Werkstuk Actieonderzoek - Carolien den Hertogcaroliendh.weebly.com/.../actieonderzoek_compleet_caro… · Web viewIn een PowerPoint presentatie worden de volgende aspecten ... marcelvanherpen.nl/download/artikelen/A%20Effectieve%20instructie

Werkstuk Actieonderzoek

Carolien den HertogVR4AVR5A Iselinge Hogeschool

Werkstuk Actieonderzoek Carolien den Hertog

Inhoudsopgave

Stap 1 Constatering van een probleem of uitdaging in de werksituatie blz 3 en 4

Stap 2 Verkenning van en onderzoek naar een probleem of uitdaging in de werksituatie formulering en analyse blz 5 tm 10

Stap 3 Nader onderzoek naar de oplossing van mijn probleem in de huidige of de realisering van mijn uitdaging in de nieuwe werksituatie blz 11 tm 22

Stap 4Bespreking van onderzoeksresultaten en vaststellen van de betekenis ervan voor de oplossing van het geformuleerde probleem of voor het creeumlren van een nieuwe werksituatie blz 23 tm 37

Stap 5Anders gaan werken op basis van de gevonden oplossingen voor het probleem of de blauwdruk voor een nieuwe werksituatie blz 38 tm 40

Stap 6

Uitwisselen en bespreken van de inzichten die je hebt opgedaan blz 41 en 42

Literatuurlijst blz 43 en 44

Powerpoint presentatie blz 45 tm 53

Pagina 2 van 12


Stap 1

Constatering van een probleem of uitdaging in de werksituatie

Constatering van het probleem of uitdaging door mijzelf en door anderen

aWat is het probleem of de uitdaging in mijn werksituatieIk loop mijn lio-stage in groep 34 op de Antoniusschool in Nieuw-Dijk Groep 34 is een combinatiegroep van 26 leerlingen (10 in groep 3 en 16 in groep 4) Ik loop al vanaf het begin van het schooljaar stage op deze school In het begin zou ik alleen les geven aan groep 4 in een ander lokaal dit heb ik gedaan tot en met oktober Vanaf november ben ik les gaan geven aan de combinatiegroep 34 Dit is het eerste jaar dat ik les geef aan een combinatiegroep Ik merk dat ik het lastig vind om de aandacht zo goed mogelijk te verdelen over de groepen Dit is voor mij op zowel organisatorisch gebied (timemanagement) als op didactisch gebied (instructie geven) een probleem

b Wat zijn de redenen waarom ik dit als een probleem of uitdaging ervaarDoordat ik het lastig vind om de aandacht zo goed mogelijk te verdelen over de groepen kom ik soms niet uit met de tijd (timemanagement) met bijvoorbeeld instructie voor groep 3 (als ik langer dan gepland bezig ben met groep 4) Daarnaast heb ik soms weinig tijd om kinderen individueel te begeleiden aan de instructietafel Ook zitten er drie kinderen in groep 4 die vaak op een negatieve manier aandacht vragen of mij storen Hier moet ik ook vaak op in gaan wat ten koste gaat van mijn instructietijd enof begeleidingstijd

c Noem zoveel mogelijk relevante factoren die van invloed zijn op dit probleem of deze uitdaging Op welke wijze ben ik zelf onderdeel van het probleem of de uitdaging

- Instructietijd- Begeleide inoefening- Inzet instructietafel- Rondes lopen in de klas-Time- management- Opstelling van tafels- Zelfstandigheid leerlingen- Weektaak- Manier van instructie- Eigen vaardigheden- Het gebruik van een stoplicht- Het gebruik van een blokje- Het gebruik van een time-timer- Taakgerichtheid- Het bieden van voldoende uitdaging- Te weinig tijd nemen voor het beantwoorden van vragen

Ik ben zelf onderdeel van het probleem Het probleem is dat de planning soms niet rond komt en hierdoor het werk van de dag niet af is Dit komt doordat ik timemanagement lastig vind waardoor ik soms niet uitkom met de tijdsplanning

Het probleem is dat niet alle vragen van de kinderen worden beantwoord en enkele kinderen niet de kans krijgen om aan de instructietafel te komen zitten Dit komt omdat ik het lastig vind om de tijd goed te verdelen tussen de groepen

Pagina 3 van 12


Constatering van het probleem of de uitdaging door anderen

a Wat geven anderen (bijvoorbeeld medestudenten collegarsquos IBrsquoer directie leerlingen) aan over mijn probleem of uitdaging in mijn werksituatie- De leerlingen geven aan dat ik soms te weinig tijd heb om hun vragen te beantwoorden- Mijn mentor geeft aan dat ik de instructietafel wat meer mag gebruiken om groepjes kinderen te begeleiden

b Op welke wijze heeft de ander (bijvoorbeeld een collega de IBrsquoer directie leerlingen) mijn probleem gesignaleerd en in kaart gebracht dan wel de uitdaging als wenselijk aangemerkt- Mijn stagebegeleider gaf aan dat we in de toekomst waarschijnlijk vaker combinatiegroepen gaan zien in het basisonderwijs Daarom moest ik groep 3 er ook bij pakken (eerst zou ik alleen les geven aan groep 4 in een ander lokaal) Daarom geef ik sinds november ook les aan groep 3 ipv alleen 4- Mijn mentor gaf aan dat ik het lastig vind om mijn tijd zo goed mogelijk te verdelen tussen de groepen Ook gaf ze aan dat ik het lastig vind om met de drie storende kinderen uit groep 4 om te gaan Dit herken ik bij mezelf hier ben ik het mee eens

c Op welke wijze hebben anderen met mij gecommuniceerd over het geconstateerde probleem of de gewenste uitdaging Ervaren zij het ook als een probleemIk heb met mijn mentor besproken dat ik graag mijn actieonderzoek over dit onderwerp wil doenDaarnaast heb ik dit onderwerp met twee medestudenten van mijn colgroep besproken Zij ervaren het onderwerp ook als een probleem vandaar dat ik hier mijn actieonderzoek over wil doen De medestudenten van mijn colgroep hebben ook een combinatiegroep Mijn medestudenten en een collega van de stageschool (groep 57) gaven aan dat het verdelen van de aandacht over de groepen en het inzetten van de instructietafel organisatorische problemen oplevert binnen de klas

