ATIKLARAtık: Her türlü üretim ve tüketim faaliyetleri sonunda, fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik özellikleriyle karıştıkları alıcı ortamların doğal bileşim ve özelliklerinin değişmesine yol açarak dolaylı veya doğrudan zararlara yol açabilen ve ortamın kullanım potansiyelini etkileyen katı, sıvı ve gaz halindeki maddelerdir.

Günümüzde atıkların bir bölümü geri kazanım ve geri dönüşüm yöntemleri ile yeniden üretime dahil edilebilmektedir. Böylece çöp yığınlarının azaltılması ve atık depo alanlarının daha faydalı kullanılması sağlanmaktadır. Atık meydana getiren sanayi kuruluşları ve fabrikaların mutlaka bir Atık Yönetim Planı’nın olması gerekmektedir.

Atık Yönetim Pramidi:

Atıkları ; katı sıvı ve gaz atıklar olmak üzere 3 ana grupta toplayabiliriz.

1. Katı Atıklar: Kullanım süresi dolan ve yaşadığımız çevreden uzaklaştırılması gereken her türlü katı maddeye denir.

Özellikle büyük yerleşim birimlerinden kaynaklanan en büyük çevre sorunu çöplerdir. Uygun şekilde depolanmamış çöpler

yeraltı ve yüzeysel su kirliliğine, mikropların üremesine, çevreye kötü kokuların yayılmasına, görüntü kirliliğine ve çeşitli hayvanlar vasıtasıyla taşıyıcı mikropların yayılmasına neden

olmaktadır.

Katı atıklarda kendi içinde oluştukları yere göre ayrılabilirler:

Tehlikeli Atıklar:

Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında tehlikeli atıklar; EK-III A’da listelenen özelliklerden bir veya daha fazlasına sahip atıklardır. (2) Atık Listesinde (A) işaretli atıklar, EK-III B’de yer alan tehlikeli atık konsantrasyonuna bakılmaksızın tehlikeli atık sınıfına girer. (M) işaretli atıkların tehlikelilik özelliklerinin belirlenmesi

amacıyla yapılacak çalışmalarda, EK-III A’da listelenen özelliklerden H3-H8 ile H10 ve H11 ile ilgili değerlendirmeler, EK-III B’de yer alan konsantrasyon değerleri esas alınarak yapılır. Bu hüküm tehlikeli maddeler ile kontamine olmamış saf metal alaşımlar için geçerli değildir. Ülkemizde oluşan tehlikeli atık maddelere tehlikeli madde ile kontamine olmuş ambalajlar, eski piller ve aküler, organik solventler, vs. örnek verilebilir. Oluşan tehlikeli atıklar için ayrı ayrı atık kodları mevcuttur ve bu kodlar yönetmeliğe göre belirlenir ve verilir. Birçok tehlikeli atık yada tehlikeli kimyasal, risklerini azaltacak bazı önlemler alınarak kullanılabilir. Atıldıklarında bu maddeler kullanıcılar tarafından kontrol edilemezler. Bu maddelerle direk yada dolaylı olarak temasta bulunan canlıların zarar görmesine neden olabilir. Bu sebeple risklerinden dolayı, tehlikeli atıklar diğer atıklardan ayrı olarak uygun şekilde toplanıp işlem görmelidir. Tehlikeli atık üretiminin minimum düzeyde olması için çeşitli değerlendirme metodları mevcuttur. Bu metodlar sırasıyla;

1) Kaynakta azaltma/önleme: Tehlikeli atıklardan kaçınmak için bu atıkların kaynağında üretilmemesi yada minimum düzeyde üretilmesidir.

2) Geri dönüşüm: Atıkların tamamının veya içindeki kullanılabilir maddelerin geri kazanımı yada tekrar kullanılmasıdır ( atık yağ geri kazanımı gibi).

3) Arıtma: Atıklar fiziksel, biyolojik yada kimyasal arıtma ile atık tehlikesiz veya daha az tehlikeli hale getirilebilir.

4) Bertaraf: Atık oluşumunun kaçınılmaz olduğu ve yukarıda belirtilen işlemlerin uygulanamadığı durumlarda değerlendirilemeyen atıklar yakma, depolama gibi metotlarla bertaraf edilir. Bertaraf yönteminde üretilen atıklar genelde çimento fabrikaları, kireç fabrikaları gibi lisanslı tesislerde ilave yakıt olarak kullanılabilir.

Atık Üreticisinin Sorumlulukları: Tehlikeli atıklar bereberinde üreticisine de büyük sorumluluklar getirmektedir. Bu sorumluluklar; atık üretimini en az düzeye indirecek tedbirleri almak, üretilen atık tür ve miktarına ilişkin atık beyan formunu her yıl doldurarak Bakanlığa göndermek, atıklarını tesis içerisinde uygun şekilde depolamak. (Bunun için beton zeminli (ya da eşdeğeri), sızdırmazlığı sağlanmış, üzeri kapalı bir geçici depolama alanı oluşturmak, atıklarını niteliğine uygun konteynırlarda depolamak), atıkların tesis içinde yönetmelikte öngörülen kriterlere uygun geçici depolarda bekletilmesi için valilikten izin almak,(Ayda 1000kg’dan fazla atık üretenler), üç yıllık atık yönetim planını hazırlayarak valilikten onay almak, atıklarını bu yönetmelikteki esaslara uygun olarak kendi imkanları ile veya kurulmuş lisanslı atık bertaraf tesislerinde gerekli harcamaları karşılayarak bertaraf etmek ve bertaraf işleminin tamamlandığını yetkililere bildirmek, atık taşımacılığında mevcut uluslararası standartlara uymak, aüettiği atıklara uygun ambalajlama ve etiketleme yapmak şeklinde sıralanabilir.

