Hazırlayan: Mehmet Ali ORAN

TÜRKİYE-TUNUS STA VE ETKİLERİ(STA’nın Yürürlüğe Giriş Tarihi: 1 Temmuz 2005)

1

1. TUNUS GENEL EKONOMİK VE TİCARİ BİLGİLERİ

1.1. Tunus Hakkında Genel Ekonomik Bilgiler

Nüfus, Kişi (2017) 11.532.127GSYH Cari Fiyatlarla, Milyon$ (2017)

39.952

Kişi Baş.Düşen Milli Gelir, $ (2016) 2.788Tarım Ort.Güm.Ver. (2016) %31Sanayi Ort.Güm.Ver. (2016) %8,3İhracat, 2017, Milyon$ 14.199İthalat, 2017, Milyon$ 20.618Hizmet İhracatı, 2017 Milyon$ 3.105Hizmet İthalatı, 2017 Milyon$ 2.726İhracatımız, 2018, Bin $ 904.674İthalatımız, 2018, Bin $ 182.080Diğer Ülkelerle STA'ları AB, EFTA, GAFTA (Great Arab Free Trade

Area), Agadir Anlaşması (Mısır, Fas ve Ürdün), Libya ve Suriye

Diğer Tercihli Ticaret Anlaşmaları Cezayir, Moritanya, İran ve İslam İşbirliği Teşkilatı

1.2. Yıllar İtibariyle Tunus’un Dış Ticaretinin Gelişimi

  TUNUS'UN DIŞ TİCARETİNİN GELİŞİMİ (Bin Dolar)2013 2014 2015 2016 2017

İhracat 17,060,465 16,759,748 14,073,488 13,575,131 14,199,816İthalat 24,266,395 24,793,340 20,222,503 19,487,208 20,618,073Hacim 41.326.860 41.553.088 34.295.991 33.062.339 34.817.889Denge -7,205,930 -8,033,592 -6,149,015 -5,912,077 -6,418,257

Kaynak: TradeMap

2

2013 2014 2015 2016 20170

5,000,000

10,000,000

15,000,000

20,000,000

25,000,000

30,000,000

17,060,465 16,759,74814,073,488 13,575,131 14,199,816

24,266,395 24,793,340

20,222,503 19,487,208 20,618,073

TUNUS'UN DIŞ TİCARETİNİN GELİŞİMİ (Bin Dolar)

İhracat İthalat

3

1.2.1 Yıllar İtibariyle Tunus’un Dış Ticaretinde Başlıca Ürünler 1

Tunus’un İhracatındaki İlk 10 Ürün (1000 $)

  GTİP ÜRÜNLER 2015 2016 2017

    TOPLAM İHRACAT14,073,48

8 13,575,131 14,199,816

1 8544 İzole edilmiş teller 1,626,799 1,559,629 1,828,2162 6203 Erkekler, erkek çocuk için takım elbise 451,951 499,501 517,3743 2709 Ham petrol 632,517 563,747 510,6064 6211 Spor, kayak ve yüzme kıyafetleri 510,873 524,168 467,6945 8536 Elektrik devresi teçhizatı 359,313 414,093 463,0366 1509 Zeytinyağı 948,587 402,454 406,6407 8708 Traktör ve motorlu araç parçaları 306,003 369,231 379,0658 8528 TV, monitörler ve projektörler 336,716 412,106 351,4599 8803 Hava taşıtlarının aksam ve parçaları 271,883 269,249 310,11810 2710 Petrol yağları 291,744 185,426 309,452

Kaynak: TradeMap

Tunus’un İthalatındaki İlk 10 Ürün (1000 $)

  GTİP ÜRÜNLER 2015 2016 2017    TOPLAM İTHALAT 20,222,503 19,487,208 20,618,0731 2710 Petrol yağları 1,533,072 964,017 1,373,9482 2711 Petrol gazları 888,183 777,564 827,5703 8703 Binek otomobilleri 775,735 747,685 726,5364 8536 Elektrik devresi teçhizatı 355,424 370,802 447,5125 1001 Buğday ve mahlut 610,709 486,694 415,1786 8542 Elektronik devreler ve parçaları 230,322 344,101 397,1057 8544 İzole edilmiş teller 323,845 327,610 369,4088 5209 Pamuklu mensucat 335,061 327,491 336,1239 2709 Ham petrol 333,168 298,783 325,05810 7408 Bakır tel 298,953 265,396 312,640

Kaynak: TradeMap

1 2017 yılı sıralı

4

1.2.2. Yıllar İtibariyle Tunus’un Başlıca Ticaret Ortakları 2

Tunus’un İhracatındaki İlk 10 Ülke ve Türkiye (1000 $)

TUNUS'UN İHRACATINDAKİ İLK 10 ÜLKE VE TÜRKİYE

  2013 2014 2015 2016 2017 Pay  Toplam 17,060,465 16,759,748 14,073,488 13,575,131 14,199,816 %100

1 Fransa 4,502,924 4,753,371 4,126,877 4,341,916 4,342,335 %312 İtalya 3,151,270 3,204,866 2,596,582 2,363,968 2,338,802 %173 Almanya 1,533,390 1,710,359 1,476,872 1,430,883 1,646,121 %12