Pagina 4 van 12


Stap 2 Verkenning van en onderzoek naar een probleem of uitdaging in de werksituatie

formulering en analyse

Verkenning van mijn werksituatie een eerste duiding van het probleem

a Herformuleer het probleem of jouw uitdaging naar aanleiding van een orieumlnterende literatuurstudie welke onderwijsbegrippen horen bij mijn probleem of uitdaging in de werksituatie Wat is de essentie

Het probleem is dat de planning van de dag niet rondkomt omdat ik timemanagement lastig vind Daarnaast is het een probleem dat niet alle vragen van de kinderen worden beantwoord omdat ik het lastig vind om de tijd goed te verdelen tussen de groepen en ik hierbij soms gestoord word door enkele leerlingen

KlassenmanagementVolgens Marzano (2010) biedt een goed gemanagede groep een omgeving waarin lesgeven en leren kan opbloeien Marzano beschrijft vier soorten strategieeumln die een positieve invloed hebben op het gedrag van leerlingen in de groep De eerste is ldquoRegels amp Routinesrdquo Hierbij maakt de leerkracht duidelijk wat de regels en verwachtingen zijn Marzano (2010) geeft aan dat het hoogste effect wordt bereikt met regels die in overleg zijn opgesteld De tweede strategie is ldquoHet omgaan met orde verstorend gedragrdquo Hierbij is effectief gebruiken van positief reageren en belonen belangrijk De derde strategie is ldquoRelatie leraar- leerlingrdquo hierbij hoort het stimuleren van contact tussen leraar en leerlingen en wederzijds respect De laatste strategie is ldquoDe mentale instelling van de leerkrachtrdquo Marzano (2010) spreekt over de vorm van alertheid van de leerkracht de leerkracht moet deze alertheid ontwikkelen zodat deze voortdurend weet wat er gebeurd in de groep Daarnaast houdt de leerkracht bewust controle over de eigen gedachten en gevoelens bij het reageren van storend gedrag van leerlingen Volgens Marzano (2010) is het belangrijk dat de leerkracht aan het begin van het jaar duidelijk ingaat op de indeling van de groep het vastleggen van een schema voor de gang van zaken in de groep en het doornemen van een systeem voor belonen en waarderen

CombinatiegroepenVolgens Kroon (1996) moet de leerkracht bij een combinatiegroep het werk van twee man alleen doen dat betekent dat de leerkracht dubbel zo veel werk heeft Kroon (1996) benoemt dat het voor een kind geen problemen hoeft op te leveren als het in een combinatieklas komt Kroon (1996) geeft aan dat de aspecten sociaal gedrag concentratievermogen en zelfstandigheid bij de leerlingen voor iedere combinatiegroepsleerkracht van belang is Het aspect sociaal gedrag bestaat uit de volgende punten De leerling moet op zijn beurt kunnen wachten als de leerkracht niet beschikbaar is de leerling moet andere leerlingen kunnen helpen de leerling moeten de gedragsregels accepteren en de leerling moet geen storend gedrag vertonen Bij concentratievermogen is het belangrijk dat de leerling goed kan doorwerken met verschillende activiteiten om zich heen Bij zelfstandigheid is het van belang dat de leerling zelfstandig kan werken en zelf een oplossing kan bedenken zonder de leerkracht hierbij te storen Kroon (1996) geeft aan dat een combinatieklas ook enkele nadelen heeft De leerlingen moeten zelfstandig kunnen werken de leerkracht moet zorgen voor voldoende werk voor de leerlingen (zodat zij zich niet gaan vervelen als ze klaar zijn en de leerkracht bezig is met de ander groep) de voorbereiding vraagt veel tijd van de leerkracht en er is weinig aandacht voor individuele begeleiding Kroon (1996) noemt ook een aantal voordelen kinderen in een combinatiegroep leren veel sneller zelfstandig werken kinderen uit de ene groep krijgen onbewust iets mee van de kinderen uit een hogere groep (bijvoorbeeld het oefenen van de tafels) en kinderen uit verschillende leeftijdsgroepen stimuleren elkaar Kroon (1996) geeft aan dat het belangrijk is bij een combinatiegroep dat er door de leerkracht goede planningen en voorbereidingen worden gemaakt

ldquoIn combinatiegroepen dient de leerkracht zich ook bewust te zijn van de mogelijkheden om

Pagina 5 van 12


jaaroverstijgend te werken te differentieumlren en cooumlperatief te lerenrdquo (Kral 1997 p 14) Door op die manier gebruik te maken van de heterogeniteit van de combinatiegroep wordt het onderwijs meer effectief Een aantal activiteiten zijn geschikt om tegelijkertijd met de twee groepen te doen Bijvoorbeeld expressie- activiteiten bewegingsonderwijs kringgesprekken spreekbeurten verkeer en natuuronderwijs (geschiedenis en aardrijkskunde) godsdienstles en sociaal- emotionele vorming Kral (1997) geeft aan dat het een goede zaak is om bepaalde activiteiten samen te ondernemen in de groep op deze manier verbeteren de sociale contacten en wordt de groep een geheel

Zelfstandig werken in de combinatiegroepHet is belangrijk dat er goed zelfstandig gewerkt kan worden in een combinatiegroep De leerkracht kan op het moment dat de ene groep zelfstandig aan het werk is de andere groep instructie geven Daarom moet er aan het begin van het jaar voldoende aandacht worden besteed aan zelfstandig werken de kinderen moeten het zelfstandig werken kunnen leren Oorzaken van het niet zelfstandig werken van leerlingen kunnen zijn de kinderen zijn het niet gewend er zijn schoolbreed geen afspraken over zelfstandig werken of de leerkracht stelt te hoge eisen Kroon (1996) geeft aan dat er belangrijke stappen nodig bij het aanleren van zelfstandig werken deze stappen zijn de kinderen in een gesprek aanmoedigen om voorbeelden te geven van zelfstandig werken de kinderen helpen bij het voordoen wat zelfstandig werken is aangeven wat de leerkracht doet terwijl de kinderen zelfstandig werken bespreken met de kinderen wat het verschil is tussen wel en niet onmiddellijk reageren op hun werk de kinderen laten voordoen hoe de leerkracht uitgestelde aandacht geeft en het gebruiken van tekens om kinderen te helpen wennen aan de uitgestelde reactie Daarnaast is het ook van belang om kinderen oplossingen voor problemen te laten bedenken en bespreken met de kinderen wat er gedaan moet worden als het werk af is Handig hierbij is extra werk voor de leerlingen of zelfcorrigerend materiaal

