eclass.uth.gr€¦ · Web viewΤο παράσιτο αυτό είναι ανθεκτικό στο εξωτερικό περιβάλλον και οι σποροκύστεις επιζούν

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑΣ, ΤΜΗΜΑ ΚΤΗΝΙΑΤΡΙΚΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑ –ΠΑΡΑΣΙΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ 1

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΛΕΥΚΑΔΙΤΗΣΚΤΗΝΙΑΤΡΟΣ DVM, PhD

Ε. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ

1

ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑ

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΙΤΟΛΟΓΙΑΣ

Η κτηνιατρική παρασιτολογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη της μορφολογίας των παρασίτων των ζώων, των αναπαραγωγικών τους στοιχείων του βιολογικού τους κύκλου και της σχέσης μεταξύ του παρασίτου και του ξενιστή του. Παρασιτικά είναι τα νοσήματα των ζώων τα οποία προκαλούνται από την δράση διαφόρων παρασίτων στο εσωτερικό του σώματος τους (ενδοπαράσιτα) ή στην εξωτερική επιφάνεια τους (εκτοπαράσιτα). Τα παράσιτα είναι μονοκύτταροι (πρωτόζωα) ή πολυκύτταροι (μετάζωα) οργανισμοί οι οποίοι παρασιτούν (επιβιώνουν εκμεταλλευόμενοι άλλους οργανισμούς) σε διάφορα ζώα. Παρασίτωση είναι η μορφή συμβίωσης μεταξύ δύο οργανισμών όπου ο ένας ωφελείται (το παράσιτο) και ο άλλος βλάπτεται (διάφορα ζώα) από τη συνύπαρξη τους. Ξενιστής λέγεται ο ζωικός οργανισμός που φιλοξενεί τις διάφορες μορφές εξέλιξης του παρασίτου. Τελικός είναι ο ξενιστής που φιλοξενεί την ενήλικη ή ώριμη μορφή του παρασίτου, ενδιάμεσος είναι αυτός που φιλοξενεί την προνυμφική ή την άωρη μορφή του, φυσικός είναι αυτός στον οποίο το παράσιτο έχει προσαρμοσθεί να παρασιτεί, μη φυσικός είναι αυτός όπου το παράσιτο παρασιτεί τυχαία (όπου είτε καταστρέφεται, είτε μεταναστεύει και παραμένει σε διάφορα σημεία του σώματος του, είτε αναπτύσσεται χωρίς να ενηλικιώνεται, ή εξαιρετικά σπάνια ενηλικιώνεται), παρατατικός ή παρατεϊνικός είναι αυτός στον οποίο εισέρχεται η μολύνουσα μορφή του παρασίτου όπου επιβιώνει χωρίς να εξελίσσεται περεταίρω (όπου ουσιαστικά παρατείνεται η ύπαρξη της μολύνουσας μορφής) ενώ ψευδοξενιστής είναι αυτός στον οποίο εισέρχεται κάποια μορφή του παρασίτου (κάθε εξελικτική μορφή) και αδρανοποιείται χωρίς να πολλαπλασιάζεται. Ενήλικο είναι το στάδιο της ζωής ενός παρασίτου, κατά το οποίο αυτό μπορεί να αναπαραχθεί. Προνυμφικό είναι το στάδιο ή τα στάδια εξέλιξης του παρασίτου κατά τα οποία το παράσιτο εξελίσσεται αλλά δεν έχει ενηλικιωθεί. Μολύνουσα μορφή (η μολύνων στάδιο) είναι το στάδιο της εξέλιξης του παρασίτου όπου αυτό μπορεί να εισέλθει, να μολύνει τον τελικό ξενιστή και να εξελιχθεί μέσα σε αυτόν σε ενήλικο. Βιολογικός κύκλος είναι το σύνολο των σταδίων της εξέλιξης του παρασίτου από την παραγωγή του γονιμοποιημένου αυγού ή της άωρης μορφής, έως το στάδιο της ενηλικίωσης του στον τελικό ξενιστή. Άμεσος είναι ο βιολογικός κύκλος κατά τον οποίο για την ενηλικίωση του παρασίτου απαιτείται μόνο ένας ξενιστής ή κάποια στάδια της εξέλιξης του πραγματοποιούνται στο εξωτερικό περιβάλλον. Έμμεσος είναι ο βιολογικός κύκλος κατά τον οποίο είναι αναγκαίο οι προνυμφικές μορφές του παρασίτου να φιλοξενηθούν από έναν ή περισσότερους ενδιάμεσους ξενιστές. Σπάνια υπάρχει και ο ημιέμμεσος βιολογικός κύκλος όπου ο ίδιος οργανισμός είναι τόσο τελικός όσο και ενδιάμεσος ξενιστής του παρασίτου. Ένας ξενιστής μολύνεται από το παράσιτο ενεργητικά ή παθητικά από το στόμα ενεργητικά ή παθητικά από το δέρμα, ενεργητικά ή παθητικά από τους μυκτήρες, ενεργητικά η παθητικά από τα γεννητικά του όργανα, διαγαλακτικά και διά τον πλακούντα (ενδομητρικά). Εάν ένα ζώο παρουσιάζει κλινικά συμπτώματα εξ αιτίας της παρασίτωσης του τότε αυτό νοσεί ενώ όταν δεν παρουσιάζει συμπτώματα τότε αυτός καλείται φορέας της παρασίτωσης. Δεξαμενή ή αποθήκη του παρασίτου είναι τα ζώα που

2

παρασιτούνται από την ενήλικη μορφή του, από τα οποία με την παραγωγή αυγών ή άωρων μορφών διατηρείται και διασπείρεται η παρασίτωση. Μεταδότης ή μεταφορέας του παρασίτου είναι κάθε οργανισμός που μεταδίδει το παράσιτο από τον ένα οργανισμό στον άλλον και διακρίνεται στον μηχανικό μεταφορέα όπου δεν παρατηρείται εντός του σώματος του, εξέλιξη του παρασίτου και στον βιολογικό μεταφορέα, μέσα στον οποίο παρατηρείται εξέλιξη της μορφής του παρασίτου. Αφανής ή άδηλος περίοδος μιας παρασίτωσης είναι το χρονικό διάστημα που απαιτείται από την μόλυνση του ξενιστή έως την έξοδο των αναπαραγωγικών του στοιχείων (σε αυτό το διάστημα οι ενεργούμενες κοπρανολογικές εξετάσεις είναι αρνητικές). Εμφανής ή έκδηλος περίοδος είναι το χρονικό διάστημα στην διάρκεια του οποίου η ύπαρξη μόλυνσης από ένα παράσιτο μπορεί να διαπιστωθεί με εργαστηριακές μεθόδους. Τα παράσιτα κατατάσσονται ανάλογα με την εντόπιση τους στον ξενιστή σε ενδοπαράσιτα (αυτά τα οποία ζουν στο εσωτερικό του) ή εκτοπαράσιτα (αυτά τα οποία ζουν στην εξωτερική του επιφάνεια), ανάλογα με την αναγκαιότητα να διέλθουν από κάποιο ξενιστή ώστε να εξελιχθούν σε υποχρεωτικά (είναι υποχρεωτική η διέλευση τους από συγκεκριμένο ξενιστή) ή προαιρετικά (τα οποία δεν είναι υποχρεωτικό να διέλθουν από συγκεκριμένο ξενιστή ώστε να εξελιχθούν) ή σποραδικά (ή τυχαία - τα οποία ζουν ελεύθερα στο εξωτερικό περιβάλλον και σποραδικά παρασιτούν σε ένα ξενιστή), ανάλογα με την διάρκεια της ζωής τους στον ξενιστή τα παράσιτα διακρίνονται σε μόνιμα (ζουν ολόκληρη τη ζωή τους μέσα σε ξενιστή), ημιμόνιμα (ή προσωρινά όταν ζουν για τουλάχιστον ένα στάδιο του βιολογικού τους κύκλου ελεύθερα στο περιβάλλον εκτός του ξενιστή τους) ή περιοδικά (ή διαλείποντα, όταν παραμένουν σε ένα ξενιστή πρόσκαιρα με σκοπό να τραφούν από αυτόν), ανάλογα με τον αριθμό των ξενιστών που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του βιολογικού τους κύκλου σε μονοξένια (αναπτύσσονται μόνο σε ένα είδος ξενιστή) ή διξένια (αναπτύσσονται σε δύο είδη ξενιστών) ή τριξένια, ή πολυξένια, ανάλογα με τον αριθμό και το είδος των ξενιστών που παρασιτούν σε μονοξενιστικά, πολύξενιστικά και υπερπαράσιτα (παράσιτα που παρασιτούν σε παράσιτα) και ανάλογα με την συμπτωματολογία που προκαλούν στον ξενιστή σε παθογόνα (προκαλούν συμπτώματα στους ξενιστές τους) και απαθογόνα. Υπάρχουν ορισμένα γενικά χαρακτηριστικά των παρασίτων όπως τα παρακάτω : Πάντοτε είναι πολύ μικρότερου μεγέθους από τους ξενιστές τους. Συνήθως παρασιτούν σε μεγάλους αριθμούς επάνω (εκτοπαράσιτα) ή μέσα (ενδοπαράσιτα) στο σώμα των ξενιστών. τους Συχνά υπάρχει η ειδικότητα ή μοναδικότητα του είδους, του ξενιστή τους Συνήθως αλλά (όχι πάντα) η παρασίτωση δεν αποβαίνει θανατηφόρος για τον ξενιστή διότι και τα παράσιτα φροντίζουν για την διαιώνιση του είδους τους. Τα παράσιτα με σκοπό την επιβίωση τους συχνά έχουν αναπροσαρμόσει ορισμένα μορφολογικά και φυσιολογικά χαρακτηριστικά τους και έχουν απολέσει διάφορες δομές τους όπως , η απώλεια πεπτικού συστήματος για τις ταινίες, η απώλεια φτερών από τους ψύλλους και τις ψείρες, η απώλεια πολλών αισθητήριων οργάνων των νηματωδών, την ανάπτυξη ειδικών οργάνων πρόσφυσης-προσκόλλησης (μυζητήρων ,αγκίστρων, δοντιών, πλακών, σφικτήρων, αγκαθιών, κ.α.), η παραγωγή αντιπηκτικών ουσιών( στις βδέλλες και στα αγκυλόστομα), κ.α. Συχνά αναπτύσσουν τρόπους για να αποφεύγουν το ανοσοποιητικό σύστημα του ξενιστών τους όπως η ενδοκυτταρική εντόπιση στα κοκκίδια και η εγκύστωση στις προνύμφες Trichinella, η ικανότητα τους να διασπούν τα αντιγόνα ή να καταναλώνουν τα συμπληρώματα η ικανότητα τους να πυροδοτούν συγκεκριμένα στοιχεία της ανοσοαπόκρισης τα οποία με τη σειρά τους θα καταστρέψουν ιστούς του ξενιστή σε τέτοιο βαθμό ώστε να διευκολυνθεί η εισβολή του παρασίτου. Έχουν αναπτύξει πολλές και διαφορετικές δυνατότητες –τρόπους αναπαραγωγής τους όπως ο πολλαπλός διαχωρισμός, η γονοχωριστική αναπαραγωγή, ο ερμαφροδιτισμός, η παρθενογένεση με τελικό σκοπό την υψηλή αναπαραγωγική δυνατότητα ώστε να μπορούν να επιβιώνουν και να διαιωνίζονται .

3

Η παθογόνος δράση των παρασίτων στον ξενιστή μπορεί να είναι στερητική (απομύζηση από το παράσιτο θρεπτικών ουσιών, ιχνοστοιχείων, βιταμινών, αίματος, λέμφου, κ.α.), μηχανική (συμπίεση, στένωση, απόφραξη, δημιουργία οζιδίων, ρήξη κυττάρων κ.α.), τραυματική και καταστροφική για κύτταρα και ιστούς (όπως για παράδειγμα η μετανάστευση των νηματωδών διαμέσου των ιστών, η καταστροφή δέρματος, εντερικών λαχνών, βλεννογόνων, ενδοθηλίου, παρεγχυματικών οργάνων, δημιουργία ελκών στον εντερικό βλεννογόνο, δημιουργία δυσπλασιών ιστών ή δομών όπως από τις υδατίδες κύστεις, κ.α.), , ερεθιστική (τριβή ενδοθηλίου, επιθηλίου, επιδερμίδας, κ.α.), αλλεργική (δημιουργία αντιγόνων από τις εκκρίσεις κα απεκκρίσεις των παρασίτων, αντιδράσεις υπερευαισθησίας), ανοσοκατασταλτική, τοξική (με παραγωγή τοξινών), καρκινογενετική (π.χ. Spirocerca lupi), ορισμένα παράσιτα δύνανται να προκαλέσουν απώλεια αίματος (τα αγκυλόστομα), ή να προκαλέσουν την καταστροφή λειτουργικών δομών του οργανισμού λόγω λύσεως όπως τα ερυθροκύτταρα (π.χ. Babesia spp), ή να δημιουργούν πύλες εισόδου άλλων μικροοργανισμών (βακτήρια, ιοί) και τέλος να προκαλέσουν τη διατάραξη του μεταβολισμού των ζώων (υπολευκωματαιμία, αναιμία κ.α.). Ανάλογα με τα μορφολογικά και άλλα χαρακτηριστικά τους τα παράσιτα κατατάσσονται και ταυτοποιούνται σε Βασίλειο, Συνομοταξία, Υποσυνομοταξία, Ομοταξία, Υφομοταξία, Τάξη, Υπόταξη, Υπεροικογένεια, Οικογένεια, φυλή, γένος, Υπογένος, Είδος και Υποείδος. Από τις συνομοταξίες που περιλαμβάνονται στο ζωικό βασίλειο την κτηνιατρική παρασιτολογία των μικρών ζώων συντροφιάς ενδιαφέρον έχουν αυτές των Πρωτόζωων, των Ελμίνθων, των Ακανθοκεφάλων (περιορισμένο), των Αννελίδων (περιορισμένο) και των Αρθροπόδων. Η Συνομοταξία των Ελμίνθων περιλαμβάνει τις υποσυνομοταξίες των Πλατυελμίνθων και των Νηματελμίνθων. Περαιτέρω η υποσυνομοταξία των Πλατυελμίνθων περιλαμβάνει τις ομοταξίες των Τρηματωδών και των Κεστωδών. Επιπλέον, ένας γενικός διαχωρισμός των παρασίτων τα διακρίνει στα Πρωτόζωα (μονοκύτταροι οργανισμοί) και στα Μετάζωα (Πολυκύτταροι οργανισμοί όπου περιλαμβάνονται οι συνομοταξίες των Ελμίνθων και των Αρθροπόδων). Κάθε παράσιτο προσδιορίζεται από το γένος και το είδος του, γράφεται με λατινικά γράμματα σε πλάγια γραφή, με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα του γένους και με μικρό το πρώτο γράμμα του είδους. Επίσης το όνομα του είδους να αντικατασταθεί από την σύντμηση sp ή spp – είδος, είδη. Το όνομα της τάξης και της υποτάξης καταλήγει σε –ida, της υπεροικογένοιας σε –oidea, της οικογένειας σε –idea, της υποοικογένειας σε –inae και της φυλής σε –ini.

ΧΡΗΣΙΜΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ

ΖΩΟΝΟΣΟΣ είναι η ασθένεια των ζώων η οποία μπορεί να μεταδοθεί από τα ζώα στον άνθρωπο. ΑΝΘΡΩΠΟΝΟΣΟΣ είναι η ανθρώπινη ασθένεια που μπορεί να μεταδοθεί στα ζώα. ΕΠΙΖΩΟΤΙΑ είναι η ασθένεια η οποία επηρεάζει ένα μεγάλο αριθμό ζώων τα οποία δεν σχετίζονται με τον άνθρωπο και εξαπλώνεται ραγδαία ) ΕΠΙΔΗΜΙΑ είναι η ασθένεια που επηρεάζει ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων και εξαπλώνεται ταχύτατα

4

ΠΡΩΤΟΖΩΑ – PROTOZOA

Τα πρωτόζωα είναι μονοκύτταροι , ευκαρυοκυτταρικοί , κατά κανόνα ετερότροφοι οργανισμοί , που ανήκουν στο ζωικό βασίλειο και παρασιτούν στα ζώα και τον άνθρωπο ενώ επιβιώνουν και ως σαπροφυτικοί οργανισμοί στο εξωτερικό περιβάλλον. Γενικά μορφολογικά χαρακτηριστικά Τα πρωτόζωα είναι μονοκύτταροι οργανισμοί όπως τα βακτήρια από τα οποία διαφέρουν στο ότι αυτά, όπως όλα τα ευκαρυοκύτταρα, αποτελούνται από τον πυρήνα, ο οποίος περιβάλλεται από τη πυρηνική μεμβράνη και στο κυτταρόπλασμα τους βρίσκεται , το κοκκώδες και το λείο ενδοπλασματικό δικτυωτό , τα ριβοσώματα , τα μιτοχόνδρια , το βασικό σωμάτιο, τα εκκριτικά κύτταρα, τα μικροσωληνάρια, τα λυσοσώματα, η συσκευή Golgi κ.α Αντίθετα, στα βακτήρια, στις ρικέτσιες κ.α., όπως όλα τα προκαρυοκύτταρα, η πυρηνική ουσία βρίσκεται ελεύθερη μέσα στο κυτταρόπλασμα και έχουν απλό χρωμόσωμα. Στο κυτταρόπλασμα τα ριβοσώματα είναι ελεύθερα, ενώ δεν υπάρχουν μιτοχόνδρια. Αν και αρκετά από τα πρωτόζωα που βρίσκονται στο περιβάλλον, μοιάζουν με φυτικούς οργανισμούς, επειδή συνθέτουν την τροφή τους από ανόργανα υλικά χρησιμοποιώντας το ηλιακό φως ως πηγή ενέργειας, όπως και τα φυτικά κύτταρα, εντούτοις, τα παρασιτικά πρωτόζωα των ζώων και του ανθρώπου τρέφονται αποκλειστικά με οργανικά υλικά και η τροφή τους κυρίως προσλαμβάνεται από την επιφάνεια τους. Το μέγεθος των πρωτόζωων, κατά κανόνα, κυμαίνεται μεταξύ 2μm και 1mm και σε μερικές περιπτώσεις, όπως στις αμοιβάδες και στα μαστιγοφόρα, μεταξύ 3mm και 5mm. Σπάνια, μπορεί να έχουν μέγεθος που φθάνει τα μερικά εκατοστά (να είναι διαστάσεων από 1 έως150μm). Τα πρωτόζωα έχουν όλα τα οργανίδια του ζωικού κυττάρου και επιπλέον, έχουν ειδικές κατασκευές, οι οπαίες αντιστοιχούν στα εξειδικευμένα όργανα των μεταζώων παρασίτων. Για την αυτόνομη μετακίνηση τους μερικά πρωτόζωα έχουν ψευδοπόδια (pseudopodia) τα οποία είναι μη μόνιμες προεκβολές του κυτταροπλάσματος που βοηθούν στη μετακίνηση (με την έκταση και σύσπαση περιοχών του σώματος των) και στη σύλληψη της τροφής (υπάρχουν στο αμοιβάδες- Entamoebidae). Άλλα έχουν μαστίγια (flagellae) τα οποία είναι πολύ λεπτές προεκβολές του κυτταροπλάσματος που ξεκινούν από το βασικό σωμάτιο (υπάρχουν στα Trypanosomidae, Trichomonadidae). Τα μαστίγια, τα οποία κατά κανόνα εκτείνονται προσθίως, είναι ελεύθερα σε αρκετά τμήματα του όλου μήκους τους, ενώ τα υπόλοιπα τμήματα, εφάπτονται της επιφανείας του κυττάρου σχηματίζοντας την κυματοειδή μεμβράνη (undulating membrane). Ορισμένα φέρουν Βλεφαρίδες (ciliae) τα οποία είναι αναρίθμητες, πολύ λεπτές και κοντές προεκβολές που καλύπτουν το σώμα του πρωτόζωου, κινούνται όλες μαζί και χρησιμεύουν για την κίνηση και τη συγκέντρωση της τροφής (υπάρχουν στο Balantidium coli). Τέλος μερικά παράσιτα μπορούν να μετακινηθούν με ολίσθηση (Sarcocystidae, Toxoplasmidae). Η τροφή των πρωτόζωων προσλαμβάνεται συνήθως από την επιφάνεια του κυττάρου. Έτσι ορισμένα παράσιτα προσλαμβάνουν την τροφή τους με φαγοκυττάρωση (τα στερεά) και πινοκυττάρωση (τα υγρά) ενώ άλλα διαθέτουν κυταρόστομα με μαστίγιο (Trichomonadidae) ή με βλεφαρίδες (Ciliophora) ή με μικροπύλη ή μικροπόρο (Eimeridae). Τα θρεπτικά στοιχεία εγκλείονται μετά τη πρόσληψη τους, σε κενοτόπια και πέπτονται με την βοήθεια ενζύμων (η τροφή εισερχόμενη μέσα στο κύτταρο δέχεται τη δράση των λυσοσωμάτων, τα οποία βοηθούν στην πέψη και στην απορρόφηση της). Τα προϊόντα της πέψης διαχέονται στο κυτταρόπλασμα και τα μεταβολικά προϊόντα αποβάλλονται από τους πόρους της κυτταρικής μεμβράνης ή από ειδικό άνοιγμα, την κυτταροπυγή.

5

Η ανταλλαγή των αερίων (αναπνοή) γίνεται μέσω της κυτταρικής μεμβράνης των παρασίτων. Ο βιολογικός κύκλος των πρωτόζωων μπορεί να είναι άμεσος (Eimeridae, κ.α.) ή έμμεσος (Sarcocystidae, κ.α.). Πολλαπλασιάζονται με αγενή ή εγγενή πολλαπλασιασμό. Το τροφοζωίδιο είναι το βλαστικό στάδιο των πρωτόζωων, το οποίο τρέφεται, αναπτύσσεται και πολλαπλασιάζεται με διαίρεση. Ο πολλαπλασιασμός τους επιτελείται με αγαμογονία (σχιζογονία, σπορογονία ) ή με γαμετογονία. Στην αγαμογονία παρατηρείται πολλαπλασιασμός του παρασίτου χωρίς την απαραίτητη παρουσία ετερόφυλων οργανισμών. Αντίθετα, στην γαμετογονία, για τον πολλαπλασιασμό του, είναι απαραίτητοι οι γενετικά ετερόφυλοι οργανισμοί. Στην πρώτη περίπτωση, της αγαμογονίας, ο πολλαπλασιασμός γίνεται με απλή διαίρεση του πυρήνα (επιμήκη ή οριζόντια), όπου το κάθε πρωτόζωο διαιρείται σε δύο θυγατρικά, είτε με πολλαπλή διαίρεση του πυρήνα, όπου το κυτταρόπλασμα περιβάλλει κάθε θυγατρικό πυρήνα (π.χ. Sporozoa ), με αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών θυγατρικών κυττάρων, που καλούνται μεροζωίδια ή σχιστοζωίδια. Ακόμη, στην αγαμογονία παρατητείται και η εκβλάστηση, απλή ή πολλαπλή παραγωγή θυγατρικών κυττάρων (ενδοδυογένεση, ενδοπολυγένεση, εκτοπολυγένεση, κ.α. ). Ο πολλαπλασιασμός διαρκεί μικρό χρονικό διάστημα και δεν υπάρχει η δυνατότητα ανταλλαγής γενετικού υλικού. Η απελευθέρωση των θυγατρικών κυττάρων πραγματοποιείται μετά τη ρήξη του μητρικού. Στην περίπτωση της γαμετογονίας (εγγενής πολλαπλασιασμός), ο πολλαπλασιασμός του παρασίτου γίνεται με την σύζευξη των γαμέτων (ισο- ή ανισο-γαμετών). Από αυτούς, ο συνήθως μικρότερος καλείται μικρογαμέτης και προέρχεται από ειδικά κύτταρα τα μικρογαμετοκύτταρα και ο μεγαλύτερος καλείται μακρογαμέτης και προέρχεται από τα μακρογαμετοκύτταρα. Αποτέλεσμα της σύζευξης είναι το ζυγωτό, το οποίο μπορεί να διαιρεθεί σε πολλαπλάσιο αριθμό μολυνόντων σταδίων, τα σποροζωίδια. Εκεί όπου υπάρχει γαμετογονία υπάρχει κατά κανόνα και αγαμογονία ενώ ο βιολογικός κύκλος μπορεί ή όχι να συμπληρωθεί και σε άλλο ξενιστή, όπως π.χ., στο Plasmodium ( αιτιολογικός παράγοντας της ελονοσίας), παρατηρείται γαμετογονία μέσα στο ασπόνδυλο και αγαμετογονία στο σπονδυλωτό, ενώ στα κοκκίδια, οι φάσεις της αγαμογονίας και της γαμετογονίας παρατηρούνται στο ίδιο ξενιστή. Μερικά από τα πρωτόζωα εγκυστώνονται και δημιουργούν κύστεις, με σκοπό την επιβίωση τους και εκτός του ξενιστή (κοκκίδια). Κάθε κύστη μπορεί να περιέχει ένα ή περισσότερα σποροζωίδια. Στα βλεφαριδοφόρα μπορεί να παρατηρηθεί σύζευξη. Αυτή είναι προσωρινή ένωση μεταξύ δύο οργανισμών, με τη προϋπόθεση της ανταλλαγής πυρηνικού υλικού για την γενετική τους ανανέωση και την αναπαραγωγή. Η αναπαραγωγή πραγματοποιείται με τη διαίρεση του πυρήνα. Στα πρωτόζωα βρίσκονται ορισμένες ειδικές κατασκευές οι οποίες διευκολύνουν την ανεξάρτητη (αυτόνομη) ύπαρξη των μονοκυττάρων οργανισμών και σχετίζονται με την αναπαραγωγή. Μερικά από αυτά είναι : Τα Μικροσωληνάρια (microtubules) τα οποία είναι εύκαμπτα κοίλα νημάτια που σχετίζονται με την αναπαραγωγή. Το Αξονόστυλο (axostyle) τα οποία είναι ελαστικός σωληνοειδής άξονας που εκτείνεται από το πρόσθιο τμήμα του σώματος, συγκεκριμένα από το βασικό σωμάτιο και σε μερικές περιπτώσεις και από τον πυρήνα, προβάλλοντας στο οπίσθιο τμήμα του. Αποστολή του είναι η στήριξη του σώματος του πρωτόζωου. Υπάρχει στις τριχομονάδες, λάβλιες κ.α. Το Κυτταρόστομα-περίστομα (cytostome-peristome) το οποίο είναι οπή στο κυτταρικό περίβλημα (μεμβράνη) και βρίσκεται στον πυθμένα εγκολπώματος. Τα σωματίδια της τροφής εισέρχονται εντός του κυττάρου από αυτή την οπή. Το οποίο εμφανίζεται στο Balantidium coli. Το Βασικό σωμάτιο (basal body) το οποίο είναι μικρή σωληνοειδής κατασκευή από όπου αρχίζει το μαστίγιο των τρυπανοσωμάτων ή αυτό της Trichomonas foetus. Ο Κινητοπλάστης (kinetoplast) η οποία είναι κατασκευή βρίσκεται κοντά στο βασικό σωμάτιο και αντιπροσωπεύει το DNA του απλού μιτοχονδρίου των τρυπανοσωμάτων. Ο Μακροπυρήνας (macronucleus), μικροπυρήνας (micronucleus), στα βλεφαριδοφόρα υπάρχουν δύο τύποι πυρήνων. Ο μακροπυρήνας ο οποίος σχετίζεται με τη αυτόνομη λειτουργία του κυττάρου και ο μικροπυρήνας που αποτελεί αποθήκη του γενετικού κώδικα των πρωτόζωων και είναι ενεργός μόνο κατά την αναπαραγωγή.

6

Κτηνιατρικη Παρασιτολογία –Ι.Θ. Θεοδωρίδης




7


8

Τα πρωτόζωα αποτελούνται από τέσσερα Φύλα: α) Το 1ο Φύλο των Sarcomastigophora στο οποίο υπάγονται οι οργανισμοί που έχουν ψευδοπόδια ή μαστίγια (π.χ. Entamoeba, Trichomonas ), β) Το 2ο Φύλο των Apicomplexa στο οποίο υπάγονται οι οργανισμοί που δεν έχουν όργανα αυτοδύναμης μετακίνησης και τα οποία μερικές φορές, πολλαπλασιάζονται με σχιζογονία μετατρεπόμενα συχνά σε σποροκύστεις (π.χ. Coccidia, Piroplasma), γ) Το 3ο Φύλο των Microspora που είναι ενδοκυτταρικά παράσιτα (Encephalitozoon) και δ) Το 4ο Φύλο των Ciliophora στο οποίο οι οργανισμοί φέρουν βλεφαρίδες και έχουν 2 τύπους πυρήνων (π.χ. Balantidium)

9

ΑΡΘΡΟΠΟΔΑ – ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Τα αρθρόποδα είναι μια πολύ μεγάλη ομάδα ασπόνδυλων και μέχρι σήμερα έχουν περιγραφεί είδη τα οποία συνολικά καταλαμβάνουν ποσοστό μεγαλύτερο του 80% των γνωστών ειδών των ζώων. Διαβιούν σε πολλά και διαφορετικά οικολογικά συστήματα και εμφανίζουν κάθε τύπο συμβίωσης με τα συνυπάρχοντα σε αυτά είδη, συμπεριλαμβανομένου και του παρασιτισμού.

Τα αρθρόποδα γενικά χαρακτηρίζονται από την παρουσία συγκεκριμένων μορφολογικών χαρακτηριστικών τα οποία είναι τα παρακάτω:

1) Το σώμα τους δεν είναι ενιαίο αλλά παρατηρείται ευκρινής τμηματοποίηση. Αποτελείται από 3 κύρια τμήματα την κεφαλή, τον θώρακα και την κοιλία (η ευκρινής τμηματοποίηση μπορεί να μειωθεί σε πολλές κατηγορίες π.χ. ακάρεα)2) Το σώμα τους έχει αμφίπλευρη συμμετρία

3) Ύπαρξη εξωσκελετού ο οποίος καλύπτει και στηρίζει το σώμα τους (είναι ασπόνδυλα- στερούνται σπονδυλικης στήλης)

4) Φέρουν αρθρωτά κινητά άκρα (μερικά από τα οποία μπορεί να είναι υποτυπώδη)

5) Είναι γονοχωριστικά (δηλαδή υπάρχει αρσενικό και θηλυκό φύλο ενώ τα θηλυκά, κατά κανόνα, είναι μεγαλύτερα σε μέγεθος από τα αρσενικά.

6) Φέρουν την αιματοκοιλία ή αιμοκοιλία η οποία είναι μία κεντρική κοιλότητα που περιέχει το αίμα (αιμολέμφο).

6) Φέρουν κοιλιακή νευρική χορδή

7) Φέρουν ραχιαίο αγγειακό σύστημα αίματος (αιμολέμφου)

8) Τα περισσότερα έχουν σχετικά μικρό μέγεθος (το οποίο κυμαίνεται μεταξύ μερικών μm και μερικών cm

Μορφολογικά χαρακτηριστικά: Το σώμα των αρθροπόδων περιβάλλεται από τον εξωσκελετό και αποτελείται από την κεφαλή, τον θώρακα και την κοιλία ενώ στην εξωτερική επιφάνεια του σώματος τους είναι δυνατόν να φέρουν διαφορετικού χρώματος διακοσμήσεις, αισθητήρια όργανα, τρίχες, άγκιστρα, κ.α.

Ο εξωσκελετός συνήθως αποτελείται από χιτίνη (Ν-ακετυλογλυκολαμίνη συνδεδεμένη με 1,4-α-γλυκοζυδικούς δεσμούς) που εκκρίνεται από την επιδερμίδα, λιπίδια και ειδικές πρωτεΐνες (οι οποίες προέρχονται από διασταυρούμενη σύνδεση των παρακείμενων αμινοξέων), συχνά είναι εμποτισμένος με ανόργανα άλατα ή επικαλύπτεται από κηρώδες υλικό. Η χιτίνη επεκτείνεται στο εσωτερικό του σώματος και καλύπτει το πρόσθιο και οπίσθιο τμήμα του πεπτικού σωλήνα, την απόληξη του γεννητικού συστήματος και του αγωγού του αναπνευστικού.

10

Ο εξωσκελετός είναι κατασκευασμένος από πλάκες σε μορφή δακτυλίου οι οποίες ονομάζονται σκληρίτες και συνδέονται μεταξύ τους με μεμβράνες ώστε να πραγματοποιείται η κάμψη και έκταση του σώματος. Οι σκληρίτες είναι σκληρές χιτινώδεις πλάκες και ανάλογα με τη θέση τους ονομάζονται τεργίτες όταν βρίσκονται στη ραχιαία επιφάνεια, πλευρίτες όταν βρίσκονται στη πλευρική επιφάνεια και στερνίτες όταν βρίσκονται στην κοιλιακή επιφάνεια του παρασίτου. Στις περιοχές όπου συνδέονται μεταξύ τους οι σκληρίτες υπάρχουν εσωτερικές αποφύσεις όπου προσφύονται οι μυς οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την κίνηση των αρθρωτών μελών των αρθροπόδων. Οι χιτινώδεις πλάκες (σκληρίτες) ομαδοποιούνται μεταξύ τους και σχηματίζουν διάφορες περιοχές του σώματος των παρασίτων οι οποίες ονομάζονται τάγματα και το πρόσθιο τάγμα είναι η κεφαλή, ακολουθεί το μεσαίο που ονομάζεται θώρακας και το οπίσθιο το οποίο ονομάζεται κοιλία.

Η κεφαλή αποτελείται από τα στοματικά μόρια, που είναι συνήθως διαφορετικά στα διάφορα είδη των αρθροπόδων και κάποια είδη φέρουν και απλούς ή σύνθετους οφθαλμούς.

Ο θώρακας περιλαμβάνει 3-4 ζευγάρια ποδιών, σε αρκετά είδη 1-2 ζευγάρια πτερύγων και ενδεχόμενα υποτυπώδεις οφθαλμούς.

Η κοιλία συνήθως δεν φέρει αρθρωτά μέλη, αλλά μερικές φορές στο οπίσθιο άκρο της φέρει διάφορες λειτουργικές κατασκευές (όπως τον ωοαποθέτη), ανάλογα με τις ανάγκες τους προσαρμοσμένα στο περιβάλλον που ζουν.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΑΡΘΡΟΠΟΔΩΝΟ εξωσκελετός είναι εμπόδιο στην ανάπτυξη των αρθροπόδων και γ ‘ αυτό υποβάλλονται σε περιοδική απόπτωση του εξωσκελετού (έκδυση ) .

Το διαστήματα μεταξύ των μαδημάτων ονομάζονται στάδια ( stadia or stages ) ενώ το διάστημα κατά το οποίο το αρθρόποδο βρίσκεται μέσα στον εξωσκελετό ονομάζονται μεσοστάδια.

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Η ανάπτυξη και η ωρίμανση από αυγό σε ενήλικο άτομο μπορεί να συμβεί με πολλούς τρόπους.

Ημιμετάβολος ( απλός βιολογικός κύκλος )

Τα νεαρά άτομα ( νύμφες ) μοιάζουν με τα ενήλικα τόσο στην εμφάνιση όσο και στις διατροφικές συνήθειες.

Το αρθρόποδο αποπίπτει την επιδερμίδα του σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα κατά την διάρκεια της ανάπτυξής του , και έτσι αυξάνεται σε μέγεθος έως να ενηλικιωθεί.

Ολομετάβολος ( σύνθετος βιολογικός κύκλος )

Αυξάνει η λειτουργική και δομική απόκλιση από το νεαρό στο ενήλικο άτομο.

Η νεαρή ηλικία δεν παρουσιάζει καμία ομοιότητα με την ενήλικη. Στο τελευταίο στάδιο της νεαρής ηλικίας παρατηρείται η νύμφωση ,η οποία μπορεί να συμβεί είτε μέσα σε μια ειδική θήκη είτε μέσα στο κουκούλι και τελικά το ενήλικο άτομο να διαφέρει εντελώς από το την προνύμφη.

Η συνομοταξία των αρθροπόδων περιλαμβάνει αρκετές Κλάσεις από τις οποίες κτηνιατρικό ενδιαφέρουν στον ελληνικό χώρο παρουσιάζουν:

11

1) Η Κλάση των Arachnida στην οποία περιλαμβάνονται σημαντικά αρθρόποδα όπως οι Κρότωνες, τα ακάρεα, οι αράχνες, οι σκορπιοί κ.α.

2) Η Κλάση των Insecta (εντόμων) στην οποία περιλαμβάνονται επίσης πολύ σημαντικά παράσιτα των ζώων όπως οι μύγες, οι ψύλλοι, οι ψείρες, τα κουνούπια, οι σκνίπες, τα σκαθάρια, οι κοριοί κ.α. και

3) Η Κλάση των Pentastomida,

Άλλες κλάσεις αρθροπόδων χωρίς όμως να ενδιαφέρουν την Κτηνιατρική πράξη είναι η κλάση των Crustacea, η οποία περιλαμβάνει κυρίως υδρόβιους οργανισμούς – γαρίδες, αστακούς, καβούρια κ.α. αλλά και χερσαίους οργανισμούς όπως ψείρες των φυτών, ομοίως η Κλάση των Myriapoda περιλαμβάνει τις τάξεις Diplopoda και Chilopoda, όπου στην πρώτη αφορούν κυρίως φυτοφάγοι οργανισμοί και στην δεύτερη σαρκοφάγοι χωρίς όμως ενδιαφέρον για την κτηνιατρική.

Η παρασιτική τους δράση των αρθροπόδων σχετίζεται

α) με την πρόκληση ενόχλησης στα παρασιτούμενα ζώα

β) την κατανάλωση αίματος ή άλλων ιστών από τα παρασιτούμενα ζώα

γ) Την καταστροφή της φυσιολογικής δομής ιστών (όπως το δέρμα) στα παρασιτούμενα ζώα

δ) Πρόκληση φλεγμονής του δέρματος και κνησμό

ε) Δύνανται να προκαλέσουν Τοξίκωση και Αλλεργικές αντιδράσεις

ζ) Έχουν την δυνατότητα της μεταφοράς (βιολογικής ή μηχανικής) και μετάδοσης διαφόρων παθογόνων βακτηρίων, ιών ή παρασίτων.

ΔΟΜΗ – ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΡΘΡΟΠΟΔΩΝ ΤΗΣ ΚΛΑΣΣΗΣ INSECTA (ΕΝΤΟΜΩΝ)Το σώμα ενός ενήλικου παράσιτου αποτελέιται από το κεφάλι, τον θώρακα και την κοιλία. Το κεφάλι αποτελέιται από μια ποικιλία συντετηγμένων τμημάτων και φέρει δύο μάτια, δύο κεραιές και ένα συγκρότημα από πολλά τμήματα του στόματος. Ο θώρακας αποτελείται από τρία τμήματα , τον προθώρακα, τον μεσοθώρακα και τον μεταθώρακα και φέρει έξι συνδεδεμένα πόδια και τέσσερα, δύο ή καθόλου φτερά αναλόγως τη ζοολογική τάξη που βρίσκεται. Έτσι κατσαρίδες , σκαθάρια, και μερικά έντομα έχουν τέσσερα φτερά,οι περισσότερες μύγες έχουν δύο και οι ψείρες και οι ψύλλοι δεν έχουν φτερά. Όταν τα τέσσερα φτερά είναι παρόντα, το ένα ζευγάρι απορρέει από το μεσοθώρακα και το δεύτερο ζευγάρι από το μεταθώρακα. Τα λειτουργικά φτερά από τα Diptera απορρέεουν από το μεσοθώρακα. Η κοιλία αποτελείται από 11 ή λιγότερα τμήματα, από τα οποία τα τερματικά τροποποιηούνται για την συνουσία ή ωοτοκία.

Σαν τυπικά αρθρόποδα, τα έντομα έχουν μια επιδερμίδα χιτίνης που εκκρίνεται από την υποδερμίδα, ένα μονό στρώμα της στήλης επιθηλιακών κυττάρων εξοδερμικής προέλευσης, το οποίο πετιέται μακριά ή εκδύεται κατά διαστήματα για να επιτρέπεται η ανάπτυξη και η μεταμόρφωση. Η επιδερμίδα χιτίνης χρησιμεύει ως εξωσκελετός, τόσο για την κάλυψη του σώματος όσο και για την προσάρτηση των μυών. Οι βαριές περιοχές χιτίνης ή πλάκες της επιδερμίδας συνδέονται με λεπτότερες, ελαφρές περιοχές χιτίνης, επιτρέποντας έτσι την κυκλοφορία και σε κάποιο βαθμό την επέκταση, όπως, για παράδειγμα, όταν η κοιλιακή χώρα ενός θηλυκού κουνουπιού σίτισης γεμίζει με αίμα. Η επιδερμίδα επικαλύπτεται από ένα λεπτό επιφανειακό λιποειδές στρώμα, την επιδερμίδα, το οποίο είναι αδιαπέραστο από το νερό αλλά διαπερατό σε ελεύθερα λιπίδια και λιποδιαλυτές

12

ουσίες. Διατάραξη της επιδερμίδας από τα εντομοκτόνα οδήγεί σε θάνατο του εντόμουαπόε αφυδάτωση;τέτοια εντομοκτόνα είναι φυσικώς και όχι χημικώς ενεργά.

Όταν ένα αναπτυσσόμενο έντομο έχει αυξηθεί πάρα πολύ για την επιδερμίδα του, η υποδερμίδα δημιουργεί μια καινούργια, λεπτή,ελαστική επιδερμίδα κάτω από την παλιά. Η παλιά επιδερμίδα τότε απομακρύνεται και το έντομο αναδύεται από αυτή. Αυτή η διαδικασία, που ονομάζεται έκδυση, διαιρεί την ζωή του εντόμου σε μια σειρά σταδίων, ή ομοιωμάτων. Όλα τα ομοιώματα από κατσαρίδες, έντομα και ψείρες μοιάζουν με τους γονείς τους, εκτός από το ότι είναι μικρότερα, ενώ μιά πρόσφατα εκκολαπτόμενη μύγα, σκαθάρι, ή ψύλλος μοιάζει περισσότερο με σκουλήκι από ότι με ένα έντομο. Η προηγούμενη κατάσταση ονομάζεται απλή μεταμόρφωση και οι σειρές των ανήλικων ομοιωμάτων ονομάζονται νύμφες, ενώ η δεύτερη κατάσταση ονομάζεται σύνθετη μεταμόρφωση, και οι σειρές των ανήλικων ομοιωμάτων ονομάζονται προνύμφες. Στην σύνθετη μεταμόρφωση, η πλήρης αναδιάρθρωση που είναι αναγκαία για τη μετατροπή της σκωληκοειδούς προνύμφης σε ενήλικο έντομο λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια του σταδίου της νύμφης, και όλα τα συναφή γεγονότα αναφέρονται ως νυμφοποίηση.

ΕΙΚΟΝΑ ΕΝΤΟΜΟΥ

Εκτενέστερα όσον αφορά τα γενικά μορφολογικά χαρακτηριστικά των αρθροπόδων σημειώνονται τα παρακάτω:

Το σώμα των αρθροπόδων περιβάλλεται από τον εξωσκελετό και αποτελείται από την κεφαλή, τον θώρακα και την κοιλία ενώ στην εξωτερική επιφάνεια του σώματος τους είναι δυνατόν να φέρουν διαφορετικού χρώματος διακοσμήσεις, αισθητήρια όργανα, τρίχες, άγκιστρα, κ.α.

Έχουν μια επιδερμίδα χιτίνης που εκκρίνεται από την υποδερμίδα, ένα μονό στρώμα της στήλης επιθηλιακών κυττάρων εξοδερμικής προέλευσης, το οποίο πετιέται μακριά ή molted κατά διαστήματα για να επιτρέπεται η ανάπτυξη και η μεταμόρφωση. Η επιδερμίδα χιτίνης χρησιμεύει ως εξωσκελετός, τόσο για την κάλυψη του σώματος όσο και για την προσάρτηση των μυών. Οι βαριές περιοχές χιτίνης ή πλάκες της επιδερμίδας συνδέονται με λεπτότερες, ελαφρές περιοχές χιτίνης, επιτρέποντας έτσι την κυκλοφορία και σε κάποιο βαθμό την επέκταση, όπως, για παράδειγμα, όταν η κοιλιακή χώρα ενός θηλυκού κουνουπιού σίτισης γεμίζει με αίμα. Η επιδερμίδα επικαλύπτεται από ένα λεπτό επιφανειακό λιποειδές στρώμα, τη epicuticle, το οποίο είναι αδιαπέραστο από το νερό αλλά διαπερατό σε ελεύθερα λιπίδια και λιποδιαλυτές ουσίες. Διατάραξη της

13

epicuticle από τα εντομοκτόνα οδηγεί σε θάνατο του εντόμου από αφυδάτωση τέτοια εντομοκτόνα είναι φυσικώς και όχι χημικώς ενεργά.

Ο εξωσκελετός αποτελείται από χιτίνη (Ν-ακετυλογλυκοσαμίνη συνδεδεμένη με 1,4-α-γλυκοσιδικούς δεσμούς), επικαλύπτεται από ένα λεπτό επιφανειακό λιποειδές στρώμα (epicuticle), το οποίο είναι αδιαπέραστο από το νερό αλλά διαπερατό σε ελεύθερα λιπίδια και λιποδιαλυτές ουσίες , και ειδικές πρωτεΐνες (οι οποίες προέρχονται από διασταυρούμενη σύνδεση των παρακείμενων αμινοξέων) ενώ συχνά είναι εμποτισμένος με ανόργανα άλατα ή επικαλύπτεται από κηρώδες υλικό. Η επιδερμίδα χιτίνης χρησιμεύει ως εξωσκελετός, τόσο για την κάλυψη του σώματος όσο και για την προσάρτηση των μυών, είναι κατασκευασμένος από πλάκες σε μορφή δακτυλίου οι οποίες ονομάζονται σκληρίτες και συνδέονται μεταξύ τους με χιτινοειδής μεμβράνες ώστε να πραγματοποιείται η κάμψη και έκταση του σώματος. Οι σκληρίτες είναι σκληρές χιτινώδεις πλάκες και ανάλογα με τη θέση τους ονομάζονται τεργίτες όταν βρίσκονται στη ραχιαία επιφάνεια, πλευρίτες όταν βρίσκονται στη πλευρική επιφάνεια και στερνίτες όταν βρίσκονται στην κοιλιακή επιφάνεια του παρασίτου. Στις περιοχές όπου συνδέονται μεταξύ τους οι σκληρίτες υπάρχουν εσωτερικές αποφύσεις όπου προσφύονται οι μυς οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την κίνηση των αρθρωτών μελών των αρθροπόδων. Οι χιτινώδεις πλάκες (σκληρίτες) ομαδοποιούνται μεταξύ τους και σχηματίζουν διάφορες περιοχές του σώματος των παρασίτων οι οποίες ονομάζονται τάγματα και το πρόσθιο τάγμα είναι η κεφαλή, ακολουθεί το μεσαίο που ονομάζεται θώρακας και το οπίσθιο το οποίο ονομάζεται κοιλία. Ο εξωσκελετός απομακρύνεται σε διάφορα στάδια του βιολογικού κύκλου των αρθροπόδων ώστε να επιτρέπεται η ανάπτυξη και η μεταμόρφωση του παρασίτου.

Η επιδερμίδα των αρθροπόδων αποτελείται από διάφορα στρώματα τα οποία εκκρίνονται από τον υποκείμενο υποδόριο ιστό (επιδερμίδα). Η επιδερμίδα (cuticulm) έχει λιγότερο ή περισσότερο πάχος και αποτελείται από πρωτεΐνη χωρίς χιτίνη ενώ μερικές φορές επικαλύπτεται ή εμποτίζεται με λιπίδια. Κάτω από την επιδερμίδα υπάρχει η προδερμίδα η οποία στα έντομα χωρίζεται σε ένα αρκετά σκληρό εξωτερικό εξώδερμα και ένα εσωτερικό λιγότερο σκληρό ενδόδερμα.

Η ανάπτυξη των αρθροπόδων έχει ορισμένα χαρακτηριστικά. Αρχικά πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο εξωσκελετός ο οποίος περιβάλει το σώμα τους λειτουργεί ουσιαστικά ως ένα όριο-εμπόδιο για την ανάπτυξη τους και η περιοδική αποβολή του εξωσκελετού (έκδυση- ecdysis) είναι αναγκαία. Η έκδυση (εκκόλαψη-ανάπτυξη) των διαφόρων σταδίων του βιολογικού κύκλου των αρθροπόδων ελέγχεται και κατευθύνεται από μία σειρά ορμονών οι οποίες είναι διαφορετικές για κάθε ομάδα παρασίτων. Αυτές ελέγχουν την σύνθεση των νέων πρωτεϊνών και ενεργούν ώστε να αποκολληθεί η υποδερμίδα από την παλαιά προδερμίδα. Τα ένζυμα που παράγονται από την υποδερμίδα αρχίζουν να διαλύουν την παλαιά προδερμίδα ενώ μία νέα επιδερμίδα σχηματίζεται και σκληραίνει, η νέα προδερμίδα που σχηματίζεται προστατεύεται από τα ένζυμα που διαλύουν την παλαιά επιδερμίδα πάνω από τη νέα επιδερμίδα. Η παλαιά επιδερμίδα που έχει απομείνει διαχωρίζεται-διαλύεται και τα έντομα εισπνέουν αέρα και εξέρχονται. Κάθε στάδιο που μεταξύ δύο εκδύσεων ονομάζεται προνυμφικό στάδιο και υπάρχει διαφορετικός αριθμός προνυμφικών σταδίων για κάθε είδος. Κάθε στάδιο μεταξύ των εκδύσεων ονομάζεται ομοίωμα ενώ οι διάφοροι αριθμοί ομοιωμάτων εξαρτώνται από τα είδη των παρασίτων. Τα αρθρόποδα αναπαράγονται κυρίως με την παραγωγή αυγών τα οποία στη συνέχεια εξελίσσονται σε προνύμφες οι οποίες έχουν διαφορετική δομή από τα ενήλικα ενώ μερικά είδη αρθροπόδων έχουν τον στάδιο της νύμφης ως προνυμφικό το οποίο έχει δομή παρόμοια με του ενηλίκου.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ανάπτυξης και ωρίμανσης (βιολογικός κύκλος) των αρθροπόδων και διακρίνονται σε Ημιμετάβολα όπου η εμφάνιση των νεαρών και οι διατροφικές συνήθειες των παρασίτων (νυμφών) ομοιάζει αρκετά με αυτή των ενηλίκων, έτσι τα αρθρόποδα αποβάλλουν την

14

επιδερμίδα τους σε διάφορα χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης τους, αυξάνοντας το μέγεθος τους. Τα Ολομετάβολα αρθρόποδα παρουσιάζουν ένα περισσότερο σύνθετο βιολογικό κύκλο κατά τον οποίο υπάρχουν μεγάλες μορφολογικές και λειτουργικές διαφορές από το νεαρό στάδιο έως το ενήλικο παράσιτο. Τα προνυμφικά στάδια δεν έχουν καμία μορφολογική ομοιότητα με το ενήλικο και φτάνοντας στο τελευταίο προνυμφικό στάδιο, το στάδιο της νύμφης λαμβάνει χώρα μέσα σε κουκούλι από όπου εξέρχεται η νύμφη η οποία εξελίσσεται στην ενήλικη μορφή του παρασίτου.Το προνυμφικό στάδιο της χρυσαλίδας εξελίσσεται χωρίς τη λήψη τροφής όπου παρατηρείται αναδιοργάνωση των δομών του παρασίτου.

Η ολοκλήρωση της δομής του εντέρου γίνεται με το σχηματισμό του πρόσθιου, του μέσου και του οπίσθιου τμήματος του (το μέσο έντερο συχνά έχει και τυφλό τμήμα).

Η αναπνοή επιτελείται μέσω του τραχειακού συστήματος και των βραγχίων ή πνευμόνων (book lungs).

Η απέκριση πραγματοποιείται μέσω των Μαλπεγγιανών σωληναρίων.

Το νευρικό σύστημα αποτελείται από το περιοισοφαγικό γάγγλιο (εγκέφαλος), νεύρα που φθάνουν σε διάφορα αισθητήρια όργανα και ένα κοιλιακό νεύρο με τμηματικά γάγγλια.

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ- ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Τα αρθρόποδα έχουν όλα τα συστήματα.

Πεπτικό σύστημα

Μολονότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές στο πεπτικό σύστημα των διαφόρων αρθροπόδων, εντούτοις, ο πεπτικό σωλήνας μπορεί να χωρισθεί σε τρία επιμέρους τμήματα, το προσθιο- έντερο ( fore-gut ή stomadaeum), το μεσο-έντερο ( mid-gut ή mesenteron) και το οπισθιο-έντερο (hind-gut ή proctodaeum)

α. Το προσθιο-έντερο, περιλαμβάνει α) τη στοματική κοιλότητα, όπου μπορεί να υπάρχουν σιελογόνοι αδένες, β) το φάρυγγα, γ) τον οισοφάγο, δ) τον πρόλοβο, ε) τον αδενώδη στόμαχο και στ) το μυώδη στόμαχο, ο οποίος κάνει χρέη βαλβίδας και δεν επιτρέπει την επάνοδο της τροφής. Προσθίως αυτού υπάρχουν τα στοματικά μόρια, που βασικά αποτελούνται από ένα ζευγάρι άνω γνάθων, 2 ζευγάρια κάτω γνάθων και, ανάλογα με το παράσιτο, μπορούν να υπάρχουν το υπόστομα, ένα ζευγάρι κεραιών, ένα ζευγάρι χηληκεραίων, ένα ζευγάρι προσακτρίδων, πάνω χείλος, κάτω χείλος. Τα στοματικά μόρια διαφοροποιούνται στα διάφορα αρθρόποδα, ανάλογα με τον τρόπο λήψης της τροφής τους, σε μασητικά, μυζητικά, νύσσοντα ή λείχοντα. Επιπλέον, υπάρχουν αρθρόποδα με ατελή στοματικά μόρια, όπου αυτά δεν τρέφονται, αποστολή τους είναι η διαιώνιση του είδους και ακολούθως πεθαίνουν μετά από μικρό χρονικό διάστημα.

β. Το μεσο-έντερο, έχει αποστολή την αποθήκευση της τροφής, όπου εκκρίνονται διάφορα πεπτικά ένζυμα,

γ. Το οπισθιο-έντερο, αποτελείται προσθίως από τον ειλεό και οπισθίως από τον πρωκτό και φέρει θηλές ή αδένες που επαναρροφούν το νερό από τα κόπρανα.

Απεκκριτικό σύστημα

Αποτελείται από : α) νεφρίδια, που εκβάλλουν πίσω από τις κεραίες ή στα ισχία των ποδιών και β) μαλπιγγειανά σωληνάρια, που εκβάλλουν στην ένωση του μεσο-εντέρου με το οπισθιο-έντερο. Αυτά

15

συμπεριφέρονται ως φίλτρα και έχουν αποστολή να απομακρύνουν τις άχρηστες ουσίες από το αίμα και να τις στέλνουν στο έντερο, από όπου εξέρχονται με τα κόπρανα στο εξωτερικό περιβάλλον.

Νευρικό σύστημα

Αποτελείται από το περιοισοφαγικό γάγγλιο που καλείται και ¨εγκέφαλος ¨, από το οποίο αρχίζει κοιλιακά μια νευρική χορδή, που φέρει κατά μήκος της διάφορα γάγγλια και η οποία καλύπτει , μαζί με τα νευρίδια που εκφύονται από αυτή, ολόκληρο το σώμα του αρθρόποδου. Στο νευρικό σύστημα ανήκουν και τα όργανα που σχετίζονται με τη όραση, όπως οφθαλμοί (διχοπτικοί ή ολοπτικοί) ή οφθαλμίδια (απλοί), με την αφή, όπως τρίχες που βρίσκονται στην επιφάνεια του σώματός τους και με την ακοή. Επιπλέον, στο νευρικό σύστημα ανήκουν και διάφορα άλλα αισθητήρια όργανα, όπως κεραίες, χειληκεραίες και άλλοι υποδοχείς που βρίσκονται σκορπισμένοι στο σώμα τους και σχετίζονται με την θερμοκρασία, την υγρασία, την τροφή και την όσφρηση.

Γεννητικό σύστημα

Είναι γονοχωριστικά και κατά κανόνα ωοτόκα. Το αρσενικό γεννητικό σύστημα αποτελείται, εσωτερικά, από ένα ζευγάρι όρχεων, από ένα ζευγάρι σπερματαγωγών, οι οποίοι σχηματίζουν κοινό αγωγό ή από ένα ζευγάρι σπερματικών αγγείων, όπου αποθηκεύονται τα σπερματοζωάρια. Το εξωτερικό γεννητικό σύστημα αποτελείται από το πέος και ένα ζευγάρι σφιγκτήρων. Το θηλυκό γεννητικό σύστημα αποτελείται, εσωτερικά, από ένα ζευγάρι ωοθηκών, από ένα ζευγάρι ωαγωγών, που, ή καταλήγουν στη μήτρα ή σε κοινό ωαγωγό και από το αιδοίο. Στον κοινό αγωγό ή στην μήτρα καταλήγει και η σπερματοθήκη, που αποτελείται από αρκετά διευρυσμένα τμήματα και η οποία συγκεντρώνει τα σπερματοζωάρια του αρσενικού κατά τη διάρκεια της συνουσίας, όπου μπορούν να παραμείνουν ζωντανά καθόλη την διάρκεια της ζωής του θηλυκού αρθρόποδου. Το εξωτερικό γεννητικό σύστημα είναι κατά κανόνα μη εμφανές, παρά ταύτα, μερικά είδη αρθροπόδων φέρουν εμφανή ωοαποθέτη. Η γονιμοποίηση των αυγών από τα σπερματοζωάρια γίνεται μέσα στο αιδοίο.

Κυκλοφορικό σύστημα

Αποτελείται από μια σωληνοειδή αρχέγονη καρδιά, ή οποία φέρει πολλές οπές τα στόμια, από μικρά αγγεία, από την αιμοκοιλία και από το αίμα ή αιμολέμφο. Το αίμα ή αιμολέμφος, του οποίου αποστολή είναι να μεταφέρει τα διάφορα μεταβολικά προϊόντα από και προς τους ιστούς, είναι σε συνεχή κίνηση. Αυτό εισέρχεται στη καρδιά από την αιμοκοιλία δια των στομίων και εξέρχεται στην αιμοκοιλία από τα μικρά αγγεία.

Αναπνευστικό σύστημα

Αποτελείται από τα αναπνευστικά στίγματα ( συνήθως ωοειδή έως στρογγυλά ή έχουν σχήμα κόμματος), που είναι ανοίγματα του εξωσκελετού, από όπου εισέρχεται το οξυγόνο μέσα στο σώμα τους και, με την τραχεία( που έχει πολλές διακλαδώσεις) αρχικά και με τα τραχειόλια στη συνέχεια, φθάνει στα κύτταρα, όπου γίνεται η ανταλλαγή των αερίων. Η απομάκρυνση του co2 από τον οργανισμό πραγματοποιείται δια των τραχειολίων, της τραχείας και των αναπνευστικών στιγμάτων. Σε μερικά, κυρίως υδρόβια αρθρόποδα, υπάρχει δερματική αναπνοή.

