się, cieszyć się. Czasowniki tworzące stronę bierną nazywamy przechodnimi, nieprzechodnie zaś to te, które jej nie mają.

Przyjęliśmy na początku, że konstrukcje czynne i bierne zawierają tę samą informację. W zasadzie tak jest, tyle że konstrukcje czynne informują najpierw o wykonawcy, a bierne - o obiekcie czynności. Stąd wynikają pewne różnice w zastosowaniu obu stron. Wyobraź sobie, że w czasie wycieczki rowerowej złapałeś gumę. Pomógł ci w kłopocie pracownik wulkanizacji. Teraz odpowiadasz na pytania mamy. Jeśli zaciekawi ją stan dętki, powiesz zapewne: Dętka została już załatana. Ale mamę może zaciekawić również osoba, która ci pomogła. Wtedy powiesz: Dętkę załatał pracownik wulkanizacji. Rozumiesz już? Jeśli przede wszystkim interesuje nas obiekt czynności, używamy strony biernej, jeśli sam wykonawca - strony czynnej.

Znasz już stronę czynną i bierną. Pamiętając o zdobytej przed chwilą wiedzy przyjrzyj się zdaniom:

Tata myje się.Mama ubiera się.Ania podpiera się ręką.

Wykonawcy czynności wskazanych w tych zdaniach (tata, mama, Ania) kierują je na siebie, nie na jakiś inny obiekt. Tata nie myje samochodu, tylko siebie samego, mama nie ubiera córki, tylko siebie samą, Ania nie podpiera chwiejnego kwiatka, lecz siebie samą. Takie właśnie konstrukcje nazywamy stroną zwrotną czasownika.

Formy strony zwrotnej składają się z formy osobowej danego czasownika oraz zaimka zwrotnego się (siebie, sobie).Jednak nie każde się wskazuje na stronę zwrotną. Czasownik uśmiechać się bez zaimka się nie istnieje, nie jest więc czasownikiem w stronie zwrotnej, czasownik czesać się istnieje bez się, bo można czesać kogoś i to właśnie jest strona zwrotna.

Ćwiczenie 1Przypomnijcie sobie, co robicie każdego ranka. Odpowiadajcie na przemian na pytanie: „Co robisz rano?” i za każdym razem udzielajcie innej odpowiedzi. Oto przykład:

– Co robisz rano?– Budzę się.

Ćwiczenie 2Przyjrzyj się ilustracji i odpowiedz na pytania. Odpowiedzi wpisz tutaj lub w zeszycie.

Co robi nauczyciel? Co robią uczniowie? Co się dzieje ze śniegiem?

Ćwiczenie 3

W tajemniczy sposób zniknęły litery z podanych niżej czasowników. Jakie to mogły być słowa? Wymyśl je i zapisz w zeszycie. Pamiętaj, żeby zaczynały się od podanych liter i kończyły na -uje. Czy dostrzegasz jakąś regułę?

b............uje k............uje m...........uje r............uje w............uje c............uje l.............uje o............uje z............uje n............uje ł.............uje p............uje t............uje ż............uje

Ćwiczenie 4

Zapisz 10 różnych czasowników odpowiadających na pytania: co robi?, co się z nim dzieje?.

Na przykład:

co robi? – czyta, siedzi... co się z nim dzieje? – rośnie, zastanawia się, śpi…

Zadanie 5. W podanych niżej zdaniach wskaż czasowniki. Określ ich formy. Zapisz wnioski.

Marek kupił wczoraj nowy telefon komórkowy. Tydzień temu zanotowano duży spadek wody w rzekach. Na weselu mojej siostry mogłam tańczyć do białego rana. Powiedziałem mamie, że dziś otrzymałem w szkole uwagę. Ten samochód kupiono na giełdzie. Zajęcia już rozpoczęto.

Czegoś nie rozumiem Dlaczego pan tak dużo je, panie Macieju?Wiem, że ma pan apetyt, ale...Ach, nie umie pan sobie odmówić.A czy wie pan, jakie są tego konsekwencje?To zbędne kilogramy!Jak śmiem pana pouczać?Przepraszam, ale wiem, co robię.Nie rozumiem jednak pańskiego zachowania.Ja też jem obfite posiłki.My, Polacy, jemy smacznie, ale często zbyt dużo.Później nie umiemy poradzić sobie z nadwagą.Doskonale wiem, że to i pański podstawowy problem.Sam pan rozumie, że powinniśmy z tym walczyćŚmiem twierdzić, że to konieczność. jJestem lekarzem i umiem panu pomóc.Niech pan je tylko raz dziennie.Czy umie pan gotować?My z żoną jemy wyłącznie gotowane rzeczy.Polacy nie wiedzą, jakie to ważne.Nie rozumieją zasad dietetyki.Jedzą za tłusto, za słodko i zbyt kalorycznie.I nikt nie śmie im tego głośno powiedzieć.Inne narody wiedzą, jak się odżywiać.Jedzą ryby, warzywa, owoce.Myjemy mięsa, wędliny, tłuszcze i słodycze.Czy nie umiemy tego zmienić?Czas pójść po rozum do głowy.Nie rozumiem, dlaczego jest pan zdenerwowany.Co? Jest pan głodny?