Time- managementVolgens Foumlrrer en Schouten (2009) is timemanagement een belangrijk onderdeel van klassenmanagement De leerkracht moet ervoor zorgen dat de leerlingen zoveel mogelijk tijd besteden aan leren De tijd dat leerlingen echt geconcentreerd leren wordt effectieve leertijd genoemd Foumlrrer en Schouten (2009) benoemen dat leerkrachten er op verschillende manieren voor kunnen zorgen dat zij zoveel mogelijk tijd effectief besteden door

- Een goede voortgang van de activiteiten- Te voorkomen dat leerlingen moeten wachten- Te voorkomen dat leerlingen worden afgeleid

Een goede overgang van de activiteitenOm een goede voortgang van de activiteiten te creeumlren kan de leerkracht een aantal maatregelen nemen Er kan worden gedacht aan het van tevoren klaarleggen van kopieerwerk of schriften er kan in het begin van het jaar een routine worden afgesproken voor het binnenkomen (leerlingen moeten weten dan meteen wat ze moeten doen als ze binnenkomen) en er kan worden afgesproken dat de leerlingen elkaar het eerste kwartier niet storen en niet door de klas lopen Ook is het handig om een routine af te spreken voor het opruimen en voor het eventueel verplaatsen van tafels

Voorkomen dat leerlingen moeten wachtenEr kunnen verschillende maatregelen worden genomen om te voorkomen dat leerlingen moeten wachten Er kan een routine worden afgesproken voor het vragen van hulp aan de leerkracht daarnaast moeten leerlingen weten wanneer en hoe ze elkaar kunnen helpen Ook is het handig als leerlingen weten waar ze het werk neer moeten leggen als het af is verder moet het duidelijk zijn wat leerlingen kunnen doen als ze klaar zijn

Voorkomen dat leerlingen worden afgeleidBinnen het team kunnen afspraken worden gemaakt over tijdstippen waarop leerlingen uit andere klassen

Pagina 6 van 12


kunnen binnenkomen (bijvoorbeeld bij een verjaardag) Als de leerlingen aan het werk zijn en de leerkracht wil een leerling aanspreken kan ervoor worden gekozen om naar de leerling toe te lopen in plaats van door de klas te roepen Als laatste kunnen er regels worden afgesproken over het lopen door de klas

Wijze van instructieKinderen verschillen van elkaar in de manieren van snelheid en leren Een veelgebruikte instructiemodel is het directe instructiemodel Volgens Bosman (2013) begrijpen enkele kinderen de instructie snel en willen snel aan de slag andere kinderen hebben meer uitleg nodig Het directe instructiemodel is volgens Bosman (2013) een goed model om met deze verschillen om te gaan Volgens Bosman (2013) kan de leerkracht hierbij zelf in grote mate het leerproces controleren en is dit model vooral effectief bij kinderen die veel begeleiding en een actieve instructie nodig hebben

Rondes lopen in de klasBosman (2013) benoemt dat het handig is als de leerkracht vaste rondes loopt De leerkracht moet hierbij altijd dezelfde ronde volgen Zo weten de leerlingen altijd precies wanneer de leerkracht bij zijn of haar tafel komt Bosman (2013) geeft ook aan dat de leerkracht een vaste structuur aan moet houden wanneer er een ronde door de klas wordt gelopen Dit kan bijvoorbeeld zijn net na de instructie nadat de leerkracht klaar is met de instructietafel en tegen het einde van de les om te kijken hoe ver iedereen is

Tijd maken voor het beantwoorden van vragenFoumlrrer en Schouten (2009) geven aan dat het lastig is voor een leerkracht met een combinatiegroep om alle vragen van de leerlingen te beantwoorden Foumlrrer en Schouten (2009) benoemen dat leerlingen soms extra hulp nodig hebben De leerkracht kan hierbij een groepje kinderen met dezelfde vraag aan de instructietafel nemen en op weg helpen Tijdens het zelfstandig werken kunnen deze leerlingen ook hulp vragen aan het kind wat naast hen zit (schoudermaatje)Het komt wel eens voor dat de leerkracht er niet aan toekomt om alle vragen van de leerlingen te beantwoorden Foumlrrer en Schouten (2009) geven als tip om per dag 15 minuten tijd in te plannen voor zelfstandig werken hierbij kunnen de leerlingen bijvoorbeeld aan de weektaak werken Op dit moment kan de leerkracht waar gewenst nog een aantal leerlingen bij zich roepen Het aantal vragen kan ook worden verminderd door de leerkracht SLO (2013) benoemt pre- teaching Dit is het voorbereiden van bepaalde leerstof met een of meer zwakkere leerlingen nog voordat deze lesstof is behandeld in de klas Het voordeel hierbij is dat de instructietijd van deze leerlingen wordt verlengd Daarnaast kunnen de leerlingen succeservaringen opdoen

Onderwijsbegrippen

CombinatiegroepenTime- managementKlassenmanagementOnderwijsleersituatiesVoorbereidingstijdIndividuele begeleidingGedragsregelsEffectieve leertijdZelfstandig werkenConcentratievermogenRoutinesJaaroverstijgend werkenDifferentieumlrenCooumlperatief lerenPre-teaching