ATIKLARIN TESİS İÇİNDE GEÇİCİ DEPOLANMASI VE TAŞINMASI

Tehlikeli atıklar, fabrika sınırları içinde tesis ve binalardan uzakta beton saha üzerine yerleştirilmiş sağlam, sızdırmaz, emniyetli ve uluslararası kabul görmüş standartlara uygun konteynırlar içerisinde geçici olarak muhafaza edilmeli, konteynırların üzerinde tehlikeli atık ibaresi bulunmalı, depolanan maddenin miktarı ve depolama tarihi konteynırlar üzerinde belirtilmeli, konteynırların hasar görmesi durumunda atıklar, aynı özellikleri taşıyan başka bir konteynıra aktarılmalı, konteynırların devamlı kapalı kalmasını sağlanmalı ve atıklar kimyasal reaksiyona girmeyecek şekilde geçici depolanmalıdır.

Ayda 1000 kg’a kadar atık üreten üretici biriktirilen atık miktarı 6000 kg’ı geçmemek kaydı ile valilikten izin almaksızın atıklarını arazisinde en fazla 180 gün geçici depolayabilir. Bu durumda herhangi bir tehlike halinde arazide önlem alabilmek için en az bir kişiyi görevlendirmekle ve bu kişinin, adını, telefonunu valiliğe bildirmekle yükümlüdür Katı veya sıvı haldeki atıklar için atığın ve işletmenin özelliğine göre uygun konteynır ve taşıma şekilleri işletmeler tarafından belirlenir.

TESİS İÇİNDE ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİİşleme tabi tutulacak veya geçici olarak depolanacak atıklar, özel yerlerde kap veya hazneler içinde; uygulanacak fiziksel, kimyasal, biyolojik işlemler ve yakma işlemlerine göre ayrı ayrı ve birbiri ile kimyasal reaksiyona girmeyecek şekilde atık kod numarasına göre depolanır.Ara depo veya işleme tesislerinin bekletme haznelerinin çürümelere ve aşınmalara dayanıklı olması ve gerekli emniyet ve kontrol sistemlerini ihtiva etmesi zorunludur.

TEHLİKELİ ATIKLARIN TAŞINMASIAtıkların taşınması bu iş için lisans almış kişi ve kuruluşlarca taşınan atığın özelliğine uygun araçlarla yapılır. Aynı araçta aynı kap içinde taşınacak atığın kod numarası aynı olmak zorundadır. Tehlikeli Atıkların Taşınmasında Ulusal Atık Taşıma Formunun Kullanılması Tehlikeli Atıklar, Atık Madeni Yağlar, Bitkisel Atık Yağlar, Atık Akümülatörler ve Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin taşınması esnasında “Ulusal Atık Taşıma Formu” kullanılması zorunludur.

ATIK YÖNETİM PLANITehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre tehlikeli atık (atık, yağ, pil-akü dahil) üreten tesislerin 3 yıllık Atık Yönetim Planı hazırlayarak ilgili Valilikten (İl Çevre ve Orman Müdürlü) onay alması gerekmektedir.Atık Yönetim Planı Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinin bir gereği olup planın sadece tehlikeli atıkları içermesi yeterlidir. Uygulanabilir ve verimli bir Atık Yönetimi için belli adımların uygulanması gerekir. Bu adımları; yetkili/sorumlu belirlemek, atığın tanımlanması, kaynağında ayrı toplama, personel eğitimi, geçici atık depolama sahası kurulması, ön işlem, atıkların bertaraf/geri kazanıma gönderilmesi ve kayıtların tutulması şeklinde sıralayabiliriz.

Tehlikeli atık üreten firmaların almaları gereken izin ve lisanslar ise şunlardır:-Atık Yönetim Planı-Atık Taşıma Lisansı-Tehlikeli Atık Geçici Depolama İzni-Tehlikeli Atık Ara Depolama/ Geri Kazanım Tesisi Lisansı

Yanıcı: Tahriş Edici:

Patlayıcı: Korozif:

Zehirli: Çevreye Zararlı:

Tıbbi Atıklar:

Tıbbi atık; ünitelerden (hastaneler, sağlık kuruluşları v.b) kaynaklanan, Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin EK-2’sinde C, D ve E grupları altında yer alan enfeksiyöz, patolojik ve kesici-delici atıklardır. Örneğin; diyaliz atıkları, kan kan ürünleri ve bunlarla kontamine olmuş nesneler, enjektör iğneleri, vs.

TIBBİ ATIKLARIN TOPLANMASITıbbi atıklar, başta doktor, hemşire, ebe, veteriner, diş hekimi, laboratuvar teknik elemanı olmak üzere ilgili sağlık personeli tarafından oluşumları sırasında kaynağında diğer atıklar ile karıştırılmadan ayrı olarak biriktirilir. Toplama ekipmanı, atığın niteliğine uygun ve atığın oluştuğu kaynağa en yakın noktada bulunur. Tıbbi atıklar hiçbir suretle evsel atıklar, ambalaj atıkları ve tehlikeli atıklar ile karıştırılmaz. Tıbbi atıkların toplanmasında; yırtılmaya, delinmeye, patlamaya ve taşımaya dayanıklı 100 mikron kalınlığında, her iki yüzünde:“Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT TIBBİ ATIK” ibaresini taşıyan kırmızı renkli plastik torbalar kullanılır. Torbalar en fazla ¾ oranında doldurulur, ağızları sıkıca bağlanır. Bu torbalar hiçbir şekilde geri kazanılmaz ve tekrar kullanılmaz. Tıbbi atık torbalarının içeriği hiçbir suretle sıkıştırılmaz, torbasından çıkarılmaz, boşaltılmaz ve başka bir kaba aktarılmaz. Sıvı tıbbi atıklar da uygun emici maddeler ile yoğunlaştırılarak yukarıda belirtilen torbalara konulur. Kesici ve delici özelliği olan atıklar diğer tıbbi atıklardan ayrı olarak delinmeye, yırtılmaya, kırılmaya ve patlamaya dayanıklı, su geçirmez ve sızdırmaz, açılması ve karıştırılması mümkün olmayan, üzerinde “Uluslararası Biyotehlike”

amblemi ile “DİKKAT! KESİCİ ve DELİCİ TIBBİ ATIK” ibaresi taşıyan plastik veya aynı özelliklere sahip lamine kartondan yapılmış kutu veya konteynerler içinde toplanır.