Παρασιτούν με την ενήλικη ή/ και με την προνυμφών μορφή τους την εξωτερική επιφάνεια του δέρματος, την υποδόρια στιβάδα, κοιλότητες και πόρους καθώς και το γαστρεντερικό σωλήνα των σπονδυλωτών. Κάποια από αυτά μολύνουν τα διάφορα τρόφιμα με αποτέλεσμα την πρόκληση στους ξενιστές τους κυρίως γαστρεντερικών ενοχλήσεων και κάποια άλλα χρησιμεύουν ως ενδιάμεσοι

16

ξενιστές άλλων παρασίτων ή μεταφέρουν άλλους παθογόνους μικροοργανισμούς. Τέλος, άλλα, ενοχλούν τους ζωικούς οργανισμούς, προκαλώντας κυρίως ερεθισμό του δέρματος.

Βιολογικός κύκλος

Τα αρθρόποδα είναι γονοχωριστικοί οργανισμοί και μπορεί να είναι ωοτόκα, προνυμφοτόκα ή και νυμφοτόκα. Αυτός αρχίζει με την απομάκρυνση των αυγών από τα θηλυκά αρθρόποδα και την εναπόθεση τους πάνω στον ξενιστή ή στο εξωτερικό περιβάλλον. Η εξέλιξη είναι αρκετά διαφορετική από αυτή των ελμίνθων. Τα αυγά κατά κανόνα εξελίσσονται σε προνύμφες, οι οποίες εκκολάπτονται. Τα προνυμφικά στάδια είναι περισσότερα του ενός ( α’ σταδίου, β’ σταδίου προνύμφη κ.λ.π.), στη συνέχεια εξελίσσονται σε νύμφες, όπου και αυτές έχουν συνήθως περισσότερα του ενός νυμφικά στάδια ( πρωτονύμφη, δευτερονύμφη κ.λ.π.) και τέλος, σε ενήλικα ή ακμαία. Για την εξέλιξη του ενός σταδίου στο επόμενο προηγείται απομάκρυνση της προηγούμενης χιτίνης και αντικατάσταση από νέα. Το φαινόμενο αυτό καλείται έκδυση και πιθανόν να ακολουθείται από αλλαγή της μορφολογίας των αρθροπόδων.

Στις αραχνίδες, τα διάφορα στάδια του βιολογικού κύκλου των παρασίτων μοιάζουν μορφολογικά μεταξύ τους , εκτός του ότι οι προνύμφες έχουν 3 ζευγάρια ποδών σε αντίθεση με τις νύμφες και τα ενήλικα, που έχουν 4 ζευγάρια και το ότι οι προνύμφες και οι νύμφες δεν έχουν αναπτυγμένα γεννητικά όργανα ενώ τα ενήλικα έχουν.

Στα έντομα, τα διάφορα στάδια του βιολογικού κύκλου των παρασίτων, προνύμφες – νύμφες – ενήλικα, είτε μοιάζουν μορφολογικά μεταξύ τους (π.χ. ψείρες ), οπότε χαρακτηρίζονται ως ημιμετάβολα ή ότι έχουν ατελή μεταμόρφωση είτε διαφέρουν μεταξύ τους (π.χ. μύγες ), οπότε χαρακτηρίζονται ως ολομετάβολα ή ότι έχουν πλήρη μεταμόρφωση. Κατά κανόνα, ολομετάβολα είναι τα δίπτερα έντομα και επιπλέον ορισμένα άλλα είδη εντόμων.

Η συνομοταξία των αρθροπόδων περιλαμβάνει αρκετές ομοταξίες, από τις οποίες κτηνιατρικό ενδιαφέρουν στον ελληνικό χώρο παρουσιάζουν οι ομοταξίες 1) των Insecta 2) των Arachnida και 3) των Pentastomida (η κλάση των Crustacea, περιλαμβάνει κυρίως υδρόβιους οργανισμούς – γαρίδες, αστακούς, καβούρια κ.α. αλλά και χερσαίους οργανισμούς όπως ψείρες των φυτών οι οποίοι δεν ενδιαφέρουν την κτηνιατρική πράξη, ομοίως η κλάση Myriapoda περιλαμβάνει τις τάξεις Diplopoda και Chilopoda, όπου στην πρώτη αφορούν κυρίως φυτοφάγοι οργανισμοί και στην δεύτερη σαρκοφάγοι χωρίς όμως ενδιαφέρον για την κτηνιατρική).

Τα αρθρόποδα τα οποία ενδιαφέρουν την Κτηνιατρική επιστήμη είναι παράσιτα τα οποία ως ενήλικα παρασιτούν για κάποιο χρονικό διάστημα στην εξωτερική επιφάνεια των ξενιστών τους και ονομάζονται εξωπαράσιτα (ectoparasites) και παρουσιάζουν όλα τα γενικά χαρακτηριστικά των αρθροπόδων (έχουν αρθρωτά κινητά μέλη, παρουσιάζουν αμφίπλευρη συμμετρία, στηρίζονται με εξωσκελετό, το σώμα τους αποτελείται από τμήματα και συγκεκριμένα, την κεφαλή, τον θώρακα και την κοιλία, είναι γονοχωριστικά και τα περισσότερα έχουν σχετικά μικρό μέγεθος ενώ φέρουν κοιλιακό νευρικό σύστημα και ραχιαίο αγγειακό σύστημα αίματος)

Η παρασιτική τους δράση αυτών σχετίζεται

α) με την πρόκληση ενόχλησης στα παρασιτούμενα ζώα

β) την κατανάλωση αίματος ή άλλων ιστών από τα παρασιτούμενα ζώα

17

γ) Την καταστροφή της φυσιολογικής δομής ιστών (όπως το δέρμα) στα παρασιτούμενα ζώα

δ) παρασιτούν ως ενήλικα ή με τιςπρονυμφικές μορφές στον ξενιστή και προκαλούν σοβαρές παθολογικές καταστάσεις ως εξωπαράσιτα ή ενδοπαράσιτα,

ε)έχουν την δυνατότητα της βιολογικής ή μηχανικής μεταφοράς και μετάδοσης διαφόρων παθογόνων παρασιτικών ή μικροβιακών οργανισμών και

ζ) μολύνουν τρόφιμα και στη συνέχεια μέσω αυτών πιθανά να μολύνονται ζωικοί οργανισμοί.

Τα αρθρόποδα που ενδιαφέρουν την κτηνιατρική επιστήμη ανήκουν στις κλάσεις¨ Insecta (Έντομα- μύγες, ψύλλοι, ψείρες, κουνούπια, σκνίπες, σκαθάρια, κοριοί κ.α), Arachnida (Αραχνοειδή- κρότωνες, ακάρεα, αράχνες, σκορπιοί, κ.α) Pentastomida, και Crustacea.Τα Έντομα και τα Αραχνοειδή είναι αυτά που απασχολούν περισσότερο τον κλινικό κτηνίατρο καιν δια τούτο αναφέρονται σε αρκετά μεγάλη έκταση και ιδιαίτερα αυτά τα οποία απαντώνται στον Ελληνικό χώρο. Η κλάση Pentastomida, περιλαμβάνει μόνο μια μικρή ομάδα παρασίτων του αναπνευστικού συστήματος και για την Ελλάδα έχει ενδιαφέρον μόνο το παράσιτο Linguatula serrata ενώ η κλάση των Crustacea (Καρκινοειδή- κωπήποδα, καβούρια, καραβίδες και άλλα) περιλαμβάνει πολλά είδη που χρησιμεύουν ως ενδιάμεσοι ξενιστές διαφόρων παρασίτων (Ελμίνθων) αλλά δεν βοηθάει η παράθεση τους στον κτηνίατρο της πράξης.

ΠΡΩΤΟΖΩΑ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΖΩΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ

ΓΑΤΑΣ

ΠΡΩΤΟΖΩΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑΣ

ΤΕΤΡΑΤΡΙΧΟΜΟΝΩΣΗ (Tetratrichomonosis) είναι η παρασίτωση της στοματικής κοιλότητας του σκύλου από το πρωτόζωο Tritrichomonas canistomae (συνώνυμο : Trichomonas canistomae) και της γάτας

18

από το T. felistomae (συνώνυμο : Trichomonas felistomae). Το πρωτόζωο ανήκει στην Τάξη: Zoomastigophorasida, οικ: Trichomonadidae.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Η παρασίτωση αφορά συνήθως σε απαθογόνο μόλυνση της στοματικής κοιλότητας του σκύλου.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ : Όσον αφορά το T. canistomae το σώμα του έχει απιοειδές σχήμα, είναι διαστάσεων 7-12Χ3-4μm, φέρει 5 μαστίγια από τα οποία τα 4 εξέρχονται από το εμπρόσθιο τμήμα του σώματος των, έχουν περίπου το ίδιο μήκος με το σώμα και προκύπτουν κατά ζεύγη από ένα μεγάλο βλεφαροπλάστη και το 5ο κατευθύνεται προς τα οπίσω το μήκος του οποίου είναι περίπου ίσο με το μισό του μήκους του σώματος. Φέρει κυματοειδή μεμβράνη η οποία εκτείνεται σχεδόν σε όλο το μήκος του σώματος και απολήγει στο οπίσθιο 5ο μαστίγιο.Το αξονόστηλο είναι νηματοειδές με μαύρες κηλίδες αιματοξυλίνης και εκτείνεται σε σημαντικό μήκος πέρα από το οπίσθιο άκρο του σώματος του πρωτόζωου.

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ : Είναι άμεσος και ο πολλαπλασιασμός του πρωτόζωου επιτυγχάνεται με απλή διαίρεση κατά μήκος, του επιμήκη άξονα του ενώ δεν έχουν παρατηρηθεί στάδια φύλων και δεν υπάρχουν κύστεις

ΟΔΟΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ : Με την κατάποση των τροφοζωιδίων κατά την διαδικασία του καθαρισμού ή της λήξεως των τριχών από τα ίδια τα ζώα.

ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ : Είναι απαθογόνο παράσιτο στο σκύλο.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ : Η διάγνωση της παρασίτωσης επιτυγχάνεται με την ανεύρεση και ταυτοποίηση του παρασίτου σε πρόσφατο δείγμα, το οποίο λήφθηκε με βαμβακοφόρο στειλεό (προτιμούνται οι περιοχές όπου εμφανίζονται κηλίδες), χρωματίστηκε και εξετάσθηκε μικροσκοπικά. Επίσης με την τεχνική εξέτασης του ληφθέντος δείγματος με PCR. Για την καλλιέργεια αυτών των πρωτόζωων μπορεί να χρησιμοποιηθεί συνδυασμός υλικών όμοιος με αυτό που χρησιμοποιείται για τις υπόλοιπες τριχομονάδες.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ : Δεν είναι απαραίτητη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η metronidazole

Tetratrichomonas felistomaeΞΕΝΙΣΤΗΣ : Γάτα

ΟΔΟΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ : H μετάδοση από γάτα σε γάτα γίνεται με άμεση επαφή.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ : (συνώνυμο: Trichomonas felistomae) συνήθως συνυπάρχει με μολύνσεις της γάτας με τους ιούς FIV , FeLV , FIP ή με ουλίτιδα. ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ : Τα μολυσμένα ζώα είναι ασυμπτωματικά ή με ήπια κλινικά συμπτώματα. Αυτό το παράσιτο είναι υπεύθυνο για την πρόκληση διάρροιας του παχέως εντέρου στις γάτες.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ : Η θεραπεία περιλαμβάνει τη χρήση των αντιμικροβιακών ευρέος φάσματος, όπως η μετρονιδαζόλη. Η βελτιωμένη στοματική υγιεινή θα πρέπει να μειώσει την πιθανότητα οι τριχομονάδες να είναι παρόντες στην στοματική κοιλότητα των γατών.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ : Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με προσδιορισμό PCR του παρασίτου σε στυλεούς της στοματικής κοιλότητας ή σε δείγματα κοπράνων από τις μολυσμένες γάτες.

19

ΠΡΩΤΟΖΩΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (ΚΟΚΚΙΔΙΩΣΕΙΣ) ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ

ΙΣΟΣΠΟΡΩΣΗ (Isosporosis) είναι κοκκιδίωση του λεπτού εντέρου του σκύλου (I. canis, I. ohioensis,I. rivolta, I. neorivolta, I. burrowsi) και της γάτας (Ι. felis, I. rivolta I. ohioensis) (Apicomplexa).

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Δεν περιλαμβάνεται στις συχνές κοκκιδιώσεις του σκύλου, προσβάλει τα νεαρά ζώα και κυρίως αυτά που διαβιούν ομαδικά. Βρίσκεται στο λεπτό, το τυφλό και το παχύ έντερο του σκύλου και της γάτας και το πρωτόζωο έχει παγκόσμια εξάπλωση. Υπάρχει αυστηρή ειδικότητα ξενιστή και είναι χαμηλής ή μέτριας έντασης μόλυνση που προκαλεί κυρίως διάρροια.

Τελικός ξενιστής: Είναι ο σκύλος, η γάτα, ο χοίρος, το καναρίνι, η καρδερίνα, ο σπίνος, ο φλώρος, το κοτσύφι, κ.α., και ο άνθρωποςΕντόπιση: Στο λεπτό έντεροΜολύνουσα μορφή: Είναι η ώριμη ωοκύστη

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ:Οι Isospora spp εμφανίζονται με την μορφή της άωρης και της ώριμης ωοκύστης.Η άωρη ωοκύστη είναι ωοειδής (Isospora canis, I. felis 34-48 X23-37μm, I. rivolta 22-30 X21-27μm, I. burrowsi, I. ohioensis 16-27 X15-23μm), υποσφαιρική ( I. suis 17-25 X 16-22μm), διαφανής ή κιτρινωπή (I. suis), με λεπτό λείο τοίχωμα.Η ώριμη ωοκύστη (17-48 Χ 15-37μm) έχει μονόστιβο ή δίστιβο τοίχωμα και περιέχει δύο σποροκύστεις. Η σποροκύστη είναι ελλειπτική και περιέχει τέσσερα σποροζωίδια. Οι άωρες ωοκύστεις έχουν λείο, ευδιάκριτο τοίχωμα, είναι ωοειδείς στο σχήμα και περιέχουν ένα μονό στρογγυλό κύτταρο (την σποροβλάστη) όταν εξέρχονται με τα φρέσκα κόπρανα (διαστάσεων I. canis, I. felis: 34-48X23-37μm, Ι. rivolta: 22-30X21-27 μm, I. burrowsi, I. ohioensis: 16-26X15-23 μm). Οι ώριμες ωοκύστεις έχουν μονόστιβο ή δίστιβο λείο τοίχωμα, είναι ωοειδείς στο σχήμα μεγέθους17-47Χ15-37 και περιέχουν 2 σποροκύστεις. Οι ωοκύστεις σε διάστημα 3-4 ημερών μετατρέπονται σε σποροκύστεις, κάθε μία από τις οποίες είναι ελλειπτικού σχήματος περιέχει 4 σποροζωίδια (με μορφή ομοιάζουσα με μπανάνα) και το «υπόλειμμα της σποροκύστης». Οι διαστάσεις των σποροκύστεων είναι: I. canis, I. felis: 20-26X17-22μm, Ι. rivolta I. burrowsi: 14-15X10-12 μm, και του I. ohioensis: 17X12 μm.

Ο χρόνος που απαιτείται για την εγκατάσταση του ενήλικου παρασίτου είναι 1 εβδομάδα.

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

20

Αποτελείται από τρεις φάσεις, τη φάση της σπορογονίας, τη φάση της σχιζογονίας και τη φάση της γαμετογονίας που ακολουθείται από το σχηματισμό ωοκύστεων.

Οι άωρες ωοκύστεις απομακρύνονται με τα κόπρανα στο εξωτερικό περιβάλλον, όπου στη συνέχεια μετατρέπονται σε μολύνουσες σποροκύστεις σε διάστημα 3-4 ημερών. Μετά την κατάποση των σποροκύστεων αρχίζει η φάση της σχιζογονίας στο λεπτό έντερο του μολυσμένου ζώου ακολουθεί η φάση της γαμετογονίας και τέλος ο σχηματισμός άωρων ωοκύστεων που εξέρχονται με τα κόπρανα.

Ζωίτες του παρασίτου εντοπίζονται επίσης εξωεντερικά (μεσεντέριο, λεμφογάγγλια, ήπαρ, σπλήνας) τόσο των τελικών ξενιστών όσο και των παρατατικών ξενιστών (τρωκτικά) αλλά δεν προκαλούν κλινικά συμπτώματα.

ΟΔΟΣ ΜΟΛΥΝΣΗΣ

Ο βιολογικός κύκλος είναι άμεσος (κοπρανοστοματική οδός). Οι σκύλοι και οι γάτες μολύνονται από το στόμα με την κατάποση μολυσμένης τροφής ή νερού, με ώριμες ωοκύστεις και με την κατανάλωση των μολυσμένων παρατατικών ξενιστών (ποντικοί, τρωκτικά, πτηνά κ.α.) στους ιστούς των οποίων υπάρχουν οι Isospora spp οι οποίες είναι ικανές να μολύνουν τον τελικό ξενιστή για διάστημα τουλάχιστον 2 χρόνων.

ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Τα ζώα είναι συνήθως ασυμπτωματικά. Κλινικά συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στα νεαρά σκυλάκια και στα ανοσκατεσταλμένα ζώα και είναι η υδαρής διάρροια, η αιμορραγική εντερίτιδα, ο κοιλιακός πόνος, οι εμετοί, η αφυδάτωση και η ανορεξία . Η διάρροια στα νεαρά ζώα μπορεί να διαρκέσει για εβδομάδες και μπορεί σποραδικά να περιέχει βλέννη ή αίμα. Τα μολυσμένα ζώα μπορεί να αποβάλλουν ωοκύστεις και να είναι ασυμπτωματικά

Τα κλινικά συμπτώματα εμφανίζονται λόγω της λύσης των επιθηλιακών κυττάρων των εντερικών λαχνών του ξενιστή με αποτέλεσμα να ατροφούν οι λάχνες , να φλεγμαίνει το έντερο και να γίνεται δυσαπορρόφηση. Σπανίως από μόνο του το πρωτόζωο είναι η μοναδική αιτία διάρροιας στο νεαρό ζώο και συχνά συνυπάρχουν άλλοι λοιμώδεις ή προδιαθέτοντες παράγοντες όπως το stress, άλλα παράσιτα, κακές συνθήκες διατροφής και διαμονής, ανοσοκαταστολή κ.α. Τα νεαρά ζώα είναι πιο ευαίσθητα στην Ισοσπόρωση από τα ενήλικα αλλά μετά την ίαση τους μπορούν να αναπτύξουν ισχυρή προστατευτική ανοσία . Ο θάνατος του ζώου ή η καθυστέρηση στην σωματική του ανάπτυξη αφορά πολύ έντονα μολυσμένα ζώα στα οποία εμφανίζεται επίσης η αιματηρή διάρροια και η αναιμία.

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

21

Ωοκύστεις πιθανά να εμφανίζονται σε μεγάλους αριθμούς στα κόπρανα χωρίς κλινικά συμπτώματα στο ζώο όπως επίσης είναι πιθανόν σε βαριές μολύνσεις να έχουμε κλινικά συμπτώματα πριν την εμφάνιση ωοκύστεων στα κόπρανα. Η απλή αναγνώριση των ωοκύστεων στα κόπρανα δεν δικαιολογεί τη διάγνωση της Ισοσπόρωσης και επομένως τη θεραπεία της αλλά πρέπει να συμφωνούν με τη διάγνωση τα κλινικά συμπτώματα και το ιστορικό . Χωρίς αυτά δεν γίνεται θεραπεία. Το φαινόμενο της αυτοαναμόλυνσης είναι συχνό, προκαλώντας μια συνεχής ανακύκλωση της μόλυνσης στον εντερικό αυλό και την απώλεια της επένδυσης του βλεννογόνου του. Υπάρχει αυστηρή ειδικότητα του είδους του παρασίτου για κάθε είδος ξενιστή Όσον αφορά την κοκκιδίωση των σκύλων και των γατών από το πρωτόζωο Eimeria spp, αυτό δεν παρασιτεί σε αυτά τα ζώα και όταν ανευρίσκονται οι ωοκύστεις του στα κόπρανα αυτό είναι αποτέλεσμα κοπροφαγίας ή κατανάλωσης ωμού ιστού μολυσμένου με Eimeria spp. Η ανάπτυξη ωοκύστεων σε μολυσματικές σποροκύστεις δεν εμφανίζεται πάνω από 40 ° C ή κάτω από τους 20 ° C.• Οι σποροκύστεις αναπτύσσονται πολύ σύντομα (<16 ώρες) σε θερμοκρασίες μεταξύ 30 ° C και 37 ° C.• Οι σποροκύστεις είναι ανθεκτικές στις δυσμενείς περιβαλλοντικές συνθήκες και μπορούν να επιβιώσουν για ένα χρόνο σε υγρό, προστατευμένο περιβάλλον, εάν δεν εκτίθενται σε πάγωμα ή σε εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση επιτυγχάνεται με την ανεύρεση των (σχετικά μεγάλων >30μm) και χωρίς σπορογονία ωοκύστεων στα κόπρανα με την μέθοδο της επίπλευσης (απλής ή μετά από φυγοκέντρηση). Σχετικά με τη διαφοροποίηση των ωοκύστεων θα πρέπει να διαφοροποιηθούν οι ωοκύστεις του Isospora από αυτές άλλων πρωτοζώων και συγκεκριμένα: Η Isospora revolta στη γάτα δεν παρουσιάζει σπορογονία και έχει διαστάσεις μικρότερες των 30μm, οι τοξοπλασματικές κύστεις δεν έχουν σπορογονία και έχουν διαστάσεις 10-14μm, οι κύστεις των σαρκοκύστεων είναι σποροφόρες διαστάσεων 9-16μm και των κρυπτοσποριδίων επίσης σποροφόρες πολύ μικρών διαστάσεων <5μm.

Ασφαλής διάγνωση επιτυγχάνεται με τις μεθόδους IFA Τ και ELISA .

Επιπλέον τη διάγνωση βοηθούν τα κλινικά συμπτώματα και το ιστορικό (νεαρά ζώα). Όσον αφορά τις αιματολογικές και βιοχημικές εξετάσεις αυτές δείχνουν αφυδάτωση και μείωση των ηλεκτρολυτών του . αίματος συνεπεία της διάρροιας. Η απλή αναγνώριση των ωοκύστεων στα κόπρανα δεν δικαιολογεί τη διάγνωση της Ισοσπόρωσης και επομένως τη θεραπεία της αλλά πρέπει να συμφωνούν με τη διάγνωση τα κλινικά συμπτώματα και το ιστορικό. Χωρίς αυτά δεν γίνεται θεραπεία. Σε νωπά δείγματα κοπράνων μπορεί να περιέχονται μόνο άσπορες ωοκύστεις. Έτσι μπορεί να απαιτηθεί κάποιο χρονικό διάστημα για αποθήκευση τους ώστε να μετατραπούν σε ώριμες ωοκύστεις που είναι και το μολύνον στάδιο. Για τη συντήρηση των κοπράνων κατά την αποθήκευση χρησιμοποιείται 2% διχρωμικό κάλιο για να καταστείλει την μικροχλωρίδα κατά την αποθήκευση (και η ψύξη βοηθά) .

ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η παρασίτωση θα πρέπει να διαφοροποιηθεί από άλλες καταστάσεις που δύνανται να προκαλέσουν διάρροια σε νεαρά ζώα όπως διατροφικές (αλλαγή διατροφής, τροφή πλούσια σε λιπαρά, αλλοτριοφαγία κ.α.), άλλα παράσιτα (Giardia spp, Cryptosporidium spp, Trichomonas spp, κ.α.),

22

λοιμώδεις ασθένειες (Parvovirusis, FIP, FeLV, Salmomellosis, ricetsia, clostridia, Campylobacter, collibacillosis , κ.α)

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Δίνουμε θεραπευτική αγωγή στα ζώα που έχουν περισσότερες από 1.000 ωοκύστεις ανά γραμμάριο κοπράνων ή παρουσιάζουν κλινικά συμπτώματα.

Sulfonamides+trimethoprin: 55mg/kg, PO q24h, 10d ή επιπλέον 2 ημέρες μετά την εξαφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων, Toltrazuril και clazuril 5mg/kg, Amprolium: 100-200mg/kg, q24h, 7d, Σουλφαδιμεθοξίνη 50mg/kg, PO, 5-20d, Nitrofurazone 8-20mg/kg, PO, SID-BID,5d (η δόση μειώνεται κατά 50% όταν χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα οι σουλφοναμίδες), Ponazuril20 mg/kg daily for 1-3 days.

Επιπλέον δύναται να χορηγηθεί υποστηρικτική αγωγή όπως ενδοφλέβιοι οροί, ηλεκτρολύτες, αντιδιαρροικά κ.α. ιδιαίτερα στα πολύ νεαρά ζώα που παρουσιάζουν πολύ έντονη διάρροια.

Επίσης ο καθαρισμός (λουτρό) του ζώου για να απομακρυνθούν οι προσκολλημένες στο τρίχωμα ωοκύστεις καθώς και το συχνό πλύσιμο του πατώματος και των σκευών για την απομακρυνθούν οι ωοκύστεις που εξέρχονται με την διάρροια, βοηθάνε επικουρικά.

Ξεσπάσματα κοκκιδίασης μπορεί να συμβούν ακόμα και σε καλά διαχειριζόμενα κυνοκομεία ή εκτροφεία γατών ειδικά όταν τα νεαρά ζώα είναι πάρα πολλά. Η εξάλειψη συχνά δεν είναι δυνατή. Συγκεντρωνόμαστε στο να ελέγχουμε τα ξεσπάσματα με αυστηρά μέτρα υγιεινής: εξαέρωση και απολυμαντικά με αμμωνία ή φαινόλη. Οι ξηρές και ζεστές συνθήκες θα σκοτώσουν τις κύστεις. Ο συνδυασμός sulphadimethoxine (55 mg/kg) και ormetoprim (11 mg/kg) καθημερινά για 23 μέρες με την τροφή, όταν τα κουτάβια εκτίθενται στις ωοκύστεις, έχει δείξει θεαματική μείωση των ωοκύστεων και της σοβαρότητας και τον αριθμό των διαρροιών

ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ : Trimethoprim-sulfadiazine: μπορεί να προκαλέσουν ξηρή κερατοεπιπεφυκίτιδα, άρα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε σκύλους με μειωμένο το τεστ δακρύων Schirmer .Μπορεί να συμβεί 1 εβδομάδα μετά την έναρξη της θεραπείας. Συστήνεται Εβδομαδιαίος έλεγχος του τεστ δακρύων (Schirmer).

Trimethoprim-sulfadiazine: Σπάνια έχουν συσχετιστεί με αναιμίες που οφείλονται στην έλλειψη φολικού οξέος, ηπατοτοξικότητα, ανοσολογική πολυαρθρίτιδα, αμφιβληστροειδίτιδα, σπειραματονεφρίτιδα, αγγειίτιδα, θρομβοκυτταροπενία, τοξική επιδερμική νέκρωση και κνησμώδεις φαρμακευτικές διαβρώσεις.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Είναι παρόμοια με την θεραπεία. Επιπλέον η τήρηση σχολαστικών κανόνων υγιεινής στο περιβάλλον των ζώων, η καθημερινή απομάκρυνση των κοπράνων, ο επιμελής και συχνός καθαρισμός του πατώματος στα κυνοτροφεία διότι οι μολυσματικές ωοκύστες μπορούν να επιβιώσουν για πολλούς μήνες στο περιβάλλον. η προληπτική θεραπεία της μάνας λίγο μετά τον τοκετό, η βελτίωση της διατροφής, η αποφυγή της γεωφαγίας και της κατανάλωσης των παρατατικών ξενιστών όπως και ο έλεγχος των εντόμων (μεταφορείς ξενιστές) σε συνδυασμό με την περιοδική απολύμανση των χώρων όπου ζουν ομαδικά νεαρά ζώα με τη χρήση ζεστού ατμού ή αντισηπτικών που περιέχουν αμμωνία ή φαινόλες (τα απολυμαντικά που περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις αμμωνίας μπορούν να καταστρέψουν τις ωοκύστεις, αλλά οι βλαβερές οσμές και η ανάγκη πρόσκαιρης απομάκρυνσης των ζώων από τα κλουβιά κατά τη διάρκεια της θεραπείας περιορίζουν τη χρήση τους.

23

Η κατάλληλη κατασκευή των δαπέδων (π.χ. οξεάντοχα πλακάκια) του κυνοτροφείου θα βοηθήσει στην αποφυγή προσκόλλησης περιττωμάτων σε αυτές τις επιφάνειες και θα βοηθήσει στον καθαρισμό.Η ταυτόχρονη θεραπεία όλων των ζώων που έρχονται σε επαφή συμβιούν) είναι επωφελής για τον έλεγχο της κοκκιδίωσης στα κυνοτροφεία

Πρέπει να δοθεί έμφαση στην πρόληψη της ύπαρξης των παρατατικών ξενιστών (τρωκτικά).

ΤΖΙΑΡΝΤΙΩΣΗ (Giardiosis) είναι παρασίτωση του λεπτού εντέρου του σκύλου, της γάτας κ.α. από το πρωτόζωο Giardia spp (Mastigophora)

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Κοκκιδιακή ζωονόσος μόλυνση που μπορεί να προκαλέσει διάρροια του λεπτού εντέρου σε νεαρά σκυλάκια και γατάκια.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ : Το πρωτόζωο έχει δύο μορφές την τροφοζωική ή οποία βρίσκεται συνήθως στο λεπτό έντερο του ξενιστή του (σπάνια εξέρχεται μετά από διάρροια ή σε πολύ φρέσκα κόπρανα) και την κυστική που βρίσκεται στο εξωτερικό περιβάλλον. Το σχήμα της τροφοζωικής μορφής του είναι ωοειδές, η κοιλιακή του επιφάνεια είναι επίπεδη (φέρει μυζητήρα) και η ραχιαία κυρτή, περιέχει 2-4 ορατούς πυρήνες και παρουσιάζει αμφίπλευρη συμμετρία με διαστάσεις 9,5μm-21μm x 5μm-15μm. Το πρόσθιο άκρο των τροφοζωίδιων είναι υποστρόγγυλο και το οπίσθιο οξύληκτο. Το όλο σώμα του χωρίζεται δια μιας μέσης γραμμής σε δύο ημιμόρια, το κάθε ένα από τα οποία φέρει ένα πυρήνα. Περιφερικά του σώματος του υπάρχουν 4 ζεύγη μαστιγίων. Τα 4 ζεύγη των μαστιγίων αρχίζουν από τα οργανίδια, που βρίσκονται στην κοιλιακή επιφάνεια του πρωτόζωου. Το πρώτο ζεύγος βρίσκεται στο πρόσθιο άκρο και το τέταρτο στο οπίσθιο. Τα υπόλοιπα 2 ζεύγη ευρίσκονται στο μέσο περίπου του σώματος. Μεταξύ των 2 ζευγών μαστιγίων του μέσου του σώματος, υπάρχουν 2 αξονήματα. Από τα αξονήματα και προς τα πίσω, εκτείνονται 2 αξονόστυλα, που καταλήγουν στο οπίσθιο άκρο του σώματός του. Στο μέσον του σώματος υπάρχουν, ανά ένα εκατέρωθεν της μέσης γραμμής, δύο παραβασικά σωμάτια, σχήματος ημισελήνου. Όταν πρόκειται να αρχίσει η εγκύστωση των τροφοζωίδιων , τα μαστίγια εισέρχονται μέσα στα αξονήματα και ακολούθως σχηματίζεται η μεμβράνη της κύστης. Οι νεαρές άωρες κύστεις έχουν 2 πυρήνες και οι ώριμες 4, συνήθως 2-4 παραβασικά σωμάτια και έως 8 ενδοκυτταρικά μαστίγια. Οι διαστάσεις της κύστης είναι 8μm-12μm x 7μm-10μm.


Βιολογικός κύκλος: Από το έντερο του μολυσμένου ανθρώπου ή ζώου εξέρχονται με τα κόπρανα οι κύστεις του παρασίτου. Όταν αυτές καταποθούν με την τροφή ή το νερό μολύνουν έναν άνθρωπο

24

(κυρίως νεαρά παιδιά δια της αλλοτριοφαγίας) ή ένα ζώο (επίσης συνήθως νεαρό), οι κύστεις κατευθύνονται στο στομάχι του ξενιστή όπου με την επίδραση των γαστρικών υγρών διαλύεται το τοίχωμα της και απελευθερώνεται το περιεχόμενο της στο δωδεκαδάκτυλο. Εκεί αρχίζει γρήγορα ο πολλαπλασιασμός τους με διαίρεση κατά τον επιμήκη άξονα τους. Η κίνηση των τροφοζωίδιων επιτελείται με τα μαστίγια τους και η προσκόλλησή τους στην επιφάνεια του βλεννογόνου του εντέρου γίνεται με τους δισκοειδείς μυζητήρες τους. Η τροφοζωική μορφή ζει και τρέφεται μέσα στον εντερικό αυλό του ζώου όπου παρατηρούνται εναλλασσόμενες φάσεις προσκόλλησης στο εντερικό επιθήλιο (κυρίως στη περιοχή του δωδεκαδακτύλου) και ελεύθερης διαβίωσης στον εντερικό αυλό. Στην συνέχεια μετατρέπεται σε κυστική μορφή η οποία εξέρχεται με τα κόπρανα του ζώου (σπανίως εξέρχεται και η τροφοζωική). Μία εβδομάδα αργότερα ωριμάζει η κυστική μορφή στο εξωτερικό περιβάλλον και μπορεί να μολύνει τους ξενιστές του παρασίτου. Ο χρόνος που θα παραμείνουν μολύνουσες οι ωοκύστεις εξαρτάται από την υγρασία, την ξηρασία και την θερμοκρασία του περιβάλλοντος.

Κτηνιατρική Παρασιτολογία του Ι.Θ. Θεοδωρίδη

ΟΔΟΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΟΥ ΖΩΟΥ.

Η μόλυνση επιτυγχάνεται από το στόμα με μολυσμένη με ώριμες ωοκύστεις τροφή ή νερό. Επιπλέον παρουσιάζεται το φαινόμενο της αυτοαναμόλυνσης του ζώου από τις κύστεις του πρωτόζωου που επιβιώνουν στην περιπρωκτική περιοχή μολυσμένου ζώου ή από το μολυσμένο περιβάλλον των κατοικίδιων.

Ο χρόνος που απαιτείται για την εγκατάσταση του ενήλικου παρασίτου είναι κατά μέσο όρο 1 εβδομάδα (1-14 ημέρες ή 5-12 για το σκύλο).


Τα κλινικά συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στα νεαρά σκυλάκια και γατάκια. Τα μεγαλύτερα σκυλιά σπάνια εμφανίζουν κλινικά συμπτώματα εκτός και εάν συνυπάρχει άλλη επιπλέκουσα κατάσταση όπως stress, υπερπληθυσμός, κακή διατροφή ή άλλες παθήσεις του γαστρο-εντερικού σωλήνα.

25

Τα συμπτώματα όταν υπάρχουν είναι τα παρακάτω. Συνήθως οξεία και σπανιότερα υδαρής έως βλεννώδης διάρροια του λεπτού εντέρου, συνοδευόμενη από αυξημένη συχνότητα αφοδεύσεων. Η διάρροια μπορεί να από ελαφριά έως βαρειά, διαλειπόμενη, μόνιμη ή να αυτοπεριορίζεται. Συχνά τα κόπρανα είναι έντονης οσμής. Σε βαριές μολύνσεις παρατηρείται απώλεια βάρους, ανορεξία, κατάπτωση του ζώου και εμετός (στις γάτες). Επιπλέον είναι δυνατό να παρουσιασθεί κοιλιακό άλγος, μειωμένη απορροφητικότητα των θρεπτικών συστατικών από το έντερο και πιθανά καθυστέρηση της ανάπτυξης στα νεαρά ζώα (προκαλεί σύνδρομο δυσαπορρόφησης με μειωμένη τη απορρόφηση των σακχάρων, βιταμίνης 12, φολικού οξέος και τριγλυκεριδίων).

Η παθογένεια του παρασίτου οφείλεται στο γεγονός ότι τα τροφοζωϊδια προσκολλώνται στην επιφάνεια των εντεροκυττάρων στο λεπτό έντερο. Η προσκόλληση προκαλεί βλάβη σε εντεροκύτταρα, με αποτέλεσμα λειτουργικές αλλαγές και αμβλύνσεις των εντερικών λαχνών, γεγονός που οδηγεί σε κακοήθεια, δυσαπορρόφηση και διάρροια. Δεν υπάρχουν ενδοκυτταρικά στάδια στην παρασίτωση. Και δεν υπάρχουν λοιμώξεις σε άλλους ιστούς, εκτός από πολύ σπάνιες περιπτώσεις διάτρησης του εντέρου που οφείλεται σε άλλες αιτίες.


Συχνότερα προσβάλλονται από τη παρασίτωση τα νεαρής ηλικίας ζώα, αυτά που διαβιούν ομαδικά (κυνοτροφεία, ξενοδοχεία, άσυλα ζώων) και στα ζώα στα οποία συνυπάρχει μόλυνση από Cryptosporidium spp. Οι ενήλικοι σκύλοι και γάτες είναι συνήθως ασυμπτωματικοί και μεταφέρουν τα πρωτόζωα στα κουτάβια τους. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την βαρύτητα της νόσου είναι η θρεπτική κατάσταση του ζώου, τα μη επαρκή μέτρα υγιεινής στο περιβάλλον των ζώων, οι στρεσσικές καταστάσεις, οι ταυτόχρονες μολύνσεις από άλλα εντερικά πρωτόζωα, τα διάφορα παθολογικά προβλήματα του γαστρεντερικού, η λοιμογόνος δύναμη του υπεύθυνου στελέχους και η ανοσολογική απάντηση του ξενιστή. Οι εξερχόμενες ωοκύστεις είναι άμεσα μολύνουσες, παραμένουν μολύνουσες για πολλούς μήνες σε υγρό και ψυχρό περιβάλλον και είναι ανθεκτικές στα περισσότερα απολυμαντικά. Υπάρχουν διάφορα στελέχη του παρασίτου όπως G.lamblia (άνθρωπο), G. canis (σκύλο), G. felis (γάτα), αλλά πρέπει να σημειωθεί το γεγονός ότι υπάρχει και η διασταυρούμενη μόλυνση των διαφόρων ειδών. Υπάρχουν τουλάχιστον 7 γενετικές ομάδες του πρωτοζώου που έχουν περιγραφεί, οι ομάδες Α, Β, C και D προσβάλλουν τους σκύλους, οι A και F τις γάτες και Α1 τον άνθρωπο και την γάτα. Οι κύστεις του πρωτόζωου επιβιώνουν και μολύνουν για μήνες σε υγρό και ψυχρό εξωτερικό περιβάλλον ενώ τα τροφοζωίδια δεν επιβιώνουν και δεν μολύνουν στο εξωτερικό περιβάλλον. Συχνά εξέρχονται ωοκύστεις με τα κόπρανα και τα ζώα δεν παρουσιάζουν κλινικά συμπτώματα. Είναι ζωοανθροπονόσος - ζωονόσος. Υπάρχει εμβόλιο για την συγκεκριμένη πρωτοζώωση. Η μετάδοση εμφανίζεται κατά την κατάποση κύστεων που εξέρχονται από ζώα ή ανθρώπους. Τα ζώα μολύνονται μέσω της κατανάλωσης μολυσμένων τροφών, ύδατος με κύστεις ή από την αυτο-περιποίηση. Τα στελέχη του σκύλου δεν είναι γνωστό ότι μολύνουν τις γάτες και τα στελέχη γάτας δεν είναι γνωστό ότι μολύνουν σκύλους. Οι ανθρώπινες λοιμώξεις αποκτώνται κυρίως από άλλους ανθρώπους, η μετάδοση από σκύλους και γάτες σε ανθρώπους φαίνεται να είναι σπάνια. Συμβουλεύστε τους ιδιοκτήτες ζώων να αναζητήσουν ιατρική φροντίδα εάν εμφανίσουν γαστρεντερικά συμπτώματα μετά από έκθεση σε μολυσμένο κατοικίδιο ζώο όμως πρέπει να τονισθεί

26

εάν έχουν μολυνθεί τόσο οι άνθρωποι όσο και τα κατοικίδια ζώα στο ίδιο νοικοκυριό, αυτό δεν συνεπάγεται απαραίτητα ζωονοτική μετάδοση. Ένας μολυσμένος άνθρωπος πρέπει να πλένει τα χέρια μετά τη χρήση της τουαλέτας και πριν να ταΐσει ή να χειριστεί τα ζώα

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Εύρεση τροφοζωιδίων (σπανίως και σχεδόν αποκλειστικά σε ζώα με πολύ έντονη διάρροια) ή ωοκύστεων (κυρίως) σε κοπρανολογική εξέταση με την μέθοδο της επίπλευσης (σε πολύ φρέσκα κόπρανα για 3 συνεχόμενες ημέρες ή τουλάχιστον 3 εξετάσεις μέσα σε διάστημα 7-10 ημερών).

Πολύ χρήσιμη είναι η κοπρανολογική εξέταση με την τεχνική της δημιουργίας άμεσου δείγματος προς εξέταση άμεσα μετά τη λήψη ή το πολύ 30 λεπτά μετά την αφόδευση (συνήθως για την ανεύρεση τροφοζωιδίων – ή κύστεων σπάνια). Η προσθήκη μιας σταγόνας Lugol’s iodine η οποία σκοτώνει τα τροφοζωίδια και τα χρωματίζει καφέ εάν αναμιχθεί με μια μικρή ποσότητα κοπράνων συμβάλει στην ευκολότερη ταυτοποίηση της παρασίτωσης (σε γάτες κυρίως με πολύ έντονη διάρροια).

Η διάγνωση επιτυγχάνεται συνήθως με την μέθοδο με την τεχνική της επίπλευσης των κοπράνων χρησιμοποιώντας ως διάλυμα επίπλευσης ZnSO4 και συνιστάται να εφαρμοσθεί σε 3 διαφορετικά δείγματα κοπράνων ώστε να πλησιάσει η ευαισθησία της στο 100%. Όσον αφορά τα εμπορικά τεστ που χρησιμοποιούν κόπρανα για την παραπάνω εξέταση εάν δεν συμπεριλαμβάνεται σε αυτά η διαδικασία της φυγοκέντρηση του δείγματος, αυτή είναι χαμηλότερης ειδικότητας σε σύγκριση με τις κοπρανολογικές τεχνικές που χρησιμοποιούν την τεχνική της φυγοκέντρησης για την αύξηση της συγκέντρωσης των κύστεων.

Όσον αφορά τα εμπορικά τεστ που χρησιμοποιούν με ορό αίματος ή κόπρανα για εξέταση με τη μέθοδο ELISA έχει παρατηρηθεί ότι σπανίως μπορούν να δώσουν ψευδώς θετικά ή ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα.

Τα εμπορικά τεστ που χρησιμοποιούν την τεχνική του ανοσοφθορισμού είναι περισσότερο ευαίσθητα και εδικά για την ανίχνευση μικρών ποσοτήτων κύστεων ακόμη και σε παλαιότερα δείγματα κοπράνων από ότι η εμπορική μέθοδος με την τεχνική της επίπλευσης σε κόπρανα.

Η εύρεση κύστεων Giardia sp στην κοπρανολογική εξέταση δεν σημαίνει πάντοτε ότι η διάρροια προήλθε από το συγκεκριμένο παράσιτο.

Διάγνωση μπορεί να γίνει με κολονοσκόπιση και ανεύρεση των ενήλικων παρασίτων.

Το ιστορικό της περιοχής και τα κλινικά συμπτώματα όπως διάρροια, αφυδάτωση, κ.α) βοηθούν στην διάγνωση.


Οποιαδήποτε κατάσταση θα μπορούσε να προξενήσει οξεία διάρροια στα ζώα θα πρέπει να διαφοροποιηθεί όπως διατροφικές διαταραχές, νεοπλασία (ιδιαίτερα το λέμφωμα ου γαστρεντερικού συστήματος), διάφορα φάρμακα (αντιβιοτικά, κ.α.), τοξίνες (μόλυβδος), άλλα παρασιτώσεις (Τριχουρίωση, κρυπτοσποριδίωση, τριχομονίαση, κ.α.), λοιμώδεις ασθένειες (Ιογενής γαστρεντερίτιδα, σαλμονέλωση, ρικετσίωση, κλοστριδίωση, ιστοπλάσμωση, λεισμανίωση, υπερανάπτυξη μικροβίων, FIP, κ.α), οργανικές ανωμαλίες

27

(νεφρών, ήπατος, παγκρέατος, καρδιάς), μεταβολικές παθήσεις (υπερθυρεοειδισμός των γατών, υποαδενοκορτισμός, κ.α.).

Η διαφοροποίηση των τροφοζωιδίων Giardia στις γάτες από αυτές του Tritrichomonas fetus, αυτές έχουν σφαιρικότερη μορφή, δεν έχουν κοιλιακό κοίλο δίσκο, περιέχουν μόνο ένα πυρήνα και μία μόνο κυματιστή μεμβράνη.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Στην αιτιολογική θεραπεία χρησιμοποιούνται : Metronidazole : 25mg/kg. PO, q24h, 5-7d, Febendazole : 50mg/kg, PO, q24h, 3-5d (στη γάτα 5 ημέρες), χορηγείται και σε έγκυα ζώα, Albendazole : 25mg/kg, PO (όχι σε έγκυα ζώα), q12h, 2d repeat 4 times (όχι στη γάτα), Φουραζολιδόνη 4mg/kg, PO, q12h, 5d, επίσης δύνανται να χρησιμοποιηθούν οι ουσίες tinidazole, ipropnidazole, quinacrine (με πιθανότητα παρενεργειών).

Υποστηρικτική αγωγή με ορούς θα πρέπει να χορηγηθεί στην περίπτωση αφυδατωμένου ζώου, επίσης καλή διατροφή, πλύσιμο του ζώου για την απομάκρυνση των ωοκύστεων από το τρίχωμα του και συχνός καθαρισμός του περιβάλλοντος διαβίωσης του ζώου.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Θεραπεία των μολυσμένων ζώων με απομόνωση από τα υπόλοιπα που πιθανά συμβιούν. Χρήση ειδικών εμβολίων σε χρόνιες περιπτώσεις και διατήρηση καλών όρων υγιεινής στη διαβίωση των ζώων. Απομάκρυνση των κοπράνων καθημερινά. Πλύσιμο του περιβάλλοντος χώρου με ζεστό νερό με πίεση ή με διαλύματα χλωρίνης και ο χώρος να στεγνώνεται πριν εισέλθουν εκ νέου τα ζώα. Έλεγχος με νέα κοπρανολογική εξέταση μετά το πέρας της θεραπείας.

Η γεωγραφική του εξάπλωση είναι παγκόσμια, στην Ελλάδα έχει αναφερθεί τόσο στον άνθρωπο όσο και στο σκύλο, στη γάτα.

ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ

Ο άνθρωπος μολύνεται με μολυσμένη τροφή ή νερό το οποίο έχει έλθει σε επαφή με μολυσμένα με ωοκύστεις κόπρανα του ζώου. Τα συμπτώματα στον άνθρωπο μπορεί να είναι διάρροια έως κακή απορρόφηση της τροφής και απώλεια βάρους. Προσβάλει κυρίως τα παιδιά μετά από γεωφαγία και τους ανοσοκατεσταλταμένους ενήλικες .

Η ανθρώπινη μόλυνση από μια πηγή σκύλου ή γάτας δεν έχει αποδειχθεί με ακρίβεια. Τα σκυλιά και οι γάτες δεν υποβάλλονται σε αγωγή με σκοπό την πρόληψη της ζωονοσογόνου μετάδοσης. Τα στελέχη σκύλου και αιλουροειδών του G. duodenalis δεν είναι γνωστό ότι είναι μολυσματικά σε ανοσοκατασταλμένους ανθρώπινους ξενιστές. Ωστόσο, τα άτομα με αυξημένη ευαισθησία σε λοίμωξη λόγω υποκείμενης νόσου πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να περιορίσουν την έκθεσή τους σε μολυσμένα με Giardia κατοικίδια ζώα.Εάν έχουν μολυνθεί τόσο οι άνθρωποι όσο και τα κατοικίδια ζώα στο ίδιο νοικοκυριό, αυτό δεν συνεπάγεται απαραίτητα ζωονοτική μετάδοση. Ένα μολυσμένο άτομο πρέπει να πλένει τα χέρια μετά τη χρήση της

28

ΚΡΥΠΤΟΣΠΟΡΙΔΙΩΣΗ (Cryptosporidiosis) είναι η κοκκίδίωση του σκύλου και της γάτας, άλλων ζώων και του ανθρώπου από τα πρωτόζωα Cryptosporidium spp - C. parvum C. canis, C. felis- σκύλος, γάτα, άνθρωπος, πρόβατο, αίγα, χοίρος, κόνικλος κ.α)

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Το κρυπτοσπορίδιο (Cryptosporidium) είναι ένα παράσιτο της συνομοταξίας των Apicomplexa που μπορεί να βρεθεί σε μεγάλο αριθμό ειδών θηλαστικών, πτηνών, ερπετών καθώς και στον άνθρωπο. Είναι ένα κοκκιδιακό πρωτόζωο που προκαλεί διάρροια σε σκύλους και γάτες. To Cryptosporidium αποτελεί ένα από τα μικρότερα κοκκίδια, του οποίου οι ωοκύστεις έχουν μέγεθος 4-5 mm.

Μορφολογία: Οι σποροκύστεις (ένσπορες ωοκύστεις) είναι πολύ μικρές, με διάμετρο που κυμαίνεται από 1,5μm έως 5μm και η κάθε μία περιέχει 4 σποροζωίδια. (στο μέσο φέρουν συχνά μία κεντρική σκουρόχρωμη τελεία)Βιολογικός κύκλος: Ομοιάζει με αυτόν των εντερικών κοκκιδίων. Η μόλυνση του ξενιστή πραγματοποιείται με την κατάποση των ένσπορων ωοκύστεων , στο έντερο (νήστιδα και ειλεό) του οποίου απελευθερώνονται τα σποροζωίδια, και εισβάλλουν στο χώρο μεταξύ των μικρολαχνών των εντερικών κυττάρων. Αυτά, μετατρέπονται σε τροφοζωίδια και διαφοροποιούνται ταχύτατα σε σχιστά με 4-8 μεροζωίδια. Μετά από 1 έως γενεές σχιστών, αρχίζει η φάση της γαμετογονίας, όπως συμβαίνει και στην Eimeria και, σε χρονικό διάστημα περίπου 72 ωρών παράγονται σποροκύστεις, οι οποίες απομακρύνονται με τα κόπρανα στο εξωτερικό περιβάλλον. Είναι πιθανό να υπάρχει και αυτομόλυνση του ξενιστή, όταν τα σποροζωίδια απελευθερώνονται από τις σποροκύστεις, πριν ακόμη αυτές απομακρυνθούν με τα κόπρανα στο εξωτερικό περιβάλλον. Το παράσιτο αυτό είναι ανθεκτικό στο εξωτερικό περιβάλλον και οι σποροκύστεις επιζούν σε χαμηλές θερμοκρασίες (4ο C) επί 2-4 μήνες. Ο βιολογικός τους κύκλος διαρκεί περίπου 2-5 ημέρες. Προκαλούν κρυπτοσποριδίωση στους ξενιστές τους.



29

Από το στόμα με μολυσμένη με ώριμες ωοκύστεις τροφή ή νερό (Επίσης με άμεση ή έμμεση επαφή με άλλα μολυσμένα ζώα και τις εκκρίσεις τους, την κατανάλωση απαστερίωτου μολυσμένου γάλακτος από το ζώο, ή ωμού μολυσμένου κρέατος).

Επιπλέον παρατηρείται το φαινόμενο της αναμόλυνσης των ζώων εξαιτίας του γεγονότος ότι το τοίχωμα των ωοκύστεων είναι λεπτό και μπορεί να διαρραγούν αυτές μέσα στο έντερο του ήδη μολυσμένου ζώου και να επιβαρύνουν τη μόλυνση.

Η μόλυνση μεταδίδεται από το στόμα με μολυσμένη με ώριμες (σποροφόρες) ωοκύστεις τροφή ή νερό από τις οποίες απελευθερώνονται σποροζωίδια τα οποία προσβάλλουν τα εντερικά κύτταρα όπου πολλαπλασιάζονται ασεξουαλικά δημιουργώντας μεροζωίδια που μολύνουν άλλα εντερικά επιθηλιακά κύτταρα.

Επιπλέον παρατηρείται το φαινόμενο της αναμόλυνσης των ζώων εξαιτίας του γεγονότος ότι το τοίχωμα των ωοκύστεων είναι λεπτό και μπορεί να διαρραγούν αυτές μέσα στο έντερο του ήδη μολυσμένου ζώου και να επιβαρύνουν τη μόλυνση.


Τα ζώα είναι συνήθως ασυμπτωματικά. Κλινικά συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στα νεαρά σκυλάκια και γατάκια (ηλικίας κάτω των 6 μηνών) και στα ανοσοκατασταλμένα ζώα. Τα υδαρή κόπρανα είναι το συχνότερο κλινικό σύμπτωμα και μερικές φορές η αυξημένη συχνότητα αφοδεύσεων, τα ανοιχτόχρωμα κόπρανα και η κατάπτωση. Το πρωτόζωο εντοπίζεται στο εντερικό και το αναπνευστικό επιθήλιο. Αναπτύσσεται κάτω από την κυτταρική μεμβράνη των επιθηλιακών κυττάρων.


Ορισμένα είδη του κοκκιδίου παρασιτούν ορισμένα είδη ζώων, ενώ άλλα (π.χ. C. parvum) παρασιτούν πολλά είδη ζώων. Δεν υπάρχει ειδικότητα ξενιστή και παρατηρείται διασταυρούμενη μόλυνση μεταξύ των ζώων και του ανθρώπου. Στα άλλα ζώα παρασιτούν τα παρακάτω είδη : C. bovis- βοοειδή, , C. meleagridis, C. baileyi- ινδόρνιθα-, C. muris- τρωκτικά, C. crotali- ερπετά, C. nasorum- ψάρια. Όλα είναι μορφολογικά όμοια) Επιπλέον η παρασίτωση δεν έχει ενδοκυττάρική εντόπιση και εξελίσσεται μεταξύ των μικρολαχνών των εντερικών επιθηλιακών κυττάρων. Επίσης μολύνει και τον άνθρωπο και πολλά άλλα θηλαστικά συμπεριλαμβανομένων και των μόσχων, των πώλων και των τρωκτικών. Συνήθως προσβάλλονται πολύ νεαρά ζώα ή αυτά που δεν έχουν καλές συνθήκες διαμονής και διατροφής. Οι ώριμες ωοκύστεις αποβάλλονται μέσω των κοπράνων του ξενιστή 3-4 ημέρες μετά την μόλυνση και η έξοδος τους διαρκεί 7-14 ημέρες. Η μόλυνση και η εμφάνιση κλινικών συμπτωμάτων στις νεαρές γάτες αφορά κυρίως ανοσοκατεσταλμένα ζώα. Τα ενήλικα ζώα δύνανται να αποβάλλουν ωοκύστεις με τα κόπρανα τους αλλά να μην παρουσιάζουν κλινικά συμπτώματα (εκτός εάν συνυπάρχουν και άλλες καταστάσεις όπως φλεγμονή του παχέος εντέρου ή νεοπλασίες κ.α.). Το νόσημα που προκαλείται συχνά αυτοπεριορίζεται στα ζώα ή στον άνθρωπο με φυσιολογικό ανοσοποιητικό σύστημα αλλά επιμένει και παρατείνεται στην περίπτωση ανοσοκαταστολής και σε ζώα που δεν εκτρέφονται με καλές συνθήκες διατροφής, διαβίωσης και υγιεινής του περιβάλλοντος.

30

Οι ωοκύστεις πιθανά να εμφανίζονται σε μεγάλους αριθμούς στα κόπρανα χωρίς κλινικά συμπτώματα στο ζώο. Η πρωτοζώωση αυτή έχει παγκόσμια εξάπλωση και είναι βαρύτερη και συχνότερη σε ομαδικώς διαβιούντα ζώα σε περιορισμένο περιβάλλον (κυνοτροφεία, ξενοδοχεία ζώων). Ο χρόνος που απαιτείται από την αρχική μόλυνση του ζώου μέχρι την ενηλικίωση του παρασίτου είναι 2-12 ημέρες και ο χρόνος όπου το μολυσμένο ζώο αφήνει ωοκύστεις στο περιβάλλον είναι 3-33 ημέρες μετά την μόλυνση. Η μόλυνση γίνεται με την κατάποση των σποροκύστεων. Τα ανοσοανεπαρκή ζώα αναπτύσσουν εντερική μόλυνση, η οποία συνήθως είναι ασυμπτωματική. Τα ανοσοκατεσταλμένα ζώα συνήθως παρουσιάζουν συμπτώματα εντερίτιδας αλλά ,μπορούν επίσης να αναπτύξουν αναπνευστική μόλυνση, μόλυνση στο χοληφόρο σύστημα, καθώς επίσης και στο πάγκρεας. Το νόσημα που προκαλείται συχνά αυτοπεριορίζεται στα ζώα ή στον άνθρωπο με φυσιολογικό ανοσοποιητικό σύστημα αλλά επιμένει και παρατείνεται στην περίπτωση ανοσοκαταστολής. Οι ωοκύστεις πιθανά να εμφανίζονται σε μεγάλους αριθμούς στα κόπρανα χωρίς κλινικά Τα ζώα είναι συνήθως ασυμπτωματικά. Δεν υπάρχει ειδικότητα ξενιστή και παρατηρείται διασταυρούμενη μόλυνση μεταξύ των ζώων και του ανθρώπου. Τα υδαρή κόπρανα είναι το συχνότερο κλινικό σύμπτωμα και μερικές φορές η αυξημένη συχνότητα αφοδεύσεων, τα ανοιχτόχρωμα κόπρανα και η κατάπτωση Πρακτικά, όλα τα κλινικά περιστατικά συμβαίνουν σε σκύλους < 6 μηνών. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία σκύλοι εκκρίνουν τις κύστεις, αλλά δεν εμφανίζουν συμπτώματα, εκτός και αν συνυπάρχει κάποια εντερική ασθένεια (ευερέθιστο έντερο ή νεοπλασία όπως το λέμφωμα του γαστρεντερικού σωλήνα). Συχνά η μόλυνση είναι η ασυμπτωματική ακόμη και με έκκριση των ωοκύστεων. . Παρότι έχουν περιγραφεί 22 είδη αυτού του παρασίτου, σχεδόν το 90% των κρουσμάτων κρυπτοσποριδίωσης στους ανθρώπους αποδίδεται σε μόνο 2 είδη, το C. hominis και το C. parvum. Τα είδη C. meleagridis,C.canis,C.felis,C.suis,C.muris,C.fayeri, C. Ubiquitum και C. cuniculus προκαλούν σπανιότερη νόσηση στον άνθρωπο. Τα υπόλοιπα είδη είναι τα: C. Anderson, C. bailey , C. bovis, C. cervine, C, ducismarci, C. fragile, C. galli, C. marcopodum, C.ryanae, C. saurophilum, C. serpentis ,C. molnavi.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση εδραιώνεται με την εύρεση ωοκύστεων με την χρησιμοποίηση της τεχνικής της επίπλευσης (με χρήση διαλύματος ζάχαρης ή θειικού ψευδαργύρου). Το C. parvum είναι το μικρότερο σε μέγεθος από τα κοκκίδια και είναι δύσκολο να ανευρεθούν. Οι ωοκύστεις μπορούν να ανευρεθούν καλύτερα σε κόπρανα χρωματισμένα με Ziehl-Nielsen ή και με την χρήση της τεχνικής Giemsa ή με άλλες χρωστικές (πιθανά να υπάρξουν ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα). Παρέχεται όμως μεγαλύτερη ευαισθησία διάγνωσης της πρωτοζώωσης χρησιμοποιώντας τις μεθόδους IFAT, PCR και ELISA.