Pagina 7 van 12


InstructietafelSchoudermaatjeDirecte instructiemodelEffectieve instructieInstructie - onafhankelijke leerlingenInstructie- gevoelige kinderenInstructie- afhankelijke kinderen

b Wat hebben ik en anderen al geprobeerd om het probleem op te lossen of een meer gewenste werksituatie te bereikenMijn mentor gaf aan dat ik gebruik kan maken van het blokjessysteem Dit heb ik uitgeprobeerd Elke leerling heeft een blokje op tafel dit blokje kan op rood groen of vraagteken Als het blokje op groen staat mag de leerling aangesproken worden als het blokje op rood staat kan dit niet Aan het vraagteken kan de leerkracht zien dat de leerling een vraag heeft Als ik zeg dat alle blokjes van groep 4 op rood moeten dan moeten de leerlingen zelfstandig aan de slag Op deze manier kan ik instructie geven aan groep 3 zonder gestoord te worden Dit helpt naar mijn idee al iets meer wat betreft het geven van de instructie in een combinatiegroep Maar toch helpt dit nog niet voldoende Sommige leerlingen vinden het lastig om zelfstandig aan de slag te gaan en gaan dan toch andere leerlingen om hulp vragen (wat mij stoort) Ik heb ook geprobeerd om rsquos middags tijdens de tijd dat leerlingen zelfstandig werken aan de weektaak wat kinderen erbij te pakken om vragen te beantwoorden (waar ik in de ochtend niet aan toe kwam) Dit hielp wel nu had ik meer tijd voor deze leerlingenDaarnaast kreeg ik de tip van een medestudent om steeds vaste rondes te lopen en in te plannen Bijvoorbeeld na de uitleg van groep 3 even een ronde lopen langs groep 3 om te kijken of iedereen aan het werk kan Dit heb ik gedaan Hierbij heb ik aan de kinderen uitgelegd bij welk groepje ik steeds begin zodat ze precies weten wanneer ze aan de beurt zijn Dit hielp al wel redelijk er was meer rust bij de kinderen omdat ze wisten wanneer ze aan de beurt zouden komen

Onderzoek van mijn werksituatie een concrete beschrijving van hoe het probleem zich nu in mijn werksituatie voordoet

a Een eigen beschrijving van mijn huidige werksituatie

Het gaat over

X de eigen rol (gedrag) X de rol van anderen (gedrag) aspecten van de leerwerkomgeving anders namelijk Mijn eigen beschrijving

Op dit moment loop ik stage in groep 34 Ik vind het lastig om in een combinatiegroep te werken Ik geef aan beide groepen les maar heb moeite met de tijd- en klassenmanagement Ik vind het lastig om een instructie te geven aan de ene groep terwijl er een aantal kinderen zijn uit de andere groep die mij hierbij storen Ook vind ik het lastig om de tijdsplanning in de gaten te houden en in te delen (Wat moet ik doen als ik uitloop in de tijd) Hier had ik altijd al moeite mee ik merk dat ik dit in een combinatiegroep nog lastiger vind Daarnaast loop ik tegen het feit aan dat ik moeite heb om de aandacht zo goed mogelijk te verdelen over de groepen Soms kom ik er in deze combinatiegroep niet aan toe om kinderen extra of individueel te begeleiden Enkele kinderen geven ook aan dat ik soms te weinig tijd heb om hun vragen te beantwoorden Ik merk ook dat ik

Pagina 8 van 12


soms bijna geen tijd heb om kinderen aan de instructietafel te nemen en deze hierdoor te weinig gebruik

Een korte impressie van het probleemTijdens de rekeninstructie van groep 4 gaat groep 3 zelfstandig aan het werk (met ander werk bijv de weektaak) Ik ga groep 4 instructie geven De leerlingen van groep 3 zijn netjes stil en zelfstandig aan het werk Ik merk dat er enkele leerlingen zijn van groep 4 die de sommen lastig vinden Als ik klaar ben met de instructie loop ik een korte ronde langs groep 4 om te kijken of iedereen aan het werk kan Ik ben bij sommige kinderen lang bezig ik besluit dat ik som 2 later samen aan de instructietafel maak (de leerlingen gaan verder met som 1 en 3) want ik moet nu instructie gaan geven aan groep 3 Vervolgens wil ik eerst een korte aparte instructie geven voor het rekenwerk van een hoogbegaafd jongetje uit groep 3 dit is gebeurd Daarna wil ik instructie geven aan de rest van groep 3 hierbij wordt ik halverwege onderbroken door twee leerlingen van groep 4 die negatieve aandacht aan mij vragen (dit zijn leerlingen waarvan ik juist wel had gezien dat ze de rekenopdracht hadden begrepen dus zij kunnen eigenlijk goed aan de slag gaan) Ik moet de instructie van groep 3 neerleggen en de leerlingen van groep 4 hierop aanspreken Vervolgens ga ik verder met de instructie voor groep 3 dit gaat goed de leerlingen begrijpen de opdracht Ik loop een korte ronde bij groep 3 om wat vragen te beantwoorden Vervolgens wil ik aan de slag met de leerlingen van groep 4 die som 2 niet begrepen hebben en ga ik met deze leerlingen aan de instructietafel zitten Als ik net aan de slag ben met deze leerlingen zie ik eigenlijk dat het al tijd is om te stoppen (het is bijna pauze)

b Een beschrijving van mijn huidige werksituatie waarbij ik wat meer afstand neem

Deze beschrijving krijg ik door

een video-opname X een observatie X een gesprek met anderen anders

Het gaat over X de eigen rol (gedrag) X de rol van anderen (gedrag) aspecten van de leerwerkomgeving anders namelijk

Beknopte beschrijving

Het probleem is dat de leerkracht het lastig vindt om in de combinatiegroep 34 te werken Ze heeft hier nog niet veel ervaring mee De leerkracht vindt het lastig om de aandacht te verdelen over de groepen Ze komt er niet altijd aan toe om kinderen extra of individueel te begeleiden Daarnaast vindt ze het lastig om met enkele kinderen om te gaan die haar storen tijdens een instructie Ze komt ook niet altijd uit met de tijdsplanning waardoor de planning niet rond komt rsquos Middags wordt er vaak tijdens de 15 minuten stillezen nog werk afgemaakt door de kinderen

g

Pagina 9 van 12


De gewenste werksituatie waar werk ik naar toe

Hoe zou ik de gewenste werksituatie (SMART) beschrijven als mijn probleem is opgelostGa ook in op de verschillende factoren uit stap 1

Doel 1Na dit actieonderzoek kan ik ervoor zorgen dat ik een instructie kan geven aan groep 3 waarbij de leerlingen van groep 4 zelfstandig aan het werk zijn en ik niet wordt gestoord door enkele leerlingen

Doel 2Na dit actieonderzoek kan ik ervoor zorgen mijn timemanagement goed verloopt ik loop niet uit met mijn lessen en ik ben om 12 uur klaar met alles wat ik wilde doen