Bu biriktirme kapları, en fazla ¾ oranında doldurulur, ağızları kapatılır ve kırmızı plastik torbalara konur. Kesici-delici atık kapları dolduktan sonra kesinlikle sıkıştırılmaz, açılmaz, boşaltılmaz ve geri kazanılmaz. Tıbbi atık torbaları ve kesici-delici atık kapları ¾ oranında dolduklarında derhal yenileri ile değiştirilirler. Yeni torba ve kapların kullanıma hazır olarak atığın kaynağında veya en yakınında bulundurulması sağlanır. Sağlık kuruluşlarında oluşan atıklar, birbirinden kolayca ayırt edilebilen üç ayrı renkteki torbalarda toplanır. Tıbbi atıklar “KIRMIZI”, evsel atıklar “SİYAH”, ilaç ve serum şişesi gibi cam atıklar ise “MAVİ”torbada toplanır.

TIBBİ ATIKLARIN BERTARAFISterilizasyon: Bakteri sporları dahil her türlü mikrobiyal yaşamın fiziksel, kimyasal, mekanik metotlar veya radyasyon yoluyla tamamen yok edilmesini veya bu mikroorganizmaların seviyesinin % 99,9999 oranında azaltılmasını sağlayan bertaraf yöntemidir.Yakma: Tıbbi atıkların bakanlıktan lisans almış tesislerde özel fırınlarda yüksek sıcaklıklarda yakılarak zararsız hale getirilmesi ve hacminin önemli ölçüde azaltılmasıdır.Yakma işlemine tabi tutulacak tıbbi atıklar içinde; başta kırılmış termometreler, kullanılmış piller/bataryalar gibi yüksek düzeyde civa ve kadmiyum içeren atıklar olmak üzere, gümüş tuzları içeren radyolojik atıklar, ağır metaller içeren ampuller ve basınçlı kaplar bulunmaz.

Tıbbi Atıkların bu iş için özel olarak hazırlanmış zeminde üzeri kapatılarak depolanır.

Tıbbi Atık Üreticilerinin Yükümlülükleri: Ünite içi atık yönetim planını hazırlamak, tıbbi, tehlikeli ve evsel nitelikli atıklar ile ambalaj atıklarını kaynağında ayrı toplamak, ayrı taşımak, geçici atık deposu inşa etmek/konteyner bulundurmak, personeli eğitmek, atıkların bertarafı ile ilgili harcamaları karşılamak, oluşan tıbbi atık miktarını kayıt altına almak, yıl sonunda valiliğe göndermek.

Tıbbi atıkların sterilizasyon ve yakma işlemleri için gerekli lisans ve izinler yönetmelik gereği bakanlık tarafından verilir.

Elektronik Atıklar (E-Atık)

Elektronik atıklar olarak adlandırılan veya kısaca E-atık adı verilen malzemeler; atık konumunda olan elektrikli ve elektronik cihazlardır. Genel olarak elektronik atıklar TV, bilgisayar, yazıcı, telefon, fax, fotokopi makinaları, ekranlar, DVD, VCR, entegre devreler, yarı iletkenler, baskılı devreler, algılayıcılar, kablolar, MP3, tıbbi cihazlar gibi alet ve ekipmanlardan oluşmaktadır. Bu maddeler plastik, metal ve cam içermektedir. Elektronik atıklar parçalandıklarında, yakıldıklarında veya tekrar

kazanım/kullanım için parçalandıklarında tehlikeli maddeler içerebilmektedir. Elektronik atıklar bünyelerinde 1000’den fazla madde içerir. E-atıklar hem miktar açısından hem de içerdikleri Pb, Be, Hg, Cd, Cr+6 ve bromlu alev geciktiriciler (BFR) atıldıkları zaman hem iş hem de çevre güvenliğini tehdit ederek dolaylı olarak insan sağlığını olumsuz yönde etkilemektedirler.

ELEKTRONİK ATIKLARIN TOPLANMASI VE TAŞINMASI

Sürekli toplama, özel yerlerden toplama ve evlerden toplama olmak üzere üç farklı toplama şekli vardır. Sürekli toplama yıl boyunca yapılan toplama şeklidir. Belediyelerin belirttiği bir yere e-atıklar getirilir ve oradan belli zamanlarda belediye/geri dönüşümcü firmalarca e-atıklar geri dönüşüm tesisine taşınır. Bu en etkin ve ucuz yoldur. Bu sitemlerden her biri uygulanarak uygunabilirliği araştırılmalıdır. Akülerde depozito uygulaması nedeni ile eski alınarak yerine yeni akü verilmektedir. Alınan akü geri dönüşüme veya yeniden doldurulmak üzere üretime geri alınmaktadır. Pil veya diğer elektronik aletlerde kullanılan parçalarda da buna benzer bir uygulamanın getirilmesi bu tür elektronik ürünlerin çöpe atılmasının önüne geçilecektir.