Επιπλέον μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ιστοπαθολογική εξέταση μετά από βιοψίες του εντέρου οι οποίες καλύτερο είναι να λαμβάνονται από τον ειλεό.

Η γενική εξέταση αίματος, το βιοχημικό προφίλ, η γενική εξέταση ούρου και οι απεικονιστικές εξετάσεις, είναι συνήθως φυσιολογικές, εκτός και αν υπάρχει υποκείμενο αίτιο. Ταυτοποίηση των ωοκύστεων στα κόπρανα με τη μέθοδο της επίπλευσης με ζάχαρη και θειικό ψευδάργυρο. (ε.β.=1.18). Η συνηθισμένη επίπλευση με αλάτι συχνά αποτυγχάνει διότι οι ωοκύστεις είναι πολύ μικρές (4-8 μm).

31

Η προτιμώμενη βαφή είναι η τροποποιημένη οξεάντοχη χρώση όπου οι ωοκύστεις βάφονται πορτοκαλί-κόκκινο.Το κρυσταλλικό ιώδες θα βάψει το υλικό των κοπράνων, αλλά όχι τις ωοκύστεις κάνοντας την απεικόνιση καθαρότερη. (αρνητική βαφή). Oταν παραδίδετε κόπρανα στο εργαστήριο αναμίξτε 1 προς 9 αναλογία 100 % φορμαλδεΰδη με κόπρανα για να απενεργοποιήσετε τις ωοκύστεις και να μειώσετε το ρίσκο της υγείας του εργαστηριακού προσωπικού. Κιτ άμεσου ανοσοφθορισμού αντισωμάτων (Merifluor) είναι αποτελεσματικά στο σκύλο. Μέθοδοι ανίχνευσης αντιγόνου(ProSpect, Cryptosporidium Mitrotiter Assay, Color-Vue Cryptosporidium) είναι διαθέσιμοι αλλά είναι άγνωστο ακόμα αν ανιχνεύουν τα C. canis και C. felis.Τεχνικές PCR είναι διαθέσιμες σε συγκεκριμένα ερευνητικά εργαστήρια . Η εντερική βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση, μπορεί να αποκαλύψουν οργανισμούς στα επιθηλιακά κύτταρα, οι οποίοι όμως μπορεί επίσης να παράγουν ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα.


Κάθε αιτία που μπορεί να προκαλέσει διάρροια που προέρχεται απόν το λεπτό ή από το παχύ έντερο πρέπει να διαφοροποιηθεί όπως οι διατροφικές αιτίες (αλλοτριοφαγία, διατροφή με λιπαρά, κακή σύνθεση τροφής, κ.α.), οι φλεγμονώδεις αιτίες (IBD), οι νεοπλασίες (λέμφωμα κ.α.), οι τοξίνες (μόλυβδος), τα φάρμακα (διάφορα αντιβιοτικά), άλλα παράσιτα του εντέρου (Giardia sp, Trichomonas, Trichuris vulpis), λοιμώδη ή βακτηριακά νοσήματα (Parvovirus, FIP, FeLV, Shalmonella, histoplasma, clostridia, leishmania, κ.α), συστηματικές οργανικές βλάβες (στα νεφρά, το ήπαρ, το πάγκρεας, την καρδιά) και μεταβολικά νοσήματα (Υποαδρενοκορτισμός, υποθυρεοειδισμός στη γάτα, κ.α.)

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Συνιστάται η χρήση των ουσιών και Azithromycin 7-15mg/kg, PO, q12h, 5-7d, Tylozin 11mg/kg, PO, BID, 28d, στη γάτα, με το φαγητό αλλά με αμφίβολα αποτελέσματα, Paromomycin 150mg/kg, PO, SID-BID, 5d, κίνδυνο της πρόκλησης εμετών, οξείας νεφρικής ανεπάρκειας και κώφωσης.

Επίσης έχουν χρησιμοποιηθεί με αμφίβολα αποτελέσματα η κλυνδαμυκίνη και η νιταζολαμίδη (προκαλεί έντονους εμετούς).

Υποστηρικτικά όταν χρειάζεται ενισχύουμε την διατροφή των ζώων.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Καλές συνθήκες διαμονής, υγιεινής και διατροφής των ζώων.

Οι ωοκύστεις στο περιβάλλον καταστρέφονται με αμμωνία (πυκνό διάλυμα 50% για 30 λεπτά, ή συνδυασμός διαλύματος 5% αμμωνία με 10% φορμαλδεΰδη για 18 ώρες), φορμόλη, ξηρή ή υγρή θερμότητα ή θερμοκρασίες κατώτερες του μηδενός ή ανώτερες των 65ο C. για περισσότερο από 30 λεπτά. Είναι ανθεκτικό στην εμπορική χλωρίνη (5.25% υποχλωριώδες νάτριο) και στο χλωριωμένο πόσιμο νερό. Διάλυμα φορμαλδεΰδης 10% και διάλυμα αμμωνίας 5% θα εξολοθρεύσει τις ωοκύστεις αλλά χρειάζονται 18 ώρες έκθεσης. Υψηλότερες συγκεντρώσεις αμμωνίας (50%) θα σκοτώσουν τις ωοκύστεις σε 30 λεπτά. Υγρή θερμότητα ( ατμός ή παστερίωση{>55ο C},κατάψυξη και απόψυξη ή πλήρης ξήρανση είναι επίσης αποτελεσματικά).


Τo Cryptosporidium parvum μπορεί να μολύνει τον άνθρωπο, είτε κατ’ ευθείαν από το ζώο, είτε μέσω του μολυσμένου περιβάλλοντος. Ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να ληφθεί για τους βαριά

32

ανοσοκατασταλμένους ανθρώπους. Αν και έχουν περιγραφεί 22 είδη αυτού του παρασίτου, σχεδόν το 90% των κρουσμάτων κρυπτοσποριδίωσης στους ανθρώπους αποδίδεται σε μόνο 2 είδη, το C. hominis και το C. parvum. Τα είδη C. meleagridis, C.canis,C.felis,C.suis,C.muris,C.fayeri, C. ubiquitum και C. cuniculus προκαλούν σπανιότερη νόσηση στον άνθρωπο.

ΣΑΡΚΟΚΥΣΤΙΩΣΗ (Sarccystiosis) είναι η κοκκιδίωση του λεπτού εντέρου του σκύλου και τη γάτας κ.α.(καθώς και των ιστών των μηρυκαστικών, των ιπποειδών, του χοίρου, των τρωκτικών, των πτηνών κ.α. από το πρωτόζωο Sarcocystis spp (coccidia) (Apicomplexa).

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Είναι μια σπάνια παρασίτωση στον σκύλο και τη γάτα ή οποία είναι συνήθως ασυμπτωματική και προϋποθέτει κανιβαλισμό κάποιου μολυσμένου ενδιάμεσου ξενιστή

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ

Υπάρχει η ώριμη ωοκύστη διαστάσεων 12-21 Χ 9-18 μm έχει 2 σποροκύστεις διαστάσεων 16 (12-17) X 11 (8-11)μm, περιέχονται 4 σποροζωίδια σε κάθε μία βρίσκονται στο λεπτό έντερο του σκύλου (και άλλων σαρκοφάγων ζώων) και της γάτας και αποβάλλονται μέσω των εξερχόμενων κοπράνων του ξενιστή στο εξωτερικό περιβάλλον.

Η κυστική μορφή η οποία ονομάζεται σποροκύστη είναι επιμήκης διαστάσεων από 100μm έως αρκετά εκατοστά του μέτρου περιέχει εσωτερικά χωρίσματα και στο τοίχωμα της έχει προεκβολές


Είναι έμμεσος δηλαδή απαιτούνται οι ενδιάμεσοι ξενιστές τα μηρυκαστικά (βοοειδή, πρόβατα, άλλα άγρια φυτοφάγα ζώα), τον ίππο, τον χοίρου, τον κόνικλο, τα τρωκτικά, τα πτηνά κ.α. Τα παράσιτα εισβάλλουν στο λεπτό έντερο του τελικού ξενιστή (σκύλου γάτας κ.α.) και μετατρέπονται σε μακρό-μικρογαμετοκύταρα, σε μικρό-μακρογαμέτες, άωρες και τέλος ώριμες ωοκύστεις. Σε χρονικό διάστημα 5 ημερών μετά την μόλυνση η άωρη ωοκύστη εξελίσσεται σε ώριμη, απομακρύνεται από το τοίχωμα του εντέρου και εισέρχεται στον εντερικό αυλό όπου χάνει το τοίχωμα της και απελευθερώνονται οι σποροκύστεις οι οποίες εξέρχονται μέσω των κοπράνων στο εξωτερικό περιβάλλον για χρονικό διάστημα 3 μηνών. Οι ώριμες ωοκύστεις εξελίσσονται σε σποροκύστεις οι οποίες εξέρχονται μετά κόπρανα. Όταν αυτές καταναλωθούν από έναν ενδιάμεσο ξενιστή μετατρέπεται σε σαρκοκύστη η οποία παρασιτεί στο μυϊκό ιστό (και σπάνια στο νευρικό ιστό) του ζώου προκαλώντας οικονομική μείωση της αξίας του σφαγίου κατά την σφαγή.

ΟΔΟΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ

33

Οι τελικοί ξενιστές (σκύλος, γάτα, άνθρωπος κ.α.) μολύνονται καταναλώνοντας ωμό ή ατελώς θερμικά κατεργασμένου μολυσμένου μυϊκού ιστού των ενδιάμεσων ξενιστών (μηρυκαστικών, του ίππου, του χοίρου, του κονίκλου, των τρωκτικών, των πτηνών κ.α.), με τις σαρκοκύστεις που βρίσκονται σε αυτόν.

Η έξοδος των σποροκύστεων παρατηρείται περίπου από 4 έως 32 ημέρες μετά την μόλυνση του τελικού ξενιστή.

Οι ενδιάμεσοι ξενιστές μολύνονται με από την στοματική οδό με την κατανάλωση των ωοκύστεων από μολυσμένο περιβάλλον (κατά την βόσκηση).


Εντερικό πρωτόζωο των σαρκοφάγων που δεν προκαλεί νόσο στον τελικό ξενιστή (σαρκοφάγα), αλλά οι κύστεις που δεσμεύονται στους μύες των κατοικίδιων φυτοφάγων (βοοειδή) έχουν οικονομική σημασία. Η σημασία του οργανισμού για τους κλινικούς κτηνιάτρων μικρών ζώων (βρίσκοντας ωοκύστεις sarcocystis στα κόπρανα του σκύλου και της γάτας), είναι η κατανόηση της σημαντικότητάς του. Sarcocystis spp: όπως άλλα κοκκίδια, είναι υποχρεωτικό ενδοκυτταρικό πρωτόζωο που μολύνει και αναπαράγεται στα εντεροκύτταρα πολλών σαρκοφάγων (και του σκύλου και της γάτας). Σε αντίθεση με άλλα κοκκίδια, απαιτεί δεύτερο ξενιστή (ενδιάμεσο) για να ολοκληρώσει τον βιολογικό του κύκλο. Ενδιάμεσοι ξενιστές: κατοικίδια (βοοειδή και πρόβατα) και ποικίλα άγρια φυτοφάγα. Οι ενδιάμεσοι ξενιστές αποκτούν την μόλυνση, προσλαμβάνοντας τις ωοκύστεις με μολυσμένη βοσκή. Οι κύστεις αναπτύσσονται στους μυς (και στον νευρικό ιστό) των ενδιάμεσων φυτοφάγων ξενιστών προκαλώντας οικονομική υποβάθμιση των σφαγίων στα σφαγεία. Οι σκύλοι και οι γάτες μολύνονται όταν τρώνε τις κύστεις από το κρέας των φυτοφάγων ενδιάμεσων ξενιστών. Η σαρκοκύστη δεν έχει παθογόνες συνέπειες στους τελικούς ξενιστές (σκύλος, γάτα), αλλά τα στάδια των μυϊκών κύστεων μπορεί να έχουν παθογόνα αποτελέσματα σε μερικούς ενδιάμεσους ξενιστές (βοοειδή). Επικράτηση: μπορεί να είναι >50% στους αδέσποτους σκύλους σε μερικές χώρες. Οι ιδιοκτήτες πρέπει αν αποφεύγουν αν ταΐζουν τα ζώα τους με ωμό ή μισοψημένο κρέας. Στην κατάψυξη (για πάνω από 3 μέρες), ή στο καλοψημένο κρέας, η σαρκοκύστη χάνει την αποτελεσματικότητά τους στου σκύλους και τις γάτες. Οι Sarcocystis spp. εμφανίζουν μεγάλη ειδικότητα όσον αφορά τον ενδιάμεσο ενώ αντίθετα η ειδικότητα είναι μικρή όσον αφορά τον τελικό ξενιστή. Από κάθε μολυσμένο τελικό ξενιστή αποβάλλεται πολύ μεγάλος αριθμός σποροκύστεων (έως 6 εκατομμύρια) Το πρωτόζωο έχει παγκόσμια εξάπλωση


Συνήθως τα ζώα που είναι τελικοί ξενιστές (σκύλος, γάτα) είναι ασυμπτωματικά, σποραδικά μπορεί να εμφανισθεί σε αυτά διάρροια.

34

Στους ενδιάμεσους ξενιστές δύναται να προκαλέσει ελαφρά συμπτώματα (μυΐτιδας όταν υπάρχει μεγάλος αριθμός σαρκοκύστεων στους μυς) και σπάνια να είναι το αίτιο λοιμώδους μηνιγγοεγεφαλίτιδας.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Ανεύρεση των μικρού μεγέθους (9-16μm) ωοκύστεων και σποροκύστεων στα κόπρανα με την μέθοδο της επίπλευσης, λαμβάνοντας υπόψη ότι συνήθως αυτές είναι σε μικρούς αριθμούς συχνά δεν διαγιγνώσκονται, γι’ αυτό χρειάζονται συχνές επαναλήψεις σε συνδυασμό με άλλες τεχνικές διάγνωσης (IFAT, ELISA).


Θα πρέπει να διαφοροποιηθούν οι ωοκύστεις του Sarcocysti από αυτές άλλων κοκκιδίων.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η θεραπεία στον σκύλο δεν είναι απαραίτητη και δεν υπάρχουν άλλωστε γνωστά αποτελεσματικά θεραπευτικά σχήματα. χρήσιμη για την μετάδοση της ασθένειας είναι η πρόληψη.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Να μην επιτρέπεται να τρέφονται οι σκύλοι με ωμό κρέας και να γίνεται περισυλλογή των κοπράνων του σκύλου και της γάτας ώστε να μην έρχονται σε επαφή και να μολύνουν την τροφή των χορτοφάγων ζώων.

Η κατάψυξη του μολυσμένου κρέατος για περισσότερο από 3 ημέρες ή η καλή θερμική κατεργασία του, εξαλείφει την δυνατότητα μετάδοσης της παρασίτωσης στους τελικούς ξενιστές (σκύλο και γάτα)

ΤΡΙΤΡΙΧΟΜΟΝΙΑΣΗ (Tritrichomoniasis) είναι η παρασίτωση του παχέως εντέρου και μερικές φορές της μήτρας της γάτας και πολύ σπανιότερα του εντέρου του σκύλου από το πρωτόζωο Tritrichomonas foetus (Trichomonadidae)

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Το πρωτόζωο παράσιτο Tritrichomonas foetus δύναται να προκαλέσει συμπτώματα διάρροιας στις γάτες, ιδιαίτερα σε αυτές που συμβιώνουν ομαδικά για μικρό η μεγάλο χρονικό διάστημα.


Είναι ένα μαστιγοφόρο πρωτόζωο παράσιτο με μήκος 6-11μm και πλάτος 3-4μm


Η αναπαραγωγή του παρασίτου επιτελείται με δυαδική σχάση στα όρια του παχέως και τυφλού εντέρου του ξενιστή.

Τα τροφοζωίδια βρίσκονται στα φρέσκα διαρροϊκά κόπρανα. Οι ψευδοκύστες σχηματίζονται όταν τα μαστίγια και η κυματοειδή μεμβράνη εσωτερικοποιούνται κάτω από δυσμενείς περιβαλλοντικές

35

συνθήκες (δηλαδή πολύ ζεστό, πολύ κρύο) αν και πρόσφατες εργασίες υποδηλώνουν ότι ενδέχεται να μην απαιτούνται δυσμενείς συνθήκες για το σχηματισμό ψευδοκύστεων.

Δεν υπάρχει ανθεκτικό στάδιο κύστης που ζει εκτός του ξενιστή για παρατεταμένες περιόδους.


Με άμεση επαφή μέσω της οδού στόματος κοπράνων


Οι μολυσμένες γάτες εμφανίζονται συνήθως υγιείς σε φυσιολογική θρεπτική κατάσταση και με φυσιολογική όρεξη για φαγητό, όμως παρουσιάζουν χρόνια διάρροια που είναι δυνατό να συνοδεύεται από την παρουσία αίματος στα κόπρανα, βλέννες, μετεωρισμό, τεινεσμούς και ερεθισμό της πρωκτικής χώρας. Οι ιδιοκτήτες αναφέρουν συχνά στο ιστορικό ότι εξέρχονται ασχημάτιστα δύσοσμα κόπρανα και οι κτηνίατροι πρέπει να υποπτεύονται την παρασίτωση όταν τα συμπτώματα δεν υποχωρούν με τις συνηθισμένες φαρμακευτικές αγωγές που χορηγούνται. Ορισμένες μολυσμένες γάτες δεν εμφανίζουν καθόλου κλινικά συμπτώματα. Πολλές γάτες είναι ασυμπτωματικοί φορείς και είναι απαλλαγμένοι από οποιαδήποτε κλινικά συμπτώματα , παρόλο που μπορούν να βρίσκονται θετικά με την εξέταση PCR ή άλλες μεθόδους. Οι περισσότερες μολυσμένες γάτες, παρόλο που αντιμετωπίζουν χρόνιες διάρροιες, παραμένουν συχνά ενεργοί, παιχνιδιάρικοι και δεν χάνουν βάρος.. Η ηλικία εμφάνισης της μόλυνσης είναι μεταξύ 0-24 μηνών και κατά μέσο όρο 9 μήνες. Η μόλυνση της ουρογεννητικής οδού ακόμα και σε γάτες με μακροχρόνιες παθήσεις του παχέος εντέρου είναι πολύ σπάνια, αλλά έχει καταγραφεί η παρουσία του παρασίτου σε πυομήτρα γάτας

Όλα τα εντερικά δείγματα που ελήφθησαν από πειραματικά μολυσμένες γάτες έδειξαν αύξηση των λεμφοκυττάρων και των κυττάρων πλάσματος στον βλεννογόνο. Υπήρξε επίσης αύξηση της παρουσίας μολύνσεων στις κρύπτες του εντέρου και παραγωγής βλέννας. Μία μελέτη που αφορούσε φυσικά μολυσμένες γάτες έδειξε ήπια έως μέτρια λεμφοπλασμακυτική και ουδετερόφιλη κολίτιδα, υπερτροφία επιθηλιακών κυττάρων των κρυπτών, υπερπλασία, απώλεια κελιών κελιών, μικροαποθήκες κρυπτών και εξασθένηση επιφανειακού βλεννογόνου του κόλου.


Σε μια πρόσφατη πειραματική μόλυνση των γατών με Τ.fetus, οι οργανισμοί εμφανίσθηκαν στα κόπρανα 15 ημέρες μετά τη μόλυνση. Πρόσφατα μελέτες δείχνουν ότι το Τ.fetus μπορεί να επιβιώσει για μικρό χρονικό διάστημα έξω από τον ξενιστή για ποικίλες χρονικές περιόδους σε νερό (30 έως 60 λεπτά), ούρα γάτας (> 180 λεπτά), ξηρό περιβάλλον (30 λεπτά) και σε κονσέρβα τροφής για γάτες (120 έως 180 λεπτά) και σε διηθητικό χαρτί (15 λεπτά). .ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η καλλιέργεια των περιττωμάτων αυξάνει τον αριθμό των οργανισμών, διευκολύνοντας έτσι την ανίχνευση.Η διάγνωση του T. fetus μπορεί να επιτευχθεί μέσω της παρατήρησης οργανισμών με την τεχνική του άμεσου επιχρίσματος κοπράνων, μετά από καλλιέργεια σε κατάλληλο υλικό ή μέσω PCR.Η τροφοζωική μορφή του Tritrichomonas είναι σχήματος αχλαδιού, μήκους 10-25um και πλάτους 3-15um, φέρει 3 πρόσθια μαστίγια, ένα οπίσθιο μαστίγιο και μία κυματοειδή μεμβράνη που είναι περίπου το μήκος του σώματος του παρασίτου.

36

Η καλλιέργεια κοπράνων για το T. fetus μπορεί να πραγματοποιηθεί με τη χρήση μέσου TYM του Diamond ή του εμπορικώς διαθέσιμου InPouch ™ TF-Feline Tritrichomonas Fetus Test (Biomed Diagnostics White City, Oregon).Οι δοκιμασίες αλυσωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) είναι επίσης διαθέσιμες και είναι ιδιαίτερα σημαντικές όταν διαφοροποιούνται μεταξύ του T. fetus και του Τ. hominis.Η τροφοζωική μορφή του Tritrichomonas συχνά διαγιγνώσκεται λανθασμένα ως Giardia spp., αλλά η κίνηση του οργανισμού είναι αρκετά διαφορετική. Η κίνηση του Tritrichomonas fetus είναι σπασμωδική και τυχαίο ενώ η κίνηση του Giardia μοιάζει με ένα "φύλλο που πέφτει" και φαίνεται πιο διστακτική.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η Ronidazole (30mg / kg, SID, για 14 ημέρες) θεωρείται σήμερα η θεραπεία επιλογής. Σε μερικές γάτες έχει αναφερθεί μια αναστρέψιμη νευροτοξικότητα παρόμοια με αυτή που παρατηρείται με τη μετρονιδαζόλη. Εάν εμφανισθούν ανεπιθύμητες ενδείξεις (π.χ., λήθαργος, αδιαθεσία, νευρολογικά σημεία), η θεραπεία θα πρέπει να διακοπεί και να μην επαναληφθεί. Τα μικρότερα χρονικά διαστήματα θεραπείας μπορεί να εξαλείψουν τη λοίμωξη σε μερικές γάτες και η διακοπή πριν από τις πλήρεις 14 ημέρες της θεραπείας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το παράσιτο δεν έχει εκκαθαριστεί.Για χρονικό διάστημα από 3 έως 14 ημέρες χρησιμοποιήθηκε μετρονιδαζόλη (30-50 mg / kg, δύο φορές την ημέρα) όπως και το tinidazole, αλλά η κάθαρση των μολύνσεων εμφανίζεται λιγότερο συχνή από τη χρήση της ronidazole. Η ανθεκτικότητα στη ρονιδαζόλη και στη μετρονιδαζόλη έχει αναφερθεί με τη χρησιμοποίηση των απομονώσεων αιλουροειδών τόσο κλινικά όσο και σε συστήματα καλλιέργειας.Οι υποστηρικτικές θεραπείες στο σπίτι, συμπεριλαμβάνουν τη χρήση συνταγογραφούμενων διαιτολογίων, απλής γαλοπούλας και ρυζιού, γιαούρτι, μπριζόλα, κολοκύθα, γλουταμίνη, συχνό λούσιμο του ζώου και η συχνή αλλαγή της άμμου από την αμμοδόχο της γάτας, δεν φάνηκε να μείωσαν τη διάρροια αν και μερικές γάτες βελτιώνονται με προσεκτική διατροφική διαχείριση.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Συνιστάται η απομόνωση των μολυσμένων γατών μακριά από άλλες γάτες, περιορίζοντας την επαφή όσο το δυνατόν περισσότερο μαζί τους και μη επιτρέποντάς τους να μοιράζονται την ίδια αμμοδόχο.


Η Tritrichomonas δεν θεωρείται ζωονοσογόνος παράγοντας

ΠΡΩΤΟΖΩΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΙΤΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΜΕΤΑΔΙΔΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΡΘΡΟΠΟΔΑ ΚΑΙ

ΕΝΤΟΠΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΜΠΑΜΠΕΖΙΩΣΗ (Babesiosis) = ΠΙΡΟΠΛΑΣΜΩΣΗ (Piroplasmosis) είναι οξεία ή χρόνια πρωτοζώωση (πιροπλάσμωση) του κυκλοφορικού συστήματος κ.α. του σκύλου και της γάτας από το πρωτόζωο Babesia canis, B. felis, B.gibsoni, B. vogeli (Apicomplexa)

37

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Παρασίτωση του κυκλοφορικού συστήματος που μεταδίδεται με μολυσμένους κρότωνες, προσβάλει και καταστρέφει τα ερυθρά αιμοσφαίρια του μολυσμένου ζώου, προκαλώντας κυρίως αναιμία και πυρετό.


Είναι παράσιτο των ερυθροκυττάρων των θηλαστικών και των πτηνών. Είδη που βρέθηκαν στον ελληνικό χώρο είναι: Babesia bigemina, B.argentina, B.divergens των βοοειδών, B.equi των ιπποειδών και B.canis στο σκύλο.

Το μέγεθος του πρωτόζωου (μεροζωίδιο) είναι 2-7μm στον σκύλο, 2-5μm στη γάτα, παρασιτεί στα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος, όπου συχνά βρίσκεται σε ζεύγη μεροζωιδίων (« ζεύγος δακρύων»). Οι Babesia spp εμφανίζονται με δύο μορφές, μεροζωίδιο και το σποροζωίδιο.

Το μεροζωίδιο είναι λογχοειδές ή σφαιρικό ή απιοειδές ή ακανόνιστο και βρίσκεται μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια (συχνά σε ζεύγη που σχηματίζουν ανοιχτή ή κλειστή γωνία στην περιφέρεια του ερυθροκυττάρου). Το μήκος τους για τις μικρές μορφές είναι περίπου 1μm-2,5μm και για τις μεγάλες 2,5μm-5μm και εξαρτάται από το είδος του ζώου όπου παρασιτεί.Το σποροζωίδιο είναι ελλειπτικό ή ωοειδές και βρίσκεται στους σιαλογόνους αδένες των κροτώνων.

Βιολογικός κύκλος: Είναι έμμεσος με ενδιάμεσο ξενιστή τους κρότωνες. Συμπληρώνεται μέσα σε σπονδυλωτούς και ασπόνδυλους ξενιστές. Η μετάδοση του πρωτόζωου μεταξύ των ξενιστών γίνεται με τους σκληρούς κρότωνες της οικογένειας Ixodidae- κατά την νέα αιματοφαγία του κρότωνα και είσοδος των σποροζωϊδίων μέσα στα ερυθροκύτταρα. Μικρός αριθμός σποροζωϊδιων μπορεί να παραμείνει μέσα στον κρότωνα αλλά και στους απογόνους του και να πολλαπλασιαστεί. Στα ερυθροκύτταρα πολλαπλασιάζονται με σχιζογονία ή με εκβλάστηση και παράγουν 2 ή 4 σχιστοζωϊδια. Ζώα μολυσμένα με το παράσιτο μεταφέρουν μικρό βαθμό ανοσίας στους απογόνους τους μέσω του πρωτογάλατος

Ενδιάμεσος ξενιστής: Οι κρότωνες

Εντόπιση: Στα ερυθρά αιμοσφαίρια

Ο χρόνος της εξέλιξης του είναι 10-21 ημέρες μετά την αρχική μόλυνση.


Είναι έμμεσος. Η ολοκλήρωση του βιολογικού κύκλου του παρασίτου προϋποθέτει την ύπαρξη ενός σπονδυλωτού και ενός ασπόνδυλου ξενιστή, τους κρότωνες της οικογένειας Ixodidae (Ixodes spp,

38

Haemaphysalis spp, Rhipicephalus spp, Boophilus spp). Τα μεροζωίδια που βρίσκονται στα ερυθρά αιμοσφαίρια του μολυσμένου τελικού ξενιστή (σκύλος, γάτα, κ.α.) καταναλώνονται κατά τη διάρκεια της αιματοφαγίας από τους κρότωνες, εισβάλουν στην ωοθήκη τους , πολλαπλασιάζονται μέσα στα ωάρια, μεταδίδουν την μολυσματική ικανότητα στους νεογέννητους κρότωνες στους οποίους το παράσιτο βρίσκεται υπό την μορφή του σποροζωιδίου στους σιελογόνους αδένες. Στην μελλοντική αιματοφαγία μολύνει μέσω των σιελογόνων αδένων του ο κρότωνας τον τελικό ξενιστή. Στα ερυθροκύτταρα πολλαπλασιάζονται με σχιζογονία ή με εκβλάστηση και παράγουν 2 ή 4 σχιστοζωϊδια.

Το παράσιτο έχει παγκόσμια εξάπλωση και προκαλεί την Μπαμπεζίωση (Πιροπλάσμωση) των ξενιστών τους


Η μόλυνση του σκύλου μεταδίδεται κατά τη διάρκεια της αιματοφαγίας του μολυσμένου κρότωνα ο οποίος μπορεί να βρίσκεται σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης (προνύμφη, νύμφη, ενήλικο, αρσενικό ή θηλυκό). Επίσης η μόλυνση μπορεί να μεταδοθεί διαπλακουντικά και μετά από μετάγγιση αίματος μολυσμένου ζώου.

Το B. canis θεωρείται ότι κυριαρχεί κυρίως μεταξύ των κατοικίδιων σκύλων και μεταδίδεται μέσω του κρότωνα Rhipicephalus sanguineus (το καφετί τσιμπούρι). Ωστόσο, ο Dermacentor variabilis, είναι επίσης ένας ικανός αλλά σπάνιος φορέας της παρασίτωσης. Τα δαγκώματα μεταξύ σκύλων είναι πιθανά ακόμη μία οδός μετάδοσης της παρασίτωσης

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ

Καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων κυρίως λόγω της αιμόλυσης των ερυθρών αιμοσφαιρίων με την διαδικασία της μεσολάβησης του ανοσοποιητικού αλλά και μέσω της άμεσης λύσης των ερυθρών αιμοσφαιρίων εξ αιτίας του πολλαπλασιασμού των μεροζωιδίων


Τα κλινικά συμπτώματα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την βαρύτητα της μόλυνσης και αξιολογείται από την εξέλιξη της αναιμίας που αυτή προκαλεί. Η προκαλούμενη νόσος μπορεί να εμφανισθεί με την υπεροξεία, την οξεία και την χρόνια μορφή της ακόμη θα μπορούσε να είναι και ασυμπτωματική. Η ανοσοκαταστολή και η σπληνεκτομία επιβαρύνουν τα κλινικά συμπτώματα της νόσου. Επίσης η ανοσοκαταστολή διεγείρει την εμφάνιση συμπτωμάτων στα χρονίως πάσχοντα ζώα. Η αναιμία είναι συνήθως αποτέλεσμα της ανοσοπροκαλούμενης αιμόλυσης αλλά επίσης και της απευθείας βλάβης των ερυθροκυττάρων μετά την είσοδο του πιροπλάσματος σε αυτά.

Τα συμπτώματα στον σκύλο και τη γάτα είναι αιμολυτική αναιμία, πυρετός, αδυναμία, ανορεξία, απώλεια βάρους, κατάπτωση, ρινικό έκκριμα, θρομβοκυτοπενία, αιμορραγίες, σπληνομεγαλία, λεμφαδενοπάθεια, αιμοσφαιρινουρία, ίκτερο, νεφροπάθεια, γαστρίτιδα, διάρροια και ιριδοκυκλίτιδα.

Στην περίπτωση της οξείας μόλυνσης του ζώου δύναται να προκληθεί μεταβολική οξέωση και σύνδρομο της Διάχυτης Ενδοαγγειακής Πήξης (ΔΕΠ).

Σε σκύλους με άτυπη μορφή μπορεί να εμφανιστεί ασκίτης, γαστρεντερικά συμπτώματα, οίδημα, καρδιοαναπνευστικά και νευρικά (από το ΚΝΣ) συμπτώματα.

39


Το ιστορικό τσιμπήματος από κρότωνα πρέπει να διερευνάται κατά την κλινική εξέταση. Ιστορικό πρόσφατου δαγκώματος από άλλο σκύλο, μπορεί να αποτελεί ρίσκο μόλυνσης από B. gibsoni (Η μορφή που παρατηρείται στην Ασία). Προσβάλλονται όλοι οι σκύλοι ανεξαρτήτως ηλικίας και φυλής. Η σοβαρότητα της ασθένειας εξαρτάται από την αντίσταση του οργανισμού, την ηλικία και την φυλή του ζώου. Η μόλυνση (μετάδοση με: τα τσιμπούρια, διαπλακουντικά ή από μετάγγιση αίματος), ακολουθείται από μία περίοδο επώασης 2 εβδομάδων (κατά την οποία κατά την οποία τα πιροπλάσματα μολύνουν και πολλαπλασιάζονται στα ερυθροκύτταρα, έχοντας ως αποτέλεσμα αυτά να καταστρέφονται κυρίως από ανοσολογικές διεργασίες, αλλά και από την απευθείας λύση τους).

Στον σκύλο έχουν καταγραφεί 3 υποείδη από τα λεγόμενα μεγάλα πρωτόζωα (4-7μm) και είναι Babesia canis vogeli (Αμερική, Αφρική, Ασία, Αυστραλία), B. canis rossi (Αφρική και Ασία), B. canis canis (Ευρώπη και Ασία) και 3 υποείδη από τα λεγόμενα μικρά πρωτόζωα (2-5μm) τα B. gibsoni (παγκόσμια εξάπλωση), B. gipsoni (Καλιφόρνια των ΗΠΑ και προσβάλλει μόνο σκύλους) και Theileria annae (Ισπανία και Ευρώπη). Στις γάτες καταγράφηκε το μικρό πιρόπλασμα (2-5μm) B. felis (Αφρική). Η μόλυνση μπορεί να μεταδοθεί και μηχανικά μέσω της επαναχρησιμοποίησης μολυσμένης σύριγγας. Ζώα μολυσμένα με το παράσιτο μεταφέρουν μικρό βαθμό ανοσίας στους απογόνους τους μέσω του πρωτογάλατος


Η παρασίτωση θα πρέπει να διαφοροποιηθεί από τη Ερλιχίωση (με τη χρήση ειδικής αιματολογικής εξέτασης), με την αιμολυτική αναιμία που προκαλείται με την μεσολάβηση του ανοσοποιητικού, την αιμολυτική αναιμία που δεν οφείλεται στη μεσολάβηση του ανοσοποιητικού (τοξίκωση, κ.α.), την αιμομπαρτονέλλωση, τον ερυθηματώδη λύκο, το σύνδρομο της οπίσθια κοίλης φλέβας, τοξίκωση από Zn, συστροφή σπλήνα, αναιμία με σωμάτια Heinz, έλλειψη πυροσταφυλικής κινάσης (PK) και φωσφοφρουκτοκινάσης (PFK), κ.α.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Γενικά η παρασίτωση διαγιγνώσκεται βάσει κλινικών συμπτωμάτων, ταυτοποίηση ενδοερυθροκυτταρικών οργανισμών σε επιχρισμένα επίχρισμα αίματος, ορολογικά ή με PCR

Η διάγνωση εδραιώνεται λοιπόν με την ανεύρεση των μεροζωιδίων σε επιχρίσματα αίματος με χρώση (Giemsa ή άλλες) όπου είναι δυνατό να παρατηρηθούν ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα επειδή η παρασιταιμία δεν είναι πάντα συνεχής. Η αιμοληψία προτιμάται να γίνει από τα τριχοειδή αγγεία.

Η διάγνωση επιτυγχάνεται επίσης ορολογικά, με την PCR και με τον έμμεσο ανοσοφθορισμό (Κιτ εμπορίου).

Επικουρικά στις αιματολογικέ εξετάσεις πιθανά να καταγραφεί αναιμία, θρομβοκυττοπενία, λευκοκύττωση ή λευκοπενία. Στα βιοχημικά ευρήματα αναφέρονται υπερχολερυθριναιμία, υπεραιμοσφαιριναιμία, μικρή αύξηση των ηπατικών και των νεφρικών ενζύμων. Στην εξέταση ούρων αναφέρονται χολερυθρινουρία, αιμοσφαιρινουρία.

40

Τα κλινικοπαθολογικά συμπτώματα είναι τα παρακάτω

Μέτρια έως σοβαρή αναγεννητική αναιμία ( PCV<10%) Αναιμία μπορεί να μην παρουσιαστεί σε όλα τα περιστατικά( π.χ. οι φορείς : greyhound των Η.Π.Α από B. canis) Η θρομβοκυτταροπενία η οποία είναι συνήθως από μέτρια έως σοβαρού βαθμού, δεν συνοδεύεται πάντα από αναιμία. Λευκοκυττάρωση ή Λευκοπενία που ποικίλουν.

Βιοχημικό προφίλ/Γενική εξέταση ούρου

Υπερχολερυθριναιμία/ουρία: αν η αιμόλυση είναι οξεία και σοβαρή Υπερσφαιριναιμία: είναι κοινό σε χρόνια περιστατικά (συχνά το μόνο σύμπτωμα σε αυτά τα περιστατικά). Ήπια αυξημένα τα ηπατικά ένζυμα λόγω της αναιμίας/υποξίας. Νεφρική ανεπάρκεια και μεταβολική οξέωση (B. canis rossi στην Αφρική) Η χολερυθρινουρία είναι συχνή Η αιμοσφαιρινουρία ανιχνεύεται λιγότερο συχνά στις Η.Π.Α. απ’ ότι στην Αφρική.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Imidocarb dipropionate : 5-6.6 mg/kg, SC, δύο δόσεις ανά 14 ημέρες, ή 7.5 mg/kg, SC, IM, άπαξ για το B. canis, Azithromycin, 10mg/kg, PO, q24h, 10d, Clindamycin HCL 12.5mg/kg, q24h, PO, 10d, (η κλινική εικόνα βελτιώνεται αλλά πιθανά να μην εξαλειφθεί το παράσιτο για την μόλυνση από B. gibsoni), metronidazole : 25-50mg/kg, PO, q12h, 7d, (η κλινική εικόνα βελτιώνεται αλλά πιθανά να μην εξαλειφθεί το παράσιτο και πιθανά με μεγάλη δόση να εμφανισθούν νευρικά συμπτώματα), Doxycycline: 10mg/kg, PO, q12h, 10d, (η κλινική εικόνα βελτιώνεται αλλά πιθανά να μην εξαλειφθεί το παράσιτο), με τον συνδιασμό Azithromycin και Atovaqone 13.3mg/kg, PO, q8h, 10d (χρησιμοποιείται και για τους ανθρώπους), Dimmazene aceturate: 3.5-7mg/kg, IM, δύο δόσεις ανά 14 ημέρες, Phenamidine isothronate :15mg/kg, q24h, SC, 2d, Primaquine phosphate: 1mg/kg, IM, once (προτιμάται στις γάτες).

Η υποστηρικτική θεραπεία (μετάγγιση αίματος ή παραγώγων, διατροφή, βιταμίνες) βοηθά τους σκύλους στην ανάκαμψη της ασθένειας.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Χρήση εντομοαπωθητικών και ιδιαίτερα στα κυνοτροφεία επικίνδυνων περιοχών προληπτική χορήγηση Imidocarb dipropionate : 7.5 mg/kg, IM, άπαξ. Μείωση του κίνδυνου μόλυνσης μέσω του ελέγχου των κροτώνων κατά τη διάρκεια του έτους, αποφεύγοντας περιοχές με κρότωνες και περιορίζοντας την επαφή μεταξύ των σκύλων, ειδικά όταν μπορεί να προκύψουν πληγές από το δάγκωμα.

ΠΟΛΥΣΥΣΤΗΜΙΚΑ ΠΡΩΤΟΖΩΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ

41

ΛΕΙΣΜΑΝΙΩΣΗ (Leishmaniosis, Canine Leishmaniosis) είναι η παρασίτωση των μονοκύτταρων μακροφάγων, των ιστών και διαφόρων οργάνων του σκύλου, του λύκου, της αλεπούς, της γάτας, του ποντικού, του ανθρώπου κ.α. από το μαστιγοφόρο πρωτόζωο Leismania spp.(Trypanosomatidae)

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Είναι μία συχνή παρασίτωση των σκύλων ανεξαρτήτως φύλλου και φυλής στην Ελλάδα αλλά και σε πολλές περιοχές του κόσμου όπου υπάρχει ο κατάλληλος ενδιάμεσος ξενιστής (σκνίπα) , η οποία προσβάλλει τα μονοκύτταρα μακροφάγα και πολλά όργανα στο μολυσμένο ζώο (δέρμα, ήπαρ, νεφρά, σπλήνα, οφθαλμούς, συνδετικόιστό). Είναι μια ζωονόσος που δύναται να προσβάλλει τον άνθρωπο, ενώ αποθήκη του παρασίτου θεωρείται ο σκύλος ο οποίος παρουσιάζει ένα μεγάλο φάσμα κλινικών συμπτωμάτων, από ασυμπτωματικός έως τη θανατηφόρο μόλυνση. Στη γάτα η παρασίτωση είναι σπάνια και προκαλεί κυρίως δερματικά συμπτώματα.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΝΔΙΑΜΕΣΟΥΣ ΞΕΝΙΣΤΕΣ (ΣΚΝΙΠΕΣ)

Στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη, η Λεϊσμανίαση του σκύλου προκαλείται κυρίως από το είδος Leishmania infantum το οποίο περιλαμβάνει ποικίλους ενζυμικούς τύπους (zemodemes), ενώ άλλα είδη όπως τα L. tropica,και L. major διαγιγνώσκονται σπανίως. Οι ενδιάμεσοι ξενιστές είναι διάφορα είδη αιμομυζητικών σκνιπών του γένους Phlebotomus (υποοικογένεια Phlebotominae; φλεβοτόμοι = σκνίπες).Ο σκύλος θεωρείται η κύρια αποθήκη της λοίμωξης από L. infantum, αλλά οι γάτες μπορούν επίσης να γίνουν ξενιστές της L. infantum. Πολλά άλλα είδη θηλαστικών μπορούν να προσβληθούν συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, και αυτό το παράσιτο έχει απομονωθεί από διάφορα τρωκτικά όπως αρουραίοι και σκίουροι. Τα άλογα, τα βοοειδή, οι αίγες, τα πρόβατα, οι γάτες και οι άγριοι κυνίδες όπως οι αλεπούδες, οι λύκοι και τα τσακάλια μπορεί να μολυνθούν. Η ανάπτυξη των φλεβοτόμων γίνεται σε χερσαίους οικότοπους. Τα αυγά εναποθέτονται σε χώμα πλούσιο σε οργανική ύλη και η προνύμφη αναπτύσσεται σε τέσσερα στάδια πριν την εκκόλαψη και την εξέλιξη της σε ενήλικοστάδιο. Οι εποχικές διακυμάνσεις των φλεβοτόμων δεν έχουν ερευνηθεί πλήρως. Πάντως, είναι γνωστό ότι ορισμένα παρασιτικά είδη διαχειμάζουν στο 4ο προνυμφικό στάδιο. Οι φλεβοτόμοι έχουν έντονη διατροφική δραστηριότητα τις ώρες που αλλάζει ή μέρα με τη νύχτα και αντίστροφακαι αναζητούν τους ξενιστές τους αμέσως μετά τη δύση του ηλίου ή το χάραμα. Οι δραστηριότητες ποικίλουν από είδος σε είδος και ανάλογα με το φυσικό περιβάλλον. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι ενήλικοι φλεβοτόμοι παραμένουν σε σκιερά και υγρά μέρη ειδικά σε σχισμές και εσοχές τοίχων, σωρούς ξύλων, υπόγεια ή σκοτεινά κελάρια σπιτιών και στάβλους.Οι φλεβοτόμοι είναι διαδεδομένοι στην περιοχή της Μεσογείου, στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Είναι καλά προσαρμοσμένοι, ανάλογα με το είδος, στα τροπικά και υποτροπικά κλίματα και ακόμα και σε ξηρά φυσικά περιβάλλοντα. Η δραστηριότητα των σκνιπών είναι στην κορύφωσή της την αυγή και σε ελάχιστη θερμοκρασία 18-22oC. ανάπτυξη του παρασίτου στη σκνίπα εξαρτάται από τη θερμοκρασία και διαρκεί 7-14 ημέρες σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 18oC.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΣΙΤΟΥ

Οι Leishmania spp. υπάρχουν και πολλαπλασιάζονται σε δύο διακριτές μορφές: ενδοκυτταρικά αμαστιγωτά στάδια που μολύνουν κύτταρα του θηλαστικού ξενιστή και εξωκυτταρικά προμαστιγωτά στάδια στο έντερο των φλεβοτόμων. Οι Leishmania spp. χρησιμοποιούν συγκεκριμένο μεταδότη και μεταδίδονται με τα αιμομυζητικά θηλυκά αρκετών ειδών φλεβοτόμων κατά τη διάρκεια της δήξης του ξενιστή (στην Ελλάδα κυρίως L. Infatum). Άλλοι τρόποι μετάδοσης της Leishmania που δεν εξαρτώνται

42

από τους φλεβοτόμους όπως από την μητέρα στο παιδί (ενδο-μητρίως), με μολυσμένους αιμοδότες ή αφροδίσια μετάδοση, έχουν παρατηρηθεί αλλά η επιδημιολογική τους σημασία είναι μικρή. Ακόμα, υπάρχουν υποθέσεις για την άμεση μετάδοση μέσω δαγκώματος ή μέσω τραυμάτων ή μετάδοση με άλλα αιματογενή αρθρόποδα (π.χ. κρότωνες, ψείρες), αλλά δεν έχουν τεκμηριωθεί. Υπάρχουν μερικές ενδείξεις ανθεκτικότητας ορισμένων φυλών σκύλων (π.χ. τα Ibizian hound) όπως και ευπάθειας άλλων φυλών (π.χ. τα German Shepherds, τα Rottweilers, τα Cocker Spaniels και τα Boxers) στην ανάπτυξη της νόσου, αλλά δεν έχουν περιγραφεί κίνδυνοι που να σχετίζονται με το φύλλο ή την ηλικία. Οι μολυσμένοι σκύλοι που δεν έχουν κλινικά συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που έχουν υποστεί επιτυχή χημειοθεραπεία, μπορεί να είναι δυνητικοί φορείς του παρασίτου.Η περίοδος επώασης μπορεί να ποικίλει από 3 μήνες έως χρόνια και εξαρτάται από την ατομική αντίδραση του ανοσοποιητικού των μολυσμένων σκύλων. Μετά από τον εντοπισμένο πολλαπλασιασμό των παρασίτων στα δενδριτικά κύτταρα και στα μακροφάγα του δέρματος, η διασπορά γίνεται πρωτίστως μέσω του λεμφικού συστήματος και του αίματος. Τα παράσιτα μπορούν να βρεθούν κυρίως στο δέρμα, στα λεμφογάγγλια, στο σπλήνα, στο ήπαρ, στο μυελό των οστών και σε πολλά άλλα όργανα ή σωματικά υγρά (π.χ. έντερο, σίελο, σπέρμα, ούρα).Κλινικά συμπτώματα παρατηρούνται μόνο σε μικρό ποσοστό των μολυσμένων σκύλων. Οι μολυσμένοι αλλά κλινικώς ασυμπτωματικοί σκύλοι αντιπροσωπεύουν μια σημαντική αποθήκη της μόλυνσης των φλεβοτόμων.Οι σημαντικότεροι κίνδυνοι στις ενδημικές περιοχές σχετίζονται με την έκθεση στους μεταδότες του παρασίτου και με την αφθονία των μολυσμένων ξενιστών που περιλαμβάνει τα σκυλιά που ζουν έξω από το σπίτι, τα αδέσποτα σκυλιά, τα σκυλιά που έχουν υιοθετηθεί από καταφύγια ζώων σε ενδημικές περιοχές και τα κυνηγόσκυλα.


Η Λεισμανίωση προκαλείταιαπό το υποχρεωτικά ενδοκυτταρικό πρωτόζωο παράσιτο Leismania (Τάξη Kinetoplasta, Οικογένεια Trypanosomatidae) το οποίο εμφανίζεται με δύο μορφές. Την αμαστιγοφόρο μορφή η οποία δεν φέρει μαστίγιο, είναι ωοειδής διαστάσεων 2-5 Χ 1.5-2μm που βρίσκεται στους σπονδυλωτούς ξενιστές και με την προμαστιγοφόρο μορφή ή οποία βρίσκεται στους ασπόνδυλους ξενιστές (σκνίπες) που είναι επιμήκης διαστάσεων 12-25 Χ 1.5-3.5μm και φέρει στο οπίσθιο άκρο του σώματος μαστίγιο ενώ ο κινητοπλάστη βρίσκεται στο πρόσθιο άκρο του σώματος.

43


Οι ασπόνδυλοι ξενιστές του γένους Phlebotomus προσλαμβάνουν, κατά τη διάρκεια του γεύματος τους, από το ασπόνδυλο ξενιστή, την αμαστιγοφόρο μορφή του παρασίτου, που βρίσκεται μέσα στα μακροφάγα του κύτταρα, ή και η ελεύθερη στο αίμα, η οποία μέσα στο έντερό τους, μετατρέπεται σε προμαστιγοφόρο, σε χρονικό διάστημα περίπου μίας εβδομάδας. Σε αυτή τη μορφή ο κινητοπλάστης βρίσκεται στο πρόσθιο άκρο του σώματος της, οπισθίως του μαστιγίου. Η μορφή αυτή εισέρχεται στο επιθήλιο του εντέρου του φλεβοτόμου και διαιρείται ταχέως, μεταναστεύει στο φάρυγγα, τα στοματικά μόρια και την προβοσκίδα του και σε νέα αιματοφαγία, ενοφθαλμίζεται στο νέο ξενιστή. Η προμαστιγοφόρος μορφή εισέρχεται στα μακροφάγα κύτταρα, μετατρέπεται σε αμαστιγοφόρο και ξαναρχίζει η διαίρεση τους. Αποτέλεσμα του πολλαπλασιασμού τους είναι η καταστροφή των μακροφάγων και η είσοδος τους σε νέα, όπου ξαναρχίζει εκ νέου πολλαπλασιασμός.

Με το τσίμπημα της σκνίπας, ο σκύλος μολύνεται και οι προμαστιγωτές μορφές προσδένονται στις οψωνίνες της επιφάνειας του δέρματος το οποίο βοηθά στην πρόσδεση τους στους υποδοχείς των κυττάρων του μονοπυρινικού φαγοκυτταρικού συστήματος. Εκεί, φαγοκυτταρώνονται και παγιδεύονται στα φαγοσώματα, τα οποία μετατρέπονται σε φαγολυσοσώματα (μετά από σύντηξη τους με λυσοσώματα) και ταυτόχρονα μετατρέπονται σε αμαστίγωτες μορφές. Η μετατροπή σε αμαστίγωτες μορφές διαρκεί περίπου μισή ώρα και η πρόσληψη από φαγοκύτταρα σε 3-4 ώρες. Μετά από μια μέρα περίπου εισέρχονται, με τα μολυσμένα κύτταρα, στην κυκλοφορία του αίματος. Μέσα στα μολυσμένα κύτταρα τα παράσιτα πολλαπλασιάζονται με διχοτόμηση (περίπου 200 παράσιτα/κύτταρο) και προκαλούν καταστροφή τους μέσα 12-24 ώρες, οπού προσλαμβάνονται από αλλά μονοκύτταρα, μακροφάγα με φαγοκυττάρωση και πολλαπλασιάζονται όπως προαναφέρθηκε.

Ο τελικός ξενιστής είναι κυρίως ο σκύλος ενώ δύνανται να μολυνθούν ο άνθρωπος και άλλα ζώα και ενδιάμεσος ξενιστής ο Phlebotomus (σκνίπα). Στον τελικό ξενιστή το παράσιτο εμφανίζεται με την αμαστιγωτή μορφή η οποία βρίσκεται κυρίως στα μακροφάγα του αίματος και στα όργανα όπως λεμφογάγγλεια, μυελός των οστών, ήπαρ και σπλήνα. Επίσης εντοπίζεται και σε άλλα όργανα όπως δέρμα, νεφρά, σπλήναν νεφρά, έντερο και οφθαλμό.

Στον ενδιάμεσο ξενιστή που είναι η σκνίπα το παράσιτο φέρει μαστίγιο και ονομάζεται προμαστιγωτή μορφή.


Η μετάδοση γίνεται συνήθως είτε με τον ενοφθαλμισμό της προμαστιγωτής μορφής του παρασίτου με μολυσμένες σκνίπες κατά τη διάρκεια του νύγματος των στην προσπάθεια τους να τραφούν με το αίμα του ξενιστή ενοφθαλμίζουν τα πρωτόζωα τα οποία με τη διαδικασία της φαγοκυττάρωσης μολύνουν τα μακροφάγα κύτταρα του ξενιστή, είτε σπανιότερα άμεσα μέσω του αίματος (με τη μετάγγιση αίματος μολυσμένου ζώου), διαπλακουντικά κατά την εγκυμοσύνη και διαγαλακτικά κατά τον θηλασμό (κάθετη μόλυνση).

Η περίοδος επώασης στα ζώα είναι συνήθως 3-6 μήνες (σπανίως περισσότερο).

Οι παράγοντες που καθορίζουν την κλινική εκδήλωση της νόσου δεν είναι πλήρως κατανοητοί.

Η ανοσολογική κατάσταση του ζώου

44

H γενική του κατάσταση Oι επαναμολύνσεις από το παράσιτο Tο σίελο της σκνίπας Kαι άλλοι παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο για την κλινική εμφάνιση του μολυσμένου σκύλου Ορισμένες ράτσες ή ζώα έχουν μια γενετικά καθορισμένη προδιάθεση σε ορισμένες ασθένειες όπως η Λεϊσμανίωση, ενώ άλλες ταυτόχρονες λοιμώξεις μπορούν να προδιαθέσουν ή επιδεινώσουν τις νόσους που μεταδίδονται μέσω μεταδοτών. Υπάρχουν μερικές ενδείξεις ανθεκτικότητας ορισμένων φυλών σκύλων (π.χ. τα Ibizian hound) όπως και ευπάθειας άλλων φυλών (π.χ. τα German Shepherds, τα Rottweilers, τα Cocker Spaniels και τα Boxers) Η ηλικία και το επίπεδο υγείας του ζώου είναι σημαντικά Οι σκύλοι και οι γάτες των εκτροφείων ή τα ζώα που ζουν έξω από το σπίτι μπορεί να εκτίθενται σε μεγαλύτερο κίνδυνο μετάδοσης νόσου μέσω μεταδοτών από ότι τα ζώα που ζουν μέσα στο σπίτι. Ο κίνδυνος μετάδοσης μπορεί επίσης να εξαρτάται από διάφορες τοπικές συνθήκες όπως το (μικρο-)κλίμα και η τοπογραφία της περιοχής. Η φτωχής θρεπτικής αξίας διατροφή μπορεί να συμβάλλει στην ευπάθεια σε πολλές νόσους συμπεριλαμβανομένων και των νοσημάτων που μεταδίδονται μέσω μεταδοτών.

ΑΜΥΝΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΠΑΡΑΣΙΤΟΥ

Αξίζει να αναφερθεί ότι η αμαστίγωτη και η προμαστιγωτή μορφή του παράσιτου εξουδετερώνουν τα λυτικά ένζυμα και με άλλους τρόπους όπως με την όξινη φωσφατάση που παράγουν στην επιφάνεια τους ή συγκεκριμένα οι αμαστίγωτες μορφές, καθιστούν ουδέτερο το pH του κυτταροπλάσματος με την παραγωγή πρωτονίων και δεν είναι δυνατόν να δράσουν τα λυτικά ένζυμα κ.α. Επιπρόσθετα, τα παράσιτα αυτά εμφανίζονται σπανιότερα στα ουδετερόφιλα, καθώς τα λυτικά ένζυμα που περιέχουν συνήθως τα καταστρέφουν. Τέλος, ο κύκλος ολοκληρώνεται όταν οι αμαστίγωτες μορφές προσληφθούν από τις σκνίπες

ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑ

Στην περιοχή οπού γίνεται η νύξη τα περισσότερα παράσιτα καταστρέφονται από τους μηχανισμούς της φυσικής ανοσίας (1η γραμμή άμυνας: ένζυμα, γλυκοπρωτεϊνες του συμπληρώματος κ.α., μακροφάγα, ουδετερόφιλα, εωσινόφιλα κ.α.). Από την άλλη, ελάχιστα παράσιτα εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και αντιμετωπίζονται από τους μηχανισμούς της επίκτητης ανοσίας (2η γραμμή άμυνας: Τh1, Th2). Η έκβαση της παρασίτωσης εξαρτάται από το πως θα τα αντιμετωπίσει ο οργανισμός αλλά και προφανώς από την κατάσταση της υγείας του.

Ο προσανατολισμός της ανοσοαπόκρισης αποτελεί τον κύριο παράγοντα για την εξέλιξη της μόλυνσης Η ανοσολογικές απαντήσεις των θηλαστικών ξενιστών της παρασίτωσης με σκοπό να προλάβουν την εξέλιξη της μόλυνσης σε κλινική έχει αποδειχθεί ότι εξαρτάται από την προώθηση της ανοσίας η οποία βασίζεται στην παραγωγή INF-γ από τα Τ1-βοηθητικά λεμφοκύτταρα και τη παρασιτοκτόνο δραστηριότητα μέσα στα μολυσμένα μακροφάγα Ένα βασικό ανοσολογικό χαρακτηριστικό –κλειδί στο προχωρημένο στάδιο της λεισμανίωσης είναι η ανικανότητα να πολλαπλασιάζονται ή να παράγουν IFN-g σε απόκριση-απάντηση στο αντιγόνο των Leishmania.

45

Η χυμική απάντηση συμβαίνει νωρίς, είναι έντονη όμως δεν είναι προστατευτική διότι περιλαμβάνει την παραγωγή αντισωμάτων (κυρίως IgG) οι οποίες βοηθούν τη φαγοκυττάρωση και επομένως τη μόλυνση Η αφθονία των IgG και ο σχηματισμός ανοσοσυμπλόκων με αντιγόνα οδηγούν στα ανοσοπαθολογικά συμπτώματα της σπεραματονεφρίτιδας, της αρθρίτιδας και της ραγοειδίτιδας

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η αντίσταση στη λεϊσμανίωση του σκύλου σχετίζεται με μια ισχυρή, Τh1 κυτταρική ανοσία όπου κυριαρχούν οι Th1 κυτταροκίνες σε σχέση με τη μικτή Th1/Th2 συνολική απόκριση Η εξέλιξη προς τη νόσο σχετίζεται με την κυριαρχία των Τ h 2 κυτταροκινών και με μια έντονη χυμική απόκριση και με απουσία μιας ισχυρής Th 2 απόκρισης . Αυτή η ακατάλληλη ανοσοαντίδραση με παραγωγή πολύ μεγάλης ποσότητας αντισωμάτων για μια εκτεταμένη χρονική περίοδο, συντελεί στο κλινικό σύνδρομο

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ

Τα Τ-βοηθητικά λεμφοκύτταρα 1 (Th-1) παράγουν κυτοκίνες που ενεργοποιούν κύτταρα και μηχανισμούς για την καταστροφή του παράσιτου (αντίδραση υπερευαισθησίας τύπου IV). Συγκεκριμένα, γίνεται παραγωγή:

• IFN-γ, η οποία ευνοεί την εμφάνιση των επίτοπων στα μακροφάγα/μονοκύτταρα, τα οποία επιπλέον ενεργοποιούν τα ΝΚ που καταστρέφουν το παράσιτο.