Doel 3Na dit actieonderzoek kan ik ervoor zorgen dat ik twee keer gedurende 15 minuten per dag de tijd besteed aan individuele begeleiding of begeleiding in groepjes waarbij ik gebruik maak van de instructietafel

Pagina 10 van 12


Stap 3 Nader onderzoek naar de oplossing van mijn probleem in de huidige of de realisering van mijn uitdaging in de nieuwe werksituatie

Blok 1 Voorbereiding voor de vaststelling van onderzoeksvragen en -activiteiten

1 Benoem in de eerste kolom de aspecten die je aan het eind van stap 2 hebt beschreven als uitkomst van je orieumlntatie in theorie en praktijk (literatuuronderzoek gesprekken met mentor andere deskundigen) Let daarbij nu op de volgorde in de aspecten Zet die aspecten bij elkaar die volgens jou goed samen genomen kunnen worden en let ook op de volgorde Welke aspecten wil je eerst onderzoeken Welke daarna

2 Beschrijf in de tweede kolom door het nummer van de onderzoeksvraag te benoemen welke aspecten samengenomen kunnen worden in eacuteeacuten onderzoeksvraag Zoals je weet formuleer je minimaal drie onderzoeksvragen

3 Benoem in kolom drie door middel van een term de kern van elke onderzoeksvraag Bijvoorbeeld samenwerken leren of zelfstandig werken of positief klassenklimaat Dat zijn termen waar de verschillende aspecten weer onder vallen

Aspecten Koppel aan onderzoeksvraag Kern hoofdvragen1 Combinatiegroep 1 Klassenmanagement2 Orde verstorend gedrag3 Zelfstandigheid leerlingen 24 Voorbereidingstijd Time-management5 Tijdsplanning 3

Effectieve instructie6 Inzet instructietafel7 Verlengde instructie

Pagina 11 van 12


Blok 2 Beschrijving onderzoeksvragen en -activiteiten

1 Formuleer nu de benoemde kernen tot echte onderzoeksvragen Gebruik daarvoor de criteria uit het document onderzoeksvragen onder schrijfdocumenten in de elo

2 Splits de onderzoeksvraag zo nodig in deelvragen zodat je je onderzoek concreter kunt uitvoeren en de onderzoeksactiviteiten beter kunt koppelen aan deelvragen

3 Beschrijf bij elke hoofdvraag een hypothese In de hypothese beschrijf je wat het vermoedelijke resultaat zal zijn van de uitkomsten van je onderzoeksvraag Beschrijf deze hypothese op grond van je ervaringen in de praktijk en de eerste bevindingen in de literatuur (stap 2)

A Onderzoeksvragen B Deelvragen C Hypothese1 Hoe kan goed klassenmanagement worden

ingezet om een betere werksfeer te realiseren

Welke vaardigheden van de leerkracht zijn belangrijk binnen een combinatiegroep

Wat is goed klassenmanagement

Als ik mijn klassenmanagement verbeter dan heeft dat een positieve uitwerking op de werksfeer in mijn groep 34

Op welke manier kan de zelfstandigheid bij leerlingen worden vergroot

Hoe kan de leerkracht positief reageren en belonen toepassen tijdens zijn lessen

Welke beloningssystemen worden vaak gebruikt in het onderwijs

2Hoe dragen een goede voorbereiding en een time- timer bij aan een zo optimaal mogelijk timemanagement

Wat wordt verstaan onder timemanagement

Als ik mijn planning voor de dag goed voorbereid en mij daaraan houdt dan zal ik meer ontspannen voor de groep staan en zullen de lessen meer volgens plan verlopen

Welke manieren zijn er om een les voor te bereiden en hoe wordt tijdsplanning hierin verwerkt

Pagina 12 van 12


Welke hulpmiddelen kunnen worden gebruikt bij timemanagement

Hoe werkt een time- timer

3 Hoe verloopt een effectieve instructie en op welke manier kan de instructietafel hierbij worden ingezet

Wat wordt verstaan onder effectieve instructie

Wat is een verlengde instructie

Op welke manieren kan de instructietafel worden ingezet

Wat is de rol van de instructietafel bij een effectieve instructie

Welke voordelen heeft het werken met de instructietafel voor zowel leerling als leerkracht

Wat zijn instructieafhankelijke instructieonafhankelijke en instructiegevoelige leerlingen

Als de leerkracht een effectieve instructie kan geven aan de instructiegevoelige leerlingen dan kunnen de instructieafhankelijke leerlingen sneller op weg worden geholpen aan de instructietafel

Delen van mijn onderzoeksvragen met betrokkenen

Overleg eerst met je ldquokritische vriendenrdquo Wat vinden mijn critical friends van mijn onderzoeksvragen Zijn ze goed afgebakend en sluiten ze goed aan bij de uitdaging of problematiek Dekken de vragen

mijn probleem of uitdaging Kunnen de vragen tot oplossing van het probleem of uitdaging leiden Welke suggesties hebben betrokkenen nog om de vragen scherper te krijgen of ze aan te vullen

Pagina 13 van 12


21 Tussentijdse conclusies en evt bijstelling van vragen en of hypothesesBeschrijf kort op grond van welke suggesties je je tekst wilt bijstellen Stel de tekst zelf bij in tabel 2

Onderzoeksvraag Redenen tot bijstelling1 Geen feedback

2 Ik heb ldquoWat is timemanagement verandert in ldquoWat wordt verstaan onder time- managementrdquo Volgens Kim staat dat net iets mooier

3 Ik had eerst de deelvraag ldquoWat is effectieve instructierdquo Kim gaf aan dat het mooier staat als ik het verander in ldquoWat wordt verstaan onder effectieve instructierdquo

Eerst had ik hier drie deelvragen nu vier Eline gaf aan dat ik ook de vraag ldquoWelke voordelen heeft het werken met een instructietafel voor zowel leerling als leerkrachtrdquo erbij kan doen Op deze manier worden ook de voordelen voor beide partijen onderzocht

Pagina 14 van 12


Blok 3 Beschrijving onderzoeksactiviteiten in de praktijk

Onderzoeksvraag 1 Hoe kan goed klassenmanagement worden ingezet om een betere werksfeer te realiseren