4Belirtilmemiş Ülke 711,681 747,847 632,039 675,791 673,614 %5

5 İspanya 803,247 593,445 699,820 474,928 538,486 %46 Cezayir 486,441 619,019 558,162 664,212 466,527 %37 Libya 868,975 667,786 540,044 442,725 393,624 %3

8Birleşik Krallık 644,719 711,997 438,585 237,044 325,062 %2

9 ABD 397,451 243,461 353,604 245,226 314,664 %210 İsviçre 678,473 275,103 126,642 177,819 306,139 %212 Türkiye 223,481 160,394 105,393 166,000 171,069 %1

Kaynak: TradeMap

Fransa 31%

İtalya 17%

Almanya12%

Belirtilmemiş Ülke 5%

İspanya 4%

Cezayir3%

Libya 3%

Birleşik Krallık 2%

ABD 2%

İsviçre 2%

Türkiye1.2

Diğer18%

Tunus’un İhracatındaki İlk 10 Ülke ve Türkiye (2017)

2 2017 yılı sıralı

5

Tunus’un İthalatındaki İlk 10 Ülke (Türkiye dahil) (1000 $)

TUNUS'UN İTHALATINDAKİ İLK 10 ÜLKE VE TÜRKİYE

  2013 2014 2015 2016 2017 Pay  Toplam 24,266,395 24,793,340 20,222,503 19,487,208 20,618,073 100%

1 Italya 3,521,612 3,634,615 3,013,968 2,828,988 3,212,030 16%2 Fransa 4,436,712 4,044,975 3,598,235 3,009,675 3,105,193 15%3 Çin 1,533,198 1,782,594 1,692,094 1,819,971 1,850,712 9%4 Almanya 1,739,752 1,739,941 1,479,343 1,504,613 1,656,822 8%5 Türkiye 820,977 926,876 787,589 856,710 936,230 4.5%6 İspanya 1,117,795 1,005,297 847,684 817,324 932,721 5%7 Cezayir 1,185,238 1,572,489 801,324 713,167 748,258 4%8 ABD 798,352 720,276 618,049 694,485 693,356 3%

9Belirtilmemi

ş Ülke 539,845 471,411 420,089 494,756 554,711 3%

10

Rusya Federasyonu 654,990 1,052,360 815,397 655,237 479,091 2%

Kaynak: TradeMap

Italya16%

Fransa15%

Çin9%

Almanya8%Türkiye

4.5%

İspanya5%

Cezayir4%

ABD 3%

Belirtilmemiş Ülke 3%

Rusya Federasyonu 2%

Diğer30%

TUNUS'UN İTHALATINDAKİ İLK 10 ÜLKE (TÜRKİYE DAHİL) (2017)

6

2. TÜRKİYE-TUNUS İKİLİ EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİ

2.1. Türkiye-Tunus İkili Ticaretinin Gelişimi

Yıl İhracat $ / Bin

İhracat Değişim %

Genel İhracata İthalat $ /

Binİthalat

Değişim %

Genel İthalata Oranı %

Hacim $ / Bin

Denge $ / Bin Oranı %

2003 220.015 81,6 0,47 98.140 36,7 0,14 318.155 121.8752004 256.162 16,4 0,41 100.410 2,3 0,10 356.572 155.7532005 294.785 15,1 0,40 117.372 16,9 0,10 412.158 177.4132006 324.893 10,2 0,38 150.094 27,9 0,11 474.987 174.7992007 530.277 63,2 0,49 229.788 53,1 0,14 760.065 300.4892008 778.098 46,7 0,59 365.381 59,0 0,18 1.143.480 412.7172009 647.082 -16,8 0,63 234.980 -35,7 0,17 882.062 412.1022010 713.632 10,3 0,63 280.720 19,5 0,15 994.352 432.9112011 802.302 12,4 0,59 249.790 -11,0 0,10 1.052.092 552.5122012 796.738 -0,7 0,52 195.624 -21,7 0,08 992.362 601.1142013 892.157 12,0 0,59 289.268 47,9 0,11 1.181.425 602.8892014 915.041 2,6 0,58 196.697 -32,0 0,08 1.111.738 718.3442015 819.061 -10,5

0,57144.077 -26,8 0,07 963.138 674.984

2016 910.613 11,2 0,64 214.383 48,8 0,11 1.124.996 696.2302017 912.703 0,2 0,58 206.466 -3,7 0,09 1.119.169 706.2372018 904.674 -0,9 0,54 182.080 -11,8 0,08 1.086.754 722.5942018 / (1-2 )

145.363 7,6 0,57 30.513 44,6 0,08 175.876 114.850

2019 / (1-2 )

130.122 -10,5 0,49 12.641 -58,6 0,04 142.763 117.481

Tunus ile Dış Ticaretimizin Seyri (milyon $)

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

220256

295 325

530

778

647714

802 797

892 915

819

911 912 904

98 100 117150

230

365

235281 250

196

289

197144

214 206 182

Tunus ile Dış Ticaretimizin Seyri

İhracat İthalat

STA'nın yürürlüğe girişi

1 Temmuz 2005

7

Türkiye’nin Tunus İthalat Pazarı İçindeki Payı (%)ve Tunus’un Türkiye İthalat Pazarı İçindeki Payı (%)