• IL-2, που ενεργοποιεί τα ΝΚ, τα Τ-κυτταροτοξικά λεμφοκύτταρα (καταστροφή του παράσιτου), τα Β-λεμφοκύτταρα (IgM, IgG2a) κ.α.

• IL-3, που ενεργοποιεί τα σιτεύτικα κύτταρα κ.α.

Για την ακρίβεια, μετά την μόλυνση του σκύλου παρατηρείται σταδιακή αύξηση των IFN-γ, TNF-α, IL-2 κ.α. (επικράτησή Th1) που μετρά από 11-13 μήνες αγγίζουν τις υψηλότερες συγκεντρώσεις τους.

Στα ζώα αυτά, σε ένα ποσοστό 10-20% παρατηρείται αυτοϊαση καθώς μειώνεται ο αριθμός των παράσιτων, χωρίς την εμφάνιση κλινικών συμπτωμάτων.

Αν όμως η επικράτηση των Th1 σταματήσει (ανοσοκαταστολή) τότε οι ασυμπτωματικοί φορείς μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα εφόσον δεν έχουν ιαθεί.

ΧΥΜΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ

Τα Th2 παράγουν κυτοκίνες, οι οποίες ενεργοποιούν τους μηχανισμούς της χυμικής ανοσίας (η αντιμετώπιση του παράσιτου είναι ανεπαρκής, εξαιτίας της ενδοκυτταρικής εντόπισης του) και τις αντιδράσεις υπερευαισθησίας ( τύπου Ι,ΙΙ,ΙΙΙ) που ευνοούν περισσότερο το παράσιτο πάρα τον ξενιστή. Πιο συγκεκριμένα, παράγεται: • IL-4, που ενεργοποιεί τα σιτεύτικα κύτταρα, τα βασίφιλα, τα εωσινόφιλα κ.α. (αναφλεκτική αντίδραση) και ευνοεί την παραγωγή των αντισωμάτων IgG1, IgG4, IgE και IgA. • IL-3, που ενεργοποιεί τα σιτεύτικα κύτταρα • IL-5, που ενεργοποιεί τα σιτεύτικα κύτταρα, εωσινόφιλα κ.α. και ευνοεί την παραγωγή των αντισωμάτων IgG1, IgG4, IgE και IgA.


46

Στις ενδημικές περιοχές, ένας μεγάλος αριθμός μολυσμένων σκύλων μπορεί να είναι κλινικά ασυμπτωματικός. Τα κλινικά συμπτώματα ποικίλουν πολύ ανάλογα με την ανοσολογική απάντηση, με το ιστορικό της νόσου, και πιθανόν με άλλους ως τώρα άγνωστους παράγοντες.

Οι τοπικές δερματικές αλλοιώσεις στο σημείο των αρχικών δήξεων των φλεβοτόμων είναι συχνά τα πρώτα συμπτώματα που παρατηρούνται πριν την εμφάνιση συστηματικής λοίμωξης.

Τα τυπικά σημεία των δήξεων των φλεβοτόμων είναι τα πτερύγια των αυτιών, η μύτη και η κοιλιά. Οι εντοπισμένες αλλοιώσεις συχνά περνούν απαρατήρητες ή διαγιγνώσκονται λάθος ως δήγματα από κρότωνα ή απλά από έντομα. Αυτές αποτελούνται από απλές ή πολλαπλές βλατιδώδεις ή ελκώδεις αλλοιώσεις, που ονομάζονται έλκη δήξεως ή “chancre d´inoculation”. Διαρκούν αρκετές εβδομάδες και αυτό-περιορίζονται. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι μολυσμένοι σκύλοι παραμένουν οροαρνητικοί, αλλά αργότερα σε ποσοστό 25% ορομετατρέπονται και η λοίμωξη γίνεται γενικευμένη.

Στους προσβεβλημένους σκύλους, μπορεί να γίνει εμφανής η διόγκωση ενός ή πολλών λεμφαδένων και να συνοδεύεται από απώλεια βάρους, ανορεξία και αδυναμία. Μπορεί να εκδηλωθούν πιο έντονα κλινικά συμπτώματα και η νόσος μπορεί να είναι θανατηφόρος αν δεν γίνει θεραπεία. Τα έντονα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνουν δερματικές αλλοιώσεις όπως αλωπεκία, οζίδια, έλκη, υπερκεράτωση, σοβαρή απολεπιστική δερματίτιδα, βλεννογονοδερματικές αλλοιώσεις και ονυχογρύπωση.

Οι γενικευμένες δερματικές μορφές της νόσου είναι φυσιολογικά μη-κνησμώδεις και συμμετρικές και είναι συχνότερα κερατοσμηγματορροϊκές, αλλά μπορεί επίσης να είναι ελκώδεις, βλατιδώδεις ή φλυκταινώδεις ή, λιγότερο συχνά, οζώδεις. Τα γενικά συμπτώματα περιλαμβάνουν: απώλεια σωματικού βάρους, αδυναμία, μυϊκή ατροφία, σπληνομεγαλία, επίσταξη, και αιματουρία. Άλλα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνουν γαστρεντερικές διαταραχές (έμετοι, διάρροια και χρόνια κολίτιδα), πολυαρθρίτιδα, σπειραματονεφρίτιδα (πολυουρία και πολυδιψία), οφθαλμικές αλλοιώσεις (βλεφαρίτιδα, επιπεφυκίτιδα, κερατοεπιπεφυκίτιδα, πρόσθια φλεγμονή του ραγοειδή χιτώνα) και νευρολογικές διαταραχές.

Αν και οι κλινικοπαθολογικές ανωμαλίες μπορεί να ποικίλουν, υπάρχουν πολλά κοινά ευρήματα όπως η νορμοκυτταρική νορμόχρωμη μη αναγεννητική αναιμία και λιγότερο συχνά, η θρομβοκυτταροπενία, λευκοπενία, μεταβολές των πρωτεϊνών του πλάσματος με υπερσφαιριναιμία και υπολευκωματιναιμία, πρωτεϊνουρία και μια μεταβλητή αζωθαιμία με μια αύξηση στο λόγο πρωτεϊνών/κρεατινίνης ουσιαστικά εξαιτίας της σπειραματονεφρίτιδας σε μερικούς ασθενείς σκύλους.

ΣΥΧΝΑ ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΠΛΑΓΧΝΙΚΗ ΛΕΙΣΜΑΝΙΩΣΗ

Απάθεια, Υπνηλία, Μείωση σωματικού βάρους Γενικευμένη λεμφαδενοπάθεια Μυϊκή ατροφία ιδιαίτερα στη περιοχή της ωμοπλάτης, στους γλουτούς και τη σπονδυλική στήλη με ελαφριά διόγκωση της κοιλιάς, Ορο-αιματηρό ρινικό έκκριμα, Δερματολογικά προβλήματα, Θολό τρίχωμα, Σπληνομεγαλία

47

Περίπου το ένα τρίτο των μολυσμένων ζώων έχει πυρετό. Σπειραματονεφρίτιδα

ΑΛΛΑ ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Διάρροια Έμετος Επίσταξη Μέλαινα Ξηρά και εύθραυστο τρίχωμα Μακρά και εύθραυστα νύχια Πολυουρία και πολυδιψία Χωλότητα Αγγειακές διαταραχές Νευρολογικές διαταραχές

Δερματικές αλλοιώσεις

Συμμετρική μη κνησμώδης αλωπεκία Αποφολοδωτικη δερματίτιδα Ελκώδης δερματίτιδα Οζώδης δερματίτιδα Βλατιδώδης δερματίτιδα Φλυκταινώδης δερματίτιδα Υπερκεράτωση και πάχυνση του δέρματος Αποχρωματισμός και σκάσιμο του ρύγχους και των πελματικών φυμάτων Ονυχογρύπωση

Οφθαλμικές αλλοιώσεις

Βλεφαρίτιδα (αποφολιδωτική, ελκώδης ή οζώδης) Κερατοεπιπεφυκίτιδα (κοινή ή ξηρή) Πρόσθια ραγοειδίτιδα/ενδοφθαλμίτιδα

Γενικά οι σκύλοι είναι δυνατό να εμφανίζονται ασυμπτωματικοί ή με συμπτώματα όπως λεμφαδενοπάθεια, διάφορα δερματικά συμπτώματα (περιοχές με μη κνησμώδη αλωπεκία, κρούστες, αποτριχωμένο δακτύλιο γύρω από τα μάτια ως ματογυάλια, άτονα έλκη και δερματικές αλλοιώσεις οι οποίες δεν ιόνται, σπειραματονεφρίτιδα, διάφορα οφθαλμολογικά συμπτώματα, αναιμία, νευρολογικά συμπτώματα, καχεξία, μυϊκή ατροφία, ληθαργικότητα, σπληνομεγαλία, επίσταξη, ονυχογρύπωση, πυρετό, χωλότητα, διάρροια, υπερσφαιριναιμία, υποπρωτειναιμία, ουδετεροφιλία, θρομβοκυτταροπενία, αυξημένα ένζυμα ήπατος και νεφρών κ.α.

Στις γάτες τα συμπτώματα είναι κυρίως δερματικά με συχνότερη εκδήλωση την εμφάνιση δερματικών οζιδίων κυρίως εντοπισμένα στην περιοχή των αυτιών.


Η Leismania infatum είναι υποχρεωτικό ενδοκυτταρικό παράσιτο και είναι ο κύριος αιτιολογικός παράγοντας της λεισμανίασης στη λεκάνη της Μεσογείου.

48

Τα μολυσμένα σκυλιά είναι η κύρια δεξαμενή της ζωονόσου σπλαγχνικής λεϊσμανίασης σε ενδημικές περιοχές και είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου ο οποίος προδιαθέτει τους ανθρώπους για την μόλυνση, όμως στη περιοχή της Μαδρίτης δεξαμενή του παρασίτου θεωρούνται οι λαγοί Τα πρώτα συμπτώματα που εμφανίζονται στον σκύλο είναι συνήθως μικρές αποτριχωμένες περιοχές με εξελκώσεις ή με κρούστες οι οποίες δεν ιώνται, πυρετός (περίπου στο 1/3 των μολυσμένων σκύλων), ανορεξία και διογκωμένα λεμφογάγγλια, ή σπειραματονεφρίτιδα. Συχνά εμφανίζονται ακαρεώσει (ψώρες) οι οποίες δεν ιώνται ή επανέρχονται. Στην Ελλάδα τα είδη του γένους Phlebotomus που μεταδίδουν την L. infatum είναι τα P. Neglectus, P. tobbi, και P.perfiliewi Η μετάδοση από μολυσμένο σκύλο σε σκύλο μπορεί να επιτευχθεί μέσω της μετάγγισης αίματος όπως επίσης από την μάνα στα νεογέννητα (κάθετη μετάδοση). Αρκετές φορές παρατηρείται στο σκύλο ταυτόχρονη μόλυνση και από άλλα παράσιτα όπως Babesia canis, Hepatozoon canis, Neospora caninum, Dirofilaria immitis, D. repens, Demodex spp, Sarcoptes scabei, ή βακτήρια όπως Erlichia canis και άλλα αυτοάνοσα νοσήματα. Ο σκύλος θεωρείται η κύρια αποθήκη της λοίμωξης από L. infantum, αλλά οι γάτες μπορούν επίσης να γίνουν ξενιστές της L. infantum. Όταν οι γάτες πάσχουν από λεισμανίωση παρουσιάζουν δερματολογικές αλλοιώσεις (έλκη, βλατίδες, εφελκίδες, αλωπεκία, αποφολίδωση, γενικευμένη δερματίτιδα) συμπτώματα από τα σπλάχνα (προσβολή του ήπατος, σπλήνα, λεμφογαγγλίων, νεφρών) ή και συνδυασμό αυτών. Άλλοι τρόποι μετάδοσης της Leishmania που δεν εξαρτώνται από τους φλεβοτόμους όπως από την μητέρα στο παιδί (ενδο-μητρίως), με μολυσμένους αιμοδότες ή αφροδίσια μετάδοση, έχουν παρατηρηθεί αλλά η επιδημιολογική τους σημασία είναι μικρή. Ακόμα, υπάρχουν υποθέσεις για την άμεση μετάδοση μέσω δαγκώματος ή μέσω τραυμάτων ή μετάδοση με άλλα αιματογενή αρθρόποδα (π.χ. κρότωνες, ψείρες), αλλά δεν έχουν τεκμηριωθεί. Υπάρχουν μερικές ενδείξεις ανθεκτικότητας ορισμένων φυλών σκύλων (π.χ. τα Ibizian hound) όπως και ευπάθειας άλλων φυλών (π.χ. τα German Shepherds, τα Rottweilers, τα Cocker Spaniels και τα Boxers) στην ανάπτυξη της νόσου, αλλά δεν έχουν περιγραφεί κίνδυνοι που να σχετίζονται με το φύλλο ή την ηλικία. Οι μολυσμένοι σκύλοι που δεν έχουν κλινικά συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που έχουν υποστεί επιτυχή χημειοθεραπεία, μπορεί να είναι δυνητικοί φορείς του παρασίτου.


Η παρασίτωση θα πρέπει να διαφοροποιηθεί από άλλες καταστάσεις που δύνανται να προκαλέσουν δερματικά, οφθαλμικά, αιματολογικά, γαστρεντερικά, νεφρικά, και άλλα συμπτώματα.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Για να περιοριστεί η δυνατότητα μετάδοσης της Leishmania από τους σκύλους στους μεταδότες, πρέπει η επιβεβαίωση της διάγνωσης και η έναρξη της θεραπείας να γίνεται το ταχύτερο δυνατόν. Τα κλινικά συμπτώματα σε συνδυασμό με τις σχετικές επιδημιολογικές πληροφορίες και τις διάφορες μη-φυσιολογικές εργαστηριακές τιμές (πρέπει να γίνονται πάντα CBC, βιοχημικό προφίλ και ανάλυση ούρων όπως και ο λόγος πρωτεϊνών ούρων/κρεατινίνης) αποτελούν ισχυρές ενδείξεις μιας πρώιμης διάγνωσης.

Η άμεση διάγνωση είναι εφικτή με την ανίχνευση των αμαστιγωτών σταδίων σε επιχρίσματα που έχουν βαφεί με Giemsa or Diff-Quick χρώση από επιφανειακούς λεμφαδένες ή παρακεντήσεις μυελού των

49

οστών ή με παρατήρηση των προμαστιγωτών μετά από in vitro καλλιέργεια των δειγμάτων. Η ευαισθησία της ανίχνευσης του παρασίτου είναι μικρότερη στις βιοψίες δέρματος και είναι γενικά μειωμένη σε κλινικώς υγιείς μολυσμένους σκύλους, αλλά μπορεί να αυξηθεί με μοριακές ή ανοσοϊστοχημικές τεχνικές.

Οι αλυσιδωτές αντιδράσεις της πολυμεράσης (Polymerase chain reactions - PCRs), που στοχεύουν κυρίως επαναλαμβανόμενες αλληλουχίες, έχουν αποδειχτεί ιδιαίτερα ευαίσθητες σε σχέση με την εργαστηριακά χρονοβόρα καλλιέργεια, και δεν επηρεάζονται από τις μικροβιακές επιμολύνσεις. Παρόλα αυτά, η διαγνωστική ευαισθησία εξαρτάται από την ποιότητα των κλινικών δειγμάτων. Οι παρακεντήσεις λεμφαδένων, ειδικά από ζώα με λεμφαδενοπάθεια, είναι πιο εύκολες ενώ η δειγματοληψία από το μυελό των οστών είναι πιο επεμβατική αλλά μπορεί να ενδείκνυται σε ειδικές περιπτώσεις όπως ύποπτα αλλά κλινικώς υγιή ζώα. Τα δείγματα αίματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε κλινικά περιστατικά αλλά η διαγνωστική ευαισθησία είναι χαμηλή ενώ οι βιοψίες δέρματος έχουν αποδειχθεί χρήσιμες εναλλακτικές για ευαίσθητη μοριακή διάγνωση. Η ποσοτική PCR επιτρέπει τον προσδιορισμό του παρασιτικού φορτίου σε συγκρίσιμους ιστούς, κάτι που θα μπορούσε να είναι χρήσιμο στην παρακολούθηση κατά τη διάρκεια της θεραπείας αν και αυτή η προσέγγιση χρειάζεται προσεκτική αξιολόγηση.

Οι ορολογικές εξετάσεις είναι το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο πρώτο βήμα που επιτρέπει την ανίχνευση μιας ειδικής ανοσολογικής απάντησης σε σκύλους περίπου 8-12 εβδομάδες μετά την αρχική λοίμωξη. Στις υποκλινικές λοιμώξεις αυτή η περίοδος μπορεί να παραταθεί για χρόνια. Διάφορες εργαστηριακές μέθοδοι έχουν χρησιμοποιηθεί για την ανίχνευση αντι-Leishmania αντισωμάτων όπως Έμμεσος Ανοσοφθορισμός (indirect fluorescent antibody test -IFAT), έμμεση δοκιμή ELISA (enzyme linked immunosorbent assays -ELISAs), ανάλυση Western blot ή άμεσες δοκιμές συγκόλλησης (direct agglutination tests -DATs). Και η ευαισθησία και η ειδικότητα αυτών των δοκιμών ποικίλουν ανάλογα με τα καθορισμένα όρια στα διάφορα εργαστήρια.

Άμεσες εξετάσεις (γρήγορα τεστ) βασισμένα σε ανοσοχρωματογραφικές μεθόδους έχουν αναπτυχθεί και πολλά εμπορικά κιτ είναι τώρα διαθέσιμα στους κτηνιάτρους για τη διάγνωση στην κλινική ή για χρήση σε επιδημιολογικές μελέτες πεδίου. Αυτά τα τεστ έχουν μια αποδεκτή ευαισθησία για την αρχική ανίχνευση κλινικών περιστατικών που δεν έχουν πάρει θεραπεία.

Για την επιβεβαίωση των κλινικών περιστατικών και για την κλινική διαχείριση μετά από χημειοθεραπεία, ειδικά σε ζώα με χαμηλούς τίτλους ειδικών αντισωμάτων, χρειάζονται μέθοδοι που επιτρέπουν ποσοτική εκτίμηση κατά προσέγγιση (π.χ. IFAT, ELISA). Τα αποτελέσματα των ορολογικών εξετάσεων πρέπει να ερμηνεύονται προσεκτικά σε εμβολιασμένους σκύλους!

Η διάγνωση τίθεται με την ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων στον ορό του αίματος (ELISA, IFAT, κίτ εμπορίου), ή με την ανίχνευση γενετικού υλικού του παρασίτου (PCR, nested PCR) σε υλικό από τα λεμφογάγγλια και μυελό των οστών, ή ανεύρεση της αμαστιγωτής μορφής σε επιχρωματισμένα με Giemsa επιχρίσματα από λεμφογάγγλια, μυελό των οστών, αλλοιώσεις δέρματος , περιφερικό αίμα κ.α. ,και με ιστολογική εξέταση από τις δερματικές αλλοιώσεις.

Στα αιματολογικά ευρήματα συμπεριλαμβάνονται η αναιμία, η θρομβοκυττοπενία, η λευκοπενία και η λεμφοπενία.

Αύξηση των ηπατικών ενζύμων, την αζωθαιμία κ.α.

50

Στα συχνότερα βιοχημικά ευρήματα είναι η υποπρωτειναιμία, η υπερσφαιριναιμία ακολουθούμενες από την α Αν και οι κλινικοπαθολογικές ανωμαλίες μπορεί να ποικίλουν, υπάρχουν πολλά κοινά ευρήματα όπως η νορμοκυτταρική νορμόχρωμη μη αναγεννητική αναιμία και λιγότερο συχνά, η θρομβοκυτταροπενία, λευκοπενία, μεταβολές των πρωτεϊνών του πλάσματος με υπερσφαιριναιμία και υπολευκωματιναιμία, πρωτεϊνουρία και μια μεταβλητή αζωθαιμία με μια αύξηση στο λόγο πρωτεϊνών/κρεατινίνης ουσιαστικά εξαιτίας της σπειραματονεφρίτιδας σε μερικούς ασθενείς σκύλους.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ενδείξεις για τη Θεραπεία

Κλινικά συμπτώματα

Κλινικοπαθολογικά ευρήματα

Σε συνδυασμό με θετικές ορολογικές εξετάσεις

Η εύρεση του παρασίτου στα όργανα στόχους.

Κλινικά συμπτώματα και κλινικοπαθολογικά ευρήματα σε συνδυασμό με θετικές ορολογικές εξετάσεις και/ή εύρεση του παρασίτου στα όργανα στόχους. Γενικά, σε μη-ενδημικές περιοχές, μονο-θεραπείες με αλλοπουρινόλη ή αντιμονιούχος μεγλουμίνη ή πιο πρόσφατα, με μιλτεφοσίνη, έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία. Εκτός από την ειδική θεραπεία, συνιστάται συμπτωματική θεραπεία μαζί με μια κατάλληλη δίαιτα. Μια εμπορικά διαθέσιμη δίαιτα για σκύλους κλινικά συμπτωματικούς χωρίς συμπτώματα νεφρικής νόσου είναι διαθέσιμη περιέχοντας μέτρια πρωτεϊνικά επίπεδα που συμπληρώνονται με ωμέγα οξέα, θειικό ψευδάργυρο και αντιοξειδωτικά.

Μια βελτίωση μπορεί να παρατηρηθεί μέσα σε μερικές εβδομάδες από την έναρξη της χημειοθεραπείας αλλά η κλινική ίαση επιτυγχάνεται μόνο μετά από αρκετούς μήνες. Επειδή η λοίμωξη από Leishmania δεν απαλείφεται με τη θεραπεία με τα τωρινά διαθέσιμα σκευάσματα, οι υποτροπές είναι συχνές.

Πρώτες ενδείξεις της υποτροπής είναι τα κλινικά συμπτώματα και/ή κλινικοπαθολογικά ευρήματα που σχετίζονται με τη νόσο, σε συνδυασμό με μια σημαντική αύξηση των ειδικών αντισωμικών αντιδράσεων με ELISA ή με IFAT (μια 2-4πλασια αύξηση στον τίτλο) όταν εξετάζεται από το ίδιο εργαστήριο.

Αν δεν υπάρχει κλινική βελτίωση μετά από ένα κύκλο θεραπείας, ένα εναλλακτικό φάρμακο ή μια διαφορετική δόση πρέπει να εξετάζονται.

Εναλλακτικά, η διάγνωση πρέπει να επαναξιολογείται ή το ζώο πρέπει να ελέγχεται για την παρουσία ταυτόχρονων νοσημάτων όπως ερλιχίωση, μπαμπεσίωση, ηπατοζώωση, νεοπλασία, ή ανοσολογικές διαταραχές, τα οποία όλα μπορούν να επιδράσουν στην ανταπόκριση στη θεραπεία.

Πολυάριθμες φαρμακοκινητικές μελέτες έχουν δείξει ότι η χορήγηση αντιμονιούχου μεγλουμίνης με ενδομυϊκή ή υποδόρια έγχυση είναι πιο αποτελεσματική για τη διατήρηση επαρκούς φαρμακευτικής συγκέντρωσης στο πλάσμα από τις ενδοφλέβιες εγχύσεις.

51

Μετά την ενδοφλέβια χορήγηση, οι συγκεντρώσεις στο πλάσμα πέφτουν μέσα σε 2 ώρες ενώ πέφτουν μέσα σε 4 ώρες μετά από ενδομυϊκή χορήγηση. Κατά την υποδόρια χορήγηση, οι συγκεντρώσεις στο πλάσμα ανεβαίνουν μετά από 5 ώρες και παραμένουν σε θεραπευτικά επίπεδα για τουλάχιστον 12 ώρες.

Πρέπει να τονιστεί ότι οι επαναλαμβανόμενες ενδομυϊκές εγχύσεις οδηγούν συχνά στην ανάπτυξη επώδυνων οιδηματικών αντιδράσεων και μυοσίτιδα και για το λόγο αυτό δεν συνιστώνται. Οι υποδόριες εγχύσεις, ως ασφαλέστερες και ανώδυνες, προτιμούνται. Διάφορες δόσεις της αντιμονιούχου μεγλουμίνης έχουν προταθεί.

Η αλλοπουρινόλη χορηγείται ευρέως 2 ή 3 φορές ημερησίως σε συνολική δόση 10-20 mg/kg σωματικού βάρους από το στόμα για 6-18 μήνες με εν γένει ικανοποιητικά αποτελέσματα, με κλινική ίαση να επέρχεται στα περισσότερα σκυλιά μέσα σε λίγους μήνες θεραπείας.

Μετά την επίτευξη της κλινικής ίασης, συνιστάται η διακοπή της θεραπείας και η παρακολούθηση των σκύλων για πιθανές υποτροπές μετά από 3 μήνες και ακολούθως σε εξάμηνα διαστήματα. Όπως και με όλα τα άλλα φάρμακα, οι υποτροπές είναι σχετικά συχνές αλλά τα ζώα μπορούν γενικά να θεραπευθούν ξανά με το ίδιο σκεύασμα.

Έχουν αναφερθεί μερικές παρενέργειες όπως η ανάπτυξη νεφρολιθίασης από ξανθίνη (λίγες αναφορές) και οι σκύλοι σε μακροχρόνια θεραπεία με αλλοπουρινόλη πρέπει να ελέγχονται με αναλύσεις ούρων και/ή κοιλιακή υπερηχογραφία. Συνήθως, η ξανθινουρία έχει καλή πρόγνωση και αυτή η παρενέργεια εξαφανίζεται σύντομα μετά τη μείωση της δόσης ή μετά τη διακοπή της θεραπείας (αν αυτό κρίνεται απαραίτητο). Τα τελευταία χρόνια, έχουν διεξαχθεί διάφορες κλινικές μελέτες στην Ισπανία, Γαλλία και Ιταλία με ένα νέο αλκυλοφωσφολιπιδικό μόριο (μιλτεφοσίνη). Αυτό το φάρμακο έχει δείξει θεραπευτική αποτελεσματικότητα συγκρίσιμη με αυτή των αντιμονιούχων ενώσεων.

Έχουν αναφερθεί παρενέργειες όπως έμετος, διάρροια και ανορεξία ποικίλης βαρύτητας αλλά αυτές περνούν γρήγορα αν το φάρμακο χορηγηθεί με το φαγητό.

Πρόσφατες κλινικές μελέτες που συνδυάζουν δυο ουσίες (δες Πίνακα 4) έχουν δώσει ελπιδοφόρα αποτελέσματα με μειωμένο ποσοστό υποτροπών.

Για τη θεραπεία της Λεϊσμανίωσης του σκύλου έχουν αναφερθεί θεραπευτικά αποτελέσματα για πολλά άλλα φάρμακα, με παράδειγμα την Αμφοτερικίνη Β, αλλά αυτό το φάρμακο δεν γίνεται καλά ανεκτό εξαιτίας της νεφροτοξικότητας και της επεμβατικής ενδοφλέβιας οδού χορήγησης.

Επιπλέον, μια και είναι μια σημαντική ουσία που χρησιμοποιείται στην ανθρώπινη ιατρική, ο ΠΟΥ και αρκετές επιτροπές δημόσιας υγείας υποστηρίζουν την περιορισμένη χρήση της Αμφοτερικίνης Β (λιποσωμικά σχήματα) για να αποφευχθεί η εξελικτική επιλογή ανθεκτικότητας.

Η θεραπεία του σκύλου για τη λεϊσμανίωση (CVL) είναι σπάνια εντελώς θεραπευτική.

Η πρόγνωση είναι επιφυλακτική για τα χρονίως μολυσμένα ζώα έως πολύ κακή.

52

Είναι ηθικό να συμβουλεύεται ο ιδιοκτήτης για τη πιθανότητα μετάδοσης των οργανισμών στον άνθρωπο πριν από τη διατήρηση ενός μολυσμένου σκύλου στο σπίτι του, ιδίως εάν υπάρχουν άτομα με ανοσοκαταστολή σε αυτό.

Ο ιδιοκτήτης θα πρέπει να ενημερώνεται ότι ο οργανισμός δεν πρόκειται ποτέ να εξαλειφθεί εντελώς (δηλαδή, όχι στείρα θεραπεία) και η υποτροπή μπορεί να συμβεί και να χρειαστεί επανάληψη της θεραπείας.

Είναι σημαντικό να παρέχεται στο σκύλο μια καλή και με υψηλής ποιότητας πρωτεΐνες διατροφή ή μια δίαιτα κατάλληλη για τη νεφρική ανεπάρκεια, εάν αυτή υφίσταται

Milteforan: 2mg/kg, PO, q24h, για 28 ημέρες (με τροφή), meglumine antimoniate: 100mg/kg, SC, q24h, 30d, allopurinol :10-20mg/kg, PO, q24h, 6-12 μήνες, Sodium stiboglunatae (Pentostan): 30-

50mg/kg, IVή SC, q24h, 30d, amphotericin B: 0.25-05mg/kg (με διάλυμα δεξτρόζης 5% και ειδική διαδικασία), IV, q48h, paromomycin

Το miltefosin, το Sodium stiboglunatae και η meglumine antimoniate είναι λεισμανιοκτόνα, ενώ η αλλοπουρινόλη λεισμανιοστατική. Η αμφοτερικίνη Β΄ χρησιμοποιείται μόνο πειραματικά, λόγω του τρόπου χορήγησης της και του κόστους της. Άλλα φάρμακα που έχουν χρησιμοποιηθεί με συζητήσιμα αποτελέσματα είναι η κετοκοναζόλη (λεισμανιοστατικό), η levamisole (ανοσοενισχυτικό), η ιντερφερόνη και η μετρονιδαζόλη.

Το πλέον διαδεδομένο σχήμα ελέγχου της παρασίτωσης σήμερα περιλαμβάνει την χρήση του miltefosin στην δόση 2mg/kg, q24h, PO, 28d και αλοπουρινόλη στη δόση 10-20mg/kg, q24h, PO, για 6-24 μήνες.

Πριν την έναρξη της χημειοθεραπείας, πρέπει οι ιδιοκτήτες των ζώων να είναι ενημερωμένοι για την πρόγνωση, τα κόστη και το γεγονός ότι ο σκύλος παραμένει μολυσμένος και μετά την επίτευξη της κλινικής θεραπείας. Επιπρόσθετα, υπάρχουν συγκεκριμένοι ειδικοί ανά χώρα κτηνιατρικοί κανονισμοί δημόσιας υγείας που πρέπει να τηρηθούν.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Ο αποτελεσματικός εμβολιασμός των ζώων αποτελεί την καλύτερη μέθοδο πρόληψης και σε βάθος χρόνου θα μειώσει δραστικά την διάδοση αυτής της παρασίτωσης.

Επίσης η έγκαιρη φαρμακευτική αγωγή στα μολυσμένα ζώα, η αποφυγή επαφής (όσο είναι δυνατό) των σκύλων με σκνίπες (αυτές κυκλοφορούν περισσότερο όταν ξημερώνει και όταν σουρουπώνει, αρχές της Άνοιξης ή το Φθινόπωρο, σε υγρό περιβάλλον με στάσιμα νερά). Η χρήση εντομοαπωθητικών όπως ειδικά περιλαίμια, σπρέι, λουτρά. Η χορήγηση αλοπουρινόλης μία εβδομάδα κάθε μήνα τους μήνες Μάιο έως Σεπτέμβριο. Η διατήρηση του ανοσοποιητικού του σκύλου σε καλή κατάσταση (καλή διατροφή, βιταμίνες, καλές συνθήκες διαβίωσης, αποπαρασιτισμός, αποφυγή μη αναγκαίας κορτιζονοθεραπείας κ.α.)


53

Είναι ζωονόσος και προσβάλει κυρίως ανοσοκατεσταλμένα άτομα και αυτά που ζουν χωρίς καλές συνθήκες διαβίωσης και διατροφής. Προκαλεί την σπλαχνική λεισμανίωση (κυρίως στα παιδιά) και την δερματική λεϊσμανίαση.

Η περίοδος επώασης στον άνθρωπο είναι από 2-6 μήνες (σπάνια από 10 ημέρες έως 2.5 έτη)

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ

Μερικές στρατηγικές ελέγχου που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν όπως η θανάτωση των ορο-θετικών ζώων στις ενδημικές περιοχές, έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικές στην μείωση της μετάδοσης της Leishmania.

Η πρόληψη των δήξεων των φλεβοτόμων με την εφαρμογή απωθητικών/εντομοκτόνων στους σκύλους με τη μορφή εμποτισμένων κολάρων, spot-on, ή σκευασμάτων ψεκασμού είναι επί του παρόντος η πιο υποσχόμενη στρατηγική; Από αυτή την άποψη τα σκευάσματα ψεκασμού φαίνεται να είναι τα λιγότερο αποτελεσματικά. Το ζητούμενο είναι να διακόψουμε τη μετάδοση του παρασίτου και με αυτό τον τρόπο να ελέγξουμε τη νόσο. Η εποχή των φλεβοτόμων στις ενδημικές περιοχές μπορεί να ποικίλει από χρονιά σε χρονιά και από περιοχή σε περιοχή. Ως γενικός κανόνας, η εποχή αρχίζει τον Απρίλιο και συνεχίζεται μέχρι το Νοέμβριο.

Πάρα πολλές μελέτες έχουν αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα των πυρεθροειδών στη δήξη των φλεβοτόμων. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ότι τα κολάρα σκύλων που είναι εμποτισμένα με 4% δελταμεθρίνη έχουν μια απωθητική δράση έναντι των φλεβοτόμων διάρκειας από μια εβδομάδα μετά την εφαρμογή μέχρι πάνω από έξι μήνες, και ως εκ τούτου επιφέρουν μια σημαντική μείωση στην επίπτωση της νόσου στις ενδημικές περιοχές όπως η Ιταλία ή η Ισπανία σε μια περίοδο 2-3 ετών.

Οι εφαρμογές της περμεθρίνης μόνης ή σε συνδυασμό με ιμιδακλοπρίδη ως spot-on, έχουν αποδειχθεί προστατευτικές για τους σκύλους έναντι των δήξεων των φλεβοτόμων μέσα σε ώρες (δηλ. μετά από 24 ώρες) και για μέχρι 3-4 εβδομάδες μειώνοντας έτσι την επίπτωση της Λεϊσμανίωσης του σκύλου στις ενδημικές περιοχές. Αυτές οι μελέτες δείχνουν ότι η διακοπή της μετάδοσης της Leishmania με την εξωτερική εφαρμογή των πυρεθροειδών στους σκύλους θα μπορούσε να είναι ένα σημαντικό εργαλείο αν ενσωματωθεί σε μελλοντικά προγράμματα ελέγχου της νόσου σε περιοχές όπου τα σκυλιά συντροφιάς είναι οι κυριότερες αποθήκες της L. infantum. Τέλος, άλλα μέτρα ελέγχου για τη μείωση του κινδύνου μετάδοσης περιλαμβάνουν τη διατήρηση των σκύλων μέσα στο σπίτι κατά το σούρουπο και την αυγή σε όλη την περίοδο κινδύνου, τη χρήση εντομοκτόνων σκευασμάτων ψεκασμού δωματίου, προστατευτικών διχτυών σε παράθυρα και πόρτες (μέγεθος πλέγματος <0.4 mm2), και κουνουπιέρες ψεκασμένες με πυρεθροειδή. Όπου και αν έχουν εφαρμοστεί, αυτά τα μέτρα έχουν επιφέρει μια δραματική μείωση στους πληθυσμούς των φλεβοτόμων. Επιπλέον, η μείωση των τόπων ανάπτυξης των φλεβοτόμων με την απομάκρυνση των σκουπιδιών και των αποθέσεων της οργανικής ύλης συνιστάται επίσης στην γειτονιά των σπιτιών και στα μέρη όπου υπάρχουν σκύλοι.

Ο εμβολιασμός έναντι της Λεϊσμανίωσης του σκύλου θα αποτελούσε αναμφίβολα την καλύτερη στρατηγική για τον έλεγχο της νόσου. Προσφάτως, ένα εμβόλιο βασισμένο σε ένα αδρό αντιγόνο κεκαθαρμένο από το υπερκείμενο μέσο καλλιεργειών της L. infantum έχει εγκριθεί σε ορισμένες ΕΕ χώρες για χρήση μόνο σε μη-μολυσμένους σκύλους. Το εμβόλιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε σκύλους μετά την ηλικία των έξι μηνών, και βασίζεται σε ένα αρχικό εμβολιασμό με 3 δόσεις, μία κάθε τρείς εβδομάδες και ετήσιο επανεμβολιασμό. Τα αποτελέσματα των προκαταρκτικών μελετών πεδίου

54

τεκμηρίωσαν μια μείωση των κλινικών περιπτώσεων στους εμβολιασμένους σκύλους σε σύγκριση με τους σκύλους- μάρτυρες, αλλά αυτά τα αποτελέσματα πρέπει να επιβεβαιωθούν με πιο εκτεταμένη χρήση στην πράξη.

ESCCAP Guideline 05 Second Edition – October 2012Control of Vector-Borne Diseases in Dogs and Cats

1. Εξέταση των παραγόντων σε σχέση με την υγεία και τον τρόπο ζωής των ζώων συντροφιάς

Τα ζώα χρειάζονται εξατομικευμένη φροντίδα, ανάλογα με τις ατομικές τους ανάγκες. Ορισμένοι παράγοντες μπορεί να υπαγορεύσουν περισσότερο εντατική παρακολούθηση ή/και θεραπεία, ενώ άλλοι μπορεί να υποδείξουν μια λιγότερο επιθετική προσέγγιση.

ΖώοΗ ηλικία και το επίπεδο υγείας του ζώου είναι σημαντικά συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού και της προέλευσής του. Ορισμένες ράτσες ή ζώα έχουν μια γενετικά καθορισμένη προδιάθεση σε ορισμένες ασθένειες όπως η Λεϊσμανίωση, ενώ άλλες ταυτόχρονες λοιμώξεις μπορούν να προδιαθέσουν ή επιδεινώσουν τις νόσους που μεταδίδονται μέσω μεταδοτών.

ΠεριβάλλονΟι σκύλοι και οι γάτες των εκτροφείων ή τα ζώα που ζουν έξω από το σπίτι μπορεί να εκτίθενται σε μεγαλύτερο κίνδυνο μετάδοσης νόσου μέσω μεταδοτών από ότι τα ζώα που ζουν μέσα στο σπίτι. Ο κίνδυνος μετάδοσης μπορεί επίσης να εξαρτάται από διάφορες τοπικές συνθήκες όπως το (μικρο-)κλίμα και η τοπογραφία της περιοχής.

Διατροφή

Η φτωχή διατροφή μπορεί να συμβάλλει στην ευπάθεια σε πολλές νόσους συμπεριλαμβανομένων και των νοσημάτων που μεταδίδονται μέσω μεταδοτών.

Τόπος διαβίωσης και ταξίδια

Σκύλοι και γάτες που ζουν ή ταξιδεύουν σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές που είναι ενδημικές σε ορισμένες νόσους που μεταδίδονται μέσω μεταδοτών εκτίθενται σε μεγαλύτερο κίνδυνο μόλυνσης .

για παράδειγμα, τα ζώα που ταξιδεύουν με τους ιδιοκτήτες τους στις διακοπές ή πηγαίνουν σε νέο σπίτι, σε ξενώνες, σε εκθέσεις σκύλου και γάτας, κατά τη διάρκεια περιπάτων στην ύπαιθρο, ή κατά τη διάρκεια του κυνηγιού.

Μετάδοση από μετάγγιση

Οι χειρουργοί κτηνίατροι πρέπει να γνωρίζουν ότι ορισμένοι από αυτούς τους λοιμογόνους παράγοντες μπορεί να είναι παρόντες στο αίμα ζώων που δείχνουν υγιή. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αποφευχθεί η ιατρογενής λοίμωξη από αυτά τα ζώα. Ειδικότερα, τα ζώα που πρόκειται να γίνουν αιμοδότες θα πρέπει να ελεγχθούν και να αποδειχθούν οροαρνητικά για αυτές τις λοιμώξεις πριν την αιμοδοσία.

55

2. Πρόληψη και έλεγχος των νόσων που μεταδίδονται με μεταδότες

2.1. Νοσήματα που μεταδίδονται με έντομα

2.1.1. Λεϊσμανίωση

2.1.1.α. Είδη και ενδιάμεσοι ξενιστές

Στην Ευρώπη, η Λεϊσμανίωση του σκύλου προκαλείται κυρίως από τη Leishmania infantum η οποία περιλαμβάνει ποικίλους ενζυμικούς τύπους (zemodemes); άλλα είδη (L. tropica, L. major) διαγιγνώσκονται σπανίως (Πίνακας 3). Οι ενδιάμεσοι ξενιστές είναι διάφορα είδη αιμομυζητικών σκνιπών του γένους Phlebotomus (υποοικογένεια Phlebotominae; φλεβοτόμοι = σκνίπες).Ο σκύλος θεωρείται η κύρια αποθήκη της λοίμωξης από L. infantum, αλλά οι γάτες μπορούν επίσης να γίνουν ξενιστές της L. infantum. Πολλά άλλα είδη θηλαστικών μπορούν να προσβληθούν συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, και αυτό το παράσιτο έχει απομονωθεί από διάφορα τρωκτικά όπως αρουραίοι και σκίουροι. Τα άλογα, τα βοοειδή, οι αίγες, τα πρόβατα, οι γάτες και οι άγριοι κυνίδες όπως οι αλεπούδες, οι λύκοι και τα τσακάλια μπορεί να μολυνθούν αλλά ο επιδημιολογικός ρόλος αυτών των ξενιστών δεν έχει ακόμα πλήρως τεκμηριωθεί. Η ανάπτυξη των φλεβοτόμων γίνεται σε χερσαίους οικότοπους. Τα αυγά εναποθέτονται σε χώμα πλούσιο σε οργανική ύλη και η προνύμφη αναπτύσσεται σε τέσσερα στάδια πριν την εκκόλαψη και την ανάδυση του ενήλικου. Οι εποχικές διακυμάνσεις των φλεβοτόμων δεν έχουν ερευνηθεί πλήρως. Πάντως, είναι γνωστό ότι ορισμένα παρασιτικά είδη διαχειμάζουν στο 4ο προνυμφικό στάδιο. Οι φλεβοτόμοι έχουν νυχτόβια κιρκάδια δραστηριότητα, και τα περισσότερα είδη αναζητούν τους ξενιστές τους αμέσως μετά τη δύση του ηλίου. Οι δραστηριότητες ποικίλουν από είδος σε είδος και ανάλογα με το φυσικό περιβάλλον. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι ενήλικοι φλεβοτόμοι παραμένουν σε σκιερά και υγρά μέρη ειδικά σε σχισμές και εσοχές τοίχων, σωρούς ξύλων, υπόγεια ή σκοτεινά κελάρια σπιτιών και στάβλους. Οι φλεβοτόμοι είναι διαδεδομένοι στην περιοχή της Μεσογείου, στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Είναι καλά προσαρμοσμένοι, ανάλογα με το είδος, στα τροπικά και υποτροπικά κλίματα και ακόμα και σε ξηρά φυσικά περιβάλλοντα. Επιπλέον, είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες ότι η ενδημική περιοχή του Phlebotomus perniciosus εκτείνεται ως τη βόρεια Γαλλία και αυτό το είδος έχει βρεθεί σε συγκεκριμένες περιοχές της νότιας Γερμανίας και της νότιας Ελβετίας.

Πίνακας 3: Τα είδη της Leishmania που προσβάλλουν σκύλους και γάτες στην ΕυρώπηΛοιμογόνος παράγοντας Ενδιάμεσος ξενιστής Ξενιστής

Leishmania infantum(variety of zymodemes)

Phlebotomus spp. (σκνίπα)π.χ. P. perniciosus, P. ariasi, P.

perfiliewi, P. neglectus, P. tobbi, P. langeroni

Σκύλοι, αλεπούδες, τσακάλια, τρωκτικά, γάτες, διάφορα

άλλα θηλαστικά και άνθρωποι

L. tropica P. sergenti, P. arabicus Σκύλοι και άνθρωποιL. major P. papatasi Τρωκτικά, σκύλοι και

άνθρωποι

56

2.1.1.β. Βιολογία και μετάδοση

Οι Leishmania spp. υπάρχουν και πολλαπλασιάζονται σε δύο διακριτές μορφές: ενδοκυτταρικά αμαστιγωτά στάδια που μολύνουν κύτταρα του ξενιστή θηλαστικού και εξωκυτταρικά προμαστιγωτά στάδια στο έντερο των φλεβοτόμων.

Οι Leishmania spp. χρησιμοποιούν συγκεκριμένο μεταδότη και μεταδίδονται με τα αιμομυζητικά θηλυκά αρκετών ειδών φλεβοτόμων κατά τη διάρκεια της δήξης του ξενιστή. Η δραστηριότητα των σκνιπών είναι στην κορύφωσή της την αυγή και σε ελάχιστη θερμοκρασία 18-22oC.

Η ανάπτυξη του παρασίτου στη σκνίπα εξαρτάται από τη θερμοκρασία και διαρκεί 7-14 ημέρες σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 18oC.

Άλλοι τρόποι μετάδοσης της Leishmania που δεν εξαρτώνται από τους φλεβοτόμους όπως από την μητέρα στο παιδί (ενδο-μητρίως), με μολυσμένους αιμοδότες ή αφροδίσια μετάδοση, έχουν παρατηρηθεί αλλά η επιδημιολογική τους σημασία είναι μικρή. Ακόμα, υπάρχουν υποθέσεις για την άμεση μετάδοση μέσω δαγκώματος ή μέσω τραυμάτων ή μετάδοση με άλλα αιματογενή αρθρόποδα (π.χ. κρότωνες, ψείρες), αλλά δεν έχουν τεκμηριωθεί.

Υπάρχουν μερικές ενδείξεις ανθεκτικότητας ορισμένων φυλών σκύλων (π.χ. τα Ibizian hound) όπως και ευπάθειας άλλων φυλών (π.χ. τα German Shepherds, τα Rottweilers, τα Cocker Spaniels και τα Boxers) στην ανάπτυξη της νόσου, αλλά δεν έχουν περιγραφεί κίνδυνοι που να σχετίζονται με το φύλλο ή την ηλικία. Οι μολυσμένοι σκύλοι που δεν έχουν κλινικά συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που έχουν υποστεί επιτυχή χημειοθεραπεία, μπορεί να είναι δυνητικοί φορείς του παρασίτου.

Η περίοδος επώασης μπορεί να ποικίλει από 3 μήνες έως χρόνια και εξαρτάται από την ατομική αντίδραση του ανοσοποιητικού των μολυσμένων σκύλων.

Μετά από τον εντοπισμένο πολλαπλασιασμό των παρασίτων στα δενδριτικά κύτταρα και στα μακροφάγα του δέρματος, η διασπορά γίνεται πρωτίστως μέσω του λεμφικού συστήματος και του αίματος. Τα παράσιτα μπορούν να βρεθούν κυρίως στο δέρμα, στα λεμφογάγγλια, στο σπλήνα, στο ήπαρ, στο μυελό των οστών και σε πολλά άλλα όργανα ή σωματικά υγρά (π.χ. έντερο, σίελο, σπέρμα, ούρα).

Κλινικά συμπτώματα παρατηρούνται μόνο σε μικρό ποσοστό των μολυσμένων σκύλων. Οι μολυσμένοι αλλά κλινικώς ασυμπτωματικοί σκύλοι αντιπροσωπεύουν μια σημαντική αποθήκη της μόλυνσης των φλεβοτόμων.

Οι σημαντικότεροι κίνδυνοι στις ενδημικές περιοχές σχετίζονται με την έκθεση στους μεταδότες του παρασίτου και με την αφθονία των μολυσμένων ξενιστών που περιλαμβάνει τα σκυλιά που ζουν έξω από το σπίτι, τα αδέσποτα σκυλιά, τα σκυλιά που έχουν υιοθετηθεί από καταφύγια ζώων σε ενδημικές περιοχές και τα κυνηγόσκυλα.

Τα αποτελέσματα πρόσφατων μελετών υποδεικνύουν ότι οι γάτες μπορεί να λειτουργούν ως εναλλακτική αποθήκη-ξενιστής της L. infantum βάση της μοριακής ανίχνευσης των λοιμογόνων παραγόντων στο περιφερικό αίμα σε ποσοστό μέχρι 20% των γατών στην Πορτογαλία και 60% στη Σικελία. Περαιτέρω έρευνα απαιτείται για την επιβεβαίωση του πιθανού ρόλου των γατών στη μετάδοση της L. infantum.

57

2.1.1.γ. Κατανομή στην Ευρώπη

Η Λεϊσμανίωση του σκύλου είναι ενδημική στη νότια Ευρώπη με επιπολασμό της λοίμωξης μέχρι το 75% σε πληθυσμούς που βρίσκονται σε έκθεση. Το Σχ. 1 δείχνει το κατά προσέγγιση βόρειο όριο της ενδημικής περιοχής. Έξω από αυτή την περιοχή, έχουν διαγνωστεί και θεραπευθεί πολλές εισαγόμενες περιπτώσεις Λεϊσμανίωσης του σκύλου και λίγες περιπτώσεις στις γάτες. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες αναφορές μεμονωμένων περιστατικών σε σκύλους που δεν ταξίδεψαν ή έμειναν για λίγο σε ενδημικές περιοχές. Το πιο πιθανό είναι, εστιακή μετάδοση να μπορεί να συμβαίνει για περιορισμένη χρονική περίοδο αν υπάρχει επαρκής λοιμογόνος πίεση από εισαγόμενους μολυσμένους σκύλους.

Εικόνα 1. Κατανομή κατά προσέγγιση της Λεϊσμανίωσης του σκύλου στην Ευρώπη

58

2.1.1.δ. Κλινικά Συμπτώματα

Στις ενδημικές περιοχές, ένας μεγάλος αριθμός μολυσμένων σκύλων μπορεί να είναι κλινικά ασυμπτωματικός. Τα κλινικά συμπτώματα ποικίλουν πολύ ανάλογα με την ανοσολογική απάντηση, με το ιστορικό της νόσου, και πιθανόν με άλλους ως τώρα άγνωστους παράγοντες.

Οι τοπικές δερματικές αλλοιώσεις στο σημείο των αρχικών δήξεων των φλεβοτόμων είναι συχνά τα πρώτα συμπτώματα που παρατηρούνται πριν την εμφάνιση συστηματικής λοίμωξης.

Τα τυπικά σημεία των δήξεων των φλεβοτόμων είναι τα πτερύγια των αυτιών, η μύτη και η κοιλιά. Οι εντοπισμένες αλλοιώσεις συχνά περνούν απαρατήρητες ή διαγιγνώσκονται λάθος ως δήγματα από κρότωνα ή απλά από έντομα. Αυτές αποτελούνται από απλές ή πολλαπλές βλατιδώδεις ή ελκώδεις αλλοιώσεις, που ονομάζονται έλκη δήξεως ή “chancre d´inoculation”. Διαρκούν αρκετές εβδομάδες και αυτό-περιορίζονται. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι μολυσμένοι σκύλοι παραμένουν οροαρνητικοί, αλλά αργότερα σε ποσοστό 25% ορομετατρέπονται και η λοίμωξη γίνεται γενικευμένη.

Στους προσβεβλημένους σκύλους, μπορεί να γίνει εμφανής η διόγκωση ενός ή πολλών λεμφαδένων και να συνοδεύεται από απώλεια βάρους, ανορεξία και αδυναμία. Μπορεί να εκδηλωθούν πιο έντονα κλινικά συμπτώματα και η νόσος μπορεί να είναι θανατηφόρος αν δεν γίνει θεραπεία. Τα έντονα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνουν δερματικές αλλοιώσεις όπως αλωπεκία, οζίδια, έλκη, υπερκεράτωση, σοβαρή απολεπιστική δερματίτιδα, βλεννογονοδερματικές αλλοιώσεις και ονυχογρύπωση.

Οι γενικευμένες δερματικές μορφές της νόσου είναι φυσιολογικά μη-κνησμώδεις και συμμετρικές και είναι συχνότερα κερατοσμηγματορροϊκές, αλλά μπορεί επίσης να είναι ελκώδεις, βλατιδώδεις ή φλυκταινώδεις ή, λιγότερο συχνά, οζώδεις. Τα γενικά συμπτώματα περιλαμβάνουν: απώλεια σωματικού βάρους, αδυναμία, μυϊκή ατροφία, σπληνομεγαλία, επίσταξη, και αιματουρία. Άλλα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνουν γαστρεντερικές διαταραχές (έμετοι, διάρροια και χρόνια κολίτιδα), πολυαρθρίτιδα, σπειραματονεφρίτιδα (πολυουρία και πολυδιψία), οφθαλμικές αλλοιώσεις (βλεφαρίτιδα, επιπεφυκίτιδα, κερατοεπιπεφυκίτιδα, πρόσθια φλεγμονή του ραγοειδή χιτώνα) και νευρολογικές διαταραχές.

Αν και οι κλινικοπαθολογικές ανωμαλίες μπορεί να ποικίλουν, υπάρχουν πολλά κοινά ευρήματα όπως η νορμοκυτταρική νορμόχρωμη μη αναγεννητική αναιμία και λιγότερο συχνά, η θρομβοκυτταροπενία, λευκοπενία, μεταβολές των πρωτεϊνών του πλάσματος με υπερσφαιριναιμία και υπολευκωματιναιμία, πρωτεϊνουρία και μια μεταβλητή αζωθαιμία με μια αύξηση στο λόγο πρωτεϊνών/κρεατινίνης ουσιαστικά εξαιτίας της σπειραματονεφρίτιδας σε μερικούς ασθενείς σκύλους.

2.1.1.ε. Διάγνωση

Για να περιοριστεί η δυνατότητα μετάδοσης της Leishmania από τους σκύλους στους μεταδότες, πρέπει η επιβεβαίωση της διάγνωσης και η έναρξη της θεραπείας να γίνεται το ταχύτερο δυνατόν. Τα κλινικά συμπτώματα σε συνδυασμό με τις σχετικές επιδημιολογικές πληροφορίες και τις διάφορες μη-φυσιολογικές εργαστηριακές τιμές (πρέπει να γίνονται πάντα CBC, βιοχημικό προφίλ και ανάλυση ούρων όπως και ο λόγος πρωτεϊνών ούρων/κρεατινίνης) αποτελούν ισχυρές ενδείξεις μιας πρώιμης διάγνωσης.

59

Η άμεση διάγνωση είναι εφικτή με την ανίχνευση των αμαστιγωτών σταδίων σε επιχρίσματα που έχουν βαφεί με Giemsa or Diff-Quick χρώση από επιφανειακούς λεμφαδένες ή παρακεντήσεις μυελού των οστών ή με παρατήρηση των προμαστιγωτών μετά από in vitro καλλιέργεια των δειγμάτων. Η ευαισθησία της ανίχνευσης του παρασίτου είναι μικρότερη στις βιοψίες δέρματος και είναι γενικά μειωμένη σε κλινικώς υγιείς μολυσμένους σκύλους, αλλά μπορεί να αυξηθεί με μοριακές ή ανοσοϊστοχημικές τεχνικές.

Οι αλυσιδωτές αντιδράσεις της πολυμεράσης (Polymerase chain reactions - PCRs), που στοχεύουν κυρίως επαναλαμβανόμενες αλληλουχίες, έχουν αποδειχτεί ιδιαίτερα ευαίσθητες σε σχέση με την εργαστηριακά χρονοβόρα καλλιέργεια, και δεν επηρεάζονται από τις μικροβιακές επιμολύνσεις. Παρόλα αυτά, η διαγνωστική ευαισθησία εξαρτάται από την ποιότητα των κλινικών δειγμάτων. Οι παρακεντήσεις λεμφαδένων, ειδικά από ζώα με λεμφαδενοπάθεια, είναι πιο εύκολες ενώ η δειγματοληψία από το μυελό των οστών είναι πιο επεμβατική αλλά μπορεί να ενδείκνυται σε ειδικές περιπτώσεις όπως ύποπτα αλλά κλινικώς υγιή ζώα. Τα δείγματα αίματος μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε κλινικά περιστατικά αλλά η διαγνωστική ευαισθησία είναι χαμηλή ενώ οι βιοψίες δέρματος έχουν αποδειχθεί χρήσιμες εναλλακτικές για ευαίσθητη μοριακή διάγνωση. Η ποσοτική PCR επιτρέπει τον προσδιορισμό του παρασιτικού φορτίου σε συγκρίσιμους ιστούς, κάτι που θα μπορούσε να είναι χρήσιμο στην παρακολούθηση κατά τη διάρκεια της θεραπείας αν και αυτή η προσέγγιση χρειάζεται προσεκτική αξιολόγηση.

Οι ορολογικές εξετάσεις είναι το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο πρώτο βήμα που επιτρέπει την ανίχνευση μιας ειδικής ανοσολογικής απάντησης σε σκύλους περίπου 8-12 εβδομάδες μετά την αρχική λοίμωξη. Στις υποκλινικές λοιμώξεις αυτή η περίοδος μπορεί να παραταθεί για χρόνια. Διάφορες εργαστηριακές μέθοδοι έχουν χρησιμοποιηθεί για την ανίχνευση αντι-Leishmania αντισωμάτων όπως Έμμεσος Ανοσοφθορισμός (indirect fluorescent antibody test -IFAT), έμμεση δοκιμή ELISA (enzyme linked immunosorbent assays -ELISAs), ανάλυση Western blot ή άμεσες δοκιμές συγκόλλησης (direct agglutination tests -DATs). Και η ευαισθησία και η ειδικότητα αυτών των δοκιμών ποικίλουν ανάλογα με τα καθορισμένα όρια στα διάφορα εργαστήρια.

Άμεσες εξετάσεις (γρήγορα τεστ) βασισμένα σε ανοσοχρωματογραφικές μεθόδους έχουν αναπτυχθεί και πολλά εμπορικά κιτ είναι τώρα διαθέσιμα στους κτηνιάτρους για τη διάγνωση στην κλινική ή για χρήση σε επιδημιολογικές μελέτες πεδίου. Αυτά τα τεστ έχουν μια αποδεκτή ευαισθησία για την αρχική ανίχνευση κλινικών περιστατικών που δεν έχουν πάρει θεραπεία.

Για την επιβεβαίωση των κλινικών περιστατικών και για την κλινική διαχείριση μετά από χημειοθεραπεία, ειδικά σε ζώα με χαμηλούς τίτλους ειδικών αντισωμάτων, χρειάζονται μέθοδοι που επιτρέπουν ποσοτική εκτίμηση κατά προσέγγιση (π.χ. IFAT, ELISA). Τα αποτελέσματα των ορολογικών εξετάσεων πρέπει να ερμηνεύονται προσεκτικά σε εμβολιασμένους σκύλους!

2.1.1.ζ. Έλεγχος

ΘεραπείαΠριν την έναρξη της χημειοθεραπείας, πρέπει οι ιδιοκτήτες των ζώων να είναι ενημερωμένοι για την πρόγνωση, τα κόστη και το γεγονός ότι ο σκύλος παραμένει μολυσμένος και μετά την επίτευξη της κλινικής θεραπείας. Επιπρόσθετα, υπάρχουν συγκεκριμένοι ειδικοί ανά χώρα κτηνιατρικοί κανονισμοί δημόσιας υγείας που πρέπει να τηρηθούν. Αν και η ευθανασία των μολυσμένων σκύλων δεν είναι

60

υποχρεωτική σε καμία Ευρωπαϊκή χώρα, υπάρχει μια υποχρέωση των κτηνιάτρων να δηλώνουν όλα τα νέα περιστατικά στις αρμόδιες αρχές σε ορισμένες χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Ελλάδα.