Deelvraag ActiviteitOmschrijf zo concreet mogelijk hoe de activiteit eruit ziet hoe vaak je die activiteit gaat doen (bv bij lesgeven) en wat je doel is

Bij wie Vul in- Literatuur- Leerlingen- Anderen- ikzelf

Wie is er bij betrokkenVul in

- ikzelf leerlingen mentor collegarsquos andere deskundigen

Welk tijdpadBenoem hier wanneer je de onderzoeksvraag gaat beantwoorden(Weeknummers)

1 Welke vaardigheden van de leerkracht zijn belangrijk binnen een combinatiegroep

Activiteit theoretisch onderzoek Onderzoeken welke vaardigheden van de leerkracht belangrijk zijn bij een combinatiegroep Daarnaast vraag ik dit aan mijn mentorDoel bewust inzetten van deze vaardigheden tijdens mijn lessen

Activiteit theoretisch onderzoek naar goed klassenmanagementDoel bewust worden van factoren die zorgen voor een goed klassenmanagement

Activiteit Ik bespreek dit met mijn

Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2

2 Wat is goed klassenmanagement

Ikzelf Ikzelf Week 1 en 2

3 Op welke manier kan de Ikzelf Ikzelf Week 1 en 2

Pagina 15 van 12


zelfstandigheid bij leerlingen worden vergroot

mentor Dit ga ik ook toepassen in mijn lessen Ik zal hier ook met mijn leerlingen over praten Per dag zorg ik ervoor dat de leerlingen minimaal 15 minuten zelfstandig aan het werk zijn De leerlingen krijgen van mij een weektaak zodat ze weten wat ze moeten doen Ik bekijk per dag hoe dit gaat en bespreek dit met mijn leerlingenWanneer maandag en dinsdag tijdens mijn lessenDoel te weten komen hoe ik de zelfstandigheid bij leerlingen in de stageklas kan vergroten

MentorLeerlingen

4 Hoe kan de leerkracht positief reageren en belonen toepassen tijdens zijn lessen

Activiteit Ik vraag tips aan mijn mentor Ik zal deze tips ook toepassen tijdens mijn lessen Ik vraag aan mijn mentor of ze een les van mij wil bekijken en daarbij specifiek wil letten op het positief reageren en belonen van de leerlingenWanneer maandag en dinsdag tijdens mijn lessenDoel Betere controle houden over een aantal jongens in groep 4 tijdens de instructie aan groep 3

Ikzelf IkzelfMentorLeerlingen

Week 1 en 2

5 Welke Activiteit Ik ga observeren bij Ikzelf Ikzelf Week 1 en 2

Pagina 16 van 12


beloningssystemen worden vaak gebruikt in het onderwijs

collegarsquos welke beloningssystemen zij gebruiken in de klas Daarnaast ga ik twee beloningssystemen uitproberen in mijn klas en kijk ik hoe de leerlingen erop reagerenWanneer maandag en dinsdagenDoel bewust worden van verschillende beloningssystemen die kunnen worden gebruikt in de klas

Collegarsquos stageschool

Onderzoeksvraag 2 Hoe dragen een goede voorbereiding en een time- timer bij aan een zo optimaal mogelijk timemanagement





Welk tijdpadBenoem hier wanneer je de onderzoeksvraag gaat beantwoorden

1 Wat wordt verstaan onder timemanagement

Activiteit theoretisch onderzoek naar de betekenis van time- managementDoel De essentie van timemanagement leren

Activiteit ik vraag aan medecollegarsquos hoe (uitgebreid) zij een les voorbereiden en hoe zij tijdsplanning hierin verwerken Ik bekijk deze verschillende lesvoorbereidingen en vergelijk ze met elkaar


2


Ikzelf IkzelfCollegarsquos stageschool

Week 2 en 3

Pagina 17 van 12


Wanneer maandag en dinsdagen na schooltijdDoel te weten komen hoe een (andere) goede voorbereiding tot stand komt en op welke manier dit helpt bij de tijdsplanning

3 Welke hulpmiddelen kunnen worden gebruikt bij timemanagement

Activiteit Ik observeer bij medecollegarsquos welke hulpmiddelen zij inzetten en hoe zij deze hulpmiddel inzetten bij timemanagement Deze hulpmiddelen zal ik ook gaan uitproberen in mijn lessenWanneer maandag en dinsdagmiddagenDoel leren welke hulpmiddelen kunnen worden gebruikt bij timemanagement en welke hulpmiddelen het beste bij mij passen om het timemanagement goed op orde te krijgen


Week 2 en 3

4 Hoe werkt een time- timer

Activiteit observeren hoe mijn mentor werkt met de time- timer Zodra ik dit heb geobserveerd en heb besproken met mijn mentor pas ik het werken met een time- timer toe in mijn volgende lesWanneer maandag en dinsdag tijdens mijn lessenDoel leren hoe ik een time- timer kan inzetten bij mij mijn lessen

Ikzelf IkzelfMijn mentor

Week 2 en 3

Pagina 18 van 12


Onderzoeksvraag 3 Hoe verloopt een effectieve instructie en op welke manier kan de instructietafel hierbij worden ingezet






1 Wat wordt verstaan onder effectieve instructie

Activiteit theoretisch onderzoek naar de essentie van een effectieve instructieDaarnaast laat ik mijn mentor tijdens een taal of rekenles bekijken of mijn instructie effectief genoeg is Dit bespreken wij daarnaDoel leren wat een effectieve instructie is welke factoren van belang zijn bij het geven van een effectieve instructie en zelf een effectieve instructie kunnen gevenWanneer maandag en dinsdag tijdens en na mijn lessen


Week 1 en 3

2 Wat is een verlengde instructie

Activiteit theoretisch onderzoek naar de betekenis van een verlengde instructie Daarnaast laat ik mijn mentor observeren terwijl ik een verlengde instructie geefDoel leren wat een verlengde instructie is hoe deze wordt gegeven en zelf een verlengde instructie kunnen gevenWanneer maandag en dinsdag tijdens mijn lessen