ELEKTRONİK ATIK GERİ DÖNÜŞÜMÜ

E-atıklar malzeme kazanma tesislerinde önce tekrar kullanım veya satılabilir parçalar için test edilir ve sınıflandırılır. Malzeme fişe takılır eğer çalışıyorsa tekrar kullanım/bağışlanma için ayrılır. Eğer çalışmıyorsa manüel veya mekanik olarak parçaların en pahalısından en ucuzuna doğru demonte edilerek ayrılır. Çalışabilecek parçalar ve tehlikeli atıklar ayrıldıktan sonra malzeme kazanım prosesi başlar.

ELEKTRONİK ATIKLARDA BULUNAN TEHLİKELİ MADDELER

Elektronik ürünlerin yapımında klorlu solventler, bromlu alev geciktiriciler, PVC, ağır metaller, plastik ve gazlar kullanılmaktadır. Örneğin: bir TV katot ışın tüpü (CRT) 2-4 kg kurşun, büyük TV ekranı ondan daha fazla kurşun içermektedir. ABD’de 1997 ile 2004 yılları arasında kullanılmaz hale gelen 315 milyon bilgisayar ve monitörde toplam 545,000 ton kurşun bulunmaktadır. Elektronik ürünlerin içerdiği tehlikeli maddeler ve etkilerini şöyle sıralayabiliriz: Kurşun, civa, kadmiyum, krom, fosfor, berilyum ve bromlu alev geciktiriciler (BFR).

Ambalaj Atıkları

Üretim artıkları hariç, ürünlerin veya herhangi bir malzemenin tüketiciye ya da nihai kullanıcıya ulaştırılması aşamasında ürünün sunumu için kullanılan ve ürünün kullanılmasından sonra oluşan kullanım ömrü dolmuş tekrar kullanılabilir ambalajlar da dâhil çevreye atılan veya bırakılan satış, ikincil ve nakliye ambalajlarının atıklarına ambalaj atıkları denir. Ambalaj atıklarının belirli bir sistem içinde, kaynağında ayrı toplanması, taşınması, ayrılması, tekrar kullanılması, geri dönüştürülmesi, geri kazanılması, bertarafı ve bu tür faaliyetlerin gözetim, denetim ve izlenmesini kapsayan bir amabalaj atıkları yönetimi ve ambalaj atıklarının biriktirilmesi, toplanması, taşınması, ayrılması, geri dönüştürülmesi ve geri kazanılması faaliyetlerinin çevre ile uyumlu şekilde gerçekleştirilmesine yönelik olarak yapılacak çalışmalar ile bu çalışmaların kimler tarafından nasıl, ne şekilde ve ne zaman yapılacağını gösteren detaylı bir yönetim planı olmalıdır.

Yeni Ambalaj Atıkları Kontrol Yönetmeliği’ne göre ambalaj atığı üreticilerinin, ambalaj üreticilerinin, teddarikçinin, piyasaya sürenlerin ve satış noktalarının uymaları gereken yükümlülükleri bulunmaktadır.

Ambalaj atıklarının toplanması - ayrılması, geri dönüştürülmesi ve/veya geri kazanılması amacıyla faaliyet göstermek isteyen gerçek ve tüzel kişiler, tesisleri için çevre lisansı almak zorundadır.

İnşaat ve Hafriyat Atıkları

İnşaat ve hafriyat atıklarının depolanması ve taşınması Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’ne uygun olarak yürütülür. Bu yönetmelikle amaçlanan hafriyat toprağı ile inşaat ve yıkıntı atıklarının çevreye zarar vermeyecek şekilde öncelikle kaynakta azaltılması, toplanması, geçici biriktirilmesi, taşınması, geri kazanılması, değerlendirilmesi ve bertaraf edilmesine ilişkin teknik ve idari hususlar ile uyulması gereken genel kuralları düzenlemektir. Yönetmeliğin kapsamında kaynakları ve bileşenleri Ek-1’de detaylı olarak belirtilen, beşeri faaliyetler ve doğal afetler sonrasında meydana gelen hafriyat toprağı ile inşaat ve yıkıntı atıkları bulunmaktadır.

Hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıklarının, üretici ve taşıyanları tarafından belediyelerin veya mahallin en büyük mülki amirinin gösterdiği ve izin verdiği geri kazanım ve depolama tesisleri dışında; denizlere, göllere, akarsulara veya herhangi bir yere dökülmesi ve dolgu yapılması YASAKTIR.

ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

Gürültü ve görüntü kirliliği ile toz emisyonlarını azaltacak tedbirleri almak ve faaliyet alanının çevresini kapatmakla yükümlüdür. Hafriyat toprağının öncelikle faaliyet alanı içerisinde değerlendirilmesi sağlanır. Faaliyetleri sırasında atıkları bileşenlerine göre ayrı toplamak, geri kazanmak, biriktirmek ve atığın içinde zararlı, tehlikeli ve yabancı madde bulundurmamakla yükümlüdürler. Hafriyat toprağının çıkartılması sırasında doğal drenaj sistemleri korunur ve olabilecek erozyona karşı önlem alınır. Hafriyat yapan kişi/kuruluş hafriyat toprağının çıkarılması esnasında hafriyat alanının yanındaki binaları, doğal drenaj, enerji ve telekomünikasyon tesislerini/sistemlerini, kaldırım ve yol kaplamasını korumak, olabilecek hasar ve erozyona karşı önlem almakla yükümlüdür. Hafriyat sırasında bitkisel toprak alt topraktan ayrı olarak toplanır. Derinliğine ve yapısına bağlı olarak kazılarak yeniden kullanılmak üzere yığılır. Bitkisel toprağın depolanacağı yerin % 5’den fazla eğimli olmaması gerekir. Bitkisel toprağın saklanma sürecinde olabilecek kayıplar önlenir ve toprağın kalitesi korunur. Bitkisel toprak uzun süre açıkta bırakılacak ise yüzeyinin çabuk gelişen bitkiler ile örtülmesi temin edilir. Ayrı toplanan bitkisel toprak park, bahçe, yeşil alan, tarım ve benzeri çalışmalarda tekrar kullanılır. İnşaat yeri haricinde en az 2000 (iki bin) metrekare alanı bulunan faaliyet sahipleri, çıkarılan hafriyat toprağını yeniden değerlendirilmek üzere bu alanda geçici olarak biriktirebilirler. Atıkların üretilmesinden önce ilgili belediyeye/mahallin en büyük mülki amirine başvurarak gerekli izinleri almak, atıklarını yönetmelikte belirtilen usul ve esaslara göre bu mercilerin göstereceği geri kazanım/depolama sahasına taşınmasını sağlamakla yükümlüdürler.