Ενδείξεις για τη ΘεραπείαΚλινικά συμπτώματα και κλινικοπαθολογικά ευρήματα σε συνδυασμό με θετικές ορολογικές εξετάσεις και/ή εύρεση του παρασίτου στα όργανα στόχους. Τα φάρματα που χρησιμοποιούνται συνήθως για τη θεραπεία των κλινικών περιστατικών της Λεϊσμανίωσης του σκύλου αναγράφονται στον Πίνακα 4 (βλ. www . esccap . org για λεπτομέρειες εγκεκριμένων προϊόντων ανά χώρα).

Γενικά, σε μη-ενδημικές περιοχές, μονο-θεραπείες με αλλοπουρινόλη ή αντιμονιούχος μεγλουμίνη ή πιο πρόσφατα, με μιλτεφοσίνη, έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία. Σε Ευρωπαϊκές ενδημικές περιοχές με υψηλή εποχική λοιμογόνο πίεση, συνιστάται συνδυαστική θεραπεία.

Εκτός από την ειδική θεραπεία, συνιστάται συμπτωματική θεραπεία μαζί με μια κατάλληλη δίαιτα. Μια εμπορικά διαθέσιμη δίαιτα για σκύλους κλινικά συμπτωματικούς χωρίς συμπτώματα νεφρικής νόσου είναι διαθέσιμη περιέχοντας μέτρια πρωτεϊνικά επίπεδα που συμπληρώνονται με ωμέγα οξέα, θειικό ψευδάργυρο και αντιοξειδωτικά.

Μια βελτίωση μπορεί να παρατηρηθεί μέσα σε μερικές εβδομάδες από την έναρξη της χημειοθεραπείας αλλά η κλινική ίαση επιτυγχάνεται μόνο μετά από αρκετούς μήνες. Επειδή η λοίμωξη από Leishmania δεν απαλείφεται με τη θεραπεία με τα τωρινά διαθέσιμα σκευάσματα, οι υποτροπές είναι συχνές.

Πρώτες ενδείξεις της υποτροπής είναι τα κλινικά συμπτώματα και/ή κλινικοπαθολογικά ευρήματα που σχετίζονται με τη νόσο, σε συνδυασμό με μια σημαντική αύξηση των ειδικών αντισωμικών αντιδράσεων με ELISA ή με IFAT (μια 2-4πλασια αύξηση στον τίτλο) όταν εξετάζεται από το ίδιο εργαστήριο.

Αν δεν υπάρχει κλινική βελτίωση μετά από ένα κύκλο θεραπείας, ένα εναλλακτικό φάρμακο ή μια διαφορετική δόση πρέπει να εξετάζονται.

Εναλλακτικά, η διάγνωση πρέπει να επαναξιολογείται ή το ζώο πρέπει να ελέγχεται για την παρουσία ταυτόχρονων νοσημάτων όπως ερλιχίωση, μπαμπεσίωση, ηπατοζώωση, νεοπλασία, ή ανοσολογικές διαταραχές, τα οποία όλα μπορούν να επιδράσουν στην ανταπόκριση στη θεραπεία.

Πίνακας 4: Χημειοθεραπεία της Λεϊσμανίωσης του σκύλουΦάρμακο Δόση Οδός χορήγησηςΑντιμονιούχος μεγλουμίνη

75-100 mg/kg καθημερινά για 4-8 εβδομάδες

Υποδόρια έγχυση

Αλλοπουρινόλη* 10-20 mg/kg (BID or TID) για 6-18 μήνες (ελάχιστη ημερήσια δόση 20 mg/kg)

Από το στόμα

Μιλτεφοσίνη 2 mg/kg μια φορά ημερησίως για 4 εβδομάδες (μαζί με το φαγητό)

Από το στόμα

Αντιμονιούχος Δες άνωθεν και για τα δυο Υποδόρια έγχυση + από το

61

http://www.esccap.org/

μεγλουμίνη+ αλλοπουρινόλη

συστατικά στόμα

Μιλτεφοσίνη+ αλλοπουρινόλη

Δες άνωθεν και για τα δυο συστατικά

Και τα δύο από το στόμα

*Μη καταχωρημένο για κτηνιατρική χρήση στην Ευρώπη

Πολυάριθμες φαρμακοκινητικές μελέτες έχουν δείξει ότι η χορήγηση αντιμονιούχου μεγλουμίνης με ενδομυϊκή ή υποδόρια έγχυση είναι πιο αποτελεσματική για τη διατήρηση επαρκούς φαρμακευτικής συγκέντρωσης στο πλάσμα από τις ενδοφλέβιες εγχύσεις.

Μετά την ενδοφλέβια χορήγηση, οι συγκεντρώσεις στο πλάσμα πέφτουν μέσα σε 2 ώρες ενώ πέφτουν μέσα σε 4 ώρες μετά από ενδομυϊκή χορήγηση. Κατά την υποδόρια χορήγηση, οι συγκεντρώσεις στο πλάσμα ανεβαίνουν μετά από 5 ώρες και παραμένουν σε θεραπευτικά επίπεδα για τουλάχιστον 12 ώρες.

Πρέπει να τονιστεί ότι οι επαναλαμβανόμενες ενδομυϊκές εγχύσεις οδηγούν συχνά στην ανάπτυξη επώδυνων οιδηματικών αντιδράσεων και μυοσίτιδα και για το λόγο αυτό δεν συνιστώνται. Οι υποδόριες εγχύσεις, ως ασφαλέστερες και ανώδυνες, προτιμούνται. Διάφορες δόσεις της αντιμονιούχου μεγλουμίνης έχουν προταθεί αλλά το πιο ευρέως αποδεκτό σχήμα αναφέρεται στον Πίνακα 4.

Η αλλοπουρινόλη χορηγείται ευρέως 2 ή 3 φορές ημερησίως σε συνολική δόση 10-20 mg/kg σωματικού βάρους από το στόμα για 6-18 μήνες με εν γένει ικανοποιητικά αποτελέσματα, με κλινική ίαση να επέρχεται στα περισσότερα σκυλιά μέσα σε λίγους μήνες θεραπείας.

Μετά την επίτευξη της κλινικής ίασης, συνιστάται η διακοπή της θεραπείας και η παρακολούθηση των σκύλων για πιθανές υποτροπές μετά από 3 μήνες και ακολούθως σε εξάμηνα διαστήματα. Όπως και με όλα τα άλλα φάρμακα, οι υποτροπές είναι σχετικά συχνές αλλά τα ζώα μπορούν γενικά να θεραπευθούν ξανά με το ίδιο σκεύασμα.

Έχουν αναφερθεί μερικές παρενέργειες όπως η ανάπτυξη νεφρολιθίασης από ξανθίνη (λίγες αναφορές) και οι σκύλοι σε μακροχρόνια θεραπεία με αλλοπουρινόλη πρέπει να ελέγχονται με αναλύσεις ούρων και/ή κοιλιακή υπερηχογραφία. Συνήθως, η ξανθινουρία έχει καλή πρόγνωση και αυτή η παρενέργεια εξαφανίζεται σύντομα μετά τη μείωση της δόσης ή μετά τη διακοπή της θεραπείας (αν αυτό κρίνεται απαραίτητο). Τα τελευταία χρόνια, έχουν διεξαχθεί διάφορες κλινικές μελέτες στην Ισπανία, Γαλλία και Ιταλία με ένα νέο αλκυλοφωσφολιπιδικό μόριο (μιλτεφοσίνη). Αυτό το φάρμακο έχει δείξει θεραπευτική αποτελεσματικότητα συγκρίσιμη με αυτή των αντιμονιούχων ενώσεων.

Έχουν αναφερθεί παρενέργειες όπως έμετος, διάρροια και ανορεξία ποικίλης βαρύτητας αλλά αυτές περνούν γρήγορα αν το φάρμακο χορηγηθεί με το φαγητό.

Πρόσφατες κλινικές μελέτες που συνδυάζουν δυο ουσίες (δες Πίνακα 4) έχουν δώσει ελπιδοφόρα αποτελέσματα με μειωμένο ποσοστό υποτροπών.

62

Για τη θεραπεία της Λεϊσμανίωσης του σκύλου έχουν αναφερθεί θεραπευτικά αποτελέσματα για πολλά άλλα φάρμακα, με παράδειγμα την Αμφοτερικίνη Β, αλλά αυτό το φάρμακο δεν γίνεται καλά ανεκτό εξαιτίας της νεφροτοξικότητας και της επεμβατικής ενδοφλέβιας οδού χορήγησης.

Επιπλέον, μια και είναι μια σημαντική ουσία που χρησιμοποιείται στην ανθρώπινη ιατρική, ο ΠΟΥ και αρκετές επιτροπές δημόσιας υγείας υποστηρίζουν την περιορισμένη χρήση της Αμφοτερικίνης Β (λιποσωμικά σχήματα) για να αποφευχθεί η εξελικτική επιλογή ανθεκτικότητας.

Ανθεκτικότητα σε φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την χημειοθεραπεία της L. infantum στους σκύλους. Ανθεκτικότητα έχει παρατηρηθεί έναντι της αντιμονιούχου μεγλουβίνης in vitro, αλλά για τα άλλα συνιστώμενα φάρμακα δεν έχει παρατηρηθεί ανθεκτικότητα.

Στρατηγικές ελέγχου

Μερικές στρατηγικές ελέγχου που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν όπως η θανάτωση των ορο-θετικών ζώων στις ενδημικές περιοχές, έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικές στην μείωση της μετάδοσης της Leishmania.

Η πρόληψη των δήξεων των φλεβοτόμων με την εφαρμογή απωθητικών/εντομοκτόνων στους σκύλους με τη μορφή εμποτισμένων κολάρων, spot-on, ή σκευασμάτων ψεκασμού είναι επί του παρόντος η πιο υποσχόμενη στρατηγική; Από αυτή την άποψη τα σκευάσματα ψεκασμού φαίνεται να είναι τα λιγότερο αποτελεσματικά. Το ζητούμενο είναι να διακόψουμε τη μετάδοση του παρασίτου και με αυτό τον τρόπο να ελέγξουμε τη νόσο. Η εποχή των φλεβοτόμων στις ενδημικές περιοχές μπορεί να ποικίλει από χρονιά σε χρονιά και από περιοχή σε περιοχή. Ως γενικός κανόνας, η εποχή αρχίζει τον Απρίλιο και συνεχίζεται μέχρι το Νοέμβριο.

Πάρα πολλές μελέτες έχουν αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα των πυρεθροειδών στη δήξη των φλεβοτόμων. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ότι τα κολάρα σκύλων που είναι εμποτισμένα με 4% δελταμεθρίνη έχουν μια απωθητική δράση έναντι των φλεβοτόμων διάρκειας από μια εβδομάδα μετά την εφαρμογή μέχρι πάνω από έξι μήνες, και ως εκ τούτου επιφέρουν μια σημαντική μείωση στην επίπτωση της νόσου στις ενδημικές περιοχές όπως η Ιταλία ή η Ισπανία σε μια περίοδο 2-3 ετών.

Οι εφαρμογές της περμεθρίνης μόνης ή σε συνδυασμό με ιμιδακλοπρίδη ως spot-on, έχουν αποδειχθεί προστατευτικές για τους σκύλους έναντι των δήξεων των φλεβοτόμων μέσα σε ώρες (δηλ. μετά από 24 ώρες) και για μέχρι 3-4 εβδομάδες μειώνοντας έτσι την επίπτωση της Λεϊσμανίωσης του σκύλου στις ενδημικές περιοχές. Αυτές οι μελέτες δείχνουν ότι η διακοπή της μετάδοσης της Leishmania με την εξωτερική εφαρμογή των πυρεθροειδών στους σκύλους θα μπορούσε να είναι ένα σημαντικό εργαλείο αν ενσωματωθεί σε μελλοντικά προγράμματα ελέγχου της νόσου σε περιοχές όπου τα σκυλιά συντροφιάς είναι οι κυριότερες αποθήκες της L. infantum. Τέλος, άλλα μέτρα ελέγχου για τη μείωση του κινδύνου μετάδοσης περιλαμβάνουν τη διατήρηση των σκύλων μέσα στο σπίτι κατά το σούρουπο και την αυγή σε όλη την περίοδο κινδύνου, τη χρήση εντομοκτόνων σκευασμάτων ψεκασμού δωματίου, προστατευτικών διχτυών σε παράθυρα και πόρτες (μέγεθος πλέγματος <0.4 mm2), και κουνουπιέρες ψεκασμένες με πυρεθροειδή. Όπου και αν έχουν εφαρμοστεί, αυτά τα μέτρα έχουν επιφέρει μια δραματική μείωση στους πληθυσμούς των

63

φλεβοτόμων. Επιπλέον, η μείωση των τόπων ανάπτυξης των φλεβοτόμων με την απομάκρυνση των σκουπιδιών και των αποθέσεων της οργανικής ύλης συνιστάται επίσης στην γειτονιά των σπιτιών και στα μέρη όπου υπάρχουν σκύλοι.

Ο εμβολιασμός έναντι της Λεϊσμανίωσης του σκύλου θα αποτελούσε αναμφίβολα την καλύτερη στρατηγική για τον έλεγχο της νόσου. Προσφάτως, ένα εμβόλιο βασισμένο σε ένα αδρό αντιγόνο κεκαθαρμένο από το υπερκείμενο μέσο καλλιεργειών της L. infantum έχει εγκριθεί σε ορισμένες ΕΕ χώρες για χρήση μόνο σε μη-μολυσμένους σκύλους. Το εμβόλιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε σκύλους μετά την ηλικία των έξι μηνών, και βασίζεται σε ένα αρχικό εμβολιασμό με 3 δόσεις, μία κάθε τρείς εβδομάδες και ετήσιο επανεμβολιασμό. Τα αποτελέσματα των προκαταρκτικών μελετών πεδίου τεκμηρίωσαν μια μείωση των κλινικών περιπτώσεων στους εμβολιασμένους σκύλους σε σύγκριση με τους σκύλους- μάρτυρες, αλλά αυτά τα αποτελέσματα πρέπει να επιβεβαιωθούν με πιο εκτεταμένη χρήση στην πράξη.

Ανθεκτικότητα στα απωθητικά και στα εντομοκτόνα: Δεν υπάρχουν αναφορές ανθεκτικότητας των φλεβοτόμων στα πυρεθροειδή.

2.1.1.η. Θέματα Δημόσιας Υγείας που πρέπει να ληφθούν υπόψη

Η σπλαχνική Λεϊσμανίωση του ανθρώπου που προκαλείται από την L. infantum είναι μια σημαντική ζωονόσος που μεταδίδεται με μεταδότες στη νότια Ευρώπη. Οι κλινικές περιπτώσεις της ανθρώπινης Λεϊσμανίωσης γενικά επιφέρουν το θάνατο αν δε γίνει θεραπεία, ειδικά σε παιδιά και ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς. Παρόλα αυτά, πολλοί μολυσμένοι ανοσοκατεσταλμένοι άνθρωποι δεν αναπτύσσουν τη νόσο και είναι προστατευμένοι στη συνέχεια.

Η ευθύνη των κτηνιάτρων είναι να διαχειρίζονται σωστά τη νόσου στους σκύλους και να μειώνουν τη μετάδοση του παρασίτου αφού οι σκύλοι είναι η κύρια αποθήκη της λοίμωξης.

Οι ακόλουθες αρχές πρέπει να τονιστούν: Μια ενδελεχής διαγνωστική διαδικασία πρέπει να υιοθετηθεί για την ταυτοποίηση των μολυσμένων και άρρωστων σκύλων Η καλύτερη θεραπεία για τους άρρωστους σκύλους πρέπει να επιλεχτεί, έχοντας υπόψη τον ενδεχόμενο κίνδυνο για την ανάπτυξη ανθεκτικότητας σε ‘’πρώτης γραμμής’’ φάρμακα που χρησιμοποιούνται στους ανθρώπους. Η χρήση εντομοκτόνων πρέπει να συνιστάται για όλους τους σκύλους που εκτίθενται σε κίνδυνο και ειδικά για τους μολυσμένους κλινικά υγιείς ή άρρωστους σκύλους ακόμα και μετά από επιτυχημένη χημειοθεραπεία. Αυτή πρέπει να εφαρμόζεται καθόλη τη διάρκεια της περιόδου κινδύνου η οποία εξαρτάται από τις κλιματικές συνθήκες. Στις ενδημικές περιοχές της νότιας Ευρώπης, η περίοδος κινδύνου είναι μεταξύ του Απρίλη και του Νοέμβρη. Στις ενδημικές περιοχές, τα εκτροφεία που στεγάζουν αδέσποτα σκυλιά, κυνηγόσκυλα ή καθαρόαιμους σκύλους πρέπει να διατηρούν ένα αυστηρό πρόγραμμα παρακολούθησης των μεταδοτών της νόσου. αυτό πρέπει να συνδυάζεται με μέτρα που έχουν σχεδιαστεί για την παρεμπόδιση της μετάδοσης της νόσου από τους φλεβοτόμους και αποφεύγοντας έτσι την εστιακή, υψηλά ενδημική μετάδοση. Για την αποφυγή της επέκτασης των ενδημικών περιοχών, οι μολυσμένοι με Leishmania σκύλοι δεν πρέπει να μεταφέρονται σε μη-ενδημικές περιοχές όπου μπορεί να υπάρχουν φλεβοτόμοι.

64

ΗΠΑΤΟΖΩΟΝΩΣΗ (Hepatozoonosis) είναι η παρασίτωση των ιστών του σκύλου (H.canis) και της γάτας (H. felis) από το πρωτόζωο Hepatozoon spp.(Haemogregarinidae)

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Είναι μια πολυσυστηματική πρωτοζώωση που μεταδίδεται με μολυσμένους κρότωνες στους σκύλους και εξαιρετικά σπάνια στις γάτες προκαλώντας στις βαριές μολύνσεις, αλλοιώσεις στα οστά, γενικά, πεπτικά, μυϊκά, νευρικά και άλλα συμπτώματα.


Τα σχιστοζωίδια ή τα γαμετοκύτταρα που βρίσκονται μέσα στα κύτταρα του σπονδυλωτού ξενιστή έχουν σχήμα επίμηκες ορθογώνιο με στρογγυλευμένα άκρα και είναι διαστάσεων 8-12 Χ 3-6μm.

Στα ασπόνδυλα αρθρόποδα το παράσιτο βρίσκεται στην μορφή των ώριμων ωοκύστεων μέσα στην αιμοκοιλία τους και περιέχει 30-50 σποροκύστεις μεγέθους περίπου 15μm με16 σποροζωίδια ανά σποροκύστη.


Είναι έμμεσος με ενδιάμεσους ξενιστές αρθρόποδα και συγκεκριμένα τους κρότωνες, όπου μέσα στο σώμα τους υπάρχει η μορφή του σποροζωίδιου του παρασίτου (προήλθε από την γονιμοποίηση των μακρογαμετών).

Στον τελικό σπονδυλωτό ξενιστή υπάρχει η φάση της σχιζογονίας όπου παράγονται τα σχιστοζωίδια και ακολούθως τα μακρογαμετοκύτταρα που παρασιτούν στα ουδετερόφιλα λευκοκύτταρα, τα ενδοθηλιακά κύτταρα κ.α. όπου εξελίσσονται σε μακρογαμέτες και μακρογαμετοκύτταρα.

Αρχικά η οδός μόλυνσης γίνεται από το στόμα με την κατάποση των κροτώνων (και όχι με το νύγμα), οι οποίοι είναι μολυσμένοι με τις σποροκύστεις του παρασίτου. Τα μέλη του γένους Hepatozoon έχουν ιδιαίτερα πολύπλοκο κύκλο ζωής που διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των ειδών. Στους ενδιάμεσους ξενιστές, που είναι οι κρότωνες υπάρχουν τα σποροζωίδια. Στον τελικό ξενιστή , σπονδυλωτό ξενιστή, υπάρχει η φάση της σχοζογονίας όπου παράγονται τα σχιστοζωίδια και ακολούθως τα μακρογαμετοκύτταρα που παρασιτούν στα ουδετερόφιλα λευκοκύτταρα, όπου εξελίσσονται σε μακρογαμέτες και μεκρογαμετοκύτταρα. Επομένως, όταν ένας μολυσμένος κρώτωνας έχει φαγωθεί από ένα σκυλί, το H. canis ελευθερώνεται και μεταναστεύει μέσω του έντερου του σκύλου στο ήπαρ, στο σπλήνα, στους λεμφαδένες, στην καρδιά, και στους μυς. Μέσα στα κύτταρα αυτών των οργάνων, το παράσιτο αναπαράγεται με διαίρεση και τελικά θραύει το κύτταρο. Το παράσιτο στη συνέχεια κινείται σε διαφορετικά κύτταρα, ώστε να συνεχίσουν την διαδικασία της ωρίμανσης και ρήξης κυττάρων. Η παθογένεια που προκαλείται από τη ρήξη αυτών των κυττάρων προκαλεί το έντονο πόνο των μυών. Τελικά, οι πιο ώριμες μορφές εμφανίζονται ειδικότερα στα λευκά αιμοσφαίρια. Έτσι, όταν ένας κρώτωνας μολύνεται με το αίμα ενός μολυσμένου σκύλου εισβάλλει και αναπαράγεται μέσα στο τσιμπούρι και όταν φαγωθεί θα μολύνει και άλλο σκύλο. Το H. canis δεν κινείται στους σιελογόνους αδένες του κρότωνα, έτσι δεν μεταδίδεται από τσίμπημα του αλλά μόνο από την κατανάλωση του. Στον νέο σκύλο, τα πρωτόζωο H. canis περνά στα λευκά αιμοσφαίρια και από εκεί διασπείρεται.

65

Αναλυτικότερα, σεξουαλική αναπαραγωγή και σπορογονική ανάπτυξη, συμβαίνουν εντός της αιματοκήλης του ξενιστή ασπόνδυλων, η οποία στη συνέχεια καταναλώνεται από τον σπονδυλωτό ξενιστή. Τα σποροζωίδια (μέσα σε κάθε σποροκύστη υπάρχουν περίπου 12-24 σποροζωίδια) στη συνέχεια μεταναστεύουν στο ήπαρ των σπονδυλωτών, όπου υφίστανται πολλαπλές σχάσεις (ασεξουαλική αναπαραγωγή) για την παραγωγή μεροζωϊδίων. Αυτά απελευθερώνονται στην κυκλοφορία του αίματος όπου αποτελούν γαμετοκύτταρα, το τελικό στάδιο της ανάπτυξης στο σπονδυλωτό ξενιστή. Τα γαμετοκύτταρα είναι μεγάλα, εμφανή οργανισμοί οι οποίες καταλαμβάνουν ένα σημαντικό τμήμα των ερυθροκυττάρων, και είναι εύκολα ορατές σε απλές ταινίες του αίματος. Όταν ο φορέας, ασπόνδυλο, τρέφεται από το αίμα του μολυσμένου σπονδυλωτών, τα γαμεροκύτταρα παραλαμβάνεται μέσα στο έντερο για μια ακόμη φορά, όπου υποβάλλονται γαμετογένεση και ο κύκλος ξεκινά και πάλι.


Η μόλυνση γίνεται από το στόμα με την κατάποση των κροτώνων οι οποίοι είναι μολυσμένοι με τα σποροζωίδια του παρασίτου. Ακόμη η μόλυνση μπορεί να μεταδοθεί από το νύγμα του κρότωνα καθώς επίσης έχει καταγραφεί κάθετη μόλυνση εμβρύων από μολυσμένη μητέρα.


Η παθογένεια της παρασίτωσης επηρεάζεται και επιβαρύνεται από άλλους συνυπάρχοντες παράγοντες όπως η ανοσολογική κατάσταση του ζώου, η ταυτόχρονη μόλυνση από άλλα παράσιτα, μικρόβια ή ιούς (Leishmania, Babesia, Canine distember, Parvovirus, Ehrlichia, κ. α.)


Τα ζώα εμφανίζονται ασυμπτωματικά ή παρουσιάζουν πυρετό, αδυναμία, διάρροια (μερικές φορές αιμορραγική), πολυδιψία, πολυουρία, ακαμψία, δυσκαμψία, πάρεση ή παράλυση, μυϊκή αδυναμία, λεμφαδενοπάθεια, οφθαλμικά συμπτώματα (ραγοειδίτιδα, μείωση της παραγωγής δακρύων, τοπικές ουλές στον αμφιβληστροειδή, υπερχρωμία, κ.α.), αναιμία, ουδετεροφιλία, νεκρωτικές εστίες σε ιστούς, μυϊκό πόνο.

Στις χρόνιες μολύνσεις υπάρχουν περίοδοι όπου το ζώο φαίνεται ασυμπτωματικό αλλά εναλλάσσονται με περιόδους όπου παρουσιάζεται πυρετός και μυϊκός πόνος.

Στα νεαρά ζώα η παρασίτωση χαρακτηρίζεται κυρίως από την βαριά περιοστίτιδα αλλά και από την μόλυνση και πολλών άλλων ιστών.

Η μη ανταπόκριση στην αντιβιοτική θεραπεία ενός ζώου με πυρετό θα πρέπει να μας οδηγήσει να συμπεριλάβουμε στην διαφορική μας διάγνωση και την Ηπατοζωόνωση.

Οι γάτες εμφανίζονται ασυμπτωματικές με μόνο εύρημα τα σχιζογονίδια που μπορούν να ανευρεθούν κατά τη νεκροψία.


Είναι ενδοκυτταρικό παράσιτο κυρίως των μακροφάγων και ουδετερόφιλων λευκοκυττάρων και επίσης των ενδοθηλιακών κυττάρων των αγγείων των γραμμωτών μυών, των πνευμόνων, του σπλήνα,

66

του ήπατος, του μυελού των οστών κυρίως του σκύλου αλλά και πολύ σπάνια της γάτας, του ποντικού, του κουνελιού, των πτηνών και των ερπετών. Μεγαλύτερη ευαισθησία στη μόλυνση όσον αφορά τον σκύλο, εμφανίζουν τα νεαρότερα των 2 χρόνων ζώα. Σε αντίθεση με άλλες ασθένειες που μεταδίδονται από φορείς που μεταδίδονται από τσίμπημα από τσιμπούρι, οι συγκεκριμένες δύο ασθένειες του σκύλου, μεταδίδονται όταν ένα σκυλί καταπίνει έναν μολυσμένο κρώτωνα (τσιμπούρι). Λόγω του μακρού χρονικού διαστήματος που διαρκεί η μόλυνση και η ανάπτυξη της ασθένειας, αυτή η ασθένεια δεν είναι μόνο κατά τη διάρκεια της σεζόν εμφάνισης των κρωτώνων, αλλά όλο το χρόνο. Μεγαλύτερη ευαισθησία στη μόλυνση όσον αφορά τον σκύλο, εμφανίζουν νεαρότερα των 2 χρόνων ζώα Οι περισσότερες λοιμώξεις με το H. canis δεν προκαλούν ασθένεια. Μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ασθένεια, ωστόσο, σε ζώα με ταυτόχρονη ασθένεια όπως ερλιχίωση, παρβοεντερίτιδα, λεισμάνια και πιροπλάσμωση, ή σε ζώα με καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος. Αν προκληθεί ασθένεια, τα ζώα συνήθως είναι ασυμπτωματικά ή προκαλείται ήπια νόσος με απαρατήρητα συμπτώματα. Σημάδια νόσου περιλαμβάνουν πυρετό, λήθαργος, δυσκαμψία άκρων, ατροφία μυών, απώλεια βάρους, απώλεια της όρεξης, ρινική καταρροή. Μια ήπια αναιμία και αιματηρή διάρροια μπορεί επίσης να παρατηρηθεί. Καθώς η νόσος εξελίσσεται, χωλότητα, σοβαρός μυϊκός πόνος και απίσχναση παρατηρούνται συχνά. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν και να σβήνουν για χρόνια.


Άλλες καταστάσεις που έχουν παρόμοια συμπτώματα και θα πρέπει να διαφοροποιηθούν προκαλούνται από παρασιτώσεις (όπως η μπαμπεζίωση, η λεϊσμανίαση), από την Ερλιχίωση, τις συστηματικές μυκητιάσεις, τις πολυαρθρίτιδες και μυοσίτιδες άλλης αιτιολογίας, τις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης, κ.α.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση εδραιώνεται με ανεύρεση των χαρακτηριστικών γαμετοκυττάρων στο 1-2% των λευκοκυττάρων (ουδετερόφιλα ή μονοκύτταρα) μετά από χρώση Giemsa ή και των σχιστών σε ιστολογικά παρασκευάσματα από ιστούς (ήπαρ, νεφροί, καρδιά, πνεύμονες, σκελετικούς μυς και αλλού).

Επίσης στην αιματολογική εξέταση καταγράφεται έντονη λευκοκκύταρωση, πιθανά εωσινοφιλία και ουδετεροφιλία και κάποιου βαθμού αναιμία και θρομβοκυττοπενία. Στην βιοχημική εξέταση τα πιθανά ευρήματα είναι υπογλυκαιμία, υποπρωτειναιμία, αυξημένη αλκαλική φωσφατάση, κ.α).

Ακτινολογικά καταγράφονται περιοστίτιδες ιδιαίτερα σε σημεία όπου τα οστά εφάπτονται με τους μυς σε όλο το σώμα του ζώου (ιδιαίτερα στα νεαρά ζώα).

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Δεν υπάρχει ιδανική θεραπεία αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα παρακάτω φάρμακα αλλά με μεγάλη πιθανότητα επανεμφάνισης των συμπτωμάτων μετά πάροδο 3-6 μηνών, Τrimethoprine/sulphonamide:15mg/kg, PO, q12h, 15d, clyndamycine: 10mg/kg, PO, q8h, 15d (συχνά

67

προκαλεί εμετό και διάρροια), Pyrimethamine: 0.25mg/kg, PO, q24h, 15d (όχι σε έγκυα ζώα), Decoquinate: 10-20mg/kg, PO, q12h, 33months, totrazuril, imidocarb dipriopionate 2-6 mg/kg ανά 14d, tetracycline 22mg/kg/8h-3d. Η ταυτόχρονη χρήση συνδυασμού των παραπάνω ουσιών δίνει καλύτερα αποτελέσματα.

Επιπλέον στις περιπτώσεις πόνου καλό είναι να χορηγούνται μη στεροειδείς αντιφλεγμονώδεις ουσίες.

Δεν υπάρχει ιδανική θεραπεία αλλά ενάντια στο Η. canis μπορεί να χρησιμοποιηθεί ιμιδοκάρβη, διπροπιονική 5-6 mg/kg, IM ή SC, 2 φορές ανά 14d).Ενώ της H. americanum κατεργάζεται αρχικά με το συνδυασμό τριμεθαπρίμης-σουλφαδιαζίνης, πυριμεθαμίνης και κλινδαμυκίνης. Ακολούθως, χρησιμοποιούμε συντήρηση με δεκοκινάτη.Ωστόσο, οι αποτυχίες έχουν αναφερθεί με ιμιδοκάρβη, ακόμη και όταν χρησιμοποιείται σε συνδιασμός με τολτραζουρίλη.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Προληπτική και συστηματική χρήση εντομοαπωθητικών.


Έχει αναφερθεί μόλυνση του ανθρώπου αλλά αυτή είναι εξαιρετικά σπάνια και δεν γνωρίζουμε εάν ο σκύλος παίζει κάποιο ρόλο σε αυτήν.

ΝΕΟΣΠΟΡΩΣΗ (Neosporosis) είναι η παρασίτωση του λεπτού εντέρου και των ιστών του σκύλου, καθώς και των ιστών των μηρυκαστικών, των ιπποειδών, του χοίρου της γάτας, των τρωκτικών κ.α. από το πρωτόζωο Neospora caninum (Sarcocystidae).

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Πρωτοζώοση που έχει ως τελικό ξενιστή τον σκύλο (ιδιαίτερα αυτόν που ζει σε αγροτικές περιοχές) στον οποίο προκαλεί νευρικά και μυϊκά συμπτώματα. Είναι μια σημαντική νευρομυϊκή παρασιτική ασθένεια κυρίως των κατοικίδιων σκύλων σε όλο τον κόσμο. Εμφανίζεται επίσης στα μηρυκαστικά, στα ιπποειδή, στους χοίρους, στα τρωκτικά καθώς και σε άλλα ζώα (όχι στον άνθρωπο). Το αίτιο πρόκλησης αυτής της λοίμωξης είναι το πρωτόζωο, της οικογένειας των κοκκιδίων (γένους Apicomplexa). Η μορφή καθώς και ορισμένες λειτουργικές ιδιότητες αυτού του παρασίτου είναι παρόμοια με εκείνα του Toxoplasma gondii αλλά το N. caninum προκαλεί πιο σοβαρές επιπτώσεις στο νευρικό και μυϊκό σύστημα


Τα στάδια του πρωτόζωου που βρίσκονται στον σκύλο είναι οι άωρες ωοκύστεις που εξέρχονται με τα κόπρανα του μολυσμένου σκύλου. Στη συνέχεια ως σποροφόρες ή ώριμες ωοκύστεις με την τροφή ή το νερό μολύνουν τους ενδιάμεσους ξενιστές (μηρυκαστικά και άλλα). Ψευδοκύστεις αναπτύσσονται στους ιστούς των ενδιάμεσων ξενιστών οι οποίες δεν περιέχουν διαφράγματα αλλά 50-200 βραδυζωίδια, αυτά βρίσκονται σε ζώα εκτός των Canids και είναι διαστάσεων 7.3 Χ 1.5μm, ενώ στο σκύλο ταχυζωίδια τα οποία είναι ωοειδή διαστάσεων 3-7 Χ 1-5μm. Το μέγεθος των ψευδοκύστεων είναι μικρότερο των 100μm και των ωοκύστεων 10-11μm.

68


Ο σκύλος είναι ο τελικός ξενιστής του παρασίτου Neospora caninum και οι άωρες ωοκύστεις του παρασίτου εξέρχονται με τα κόπρανα στο εξωτερικό περιβάλλον. Μετά από περίπου 24 ώρες οι ωοκύστεις μετατρέπονται σε σποροφόρες το οποίο είναι το μολύνων στάδιο της παρασίτωσης. Οι ώριμες σποροφόρες ωοκύστεις (χόρτα, λαχανικά, φρούτα, κ.α.) εάν φαγωθούν απόν άλλο σκύλο ή άλλους ενδιάμεσους ξενιστές που είναι τα μηρυκαστικά, ιπποειδή, χοίρος, σαρκοφάγα, τρωκτικά και άλλα ζώα, αυτά μολύνονται.

Στον σκύλο, το πρωτόζωο το συναντάμε με συγκεκριμένα στάδια. Είναι οι άωρες ωοκύστεις που εξέρχονται με τα κόπρανα του μολυσμένου σκύλου και στη συνέχεια ως σποροφόρες ή ώριμες ωοκύστεις με την τροφή ή το νερό, όπου μολύνουν τους ενδιάμεσους ξενιστές (μηρυκαστικά, τρωκτικά και άλλα). Οι ψευδοκύστεις αναπτύσσονται στους ιστούς των ενδιάμεσων ξενιστών, οι οποίοι περιέχουν 50-200 βραδυζωίδια, τα οποία βρίσκονται σε ζώα εκτός των Canids και έχουν διαστάσεις 7.3 Χ 1.5 μm, ενώ ο σκύλος περιέχει ταχυζωίδια τα οποία είναι ωοειδή διαστάσεωβ 3-7 Χ 1-5 μm. Το μέγεθος των ψευδοκύστεων είναι μικρότερο των 100μm και των ωοκύστεων 10-11μm.

Οι κύστεις του παρασίτου εξέρχονται σε μικρούς σχετικά αριθμούς αλλά για μεγάλο χρονικό διάστημα από τον μολυσμένο σκύλο.

Πρέπει να σημειωθεί και πάλι ότι ο σκύλος είναι ο τελικός ξενιστής της παρασίτωσης αλλά θα μπορούσε να είναι και ένας από τους ενδιάμεσους ξενιστές (ημιέμμεσος βιολογικός κύκλος).

Ο σκύλος είναι ο τελικός και ο ενδιάμεσος ξενιστής. Τα μηρυκαστικά, ο ίππος, τα τρωκτικά κ.α. είναι οι ενδιάμεσοι ξενιστές. Οι ωοκύστεις εξέρχονται στο περιβάλλον με τα κόπρανα του σκύλου και γίνονται μολύνουσες μετά από 24 ώρες.Αρχικά οι ωοκύστεις βρίσκονται στα περιττώματα του τελικού ξενιστή (όπως οι κυνόδοντες στην στοματική κοιλότητα), έπειτα αφού εξέλθουν στο εξωτερικό περιβάλλον προσλαμβάνονται από έναν ενδιάμεσο ξενιστή. Μετά από κατάποση του παρασίτου, εξελίσσεται σε τρία στάδια.Πρωταρχικό στάδιο, η πρόσληψη την μορφής του ως ωοκύστης όπου σχηματίζονται στο εντερικό επιθήλιο και περνάει στα περιττώματα. Έπειτα στο δευτερογενές στάδιο, εξελίσσεται ταχύζωίτες, όπου διαιρούνται ταχέως σε πολλά στάδια και εισβάλλουν ενεργά στους διάφορους ιστούς του σώματος. Αυτές οι ταχυζωίτες καθώς διαδίδονται σε ολόκληρο τον ξενιστή προκαλούν την ανοσολογική απόκριση του.Τέλος στο τρίτο στάδιο, αναπτύσσονται σε βραδυζωίδια, τα οποία ακολουθούν βραδία διαίρεση και σχηματίζουν κύστεις όπου εγκυστρώνονται στο μυϊκό και νευρικό ιστό του συγκεκριμένου ζώου. Ο σχηματισμός αυτών των κύστεων καταλήγει σε χρόνια μόλυνση του ενδιάμεσου ξενιστή. Επιπλέον, η μόλυνση του τελικού ξενιστή γίνεται, είτε με κατάποση μολυσμένων ιστών του ενδιάμεσου ξενιστή (βραδυζωίδια) από τον τελικό ξενιστή και έτσι ολοκληρώνει τον κύκλο ζωής, είτε με μια δεύτερη οδός μετάδοσης που είναι η συγγενής μετάδοση από τη μητέρα στους απογόνους, διαπλακούντια μετάδοση (πέρασμα από τη μητέρα στους απογόνους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης), κατά την οξεία φάση της μόλυνσης και έχει αποδειχθεί επίσης να συμβεί σε σκύλους, γάτες, πρόβατα και βοοειδή. Αν ο ενδιάμεσος ξενιστής αποκτά την ασθένεια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ενεργοποιεί αυτές τις κύστεις, καθώς κι την ενεργό λοίμωξη και έτσι προκαλεί συχνά αυθόρμητη έκτρωση. Επίσης, αν το έμβρυο που είχε αποβληθεί, οι μεμβράνες στη συνέχεια τρώγονται από τους υποδοχής, προκαλώντας έτσι περαιτέρω μόλυνση και καθιστώντας πλήρης τον κύκλο. Άλλα σαρκοφάγα, όπως για παράδειγμα η κόκκινη αλεπού (Vulpes vulpes),μπορεί επίσης να είναι ενδιάμεσοι ξενιστές, αλλά δεν είναι γνωστό ότι είναι οριστική οικοδεσπότες.

69

Ο Neospora caninum δεν φαίνεται να είναι λοιμώδης παράγοντας για τον άνθρωπο. Στους σκύλους, Neospora caninum μπορεί να προκαλέσει νευρολογικά σημεία, ιδιαίτερα σε εκ γενετής μολυσμένα κουτάβια, όπου μπορεί να σχηματίσει κύστεις στο κεντρικό νευρικό σύστημα.Αξιοσημείωτο είναι πως η μόλυνση του σκύλου και των ενδιάμεσων ξενιστών γίνεται με κατανάλωση κύστεων που περιέχουν σποροζωίτες από το περιβάλλον


Ο σκύλος μολύνεται είτε από το στόμα είτε διαπλακουντικά. Η μόλυνση από το στόμα μεταδίδεται όταν ο σκύλος καταναλώσει ωμό κρέας μολυσμένου ζώου με τις κύστεις (ψευδοκύστεις) του Neospora caninum ή καταναλώσει ώριμες ωοκύστεις του παρασίτου από το παραβάλλον. Η διαπλακουντική μόλυνση συμβαίνει όταν τα έμβρυα μολυνθούν μέσω της μολυσμένης μητέρας τους.

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΟ ΣΚΥΛΟ

Το πρωτόζωο προκαλεί καταστροφή ιστών προκαλώντας νεκρώσεις κυρίως στο νευρικό και μυϊκό ιστό εξ αιτίας της ρήξης των κύστεων και την είσοδο των ταχυζωιδίων στο σκύλο.


Τα κλινικά συμπτώματα της νεοπλάσμωσης είναι παρόμοια με εκείνα της τοξοπλάσμωσης αλλά χαρακτηρίζονται από πιο σοβαρή πολυεστιακή νευρομυική συμπτωματολογία. Η κλινική νεοσπόρωση είναι αποτέλεσμα του πολλαπλασιασμού των ταχυζωίτων εντός των ιστών που οδηγούν σε φλεγμονή, σχηματισμό κοκκιωμάτων και νέκρωση. Οι ταχυζωίτες είναι παρόντες εντός πολλών ιστών, αλλά τα κλινικά συμπτώματα είναι πιο συχνά στους νευρομυικούς ιστούς.

Σε γενικές γραμμές τα συμπτώματα είναι τα εξης : αταξία, πάρεση των οπίσθιων άκρων που εξελλίσεται σε σπαστική παραπληγία, μυϊκή ατροφία και αγκύλωση των αρθρώσεων. Σε σπάνιες περιπτώσεις προκαλείται, μυοκαρδίτιδα, πνευμονία, ηπατίτιδα, παγκρεατίτιδα, χοριοαμφιβληστροειδίτιδα, ελκωτική ή κνησμώδης δερματίτιδα.

ΣΤΑ ΝΕΑΡΑ ΖΩΑ: Σταδιακή μυϊκή ατροφία, δυσκαμψία, αταξία, προϊούσα παράλυση οπισθίων άκρων (συχνότερα από τα εμπρόσθια), εξελίσσεται σε άκαμπτη σύσπαση των άκρων, παράλυση των κινητικών νευρώνων, χοριοειδιτιδα, κερατίτιδα, επιδεινούμενη δυσφαγία,κ.α.

Σε εκ γενετής (νεογέννητα και έμβρυα) μολυσμένα κουτάβια, η ασθένεια είναι πιο σοβαρή με υψηλή θνησιμότητα. Εμφανίζεται οπίσθια ανιούσα παράλυση με μυϊκούς σπασμούς και υπερέκταση των οπισθίων άκρων, αρχίζοντας από 3 έων 9 εβδομάδες μετά τη γέννηση. Η μυική ατροφία και η σύσπαση γίνονται εμφανή. Επιπλέον, προκαλείται αδυναμία στον τράχηλο και δυσφαγία, που μπορεί να οδηγήσουν και σε θάνατο, καθώς και πιθανή είναι η εμφάνιση δερματικών βλαβών

ΣΤΑ ΕΝΗΛΙΚΑ ΖΩΑ : Συμπτώματα από το κεντρικό νευρικό σύστημα (όπως κατάπτωση, τρομώδεις μυϊκές συσπάσεις), πολυμυοσίτιδα, ριζοπολυνευρίτιδα, μηνιγγοεγεφαλίτιδα, τρέμουλο της κεφαλής, ελκωτική δερματίτιδα, ηπατίτιδα, πνευμονία, αποβολή, αυξημένα ALT, AST, CPK, κ.α.

Σε μεγάλα σκυλιά (<6μηνών), το κεντρικό νευρικό σύστημα είναι πιο πιθανό να εμπλέκεται, που οδηγεί σε συμπτώματα όπως σπασμοί, σεισμικές δονήσεις, αλλαγές στη συμπεριφορά, και τύφλωση. Άλλα συμπτώματα που μπορεί να αναπτυχθούν περιλαμβάνουν αδυναμία καθώς και ατροφία των μυών του τραχήλου (κοντά στο λαιμό) με αποτέλεσμα την σταδιακή επιδείνωση της δυσκολίας της κατάποσης,

70

μια κατάσταση που είναι γνωστή ως δυσφαγία οδηγώντας σε θάνατο. Αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται σταδιακά. Η ενδεχόμενη παράλυση των μυών που συμμετέχουν στην αναπνοή μπορεί να οδηγήσει και αυτή σε θάνατο. Σπανιότερα έχει παρατηρηθεί και ατροφία της παρεγκεφαλίδας.Σε πολλές περιπτώσεις, η λοίμωξη εξαπλώνεται σε όλο το σώμα, επηρεάζοντας τα περισσότερα από τα όργανα, συμπεριλαμβανομένου του δέρματος. Δερματίτιδα είναι ένα άλλο κοινό σύμπτωμα της νεοσπόρωσης, ιδιαίτερα σε μεγάλα σκυλιά.

Σε σκύλους με ανοσοκατασταλτική θεραπεία έχει αναφερθεί και ελκωτική πυοκοκκιωματώδης δερματίτιδα.Σημαντικό είναι ότι στα εργαστηριακά ευρήματα παρατηρείται αύξηση CK, AST.


Η παρασίτωση αφορά κυρίως ζώα που διαμένουν ή κυνηγούν σε αγροτικές περιοχές. Είναι μια ευρέως διαδεδομένη πρωτοζώωση τόσο στα εξημερωμένα , όσο και στα άγρια ζώα. Είναι περισσότερο διαδεδομένη στα νεαρά (< 6 μηνών) ζώα. Ο αιτιολογικός παράγοντας (N. caninum) ομοιάζει σε πολλά σημεία με το Toxoplasma gondii τόσο στα στάδια ανάπτυξης όσο και στην μορφολογία. Η νεοσπόρωση προκαλεί μεγάλες οικονομικές απώλειες στις εκτροφές βοοειδών (ενδιάμεσοι ξενιστές) προκαλώντας αποβολές, και γέννηση θνησιγενών και μολυσμένων μόσχων. Στους άλλους ενδιάμεσους ξενιστές η παρασίτωση είναι άνευ σημασίας. Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει σχετικά μεγάλη διάδοση στους σκύλους οι οποίοι συχνά είναι ασυμπτωματικοί, ενώ συχνότερα τα κουτάβια και οι νεαροί σκύλοι εμφανίζουν συμπτώματα και μάλιστα νευρολογικά. Η παρασίτωση έχει παγκόσμια εξάπλωση.


Η παρασίτωση στα νεαρά σκυλιά θα πρέπει να διαφοροποιηθεί από άλλες καταστάσεις που δύνανται να προκαλέσουν περιφερικά πολυεστιακά νευρικά συμπτώματα, παρασιτικές ασθένειες όπως η τοξοπλάσμωση και ιογενείς όπως η μόλυνση από Canine distemper, μικροβιακή μόλυνση από Clostridium botulinum, κ.α.

Στα ενήλικα σκυλιά θα πρέπει να διαφοροποιηθεί από άλλες μολύνσεις που προκαλούν νευρικά συμπτώματα από το κεντρικό νευρικό σύστημα όπως η λύσσα, μηνιγγίτιδα, μυκητιάσεις, τοξικώσεις (από οργανοφωσφωρικά, καρβαμιδικά, χλωριωμένους υδρογονάνθρακες, μόλυβδο, κ.α.), μεταβολικές διαταραχές (όπως η ηπατική εγκεφαλοπάθεια, η υπογλυκαιμία, κ.α.), οι νεοπλασίες του εγκεφάλου, κ.α.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση τίθεται με ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων (ELISA, IFAT), ανεύρεση άωρων ωοκύστεων του παρασίτου στα κόπρανα (σπανίως ανευρίσκονται), ανεύρεση των μεροζωιδίων σε υλικό βιοψίας ιστών και των κύστεων (ψευδοκύστεων) του παρασίτου και σε ιστολογικά παρασκευάσματα εγκεφάλου, νωτιαίου μυελού, ήπατος, καρδιάς κ.α.

Η διάγνωση τίθεται με βάση :α) την κλινική εικόνα και την ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων (ELISA, IFAT)β) ανεύρεση ωοκύστεων του παρασίτου στα κόπρανα (όχι σταθερό εύρημα) με την μέθοδο επίπλευσης

71

ή PCRγ) οριστική διάγνωση επιτυγχάνεται με μικροσκοπική ανίχνευση ταχυζωϊδίων σε επιχρήσματα από ENY (αναρροφήσεις) ή βραδυζωϊδίων, σε δείγμα βιοψίας μυών ή στις δερματικές αλλοιώσεις. Ωστόσο, αυτές οι μέθοδοι δεν είναι ευαίσθητες, καθώς τα αποτελέσματα είναι συχνά αρνητικά για γνωστά και συχνά μολυσμένα σκυλιά. Εάν υπάρχει όμως θετικό αποτέλεσμα θα πρέπει να διακρίνονται και να διαφοροποιούνται από εκείνες των μορφολογικά παρόμοια Toxoplasma gondii.Οι ωοκύστεις στα περιττώματα των μολυσμένων σκύλων σπανίως ανιχνεύονται και πρέπει να διακρίνονται από μορφολογικά παρόμοιες ωοκύστες Hammondia spp.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ορισμένα φάρμακα μπορεί να χορηγηθούν για τη θεραπεία της νεοσπορώσης και μπορεί να καταφέρουν να σταματήσουν την πρόοδο της ασθένειας και των συμπτωμάτων της. Ωστόσο, η πρόγνωση για τους ασθενείς είναι αρνητική ιδιαίτερα όταν η νόσος έχει φτάσει στο σημείο όπου οι μύες έχουν αρχίσει να διαλύονται και η προοδευτική παράλυση έχει φτάσει στο χειρότερο σημείο. Επίσης η ασθένεια είναι μοιραία για τα νεογέννητα κουταβάκια και επώδυνη.Επομένως, δεν υπάρχει εγκεκριμένη ή θεραπευτική αγωγή για κυνικός νεοσπόρωση. Πιθανότητες ίασης της κλινικής ασθένειας επιτυγχάνεται καλύτερα όταν η θεραπεία ξεκινά πριν από την επέλευση της σύσπασης των μυών ή της παράλυσης. Τα σκυλιά συνήθως πεθαίνουν χωρίς θεραπεία και μερικά σκυλιά πεθαίνουν ακόμη και με την θεραπεία.

Παρόλα αυτά, τα ακόλουθα θεραπευτικά σχήματα που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της κλινικής νεοσπόρωσης είναι δύο, η Κλινδαμυκίνη (Clyntamycin) (/ kg PO 12,5-25 mg ή IM κάθε 12 ώρες επί 4 εβδομάδες) και η Τριμεθοπρίμη σουλφαδιαζίνη (Trimethoprim-Sulfadiazine) (15-20 mg / kg PO ανά 12 ώρες για 4 εβδομάδες), σε συνδιασμό με πυριμεθαμίνη (Pyrimethamine) ( 1mg / kg PO κάθε 24 ώρες για 4 εβδομάδες).

Εάν παρατηρηθεί κλινική βελτίωση ότι είναι αργή, τότε πρέπει η θεραπεία να επεκταθεί και πέρα από τις συνιστώμενες 4 εβδομάδες, μέχρι 2 εβδομάδες μετά ώστε τα κλινικά συμπτώματα να βελτιωθούν και να υποχωρήσουν.Επιπλέον, όλα τα αδελφάκια των προσβεβλημένων κουταβιών πρέπει να υποστούν και αυτά θεραπεία, ανεξάρτητα από τα κλινικά συμπτώματα τους.Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να είναι επωφελής το φάσμα των ασκήσεων κίνησης και μασάζ στις προσβαλλόμενες περιοχές.Τέλος, σημαντικό είναι να γνωρίζουμε πως σε οροθετικά σκυλιά δεν πρέπει να χορηγηθούν γλυκοκορτικοειδή ή άλλα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.

Clyntamycin: 10-40mg, PO, q24h, 30d, ή Clyndamycin: 12.5-25, PO ή IM, q12h, 30d, Trimethoprine + Sulfathiazine: 15-20mg/kg, PO, q12h, 30d, Pyrimithamine: 1mg/kg, PO, q24h, 30d, Pyrimethamin 25mg/24h + sulfadiazine 73mg/kg/24h + folic acid 5mg, q24h, 30d.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Αποφυγή κατανάλωσης ωμού κρέατος από τον σκύλο, άμεση συλλογή των κοπράνων του και αποτροπή περιφοράς του στους χώρους διαβίωσης και διατροφής των μηρυκαστικών και άλλων ζώων.

Η πρόληψη απαιτεί κατανόηση του βιολογικού κύκλου καιιδίως η σύνδεση μεταξύ βοοειδών και σκύλων. Μεγάλη σημασία έχει η αποτροπή περιφοράς του σκύλου στους χώρους διαβίωσης και διατροφής των μηρυκαστικών και άλλων ζώων που στην συγκεκριμένη περίπτωση, εκτελούν <<χρέη>> ενδιάμεσου ξενιστή για το συγκεκριμένο παράσιτο. Εάν δεν είναι εφικτό αυτό, μπορέι να εφαρμοστεί η

72

προληπτική μέθοδος να αφαιρούνται τα μολυσμένα βοοειδή από το κοπάδι και να στεγάζονται σε πολύ προστατευτικό και μη προσβάσιμο μέρος από τα σκυλιά.Πέρα από την επαφή μηρυκαστικών και σκύλων, μεγάλη προσοχή πρέπει να δωθεί και στην επαφή μεταξύ των σκύλων. Σκυλιά που έχουν έλθει σε επαφή με έναν άλλο μολυσμένο σκύλο, θα πρέπει να εξετάζονται για νεοσπορώσεις και να λάβουν θεραπεία το συντομότερο δυνατό, πριν το παράσιτο έχει την ευκαιρία να εγκατασταθεί στον οργανισμό και να τον προσβάλει.

ΤΟΞΟΠΛΑΣΜΩΣΗ (Toxoplasmosis) είναι η παρασίτωση (κοκκιδίωση) του λεπτού εντέρου της γάτας (τελικός ξενιστής), καθώς και των ιστών σχεδόν όλων των θερμόαιμων θηλαστικών (ενδιάμεσοι ξενιστές) όπως του σκύλου, των Canidae, των μηρυκαστικών, των ιπποειδών, του χοίρου, των πτηνών, των τρωκτικών, των λαγόμορφων, του ανθρώπου κ.α από το πρωτόζωο Toxoplasma gondii (Sarcocystidae).

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Η Τοξοπλάσμωση (Toxoplasmosis) είναι μία μεγάλης σημασίας (παγκόσμιας εξάπλωσης) παρασίτωση εξαιτίας του γεγονότος ότι είναι μία πολυσυστηματική πρωτοζωική, υποχρεωτικά ενδοκυτταρική πρωτοζώωση, η οποία έχει ως τελικό ξενιστή τη γάτα, όμως προσβάλλει επίσης σχεδόν όλα τα θερμόαιμα θηλαστικά, τα πτηνά και τον άνθρωπο (ενδιάμεσοι ξενιστές). Σε αντίθεση με άλλα κοκκίδια, έχει προσαρμοσθεί να μεταδίδεται με αρκετές οδούς (κατανάλωση ώριμων ωοκύστεων από το περιβάλλον-fecal oral route, κατανάλωση μολυσμένου κρέατος, διαπλακουντική, και άλλες μικρότερης σημασίας).


Το παράσιτο T. gondii έχει 3 μορφές, την άωρη ωοκύστη, την ώριμη ωοκύστη και την κύστη τοξοπλάσματος.

Η άωρη ωοκύστη η οποία είναι η μορφή με την οποία αποβάλλεται το τοξόπλασμα με τα κόπρανα της γάτας στο εξωτερικό περιβάλλον, είναι λεία, σφαιρικού σχήματος ωοκύστη, διαστάσεων 12 (11-13) Χ 10 (9-11) μm, περιβάλλεται από ευδιάκριτο τοίχωμα και περιέχει μία μόνο κυκλική σποροβλάστη (ζυγωτό).

Η ώριμη ωοκύστη η οποία είναι η μορφή στην οποία εξελίσσεται στο εξωτερικό περιβάλλον η άωρη ωοκύστη μετά από 1-5 ημέρες, έχει διαστάσεις 12.5 (11-14) Χ 10 (9-11) μm και περιέχει 2 ελειπτικού σχήματος σποροκύστεις (διαστάσεων 8.5 Χ 6 μm), η κάθε μία από τις οποίες περιέχει 4 σποροζωίδια.

Η κύστη τοξοπλάσματος κατασκηνώνει στον μυϊκό, το νευρικό καθώς και σε άλλους ιστούς των ενδιάμεσων αλλά και μερικές φορές του τελικού ξενιστή (της γάτας). Είναι σφαιρική, έχει λεπτό τοίχωμα (διαστάσεων 0.5-1 μm – σημείο διαφοροποίησης από την κύστη του Neospora caninum), έχει διάμετρο μέχρι 300 μm και περιέχει χιλιάδες (έως 60.000) βραδυζωίδια (συνώνυμα : μεροζωίδια, κυστοζωίδια)


Ο βιολογικός κύκλος είναι έμμεσος με τελικό ξενιστή τη γάτα (και άλλα Felidae) και ενδιάμεσους ξενιστές σχεδόν όλα τα θερμόαιμα θηλαστικά (σκύλος, πρόβατο, αγελάδα, χοίρος, άλογο, σκύλος, άνθρωπος κ.α).

73


Η μόλυνση των γατών (τελικοί ξενιστές) γίνεται κυρίως από κατανάλωση μολυσμένων ωμών ιστών (οι οποίες περιέχουν κύστεις του παρασίτου-βραδυζωίδια) ενδιάμεσων ξενιστών που μπορεί να είναι όλα τα θερμόαιμα (όπως πρόβατο, ίππος, χοίρος, κόνικλος, τρωκτικά, πτηνά κ.α.). Επίσης μολύνονται από την κατανάλωση ώριμων κύστεων του παρασίτου (σποροζωίδια) από το περιβάλλον (χόρτα, λαχανικά, φρούτα κ.α.). Διαπλακουντικά και διαγαλακτικά (ταχυζωίδια). Τέλος εξαιρετικά σπάνια και από την κατανάλωση μηχανικών μεταφορέων της παρασίτωσης (κατσαρίδες, μύγες, κ.α.)

Η μόλυνση των ενδιάμεσων ξενιστών, συμπεριλαμβανομένης της γάτας, του σκύλου, άλλων ζώων, και του ανθρώπου, μεταδίδεται είτε από την κατανάλωση ώριμων ωοκύστεων από το περιβάλλον (είναι δυνατό να βρίσκονται στο έδαφος, τα λαχανικά, τα φρούτα και αλλού), είτε με την κατανάλωση ωμού ή ατελώς θερμικά κατεργασμένου μολυσμένου κρέατος (κυρίως από πρόβατα, χοίρο κ.α), είτε ενδομητρικά κατά την οξεία φάση της μόλυνσης του εγκυμονούντος ζώου (κάθετη μετάδοση), είτε τέλος διαγαλακτικά από την μολυσμένη (οξεία φάση) μητέρα στα θηλάζοντα νεογνά (οριζόντια μετάδοση).


Όταν το παράσιτο εισέλθει στον οργανισμό του ζώου στη συνέχεια εξέρχεται από τον γαστρεντερικό σωλήνα και μέσω της αιματικής και λεμφικής κυκλοφορίας διασπείρεται σε διαφόρους ιστούς και όργανα του ξενιστή (μυϊκό σύστημα, καρδιά, ήπαρ, νευρικό σύστημα, οφθαλμός, κ.α.) όπου προκαλεί τοπικές νεκρώσεις.