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

1.82

2.532.26 2.09

2.62.97 3.02

2.84

3.553.15

3.383.73 3.89

4.39 4.54

0.14 0.1 0.1 0.11 0.14 0.18 0.17 0.15 0.1 0.08 0.11 0.08 0.07 0.11 0.09

Karşılıklı İthalat İçindeki Paylar

Türkiye'nin Payı Tunus'un Payı

STA'nın yürürlüğe girişi1 Temmuz 2005

2.1.1. Yıllar İtibariyle Tunus’a İhracatımızda Başlıca Ürünler ($) 3

  Kod Ürün 2016 ($) 2017 ($) 2018 ($)Pay(2018)

Tunus’unİth.’da TR Payı (2017)

    Genel toplam 910.613.000 912.703.000 904.674.000 100% %4,42

17207 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YARI

MAMULLER 35.673.265 88.503.247 88.491.410 9,78 %31

2

5209 PAMUKLU MENSUCAT (AĞIRLIK İTİBARİYLE % 85 VEYA DAHA FAZLA PAMUK İÇEREN VE M2 AĞIRLIĞI 200 GR. I GEÇE

54.845.363 50.761.220 55.244.401 6,11 %26

34411 AĞAÇTAN VEYA DİĞER ODUNSU

MADDELERDEN LİF LEVHALAR 1.472.112 14.003.414 31.389.522 3,47 %23

4

8703 BİNEK OTOMOBİLLERİ VE ESAS İTİBARİYLE İNSAN TAŞIMAK ÜZERE İMAL EDİLMİŞ DİĞER MOTORLU TAŞITLAR (YARIŞ

21.628.201 22.550.761 26.772.467 2,96 %3

5 6006 DİĞER ÖRME VEYA KROŞE MENSUCAT 25.084.557 22.502.435 26.359.048 2,91 %31

6

7208 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI HADDE ÜRÜNLERİ (GENİŞLİK >= 600 MM) (SICAK HADDELENMİŞ) (KAPLANM

19.109.049 12.019.250 26.084.855 2,88 %16

7

7210 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YASSI HADDE MAMULLERİ, GENİŞLİĞİ 600 MM VEYA DAHA FAZLA OLANLAR (KAPLA

1.683.082 7.333.572 20.368.210 2,25 %10

82711 PETROL GAZLARI VE DİĞER GAZLI

HİDROKARBONLAR 34.046.400 35.350.114 19.218.318 2,12 %4,2

9

5211 PAMUKLU MENSUCAT (PAMUK ORANI < % 85 OLAN SENTETİK VEYA SUNİ LİFLERLE KARIŞTIRILMIŞ OLUP M2. AĞIRLIĞ

20.199.346 18.803.798 18.750.597 2,07 %20

107306 DEMİR VEYA ÇELİKTEN DİĞER İNCE VE KALIN

BORULAR VE İÇİ BOŞ PROFİLLER 6.846.054 19.295.823 18.638.178 2,06 %35

11 7216 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN PROFİLLER 17.994.943 15.439.041 15.903.217 1,76 %2012 7228 DİĞER ALAŞIMLI ÇELİKTEN ÇUBUK VE

PROFİLLER;ALAŞIMLI VEYA ALAŞIMSIZ 5.107.128 8.401.830 13.477.832 1,49 %50

3 2018 sıralı

8

ÇELİKTEN SONDAJ İŞLERİNDE KULLANI

135407 SENTETİK FİLAMENT İPLİKLERİNDEN

DOKUNMUŞ MENSUCAT 9.391.168 8.812.527 12.540.776 1,39 %9

148704 EŞYA TAŞIMAYA MAHSUS MOTORLU

TAŞITLAR 23.719.700 20.788.117 12.203.899 1,35 %8

154811 KAĞIT, KARTON, SELÜLOZ VATKA VE SELÜLOZ

LİFTEN TABAKALAR 35.264.374 30.403.851 11.846.371 1,31 %65

16

6004 DİĞER ÖRME VEYA KROŞE MENSUCAT (EN>30CM, ELASTOMERİK/KAUÇUK İPLİK=>%5) (60.01 POZİSYONUNDAKİLER HARİ

9.799.349 9.509.862 11.052.070 1,22 %17,8

171507 SOYA YAĞI VE FRAKSİYONLARI (KİMYASAL

OLARAK DEĞİŞTİRİLMEMİŞ) 0 0 10.138.966 1,12 %0

18

5603 DOKUNMAMIŞ MENSUCAT (EMDİRİLMİŞ, SIVANMIŞ, KAPLANMIŞ VEYA LAMİNE EDİLMİŞ OLSUN OLMASIN)

7.972.809 7.815.535 9.843.841 1,09 %13

19

7214 DEMİR VEYA ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN ÇUBUKLAR (DÖVÜLMÜŞ, SICAK HADDELENMİŞ, HADDELEME İŞLEMİNDEN SONRA BURU

5.993.880 4.211.950 9.808.195 1,08 %49

20

8418 BUZDOLAPLARI, DONDURUCULAR VE DİĞER SOĞUTUCU VE DONDURUCU CİHAZLAR VE ISI POMPALARI

16.205.781 16.715.264 9.762.830 1,08 %23

2.1.2. Yıllar İtibariyle Tunus’tan İthalatımızda Başlıca Ürünler ($)

  Kod Ürün 2016 (bin $) 2017 (bin $) 2018 (bin $)Pay(2018)

 TR'ninİth.’da Tunus'un Payı (2017)