Ikzelf IkzelfLeerlingenMentor

Week 1 en 3

Pagina 19 van 12


3 Op welke manieren kan de instructietafel worden ingezet

Activiteit ik observeer bij mijn mentor en andere collegarsquos op de stageschool hoe zij de instructietafel inzetten Ik ga deze verschillende manieren gebruiken in mijn lessenDoel leren op welke manieren de instructietafel kan worden ingezetWanneer maandag en dinsdagmiddagen

Ikzelf IkzelfMentorCollegarsquos stageschool

Week 1 en 3

4 Wat is de rol van de instructietafel bij een effectieve instructie

Activiteit ik vraag dit aan mijn mentor Daarnaast laat ik mijn mentor een les van mij bekijken waarbij er naast het geven van een goede effectieve instructie ook zal worden gelet op het inzetten van de instructietafel Deze les bespreek ik met mijn mentorDoel bewust worden van het gebruik van de instructietafel bij een effectieve instructie daarnaast de instructietafel zelf op een goede manier kunnen inzettenWanneer maandag en dinsdag tijdens en na mijn lessen

Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3

5 Welke voordelen heeft het werken met de instructietafel voor zowel leerling als leerkracht

Activiteit een interview houden met zowel mijn mentor als de leerlingen en vragen wat ze vinden van het werken met de instructietafelDoel te weten komen welke voordelen (of nadelen) het werken met de instructietafel heeft en of de leerkracht en leerlingen het werken aan de instructietafel waarderen


Week 1 en 3

Pagina 20 van 12


Wanneer maandagen en dinsdagen tijdens en na mijn lessen

6 Wat zijn instructieafhankelijke instructieonafhankelijke en instructiegevoelige leerlingen

Activiteit theoretisch onderzoek naar het groeperen van verschillende leerlingenDoel rekening houden met het geven van verschillende instructies bij de leerlingen


Delen van mijn onderzoeksactiviteiten met betrokkenenOverleg na het invullen van blok 3 met je ldquokritische vriendenrdquo

Wat vinden zij van mijn onderzoeksactiviteiten Sluiten ze goed aan bij de onderzoeksvragen en zijn ze dekkend Zijn de activiteiten al concreet genoeg beschreven Kunnen deze activiteiten samen tot oplossing van het probleem of uitdaging leiden Is het tijdpad reeumlel

Is bij de juiste deelvragen een literatuuronderzoek gekozen (Dat gebeurt bij minimaal twee onderdelen van verschillende onderzoeksvragen) Welke suggesties hebben betrokkenen nog om de activiteiten scherper te krijgen of ze aan te vullen

31 Tussentijdse conclusies en evt bijstelling van onderzoeksactiviteiten Beschrijf kort op grond van welke suggesties je je tekst wilt bijstellen Pas de tekst zelf aan in blok 3

Onderzoeksvraag Activiteiten Redenen tot bijstellingen1 1 en 2 Er stond eerst alleen literatuuronderzoek bij ldquovaardigheden leerkracht combinatieklasrdquo Kim gaf aan dat ik deze vaardigheden die

in de literatuur staan ook kan toepassen tijdens mijn lessen3 Eline gaf aan dat ik tips voor zelfstandigheid bij leerlingen ook met de leerlingen zelf kan bespreken dit heb ik aangevuld

4 Geen feedback2 1 Geen feedback

2 Kim had als tip dat ik ook kan vragen hoe medecollegarsquos de lessen voorbereiden dan kan ik dat vergelijken met mijn voorbereidingen Dit heb ik aangevuld

Pagina 21 van 12


3 Eline had als tip om naast literatuur en mijn mentor ook aan andere collegarsquos van de stageschool te vragen welke hulpmiddelen zij gebruiken voor een goed timemanagement Dit is toegevoegd

3 1 Geen feedback

2 Eline had hier ook als tip (net als bij 23) om naast mijn mentor ook aan andere collegarsquos van de stageschool te vragen op welke manieren zij de instructietafel gebruiken Dit heb ik aangepast

3 Kim had als tip om hierbij ook in gesprek te gaan met de leerlingen (om te onderzoeken wat zij van de instructietafel vinden) Dit heb ik toegevoegd

Pagina 22 van 12


Stap 4Bespreking van onderzoeksresultaten en vaststellen van de betekenis ervan voor de oplossing van het geformuleerde probleem of voor het creeumlren van een nieuwe werksituatie

Onderzoeksvraag 1

Hoe kan goed klassenmanagement worden ingezet om een betere werksfeer te realiseren

HypotheseAls ik mijn klassenmanagement verbeter dan heeft dat een positieve uitwerking op de werksfeer in mijn groep 34

Resultaten

Welke vaardigheden van de leerkracht zijn belangrijk binnen een combinatiegroepldquoIn het algemeen wordt door leraren verondersteld dat het werken in een combinatiegroep moeilijker is dan in een enkelvoudige klasrdquo (Mulryan 2005 p 25) Volgens Foumlrrer en Schouten (2009) is het belangrijk dat een leerkracht van een combinatiegroep zijn tijd goed kan verdelen tussen de twee groepen Daarnaast moet de leerkracht makkelijk kunnen ldquoswitchenrdquo tussen de groepen De leerkracht heeft twee keer zoveel werk te doen en moet daarom goed kunnen plannen en organiseren De leerkracht moet de voordelen van een combinatiegroep weten en hier op in spelen Zwakke leerlingen kunnen meedoen met de andere groep en andersom Mulryan (2005) benoemt dat het handig is voor de leerkracht om een weektaak te maken Dit is een bord of boekje met extra werk of opdrachten voor de leerlingen De leerlingen kunnen hiermee aan de slag als ze klaar zijn met het werk Daarnaast kan de leerkracht een uur in de week invoeren om aan de weektaak te werken tijdens deze tijd kan de leerkracht ook individuele begeleiding bieden aan leerlingen

Instructie geven in de combinatiegroepEr zijn vakgebieden waarbij de leerkracht de instructie een keer voor de hele groep kan geven (bijvoorbeeld handvaardigheid) Volgens Mulryan (2005) moet de leerkracht in een combinatiegroep vaak twee aparte instructies geven Mulryan (2005) benoemt hierbij dat de leerkracht de ene groep instructie geeft terwijl de andere groep zelfstandig aan het werk gaat Na afloop van de instructie kan de groep zelfstandig aan het werk en krijgt de andere groep instructie Essentieel is hierbij het zelfstandig werken