Τα ζώα είναι συνήθως ασυμπτωματικά. Οι σχηματιζόμενες κύστεις του παρασίτου οι οποίες βρίσκονται στους ιστούς των ζώων προκαλούν αρχικά μια υποκλινική μορφή της νόσου η οποία υπό την επίδραση ανοσοκατασταλτικών καταστάσεων(όπως λήψη κορτικοστεροειδών, εγκυμοσύνη, κ.α.) ή με την επιπλοκή άλλων νόσων που δύνανται να προκαλέσουν ανοσοκαταστολή (όπως λοιμώδης πλευρίτιδα-περιτονίτιδα, ιογενής λευχαιμία, Canine distember, κ.α.) προκαλούν τα κλινικά συμπτώματα τα οποία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την εντόπιση και τον βαθμό της βλάβης οι οποίες προκαλούνται από τις ιστικές κύστεις (βραδυζωίδια).

Σε γενικευμένη μόλυνση: Πυρετός, αναπνευστικά συμπτώματα, ληθαργικότητα, ανορεξία, ίκτερος, κοιλιακές ανωμαλίες, νευρικά συμπτώματα (νυσταγμός, τρέμουλο της κεφαλής, αταξία, πάρεση) και οφθαλμικά συμπτώματα.

Σε ευκαιριακή μόλυνση: Πυρετός, διάρροια, εμετός, αναιμία, πνευμονία και νευρομυικά συμπτώματα.

Ακόμη και στην οξεία μόλυνση των ζώων σπάνια επέρχεται ο θάνατος τους.

Οι γάτες παρουσιάζουν συχνότερα κλινικά συμπτώματα από τον σκύλο και τα κλινικά συμπτώματα που παρατηρούνται σε αυτήν αφορούν κυρίως πεπτικά, αναπνευστικά και οφθαλμολογικά συμπτώματα και συγκεκριμένα, πυρετός, ανορεξία, κατάπτωση, υπνηλία, χάσιμο βάρους, δύσπνοια, εμετοί, διάρροια, ίκτερος, ασκίτης, οφθαλμικά συμπτώματα σε πολύ μεγάλο ποσοστό γατών (όπως ενδοφθαλμική φλεγμονή, ραγοειδίτιδα, ιριδίτιδα, ιριδοκυκλίτιδα, ιζήματα στον κερατοειδή, κ.α.), νευρολογικά συμπτώματα σε μικρό ποσοστό γατών (όπως τυφλότητα, ανισοκορία, τρέμουλο, αστάθεια, ραιβόκρανο, κ.α.).

Στην οξεία μόλυνση της γάτας παρατηρούνται συνήθως νευρικά και αναπνευστικά συμπτώματα.

74

Όσον αφορά τις γάτες βαρύτερη μόλυνση αποκτούν τα νεογέννητα γατάκια ή και τα έμβρυα τα οποία πεθαίνουν πριν γεννηθούν. Τα γατάκια πού επιζούν της μόλυνσης παρουσιάζουν συμπτώματα όπως πυρετό, ανορεξία, υπνηλία, αναπνευστικά, ηπατικά και νευρικά συμπτώματα.

Τα κλινικά συμπτώματα στον σκύλο αφορούν κυρίως τους νεαρούς σκύλους και είναι πυρετός, ανορεξία, αμυγδαλίτιδα, δύσπνοια, εμετοί, διάρροια, χάσιμο βάρους. Οι μεγαλύτερης ηλικίας σκύλοι συνήθως εμφανίζουν νευρικά και μυϊκά συμπτώματα.


Όλα τα θερμόαιμα ζώα και ο άνθρωπος θα μπορούσαν να είναι οι ενδιάμεσοι ξενιστές της τοξοπλάσμωσης ενώ η γάτα είναι ο μοναδικός τελικός ξενιστής της παρασίτωσης. Οι άωρες ωοκύστεις αποβάλλονται από τα κόπρανα 3-24 ημέρες μετά την πρώτη και 1-5 ημέρες μετά την δεύτερη μόλυνση. Μια γάτα σε ολόκληρη τη ζωή της εάν μολυνθεί με τοξόπλασμα, αποβάλλει τις ωοκύστεις συνολικά μόνο για 7-20 ημέρες, κατά τις επόμενες μολύνσεις δεν αποβάλλονται ωοκύστεις με τα κόπρανα (ανοσία προάσπισης). Μόνον οι ώριμες ωοκύστεις είναι μολύνουσες για τον τελικό και τους ενδιάμεσους ξενιστές. Οι ώριμες ωοκύστεις είναι πολύ ανθεκτικές όσον αφορά την επιβίωση τους στο περιβάλλον όπου αντέχουν σε μεγάλες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας αλλά είναι ευαίσθητες στην ξηρασία (επιζούν έως 2 χρόνια σε υγρό περιβάλλον) Στο σκύλο (ενδιάμεσος ξενιστής) η μόλυνση πραγματοποιείται από την κατανάλωση ωμού ενδιάμεσου και παρατεϊνικού ξενιστή και διαπλακουντικά. Η παρασίτωση έχει παγκόσμια εξάπλωση.


Διαφορική διάγνωση θα πρέπει να γίνει για καταστάσεις που προκαλούν αναπνευστικά (όπως καρδιακή ανεπάρκεια, άσθμα, ιογενής ή βακτηριακή ή μυκητιακή ή παρασιτική πνευμονία, πλευρίτιδα, διαφραγματοκοίλη, κ.α.), νευρικά (ιογενείς-λύσσα, FIP, κ.α.) , βακτηριακές, μυκητιακές (κρυπτοκόκκωση, ιστοπλάσμωση, κ.α) και παρασιτικές νόσοι-νεοσπόρωση, κ.α.) και οφθαλμολογικά (FIP, FIV, FeLV, κ.α.) συμπτώματα όπως επίσης από τοξικώσεις, μεταβολικές ασθένειες, νεοπλασίες, κ.α.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση γίνεται με ορολογική εξέταση αίματος, επίσης με ιστολογική εξέταση για ανεύρεση ταχυζωδίων στους ιστούς της γάτας ή ανεύρεση ενδιάμεσων σταδίων ανάπτυξης του παρασίτου στην εντερική βλέννη και τέλος με κοπρανολογική εξέταση με την μέθοδο της επίπλευσης- φυγοκέντρησης αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι οι ωοκύστεις εξέρχονται για πολύ μικρό χρονικό διάστημα (2-20 ημέρες σε όλη τη ζωή της).

Στην ορολογική εξέταση (ELISA) εξετάζονται και αξιολογούνται ο τίτλοι των IgM, IgG και των αντιγόνων ώστε να γνωρίζουμε εάν η μόλυνση είναι ενεργή, πρόσφατη ή χρόνια.

Συγκεκριμένα ο τίτλος των αντιγόνων IgM είναι η εξέταση που μας δίνει πληροφορίες για την ενεργή μόλυνση και είναι ανεβασμένος 2 εβδομάδες μετά τη μόλυνση και διαρκεί (η αυξημένη τιμή του τίτλου) έως και 12 εβδομάδες μετά, χρονικό σημείο από το οποίο αρχίζει να μειώνεται. Η παραμονή

75

του τίτλου σε αυξημένα επίπεδα υποδηλώνει επαναμόλυνση ή ανοσοκαταστολή (κορτικοστεροειδή, FIP, FIV, κ.α.).

Ο τίτλος των IgG αντιγόνων αυξάνει 2 εβδομάδες μετά τη μόλυνση και διαρκεί αυξημένος για περίπου περισσότερο από 1 χρόνο. Οι γάτες παραμένουν με αυξημένο τίτλο σχεδόν για ολόκληρη τη ζωή τους. Αυξημένος τίτλος IgG δεν είναι απόδειξη της ενεργού μόλυνσης στο ζώο αν και τετραπλάσιος του φυσιολογικού τίτλου υποδεικνύει ενεργή μόλυνση.

Η εξέταση με τη μέθοδο PCR είναι χρήσιμη ώστε να διαφοροποιήσει τη μόλυνση από Neospora caninum.

Επικουρικά στην ακτινολογική εξέταση των πνευμόνων και της κοιλιακής κοιλότητας δείχνει εστιακές ή διάμεσες διηθήσεις στους πνεύμονες, σποραδικά πλευρική συλλογή, ασκίτη και ηπατομεγαλία.

Στην αιματολογική εξέταση καταγράφεται λευκοκυττάρωση (αύξηση τόσο στα μονοκύτταρα όσος και στα ουδετερόφιλα).

Σε κυτταρολογική εξέταση των πλευριτικών υγρών ή στα υγρά τραχειοβρογχικής πλύσης ή από τον ασκίτη μπορούν να ανευρεθούν αν και σπάνια, ταχυζωίδια.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Στη γάτα αλλά και το σκύλο δύνανται να χορηγηθούν οι παρακάτω θεραπείες. Clyntamycin 10-20 mg/kg, PO, ή IM, q12h, 15-30d (έως και 2 εβδομάδες μετά την υποχώρηση των κλινικών συμπτωμάτων), Sulfathizine: 30mg/kg, PO, q12h, 15d, Spyramycin 25mg/kg/12h-15d, 25 mg Pyrimithamine +73 mg sulfadiazine+ 5 mg folic acid - 30d, Τrimethoprin sulphonamide 15mg/kg PO/12h, 15-30d, Azithromycin: 7.5mg/kg, PO, q12h, 15-30d.

Υποστηρικτική θεραπεία με χορήγηση ενδοφλέβιων ορών και διατροφική υποστήριξη χρειάζεται σε βαριά μολυσμένα ζώα κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Στην ραγοειδίτιδα χορηγούμε οφθαλμικό διάλυμα 1% πρεδνιζολόνης.

Η βελτίωση των κλινικών συμπτωμάτων αρχίζει 2 ημέρες μετά την έναρξη της θεραπείας όσον αφορά τον πυρετό την ανορεξία και την ραγοειδίτιδα, 2 εβδομάδες μετά υποχωρούν αρκετά νευρικά συμπτώματα, αν και η πρόγνωση για θεραπεία είναι επιφυλακτική για τις γάτες ιδιαίτερα τις βαριά ανοσοκατεσταλμένες και στα νεογέννητα γατάκια.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Αποκλεισμός από την διατροφή της γάτας του ωμού (ή ατελώς θερμικά κατεργασμένου) κρέατος, οστών, σπλάχνων, απαστερίωτου γάλακτος και της δυνατότητας της να κυνηγά και να καταβροχθίζει ωμά θηράματα (μικρά τρωκτικά, πτηνά κ.α.). Επιπλέον πρόνοια θα πρέπει να ληφθεί ώστε να αποφεύγεται η κατάποση από τη γάτα δυνητικών μηχανικών μεταφορέων της παρασίτωσης όπως είναι οι μύγες και κατσαρίδες.

ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ

Η ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ

Για να μολυνθεί η γάτα, απαραίτητη και μοναδική προϋπόθεση είναι αυτή να έχει τη δυνατότητα να καταναλώνει ωμό μολυσμένο κρέας (που είτε ο ιδιοκτήτης, λανθασμένα προσφέρει στη γάτα του, είτε

76

όταν αυτή έχει τη δυνατότητα να κυνηγά εκτός του σπιτιού και να τρώει ωμούς ιστούς (μυς, σπλάχνα, οστά) ζώων, όπως πρόβατα, ποντίκια, κ.α.

Επιπλέον πρόνοια θα πρέπει να ληφθεί ώστε να αποφεύγεται η κατάποση από τη γάτα δυνητικών μηχανικών μεταφορέων της παρασίτωσης όπως είναι οι μύγες και κατσαρίδες.

Η μολυσμένη γάτα μπορεί να παράγει για χρονικό διάστημα 1 – 15 ημερών μετά την πρώτη μόλυνση της από το παράσιτο και 1 – 5 ημέρες μετά τη δεύτερη μόλυνσή της, άωρες ωοκύστεις, οι οποίες εξέρχονται με τα κόπρανα της στο περιβάλλον. Εκεί μετά την παρέλευση 2 έως 4 ημερών μετατρέπονται σε ώριμες ωοκύστεις, η οποίες είναι η μολύνουσα μορφή του παρασίτου. Στις επόμενες αναμολύνσεις της η γάτα δεν αποβάλλει τις άωρες ωοκύστεις του παρασίτου. Έτσι συνολικά, σε ολόκληρη τη ζωή της, μια μολυσμένη γάτα μπορεί να αποβάλλει με τα κόπρανά της στο περιβάλλον άωρες ωοκύστεις του παρασίτου (Toxoplasma gondii) μόνο για 2 – 20 ημέρες.

Γενικά ακόμη οι γάτες οι οποίες έχουν θετικό τίτλο αντισωμάτων αλλά δεν παρουσιάζουν κλινικά συμπτώματα, αποτελούν μικρή πηγή κινδύνου για τους ιδιοκτήτες της ενώ αυτές που έχουν αρνητικό τίτλο αντισωμάτων είναι περισσότερο επικίνδυνες στην περίπτωση που αποκτήσουν τη παρασίτωση και παράγουν περισσότερες εξερχόμενες ωοκύστεις μετά κόπρανα τους.

ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

Υπάρχει η ενδομητρική μόλυνση κατά την οποία μολύνεται το ανθρώπινο έμβρυο κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, ενώ στην επίκτητη μόλυνση ο άνθρωπος μολύνεται εκτός της περιόδου της εγκυμοσύνης.

Όσον αφορά την ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΚΗ ΜΟΛΥΝΣΗ, αυτή λαμβάνει χώρα όταν η έγκυος γυναίκα μολύνεται πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, δηλαδή όταν καταπιεί τις ώριμες ωοκύστεις του T. gondi, που ωριμάζουν μέσα στα κόπρανα της μολυσμένης γάτας, είτε από τη κατανάλωση ωμού ή ατελούς θερμικά επεξεργασμένου κρέατος (προσοχή: αυτή είναι η κύρια πηγή μόλυνσης του ανθρώπου), ή από την κατανάλωση ωμών φρούτων και λαχανικών που δεν πλύθηκαν πριν την κατανάλωσή τους, είτε με άλλους τρόπους όπως το μη σωστό πλύσιμο των χεριών, των μαχαιριών, των σκευών που χρησιμοποιήθηκαν για την κοπή ωμού κρέατος, κ.α.

Όταν η έγκυος γυναίκα καταναλώσει για πρώτη φορά μολύνουσες μορφές του παρασίτου (ώριμες ωοκύστεις) με τους παραπάνω τρόπους, το παράσιτο μπορεί να αναπτυχθεί και να προκαλέσει πολύ σοβαρές βλάβες στο αναπτυσσόμενο έμβρυό της (αποβολή, γέννηση τυφλού εμβρύου).

Μετά την πρώτη μόλυνση του ανθρώπου (και των άλλων ζώων) από το παράσιτο, παρατηρείται σε αυτόν η πρόκληση ανοσίας του τύπου προάσπισης, η οποία δεν επιτρέπει την εμφάνιση κλινικού νοσήματος στον άνθρωπο, δηλαδή δεν προκαλείται αποβολή του εμβρύου σε μία έγκυο γυναίκα, όταν αυτή μολύνεται για δεύτερη φορά. Αποβολή παρατηρείται μόνον όταν η έγκυος γυναίκα μολυνθεί από το παράσιτο πρώτη φορά και κατά τους πρώτους τρεις μήνες της εγκυμοσύνης της.

Η ΕΠΙΚΤΗΤΗ ΜΟΛΥΝΣΗ της τοξοπλάσμωσης είναι η μόλυνση από τις μολύνουσες ώριμες ωοκύστεις του τοξοπλάσματος, τις οποίες ο άνθρωπος καταπίνει όταν έρθει σε επαφή με μολυσμένα κόπρανα γάτας (2-4 ημέρες μετά την αφόδευση), μολυσμένο χώμα, νερό, λαχανικά ή καταναλώσει ατελώς θερμικά επεξεργασμένο ή ωμό κρέας που περιέχει μολύνουσες μορφές του παρασίτου. Όπως προαναφέρθηκε όλα τα θερμόαιμα ζώα (αγελάδα, γουρούνια, πρόβατα, κ. λ. π.) μπορούν να είναι ενδιάμεσοι ξενιστές του παρασίτου. Στο ωμό ή ατελώς ψημένο κρέας των ενδιάμεσων αυτών ξενιστών,

77

είναι δυνατόν να υπάρχουν μολύνουσες μορφές που αν αυτό καταναλωθεί θα μολύνουν διάφορους ιστούς στον άνθρωπο, (λεμφογάγγλια , μήνιγγες, οφθαλμό και την καρδιά).

Κάθε θερμόαιμο ζώο (και ο άνθρωπος)μπορεί να μολυνθεί όταν καταπιεί τη μολύνουσα μορφή (ώριμες ωοκύστεις) του πρωτόζωου Toxoplasma gondi με τη τροφή ή το νερό.

Επομένως Η ΜΟΛΥΝΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ γίνεται:

Με την κατανάλωση ωμού, ή ατελώς ψημένου ή θερμικά κατεργασμένου κρέατος ή σπλάχνων ή οστών μολυσμένων με τοξοπλασματικές κύστεις του παρασίτου Με την κατανάλωση ώριμων ωοκύστεων του παρασίτου με την τροφή (άπλυτα ή ατελώς πλυμένα ωμά λαχανικά, φρούτα, από άπλυτα μαγειρικά σκεύη κ.α), όπως επίσης δυνητικά και με το μολυσμένο νερό. Από άπλυτα χέρια ή άπλυτες επιφάνειες ή άπλυτα σκεύη (μαχαίρια, κ.α.) τα οποία ήλθαν σε επαφή με ωμό κρέας. Με την κατανάλωση ωμού μη παστεριωμένου γάλακτος αιγοπροβάτων που μολύνθηκαν με ώριμες ωοκύστεις του παρασίτου (πριν από 10-34 ημέρες). Από τη μη χρήση γαντιών ή από τα άπλυτα χέρια τα οποία καθαρίζουν την αμμοδόχο επικίνδυνης γάτας όταν περνούν περισσότερες από 24 ώρες από την αφόδευση της (η απολύμανση της αμμοδόχου μπορεί να γίνει με βραστό νερό). Από την μη χρήση γαντιών κατά την διάρκεια περιποίησης των κήπων ή άλλων χώρων όπου θα μπορούσαν να αφοδεύουν γάτες. Ενδομητρικά (από τη μήτρα της μητέρας προς το έμβρυο)Όσον αφορά το σκύλο, αυτός δεν μπορεί να μολύνει τον άνθρωπο διότι δεν αποβάλλει το παράσιτο (είναι όπως και ο άνθρωπος ενδιάμεσος ξενιστής), ούτε το κρέας του καταναλώνεται από τον άνθρωπο.

Η ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΤΟΞΟΠΛΑΣΜΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟΒασίζεται στην ενημέρωση ώστε να μη καταναλώνεται από τον άνθρωπο ωμό ή ατελώς θερμικά επεξεργασμένο κρέας, στη σχολαστική προσωπική υγιεινή όταν αυτός έρχεται σε επαφή είτε με το ωμό κρέας (κρεοπώλες, σφαγείς, μάγειροι), είτε με τα κόπρανα ύποπτης γάτας. Η σωστή πληροφόρηση του πληθυσμού για τα μέτρα πρόληψης, θα μειώσουν και θα εξαλείψουν τον κίνδυνο μετάδοσης της νόσου αυτής στον άνθρωπο.

Προληπτικά μέτρα για τους ανθρώπους που δεν έχουν κατοικίδια γάτα.

1. Η σωστή πληροφόρηση.2. Η καλή προσωπική υγιεινή, (πλύσιμο χεριών με σαπούνι) προτού αυτά έρθουν σε επαφή με το στόμα απευθείας, ή μέσω της τροφής, ή με το κάπνισμα ή όταν γίνεται χειρισμός ωμού κρέατος (κατά τον χειρισμό του κρέατος) να χρησιμοποιούνται προστατευτικά γάντια.3. Να μη χρησιμοποιούνται τα σκεύη και τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν προηγουμένως για την κατεργασία ωμού κρέατος, για κοπή άλλων τροφών που θα καταναλωθούν ωμά (π.χ. λαχανικά, φρούτα) και οι ίδιοι πάγκοι εργασίας, αν προηγουμένως δεν έχουν καθαριστεί σωστά.4. Η αποφυγή κατανάλωσης από τον άνθρωπο, ωμού ή ατελώς ψημένου κρέατος.5. Η αποφυγή κατανάλωσης γάλακτος που δεν έχει υποστεί παστερίωση ή βρασμό.

78

6. Η χρησιμοποίηση προστατευτικών γαντιών όταν ασχολείται κάποιος με τον κήπο ή άλλες περιοχές όπου μπορεί να υπάρχουν κόπρανα παρασιτούμενης γάτας.7. Η αποφυγή κατανάλωσης ατελώς πλυμένων λαχανικών και φρούτων. Να χρησιμοποιείται και απορρυπαντικό στην πλύση τους.

Επιπλέον, μέτρα πρόληψης της μόλυνσης από τοξόπλασμα στην έγκυο γυναίκα και το αναπτυσσόμενο έμβρυό της, όταν υπάρχει γάτα στο σπίτι.

1. Ο αποκλεισμός από το διαιτολόγιο της οικιακής γάτας του ωμού κρέατος. Αποκλείουμε επίσης και τη δυνατότητά της να βρει και να καταναλώσει ωμό κρέας στο κυνήγι της (να μη βγαίνει έξω από το σπίτι).2. Η αποκομιδή των κοπράνων της γάτας θα πρέπει να γίνεται καθημερινά.3. Ο καθαρισμός της άμμου της γάτας να γίνεται από την έγκυο γυναίκα, με τη χρήση προστατευτικών γαντιών ή συστήνεται η εργασία αυτή να γίνεται (καθημερινά) από άλλο άτομο.4. Η λεκάνη με την άμμο υγιεινής να μη διατηρείται στην κουζίνα του σπιτιού, αλλά σε άλλο χώρο μακριά της.5. Αν η έγκυος ασχολείται με την περιποίηση του κήπου να φορά πάντοτε πλαστικά γάντια.6. Να ακολουθεί επιμελώς όλα τα γενικά προληπτικά μέτρα, που αφορούν και τον υπόλοιπο πληθυσμό που δεν έχει γάτα στο σπίτι του, κατά την παρασκευή της τροφής και στο διαιτολόγιό της.

ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΤΟΞΟΠΛΑΣΜΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

Πρέπει να αποκλεισθεί από τη διατροφή της γάτας το ωμό κρέας Επιμελές πλύσιμο (χρήση απορρυπαντικού ή οξέως) των χεριών, των σκευών και των επιφανειών που ήλθαν σε επαφή με ωμό κρέας. Να πλένονται επιμελώς (χρήση απορρυπαντικού ή οξέως) τα χέρια και τα ωμά λαχανικά και φρούτα πριν την κατανάλωση τους ώστε να αποφευχθεί η επαφή τους με μολυσμένο από ώριμες ωοκύστεις περιβάλλον. Να χρησιμοποιούνται γάντια για τις εργασίες του κήπου. Να βράζεται το νερό πριν καταναλωθεί εάν η πηγή του μπορεί να είναι μολυσμένη με τοξοπλασματικές ωοκύστεις Να αδειάζετε η αμμοδόχος της επικίνδυνης γάτας καθημερινά (διότι οι άωρες ωοκύστεις χρειάζονται περισσότερο από 24 ώρες ώστε να μετατραπούν σε ώριμες. Να μην τοποθετείται η αμμοδόχος σε άμεση επαφή με χώρους εστίασης (κουζίνα). Να γίνεται ο καθαρισμός της αμμοδόχου ύποπτης γάτας (με πρόσβαση σε ωμό κρέας) με τη χρήση γαντιών. Να απολυμαίνεται η αμμοδόχος με καυτό νερό ή απορρυπαντικό ή κατάλληλο αντισηπτικό. Να καλύπτονται εάν είναι δυνατόν οι επιφάνειες με άμμο σε κοινόχρηστους χώρους ώστε να αποφευχθεί η αφόδευση σε αυτούς γατών. Οι έγκυες γυναίκες να αποφεύγουν την επαφή τους ή να παίρνουν προστατευτικά μέτρα (γάντια) όταν έλθουν σε επαφή με το ωμό κρέας, το ύποπτο έδαφος, την άμμο της γάτας. Η μόλυνση της εγκυμονούσας γάτας για πρώτη φορά κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης της, μπορεί να προκαλέσει εξάπλωση των ταχυζωιδίων στα έμβρυα (όπως και στον άνθρωπο), αν και η διαπλακουντική μετάδοση είναι σπάνια. ΤΟΞΟΠΛΑΣΜΩΣΗ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ είναι η μόλυνση του σκύλου ο οποίος είναι ενδιάμεσος ξενιστής ενώ η γάτα ειίναι ο τελικός ξενιστής της παρασίτωσης.

79

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Είναι μία πολυσυστηματική πρωτοζωική νόσος που επηρεάζει και τις γάτες και τους σκύλους. Επηρεάζει σχεδόν όλα τα θηλαστικά, με την οικογένεια Felidae να αποτελεί τους τελικούς ξενιστές.


Κυρίως με την κατανάλωση θερμικά ακατέργαστου μολυσμένου κρέατος ενδιάμεσων ξενιστών, αλά και με κατανάλωση σποροφόρων κύστεων που αποβλήθηκαν από μολυσμένη γάτα στο περιβάλλον, διαπλακουντικά και διαγαλακτικά.


Οι νεαροί σκύλοι συνήθως εμφανίζουν συμπτώματα γενικευμένης μόλυνσης

Πυρετός Απώλεια βάρους Ανορεξία Αμυγδαλίτιδα Δύσπνοια Διάρροια Εμετοί

Οι ενήλικες σκύλοι συνήθως εμφανίζουν ελαφρά συμπτώματα κυρίως από το νευρικό και το μυϊκό σύστημα

Τα οφθαλμικά συμπτώματα είναι σπάνια στο σκύλο αλλά όταν εμφανίζονται είναι παρόμοια με της γάτας

Τα νευρολογικά συμπτώματα είναι ποικίλα και συνήθως ομοιάζουν με αυτά της διάχυτης φλεγμονής του ΚΝΣ (όπως επιληψία, μυϊκός τρόμος, αταξία, πάρεση, παράλυση και μυϊκή αδυναμία

Η προσβολή της καρδιάς είναι δυνατό να υπάρχει αλλά δεν είναι συνήθως κλινικά εμφανής

Τα κλινικά συμπτώματα μπορεί να εντοπίζονται στο αναπνευστικό, νευρομυϊκό, γαστρεντερικό σύστημα, ή μπορεί να προκαλέσουν γενικευμένη μόλυνση.

Η γενικευμένη τοξοπλάσμωση παρατηρείται περισσότερο σε σκύλους νεότερους από 1 έτους και χαρακτηρίζεται από πυρετό, αμυγδαλίτιδα, δύσπνοια, διάρροια, και εμέτους. Ο ίκτερος είναι συνήθως αποτέλεσμα της εκτεταμένης ηπατικής νέκρωσης.

Η μυοκαρδιακή εμπλοκή είναι συνήθως υποκλινική, παρόλο που οι αρρυθμίες και η καρδιακή ανεπάρκεια μπορούν να αναπτυχθούν ως κυρίαρχα ευρήματα σε μερικούς σκύλους μεγαλύτερης ηλικίας.

Η νευρολογική μορφή της τοξοπλάσμωσης μπορεί να διαρκέσει για μερικές εβδομάδες χωρίς εμπλοκή άλλων συστημάτων, ενώ η βαρειά νόσος που περιλαμβάνει τους πνεύμονες και το ήπαρ μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο σκύλους

80

Τα νευρολογικά συμπτώματα εξαρτώνται από την περιοχή της βλάβης στον εγκέφαλο, στην παρεγκεφαλίδα ή τον νωτιαίο μυελό. Επιληπτικές κρίσεις, έλλειμμα κρανιακών νεύρων, τρέμουλο, αταξία, και πάρεση ή παράλυση μπορεί να παρατηρηθούν.

Οι σκύλοι με μυοσίτιδα μπορεί αρχικά να παρουσιάσουν ανώμαλο βάδισμα, μυϊκή εξασθένηση, ή δυσκαμψία. Η παραπάρεση και η τετραπάρεση μπορούν γρήγορα να εξελιχθούν σε παράλυση του χαμηλότερου κινητικού νευρώνα.

ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΤΟ ΣΚΥΛΟ

Τα νευρολογικά συμπτώματα στα πολύ νεαρά σκυλιά θα πρέπει να διαφοροποιηθούν από αυτά της Νεοσπόρωσης (ορολογικά ή με PCR), τοξίκωση, μεταβολικές ασθένειες, νεοπλασίες, κοκκιωματώδη μηνιγκοεγκεφαλοπάθεια, κληρονομικές και συγγενείς ανωμαλίες

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η κλινδαμυκίνη και η αζιθρομυκίνη μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα από το γαστρεντερικό (έμετος, ανορεξία, διαλείπουσα διάρροια). Η δόση πρέπει να μειωθεί ή να σταματήσει προσωρινά η χορήγηση. Επανέναρξη όταν σταματήσουν τα συμπτώματα. Δίνονται με την τροφή.

Σουλφαδιαζίνη και πυριμεθαμίνη: μπορεί αν προκαλέσουν έμετο, λευκοπενία, μυελοκαταστολή, τερατογένεση στο έμβρυο και μυελοδυσπλασία. Μειώνουμε τη δόση σε ηπατική ανεπάρκεια.

Τριμεθοπρίνη-σουλφοναμίδες, πολλές παρενέργειες όπως: ξηρή κερατοεπιπεφυκίτιδα (παρακολουθούμε την παραγωγή δακρύων σε εβδομαδιαία βάση κατά τη διάρκεια της θεραπείας), ηπατοτοξικότητα (ανορεξία, κατάπτωση, ίκτερος).

Παρακολούθηση της ALP σε παρατεταμένη θεραπεία), μεγαλοβλαστική αναιμία ή λόγω ανεπάρκειας φολικού οξέως (ειδικά σε γάτες μετά από αρκετές εβδομάδες. Χορήγηση συμπληρωμάτων τροφής με φολινικό οξύ, 2.5 mg/kg/μέρα), ανοσολογική πολυαρθρίτιδα/αμφιβληστροειδίτιδα/ σπειραματονεφρίτιδα/αγγειίτιδα/αναιμία/ θρομβοκυτταροπενία/κνίδωση/ τοξική επιδερμική νεκρώλυση/πολύμορφο ερύθημα/επιπεφυκίτιδα (σταματάμε τη χορήγηση του φαρμάκου), νεφρική ανεπάρκεια και παρεμβολή στην νεφρική απέκκριση του καλίου (οδηγεί σε υπερκαλιαιμία), σιελόρροια/διάρροια/έμετος (στις γάτες) και τέλος μπορεί να υπάρχει παρεμβολή με τη σύνθεση των ορμονών του θυρεοειδούς (στο σκύλο. Ελέγχουμε την T3 και την T4 μετά από 6 εβδομάδες

ΣΚΥΛΟΣ ΚΑΙ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ

Οι σκύλοι μπορούν να καταναλώσουν κόπρανα γάτας μολυσμένα με ωοκύστεις T.gondii και αυτές οι ωοκύστεις να περάσουν χωρίς εγγενή πολλαπλασιασμό στα κόπρανα σκύλων.

Επιπλέον, οι σκύλοι μπορεί να κυλήσουν πάνω σε κόπρανα μολυσμένων γάτων και οι άνθρωποι να μολυνθούν στη συνέχεια χαϊδεύοντας αυτούς τους σκύλους.

Οι ωοκύστες του T.gondii έχουν εντοπισθεί σε κόπρανα φυσιολογικά μολυσμένων σκύλων.

81

ΕΚΤΟΠΑΡΑΣΙΤΑ – ΕΚΤΟΠΑΡΑΣΙΤΩΣΕΙΣ

ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ

ΔΕΜΟΔΗΚΤΙΚΗ ΨΩΡΑ (Demodectic mange, Demodicosis) είναι η παρασίτωση του θύλακα των τριχών και των σμηγματογόνων αδένων του δέρματος του σκύλου, του λύκου, της αλεπούς, κ.α. από το άκαρι (Αρθρόποδο-Demodecidae) Demodex canis, Demodex injai , Demodex sp “cornei” και της γάτας από το άκαρι Demodex cati και Demodex gatoi (μία μικρότερη, κοντόχοντρη μορφή του ακάρεως), Demodex spp

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΝΗΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΥΓΩΝ

Τα ενήλικα είναι επιμήκη, έχουν μέγεθος 160-300μm, φέρουν 4 ζεύγη κοντά πόδια (οι προνύμφες έχουν 3 ζεύγη), στο πρόσθιο άκρο φέρουν 2 νύχια και η κοιλιά έχει εγκάρσιες γραμμώσεις. Τα αυγά τους είναι μεγέθους 70-90 Χ 19-25μm.


Από τα αυγά η προνύμφη εκκολάπτεται και εξελίσσεται σε πρωτονύμφη, δευτερονύμφη και τέλος σε ενήλικο παράσιτο. Ο βιολογικός κύκλος διαρκεί περίπου 10-12 ημέρες και επιτελείται εξολοκλήρου μέσα στους θυλάκους των τριχών και τους σμηγματογόνους αδένες. Εκεί μετά το ζευγάρωμα τα αρσενικά πεθαίνουν και τα θηλυκά μετακινούνται βαθύτερα στους θυλάκους των τριχών, γεννούν τα αυγά τους και πεθαίνουν δίνοντας συνέχεια στην παραγωγή ελεύθερων εξάποδων προνυμφών (περίπου 2 ημέρες μετά τη γέννηση των αυγών) οι οποίες σύντομα εκδύονται και μετατρέπονται σε πρωτονύμφες και σε οκτάποδες δευτερονύμφες οι οποίες μετακινούνται σε νέους θυλάκους τριχών και σε διάστημα 1-2 ημερών ενηλικιώνονται.


H μόλυνση των ζώων μεταδίδεται με άμεση επαφή, κυρίως στα νεογνά, κατά την επαφή τους με το δέρμα της μολυσμένης μητέρας τις πρώτες 3 ημέρες της ζωής τους κατά την επαφή με την γαλουχία ή

82

την περιποίηση τους (καθαρισμό) από αυτήν. Οι περισσότεροι Demodex spp. θεωρούνται φυσιολογική πανίδα των θηλαστικών και τα περισσότερα ζώα δεν αναπτύσουν κλινικά συμπτώματα.

Ο βιολογικός κύκλος της ζωής των ακάρεων (χρονικό διάστημα από τη γέννηση των αυγών έως την ενηλικίωση των) είναι περίπου 20-35 ημέρες.

• Όλα τα στάδια του κύκλου ζωής (αυγά, προνύμφες, νύμφες, ενήλικες) βρίσκονται μέσα στον αυλό των τριχοθυλακίων και μέσα στους αγωγούς των σμηγματογόνων αδένων. ορισμένα είδη απαντώνται συχνότερα στην κεράτινη στιβάδα.• Η ανάπτυξη από το αυγό σε ενήλικα διαρκεί περίπου 20 έως 35 ημέρες και ολοκληρώνεται εξ ολοκλήρου στον ξενιστή.


Η Δεμοδήκωση του σκύλου είναι στην ουσία μια παρασιτική δερματική νόσος που προκαλείται από την υπερανάπτυξη των Demodex στους θυλάκους των τριχών και στους σμηγματογόνους αδένες. Μεγάλος αριθμός σκύλων (έως και το 50% ) είναι ασυμπτωματικοί φορείς του Demodex. Η ανοσοεπάρκεια αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα στην εμφάνιση της νόσου. Αυτή πιθανό να είναι κληρονομική στους νεαρούς σκύλους (έως 2 ετών) ή να είναι επίκτητη εξαιτίας ορισμένων νόσων ή καταστάσεων όπως η υπέρμετρη θεραπεία με γλυκοκορτικοειδή, ο σακχαρώδης διαβήτης, το σύνδρομο Cushing, ο υποθυρεοειδισμός και οι νεοπλασίες. Στην παθογένεια των Demodex σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν η μηχανική και η ερεθιστική επίδραση των παρασίτων σε συνδυασμό με τα αντιγονικά ερεθίσματα και την αναοσοκαταστολή του ξενιστή. Μεταβολικά προϊόντα που προέρχονται από τη ζωή του παρασίτου, ουσίες που παράγονται από την έκδυση και πιθανά προϊόντα από την καταστροφή των επιθηλιακών κυττάρων, αποτελούν αιτία παραγωγής αντιγόνων και συνεπώς πρόκληση αντίδρασης από την πλευρά του ξενιστή.

Στις περισσότερες των περιπτώσεων ‘όπως προαναφέρθηκε η παθογένεια των Demodex spp. ωφείλεται στην υπερανάπτυξη των ακάρεων τα οπόια προκαλούν τα κλινικά συμτώματα με αποτριχωμένες περιοχές ήελαφρύτερες ή βαρύτερες δεματικές αλλοιώσεις κυρίως στους σκύλους και σπανιώτερα στις γάτες .ομως στις μολύνσεις από Demodex sp. “cornei” και D. gatoi στις γάτες τα κλινικά συμπτώματα πιστεύεται ότι ωφείλονται στη μόλυνση παρά στην υπερανάπτυξη των ακάρεων (όπου παρατηρείται συνήθως κνησμός και απουσία βακτηριακών επιμολύνσεων (πυοδεμοδήκωση).


Τόσο η εντοπισμένη όσο και η γενικευμένη Δεμοδήκωση μπορεί να εφανιστούν τόσο σε νεαρούς όσο και σε ενήλικους σκύλους. Ο κνησμός δεν εμφανίζεται σε απλές παρασιτώσεις, ωστόσο, μπορεί να παρατηρηθεί κνησμός σε δευτερογενή βακτηριακή επιμόλυνση ( πυόδερμα). Στους σκύλους, η τοπική Δεμοδήκωση που χαρακτηρίζεται από ήπια, μη κνησμώδη αλωπεκία στο κεφάλι ή στα άκρα και συνήθως αναπτύσσεται σε κουτάβια ηλικίας κάτω των 6 μηνών. Οι περισσότερες περιπτώσεις εντοπισμένης νεανικής εντοπισμένης Δεμοδήκωσης αυτοιόνται χωρίς θεραπεία.

Η γενικευμένη Δεμοδήκωση των σκύλων είναι μια μέτρια έως σοβαρή νόσος που στις περισσότερες περιπτώσεις οφείλεται σε υπερανάπτυξη των ακάρεων που πιστεύεται ότι συμβαίνουν λόγω μιας υποκείμενης συστημικής ασθένειας ήανοσοκαταστολής αν και από μόνη της η μόλυνση Demodex sp. "Cornei", θεωρείται ότι προκαλεί τη νόσο. Τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης περιλαμβάνουν

83

αλωπεκία (η οποία μπορεί να περιλαμβάνει αρκετές μεγάλες ανεξάρτητες έως συσσωματώμενες περιοχές του προσβεβλημένου δέρματος), ερύθημα και συχνά δευτερογενείς επιφανειαές ή βαθιές βακτηριακές μολύνσεις. Οι λεμφαδένες μπορεί να είναι διογκωμένοι και όταν υπάρχει πυρετός, μπορεί να εμφανισθεί κνησμός.

ΕΝΤΟΠΙΣΜΕΝΗ ΔΕΜΟΔΗΚΩΣΗ : Σχετικά εντοπισμένες και καθορισμένες περιοχές του δέρματος (λιγότερες απόν 5), όπου υπάρχει αλωπεκία, φολιδωτές αλλοιώσεις οι οποίες μπορεί να είναι ερυθηματώδεις και συνήθως εντοπίζονται στην περιοχή της κεφαλής του ζώου, ιδιαίτερα στο πρόσωπο (χείλη, μύτη, βλέφαρα, μέτωπο). Το τυπικό είναι η απουσία κνησμού και σπάνια οι αλλοιώσεις είναι κνησμώδεις όταν συνυπάρχει δευτερογενής μόλυνση (βακτηρίδια, Malassezia spp). Οι εντοπισμένες αλλοιώσεις είναι το πιθανότερο να αυτοιααθούν μετά από πάροδο χρονικού διαστήματος μερικών εβδομάδων. Υπάρχει προδιάθεση εμφάνισης σε ορισμένες φυλές (κυρίως κοντότριχες όπως τα Staffordshire bull terrier, English bull terrier, Boston terrier, Frence bulldog, English bulldog, Whippet, Pug, Boxer, Dobermann, Great Dane, Argentinian mastiff, Dogue de Bordeaux, Jack Russell terrier, Shar pei και Rottweiler.

ΔΕΜΟΔΗΚΩΣΗ ΤΩΝ ΑΥΤΙΩΝ: Αποτελεί μια μορφή εντοπισμένης δεμοδήκωσης. Είναι σπάνια και χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη φλεγμονής, παραγωγής κυψελιδώδους και σκουρόχρωμου (καφετιού) εκκρίματος. Συνήθως συνυπάρχει με τη δεμοδήκωση άλλων περιοχών του σώματος.

ΠΟΔΟΔΕΜΟΔΗΚΩΣΗ: Αποτελεί μια μορφή εντοπισμένης δεμοδήκωσης. Συνήθως προσβάλλονται πολλά άκρα και υπάρχει κληρονομική προδιάθεση σε ορισμένες φυλές ζώων. Στην προσβολή των περιοχών ανάμεσα από τα δάκτυλα και επάνω σε αυτά καταγράφονται, ερύθημα, ύπαρξη φολίδων και πιθανά υπερχρωμία ή ύπαρξη δοθιηνών. Αυτή η μορφή εντοπισμένης δεμοδήκωσης παρατηρείται κυρίως στις φυλές Shar pei και Dobermann. Στην πολλαπλή μόλυνση στην περιοχή περί των νυχιών καταγράφονται χαρακτηριστική ερυθηματώδης διόγκωση, κνησμός και πόνος γύρω από τα νύχια. Προδιάθεση παρουσιάζουν οι φυλές Scottish terrier, West Highland white terrier, Dachshund και Dobermann. Όταν συνυπάρχουν δευτερογενείς μολύνσεις από βακτήρια μπορεί να παρατηρηθεί η παρουσία ελκών και νεκρωτικών περιοχών.

ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΔΕΜΟΔΗΚΩΣΗ : Είναι η δεμοδήκωση που αφορά περισσότερες από 5 προσβεβλημένες περιοχές ή εάν μια περιοχή του σώματος είναι ολόκληρη προσβεβλημένη ή εάν δύο ή περισσότερα πόδια έχουν προσβληθεί. Στη τελική εικόνα της γενικευμένης δεμοδήκωσης μεγάλο ρόλο φαίνεται ότι παίζει η φυλή του μολυσμένου ζώου και κατεπέκταση η κληρονομική ανοσολογική απάντηση και η ιδιαίτερη μορφολογία του δέρματος, των τριχών, των θυλάκων των τριχών και των σμηγματογόνων αδένων των μολυσμένων ζώων.

Οι αλλοιώσει που καταγράφονται στα μολυσμένα ζώα είναι : Γενικευμένες ή εκτεταμένες δερματικές αλλοιώσεις (διάσπαρτες, κατά περιοχές, πολυεστιακές), αλωπεκία (διάχυτη ή πολυεστιακή ή ποικίλη ή ακόμη να απουσιάζει, να συνοδεύεται ή όχι από τη παρουσία φολίδων ελκών κόμεδων), με διάφορου βαθμού ερύθημα, μεταλλικής όψης φολίδες (από πιτυρόμορφες έως έντονες), με ή χωρίς κνησμό, σμηγματόρροια (όχι συχνή), πιθανή ύπαρξη εκμαγείων των τριχών (κυρίως σε μακρύτριχες φυλές), πιθανή παρουσία φλυκταινών (δεν σχετίζεται με φυλετική προδιάθεση) και σπανιότατα αιμορραγικοί πομφοί (κυρίως στα Napolitan mastiffs) .

84

Οι αλλοιώσεις είναι δυνατόν να αφορούν τόσο τα νεαρά (κυρίως) όσο και τα ενήλικα ζώα. Προδιάθεση παρουσιάζουν τα ζώα που βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή, έχουν κακή θρεπτική κατάσταση, πάσχουν από άλλες παρασιτώσεις, υποθυρεοειδισμό, υπερφλοιοεπινεφριδισμό, διαβήτη, ή νεοπλασία.

Οι δευτερογενείς μολύνσεις μερικές φορές επιπλέκουν την δεμοδήκωση και επακόλουθο έχουν την ύπαρξη κνησμού και την έντονη δυσοσμία του δέρματος του ζώου. Συνοδά συμπτώματα σε έντονη βακτηριακή επιμόλυνση μπορεί να είναι ο πυρετός, η ληθαργικότητα, η διαταραχή των ηλεκτρολυτών και η αφυδάτωση.


Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η δεμοδήκωση αφορά όλες τις φυλές των ζώων. Όμως υπάρχουν και φυλές με προδιάθεση όπως French bulldog, Staffordshire bull terrier, Old English sheepdog, Boston terrier, West Highland white terrier, Bernese mountain dog, German pointer, Boxer, English bulldog, English bull terrier, Pug, Cavalier King Charles spaniel, , Great Dane, Argentinian mastiff, Jack Russell terrier, Afgan hound, Neapolitan mastiff, Scottish terrier, Shar pei, Shih tzu, Dogue de Bordeaux Rottweiler, Newfoundland, Whippet Dobermann, Yorkshire terrier και ασφαλώς υπάρχουν και άλλες που δεν περιλαμβάνονται στη προηγούμενη λίστα.

Τα ακάρεα Demodex spp απαντώνται φυσιολογικά σε μικρό αριθμό στο δέρμα των υγιών σκύλων. Στην πλειοψηφία των σκύλων δεν προκαλούν βλάβες αλλά σε ορισμένους προκαλούν βαρειές μορφές δερματικής (θυλακιόδους) ψώρας. Η προκαλούμενη δερματίτιδα συνδέεται με τη γενετική ή ανοσολογική κατάσταση των ζώων ή με μεταβολικά νοσήματα (όπως ο διαβήτης, το σύνδρομο Cushing , ο υποθυρεοειδισμός), ή την τροφική αλλεργία, ή την ατοπία και την ηπατοπάθεια, ή την χρήση κορτικοστεροειδών, που επιτρέπει τον πολλαπλασιασμό των ακαρέων ώστε να προκληθεί νόσος. Η κλινική μορφή εμφανίζεται σχεδόν (όχι μόνο) αποκλειστικά στα κουτάβια και συνοδεύεται συχνά από πυοδεμοδήκωση (επιμόλυνση κυρίως από Staphylococcus spp και Pseudomona aeroginosa). Τα κουτάβια κατά τη γέννηση τους δεν είναι μολυσμένα με Demodex αλλά τα αποκτούν τις πρώτες ημέρες της ζωής τους από την μολυσμένη μητέρα. Η δεμοδήκωση των νεαρών σκύλων είναι συχνά αυτό-περιοριζόμενη ενώ η δεμοδήκωση των ενηλίκων συνδέεται συνήθως με βαριές εσωτερικές ασθένειες και συχνά είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθεί χωρίς την προηγούμενη θεραπεία ή έλεγχο της υποκείμενης νόσου.

Η θεραπεία της πυοδεμοδήκωσης απαιτεί συνδυασμό αντιπαρασιτικών και αντιβιοτικών φαρμάκων. Απαιτείται μεγάλος χρόνος θεραπείας (πιθανόν δια βίου ή με αναζωπυρώσεις). Η ποδοδεμοδήκωση είναι πολύ επίμονη στην αντιμετώπιση της και παρουσιάζεται συχνότερα στις καθαρόαιμες φυλές παρά στις μικτές ενώ μερικές φυλές παρουσιάζουν γενετική προδιάθεση (English Buldog κ.α.). Η παρασίτωση αυτή έχει παγκόσμια εξάπλωση.

Στη γάτα η παρασίτωση εμφανίζεται σπάνια και συνήθως οι αλλοιώσεις είναι ηπιότερες από του σκύλου. Το Demodex gatoi έχει περιγραφεί πλήρως ως ένα ξεχωριστό είδος Demodex, o ξενιστής του είναι η γάτα, ιδιαίτερα αυτή που είναι ανοσοκατεσταλμένη στην οποία διαβιούν συνήθως και τα δύο είδη D. gatoi and D. cati. Αντίθετα με το D. cati, το οποίο παρασιτεί στις ρίζες των τριχών, το D. gatoi βρίσκεται στην επιφάνεια της επιδερμίδας (ιδιαίτερα όταν αυτό έχει χρόνια φλεγμονή). Στις γάτες η τοπική Δεμοδήκωση προκαλεί τοπικές περιοχές με αλοπεκία και κρούστες καθώς και κάποιες δερματικές αλλιώσεις γύρω από το πρόσωπο, το λαιμό και τα βλέφαρα, με διαφορετικού βαθμού υπερχρωματισμό. Η γενική Δεμοδήκωση που ωφείλεται στη υπερανάπτυξη του D. cati συνήθως συνδέεται με υποκείμενη συστημική νόσο. Οι μολυσμένες γάτες από D. gatoi παρατηρείται έντονος

85

κνησμός και έντονο γλείψιμο των περιοχών με δερματικές αλλοιώσεις ενώ στη μόλυνση με D. gatoi, η δερματίτιδα δεν συσχετίζεται με υποκείμενη νόσο.

Η Δεμοδήκωση του σκύλου ωφείλεται κυρίως στην παρασίτωση από D. canis ενώ οι μολύνσεις από D. injai και Demodex sp. “cornei” είναι πολύ σπάνιες. Η Δεμοδήκωση στη γάτα γενικά σπάνια εκτοπαρασίτωση και ωφείλεται κυρίως στο παράσιτο D. cati ενώ αυτή που ωφείλεται στο D. gatoi είναι ακόμη σπανιότερη.

Για tα ακάρεα Demodex spp δεν έχει αποδειχθεί ότι υφίσταται διασταυρούμενη μόλλυνση μεταξύ σκύλων και γάτων, ούτε ότι μεταδίδονται στους ανθρώπους. Η μετάδοση των ακάρεων μπορεί επίσης να συμβεί κατά την άμεση επαφή μεταξύ ηλικιωμένων ζώων, αλλά θεωρείται ότι η η Δεμοδήκτική ψώρα των σκύλων δεν είναι μεταδοτική, καθώς τα περισσότερα ζώα που αναπτύσσουν την γενικευμένη της μορφή υποτίθεται ότι έχουν κάποια υποκείμενη ανοσοκαταστολή. Το Demodex gatoi είναι ένα επιφανειακό είδος που βρίσκεται στις γάτες και θεωρείται ότι είναι μεταδοτικό μεταξύ των γατών.

Τα Demodex canis και D. cati προσβάλλουν τους θύλάκες των τριχών και των σμηγματογόνων αδένων. Τα ακάρεα μπορεί περιστασιακά να βρεθούν και σε άλλους ιστούς (π.χ. λεμφαδένες, εντερικό τοίχωμα, νεφρό, θυρεοειδή αδένα) μετά την μόλυνσημέσω της αιματικής ή λεμφικής κυκλοφορίας. Τα ακάρεα D. canis στα νεογνά κουτάβια βρίσκονται αρχικά στο δέρμα του προσώπου και στη συνέχεια τα ακάρεα μεταφέρονται σε όλο το δέρμα ολόκληρου του σώματος. Τα ακάρεα δεν βρίσκονται στο δέρμα των θνησιγενών κουταβιών τα οποία δεν θήλασαν ή των κουταβιών που γεννιούνται από Καισαρρική τομή ‘η όσα δεν επιτράπτηκε να θηλάσουν.

Η προσβολή από D. gatoi στις γάτες αναφέρεται συχνότερα ότι εντοπίζεται στη βουβωνική χώρα, το κοιλιακό στήθος και μερικές φορές τα άκρα.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό, τα κλινικά συμπτώματα και με τις εργαστηριακές εξετάσεις. Η εργαστηριακή διάγνωση επιτυγχάνεται με τη λήψη βαθέως ξέσματος του δέρματος (έως ότου εμφανισθούν τριχοειδείς αιμορραγίες και κατά προτίμηση από τη περιφέρεια των αλλοιώσεων – καλό είναι να χρησιμοποιηθεί Chloral lactophenol για τη διαύγαση του δείγματος) και με την εξέταση τριχών (επίσης από την περιφέρεια των αλλοιώσεων με αποκόλληση-τράβηγμα όχι κόψιμο) όπου στους βολβούς των είναι δυνατό να ανευρεθούν ακάρεα σε διάφορα στάδια του βιολογικού κύκλου τους (η μέθοδος αυτή δεν είναι πολύ ευαίσθητη) ή την μικροσκοπική εξέταση του εξερχόμενου υγρού (στην πυοδεμοδήκωση) και τέλος με βιοψία δέρματος (συνιστάται στην ποδοδεμοδήκωση και στους σκύλους της φυλής Shar pei).

Πρέπει να σημειωθεί ότι η ανεύρεση ενός Demodex δεν είναι αρκετή για τη διάγνωση δεδομένου ότι σε ένα μεγάλο αριθμό φυσιολογικών σκύλων υπάρχουν Demodex. Επίσης εάν το ζώο έχει περιοχές με έλκη και εφελκίδες καλό είναι να αποφεύγεται η λήψη ξεσμάτων από τις περιοχές αυτές διότι είναι απίθανο να βρεθούν τα παράσιτα (διότι αυτά ζουν στους θυλάκους και σμηγματογόνους αδένες), όπως ομοίως και στην περίπτωση των πομφών τα ακάρεα συνήθως έχουν λυθεί και δεν ανευρίσκονται.

Η Δεμοδήκωση που οφείλεται στους D. canis, D. injai και D. cati διαγιγνώσκεται με μικροσκοπική εξέταση του δείγματος που ΄λήφθηκε με την τεχνική του βαθέως ξέσματος από τις πληγείσες περιοχές (της αλωπεκίας). Εναλλακτικά, σε μη συνεργάσιμους σκύλους ή σε ευαίσθητες περιοχές όπου είναι δύσκολη η λήψη βαθέως ξέσματος του δέρματος (π.χ. πόδια, ενδοδερμική περιοχή), οι τρίχες μπορούν να αποκοληθούν από μια πληγείσα περιοχή και να τοποθετηθούν σε παραφινέλαιο και στη συνέχεια

86

σε αντικειμενοφόρο πλάκα για μικροσκοπική εξέταση.Επειδή το Demodex sp. "Cornei" και D. gatoi σε γάτες βρίσκονται αρκετά επιφανειακά εντός της κεράτινης στιβάδας, η επιφανειακή απόξεση του δέρματος ή η αποτύπωση με τη χρήση κολλητικής ταινίας προσφέρει μια καλύτερη μέθοδο ανίχνευσης αυτών των ακάρεων. Επειδή ο κνησμός που σχετίζεται με τις παρασιτώσεις του D. gatoi οδηγεί στην απομάκρυνση των ακάρεων κατά την αυτοπεριποίηση, είναι συχνά δύσκολο αυτ’α τα ακάρεα να βρεθούν. Σε σπάνιες περιπτώσεις όπου δεν ανευρίσκονται ακάρεα ούτε με τις τεχνικές απόξεσης του δέρματος ούτε με την απομάκρυνση των τριχών, μια βιοψία δέρματος μπορεί να καταγράψει τα ακάρεα Demodex. Τα ακάρεα (ή θραύσματα ακάρεων) μπορούν να παρατηρηθούν μέσα στον αυλό των θυλάκων της τρίχας ή (σπάνια) στους σμηγματογόνους αδένες, ανάλογα με τον τύπο του ακάρεως. Αυτή η τεχνική μπορεί να είναι απαραίτητη σε μολύνσεις Demodex που αφορούν τα πόδια και στην κινεζική φυλή Shar Pei.

Μορφολογικά οι προνύμφες είναι εξάποδες όταν εξέρχονται από τα αυγά τους και μετά από την εκκόλαψη τους μεταμορφώνονται σε οκτάποδες νύμφες και τελικά σε λεπτά και επιμήκη ακάρεα - ενήλικα παράσιτα. Στον σκύλο τα διάφορα είδη Demodex spp έχουν μήκη από 180 to 210 µm for D. canis, 330 to 370 µm for D. injai, and 90 to 140 µm for Demodex sp“cornei” . Στη γάτα τα διάφορα είδη Demodex spp έχουν μήκη από 181 to 219 µm for D. cati, 81 to 115 µm for Demodex gatoi, and 170-174 µm for Demodex sp.

Διαστάσεις των διαφόρων σταδίων του βιολογικού κύκλου του Demodex canis

Στάδιο Διαστάσεις

Αυγά 24Χ84 μm

Προνύμφες 28Χ91 μm

Πρωτονύμφες 29Χ131 μm

Δευτερονύμφες 33Χ201 μm

Ενήλικα αρσενικά

Ενήλικα θηλυκά

40Χ168-250 μm

40Χ225-300 μm

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η θεραπεία είναι απαραίτητη στην γενικευμένη δεμοδήκωση, την ποδοδεμοδήκωση και στην εντοπισμένη δεμοδήκωση των αυτιών (στις υπόλοιπες εντοπισμένες δεμοδηκώσεις τα συμπτώματα υποχωρούν από μόνα τους στην πλειοψηφία των περιπτώσεων). Στην θεραπεία θα προστεθεί η καταπολέμηση κάθε προδιαθέτοντος και κάθε επιπλεκόμενου παράγοντα (βακτήρια, μύκητες)

Ivermectin 0.4-0.6 mg/kg SC, PO για 2-10 μήνες (δεν έχει έγκριση για χρήση στο σκύλο και τη γάτα και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στις ευαίσθητες φυλές - Collie, Bearded collie, Old English sheepdog, Shetland sheepdog, Australian sheepdog και άλλα, δοκιμασία τοξικότητας θα μπορούσε να γίνει με δοκιμαστική χορήγηση ιβερμεκτίνης στο στόμα στη μικρή δόση 0.05-0.1% κα ακολούθως να γίνει επανεξέταση του ζώου σε ένα 24ωρο για την ύπαρξη συμπτωμάτων δυσανεξίας στην ουσία – μυδρίαση, αταξία κ.α.)

87

Milbemycin 0.5-3 mg PO για 2-10 μήνες (αρχικά έναρξη με 1mg/kg/ημέρα και εάν ο αριθμός των ακαρέων δεν μειωθεί διπλασιάζουμε την δόση ή αρχίζουμε με 1mg/kg/ημέρα μέχρι την κλινική ίαση και στη συνέχεια3mg/kg/εβδομάδα μέχρι την παρασιτολογική ίαση) Moxydectin 0.2-0.4 0.4-0.6/ mg /ημέρα PO για πολλές εβδομάδες. Επιπλέον η χρήση ενέσιμης μοξυδεκτίνης η οποία δεν έχει έγκριση για χρήση στον σκύλο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά με ευθύνη του κτηνιάτρου ώστε να μειωθούν οι παρενέργειες συγκεκριμένων φυλών οι οποίες είναι λιγότερες αλλά όχι ανύπαρκτες. Η χρήση μοξυδεκτίνης (2.5%) σε μορφή spot on μία φορά το μήνα δίνει καλά αποτελέσματα διότι η συγκέντρωση της στον υποδόριο ιστό είναι υψηλότερη από όταν χορηγηθεί από το στόμα ή παρεντερικά.