    Genel toplam 214.383 206.466 182.080 100%  %0,07

13105

AZOT, FOSFOR VE POTASYUMUN İKİSİNİ VEYA ÜÇÜNÜ İÇEREN MİNERAL VEYA KİMYASAL GÜBRELER

89.526 66.152 47.777 26,24 %15

2 2809 DİFOSFOR PENTAOKSİT, FOSFORİK ASİT VE POLİFOSFORİK ASİTLER 16.394 30.763 19.566 10,75 %23

37204

DÖKME DEMİRİN, DEMİRİN VEYA ÇELİĞİN DÖKÜNTÜ VE HURDALARI VEYA BUNLARIN ERİTİLMESİ İLE ELDE DİLMİŞ KÜ

3.821 11.300 12.161 6,68 %0,2

48537

ELEKTRİK KONTROL, DAĞITIM TABLOLARI, PANOLAR, KONSOLLAR, KABİNLER, DİĞER MESNETLER VE SAYISAL KONTRO

5.849 6.335 9.344 5,13 %1

55209

PAMUKLU MENSUCAT (AĞIRLIK İTİBARİYLE % 85 VEYA DAHA FAZLA PAMUK İÇEREN VE M2 AĞIRLIĞI 200 GR. I GEÇE

6.714 5.610 7.413 4,07 %2

68541

DİYODLAR, TRANSİSTÖRLER VB YARI İLETKEN TERTİBAT; IŞIK YAYAN DİYODLAR (LED); MONTE EDİLMİŞ PİEZO ELE

2 5.676 6.342 3,48 %0,1

78544

İZOLE EDİLMİŞ TELLER, KABLOLAR VE DİĞER ELEKTRİK İLETKENLER; TEK TEK KAPLANMIŞ LİFLERDEN OLUŞAN FİBE

5.636 5.655 6.326 3,47 %1

80804

HURMA, İNCİR, ANANAS, AVOKADO VE GUAVA ARMUDU, MANGO VE MANGOST (TAZE/KURUTULMUŞ)

5.668 5.522 5.446 2,99 %9

98421

SANTRİFÜJLER; SIVILARIN VEYA GAZLARIN FİITRE EDİLMESİNE VEYA ARITILMASINA MAHSUS MAKİNA VE CİHAZLAR

4.364 4.499 5.264 2,89 %0,4

106203

ERKEKLER VE ERKEK ÇOCUK İÇİN TAKIM ELBİSE, TAKIM, CEKET, BLAZER, PANTOLON, TULUM VE ŞORT (YÜZME KIY

4.024 4.460 4.703 2,58 %2

11 8708 KARAYOLU TAŞITLARI İÇİN AKSAM, PARÇA VE AKSESUARLAR 2.866 3.986 3.682 2,02 %0,07

128536

GERİLİMİ 1000 VOLTU GEÇMEYEN ELEKTRİK DEVRESİ TEÇHİZATI (ANAHTARLAR, RÖLELER, SİGORTALAR, FİŞLER, KU

2.579 3.040 3.407 1,87 %0,3

9

138483

TRANSMİSYON MİLLERİ, KRANKLAR; YATAK KOVANLARI VE MİL YATAKLARI; DİŞLİLER VE SİSTEMLERİ;VİDALAR

501 2.504 3.167 1,74 %0,4

14 8528 MONİTÖRLER VE PROJEKTÖRLER, TELEVİZYON ALICI CİHAZLARI 12.062 2.631 2.761 1,52 %0,4

156204

KADINLAR VE KIZ ÇOCUK İÇİN TAKIM ELBİSE, TAKIM, CEKET, BLAZER, ELBİSE, ETEK, PANTOLON ETEK, VB.(YÜZM

2.979 3.226 2.685 1,47 %1

16 3915 PLASTİKTEN DÖKÜNTÜ, KALINTI VE HURDALAR 53 1.072 2.556 1,40 %1

17 2835 FOSFİNATIAR, FOSFONATLAR, FOSFATLAR VE POIİFOSFATLAR 2.907 2.818 2.493 1,37 %7

18 6112 SPOR, KAYAK VE YÜZME KIYAFETIERİ (ÖRME VEYA KROŞE) 856 2.345 2.188 1,20 %8

192301

ET, SAKATAT, DENİZ HAYVANI VS. (YEMEYE UYGUN OLMAYAN) UNU, PELLETİ, KIKIRDAKLARI (DONYAĞI TORTUSU)

2.181 1.334 2.149 1,18 %1

206403

DIŞ TABANI KAUÇUKTAN, PLASTİK MADDEDEN, TABİİ VEYA TERKİP YOLUYLA ELDE EDİLEN KÖSELEDEN VE YÜZÜ DERİ

6.737 7.462 1.992 1,09 %3

10

2.2.2 STA’nın İçeriği ve Taviz Yapısı

TÜRKİYE – TUNUS ORTAKLIK ANLAŞMASIİmza Tarihi 25.11.2004İmza Yeri Tunus/Tunus

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Bakanı Kürşad Tüzmenİmzalayanlar

Tunus Ticaret ve El Sanatları Bakanı Mondher ZenaidiUygun Bulma Kanunu Kanun No: 5318 / RG 19.03.2005 / 25760Yürürlüğe Giriş Kararnamesi Karar Sayı: 8734 / RG 10.05.2005 / 25811 (Mükerrer)Yürürlüğe Giriş Tarihi 01.07.2005