2 tona kadar atık oluşumuna neden olacak küçük çaplı tamirat ve tadilat yapan kişi ve kuruluşlar ile inşaat firmaları; Mücavir alan sınırları içinde ilgili belediyeye, Büyükşehirlerde ise ilgili ilçe belediyesine, mücavir alan sınırları dışında ise mahallin en büyük mülki amirine veya bu mercilerden atıkları toplamak ve taşımak amacıyla izin almış/yetkilendirilmiş firmalara başvurarak oluşan inşaat/yıkıntı atıklarının uygun kaplarla toplanmasını, taşınması ve belediyenin veya mülki amirin gösterdiği yere götürülmesini sağlamakla yükümlüdürler.

2 tondan fazla atık oluşumuna neden olacak büyük çaplı tamirat ve tadilat işlemleri ile inşaat ve yıkım işlemlerinde faaliyet sahibi; Mücavir alan sınırları içinde ilgili belediyeye, büyükşehirlerde ise ilgili ilçe belediyesine, mücavir alan sınırları dışında ise mahallin en büyük mülki amirine başvurarak “Atık Taşıma ve Kabul Belgesi” almakla yükümlüdür. Faaliyetin yapılacağı yere sarı renkli, üzerinde hangi tür atık için olduğu yazılı olan geçici biriktirme konteynerinin yerleştirilmesini temin eder.

ATIK TAŞIMA VE KABUL BELGESİ

Atık Taşıma ve Kabul Belgesi üç bölümden oluşur ve 4 nüsha olarak düzenlenir. Atık Taşıma ve Kabul Belgesinin bir nüshası düzenleyen kurumda kalır. Kalan üç nüshadan biri atık üreticisine, biri taşıyıcı kişi veya firmaya, biri de atığın geri kazanılacağı/depolanacağı tesis yetkilisine verilir.

Hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıklarını taşımak isteyen kişi veya kuruluşlar mücavir alan sınırları içinde ilgili belediyeye, dışında ise mahallin en büyük mülki amirine başvurarak “Hafriyat Toprağı, İnşaat/Yıkıntı Atıkları Taşıma İzin Belgesi” almakla yükümlüdürler. Bu amaçla yapılacak başvurularda istenecek belge ve bilgiler ilgili belediye tarafından belirlenir. Bu atıkları taşımak amacıyla taşıma izni alan firmaların isimleri ve irtibat numaraları, geri kazanım veya depolama alanı/alanlarının

yerleri ile bu alanlara ulaşacak yol güzergahı krokileri , ilgili belediyeler tarafından halkın bilgileneceği şekilde ilan edilir.

Hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıklarının öncelikle kaynağında azaltılması, ayrı toplanması, tekrar kullanılması ve geri kazanılması esastır.

HAFRİYAT TOPRAĞI, İNŞAAT/YIKINTI ATIKLARININ DEPOLANMASI

Tekrar kullanılamayan hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıkları kontrollü olarak depolanır. Hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıkları, yalnızca projesinde belirtilen ve bu amaçla hazırlanmış/seçilmiş ve gerekli izinleri alınmış döküm sahalarında depolanabilirler .

Bu yönetmelik kapsamına giren bütün faaliyetlerin, bu yönetmelik ve diğer çevre mevzuatına uygun olarak yapılıp, yapılmadığını denetleme yetkisi Bakanlığa aittir. Ayrıca depolama izni vermekle yetkili ve görevli kurumlar da bu yönetmelik hükümlerine uyulup uyulmadığını denetleme yetkisine sahiptir.

Evsel Katı Atıklar

Bu atıklar çoğunlukla sıkıştırmalı kamyonlar veya diğer araçlarla konteynerler vasıtası ile toplanan atık türleridir. Bu grup içinde evlerden kaynaklanan atıklar, ticari atıklar, idari atıklar ve pazaryerlerinden kaynaklanan atıklar ile benzeri artık malzemeler yer almaktadır. Katı atıkların, üretici veya taşıyanları tarafından denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere, ormanlara ve çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere dökülmesi yasaktır. Çöpü üretenler, çöp biriktirme kaplarını, çevrenin sağlığını bozmayacak şekilde kapalı olarak muhafaza etmek ve çöp toplama işlemi sırasında yol üstünde hazır bulundurmak zorundadır.

Üretici Yükümlülükleri

Evsel katı atık ve evsel nitelikli endüstriyel katı atık üreten kişi ve kuruluşlar, katı atıklarını belediyelerin ve mahallin en büyük mülki amirinin istediği şekilde konut, işyeri gibi üretildikleri yerlerde hazır etmekle yükümlüdürler.