ΤΟΠΙΚΑ

Amitraz 0.025-0,15 % κάθε 2η ημέρα ή με την χρήση ειδικών περιλαίμιων (εάν η μολυσμένη επιφάνεια του σώματος είναι μεγάλη η αμιτράζη θα εφαρμόζεται εναλλάξ στο μισό σώμα κάθε δεύτερη ημέρα και δεν πρέπει να έρθει σε επαφή με τα μάτια και το στόμα του ζώου). Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ολόκληρο το σώμα μια φορά κάθε εβδομάδα. Όσον αφορά την δεμοδήκωση των αυτιών η τοπική χρήση αραιού διαλύματος αμιτράζης (0.025-0.05%) σε προπυλενική γλυκόλη δίνει αρκετά καλά αποτελέσματα. Η αμιτράζη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε ζώα που πάσχουν από διαβήτη και υπερφλοιοεπινεφριδισμό (διότι είναι α2- αγωνιστής). Η αμιτράζη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στη γάτα γιατί είναι τοξική. Lime sulfur 1.5- 2.5% μπάνιο κάθε 7 - 10 ημέρες με διάρκεια θεραπείας 4-6 εβδομάδες, Benzoyl peroxide τοπικά 2.5-3% σαμπουάν, κρέμα ή γέλη ανά 24ωρο. Στα μακρύτριχα ζώα καλό είναι να προηγηθεί της τοπικής θεραπείας κούρεμα του ζώου και πλύσιμο με σμηγματολυτικά σαμπουάν (Benzyl peroxide, ethyl lactate). Στην ποδοδεμοδήκωση καλό είναι να προηγηθεί της τοπικής θεραπείας κούρεμα και καθαρισμός της περιοχής με χλωρεξιδίνη. Στην θεραπεία θα προστεθεί η καταπολέμηση κάθε προδιαθέτοντος και κάθε επιπλεκόμενου παράγοντα (βακτήρια, μύκητες).

ΠΡΟΛΗΨΗ

Καλό είναι να γίνεται στείρωση των μολυσμένων θηλυκών ζώων και απομάκρυνση τους από την αναπαραγωγή εάν χρησιμοποιούνται ως γεννήτορες (εκτροφεία ζώων). Περιορισμός των παραγόντων που οδηγούν σε ανοσοκαταστολή (κορτιζονοθεραπεία, κακή διατροφή κ.α.) και θεραπεία των μολυσμένων ζώων.

ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ Τα ακάρεα Demodex ΄έχουν ειδικότητα ξενιστή και δεν υπάρχει πιθανότητα μόλυνσης του ανθρώπου από την Δεμοδήκωση του σκύλου ή της γάτας.

ΣΑΡΚΟΠΤΙΚΗ ΨΩΡΑ (Sarcoptic mange, Sarcoptosis) είναι η παρασίτωση της κεράτινης (επιδερμικής ) στιβάδας του δέρματος του σκύλου και σπανίως της γάτας, από το άκαρι (Αρθρόποδο) Sarcoptes scabiei (Sarcocoptidae).

88

ΣΥΝΟΨΗ : Διαφορετικα στελέχη Sarcoptes scabiei προσβάλλουν ένα ευρύ φάσμα θηλαστικών ξενιστών, συμπεριλαμβανομένων σκύλων και άλλων κυνοειδών, ανθρώπων, αλόγων και βοοειδών. Οι γάτες σπανίως μολύνονται με αυτά τα ακάρεα. Σε όλους τους ξενιστές, τα ακάρεα δημιουργούν σήραγγες στην επιδερμίδα και προκαλούν μία έντονα κνησμώδη δερματίτιδα με υπερκεράτωση και αλωπεκία. Παρουσιάζονται μολύνσεις μεταξύ δλαφορων ξενιστών, αλλά τα ακάρεα τείνουν να μην επιβιώνουν επί μακρόν σε ξενιστές εκτός από αυτούς στους οποίους είναι προσαρμοσμένοι, επομένως, θεωρούνται τα στελέχη ότι είναι προσαρμοσμένα ως προς τον ξενιστή ενός και μόνο είδους και όχι διακριτών ειδών. Οι γάτες είναι πολύ σπάνια μολυσμένες με το άκαρι S. scabiei

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΝΗΛΙΚΟΥ

Τα ενήλικα παράσιτα είναι στρογγυλού σχήματος με πεπλατυσμένη κοιλιακή επιφάνεια ενώ η ραχιαία είναι κυρτή. Το θηλυκό έχει διατάσεις 0.3-0.6Χ0.25-Ο.4mm και το αρσενικό 0.3X0.1-0.2mm. Το πρώτο και το δεύτερο ζεύγος των αρθρωτών ποδιών φέρει σικύες στο θηλυκό ενώ στο αρσενικό υπάρχουν επιπλέον και στο τέταρτο ζεύγος. Τα πρόσθια ζεύγη ποδών προεξέχουν ελαφρά εμπρός από το στοματικό μόριο του ακάρεως ενώ τα οπίσθια ζεύγη δεν προεξέχουν από τη περιφέρεια του σώματος του. Στην κάτω επιφάνεια του παρασίτου υπάρχουν εγκάρσιες άκανθες, λέπια και τρίχες.

Οι προνύμφες έχουν 6 πόδια ενώ οι νύμφες 8 κα είναι μικρότερου μεγέθους.


Τα θηλυκά ενήλικα ακάρεα δημιουργούν στοές στην κεράτινη στοιβάδα της επιδερμίδας και μετά από την σύζευξή τους με τα αρσενικά όπου γεννούν τα αυγά (40-50 αυγά το καθένα με ρυθμό 2-5 ημερησίως), τα αυγά είναι μεγάλα (μήκος περίπου 230 μm) και ελλειψοειδή, από αυτά εκκολάπτονται σε περίπου 2 ημέρες οι προνύμφες, οι οποίες τρέφονται με ιστούς και είναι εξάποδες. Στη συνέχεια αυτές είτε κατευθύνονται στην επιφάνεια του δέρματος είτε παραμένουν στις στοές και εκκολάπτονται σε οκτάποδες πρωτονύμφες μετά πάροδο περίπου 4-6 ημερών και στη συνέχεια μετατρέπονται σε οκτάποδες δευτερονύμφες και τριτονύμφες και τέλος εξελίσοντα σε αρσενικά και θηλυκά ενήλικα ακάρεα. Τα αρσενικά ζουν για περίπου 3-4 εβδομάδες, τα θηλυκά ζουν 3-4 μήνες και ο βιολογικός κύκλος διαρκεί περίπου 17 ημέρες. Τα ακάρεα αναπτύσσονται από αυγά σε ενήλικα παράσιτα που παράγουν αυγά σε περίπου 3 εβδομάδες.ΟΔΟΣ ΜΟΛΥΝΣΗΣ

Η μόλυνση μεταδίδεται δια της άμεσης επαφής με μολυσμένα ζώα ή με μολυσμένα αντικείμενα. Τα ακάρεα επιβιώνουν στο εξωτερικό περιβάλλον για περίπου 3-12 ημέρες. Ο χρόνος που απαιτείται από την γέννηση των αυγών ώστε αυτά να εξελιχθούν σε ενήλικα είναι περίπου 2-3 εβδομάδες.


Η παθογένεια είναι αποτέλεσμα της μηχανικής ενόχλησης και της αντίδρασης υπεραισθησίας . Η παθογόνος δράση πραγματοποιείται με τη δημιουργία στοών μέσα και κάτω από την κεράτινη στιβάδα του δέρματος, απομύζηση υγρών, κατανάλωση νεαρών επιθηλιακών κυττάρων του δέρματος. Από την

89

μεριά του ξενιστή υπάρχει ανοσολογική απάντηση και συγκεκριμένα έντονη αντίδραση στα αντιγόνα του σιέλου του ακάρεως, αντίδραση επίσης στα μεταβολικά προϊόντα των ακάρεων και τέλος αντίδραση υπερευαισθησίας τύπου Ι και ΙΙ καθώς και τύπου ΙΙΙ η οποία είναι υπεύθυνη για την εναπόθεση ανοσοσυμπλόκων σε διάφορα όργανα, κυρίως τους νεφρούς με κλινικό αποτέλεσμα τη σπειραμοτονεφρίτιδα.

Παρατηρούνται επίσης τραυματισμοί του ξενιστή στη προσπάθεια του να περιορίσει τον έντονο κνησμό που οφείλεται στα εκκρίματα των ακάρεων.


Η χρονική περίοδος που μεσολαβεί από την επαφή με το μολυσμένο σκύλο ή άλλα ζώα ή μολυσμένο υλικό είναι περίπου 20 ημέρες. Τα κλασικά κλινικά συμπτώματα που καταγράφονται είναι έντονος κνησμός (δεν ανταποκρίνεται σε κορτινοζοθεραπεία), εστίες τριχόπτωσης, υπερκεράτωση του δέρματος, ερύθημα, βλατίδες, εφελκίδες, οζίδια, ξηρότητα και λέπτυνση του δέρματος που εξελίσσεται σε πάχυνση και πτυχώσεις. Συχνά καταγράφονται τραύματα του δέρματος από αυτοτραυματισμό και δευτερογενείς μολύνσεις. Λόγω του έντονου κνησμού η εμφάνιση δευτερογενών αλλοιώσεων είναι ραγδαία και πολύ σύντομα παρατηρούνται εκδορές, διαβρώσεις, κρούστες, λειχηνοποίηση και υπερχρωμία. Δυνατόν να υπάρχει ή όχι περιφερική λεμφαδενοπάθεια. Απώλεια βάρους και ληθαργικότητα πιθανό να παρατηρηθούν δευτερογενώς από χρόνιο κνησμό και νευρικότητα του ζώου. Στις χρόνιες παρασιτώσεις η επιπλοκή με βακτηριακή μόλυνση του θυλάκου των τριχών (θυλακίτιδα - επιπολής πυόδερμα) και η δερματίτιδα από Malassezia είναι συχνή. Επίσης σε χρόνια περιστατικά πολλών μηνών και σε ηλικιωμένους σκύλους είναι δυνατό να παρατηρηθούν συστηματικά συμπτώματα όπως ανορεξία, πυρετός, απίσχναση και πολυουρία-πολυδιψία (από την σπειραμοτονεφρίτιδα.

Στις εντοπισμένες μορφές της παρασίτωσης (που συχνά εξαλλάσσονται σε χρόνιες) οι αλλοιώσεις χαρακτηρίζονται από την παρουσία ερυθήματος, βλαττίδων, εφελκίδων με ύπαρξη κνησμού ο οποίος δεν είναι πάντα έντονος και περιορίζονται για αρκετούς μήνες στα άκρα των πτερυγίων των αυτιών ή στα πλάγια των αγκώνων η στην έξω πλευρά των ταρσών.


Η παρασίτωση αυτή έχει υψηλή μεταδοτικότητα, είναι επίμονα κνησμώδης και αρκετά συχνή. Αφορά όλους τους σκύλους ανεξαρτήτως ηλικίας, φυλής, φύλου (είναι συχνότερη στα αρσενικά παρά στα θηλυκά σκυλιά) και μήκους τριχώματος. Συνηθέστερα η μόλυνση αρχίζει από την περιοχή της κεφαλής γύρω από τα μάτια, τις παρειές, τα αυτιά, τον αγκώνα, το στέρνο και εξαπλώνεται σε ολόκληρο το σώμα κατά περιοχές ανομοιόμορφα. Είναι συχνότερη σε ζώα που διαβιούν ομαδικά.

Η Νορβηγική ψώρα είναι αρκετά σπάνια και παρατηρείται κυρίως σε εξασθενημένα ζώα με υποβόσκουσες νόσους τα οποία έλαβαν έντονη θεραπεία με γλυκοκορτικοειδή και σε γερασμένα ζώα. Παχιές εφελκίδες στο πρόσωπο στα πλάγια των αγκώνων αλλά και σε άλλα σημεία του σώματος είναι οι αλλοιώσεις που παρατηρούνται. Το Sarcoptes scabiei δύσκολα επιβιώνει στο περιβάλλον του ξενιστή και οι μολύνσεις μεταδίδονται κυρίως από την άμεση επαφή μεταξύ των ζώων ενώ σπανιότερα μεταδίδεται μετά από άμεση επαφή με μολυσμένα αντικείμενα, όπως με τις λεπίδες κουρέματος

Η γεωγραφική της εξάπλωση της σαρκοκοπτικής ψώρας είναι παγκόσμια.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

90

Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό, τα κλινικά συμπτώματα και εδραιώνεται με τις εργαστηριακές εξετάσεις.

Η εργαστηριακή διάγνωση επιτυγχάνεται με την εξέταση ξέσματος (από την περιφέρεια των αλλοιώσεων αν και στο 50% των μολυσμένων σκύλων μπορεί να είναι αρνητικά) ή λήψη εντυπώματος και εξέτασης του μικροσκοπικά για την ανεύρεση των παρασίτων.

Αναγκαία είναι η λήψη πολλαπλών ξεσμάτων (5-10) για την βελτίωση της διάγνωσης. προτιμούνται ως σημεία λήψης τα άκρα των πτερυγίων των αυτιών τους αγκώνες ή τους αστραγάλους (σημεία συχνή τριβής του δέρματος) ή κάθε εφελκιδοποιημένη βλατίδα.

Δύναται επίσης να χρησιμοποιηθεί μία τεχνική επίπλευσης κατά την οποία μία μεγάλη ποσότητα υλικού που λήφθηκε με ξέστρο τοποθετείται σε ένα δοκιμαστικό σωλήνα στον οποίο ρίπτονται λίγα κυβικά εκατοστά διαλύματος ΚΟΗ 10%. Στη συνέχεια θερμαίνεται το διάλυμα πάνω από λυχνία, προστίθεται και αναμιγνύεται ένα υγρό επίπλευσης (διάλυμα ζάχαρης), φυγοκεντρείται ο σωλήνας και έτσι τα ακάρεα και τα αυγά τους ανεβαίνουν στην επιφάνεια του διαλύματος.

Ακόμη για την διάγνωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί η τεχνική όπου, σε ένα τρυβλίο Petri να τοποθετηθεί το υλικό του ξέσματος, να παραμείνει επί 24 ώρες σε θερμοκρασία δωματίου και κατόπιν με την χρήση ισχυρού μεγεθυντικού φακού να γίνουν ορατά τα ακάρεα τα οποία έχουν εξέλθει από το υλικό του ξέσματος μέσα στο τρυβλίο Petri.

Υπάρχει και η τεχνική ELISA για την διάφνωση της παρασίτωσης. Τελος αν δεν βρεθούν ακάρεα, αλλά οι βλάβες υποδηλώνουν έντονατην σαρκοπικήψώρα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η απάντηση στη θεραπεία για την επίτευξη κλινικής διάγνωσης..

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ivermectin 0.3-0.4mg/kg, SC, or 0.2mg/kg, PO, ανά 2 εβδομάδες.

Milbemycin 1.5mg/kg, PO, κάθε 2 εβδομάδες για 3 φορές, Moxydectin (2.5%) σε μορφή spot on 2 εφαρμογές ανά μήνα ή ενέσιμη (χρήση εκτός των οδηγιών) στη δόση 0.2-0.4mg/kg S.C. 2 φορές με μεσοδιάστημα 14 ημέρες, Selamectin: 6 mg/kg τοπικά στο δέρμα (drops on) ανά 15 ημέρες για 3 φορές , Doramectin : 0.2-0.3 mg/kg SC once

Amitraz : 0.025 (καθημερινά ή μία φορά ανά εβδομάδα ή κάθε 2 εβδομάδες (3 to 5 times) έως την πλήρη ίαση (όχι στη γάτα).

Τοπικά ακαρεοκτόνα μετά από αντισμηγματοροικά σαμπουάν (2-3% Lime sulfur solution: 2.5% εβδομαδιαία για 6 εβδομάδες, Organochlorines-gamma HCL- bromocyclen, Organophosphates-malathion, phosmet, mecrcaptomelthyl phtalimide ή amitraz spot on. Επιπλέον μπορούν να χρησιμοποιηθούν παρασιτοκτόνα spray στο περιβάλλον.

Η θεραπεία θα πρέπει να χορηγηθεί σε όλα τα ζώα που έρχονται σε επαφή με το μολυσμένο ζώο.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Η μόλυνση προλαμβάνεται με την αποφυγή της επαφής των υγειών με τα μολυσμένα ζώα ή μολυσμένα αντικείμενα και με την προληπτική θεραπευτική αγωγή.


91

Η μόλυνση του ανθρώπου οφείλεται στην στενή και συχνή επαφή του μολυσμένου ζώου (σκύλου) με αυτόν. Συνήθως παρατηρείται έντονη κνησμώδης δερματίτιδα κυρίως στα χέρια, η οποία διαρκεί λίγες ημέρες και είναι αυτοπεριοριζόμενη. Εάν οι βλάβες επιμένουν ή είναι ιδιαίτερα δυσάρεστες, πρέπει να συμβουλευτείτε έναν δερματολόγο. • Οι άνθρωποι αναπτύσσουν επίσης παρασιτώσεις με Sarcoptes scabieie var. hominis μετά από επαφή με άλλους μολυσμένους ανθρώπους, τα σκυλιά δεν είναι πάντα η πηγή της ανθρώπινης ψώρας. Η ανθρώπινη ψώρα θεωρείται σεξουαλικά μεταδιδόμενη ασθένεια, αν και οποιαδήποτε στενή επαφή μεταξύ των ανθρώπων μπορεί να διευκολύνει τη μεταφορά ακάρεων και τη δημιουργία νέας μόλυνσης

ΝΟΤΩΕΔΡΙΚΗ ΨΩΡΑ (Notoedric mange, Notoedrosis) είναι η παρασίτωση της κεράτινης στιβάδας του δέρματος της γάτας από το άκαρι Notoedres cati (Sarcocoptidae).

ΣΥΝΟΨΗ : Συχνά καλείται και ψώρα της κεφαλής της γάτας λογω της συχνής εμτόπισης της σε αυτό, προσβάλει την γάτα και άλλα Felidae σε ολόκληρο τον κόσμο ενώ και προκαλεί πολύ έντονο κνησμό και υπερκεράτωση με υτοτραυματισμούς στην περιοχή της κεφαλής


Τα ενήλικα παράσιτα είναι στρογγυλού σχήματος και έχουν μέγεθος του θηλυκού 225 μm και του αρσενικού 150μm (150-300 Χ 120-250) .


Τα ενήλικα θηλυκά παράσιτα μετά πό σύζευξη γεννούν τα αυγά τους (τα οποία είναι ωοειδή και έχουν μήκος περίπου 100 μm) στην κεράτινη στοιβάδα του δέρματος σε στοές και αφήνουν 3-4 αυγά καθημερινά, η εξάποδος προνύμφη εκκολάπτεται σε 4-5 μέρες και συνήθως εγκαταλείπει την στοά κατευθυνόμενη στην επιφάνεια του δέρματος όπου σκάβει την δική της στοά στηνοποία εισέρχεται και την επόμενη εβδομάδα εξελισσεται σε σε πρωτονύμφη, αυτή, εγκαταλείπει την στοά και δημιουργεί μία νέα περισσότερο επιφανειακή όπου μετατρέπεται σε δευτερονύμφη. Στη συνέχεια η δευτερονύφη δημιουργεί μια τρίτη στοά όπου εξελισεται σε οκτάποδη νύμφη η οποία είναι μορφολογικά παρόμοι με το ενήλικο (αν και μικρότερου μεγέθους και χωρίς ανοίγματα των γεννητικών οργάνων) και στη συνλεχει αεξελλισεται σε ενήλικο παράσιτο. Οι ενήλικες είναι σχεδόν στρογγυλοί σε ραχιαία όψη με διάμετρο περίπου 200 έως 240 μm.Το ενήλικο θηλυκό τείνει να παραμείνει στην τρίτη στοά , ενώ το ενήλικο αρσενικό συνήθως μεταναστεύει για να βρει ένα θηλυκό με το οποίο θα ζευγαρώσει. Το αρσενικό έχει έναν ραχιαίο πρωκτό και κοιλιακό πέος. Το αρσενικό έχει βεντούζες στα άκρα του πρώτου, δεύτερου και τέταρτου ζεύγους των ποδιών του ενώ το θηλυκό έχει βεντούζες μόνο στο πρώτο και δεύτερο ζεύγος των ποδιών. Τα ενήλικα παράσιτα μπορούν να εμφανιστούν μόλις 12 ημέρες μετά την εκκόλαψη, αν και συνήθως διαρκεί περισσότερο. Ο χρόνος που απαιτείται από την γέννηση των αυγών έως την ενηλικίωση του παρασίτου μπορεί να διαρκέσει 12-21 ημέρες. Τα στάδια

92

του παρασίτου που μεταδίδονται μεταξύ των ξενιστών είναι συνήθως οι περιπλανώμενες προνύμφες και οι νύμφες.


Η μόλυνση μεταδίδεται κυρίως με άμεση επαφή με μολυσμένες γάτες καθώς και σπαμιότερα από μολυσμένα αντικείμενα.


Προκαλεί έντονο κνησμό και αλωπεκία του δέρματος της γάτας κυρίως στο πρόσωπο, τα αυτιά και τον λαιμό. Επιπλέον μπορεί να εμφανισθεί λειχηνοποίηση, πάχυνση του δέρματος, κιτρινογκρί προσκολλημένες κρούστες. Αυτές οι αλλοιώσεις είναι δυνατό να γενικευθούν ενώ ο έντονος κνησμός είναι δυνατό να προκαλέσει αυτοτραυματισμούς και δευτερογενείς μολύνσεις, απώλεια βάρους, πυρετό ή κατάπτωση και μερικές φορές θάνατο. Πιθανά να παρατηρηθεί περιφερική λεμφαδενοπάθεια. Οι γάτες μπορεί να αναπτύξουν λευκοκυττάρωση και εωσινοφιλία.


Η διαφοροποίηση από το Sarcoptes spp γίνεται από την ύπαρξη ομόκεντρων γραμμώσεων στην ραχιαία επιφάνεια του N. cati και την απουσία ακανθών. Χρειάζονται αρκετές εβδομάδες έως ένα μήνα μετά την αρχική μόλυνση για εμφανισθούν δερματικές αλλοιώσεις στις γάτες. Ο σκύλος, η αλεπού και το κουνέλι είναι δυνατόν επίσης να μολυνθούν. Το είδος στα κουνέλια μπορεί να είναι το ίδιο με εκείνο στις άγριες θηρευτές γάτες όπου η μόλυνση μπορεί να αποκτηθεί από συλληφθέντα λαγόμορφα. Η μόλυνση των ζώων, η ανάπτυξη του παρασίτου, η παθογόνος δράση, η κλινική εικόνα, η διάγνωση και η φαρμακευτική αγωγή είναι όπως και στη Σαρκοπτική Ψώρα. Άλλα είδη Notoedres βρίσκονται ως παράσιτα στα λαγόμορφα, τρωκτικά και νυχτερίδες.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό, τα κλινικά συμπτώματα και εδραιώνεται με τις εργαστηριακές εξετάσεις. Η εργαστηριακή διάγνωση επιτυγχάνεται με τη λήψη δερματικού ξέσματος που λήφθηκε από τη περιφέρεια των αλλοιώσεων. Λόγω της συνήθειας για αυτοκαθαρισμό της γάτας, τα ακάρεα μπορεί να ανευρεθούν στις εξετάσεις κοπράνων.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ivermectin 0.2-0.3 mg/kg SC 2-3 φορές ανά 2 εβδομάδες (τοξικότητα της Ivermectin έχει αναφερθεί σε λίγες γάτες που έχουν υποβληθεί σε αγωγή με ιβερμεκτίνη στα 400 μg / kg), Doramectin 0.2-0.3 mg/kg SC once,

2-3% Lime sulfur solution ανά εβδομάδα για 6-8 φορές, Malathion 0.5% . Στις γάτες με σοβαρές αλλοιώσεις μερικές φορές μπορεί επίσης να χορηγηθούν πενικιλίνη για δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις και κορτικοστεροειδή για να ανακουφίσουν την φλεγμονή και να μειώσουν τις αντιδράσεις αυτο-τραυματισμού και υπερευαισθησίας μετά τη θεραπεία. Η σελαμεκτίνη και η Fipronil είναι μια αποτελεσματική θεραπεία και με προληπτική δράση.ΠΡΟΛΗΨΗ

93

Αποφυγή επαφής με μολυσμένα ζώα ή με μολυσμένα αντικείμενα.


Η μόλυνση του ανθρώπου οφείλεται στην στενή και συχνή επαφή του μολυσμένου ζώου με αυτόν. Συνήθως παρατηρείται έντονη κνησμώδης δερματίτιδα κυρίως στα χέρια, η οποία διαρκεί λίγες ημέρες και είναι αυτοπεριοριζόμενη.

ΩΤΟΔΗΚΤΙΚΗ ΨΩΡΑ (Otodectic mange, Otodectosis) είναι η παρασίτωση κυρίως του ακουστικού πόρου και σπάνια άλλων περιοχών του σώματος της γάτας και του σκύλου από το άκαρι Otodectes cynotis (Οικ. Psoroptidae).

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Το Otodectes cynotis επροκαλεί τη συχνότερη ωτίτιδα στις νεαρές γάτες η ποία προκαλεί έντονο κνησμό , αυτοτραυματισμούς και ύπαρξη χαρακτηριστικού καφέχροου υλικού στην είσοδο του ακουστικού πόρου των μολυσμένων γατών.


Τα ενήλικα είναι ωοειδή, λευκοκίτρινου χρώματος, με ψευδοκεφαλή και πόδια προεξέχοντα από την περιφέρεια του σώματος, τα θηλυκά παράσιτα έχουν διαστάσεις 400-500Χ270-300μm και τα αρσενικά 315-400Χ195-210μm (είναι ορατά με τη χρήση απλού μεγεθυντικού φακού). Οι σικύες βρίσκονται σε όλα τα πόδια του αρσενικού και το πρώτο και δεύτερο ζεύγος του θηλυκού ακάρεως.


Τα θηλυκά ακάρεα γεννούν (15-20) αυγά τα οποία είναι μεγάλα (μήκος περίπου 200 μm) στην επιφάνεια του δέρματος του ακουστικού πόρου, από τα οποία εκκολάπτονται σε εξάποδες προνύμφες οι οποίες εξελίσσονται σε οκτάποδες πρωτονύμφες, δευτερονύμφες και τέλος εξελίσονται σε αρσενικά και θηλυκά ακάρεα. Τα ενήλικα θηλυκά έχουν μήκος 350 έως 450 μm και τα αρσενικά ενήλικα έχουν μήκος 275 έως 360 μm.Κάθε μεταμόρφωση στο επόμενο στάδιο του βιολογικού κύκλου διαρκεί το λιγότερο 4 -5 μέρες και όλα τα στάδια του εξελίσσονται στον έξω ακουστικό πόρο. Ο βιολογικός κύκλος διαρκεί 18-21 ημέρες, ενώ το διάστημα που μεσολαβεί από ττην έξοδο του αυγού από το θηλυκό παράσιτο έως την δημιουργία νέων αυγών διαρκεί από 18 έως 28 ημέρες.


Η μόλυνση μεταδίδεται με άμεση επαφή με μολυσμένα ζώα. Τα ακάρεα δεν επιβιώνουν περισσότερο από 4-5 ημέρες στο εξωτερικό περιβάλλον.


94

Τα ακάρεα τρέφονται κυρίως με το φλεγμονώδες εξίδρωμα που προκαλούν όταν δαγκώνουν για να τραφούν από την επιδερμίδα, επίσης τρέφονται με την κυψελίδα του αυτιού. Προκαλεί ερεθισμό τόσο μηχανικό όσο και χημικό όπως επίσης και αντιδράσεις υπερευαισθησίας τύπου Ι και ΙΙΙ


Η μηχανική ενόχληση και αντίδραση υπερευαισθησίας ευθύνονται για την πρόκληση έντονου κνησμού περί το αυτί του ζώου, παρατηρούνται εξαιτίας αυτού αυτοτραυματισμοί στην βάση του αυτιού, τριβή της κεφαλής στο έδαφος, υπερπαραγωγή κυψελίδας και ύπαρξη σκοτεινού χρώματος κηρώδους εκκρίματος στον έξω ακουστικό πόρο. Συνήθως η ωτίτιδα είναι αμφοτερόπλευρη και κάποια ζώα δυνατό να είναι ασυμπτωματικοί φορείς.

Σπάνια μπορεί να προκληθεί αιθουσαίο σύνδρομο μετά από διάτρηση του τυμπανικού υμένα.


Είναι η συχνότερη αιτία πρόκλησης ωτίτιδας στις γάτες. Τα ζώα μολύνονται από άμεση επαφή με μολυσμένα ζώα (ομαδικώς διαβιούντα) ή από μολυσμένο περιβάλλον (τα ακάρεα επιβιώνουν 2 εβδομάδες στο εξωτερικό περιβάλλον). Έχει παγκόσμια εξάπλωση. ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό, τα κλινικά συμπτώματα και εδραιώνεται με τις εργαστηριακές εξετάσεις.

Η διάγνωση επιτυγχάνεται με την ανεύρεση των ενηλίκων παρασίτων κατά την ωτοσκόπηση με άμεση παρατήρηση και επίσης με την ανεύρεση των ενηλίκων ακάρεων, προνυμφών και αυγών κατά την μικροσκοπική εξέταση υλικού που λήφθηκε από τον έξω ακουστικό πόρο. Επίσης λίγα ακάρεα μπορεί να βρεθούν σε ξέσμα δέρματος εκτός του ακουστικού πόρου.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ivermectin : 0.3-0.4mg/kg, S.C. ή 0.2mg/kg, P.O. 2-4 φορές ανά 15 ημέρες, Selamectin : 6 mg/kg τοπικά στο δέρμα 2 φορές ανά μήνα ή και ανά 15 ημέρες, Moxydectin 2.5% και Imidacloprid (10%) 1-2 φορές με ένα μήνα διαφορά τοπικά στο δέρμα, Eνστάλαξη διαλύματος fipronil spot on: 2-6 σταγόνες σε κάθε ακουστικό πόρο 2 φορές κάθε μήνα (εκτός οδηγιών χρήσης του σκευάσματος), Eνστάλαξη διαλύματος amitraz ή χρήση περιλαίμιων (όχι στη γάτα).

Ενστάλαξη τοπικά διαλυμάτων που περιέχουν περμεθρίνες (permethrin (όχι στη γάτα), καρβαμιδικά (carbaryl) pyrethrins, rotenone (καλό είναι να προηγηθεί της εφαρμογής των τοπικών ακαρεοκτόνων, επιμελής καθαρισμός του ακουστικού πόρου).

Η θεραπεία θα πρέπει να εφαρμοσθεί σε όλα τα ζώα που συμβιώνουν.

Επίσης πιθανά να απαιτείται θεραπεία των δευτερογενών μολύνσεων (συνήθως κόκκοι και μύκητες)

ΠΡΟΛΗΨΗ

Αποφυγή της στενής επαφής με μολυσμένα ζώα ή μολυσμένα αντικείμενα (σκεπάσματα, στρώματα, περιλαίμια, βούρτσες κ.λ.π.) .

95


Η μόλυνση του ανθρώπου είναι εξαιρετικά σπάνια και προϋποθέτει πολύ στενή επαφή με μολυσμένα ζώα.

ΣΕΥΛΕΤΙΕΛΛΩΣΗ (Cheyletiellosis) είναι η παρασίτωση της επιφάνειας του δέρματος και του τριχώματος του σκύλου, της γάτας και του κουνελιού από τα ακάρρεα (Αρθόποδα-Cheiletidae), Cheyletiella spp (Στον σκύλο: C. yasguri, στη γάτα: C. blakei, στο κουνέλι C. parasitivorax)

ΣΥΝΟΨΗ : Είναι μία πολύ μεταδοτική παρασιτική ασθένεια της ραχιαίας επιφάνειας του δέρματος του σκύλου, της γάτας και του κουνελιού, που προκαλείται μετά από την μόλυνση των ζώων από τα ακάρεα Cheyletiella spp. Συχνά αναφέρεται και ως ‘κινούμενη πιτυρίδα’, λόγω του μεγάλου μεγέθους των ακάρεων και της υπερβολικής φολίδωσης.


Το μέγεθος των ενηλίκων είναι 300-500μm, έχουν κιτρινόχρωμη όψη, με χαρακτηριστικό γνώρισμα τις πολύ μεγάλου μεγέθους προσαρκτρίδες.


Ο βιολογικός κύκλος εξελίσσεται αποκλειστικά πάνω στον ξενιστή και διαρκεί 17-21 ημέρες από την γέννηση των αυγών έως την ενηλικίωση των παρασίτων. Τα αυγά των ενήλικων θηλυκών παρασίτων εναποτίθενται στην βάση των τριχών. Οι προνύμφες (με 6 ζεύγη ποδιών) εκκολάπτονται σε νύμφες (πρωτονύμφη, δευτερονύμφη) και τέλος σε ενήλικα παράσιτα. Ζουν στην κερατίνη στοιβάδα της επιδερμίδας, όπου κινούνται έντονα με αποτέλεσμα να δίνουν την χαρακτηριστική εικόνα της κινούμενης πιτυρίδας. Πάνω στον ξενιστή τα ενήλικα παράσιτα επιβιώνουν για μερικές εβδομάδες ενώ στο περιβάλλον για περίπου 10 ημέρες (οι προνύμφες και οι νύμφες επιβιώνουν εκτός του ξενιστή για περίπου 2 ημέρες).


H μόλυνση μεταδίδεται με άμεση επαφή με μολυσμένα ζώα, ή από το μολυσμένο περιβάλλον.


Είναι μία μεταδοτική μόλυνση από τα ακάρεα Cheyletiella spp τα οποία ζουν πάνω στο δέρμα, τρέφονται με φολίδες ή άλλα ακάρεα (κυρίως της σκόνης του σπιτιού) και προκαλούν αντιγονικές αντιδράσεις στο ξενιστή τους.


96

Συχνά τα σκυλιά είναι ασυμπτωματικοί φορείς της παρασίτωσης. Η κεχροειδής δερματίτιδα, ο ήπιος κνησμός, η ύπαρξη πιτυρίδας η οποία συχνά παρομοιάζεται ως μετακινούμενη πιτυρίδα, η παρουσία φολίδων είναι τα συμπτώματα της νόσου. Επίσης βλατίδες και εφελκίδες είναι δυνατό να παρατηρηθούν κυρίως στη ραχιαία γραμμή του ζώου και παρατηρείται εντοπισμένη ή διάχυτη απώλεια τριχώματος. Οι αλλοιώσεις ανευρίσκονται κυρίως στη ράχη κκαι ο βαθύτερος ερεθισμός του δέρματος μπορεί να είναι ελάχιστος

Στις γάτες μπορεί να εμφανιστεί ερυθρότητα του δέρματος, αυξημένη λεικλτικότητα των τριχών και ήπιες ή καθόλου δερματικές αλλοιώσεις. Οι γάτες μπορεί να παρουσιάσουν αμφοτερόπλευρη συμμετρική αλωπεκία.


Εντοπίζεται κυρίως στη ράχη Τα παράσιτα είναι ορατά ακόμη και με απλό μεγεθυντικό φακό Συχνά αναφέρεται και ως ‘κινούμενη πιτυρίδα’, λόγω του μεγάλου μεγέθους των ακάρεων και της υπερβολικής φολίδωσης. Τα ακάρεα Cheyletiella spp. είναι πολύ κινητικά και είναι μεταδοτικά με άμεση επαφή. Αυτά τα ακάρεα βρέθηκαν σε ψύλλους, ψείρες μύγες και υπάρχει η υποψία ότι αυτός είναι ένας τρόπος με τον οποίο μετακινούνται μεταξύτων ξενιστών. Σημάδια αποφολίδωσης και κνησμού μπορεί να μιμηθούν άλλες πιο συχνές ασθένειες. Ανθρώπινες βλάβες είναι πιθανές (ζωοανθρωπονόσος) Είναι πιο συχνή στα νεαρά ζώα. Τα Cocker spaniel, poodles και οι μακρύτριχες φυλές γατών, συχνά είναι ασυμπτωματικοί φορείς. Ο κνησμός μπορεί να ποικίλει από καθόλου έως σοβαρός και αυτό εξαρτάται από την ατομική ανοσολογική απάντηση των ζώων στη μόλυνση. Οι γάτες μπορεί να παρουσιάζουν παράξενη συμπεριφορά ή αυξημένη αυτοπεριποίηση. Προσβολή μπορεί να υποπτευθεί μετά από την ανάπτυξη αλλοιώσεων στους ανθρώπους. Κοινές πηγές προσβολής: καταφύγια ζώων, εκτροφές και εγκαταστάσεις περιποίησης ζώων.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση γίνεται: Με την επισκόπηση του δέρματος (μετακινούμενη πιτυρίδα).

Με μεγεθυντικό φακό.

Με την λήψη επιφανειακού ξέσματος του δέρματος ή τη λήψη δείγματος με ένα βαμβακοφόρο στειλεό ο οποίος έχει υγρανθεί με παραφινέλαιο, την τοποθέτηση του δείγματος σε αντικειμενοφόρο πλάκα και εξέταση της στο μικροσκόπιο.

Με το χτένισμα του δέρματος και τοποθέτηση του υλικού σε σκουρόχρωμη επιφάνεια για την ανεύρεση των παρασίτων.

Επιπλέον με την χρήση κολλητικής ταινίας (μέθοδος Graham). Η μόλυνση των ιδιοκτητών μας προτρέπει στην λεπτομερέστερη εξέταση του ζώου.

Η εξέταση των επιδερμικών υπολειμμάτων είναι μία πολύ αποτελεσματική διαγνωστική μέθοδος.

97

Συγκέντρωση των επιδερμικών υπολειμμάτων με: χτένισμα για ψύλλους (πολύ αποτελεσματικό), ξέσματα δέρματος και με τη μέθοδο της συγκολλητικής ταινίας.

Τα ακάρεα Cheyletiella είναι μεγάλα και μπορεί να είναι ορατά με έναν απλό μεγεθυντικό φακό. Οι φολίδες και οι τρίχες μπορούν να εξεταστούν με μικρή μεγέθυνση, ενώ η βαφή των δειγμάτων δεν είναι απαραίτητη.

Η ανταπόκριση στα εντομοκτόνα μπορεί αν είναι απαραίτητη για την οριστική διάγνωση σε ύποπτα περιστατικά στα οποία δεν έχουν ανευρεθεί ακάρεα.

Πρέπει να σημειωθεί ότι σε κοπρανολογική εξέταση πιθανά να ανευρεθούν αυγά ή ενήλικα παράσιτα μετά από την κατάποση τους από το ζώο.


Η σεϋλετιέλλωση πρέπει να εξετάζεται σε κάθε ζώο με φολίδες με ή χωρίς κνησμό.

Επίσης εξετάζονται και: σμηγματόρροια, αλλεργική δερματίτιδα από ψύλλους, μόλυνση από Sarcoptes spp. , ατοπική δερματίτιδα, υπερευαισθησία στην τροφή και ιδιοπαθής κνησμός.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ivermectin 0.2-0.3mg/kg, S.C. ανά 2 εβδομάδες, 3 φορές (εκτός οδηγιών χρήσεως του σκευάσματος). Selamectin 6-15mg/kg, spot on ανά 15-30 ημέρες για 3 φορές.To d Moxydectin (2.5%) με imidaklopride (10%) spot on βοηθά στη θεραπεία. Moxydectin (εκτός οδηγιών χρήσεως του σκευάσματος) 0.2-04 mg/kg S.C., 2-3 φορές ανά 15 ημέρες. Fipronil 2 φορές ανά μήνα, Lime sulfur 1 φορά την εβδομάδα για 6 εβδομάδες, amitraz (όχι στη γάτα), pyrethrins, carbaryl, malathion, dimpylate, fenvalerate, lindane και Selenium sulphide.

Η ιβερμεκτίνη είναι πολύ αποτελεσματική (300 μg/kg, SC, 3 φορές σε διάστημα 2 εβδομάδων). Χρησιμοποιείται σε σκύλους, γάτες και κουνέλια > 3 εβδομάδων. Μορφές pour-on(διαδερμικά) είναι αποτελεσματικές σε γάτες (500μg/kg 2 φορές σε διάστημα 2 εβδομάδων).

Η ιβερμεκτίνη δεν είναι εγκεκριμένη για αυτή τη χρήση στο σκύλο, τη γάτα και το κουνέλι. Πριν τη χρήση της είναι απαραίτητη η ενημέρωση και η συγκατάθεση του ιδιοκτήτη. Αρκετές φυλές σκύλων π.χ. collies, shelties, Australian shepherds παρουσιάζουν αυξημένη ευαισθησία και δεν πρέπει να χορηγείται σε αυτά ιβερμεκτίνη.

Σε αποτυχία της θεραπείας πρέπει να επανεκτιμώνται άλλα αίτια κνησμού και αποφολίδωσης.

Η επαναπροσβολή, μπορεί να υποδηλώσει επαφή με κάποιο ασυμπτωματικό φορέα ή την παρουσία μίας μην αναγνωρισμένης μέχρι τώρα πηγής ακάρεων π.χ. δεν έγινε θεραπεία στο χώρο που κοιμάται το ζώο.

Θειάσβεστος και πλύσεις με πυρεθρίνη σε γάτες, γατάκια, κουτάβια και κουνέλια.

Πυρεθρίνη ή οργανοφωσφορικά σε σκύλους.

Τα συνήθη σπρέι για τους ψύλλους και οι πούδρες δεν είναι πάντα αποτελεσματικά.

98

Η θεραπεία στο περιβάλλον με συχνό καθάρισμα και ψέκασμα με εντομοκτόνα είναι πολύ σημαντική για την εξάλειψη της μόλυνσης.

Επιβάλλεται να γίνει θεραπεία σε όλα τα ζώα στο σπίτι.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Αποφυγή στενής επαφής με μολυσμένα ζώα ή μολυσμένα αντικείμενα και θεραπεία των μολυσμένων ζώων. Η θεραπεία στο περιβάλλον με συχνό καθάρισμα και ψέκασμα με ακαρεοκτόνα είναι πολύ σημαντική για την εξάλειψη της μόλυνσης. Χτένες, βούρτσες και άλλα αντικείμενα περιποίησης που χρησιμοποιήθηκαν σε μολυσμένα ζώα, πρέπει να απορρίπτονται ή να απολυμαίνονται σχολαστικά πριν τη χρήση.


Πολύ πιθανή πρόκληση δερματίτιδας στον άνθρωπο.

ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠΟ ΨΥΛΛΟΥΣ Η ΣΙΦΟΝΑΠΤΕΡΩΣΗ (Infestation with fleas or Siphonapterosis) είναι η παρασίτωση του σκύλου (Ctenocephalides canis, C. felis, Xenophyla cheopis, Pullex irritans κ.α.) της γάτας (C. felis, C. canis κ.α), κ.α. από αιμομυζητικούς ψύλλους.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Η μόλυνση από ψύλλους εναι μια πολύσυχνή παρασίτωση των ζώων συντροφιάς η οποία προκαλεί κνησμό και δερματικές αλλοιώσεις στα παρασοτούμενα ζώα και είναι ένα συχνό αίτιο προσκόμισης των ζώων στον κτηνίατρο είτε για προληψη έιτε για θεραπεία.


Οι ενήλικοι ψύλλοι έχουν μέγεθος 1-5mm, είναι σκούρου χρώματος (καφέ προς μαύρο), δεν έχουν φτερά, έχουν σχήμα πεπιεσμένο πλευρικά και είναι ορατοί με γυμνό οφθαλμό.


Περιλαμβάνει τα στάδια του αυγού, α΄, β΄, γ΄σταδίου προνύμφη, νύμφη και ενήλικο παράσιτο.

Τα ενήλικα θηλυκά γεννούν αυγά τα οποία είναι λευκωπά, ωοειδή με κυκλικά άκρα διαστάσεων 0.5 mm. Αυτά αφήνονται πάνω στο σώμα του ξενιστή και σύντομα πέφτουν στο εξωτερικό περιβάλλον (μέσα σε λίγες ώρες). Η μετατροπή τους δε προνύμφη απαιτεί χρονικό διάστημα 2-7 ημερών. Οι προνύμφες είναι μικρές, άσπρες και έχουν πολλές τρίχες και έχουν μήκος περίπου 0,5 cm. Η εξέλιξη τους απαιτεί συνδυασμό κατάλληλων συνθηκών του περιβάλλοντος όπως θερμοκρασία, υγρασία και ύπαρξη τροφής. Τρέφονται με οργανικά υπολείμματα από το κάλυμμα των αυγών τους ή με άλλες

99

προνύμφες ή με αίμα που περιέχεται στα κόπρανα των ενήλικων ψύλλων. Οι προνύμφες του ψύλλου δεν θα αναπτυχθούν σε εξωτερικούς χώρους σε περιοχές που εκτίθενται σε παρατεταμένες περιόδους άμεσου ηλιακού φωτός. Οι κοινές τοποθεσίες ανάπτυξης υπαίθριων νυμφών είναι δροσερές, σκιερές περιοχές ή περιοχές μετατόπισης σκιάς όπου τα κατοικίδια ζώα ξεκουράζονται. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι ψύλλοι θα αναπτυχθούν κυρίως όπου τα κατοικίδια ζώα αισθάνονται άνετα και ξεκουράζονται. Η ανάπτυξη των προνυμφών πραγματοποιήται σε κλειστούς χώρους και σε προστατευμένες περιοχές (π.χ. σε χαλιά, υπό έπιπλα, κατά μήκος τωνν αυλακών των πλακών του δαπέδου και αλλού)., δηλαδή οι προνύμφες έχουν αρνητικό φωτοτροπισμό και θετικό γεωτροπισμό και έτσι κρύβονται σε σκοτεινά μέρη (χαλιά, χαραμάδες κ.α.) και μάλιστα πρέπει να υπογραμιστεί ότι η ανάπτυξη τους σταματά σε περιοχές του περιβάλλοντος με άμεση έκθεση στον ήλιο. Η ταχύτητα της εξέλιξης των προνυμφών σε νύμφες εξαρτάται από τη θερμοκρασία και την υγρασία του περιβάλοντος.Οι λευκωπές νύμφες βρίσκονται (κουκούλια μήκους 0,5 cm) βρίσκονται στο έδαφος, στη βλάστηση, στα χαλιά, κάτω από τα έπιπλα και στα κρεβάτια των ζώων.Ο ενήλικος C. felis μπορεί να αρχίσει να εμφανίζεται περίπου 8 ημέρες μετά την έναρξη της ανάπτυξης των νυμφών. Όλοι οι ψύλλοι εμφανίζονται συνήθως την ημέρα 13 στους 24 ° C και με σχετική υγρασία 78%. Ο ενήλικος C. felis μπορεί να παραμείνει αδρανής στο κουκούλι για έως και 30 εβδομάδες στους 11 ° C και 75% σχετική υγρασία. Η καθυστερημένη εμφάνιση εμφανίζεται όταν δεν υπάρχουν κατάλληλα περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Η μηχανική πίεση, το CO2 και η αυξημένη θερμοκρασία διεγείρουν την εμφάνιση των ψύλλων.Όσον αφορά τα ενήλικα παράσιτα αυτά σε εύκρατα κλίματα, το 90 έως 95% των ψύλλων εμφανίζονται μέσα σε 21 έως 35 ημέρες. Σε υποτροπικά κλίματα, το 96 έως 99% των ψύλλων εμφανίζεται μέσα σε 14 έως 28 ημέρες. Οι ενήλικες ψύλλοι αρχίζουν να τρώνε αμέσως όταν βρίσκονται στονξενιστή. Το αίμα που εκκρίνεται από τους ενήλικους ψύλλους στεγνώνει σε κόκκινο-μαύρα συσσωματώματα στο τρίχωμα του ζώου ξενιστή. Η παραγωγή αυγών αρχίζει μέσα σε 20 έως 24 ώρες από όταν τα θηλυκά τρέφονται με την πρώτη ποσότητα αίματος του ξενιστή. Οι θηλυκοί ψύλλοι μπορούν να παράγουν 40 έως 50 αυγά την ημέρα. Υπό κανονικές συνθήκες, οι περισσότεροι ενήλικοι ψύλλοι γενικά επιβιώνουν 2-3 μήνες.Σε έντονο κρύο το C. felis επιβιώνει για 10 ημέρες στους 3 ° C ή 5 ημέρες στους 1 ° C.

Σε ψυχρές συνθήκες περιβάλλοντος οι ψύλλοι επιβιώνουν ως ενήλικες πάνω σε σκύλους,σε γάτες ή άλλα θηλαστικά ή μέσα σε στα κουκούλια των νυμφών ως μέλλοντες ενήλικες σε προστατευμένο περιβάλλον.

Οι προνύμφες γνέθουν ένα μεταξωτό κουκούλι και εξελίσσονται σε νύμφες μέσα σε αυτό. Τα μεταξένια νήματα είναι κολλώδη και υπολείμματα από το έδαφος καλύπτουν το κουκούλι ώστε να μην γίνεται εύκολα ορατό. Τα κουκούλια είναι δυνατό να βρεθούν στο έδαφος, σε χόρτα, μέσα σε χαλιά, κάτω από έπιπλα και κυρίως στο στρώμα ή την φωλιά του ζώου. Μέσα στο κουκούλι οι νύμφες μετατρέπονται σε νεαρούς ψύλλους (αναβολή της μετατροπής αυτής προκαλείται από κακές συνθήκες περιβάλλοντος. Η εξέλιξη ενισχύεται για όταν επικρατούν κατάλληλες συνθήκες όπως η πίεση , το CO2, η αυξημένη υγρασία και θερμοκρασία

Οι νεαροί ψύλλοι κινούνται προς την επιφάνεια των χαλιών, χόρτων ή άλλων σημείων από όπου περνούν συχνά οι ξενιστές τους και περιμένουν να περάσουν οι ξενιστές τους ώστε να ανέβουν επάνω τους και να συνεχισθεί ο βιολογικός τους κύκλος. Η ανεύρεση του ξενιστή επιτυγχάνεται με διάφορα ερεθίσματα όπως θερμικά (εντόπιση της κινούμενης θερμότητας από τη θερμοκρασία του σώματος του ζώου) και οπτικά (αναμονή σε μια δέσμη φωτός που όταν διακοπεί προσωρινά από τη διέλευση κάποιου ζώου τον ενεργοποιεί να πηδήξει), κ.α..

100

Ο ψύλλος εκτός του ξενιστή επιβιώνει λίγες ημέρες (σε συνθήκες σπιτιού 1-2 εβδομάδες.

Ο χρόνος που απαιτείται για την ολοκλήρωση του βιολογικού κύκλου είναι από 3-5 έως 27 εβδομάδες.


Οι ψύλλοι είναι διαλείποντα παράσιτα στα ζώα (ανεβαίνουν σε αυτά για να απομυζήσουν αίμα). Περνούν πολλά στάδια της ζωής τους στο εξωτερικό περιβάλλον. Έτσι ένα ζώο μπορεί να μολυνθεί από άμεση επαφή με άλλο μολυσμένο ζώο ή από μολυσμένο με ψύλλους περιβάλλον.


Οι ψύλλοι κατά την διάρκεια της αιματοφαγίας, προκαλούν έντονο κνησμό στο ζώο, ανησυχία, αλλεργική αντίδραση, δερματίτιδα, τραύματα αυτοτραυματισμού, δευτερογενή σμηγματόρροια, κερατινοποίηση κ.α. και επειδή οι ψύλλοι απομυζούν μεγάλες ποσότητες αίματος (13.6mg/ημερησίως) από τα παρασιτούμενα ζώα και εάν είναι σε μεγάλους αριθμούς, αυτά εμφανίζουν αναιμία και κατάπτωση.

Συχνή είναι η εμφάνιση του συνδρόμου, της αλλεργική από ψύλλους δερματίτιδας , στον σκύλο. Το ζώο που εμφανίζει αλλεργική αντίδραση στο σάλιο των ψύλλων (Flea Allergy Dermatitis - FAD), με περιοχές αλωπεκίας, κρούστες στο δέρμα, περιοχές με υπερχρωματισμό, λέπτυνση του δέρματος, φλεγμονή, κνησμό, σμηγματόρροια κ.α


Η παρασίτωση αυτή είναι πολύ συχνή στα ζώα. Υπάρχουν πολλά είδη ψύλλων αλλά μόνο λίγα παρασιτούν το σκύλο και τη γάτα. Ο ψύλλος του είδους Ctenocephalides felis είναι ο πλέον κοινός ψύλλος τόσο στο σκύλο όσο και στη γάτα παγκοσμίως. Ο ψύλλος του είδος C. canis είναι συχνός στον σκύλο σε ορισμένες χώρες αλλά γρήγορα αντικαθίσταται από τον C. felis. Ο ψύλλος του είδους Pulex irritans μόνο ευκαιριακά προσβάλλει το σκύλο και τη γάτα. Οι ψύλλοι είναι οι ενδιάμεσοι ξενιστές του κεστώδους Dipylidium caninum, οι σκύλοι, οι γάτες και ο άνθρωπος μπορούν να μολυνθούν από αυτό όταν καταναλώσουν τους μολυσμένους ψύλλους. Μεγάλο μέρος του βιολογικού κύκλου των ψύλλων λαμβάνει χώρα στο εξωτερικό περιβάλλον, γι’ αυτό κάθε προσπάθεια απαλλαγής από την παρασίτωση πρέπει να περιλαμβάνει και πρόνοια σε αυτό.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Ανεύρεση των ενήλικων και των αναπαραγωγικών στοιχείων του ψύλλου στην επιφάνεια του δέρματος των ζώων. Ανεύρεση σκοτεινόχρωμων λεκέδων στο δέρμα τους από το αίμα που περιέχεται στα κόπρανα τους. Με την χρήση κατάλληλης χτένας για τον εγκλωβισμό του παρασίτου. Με την χρήση χτένας και εναπόθεση των συλλογών σε λευκό χαρτί το οποίο κοκκινίζει μετά από μικρό χρονικό διάστημα σε διάφορα σημεία από την ύπαρξη του αίματος που περιέχεται στα κόπρανα των ψύλλων. Με ανοσοενζυμική δοκιμασία ELISA.

101

Μορφολογικά χαρακτηριστικά διαφοροποίησης των κυριότερων ειδών των ψύλλων που παρασιτούν στο σκύλο και τη γάτα

Είδος Μορφολογικά χαρακτηριστικά Επισημάνσεις Ctenocephalides felis Η κεφαλή του είναι επιμήκης, υπάρχουν

παρειακά κτενίδια, τα οποία είναι σχεδόν ισομεγέθη.

Είναι το συχνότερο είδος που παρασιτεί στο σκύλο και τη γάτα

Ctenocephalides canis Η κεφαλή του δεν είναι επιμήκης και είναι στρογγυλευμένου σχήματος, υπάρχουν παρειακά κτενίδια, από τα οποία το πρώτο έχει μήκος το μισό από των υπολοίπων.

Παρασιτεί στο σκύλο και τη γάτα

Pulex irritans Τα παρειακά κτενίδια απουσιάζουν, έχουν κυκλικού σχήματος κεφαλή στην οποία εκφύονται δύο τριχίδια, το πρώτο κάτω από το μάτι και το δεύτερο πίσω από την κεραία.

Παρασιτεί κυρίως στον άνθρωπο και τον χοίρο

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ

Οι στόχοι της καταπολέμησης των ψύλλων περιλαμβάνουν τρεις παραμέτρους 1) Την εξόντωση των ψύλλων που βρίσκονται επάνω στο ζώο. 2) Την εξάλειψη των ψύλλων από το περιβάλλον του ζώου και 3) Την πρόνοια για μελλοντική επαναμόλυνση.

Η καταπολέμηση των ψύλλων που βρίσκονται επάνω στο ζώο μπορεί να γίνει με την χρήση εντομοκτόνων με την μορφή ψεκασμών, λουτρών, επιπάσεων και διαποτισμού του δέρματος, με κατάλληλα αντιπαρασιτικά φάρμακα. Επιπλέον τα τελευταία χρόνια έχουν κυκλοφορήσει προς χρήση ειδικά φάρμακα που λαμβάνονται από το στόμα και αναστέλλουν την ανάπτυξη των ψύλλων (insect growth regulators -IGRs). Ο συνδυασμός των εντομοκτόνων φαρμάκων και των αναστολέων της ανάπτυξης είναι ένας αποτελεσματικός συνδυασμός φια την καταπολέμηση των ψύλλων τόσο επάνω στο ζώο , όσο και στο περιβάλλον.

Επιπλέον η χρήση νέας γενιάς αντιπαρασιτικών φαρμάκων (με μορφή spot on ή spray) τα οποία είναι πολύ δραστικά αλλά έχουν και αντιπαρασιτική δράση μακριάς διάρκειας επάνω στο ζώο όπως imidacloprid, fipronil, selamectin και nitenpyran κ.α. είναι μία πολύ χρήσιμη μέθοδος καταπολέμησης των ψύλλων.

Για τον καθαρισμό του άμεσου περιβάλλοντος του ζώου μπορεί να γίνει χρήση τοπικών δερματικών επιθέσεων ή από το στόμα, των αναστολέων ανάπτυξης των ψύλλων όπως lufeneron, methoprene, pyrproxyfen κ.α. Στο περιβάλλον του ζώου όπως είναι η φωλιά η αυλή μπορούν να χρησιμοποιηθούν ουσίες όπως cyfluthrin, permethrin κ.α.

Μηχανική βοήθεια μπορεί να γίνει το μπάνιο του ζώου, το πλύσιμο των υλικών όπου κάθεται ο σκύλος ή η γάτα (κουβέρτες, χαλιά, πατάκια κ.α) και προσεκτική και επίμονη αναρρόφηση με ηλεκτρική σκούπα των μοκετών χαλιών ή άλλων υλικών όπου περιφέρεται το ζώο. Η thiamine, το θειάφι, το

102

σκόρδο οι υπέρηχοι κ.α. αναφέρεται ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίσης ως εντομοαποθητικά. Στην αλλεργική από ψύλλους δερματίτιδα χρησιμοποιούνται υποστηρικτικά τα κορτικοστεροειδή, τα αντισταμινικά, τα αντιβιοτικά κ.α.

Οι κύριες ομάδες εκτοπαρασιτοκτόνων που χρησιμοποιούνται είναι : Οι Pyrethrins μόνες τους ή σε συνδυασμό με άλλα συνεργικά φάρμακα όπως piperonyl butoxide, έχουν μικρή δυνατότητα να προκαλέσουν τοξικότητα στον άνθρωπο και γι’ αυτό χρησιμοποιοώνται μέσα σε σπίτι. Η δραστικότητα και η διάρκεια τους ποικίλει και συνήθως είναι σύντομης διάρκειας.

Τα Pyrethroids είναι συνθετικά παράγωγα των πυρεθρινών. Σε αυτά περιλαμβάνονται το allthrin, nesmethrin, permethrin esvenvaluate, phenothrin, cyfluthrin, bifenthrin και deltamethrin. Υπάρχουν και συνδυασμοί αυτών. Τα συνθετικά πυρεθροειδή σχεδιάστηκαν για μεγαλύτερη διάρκεια δράσης και καλύτερη δραστικότητα. Τα περισσότερα πυρεθροειδή είναι ασφαλή για χρήση στο σκύλο αλλά εξαιρετικά τοξικά για τις γάτες.