Anlaşma Kapsamı Mal ticaretinde tarife ve tarife dışı engellerin kaldırılması Menşe kuralları İç vergilendirme Anti-damping ve korunma önlemleri Sağlık ve bitki sağlığı önlemleri Fikri, sınai ve ticari mülkiyet hakları Ödemeler dengesi önlemleri Kamu alımları Rekabet kuralları Devlet tekelleri ve devlet yardımları İktisadi ve teknik işbirliği4

Sanayi Ürünleri Gümrük Vergisi Düzenlemesi

Türkiye, Tunus menşeli sanayi ürünleri için uygulanan gümrük vergilerini Anlaşmanın yürürlüğe girmesi ile birlikte kaldırmıştır.

Tunus ise, Protokol I’de yer almayan Türkiye menşeli sanayi ürünlerini Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte sıfırlamıştır. Protokol I kapsamındaki Liste I’de yer alan ürünlerde uygulanan gümrük vergileri, Anlaşmanın yürürlüğe girişini takip eden 7 yılda, Liste II’de yer alan ürünler ise 9 yılda tedricen kaldırılmıştır. Liste III’te sayılan sınırlı sayıda ürünler ise serbestleştirmeden muaf tutulacak ve Ortak Komitede tekrar gözden geçirilecektir. Böylece, 1 Temmuz 2014 tarihinden itibaren Liste III kapsamı eşya hariç, Tunus, Türkiye menşeli sanayi ürünlerine uyguladığı gümrük vergisi ile eş etkili vergileri kaldırmıştır. Liste III’te; elde dokunmuş halı ve yer kaplamaları, el işi danteller, el örgüsü duvar halıları, yer bezleri, bulaşık bezleri ve kullanılmış giyim eşyası yer almaktadır.

Tunus, 2018 yılı başı itibarıyla sanayi ürünlerini içeren 12 fasılda - 33. (kozmetik), 34. (sabunlar ve temizlik müstahzarları), 40. (kauçuktan eşya), 48. (kartondan eşya), 61. (örme giyim eşyası), 62. (örme olmayan giyim eşyası), 63. (diğer hazır giyim eşyası), 64. (ayakkabılar), 72. (demir çelik) 76. (alüminyumdan eşya), 84. (mekanik makinalar) ve 85. (elektrikli makinaları) - anlaşma kapsamında kaldırılmış bulunan gümrük vergilerini ülkemiz menşeli ürünlerde yeniden uygulamaya başlamıştır.

Önlem süresi 5 yıl, oranı ise MFN’in %90’ı olarak belirlenmiştir. İlk 2 yıl önlem bu şekilde uygulanacak olup, sonraki 3 yılda aşamalı olarak sıfırlanacaktır. Anlaşma uyarınca 1 Temmuz 2014 tarihinden itibaren bu tür önlemlere başvurulması mümkün değildir.

Tarım ve Balıkçılık Ürünleri Gümrük Vergisi Düzenlemesi4 Türkiye-Tunus Ortaklık Anlaşması; Türkiye’nin, Karma Ekonomik Komisyon (KEK) kuran Ticaret Anlaşmalarında yer verilen işbirliği ve teknik yardım hükümlerini içermektedir.

11

Taraflar, aşağıda belirtilen listeler kapsamında belirli tarım ürünlerinde karşılıklı olarak tarife kontenjanları dâhilinde gümrük vergisi indirimi ve/veya muafiyeti şeklinde taviz tanımışlardır.

Türkiye-Tunus Ortaklık Anlaşması ile tarım ve balıkçılık ürünlerinde aşağıdaki cetvellerde gösterildiği gibi tarife kontenjanları dâhilinde sınırlı sayıda üründe karşılıklı taviz değişiminde bulunulmuştur:

Tunus Menşeli Ürünlerin İthalatında Türkiye’nin Tanıdığı Tavizler

AS Kodu Kısa Ürün Tanımı Kota (ton)Uygulanan Vergi (%)

0804.10 Hurmalar 5.000 0

0302.61 Sardalyeler200

00303.74 Uskumru balıkları

0306.13 Karidesler 50 0

0307 Yumuşakçalar ve kabuklu hayvanlar 100 0

y. 2103.90 Yalnız harissa 100 0

2204 Taze üzüm şarabı 1.000 HL MFN’in 50%’si

Türkiye Menşeli Ürünlerin İthalatında Tunus’un Tanıdığı Tavizler

AS Kodu Kısa Ürün Tanımı Kota (ton)Uygulanan Vergi (%)

0713.20 Nohut 100

MFN’in 50%’si

0713.33 Adi fasulye, beyaz fasulye dâhil 400

0806.20 Üzümler (kurutulmuş) 50

0802.22 Fındıklar (kabuksuz) 400

12

y. 2007.99.98 Yalnız fındık püresi ve ezmeleri 50

13

3. STA’NIN YATIRIMLAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

2018 yılı “World Investment Report” verilere göre, 2017 yılı itibariyle Tunus’a yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırım stoku tahmini 28,7 milyar ABD dolarıdır. Tunus’un yurtdışındaki doğrudan yabancı yatırımı ise 2017 yılı itibariyle tahmini 498 milyon ABD dolarıdır. Tunus Yabancı Sermaye Ajansı (FIPA)’nın verilerine göre, Tunus’ta 3.455 yabancı firma faaliyet göstermektedir. Tunus’taki yabancı yatırımın sektörel dağılımına baktığımızda sırasıyla, tekstil ve hazır giyim, hizmet sektörü, mekanik, metal, metalürji, elektrik-elektronik, tarım ve gıda sektörleri başta gelmektedir.