Ülkemizde katı atıkların toplanması, taşınması ve geri kazanılması ile çevre ve insan sağlığına olumsuz etki yapmadan nihai bertarafına ilişkin yükümlülük, yetki ve sorumluluklar 5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun 14 ve 15’inci maddeleri ile 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7’incı maddesi ile belediyeler ve Büyükşehir belediyelerine verilmiştir.

AKTARMA İSTASYONLARI

Katı atıkların taşınmasının ekonomik olmasını sağlamak, taşıma hattındaki trafiğe fazla yüklenmemek için şehirlerin merkezi yerlerinde aktarma istasyonları kurulabilir. Bu istasyonlarda küçük hacimli araçlarla toplanan katı atıkların daha büyük hacimli araçlara aktarılarak, bu araçlarla işleme ve depo yerlerine taşınması sağlanır. Aktarma direkt taşıma aracına yapılabileceği gibi, bir ara depoya (bunker) boşaltıldıktan sonra, yeni araca doldurmak şeklinde, dolaylı olarak da gerçekleştirilebilir. Aktarma istasyonlarının koku, toz, gürültü ve görünüş yönünden çevreyi kirletmemesi için, boşaltma işleminin yapıldığı yerlerin, kapalı olarak inşa edilmesi zorunludur.

KATI ATIK BERTARAF YÖNTEMLERİ

Yakma: Bir reaktör hücresinde atıkların oksijen ilavesiyle kurutulması, gaz haline getirilmesi ve yüksek sıcaklıkta parçalanmanın sağlanması tekniğidir.

Düzenli depolama: Katı atıkların zemini özel olarak hazırlanmış, drenajı sağlanmış ve oluşacak gazların toplanması için gaz toplama bacaları yerleştirilmiş alana depolanması ve üzerinin toprak örtü ile kapatılmasıdır.

Geri Kazanım: İçerisinde geri kazanılarak tekrar ürün yapmaya uygun atıkların (kağıt-karton, plastik, cam v.b) ayrılarak tekrar geri kazanılması. 

Kompostlaştırma: Yemek artıkları, bahçe atıkları gibi organik çöplerin mikroorganizmalar tarafından giderilmesi ile humus benzeri maddelerin oluşturulmasıdır.

Atık Pil ve Akümülatörler

Atık pil ve akümülatörlerin yönetimine ilişkin standart ve yöntemler 21.08.2004 tarihli ve 25569 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ilebelirlenmiştir.

YükümlülüklerPil tüketicileri, atık pilleri evsel atıklardan ayrı toplamakla, pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulacak toplama noktalarına atık pilleri teslim etmekle yükümlüdür.

   Pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmeler, pil üreticilerinin kuracakları sisteme uygun olarak tüketiciler tarafından getirilen atık pilleri ücretsiz olarak almakla, atık pil toplama sistemi olmayan markaların pillerini satmamakla, tüketicilerin getirdiği atık pilleri, üreticinin öngördüğü şekilde üreticiye veya üreticinin yetkilendirdiği bir kuruluşa gönderilmesini sağlamakla, işyerlerinde tüketicilerin kolayca görebilecekleri yerlerde yönetmeliğin (EK-4 A)’da yer alan uyarı ve bilgiler ile atık pillerin toplanma şekli ve yerleri hakkındaki bilgileri sunmakla, üreticilerin veya yetkilendirdiği kuruluşların temin edecekleri, atık pil konteynerlerini bulundurmakla yükümlüdür.

Akü tüketicileri, aracının akümülatörünü değiştirirken eskisini, akümülatör ürünlerinin dağıtım ve satışını yapan işletmeler ve araç bakım-onarım yerlerini işletenlerin oluşturduğu geçici depolama yerlerine ücretsiz teslim etmekle, eskilerini teslim etmeden yeni akümülatör alınması halinde depozito ödemekle, tüketici olan sanayi kuruluşlarının üretim süreçleri sırasında kullanılan tezgah, tesis, forklift, çekici ve diğer taşıt araçları ile güç kaynakları ve trafolarda kullanılan akümülatörlerin, atık haline geldikten sonra üreticisine teslim edilene kadar fabrika sahası içinde sızdırmaz bir zeminde doksan günden fazla bekletmemekle yükümlüdür.

Akümülatör üreticileri, akümülatör ürünlerini Yönetmelikte belirtilen şekilde etiketlemek ve işaretlemekle, yönetmeliğin 3 No’lu Ekinde yer alan depozito uygulaması müracaat formunu doldurarak her yıl Bakanlığa başvurmakla, atık akümülatörlerin belirtilen hedefler doğrultusunda toplanmasını, geri kazanımını ve bertarafını sağlamak veya sağlatmakla, atık akümülatör ihracatında Bakanlıktan onay almakla, ürettikleri veya ithal ettikleri akümülatörlerde zararlı madde miktarlarını en aza indirecek tedbirleri almakla, atık akümülatör atıklarının zararları ve toplanmaları konusunda tüketicilerin katılım ve katkılarını sağlamak amacıyla eğitimlerini, bilgilendirilmelerini sağlamakla, atık akümülatör taşımacılığında tehlikeli atık taşınımı ile ilgili hususlara uymakla, genel bir toplama ve geri dönüşüm sistemi geliştirerek veya belli bir sisteme katılarak atık akümülatörlerin toplanmasını, geri kazanımını veya bertarafını sağlamakla yükümlüdür.