Τα ολοκληρωμένα προγράμματα ελέγχου των ψύλλων θα πρέπει να εξαλείψουν τους ψύλλους τόσο στα κατοικίδια ζώα αλλά να εξαλείψουν τις υπάρχουσες περιβαλλοντικές παρασιτώσεις και να αποτρέψουν την επακόλουθη επανεμφάνιση. Οι μέτριες έως σοβαρές παρασιτώσεις ενδέχεται να διαρκέσουν αρκετούς μήνες για να τεθούν υπό έλεγχο.Η εξάλειψη των ψύλλων σε κατοικίδια ζώα μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση των κάτωθι διαθέσιμων εκτοπαρασιτοκτόνων αν και η λίστα με νέα φάρμακα συνεχλως διευρλυνεται:

Activyl® (Indoxacarb): σκύλοι (μηνιαία τοπικά spot-on) Advantage II® (Imidacloprid): σκύλοι (μηνιαία επίκαιρη spot-on) Bravecto® (Fluralaner): σκύλοι (κάθε 3 μήνες από το στόμα) Capstar® (Nitenpyram): σκύλοι (καθημερινά ή όπως απαιτούνται από το στόμα) Comfortis® (Spinosad): σκύλοι (μηνιαίως από το στόμα) Effipro® Plus (Fipronil, pyriproxyfen): σκύλοι (μηνιαία τοπική spot-on) Effitix® Plus (Fipronil, permethrin, pyriproxyfen): σκύλοι (μηνιαία τοπική spot-on) Frontline® (Fipronil): σκύλοι (μηνιαία τοπική spot-on ή σπρέι) Advantixx II® (ιμιδακλοπρίδη και περμεθρίνη): σκύλοι (μηνιαία επίκαιρη spot-on) Nexgard® (Afoxolaner): σκύλοι (μηνιαίως από το στόμα) Revolution® (Σελαμεκτίνη): σκύλοι (μηνιαία τοπικά spot-on) Sentinel® Flavor tabs® (Lufenuron): σκύλοι (μηνιαίοι από στόματος) Sentinel® Spectrum® (Lufenuron): σκύλοι (μηνιαίοι από στόματος) Seresto® (συνθετικά πυρεθροειδή (φλουμεθρίνη και ιμιδακλοπρίδη)): σκύλοι (κολάρο 8 μηνών) Simparica® (Sarolaner): σκύλοι (μηνιαίοι από στόματος) Trifexis® (Spinosad): σκύλοι (μηνιαίως από το στόμα) Vectra 3D® (Dinotefuran και permethrin): σκύλοι (μηνιαία επίκαιρη spot-on) Συνθετικά πυρεθροειδή: σκύλοι (διάφορα σκευάσματα που συμπεριλαμβάνουν κυφενόθρίνη, δελταμεθρίνη, φλουμεθρίνη και περμεθρίνη) Ορισμένες τυποποιήσεις εντομοκτόνου από ψύλλους περιέχουν ρυθμιστές ανάπτυξης εντόμων (IGRs) είτε μόνοι είτε σε συνδυασμό με ακρυκτοειδή. Αυτοί οι παράγοντες, οι οποίοι περιλαμβάνουν το lufenuron, το methopren και το pyriproxyfen, εμποδίζουν τα αυγά ψύλλων από την εκκόλαψη και σκοτώνουν τις προνύμφες ή τα πρόωρα pupae. Μία άλλη στρατηγική περιλαμβάνει την ενσωμάτωση IDIs όπως lufenuron σε προϊόντα προληπτικού και εντερικού ελέγχου παρασίτου ευρέος φάσματος. Τέτοιοι συνδυασμοί παρέχουν αποτελεσματικότητα έναντι των αυγών και των προνυμφών των ψύλλων

103

ενώ ταυτόχρονα εμποδίζουν την ασθένεια του πνεύμονα και τη θεραπεία και τον έλεγχο των εντερικών παρασίτων. Περιστασιακά, η χρήση των προϊόντων ελέγχου ψύλλων από ετικέτες δεν φαίνεται να ελέγχει το πρόβλημα. Αυτό μπορεί να είναι πραγματικό ή αντιληπτό, με βάση τις προσδοκίες του ιδιοκτήτη κατοικίδιων ζώων σχετικά με την απόδοση του προϊόντος, τη συχνότητα κολύμβησης και τα ποσοστά επανεμφάνισης. Εάν απαιτούνται πρόσθετα μέτρα ελέγχου, τα προϊόντα μπορούν να συνδυαστούν, μπορεί να εφαρμοστεί περιβαλλοντικός έλεγχος ή η συχνότητα εφαρμογής μπορεί να αυξηθεί εάν επιτρέπεται από την ετικέτα.

ΚΡΟΤΩΝΩΣΗ (Tick infestation) είναι η παρασίτωση της επιφάνειας του δέρματος του σκύλου, της γάτας, του λύκου, της αλεπούς κ.α. από σκληρούς και μαλακούς κρότωνες (Argasidae, Ixodidae) (Arachnida).

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Η κροτώνωση είναι μια διαδεδομένη και συχνή εκτοπαρασίτωση στον σκύλο και σπανιότερα στη γάτα, τα απαράσιτα απομυζούν αίμα αλλά και μπορούν να μεταφέρουν επικίνδυνες μολυσματικές ασθένειες στο ζώο.

ΕΙΔΗ ΚΡΟΤΩΝΩΝ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ : Rhipicephalus sanguineus (Brown dog tick), Ixodes scapulars (Black-legged tick) Ixodes pacificus (Western black-legged tick) , Dermacentor variabilis (American dog tick), Dermacentor andersoni (Rocky Mountain Wood Tick), Amblyomma americium (Lone star tick) , Amblyomma maculatum (Gulf Coast tick), Otobius megnini (Spinose ear tick)


Περιλαμβάνει τα στάδια του αυγού, της προνύμφης (6 πόδια), πρωτονύμφης, δευτερονύμφης (8 πόδια) και του ενήλικου αρσενικού και θηλυκού παρασίτου και διαρκεί από 6 εβδομάδες έως 2-3 χρόνια.


Η μόλυνση μεταδίδεται από το μολυσμένο περιβάλλον.


Συνήθως δεν παρατηρούνται κλινικά συμπτώματα στα ζώα, εκτός αν είναι σε μεγάλους αριθμούς ή μεταφέρουν μολυσματικούς παράγοντες. Τα συμπτώματα των ζώων που είναι βαριά παρασιτώμενα

104

είναι η φλεγμονή ή αλλεργική αντίδραση στο σημείο εισόδου του στοματικού μορίου του κρότωνα, στο δέρμα του ζώου, αναιμία (όταν είναι σε μεγάλους αριθμούς) και σπάνια κροτωνική παράλυση.

Ένα ενήλικο παράσιτο μπορεί να απομυζήσει 0.55 ml αίματος και μια νύμφη 0.024ml. Είναι οι μεταδότες της Babesiosis και της Erlichiosis ή και άλλων μολυσματικών ασθενειών (οφειλόμενες σε βακτήρια ή ιούς).

Ο «καφέ κρώτωνας» Rhipicephalus sanquineus είναι τριξένιος με μεγάλη προτίμηση την παρασίτωση κυρίως του σκύλου η και δευτερευόντως της γάτας, των τρωκτικών και σποραδικά του ανθρώπου. Είναι το σημαντικότερο και το πλέον διαδεδομένο είδος στην χώρα μας (99-100%), έχοντας την δυνατότητα μεταφοράς διαφόρων μολυσματικών παραγόντων στα παρασιτούμενα ζώα (Canine Babesiosis, Canine Hepatozoonosis, Canine Erlichiosis) .


Η συχνότητα της μόλυνσης είναι πολύ μεγαλύτερη στους σκύλους απ’ ότι στις γάτες.

Υπάρχουν μονοξένιοι, διξένιοι και τριξένιοι κρότωνες (τσιμπούρια). Είναι προσωρινά παράσιτα σε πολλά ζώα για μικρές περιόδους (μία φορά σε κάθε στάδιο ανάπτυξης), ενώ μπορούν να επιβιώσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στο περιβάλλον (3-18 χρόνια μακριά από ζώο).

Οι μεταφερόμενοι μολυσματικοί παράγοντες μπορούν να μεταφερθούν από ένα στάδιο στο επόμενο στάδιο του βιολογικού κύκλου του κρότωνα (π.χ. Erlichia canis).

Έχουν παγκόσμια εξάπλωση.

Όσον αφορά το είδος του κρότωνα Ixodes ricinus το οποίο ονομάζεται και ως «κρώτωνας του προβάτου» είναι ένα τριξένιο παράσιτο δηλαδή χρειάζεται 3 ξενιστές για να ολοκληρώσει την ανάπτυξη του. Σαν ενήλικο παράσιτο πολύ σπάνια ζει πάνω στον σκύλο τη γάτα και άλλα κατοικίδια ή άγρια θηλαστικά, ενώ σαν προνύμφη ή νύμφη παρασιτεί σε σαύρες, πουλιά και άλλα μικρά θηλαστικά. Για την εκκόλαψη τους από προνύμφες σε νύμφες απαιτείται ένας ξενιστής από τον οποίο θα απομυζήσουν αίμα για την διατροφή τους. Τα ενήλικα θηλυκά αφού ζευγαρώσουν επάνω σε έναν ξενιστή, τον εγκαταλείπουν για να γεννήσουν τα αυγά τους στο έδαφος όπου στη συνέχεια πεθαίνουν.

Όλοι οι σκύλοι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται όλο το χρόνο και καθ 'όλη τη διάρκεια της ζωής τους με προϊόντα ελέγχου κροτώνων για να περιορίσουν τις παρασιτώσεις στο κατοικίδιο ζώο, να μειώσουν τον αριθμό των κροτώνων στο περιβάλλον γύρω από το σπίτι και να αποτρέψουν την εγκαθίδρυση πληθυσμών κροτώνων σκυλιών στο σπίτι Επειδή τα τσιμπούρια μεταδίδουν μια μεγάλη ποικιλία παραγόντων ασθένειας σε κατοικίδια ζώα και άτομα και είναι ενεργά καθ 'όλη τη διάρκεια του έτους, πρέπει να ασκείται συνεπής έλεγχος της ύπαρξης τους στο ζώο για να προστατεύεται η υγεία του κατοικίδιου ζώου Η εποχιακή δραστηριότητα των μολύνσεων των σκύλων ποικίλλει ευρέως ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή και τις κλιματικές συνθήκες και οι πληθυσμοί προτώνων μπορούν να ποικίλλουν δραματικά σε μια δεδομένη περιοχή λόγω της τοπικής βλάστησης και της αφθονίας των ξενιστών.Τα τελευταία χρόνια, ορισμένα είδη τσιμπουριών έχουν επεκτείνει δραματικά το εύρος τους, κινούνται σε περιοχές μεγαλύτερου γεωγραφικού πλάτους και υψηλότερου υψομέτρου από ότι είχαν βρεθεί στο παρελθόν.Τα περισσότερα είδη τσιμπουριών απαιτούν προστασία από την ξηρασία για να επιβιώσουν και οι

105

πληθυσμοί τείνουν να ευδοκιμούν σε περιοχές με υψηλότερη υγρασία και βροχόπτωση. Ωστόσο, τόσο το Rhipicephalus sanguineus όσο και το Otobius megnini είναι αρκετά ανεκτικοί σε ξηρασία και ευδοκιμούν κάτω από συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας, χαμηλής υγρασίας.Το Rhipicephalus sanguineus μπορεί να βρεθεί σε σχισμές και ρωγμές σε σπίτια, γκαράζ και σκύλους. Αυτά τα τσιμπούρια συχνά ανεβαίνουν σε τοίχους, σε μπαλκόνια, σε σπίτια και μπορούν να βρεθούν σε ψευδοροφές.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Τα ενήλικα παράσιτα, είναι ορατά με γυμνό μάτι, ενώ οι προνύμφες που δεν έχουν τραφεί έχοντας μέγεθος 1mm είναι μόλις και μετά βίας είναι ορατοί διά γυμνού οφθαλμού. Η ταυτοποίηση των κροτώνων γίνεται με στερεοσκόπιο στην μεγέθυνση 10Χ, 40Χ.

Χαρακτηριστικά της ταυτοποίησης των κυριότερων ειδών κροτώνων του σκύλου

Είδος Χαρακτηριστικά

Ixodes Απουσία οφθαλμών, επιμήκη στοματικά μόρια και οι πρωκτικές εγκοπές περιβάλλουν τον πρωκτό προς την εμπρόσθια πλευρά.

Dermacentor Παρουσία οφθαλμών, κοντά στοματικά μόρια, και οι πρωκτικές εγκοπές περιβάλλουν τον πρωκτό προς την οπίσθια πλευρά.

Rhipicephalus Παρουσία οφθαλμών, κοντά στοματικά μόρια, οι πρωκτικές εγκοπές περιβάλλουν τον πρωκτό προς την οπίσθια πλευρά.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Με ψεκασμούς, λουτρά και επιπάσεις : Amitraz, chlopyriphos, fipronil, flumrthrin, permethrin, permethrin+pyriproxyfen, phosmet, phoxim, propoxur κ.α

Με ενσταλάξεις ή επιχύσεις : Cypermethrin, fipronil, moxydectin, permethrin, phoxim (όχι στη γάτα), selamectin κ.α.

Με αντιπαρασιτικά περιλαίμια που περιέχουν : Amitraz, chlopyrifos, deltamethrin, dimpylate, propoxur, propoxur+flumethrin, κ.α

Με αντιπαρασιτικά χάπια

Όταν υπάρχουν μόνο μερικά τσιμπούρια, αυτα μπορούν να αφαιρεθούν με το χέρι με λαβίδες και χέρια με γάντια. Για να αφαιρεθούν τα τσιμπούρια με το χέρι, χρησιμοποιήστε λεπτές λαβίδες για να πιάσετε το τσιμπούρι όσο το δυνατόν πιο κοντά στο δέρμα και στη συνέχεια να εξαγάγετε απευθείας χρησιμοποιώντας αργή, σταθερή, προς τα πίσω πίεση. Τα γάντια πρέπει να φοριούνται για την πρόληψη της ζωονοσογόνου λοίμωξης σε περίπτωση διάλυσης των ακάρεων κατά την αφαίρεση. Πρέπει να αποφεύγετε τη σύνθλιψη ή το στρίψιμο του κρότωνα, επειδή αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη έκθεση του ξενιστή στα παθογόνα που πιθανά να βρίσκοντα μέσα στον κρότωνα ή να προκαλέσει αιτία το παραμένον στοματικό μόριο μέσα στο δέρμα του ξενιστή για τον σχηματισμό κοκκιωμάτων.

106

Όταν τα σκυλιά είναι πολύ μολυσμένα με εκατοντάδες ή χιλιάδες τσιμπούρια, η φαρμακευτική θεραπεία με ένα ταχείας δράσης ακαρεοκτόνο όπως πυρεθροειδές ή πυρεθρινικό σπρέι που ακολουθείται από χειροκίνητη απομάκρυνση των λίγων τσιμπουριών που απομένουν μπορεί να είναι πιο εφικτή. Η τακτική χρήση ακαριοκτόνων είναι συχνά απαραίτητη για την προστασία των σκύλων από τους κρότωνες και τα παθογόνα που μεταδίδουν. Τα ακαριοκτόνα μπορούν να χορηγηθούν τοπικά, σε σκευάσματα με μακρόχρονη κολλάρα ή από του στόματος. Πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για τη χρήση ακαριοκτόνων μόνο στα είδη για τα οποία έχουν εγκριθεί. Τα προϊόντα σκυλιών δεν πρέπει να χορηγούνται σε γάτες και τα προϊόντα γάτας δεν πρέπει να χορηγούνται σε σκύλους.Πολλά ακαρεοκτόνα έχουν αποτελεσματικότητα έναντι ενός ευρέος φάσματος κροτώνων, συμπεριλαμβανομένων των Preventic® (amitraz), Frontline® και Parastar (fipronil), EFFITIX τοπική λύση για σκύλους (fipronil και permethrin), ισοξαζολίνες (Nexgard® (afoxolaner) και Bravecto (fluralaner)) και πυρεθροειδή (Fiproguard Max®, Frontline Tritak®, Parastar Plus® και Pronyl® (κυφενοθρίνη), δελταμεθρίνη, Biospot® (etofenprox), Seresto® (flumethrin) και K9 Advantix® )). Ορισμένα πυρεθροειδή, όπως η περμεθρίνη, έχουν επίσης απωθητική δράση.• Το Nexgard® (afoxolaner), το Activyl® (amitraz), το Frontline® (fipronil), το Bravecto® (fluralaner) και τα πυρεθροειδή εγκρίνονται για χρήση σε σκύλους.Και πολλά άλλα που προσθέτονται στην θεραπεία χρόνο με το χρόνο.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Προληπτική εφαρμογή όλων των παραπάνω φαρμακευτικών ουσιών ιδιαίτερα αυτών με μακροχρόνια δράση πάνω στο ζώο. Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να ληφθεί και για τον καθαρισμό των κροτώνων και από το περιβάλλον του ζώου (πάτωμα, αυλή, σκεπάσματα κ.λ.π.)


Οι κρότωνες έχουν τη δυνατότητα να παρασιτούν και στον άνθρωπο και στην περίπτωση που είναι μολυσμένοι με κάποιο μολυσματικό παράγοντα να τον μολύνουν με μολύνσεις όπως, Rocky Mountain spotted fever, ιό της αιμολυτικής αναιμίας (Κριμαίας) Tularemia, Q-fever, human Babesiosis, Ehrlichiosis και relapsing fever.

Οι κρότωνες που προσβάλλουν τα σκυλιά δύνανται να παρασιτήσουν επίσης σε ανθρώπους και μπορούν να μεταδώσουν και σε αυτούς ζωονοσογόνους παράγοντες Οι άνθρωποι μολύνονται με κρότωνες με τον ίδιο τρόπο όπως τα κατοικίδια ζώα τους. Τα κατοικίδια που δεν κάνουν πρόληψη για τα εκτοπαράσιτα, μπορεί να φέρουν τσιμπούρια στο σπίτι, τα οποία μπορούν στη συνέχεια να μετακινηθούν σε ανθρώπους και άλλα κατοικίδια ζώα, δημιουργώντας κίνδυνο μόλυνσης.

Τα ακόλουθα μέτρα θα βοηθήσουν στην πρόληψη της προσβολής από τον άνθρωπο με κρότωνες

Να παρέχονται στα κατοικίδια ζώα προληπτικά φάρμακα για τα εκτοπαράσιτα. Να αποφεύγονται μολυσμένες περιοχές για περίπατο των ζώων και του ανθρώπου. Να φοράν οι άνθρωποι ανοιχτόχρωμο ρουχισμό όταν εισέρχενται σε προσβεβλημένες περιοχές για να διευκολύνετε την απεικόνιση των τσιμπουριών. Να φορούν οι άνθρωποι ψηλά παπούτσια (μπότες σε επικίνδυνες περιοχές) Να περπατούν στο κέντρο των μονοπατιών και να αποφύγεται τη βλάστηση στα περιθώρια της διαδρομής. Να χρησιμοποιήται ένα χημικό απωθητικό όπως DEET, picaridin ή permethrin. Να εκτελούντε συχνές επιθεωρήσεις κατά την παραμονή ή την επίσκεψη σε περιοχές που έχουν προσβληθεί από κρότωνες. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι έλεγχοι αυτοί να διενεργούνται στα παιδιά.

107

Να ακολουθειθεί ντους, σαμπουάν και βάζετε καθαρά ρούχα μετά την επίσκεψη στις περιοχές όπου μπορεί να υπάρχουν κρότωνες. Όταν βρεθεί ένα τσιμπούρι σε ένα άτομο, να αφαιρείται το με λεπτή λαβίδα όπως περιγράφηκε για τα κατοικίδια ζώα. Απαιτείται άμεση απομάκρυνση των κροτώνων διότι μερικές ρικιτσιακέες μολύνσεις μπορούν να μεταδοθούν μετά από μόλις 3-6 ώρες τροφοδοσίας κροτώνων. Να αποθηκεύτε τον κρότωνα που έχει αφαιρεθεί, τυλιγμένο σε ταινία σελοφάν ή σε ένα φιαλίδιο με αλκοόλ, σε περίπτωση που απαιτείται για ταυτοποίηση αργότερα. Η ταινία ή το φιαλίδιο μπορούν να σφραγιστούν σε πλαστική σακούλα, με την ημερομηνία που βρέθηκε και να καταψυχθούν. Εάν αναπτυχθεί ασθένεια, η ταυτοποίηση του τσιμπουριού και η ημέρα που ανακαλύφθηκε μπορεί να βοηθήσει τον γιατρό να αναγνωρίσει ποια λοίμωξη πιθανότατα μεταδόθηκε και να επιτρέψει την άμεση και κατάλληλη θεραπεία.

ΜΑΛΛΟΦΑΓΩΣΗ (Infestation with chewing lice) είναι η παρασίτωση του σκύλου και της γάτας από τις φθείρες του σκύλου: Trichodectes canis (κυρίως), Heterodoxus spiniger (σπανίως) και της γάτας : Felicola subrostratus (Insects-Phthiraptera), οι οποίες τρέφονται με τρίχες, κατεστραμμένα κύτταρα και εκκρίματα του δέρματος.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Είνοι σπάνια εκτοπαράσιτα του σκύλου, Trichodectes canis (canine chewing louse) και της γάτας Felicola subrostratus (feline chewing louse), σε σχέση με τους ψύλλους και τους κρότωνες και αντιμετωπίζεται με παρόμοια φαραμκευτικά και προλη[τικά σκευάσματα με αυτούς.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Οι μαλλοφάγες φθείρες έχουν μέγεθος 2-5mm, η κεφαλή τους είναι ευρύτερη από τον θώρακα, έχουν κινητικότητα και φαίνονται με γυμνό μάτι. Εχουν τρία ζεύγη ποδιών και το κεφάλι ξεχωρίζει πολύ ευδιάκριτα, είναι μικρές (περίπου το ίδιο μέγεθος με τους ψύλλους). Οι ψείρες είναι ιδιαίτερα εξειδικευμένες ως προς τον ξενιστή, έτσι οι διαφοροποιήσεις της μορφολογίας του κεφαλιού, των ειδών του ξενιστή και ενίοτε της θέσης στον ξενιστή είναι συνήθως επαρκείς για την ταυτοποίηση των ψειρών για διαγνωστικούς σκοπούς.Υπάρχουν δύο κύριες ομάδες ψειρών με ξεχωριστές μορφολογίες κεφαλής που αντανακλούν τις διαφορές στις συνήθειες διατροφής και την ικανότητα των φορέων.Οι Μαλοφάγες επιδή τρώνε από τις τρίχεςτου ξενιστή με τα στόμια τους έχουν ως αποτέλεσμα της προσαρμογής να έχουν πλατύ κεφάλι, ενώ οι Αιματοφάγες έχουν στενά κεφάλια επειδή τα στόμια τους είναι προσαρμοσμένα για να πιουν αίμα ή υγρά και τα νύχια των ποδιών τους είναι περισσότερο ανεπτυγμένα για να αγκυστρώνονται στα σημεία όπου οι ψείρες τσιμπάνε για να ρουφήξουν το αίμα του ξενιστή τους.


108

Το θηλυκό έντομο παράγει αυγά τα οποία προσκολλώνται (κώνιδες), στη βάση των τριχών, εκεί εκκολάπτονται οι προνύμφες οι οποίες διέρχονται 3 προνυμφικά στάδια και μετά εξελίσσεται σε ενήλικα.

Η εξέλιξη τους ολοκληρώνεται πάνω στον ξενιστή. Ο βιολογικός κύκλος διαρκεί περίπου 3-5 εβδομάδες.


Η μόλυνση των ζώων γίνεται δια της αμέσου επαφής με άλλα μολυσμένα ζώα.


Οι μαλλοφάγες φθείρες παρουσιάζουν ειδικότητα ξενιστή. Επάνω στον ξενιστή επιβιώνουν για περίπου 60 ημέρες και εκτός του ξενιστή (στο περιβάλλον) για περίπου 7 ημέρες. Οι βαρύτερες μολύνσεις συνήθως εμφανίζονται στα ζώα τον χειμώνα.

Τα τελευταία χρόνια αυτή η παρασίτωση είναι σχετικά σπάνια πιθανά λόγω της ευρείας χρήσης παρασιτοκτόνων για τους ψύλλους και τους κρότωνες τα οποία εξολοθρεύουν επίσης και τις φθείρες.

Στην διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται και ως Pediculosis (ο όρος περιλαμβάνει τόσο τις μαλλοφάγες φθείρες, όσο και τις αιματοφάγες – Anopleura).

Οι μαλλοφάγες φθείρες δεν μεταφέρουν μολυσματικούς παράγοντες στα ζώα που παρασιτούν, παρά μόνον μπορούν να είναι οι ενδιάμεσοι ξενιστές του Dypilidium caninum.


Μικρός αριθμός φθειρών είναι καλά ανεκτός από το ζώο. Μεγάλος αριθμός φθειρών, προκαλεί κνησμό, φολίδες και πιτυρίδα, σμηγματόρροια, τριχόπτωση, δευτερογενείς βακτηριακές επιμολύνσεις, κ.α.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση στηρίζεται με την ανεύρεση των ενηλίκων παρασίτων στο δέρμα, ή την ανεύρεση των αυγών (κώνιδων 1mm, με καλύπτρα στον ένα πόλο) κολλημένες στις τρίχες του ζώου.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Εφαρμογή αντιπαρασιτικών ψεκασμών, λουτρών, επιπάσεων, ενσταλάξεων και περιλαίμιων.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Προληπτική εφαρμογή αντιπαρασιτικών σκευασμάτων και έγκαιρη θεραπεία των μολυσμένων ζώων, συχνό χτένισμα των ζώων.

ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ

109

Αυτά τα παράσιτα δεν αποτελούν ουσιαστικά κανένα κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, διότι οι ψείρες των σκύλων και των γατών δεν προσβάλλουν τους ανθρώπους και οι ανθρώπινες ψείρες δεν μολύνουν κατοικίδια ζώα.

ΑΝΟΠΛΟΥΡΩΣΗ Η ΣΙΦΟΥΝΚΑΤΟΥΛΩΣΗ (Infestation with sucking lice) είναι παρασίτωση του σκύλου από τις αιματοφάγες φθείρες Linognathus setosus.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Οι μαλλοφάγες φθείρες έχουν μέγεθος 1.5-1.7mm, η κεφαλή τους είναι ευρύτερη από τον θώρακα, έχουν κινητικότητα και φαίνονται με γυμνό μάτι.


Το θηλυκό έντομο παράγει αυγά τα οποία προσκολλώνται (κώνιδες), στη βάση των τριχών, εκεί εκκολάπτονται οι προνύμφες οι οποίες διέρχονται 3 προνυμφικά στάδια και μετά εξελίσσεται σε ενήλικα. Τόσο οι νύμφες όσο και τα ενήλικα απομυζούν αίμα από τον ξενιστή.

Η εξέλιξη τους ολοκληρώνεται πάνω στον ξενιστή. Ο βιολογικός κύκλος διαρκεί περίπου 3-5 εβδομάδες.


Η μόλυνση των ζώων γίνεται δια της αμέσου επαφής με άλλα μολυσμένα ζώα.


Οι αιμομυζητικές φθείρες παρουσιάζουν ειδικότητα ξενιστή. Επάνω στον ξενιστή επιβιώνουν για περίπου 30-50 ημέρες και εκτός του ξενιστή (στο περιβάλλον) για περίπου 3 ημέρες. Οι βαρύτερες μολύνσεις συνήθως εμφανίζονται στα ζώα τον χειμώνα.

Τα τελευταία χρόνια αυτή η παρασίτωση είναι σχετικά σπάνια πιθανά λόγω της ευρείας χρήσης παρασιτοκτόνων για τους ψύλλους και τους κρότωνες τα οποία εξολοθρεύουν επίσης και τις φθείρες.

Στην διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται και ως Pediculosis (ο όρος περιλαμβάνει τόσο τις μαλλοφάγες φθείρες, όσο και τις αιματοφάγες – Anopleura).

Οι μαλλοφάγες φθείρες δεν μεταφέρουν μολυσματικούς παράγοντες στα ζώα που παρασιτούν, παρά μόνον μπορούν να είναι οι ενδιάμεσοι ξενιστές του Dypilidium caninum.


110

Μικρός αριθμός φθειρών είναι καλά ανεκτός από το ζώο. Μεγάλος αριθμός φθειρών, προκαλεί κνησμό, φολίδες και πιτυρίδα, σμηγματόρροια, τριχόπτωση, δευτερογενείς βακτηριακές επιμολύνσεις, αναιμία, αδυναμία, κ.α.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση στηρίζεται με την ανεύρεση των ενηλίκων παρασίτων στο δέρμα, ή την ανεύρεση των αυγών (κώνιδων 1mm, με καλύπτρα στον ένα πόλο) κολλημένες στις τρίχες του ζώου.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Εφαρμογή αντιπαρασιτικών ψεκασμών, λουτρών, επιπάσεων, ενσταλάξεων και περιλαιμίων.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Προληπτική εφαρμογή αντιπαρασιτικών σκευασμάτων και έγκαιρη θεραπεία των μολυσμένων ζώων. Επιπλέον συνιστάται το συχνό χτένισμα των ζώων.

ΜΥΓΕΣ

Οι μύγες ανήκουν στη τάξη των Diptera, έχουν ένα ζευγάρι από μεμβρανώδη φτερά και ένα ζευγάρι πτερών ισορροπίας. Μερικές είναι εκτοπαράσιτα και απομυζούν αίμα ενώ οι προνύμφες ορισμένων μυγών μολύνουν τους ιστούς των ζώων.

Υπάρχουν δύο είδη μολύνσεων από τις μύγες που οποία αφορούν τα μικρά ζώα συντροφιάς, η Κουτερβρίωση και η Μυίωση.

ΚΟΥΤΕΡΜΒΡΙΑΣΗ είναι η παρασίτωση (μυίωση) η οποία προκαλείται από την προνυμφική μορφή των μυγών Cuterbra spp οι οποίες περνούν υποχρεωτικά ορισμένα στάδια του βιολογικού τους κύκλου στα λαγόμορφα και τα τρωκτικά ενώ οι γάτες και οι σκύλοι μπορεί να είναι τυχαίοι (από ατύχημα) ξενιστές.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Οι Cuterbra spp είναι μεγάλες δίπτερες μύγες των οποίων οι συνηθισμένοι ξενιστές είναι τα λαγόμορφα και τα άγρια τρωκτικά. Σπάνια είναι δυνατό να μολυνθούν ο σκύλος και η γάτα με τις προνυμφικές μορφές της παρασίτωσης.

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

Οι ενήλικες μύγες Cuterbra spp αφήνουν τα αυγά τους στο έδαφος ή στα φυτά σε περιοχές όπου συχνά τα τρωκτικά τρέφονται και τα λαγόμορφα διέρχονται. Τα αυγά εκκολάπτονται σε προνύμφες και προσκολλώνται στον ξενιστή μέσω της άμεσης επαφής όπου στη συνέχεια τρυπούν το δέρμα του και δημιουργούν υποδόριες κύστεις σε χρονικό διάστημα 20-30 ημερών. Οι προνύμφες εξέρχονται στην συνέχεια από τις κύστεις και πέφτουν στο έδαφος όπου μετατρέπονται σε νύμφες και στη συνέχεια εξελισσονται σε σε ενήλικες μύγες, μήνες αργότερα και ζευγαρώνουν.

111


Στις γάτες και στα σκυλιά, η παρουσία κλινικών συμπτωμάτων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πού έχουν μεταναστεύσει οι προνύμφες (π.χ. κόκαλα, ανώτερη αναπνευστική οδό, δέρμα, μάτι, εγκέφαλος).Οι αλλοιώσεις συνήθως εμφανίζονται στο κεφάλι ή τον λαιμό του ξενιστή. Τα αρχικώς σχηματιζόμενα οζίδια στον υποδόριο ιστό του ξενιστή γεμίζουν με υγρό και δημιουργείται ένας αγωγός επιτρέποντας την αποχέτευση του. Η προνύμφη καφετιού χρώματος είναι ορατή μέσα στην κύστη. Τα οζίδια είναι δυνατό να είναι πολλαπλά ή μεμονωμένα.

Πταρμοί με ή χωρίς ρινικό έκκριμα που διαρκούν για πολλές ημέρες, ετερόπλευρη διόγκωση του προσώπου και οίδημα στο φάρυγγα και τη μαλακή υπερώα είναι τα συμπτώματα που καταγράφονται συνηθέστερα.


Γενικά είναι πολύ σπάνια παρασίτωση για τον κατοικίδιο σκύλο και ανευρίσκεται σχεδόν αποκλειστικά (επίσης σπάνια) στους κυνηγητικούς ή ελεύθερα διαβιούντες σε αγροτικές περιοχές σκύλους. Είναι πολύ σπάνια παρασίτωση για την κατοικίδια γάτα. Τα σκυλάκια και τα γατάκια μολύνονται μολύνονται με την άμεση επαφή τους με τις προνύμφες που βρίσκονται στο τρίχωμα μολυσμένης μητέρας.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Επιτυγχάνεται με την ανεύρεση και ταυτοποίηση των προνυμφών μέσα στα οζίδια. Αυτά βρίσκονται μέσα στις ρινικές κοιλότητες ή στους κοντινούς προς την μύτη ιστούς ή στον ρινοφάρυγγα.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Προσεκτική απομάκρυνση των προνυμφών χειρουργικά. Τα ενήλικα παράσιτα που βρίσκονται μέσα σε μια κύστη μπορούν να αφαιρεθούν με επέκταση του ανοίγματος της κύστης και προσεκτική εξαγωγή τους με λαβίδες - πρέπει να αποφεύγεται η σύνθλιψη του παρασίτου κατά τη διάρκεια της αφαίρεσης.Μικρότερες, λιγότερο ανεπτυγμένες προνύμφες στο δέρμα απαιτούν απομάκρυνση με προσεκτική σύλληψη και απομάκρυνση Οι προνύμφες εντός των μαλακών ιστών του στόματος, του ρινικού κόλπου, του λάρυγγα ή των ματιών απαιτούν χειρουργική σύλληψη και απομάκρυνση.

Ivermectin ing: 0.4mg/kg, S.C., Doramectin ing: 0.4mg/kg, S.C. Η Ιβερμεκτίνη έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματική κατά των μεταναστευτικών νυμφών του Cuterebra σε 0,1 - 0,3 mg / kg, παρόλο που η πρόγνωση είναι επιφυλακτική σε γάτες με νευρολογικά συμπτώματα. Στη θεραπεία των γατών με αναπνευστική νόσο που σχετίζεται με Cuterebra ο συνδυασμό ιβερμεκτίνης και κορτικοστεροειδών προτείνεται.

Η καταστροφή των προνυμφών μέσα στις κύστεις είναι δυνατό να προκαλέσει αναφυλακτικό σοκ στον ξενιστή και γιαυτό η σύγχρονη χρήση κορτικοστεροειδών προτείνεται.

ΠΡΟΛΗΨΗ

Αποφυγή διέλευσης από μέρη όπου περνούν συχνά λαγόμορφα και τρωκτικά. Επίσης μέτρα απομάκρυνσης ή εξόντωσης των μυγών.

112

ΜΥΙΩΣΗ (Myiosis or Infestation with fly maggots) είναι η παρασίτωση του σκύλου και της γάτας αλλά και άλλων ζώων από τις προνύμφες των ενήλικων μυγών (δίπτερα έντομα - Diptera). Υπάρχουν δύο τύποι μυίωσης, η υποχρεωτική και η τυχαία ή προαιρετική.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Ορισμένες μύγες γενούν τα αυγά τους επάνω στο σώμα των ζώων ιδιαίτερα εκεί που υπάρχει υγρασία και δυσοσμία (τράυματα, έλκη, εκδορές κ.α.) τα οποία στη συνέχεια μεττρέπονται σε προνύμφες οι οποίες με την παρασίτωση τους δημιουργούν βλάβες στην περιοχή.

Στην υποχρεωτική μυίωση τα δίπτερα έντομα – μύγες όπως οι Wohlfahrtia sp. (κρεατόμυγες) για να ολοκληρώσουν τον βιολογικό τους κύκλο πρέπει να παρασιτίσουν σε τυχαία τραύματα ή έλκη του δέρματος όπου εναποθέτουν τα αυγά τους τα οποία στη συνέχεια εξελλίσονται σε προνύμφες, επάνω σε ένα ζώο το οποίο ευκαιριακά μπορεί να είναι ο σκύλος ή η γάτα ή άλλο ζώο προξενώντας τους δερματική μυίωση.

Στην προαιρετική μυίωση, οι μύγες γεννούν τα αυγά τους τα οποία στη συνέχεια μετατρέπονται σε προνύμφες σε τραύματα ή έλκη του δέρματος συνήθως στην άκρη των αυτιών του ζώου αλλά και στην έδρα, το αιδοίο, τους οφθαλμούς και αλλού όπουυπάρχει υγρασίαή λύση του δέρματος.

Οι προνύμφες των μυγών παράγουν πρωτεολυτικά ένζυμα και προκαλούν βλάβες στους ιστούς των ζώων όπου παρασιτούν και στις πληγές αυτές είναι δυνατό να αναπτυχθούν δευτερογενείς βακτηριακές μολύνσεις.

Οι ενήλικες μύγες έχουν γκρι χρώμα και διαμήκης λουρίδες στον θώρακα τους. Επίσης έχουν μαύρα στίγματα στην κοιλιά τους.

Οι προνύμφες είναι παρόμοιες με αυτές των κρεατόμυγων και ταυτοποιούνται από τις λεπτομέρειες της εμφάνισης τους έως στην κατασκευή των οπίσθιων πλακών των στιγμάτων.

Οι προνύμφες εκκολάπτονται γρήγορα από τα αυγά και κατευθύνονται ταχύτατα προς τους ιστούς των ζώων όπου δημιουργούνται υποδόριες κάψες με ανοίγματα ώστε να αναπνέουν. Σε κάθε κάψα υπάρχουν πολλές προνύμφες.

Υπάρχουν διάφορα είδη μυγών υποχρεωτικής παρασίτωσης

Μερικά είδη Wohlfahrtia αφήνουν προνύμφες στα ζώα και όχι αυγά.

Στα προσβεβλημένα ζώα από τις μύγες είτε υπάρχουν λύσεις συνεχείας του δέρματος (γδαρσίματα), είτε πληγές, είτε η είσοδος γίνεται από λεπτό ακέραιο δέρμα.

Η παρασίτωση προκαλεί σημαντική βλάβη των ιστών που προσβάλλονται.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση τίθεται με την ανεύρεση και ταυτοποίηση των προνυμφών.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

113

Η θεραπεία περιλαμβάνει το πλύσιμο της περιοχής με αντισηπτικά και την απομάκρυνση των προνυμφών και των κατεστραμμένων ιστών. Παρασιτοκτόνα φάρμακα πρέπει να εφαρμοσθούν τοπικά για την εξολόθρευση των προνυμφών ή και να χορηγηθεί γενικής εφαρμογής αντιπαρασιτική θεραπεία ((ivermectin). Επίσης η τοπική και η συστηματική χορήγηση αντιβακτηριδιακής αγωγής είναι χρήσιμη για την αντιμετώπιση των δευτερογενών μολύνσεων.

ΠΝΕΥΜΟΝΥΣΣΟΕΙΔΩΣΗ (PNEUMONYSSOIDOSIS) : Προκαλείται από άκαρι Pneumonyssoides caninum (οικογένεια Halarachnidae) το οποίο παρασιτεί στις ρινικές κοιλότητες και τους ρινικούς κόλπους του σκύλου (επίσης αναφέρεται και ως η παρασίτωση από ακάρεα της μύτης του σκύλου).

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ : Το Pneumonyssoides caninum είναι ένα ρινικό άκαρι που μολύνει σκύλους και άλλα σαρκοφάγα. Εμφανίζεται παγκόσμια αλλά είναι σπάνια στην Ελλάδα.


Με άμεση επαφή με μολυσμένα ζώα


Το άκαρι προκαλεί ερεθισμό στον ρινικό βλεννογόνο, ιδιαίτερα στην οσφρητική περιοχή και πιθανά να είναι ένα από τα αίτια της μείωσης της όσφρησης στους σκύλους


Συνήθως αυτά τα ακάρεα παραμένουν μέσα στις ρινικές κ’ογχες αλλά λίγα ακάρεα μπορεί να φτάσουν στην εξωτερική μύτη. Συχνώτερακλινικά συπτώματα είναι το αμφοτερόπλευρο βλεννώδες έως βλεννοπυώδες ρινικό έκκριμα, η ρινίτιδα,οι επαναλαμβανόμενοι πταρμοί, το τρίψιμο της μύτης στο έδαφος και σπανιώτερα η επίσταξη και οι δερματικές αλλοιώσεις γύρω από τις ρινικές κόγχες και τα χείλη με παρουσία κνησμού στην περιοχή.

Τα λίγα σε αριθμό, ρινικά ακάρεα συχνά προκαλούν ελαφρά ή καθόλου συμπτώματα, αλλά οι ισχυρές μολύνσεις μπορεί να οδηγήσουν σε χρόνιο φτέρνισμα, ρινική καταρροή, βήχα, ρινική αιμορραγία (επίσταξη) και ανησυχία. Σε πολύ σπάνιες σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να προκύψει σοβαρή βλάβη της αναπνευστικής οδού.


Η παρασίτωση του σκύλου με λιγότερα από 20 ακάρεα συνήθως δεν προκαλεί κλινικά συμπτώματα ενώ η παρασίτωση με περισσότερα από 50 παράσιτα δείχνει σαφή κλινική εικόνα.

Τα συγκεκριμμένα ακάρεα είαι αρκετά ανθεκτικά στο εξωτερικό περιβάλλον.

Εχει παγκόσμια διάδοση.

Η παρασίτωση είναι συχνώτερη σε χώρες όπως η η Σουηδία, Νορβηγία, στη βόρεια Αφρική, την Ιαπωνία και την Βόρειο Αμερική

Τα ρινικά ακάρεα των σκύλων δεν είναι μολυσματικά για τους ανθρώπους, τα παραγωγικά ζώα ή τις γάτες.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

114

Βασίζεται στο ιστορικό, την κλινική εικόνα και εδραιώνεται με την ανεύρεση των ακάρεων τα οποία είναι σχετικά μεγάλα (φαίνονται με γυμνό μάτι) λευκού χρώματος ή με ρινοσκόπιση ή ρινική έκπλυση ή με την ανεύρεση ακάρεων εκτός της μύτης του σκύλου. Βέβαια η ανεύρεση των παρασίτων είναι δύσκολη (η φωτεινή δέσμη απομακρύνει τα ακάρεα) και συστήνονται σε υποψία της παρασίτωσης οι επαναλαμβανόμενες εξετάσεις ή η θετική ανταπόκριση στη χορήγηση θεραπευτικής αγωγής. Η παρασίτωση μπορεί να προκαλέσει επίσης ήπια εωσηνοφιλία. Η διαφορικη διάγνωση περιλαμβάνει την ατοπική δερματίτιδα, την ύπαρξη ξένου σώματος στη μύτη, την αλλεργική ρινίτιδα και τη νεοπλασία.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ivermectin: 0.2-0.4mg/kg SC, ή 0.2 mg/kg PO, 3 φορές κάθε 2 εβδομάδες (θεραπεία εκτός άδειας χρήσης και με περιορισμό φυλών)

Doramectin: 0.2-0.4mg/kg, SC, κάθε 2 εβδομάδες (θεραπεία εκτός άδειας χρήσης)

Milbemycin Oxime: 1mg/kg, PO, 3 φορές με μεσοδιάστημα 10 ημερών (θεραπεία εκτός άδειας χρήσης)

Selamectin: spot on 6mg/kg 3 φορές με μεσοδιάστημα 15 ημερών.

Η θεραπεία θα πρέπει να χορηγήται και σε όλα τα ζώα που έχουν στενή επαφή με το μολυσμένο.

ΓΕΝΙΚΑ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΕΝΔΟΠΑΡΑΣΙΤΩΝ

Σε ευνοϊκές συνθήκες υγρασίας, οξυγόνου και θερμοκρασίας του περιβάλλοντος τα αυγά των παρασίτων επιζούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τα αυγά είναι κολλώδη και προσκολλώνται, προσλαμβανόμενα από το στόμα, το δέρμα και το περιβάλλον των σκύλων και των γατών, ειδικά των κουταβιών. Διάφορα χημικά (Calcium cyanamide, Lysol, formalin, hydrochloric acid και sodium hydroxide) είναι αναποτελεσματικά στην καταστροφή των αυγών. Αυτά είναι ευάλωτα στη ζέστη (40 oC) και την ξηρασία. Η θερμότητα (με χρήση φλόγιστρου) και Sodium hypochlorite 1% (ακολουθούμενη από δραστική καθαριότητα) μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην εξυγίανση του εξωτερικού περιβάλλοντος των ζώων.

Η πρόληψη θα πρέπει να συμπληρωθεί α) με την προληπτική αποπαρασίτωση των ζώων δια βίου β) την άμεση απομάκρυνση των κοπράνων από το περιβάλλον των ζώων γ) την συστηματική χρήση εντομοαπωθητικών δ) την καταπολέμηση των μεταδοτών των παρασιτώσεων (σκνίπες, κουνούπια, κρότωνες, ψύλλοι κα.) στο περιβάλλον ε) την τήρηση σχολαστικών κανόνων υγιεινής, τόσο στα ζώα όσο και όχι ανθρώπους που έρχονται σε επαφή μαζί όχι και στ) εξασφάλιση καλών συνθηκών διατροφής και διαβίωσης των ζώων.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΑΠΟΠΑΡΑΣΙΤΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΝΔΟΠΑΡΑΣΙΤΑ ΣΤΟΝ ΣΚΥΛΟ

Η προληπτική αποπαρασίτωση μπορεί να αρχίσει από την 2η εβδομάδα όχι ζωής των κουταβιών.

115

Επανάληψη όχι προληπτικής αποπαρασίτωσης κάθε 2 εβδομάδες έως την ηλικία των 12 εβδομάδων στην περίπτωση που τα κουτάβια παραμένουν μαζί με τη μητέρα όχι. Συγχρόνως θα πρέπει να αποπαρασιτώνεται και η μητέρα.

Η επανάληψη όχι προληπτικής αποπαρασίτωσης πραγματοποιείται κάθε 2 εβδομάδες για 1-2 φορές στην περίπτωση που το ζώο έχει απομακρυνθεί από τη μητέρα του.

Στη συνέχεια προτείνετε η χορήγηση προληπτικής αποπαρασίτωσης να έχει συχνότητα κάθε 3 μήνες. Στα ζώα που έχουν μεγάλο κίνδυνο μόλυνσης από εχινόκοκκο (ποιμενικοί, κυνηγετικοί, η άλλα ζώα που έχουν τη δυνατότητα να έρχονται συχνά σε επαφή με ωμό κρέας) η προληπτική αποπαρασίτωση θα πρέπει να πραγματοποιείται κάθε 1-1.5 μήνες.

Συνιστάται όχι η προληπτική αποπαρασίτωση όχι κυοφορούσας σκύλας κατά την διάρκεια όχι εγκυμοσύνης, με ειδικά αντιπαρασιτικά φάρμακα και συγκεκριμένο χρόνο χορήγησης όχι.

Όσον αφορά την Διροφιλαρίωση η προληπτική χορήγηση των φαρμάκων γίνεται κάθε μήνα για όσους μήνες υπάρχουν οι ενδιάμεσοι ξενιστές όχι, τα κουνούπια. Πρόσφατα έχουν κυκλοφορήσει ουσίες μακράς διάρκειας δράσεως που χορηγούνται κάθε 6 μήνες για την πρόληψη όχι Διροφιλαρίωσης.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΑΠΟΠΑΡΑΣΙΤΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΝΔΟΠΑΡΑΣΙΤΑ ΣΤΗ ΓΑΤΑ

Η προληπτική αποπαρασίτωση μπορεί να αρχίσει από την 4η εβδομάδα όχι ζωής των νεογέννητων γατιών.

Επανάληψη όχι προληπτικής αποπαρασίτωσης έως την ηλικία των 12 εβδομάδων στην περίπτωση που τα γατάκια παραμένουν μαζί με τη μητέρα όχι. Συγχρόνως θα πρέπει να αποπαρασιτώνεται και η μητέρα.

Η επανάληψη όχι προληπτικής αποπαρασίτωσης πραγματοποιείται κάθε 2 εβδομάδες για 1-2 φορές στην περίπτωση που το ζώο έχει απομακρυνθεί από τη μητέρα του.

Στη συνέχεια προτείνετε η χορήγηση προληπτικής αποπαρασίτωσης να έχει συχνότητα κάθε 6 μήνες. Στα ζώα που έχουν μεγάλο κίνδυνο μόλυνσης η συχνότητα προτείνετε να είναι κάθε 3 μήνες.

ΑΝΘΕΛΜΙΝΘΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ

ΜΑΚΡΟΚΥΚΛΙΚΕΣ ΛΑΚΤΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΗΣ: Προκαλεί χαλαρή παράλυση (και τελικά επιφέρει το θάνατο) στα νηματώδη και αρθρόποδα παράσιτα ενεργώντας στους διαύλους των ιόντων χλωρίου (στο GABA) προκαλώντας υπερπόλωση στις κυτταρικές μεμβράνες των περιφερικών νευρικών ιστών (στα νηματώδη) και των μυικών κυττάρων (στα αρθρόποδα).

116

Περιλαμβάνονται οι ουσίες IVERMECTIN, SELAMECTIN, MILBEMYCIN OXIME, MOXIDECTIN, DORAMECTIN

Η ivermectin δεν έχει έγκριση για χρήση στο σκύλο και τη γάτα έως τώρα και επιπλέον δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε ευαίσθητες σε αυτή φυλές (Σκωτσέζικος ποιμενικός – Colley κ.α)

ΠΑΡΑΣΙΤΑ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΔΟΣΕΙΣ ΙΒΕΡΜΕΚΤΙΝΗΣ (ΜΗ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΟΥΣΙΑ ΓΙΑ ΧΡΗΣΗ ΣΤΟΝ ΣΚΥΛΟ ΚΑΙ ΤΗ ΓΑΤΑ):

Spirocerca lupi (0.2-03mg/kg PO, SC επανάληψη κάθε 2 εβδομάδες), Toxocara canis (0.2-03mg/kg PO, SC), για πρόληψη μετάδοσης στα έμβρυα όχι την εγκυμοσύνη όχι Toxocara canis (0.3 mg/kg στην έγκυο την 0, 30, 60 ημέρα όχι εγκυμοσύνης όχι), Toxascaris eonine (0.2-03mg/kg PO, SC), Ancylostoma caninum (0.2-03mg/kg PO, SC), Uncinaria stenocephala (0.2-03mg/kg PO, SC), Strongyloides stercoralis (0.2-03mg/kg PO SC) Trichuris vulpis (0.2-03mg/kg PO, SC), Physaloptera rara (0.2-03mg/kg PO, SC), Capillaria spp (0.2-03mg/kg PO, SC), Angiostrongylus vasorum (0.2-03mg/kg PO, SC), Dipetalonema reconditum (0.2-03mg/kg PO, SC), Filaroides osleri (0.4mg/kg PO, SC επανάληψη κάθε 2 εβδομάδες), Demodex canis (0.2-03mg/kg PO, SC επανάληψη κάθε 2 εβδομάδες, ή 0.3-0.6 mg/kg PO καθημερινά για 2 μήνες), Sarcoptes (0.2-03mg/kg PO, SC επανάληψη κάθε 2 εβδομάδες), Otodectes cynotis (0.2-03mg/kg PO, SC επανάληψη κάθε 2 εβδομάδες), για τη πρόληψη Dirofilaria immitis στο σκύλο (0.006 mg/kg PO μηνιαίως)

ΠΑΡΑΣΙΤΑ ΟΧΙ ΓΑΤΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΔΟΣΕΙΣ ΙΒΕΡΜΕΚΤΙΝΗΣ (ΜΗ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΟΥΣΙΑ ΓΙΑ ΧΡΗΣΗ ΣΤΟΝ ΣΚΥΛΟ ΚΑΙ ΤΗ ΓΑΤΑ):

Toxocara cati (0.3mg/kg SC), Toxascaris leonina (0.3 mg/kg SC), Ancylostoma tubaeforme (0.024 mg/kg PO μηνιαίως), για τη πρόληψη Dirofilaria immitis στη γάτα (0.024 mg/kg PO μηνιαίως), Aeloyrostrongylus abstrusus (0.4mg/kg SC), Sarcoptes (0.2-0.4 mg/kg PO, SC),

Notoedres cati (0.2-0.4 mg/kg PO, SC), Otodectes spp (0.2-0.4 mg/kg PO, SC), Cheyletiella spp. (0.3 mg/kg SC)

ΠΑΡΑΣΙΤΑ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΔΟΣΕΙΣ SELAMECTIN

6 mg/kg τοπικά στο δέρμα (spot on) για: Dirofilaria immitis προκαρδιακό στάδιο – μικροφιλλάριες, Toxocara canis, Toxascaris leonina, Ctenocephalides spp, sarcoptes scabei, Otodectes cynotis, για την πρόληψη όχι Τοξοκαρίωσης στα έμβρυα και τα νεογέννητα με εφαρμογή όχι ουσίας την 40η ημέρα όχι εγκυμοσύνης και την 10η και 40η ημέρα μετά τη γέννα

ΠΑΡΑΣΙΤΑ ΟΧΙ ΓΑΤΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΔΟΣΕΙΣ SELAMECTIN

6 mg/kg τοπικά στο δέρμα (spot on) για: Dirofilaria immitis προκαρδιακό στάδιο – μικροφιλλάριες, Toxocara cati, Toxascaris leonina, Ancylostoma tubaeforme, Ctenocephalides spp, sarcoptes scabei, Otodectes cynotis

ΠΑΡΑΣΙΤΑ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΔΟΣΕΙΣ DORAMECTIN

Δεν είναι εγκεκριμένη για χρήση στο σκύλο και τη γάτα, πειραματικές μελέτες όχι έχουν δείξει ότι η χορήγηση όχι την 40η και 55η ημέρα όχι εγκυμοσύνης, στη δόση 1mg/kg SC, προλαμβάνει τη μόλυνση των εμβρύων κατά 99% για το παράσιτο Toxocara canis. Όχι η χορήγηση όχι την 55η ημέρα όχι εγκυμοσύνης προλαμβάνει την γαλακτογενή μόλυνση των νεογέννητων για το παράσιτο Ancylostoma tubaeforme στη δόση 1mg/kg SC.

ΠΑΡΑΣΙΤΑ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΔΟΣΕΙΣ MILBEMYCIN OXIME

0.5 mg/kg PO μηνιαίως για τον έλεγχο των προκαρδιακών σταδίων-μικροφιλαριων του παρασίτου Dirofilaria immitis, Toxocara canis, Ancylostoma caninum, Trichuris vulpis. 0.5-1mg/kg PO καθημερινά για 3 μήνες για την αντιμετώπιση όχι Γενικευμένης Δεμοδήκωσης. 2mg/kg PO εβδομαδιαία για 3 εβδομάδες για την αντιμετώπιση όχι Σαρκοπτικής Ψώρας (αποτελεσματικότητα 77-100%). 0.1 mg/kg για τη θεραπεία του Otodectes cynotis

ΠΑΡΑΣΙΤΑ ΟΧΙ ΓΑΤΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΔΟΣΕΙΣ MILBEMYCIN OXIME

117

0.5 mg/kg μηνιαίως PO για την πρόληψη των προκαρδιακών σταδίων του παρασίτου Dirofilaria immitis. 0.1 mg/kg για τη θεραπεία του Otodectes cynotis

ΠΑΡΑΣΙΤΑ ΤΟΥ ΣΚΥΛΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΔΟΣΕΙΣ MOXYDECTIN

0.003mg/kg PO μηνιαίως για τη πρόληψη των προκαρδιακών σταδίων όχι Dirofilaria immitis. 1mg/kg PO για τη πρόληψη όχι γαλακτογενούς μόλυνσης στα νεαρά κουτάβια , όταν δοθεί τη 55η ημέρα όχι εγκυμοσύνης στη σκύλα. 0.O25mg/kg για το παράσιτο Ancylostoma caninum, 0.15 mg/kg για το παράσιτο Uncinaria stenocephala, 0.025-0.3 mg/kg για το παράσιτο Toxocara canis 0.025-0.3mg/kg PO για το παράσιτο Toxascaris leonina

ΑΡΣΕΝΙΚΟΥΧΑ

Η ουσία MELARSOMINE στη δόση 2.5 mg/kg βαθειά ενδομυϊκά ( deep IM), μία φορά την ημέρα για 2 συνεχόμενες ημέρες για την εξουδετέρωση του ενηλίκου παρασίτου Dirofilaria immitis. Όχι σκύλους με βαριά συμπτώματα (τύπου 3), ένα εναλλακτικό σχήμα προτείνεται για τη σταδιακή εξουδετέρωση του μεγάλου παρασιτικού φορτίου, έτσι χορηγείται αρχικά μόνον μία δόση 2.5mg/kg IM και μετά παρέλευση 1-2 μηνών το στάνταρ πρωτόκολλο.

ΑΝΤΙΠΡΩΤΟΖΩΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑAlbendazole, (Benzimidazoles) φάρμακο επιλογής για την αντιμετώπιση όχι Giardiosis στον σκύλο και τη γάτα, δόση: 25mg/kg, q12h, PO, 3-5d.

Allopurinol, (Purine analog) Leishmaniosis, 15mg/kg,q12h, PO. 3-6 months και για διατήρηση 20mg/kg, q24h, PO, 1 εβδομάδα κάθε μήνα.

Amphotericin B (Polyene antifugal) Leishmaniosis, δόση ή διπλάσια από την προτεινόμενη για την αντιμετώπιση των μυκήτων στον σκύλο.

Amprolium (Thiamine inhibitor) Isosporosis όχι σκύλους και γάτες, δόση: 300-400mg/kg, q24h, PO, 5d.

Meglumine antimoniate (Antimonial) Leishmaniosis, 100-300mg/kg, SC, IM, IV, IP, q48h, 15-20 ingections, ή 100mg/kg, q24H, 20-30d, ή 75mg/kg, q12h. 10d.

Antimony sodium gluconate (Antimonial), Leishmaniosis, δόση: 30-50mg/kg, q24h, SC, IV, 20-30d.

Atovaquone (Hydroxyl naphthoquinone), Toxoplasma tissue cysts (Bradyzoites), Pneumonocysts, 15mg/kg, q24h, PO, 20d.

Azithromycin (Macrolide), Toxoplasma, Cryptosporidium sp, Pneumonocysts spp, 5-10mg/kg στον σκύλο ή 7-15mg/kg στην γάτα, q12h, 7d.

Clindamycin (Lincosamide), Neosporosis, 10mg/kg, q8h, PO, 30-60d Toxoplasmosis (εντερική και ιστική μορφή), 12.5mg/kg, q12h, PO, SC, IM, 30d, ή και Toxoplasmosis όταν αποβάλλονται ωοκύστεις, 25-50mg/kg, q24h, PO, 30d.

Decoquinate (Hydroxyl quinolone), Hepatozoon Americanum, 10-20mg/kg, q12h, επ’ αόριστο.

Diminazene diaceturate (Aromatic diamidine), Babesia canis/gibsoni και Hepatozoon canis, 3.5mg/kg IM.

Doxycline (Tetracycline), Erlichia canis, Isospora spp, Toxoplasma gondii, 5-10mg/kg, q24h, PO, 14-28d.

Fenbendazple (Benzimidazole) Giardiosis για τον σκύλο και τη γάτα, 50mg/kg, q24h, PO, 5d.

118

Furazolidone (Nitrofuran), Giardia spp, 4.4 mg/kg, q12h, PO, 5d, Isospora spp, 8-20mg/kg, q24h, PO, 7d.

Imidocarb (Aromatic diamidine), Babesia canis, 2-6mg/kg, SC, IM, δύο φορές ανά 14 ημέρες, Hepatozoon canis, 5mg/kg, SC, once ή imidocarbe 5mg/kg, q14d, SC σε συνδιασμό με Doxycycline, 10mg/kg, q24h,PO, 14d.

Ketoconazole (imidazole), Leishmaniosis, 10mg/kg, q24h, PO, 10d.

Metronidazole (Nitroimidazole), Giardiosis, 25mg/kg, q12h, PO, 5-7d.

Ormetropim (Diamino-pyrimidine), Isosporosis, 66mg/kg, q24h, PO, 7-23d.

Paromomycin (Aminoclycoside), Cryptosporidiosis, 125mg/kg, PO, Cutaneus Leishmaniosis, ointment, Visceral Leishmaniosis, parenteric use, IM.

119

Documents

eclass.uth.gr€¦ · Web viewΤο παράσιτο αυτό είναι ανθεκτικό στο εξωτερικό περιβάλλον και οι σποροκύστεις επιζούν