Ülkemiz ile Tunus arasında 1994 yılından buyana Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması yürürlükte bulunmaktadır. Söz konusu Anlaşmanın yenilenmesine ilişkin yapılan müzakereler tamamlanmış olup, söz konusu Anlaşma Sayın Cumhurbaşkanımızın ziyareti vesilesiyle 27 Aralık 2017 tarihinde Tunus’ta imzalanmıştır.

STA’nın yürürlüğe girdiği 2005 yılından buyana Türk firmaları tarafından Tunus pazarına duyulan ilgi artmış olup, bu kapsamda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası verilerine göre, Türk firmaları tarafından Tunus’ta 2005-2019 yılları arasında toplam 223 Milyon ABD Doları değerinde doğrudan yatırım gerçekleştirilmiştir. Aynı dönemde, Tunus firmalarının Türkiye’de doğrudan yatırımı bulunmamaktadır.

4. TARİFELER VE TARİFE DIŞI ENGELLER

3.1 Genel Uygulamalar:

Dünya Ticaret Örgütü kurucu üyelerinden olan Tunus, stratejik sektörler dışında ithalatı serbestleştirme politikası izlemektedir. İthal edilen ürünlerin %97’si ön izin gerektirmemektedir. Bununla beraber, Tunus’un gerek Dünya Ticaret Örgütü taahhütlerini yüksek tarifelere bağlamış olması (bağlı hadler) gerek ithalatta uyguladığı teknik engeller nedeniyle korumacı bir dış ticaret politikası takip ettiğini söylemek yanlış olmayacaktır.

Gıda ürünleri dâhil olmak üzere, Tunus Gümrük İdaresi resmi bir açıklama göstermeden ürünlerin ithalatını reddedebilmektedir.

Gümrük Tarifeleri ve Diğer Vergiler

Dünya Ticaret Örgütü’nün kurucu üyelerinden olan Tunus’un uyguladığı basit ortalama MFN tarife oranı %11,6’dır. Tunus’un sanayi ürünlerinde ortalama gümrük vergileri %8,3’dır.

Tunus’ta tarım ürünleri ithalatında uygulanan gümrük tarife oranları yüksek olup, ortalama %31 seviyesinde MFN gümrük vergisi uygulanmaktadır. Diğer Arap ve Kuzey Afrika ülkelerinden Tunus’a ithal edilen tarım ürünlerine tercihli gümrük tarife oranları uygulanmaktadır. Örnek olarak, Arap ülkelerinden ithal edilen pamuğa gümrük vergisi uygulanmazken diğer ülkelerden ithal edilen pamuğa %15 oranında gümrük vergisi uygulanmaktadır.

Tunus’a mal ithalatında gümrük vergisinin yanında %3 gümrük hizmet harcı, ürüne göre %1 sanayi geliştirme fonu, %5 çevre koruma vergisi, %10 ithal gelir vergisi tahsil edilmektedir. KDV oranları; eğitim, sağlık ve toplum için hassas ürünler için %6, bilgisayar malzemeleri, üretim makineleri vb. için %12, diğer mal ve hizmetler için %18’dir.

14

Tarım ve balıkçılık sektöründe faaliyet gösteren firmalar için kurumlar vergisi oranı %10, diğer sektörlerdeki firmalar için ise %20 ve %35’tir. İşe başlama tarihinden itibaren ilk 10 yıl boyunca tarımsal projelerden sağlanan ihracat gelirleri ve bölgesel kalkınma projeleri vergiden muaf olup, ilk on yıldan sonra ihracat gelirleri süresiz olarak, bölgesel kalkınma projeleri ise 10 yıl süreyle %50 vergi indirimine tabiidir.

Tarife Dışı Engeller

Gıda ürünlerinin Tunus’a ithalatında teknik kontrol belgesi aranmaktadır. Teknik Kontrol Belgesi ürüne ilişkin teknik spesifikasyonları kapsamakta ve gıda ürünlerinin hijyen kuralları ve standartlara uygunluğunu göstermektedir. Söz konusu belge, Tunus Ticaret ve El Sanatları Bakanlığı tarafından düzenlenmektedir. Ayrıca, bitki, hayvan ve ürünleri ithalatında Tarım Bakanlığı tarafından sağlık ve bitki sağlığı (SPS) sertifikaları düzenlenmektedir.

Ayrıca, Tunus’ta gümrük işlemlerinin yavaş ve uzun olması tarife dışı engel olarak karşımıza çıkmaktadır.

Tunus Ulusal Standardizasyon ve Sınai Mülkiyet Enstitüsü (INNORPI) Sanayi ve Enerji Bakanlığı’na bağlı bir kamu kuruluşudur. İhtiyari ve zorunlu standartların belirlenmesinden ve yayımlanmasından sorumlu tek kuruluştur. Teknik düzenlemeler ve uygunluk değerlendirmeleri Tunus Resmi Gazetesinde yayımlanmaktadır. Tunus ISO ve WIPO’ya üyedir.