ATIK AKÜLERİN, duvarları aside karşı dayanıklı boya ile boyanmış zemini beton veya asfalttan oluşturulmuş ve aside karşı dayanıklı olan bir alanda üst üste beş adetten fazla olmayacak şekilde (sızıntı ve akıntı yapan akülerin ise tek tek onsekiz litrelik sızdırmaz polipropilen kaplarda) doksan günü geçmemek şartıyla geçiçi olarak depolanması, akümülatör üreticisinin öngördüğü şekilde üreticiye veya üreticinin yetkilendirdiği bir kuruluşa dönmesinin sağlanması amacı ile lisanslı taşıyıcılar vasıtası ile lisanslı geçici depolama veya lisanslı geri kazanım tesislerine belgeli olarak teslim edilmesi gerekmektedir.ATIK PİLLER, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı ,kolay taşınabilir ve hacmi asgari 4 m3 veya daha fazla olan, sızdırmazlık özelliği taşıyan ve her iki yüzeyine “Atık Pil Geçici Deposu” ibaresi bulunan kırmızı renkli konteynerlerde depolanır. Bu Konteynerler beton zeminli ve üstü kapalı alanlarda bulundurulmalıdır. Atık piller pil ürünlerinin

dağıtımını ve satışını yapan işletmelere veya belediyelerce oluşturulacak toplama noktalarına atık pilleri teslim edilebilir yada “TAŞINABİLİR PİL ÜRETİCİLERİ VE İTHALATÇILARI DERNEĞİ” (TAP) tarafınca yönetilen sisteme teslim edilebilir.

ATIK AKÜMÜLATÖRLERİN TAŞINMASIAtık akümülatörlerin toplandıkları yerden geçici depolama veya bertaraf tesislerine karayolu ile taşınması, Valilikten taşıma lisansı almış gerçek ve tüzel kişilerce, atık türüne göre uygun araçla yapılır. Atık akümülatör taşıyacak araçların renginin kırmızı olması, araçların üzerinde atık akümülatörlerin toplandığına dair 20 metre uzaktan görülebilecek şekilde Yönetmeliğin 1 No’lu ekinde yer alan amblemin bulunması, ayrıca araç kasalarının her iki yüzüne de “Atık Akümülatör Taşıma Aracı” yazılması zorunludur.

ATIK PİLLERİN TAŞINMASIAtık pil taşıyacak araç ve firmalar için lisans alma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak, atık pillerin kapalı kasalı kamyonetlere yerleştirilmiş asgari 210 litrelik HDPE fıçılarda taşınması zorunludur. Atık pil taşıyacak araçların renginin kırmızı olması, araçların üzerinde atık pillerin toplandığına dair 20 metre uzaktan görülebilecek şekilde bu Yönetmeliğin1 No’lu ekinde yer alan amblemin bulunması, ayrıca araç kasalarının her iki yüzüne de “Atık Pil Taşıma Aracı” yazılması zorunludur.

Ayrıca, atık pil ve akümülatörlerin taşınması sırasında araçlarda ulusal atık taşıma formu bulundurulması zorunludur. Yönetmeliğin 17. maddesine göre de Atık Akümülatör Taşıyıcılarının Lisans Alma Zorunluluğu bulunmaktadır.

Atık Pillerin Geçici DepolanmasıAtık pillerin geçici depolanmasında iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı konteynerler kullanılması, bu konteynerlerin kolay taşınabilir ve hacmi asgari 4 m3 veya daha fazla olması, sızdırmazlık özelliği taşıması gereken konteynerlerin kırmızı renge boyanarak her iki yüzeyine “Atık Pil Geçici Deposu” ibaresi yazılması zorunludur. Konteynerlerın nakliye kolaylığı olan yerlerde zemini beton ve üstü kapalı alanlarda bulundurulması gerekli olup, bu alanlarda yangına karşı her türlü tedbir alınması zorunludur.

Atık Pillerin BertarafıAtık piller düzenli depolama alanlarında, bu işlem için diğer ayrılmış bölgelerde beton havuzlar içerisinde üzeri kapatılarak bertaraf edilebilir.

2. Sıvı Atıklar: Atık Sular

Evsel, endüstriyel, tarımsal ve diğer kullanımlar sonucunda kirlenmiş veya özellikleri kısmen yada tamamen değişmiş sular ile maden ocakları ve cevher hazırlama tesislerinden kaynaklanan sular ve yapılaşmış kaplamalı ve kaplamasız şehir bölgelerinden, cadde otopark ve benzeri alanlardan yağışların yüzey veya yüzey altı akışa dönüşmesi sonucunda gelen sulardır. Başlıca atık su kaynaklarına örnek olarak konutlar, ticari binalar, endüstri kuruluşları, maden ocakları, cevher zenginleştirme tesisleri, kentsel bölgeler, tarımsal alanlar, sanayi bölgeleri, tamirhaneler atölyeler, hastaneler ve benzeri kurum ve kuruluşlar verilebilir.

Atık Suların Yönetim ve KontrolüBu kontrolün sağlanmasında izlenecek yollar başlıca şunlardır: Üretim teknolojisinin seçimi, tesis içi kontrol ve yasal mevzuata uygun deşarj standartlarının sağlanması için uygun arıtımın yapılması.

Atık suların arıtılmasında fiziksel, biyolojik ve kimyasal arıtma prosesleri uygulanır. Suların çeşitli kullanımlar sonucunda atıksu haline dönüşerek yitirdikleri fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik özelliklerinin bir kısmını veya tamamını tekrar kazandırabilmek, ve boşaltıldıkları alıcı ortamın doğal fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özelliklerini değiştirmeyecek hale getirebilmek için uygulanan fiziksel, kimyasal ve biyolojik arıtma işlemlerinin birini veya birkaçına atıksu arıtma adı verilmektedir. Atıksuyun niteliğine göre kullanılacak arıtma prosesleri de farklılık göstermektedir. Atık suların deşarjı yapılırken uygulanacak adımlar ve standartlar Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’ne göre belirlenir ve aynı yönetmelik kapsamında atık su deşarjı yapacak firmanın/kuruluşun atık su deşarj izni, atık su deşarj ön izni, atık su bağlantı izni/bağlantı kalite kontrol izni ve gerektiğinde derin deniz deşarj iznini alması gerekmektedir.