Proszę odpowiedzieć na pytania dotyczące powyższego tekstu.

1. Dlaczego pan Maciej dużo je?2. Czy pan Maciej ma nadwagę?3. Kto poucza pana Macieja?4. Jak odżywiają się Polacy?5. Co jest podstawowym problemem pana Macieja?6. Co jedzą inne narody?7. Dlaczego pan Maciej jest zdenerwowany?

Wyrazy w nawiasach proszę podać w odpowiednich formach.WZÓR: (jeść) -jem1. To nieprawda, że Polacy (jeść) codziennie bigos.2. Ty (wiedzieć) że mówię prawdę.3. Nie lubię mówić o tym, że nie (umieć) pływać.4. To niedobrze, że Anna (jeść) kolację tak późno.5. Czego ty znowu nie (rozumieć) ?6. Ja doskonale (wiedzieć)ile kosztuje taki samochód.7. My nie (śmieć)proponować wam swojej pomocy.8. Czy oni (umieć) coś więcej niż tylko narzekać?9. Jak ty (śmieć) tujeszcze przychodzić?10. Wy chyba nic nie (wiedzieć)i niczego nie rozumiecie.

Wyrazy w nawiasach proszę podać w odpowiednich formach.WZÓR: (umieć) - umiem1. Hania doskonale gotuje. Ale nie (umieć)robić tak dobrego bigosu jakjej matka.2. Na zajęciach u profesora Woźniaka nikt nie (śmieć)przeszkadzać ani głośno rozmawiać.

3. Adrian (wiedzieć) więcejniżjego koledzy. Ale nawet on nie (rozumieć)tego problemu.4. Kasia jest wegetarianką i (jeść) tylkopotrawy jarskie. Ja (jeść) w zasadzie wszystko.5. Moja papuga nie (umieć) ani mówić,ani śpiewać. Nie jest nawet kolorowa. Sam nie (wiedzieć) dlaczego ją tak bardzo lubię.6. To pewne, że mężczyźni nie (rozumieć)kobiet. Ale czy ktoś (rozumieć) mężczyzn?7. Kocham Annę, ale nie (śmieć) zatelefonowaćdo niej. Adam (śmieć) robić to codziennie.8. Pan (umieć) za mało, żeby tutaj pracować.Nasi pracownicy (wiedzieć) znacznie więcej.

Proszę uzupełnić zdania podanymi niżej czasownikami w odpowiednich formach: umieć, jeść, wiedzieć, śmieć, rozumieć.1. Ja nie kłamać. A ty ?2. Janek nic nie o naszym spotkaniu.3. Jeszcze nie mogę powiedzieć, żecudzoziemców. Oni też nigdy do końca niepolskiej rzeczywistości.4. Państwo Dąbrowscy najchętniej . na kolację coślekkostrawnego. Ich córka Anna wcale nie kolacji.5. To moja wina. I nienawet prosić was o przebaczenie.6. Nasi przodkowie potrafili świetnie jeździć konno. My już tego raczej nie7 że nic nie wiem.8. Wiem, że nic nie9. W obecności tak doskonałych specjalistówja niezabierać głosu.10. Czy ty wybaczać?

Dopisz prawidłową formę zaimka.

Ja piszęTy piszesz......pisze

My piszemy......piszecie......piszą

Dopisz prawidłową formę czasownika.

Ja czytamTy..........On/ona/ono................

My czytamyWy..............Oni..............

Do podanych czasowników dopisz ich formy w czasie przeszłym.piorę......................................................leżę.......................................................siedzę....................................................uczę się.................................................myję się................................................jem........................................................

Do podanych czasowników dopisz ich formy w czasie przyszłym.idę........................................................szyję.....................................................rzucam.................................................śpię......................................................niosę....................................................wiozę...................................................

Do podanych czasowników dopisz ich bezokoliczniki.piszę.........................................rysuję.......................................bawię się..................................biegnę......................................mijam.....................................zamykam...............................

Popraw błąd.Nie poszłem do szkoły, bo byłem chory.