Tunus’ta ISO 9000/9002 standartları uygulanmaktadır. Ulusal standartların yapılandırılmasından INNOPI sorumludur. Sanayi sektöründe faaliyet gösteren birçok firma halihazırda ISO 9000/9002 sertifikası almaya hak kazanmıştır.

İthalat ve ihracata konu mallardan gerekli görülenlerin standardına veya teknik düzenlemesine uygunluğunun veya kalitesinin değerlendirilmesi ve belgelendirilmesi Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Mevzuatı uyarınca gerçekleştirilmekte olup, Tunus ile olan ticaretimizde bu kapsamda sorun yaşanmamaktadır.

Bunun yanında, Tunus EUROMED çerçevesinde, teknik mevzuat uyumu altyapı çalışmalarını sürdürmektedir. Bahse konu çalışmaların tamamlanmasını müteakip, Tunus tarafı Avrupa Birliği ile Sanayi Ürünlerinde Uygunluk Değerlendirmesi ve Kabul Anlaşması (ACAA) imzalanmak üzere müzakerelere başlayacaktır. Bu çerçevede, ülkemizin AB mevzuat uyumu sürecindeki deneyimini paylaşmaya hazırdır ve ACAA ile ilgili gelişmelerden haberdar olmak ve süreçte yer almak istemektedir.

Bankacılık ve Kambiyo Rejimi

Tunus’ta serbest ticaret kuralları geçerli olmakla birlikte, bankacılık ve kambiyo sistemleri henüz tam serbest değildir. Tunus kambiyo rejimi 1980 öncesi kambiyo rejimimize benzemektedir.

Tunus bankacılık sistemine göre, yerli ve yabancı bankalar müşterilerinin Tunuslu veya yabancı olmasına göre farklı işlemler uygulamaktadır. Yabancı firmalar off shore bankalarla çalışabilirken, Tunuslu firmalar sadece Tunuslu (in shore) bankalarla çalışmak zorundadır. Off shore bankalar uluslararası bankacılık sistemine tabidir ve her tür para transferi bu bankalar üzerinden mümkün bulunmaktadır. Ancak Tunuslu firmaların çalıştığı Tunus bankaları, Merkez Bankasının izni olmaksızın döviz transfer edememektedir.

15

Tunus vatandaşları, Merkez Bankasından izin alınmaksızın döviz alıp satamaz veya transfer edemez. Ancak, ihracat ve ithalat işlemi yapan Tunuslu firmaların Merkez Bankası izniyle döviz transfer etmesi mümkündür. Tunus vatandaşları yurt içinde döviz hesabı açtıramamaktadır.

Diğer taraftan Tunus vatandaşının yurt dışı ile doğrudan bir ilişkisi (dış ticaretle uğraşmak, yurt dışında görevli olmak vs.) yok ise, yurt dışına çıkarabileceği para miktarı yıllık 6.000 Tunus Dinarı karşılığı döviz ile sınırlıdır. İş adamlarına uygulanan limit daha yüksek olmakla birlikte yine de sınırlama vardır.

5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Türkiye ile Tunus arasındaki ekonomik ve ticari ilişkiler 2005 yılına kadar, 15 Temmuz 1992’de Ankara'da imzalanan "Ticaret, Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması" çerçevesinde yürütülmüştür. 1 Temmuz 2005’te yürürlüğe giren Türkiye ile Tunus Arasında Serbest Ticaret Alanı Tesis Eden Ortaklık Anlaşması, 1 Temmuz 2005’te yürürlüğe girişiyle birlikte söz konusu Ticaret, Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması’nın yerini almıştır.

Anlaşmanın yürürlüğe girdiği 2005 yılında 294 milyon dolar Tunus’a ihracatımız aradan geçen 9 yılda %210 artarak 2018 yılı sonu itibari ile 904 milyon dolara ulaşmıştır. Diğer taraftan, 2005 yılında 117 milyon dolar olan Tunus’tan ithalatımız aynı dönemde %56 oranında artmış ve 2018 yılı sonu itibari ile 182 milyon dolara ulaşmıştır.

Ortaklık Anlaşması, Türkiye’nin evvelce akdettiği STA’larından farklı olarak sadece serbest ticaret alanına değil, aynı zamanda ekonomik ve teknik işbirliğine dair hükümleri de havi bulunmaktadır. Bu cümleden olarak evvelce mevcut KEK mekanizmasının yerine tarafların dış ticaretten sorumlu Bakanlarının başkanlık ettiği Ortaklık Konseyi teşkil edilmiştir. Bu anlamda, Ortaklık Anlaşması, Tunus ile ticari, ekonomik ve teknik ilişkilerimiz bakımından bir mihenk taşı olmuştur.

Söz konusu Anlaşma, yürürlüğe giriş bakımından5 Türkiye’nin Kuzey Afrika ülkeleri ile akdettiği birinci, Avrupa-Akdeniz ülkeleriyle ise İsrail ve Filistin’den sonra üçüncü Serbest Ticaret Anlaşmasıdır.