3. Gaz Atıklar :

Emisyonlar

Atmosferdeki kirleticiler, kirletici kaynaklarından atmosfere doğrudan verilen kirleticiler ve bu kirleticilerle, atmosferik özellikler arasındaki kimyasal olaylar sonucu oluşan kirleticiler olmak üzere iki şekilde bulunurlar. Emisyon kirleticiler, havanın doğal yapısındaki bileşimi değiştiren ve katı,sıvı ve gaz formlarda bulunabilen kimyasal maddelerdir. Doğal veya insan yapısı sonucu atmosfere karışan kirleticiler, her iki halde de atmosfere yayıldıkları anda hızla kimyasal reaksiyonlar oluştururlar ve hava akımları ile karışır, dağılır, yayılır ve taşınırlar. Böylece kirleticiler, kaynaktan çıkıp, alıcılara ulaştığında karakterleri değişebilir.

Emisyon kirleticileri fiziksel ve kimyasal yapılarına bağlı olarak sınıflandırılabilirler. Genel anlamda emisyon kirleticileri; Yanma Gazları (SO2,NOx,CO), Toz, Tozda ağırmetaller, Uçucu Organik Buhar ve Bileşikler (VOC), Flor, Klor, PAH, Dioksin-Furanlar, Radyoaktif Maddeler vb. şeklinde sınıflandırmak mümkündür.

Hava kirliliğinin, başta insan sağlığı olmak üzere görüş mesafesi, materyaller, bitkiler ve hayvan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri vardır. Hava kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki etkileri, atmosferde yüksek miktardaki zararlı maddelerin solunması sonucu ortaya çıkar.

EMİSYONLARIN ÖNLENMESİ VE KONTROL ALTINDA TUTULMASI

Sanayi tesislerinin kuruluşunda ve işletilmesi esnasında gerekli tedbirlerin alınmaması uygun teknolojilerin kullanılmaması ve kontrolsüz proses uygulamaları kirletici emisyonların oluşumuna neden olmaktadır. Kirletici Emisyonları kontrol etmek için önce kirleticilerin kaynaklarını tespit etmek gereklidir. Kirleticilerin oluşum sebeplerini ortadan kaldırmak ve ya en aza indirecek tedbirleri almak muhtemel kirliliğin önlenmesinde yapılabilecek ilk işlemdir. Şayet tüm tedbirlere rağmen bu kirliliğin oluşumunun engellenememesi söz konusu olduğunda ise yapılabilecek işlem bu kirliliğin giderimine yönelik işlemlerin uygulanmasıdır. Kirletici emisyonları önleme yada giderme amacıyla yapılacak işlemler 3 grupta incelenebilir:

-Emisyon oluşumuna neden olacak işlemler öncesi alınan tedbirler. -Emisyonun oluşumu esnasında uygulanacak tedbirler -Emisyon oluşumu sonrasında kirliliği giderime yönelik tedbirler.

En önemli ve en yaygın hava kirliliği kaynakları katı, sıvı ve gaz yakıtların kullanıldığı yakma prosesleridir. Bu proseslerden oluşan kirliliğin önlenmesi veya giderilmesi için Yakma öncesinde kullanılacak yakıtın desülfürisazyon işlemine tabi tutulması ile muhtemel Kükürt emisyonu oluşumunu engellenebilecek yada yasal sınırlar altına düşürülmesi sağlanacaktır. Yakma esnasında uygulanacak bazı yöntemler ile ise gerek kullanılan yakıt gerekse uygulanan proses neticesinde oluşan NOx, SO2, CO ve CO2 gibi kirletici yanma ürünlerinin kontrol edilmeleri veya yasal sınırlar altına düşürülmesi mümkündür. Bu yöntemlerden bazıları ; sisteme beslenen havanın ayarlanması ( artırma/azaltma), atık baca gazının belli oranda sisteme geri beslenmesi, yakma sisteminde yapılabilecek modifikasyonlar ve yakma sistemi içine adsorplayıcı maddeler (kalsiyum,potasyum gibi) ilave etmek şeklinde tanımlanabilir. Yakma işlemi neticesinde oluşan ve alınan tüm önlemlere rağmen yasal sınırlar üstünde değerlere sahip kirliliklerin oluşması durumunda ise bu kirliliği giderecek/yasal sınırlar altına düşürecek işlemler uygulanabilir. Fiziksel yada kimyasal filtrasyon sistemleri kirlilik giderimi konusunda yapılabilecek işlemlerdir. Özellikle Klor,Flor,Dioxsin,Furan, VOC,PAH gibi kirletici parametrelerin giderimi konusunda kompleks filtrasyon sistemlerinin kullanılması gereklidir.

EMİSYON İZNİ VE EMİSYON ÖNİZNİSanayi Tesislerinden Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği; tesislerin kurulması ve işletilmesi için gerekli olan ön izin, izin, şartlı ve kısmi izin başvuruları, tesisten çıkan emisyonun ve tesisin etki alanı içerisinde hava kirliliğinin önlenmesinin tetkik ve tespiti ile, tesislerin, yakıtların, ham maddelerin ve ürünlerin üretilmesi, kullanılması, depolanması ve taşınmasına ilişkin usul ve esasları kapsar. Hava emisyonu olan ve Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik kapsamında yer alan işletmelerin kurulması ve işletilmesi için çevre izni alınması zorunludur. Bu işletmelerden kaynaklanan hava emisyonlarının değerlendirilmesinde bu Yönetmelik hüküm esas ve sınır değerlerine göre iş ve işlemler yapılır.