Tunus’un AB ile sanayi ürünlerinde 2008 yılında serbest ticaret alanı oluşturulmasını öngören Avrupa-Akdeniz Ortaklık Anlaşması bulunmaktadır. Bu anlaşma 1998 yılında yürürlüğe girmiş ve ticari hükümleri (gümrük vergisi indirimleri) 1996 yılı başında uygulanmaya başlanmıştır. Bu sebeple, 1996 yılından itibaren Türk ihracatçısı Tunus Pazarı’nda AB menşeli ürünlere karşı önemli bir vergi dezavantajı ile karşı karşıya kalmıştır.

Ancak, Türkiye ile Tunus arasında 9 yıllık geçiş dönemi dâhilinde serbest ticaret alanı kurulmasını öngören Ortaklık Anlaşması ile bir kısım sanayi ürününde hemen gümrük vergisiz pazara giriş imkânı temin edilmese de her geçen yıl gümrük vergisinden kaynaklanan maliyetlerimiz azalmış ve gümrük tarifeleri 1 Temmuz 2014’te sıfırlanmıştır.

Türkiye ise Tunus menşeli sanayi mallarının Türkiye’ye ithalatında gümrük vergilerini Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte sıfırlamıştır6.

5 İmza tarihi bakımından 7 Nisan 2004 tarihinde Ankara’da imzalanan Türkiye-Fas Serbest Ticaret Anlaşması’ndan sonra ikinci STA’dır.6 Türkiye’nin Ortadoğu ve Akdeniz ülkeleriyle akdettiği STA’lar, İsrail ve Filistin hariç, tercihli rejim bakımından STA ortaklarımız lehine asimetrik yapıdadır. Bunun önemli bir sebebi, anılan ülkelerin AB ile STA’larının da asimetrik yapıda olmaları ve bunu Türkiye’den de talep etmeleridir.

16

Tunus tarafı, Anlaşmanın I sayılı Protokol’ünde yer alan hükümler gereğince, Türk menşeli bir kısım sanayi mallarının Tunus’a ithalatında gümrük vergilerini Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte sıfırlamıştır. Ülkemiz menşeli tabii boratlar, maden cevherleri, sodyum karbonat, kauçuktan boru ve hortumlar, pamuk ve döküntüleri, sentetik ve suni iplikler, sentetik filament demetleri, dokunmamış mensucat, dokunmuş kadife, peluş, tırtıl mensucat, yassı hadde demir-çelik mamulleri, bakır teller, bulaşık makineleri, sıvı dielektrik transformatörleri, iş makineleri, silindir hacmi 1500 cc’den küçük binek otomobilleri, zirai/ormancılık traktörleri olmak üzere, ham maddeler ile Tunus’un üretmediği nihai ve yarı mamullere uygulanan gümrük vergisi ile eş etkili vergiler STA’nın yürürlüğe girmesiyle sıfırlanmıştır.

Söz konusu Protokolün ekindeki I sayılı Liste’de yer alan Türkiye menşeli sanayi ürünlerine uygulanan gümrük vergileri ise yıllık %12 (son yıl %16) oranında indirimlerle 2012 yılında sıfırlanmıştır. I sayılı Listede; ham mermer ve travertenler, plastik mamulleri, tekstil iplikleri, sentetik/suni filamentten mensucat, tüller, örme tüylü mensucat, bazı seramik mamulleri, filmaşin, demir-çelik çubuklar ve teller, demir-çelikten eşya, beyaz eşya aksam ve parçaları, bazı binek otomobilleri (1500 cc ve üzeri) ve bunların aksam ve parçaları yer almaktadır.

Protokolün ekindeki II sayılı Liste’de yer alan sanayi ürünlerine uygulanan gümrük vergileri Anlaşmanın yürürlüğe girişinden iki yıl sonra (2007) %9, takip eden yıllarda ise yıllık %13’lük indirimlerle 2014 yılında sıfırlanmıştır. II sayılı Listede ise klinker, çimento, kozmetik/parfümeri müstahzarları, sabunlar, yıkama/temizleme müstahzarları, kara taşıtlarının dış lastikleri, kâğıt ve kartonlar, pamuklu mensucat, diğer dokunmuş veya örme mensucat, hazır giyim, ev tekstili, porselen/seramikten eşya, cam eşya, demir-çelik mamulleri (uzun mamuller), klima cihazları, buzdolabı, çamaşır makinesi, televizyon, toplu yolcu taşıtları, yük taşıtları, vs. yer almaktadır.

Anlaşmada ayrıca, Tunus açısından taviz dışı bırakılan ürünler III sayılı Liste’de (negatif liste) sayılmaktadır. Anılan Liste, AB-Tunus Ortaklık Anlaşmasındaki negatif liste ile aynıdır. Listede; elde dokunmuş halı ve yer kaplamaları, el işi danteller, el örgüsü duvar halıları, yer bezleri, bulaşık bezleri ve kullanılmış giyim eşyası yer almaktadır.

Diğer taraftan, Tunus beyan ve taahhütler itibariyle uluslararası sistemle bütünleşmiş bir dış ticaret politikası izlemekle beraber, yukarıda (4. Bölüm) da izah edildiği gibi korumacı bir dış ticaret politikası takip ettiği görülmektedir. Bununla birlikte, Tunus’un yüksek gümrük tarifelerini 2014 yılından itibaren ülkemiz menşeli sanayi mallarının ithalatında sıfırlanmış olması Türk ihracatçılarına 3. ülkelere göre önemli pazara giriş gücü kazandırmıştır.

17