Wat is goed klassenmanagementldquoMet klassenmanagement wordt bedoeld handelingen van de leerkracht die te maken hebben metplannen voorbereiden organiseren begeleiden en evalueren van onderwijsleersituatiesrdquo (Foumlrrer amp Schouten 2009 p8) Bij goed klassenmanagement kan de leerkracht een groep managen waarbij er sprake is van rust en orde in de groep daarnaast is wederzijds respect voor elkaar en zijn de regels duidelijk De leerkracht onderhoudt de relaties met de leerlingen Ook kan de leerkracht bij goed klassenmanagement de lessen voorbereiden organiseren en uitvoeren waarbij er sprake is van een omgeving waarin de leerlingen effectief leren Daarnaast biedt de leerkracht de begeleiding die ieder kind nodig heeft De leerkracht is in staat om zijn lessen te evalueren en waar nodig bij te stellen Evertson Emmer en Worsham (2003) benoemen dat het begin van het schooljaar een belangrijke periode is ldquoHet begin van het schooljaar is een belangrijke periode voor klassenmanagement omdat uw leerlingen dan moeten leren welk gedrag welke werkhouding en welke gewoonten ze de rest van het jaar nodig zullen hebbenrdquo (Evertson Emmer en Worsham 2003 p 58) Volgens Hoogma (2012) weet een leerkracht die goed is in klassenmanagement welke strategieeumln belangrijk zijn om een goede en productieve werksfeer te creeumlren kan de leerkracht effectief lesgeven en heeft de leerkracht een goede relatie met de (verschillende) leerlingen in de klas

Pagina 23 van 12


Op welke manier kan de zelfstandigheid bij leerlingen worden vergrootMulryan (2005) benoemt dat leerlingen uit zichzelf de behoefte hebben naar zelfstandigheid De behoefte naar autonomie is een van de basisbehoeften van kinderen Mulryan (2005) en Foumlrrer en Schouten (2009) benoemen de weektaak Leerkrachten zorgen voor extra werk leerlingen kunnen hiermee aan de slag wanneer het werk af is Marzano (2010) geeft aan dat het belangrijk is dat de leerkracht praat met de leerlingen over het gedrag wat wordt verwacht bij zelfstandig werken Er moet hierbij worden ingegaan op keuzes die leerlingen moeten maken bijvoorbeeld ldquowat doe je als je een vraag hebt en de juf kan je niet helpenrdquo De leerkracht kan enkele situaties ook naspelen met de leerlingen De leerkracht kan aan het einde van een les samen met de leerlingen bespreken waar het zelfstandig werken goed ging en waarom Dit geeft deze kinderen de motivatie om de volgende keer hetzelfde positieve gedrag te vertonen voor de andere kinderen is dit een stimulans om te horen hoe het moet

Berends (2008) geeft aan dat kinderen door zelf actief problemen op te lossen leren na te denken dat er keuzes gemaakt moeten worden Kinderen moeten oplossingen zoeken voor hun probleem zelf of in hun groepje Volgens Berends (2008) kan zelfstandigheid bij leerlingen worden aangeleerd door middel van uitgestelde aandacht Uitgestelde aandacht zorgt ervoor dat leerlingen niet meteen om aandacht kunnen vragen Kinderen moeten erop vertrouwen dat de hulp wel komt maar alleen op een later moment Berends (2008) benoemt enkele hulpmiddelen die hierbij kunnen worden ingezet bijvoorbeeld een blokje die een groene kant een rode kant en een vraagteken heeft Kinderen kunnen het blokje op het vraagteken zetten als zij een vraag hebben Wanneer de leerkracht tijd heeft om een ronde te lopen wordt de vraag beantwoord Een ander hulpmiddel is het stoplicht Wanneer het stoplicht op rood staat kunnen de leerlingen niet om hulp vragen Berends (2008) benoemt daarnaast dat leerlingen zelf moeten kunnen nakijken naast het vergroten van de zelfstandigheid reflecteert een leerling direct op het werk dat gemaakt is Mulryan (2005) Berends (2008) en Foumlrrer en Schouten (2009) benoemen dat het bij zelfstandig werken van belang is dat de materialen steeds op een vaste plaats in het lokaal liggen Kinderen kunnen materialen zelfstandig pakken dit vergroot de zelfredzaamheid

Hoe kan de leerkracht positief reageren en belonen toepassen tijdens zijn lessenAcker (2005) spreekt over het feit dat de aandacht uit moet gaan naar positief gedrag en niet naar negatief gedrag van leerlingen Foumlrrer en Schouten onderschrijven dit Positief gedrag moet worden benoemd en geprezen Acker (2005) beschrijft dat hierdoor positief gedrag toeneemt en ongewenst gedrag afneemt Voorafgaand aan de les kunnen er verwachtingen worden uitgesproken De leerkracht kan aangeven welk gedrag hij bij de leerlingen verwacht De leerkracht kan hierbij zijn vertrouwen uitspreken Tijdens de les moet de leerkracht negatief gedrag negeren en positief gedrag bij kinderen benoemen Dit kan door middel van het geven van bijvoorbeeld een knipoog duim opsteken of een compliment Als dit klassikaal wordt gedaan zien de kinderen welk gedrag er van ze wordt verwacht Acker (2005) geeft aan dat een leerkracht ook het goede voorbeeld moet aannemen de leerkracht moet zelf ook het gedrag laten zien dat hij van de kinderen verwacht Er zijn verschillende beloningssystemen die worden gebruikt bij positief belonen een voorbeeld hiervan is taakspel (Voor meer informatie hierover zie ldquoWelke beloningssystemen worden vaak gebruikt in het onderwijsrdquo hieronder)

Welke beloningssystemen worden vaak gebruikt in het onderwijsMarzano (2010) geeft aan dat kinderen gevoelig zijn voor een beloning Een kind is gevoelig voor een beloningssysteem waarbij het een concrete beloning kan verdienen Marzano (2010) geeft aan dat het makkelijker is om gewenst gedrag aan te leren (met behulp van belonen) dan om verkeerd gedrag te bestraffen Landelijke Oudervereniging Balans (2012) en het Nederlands Jeugd Instituut (2014) vindt dat er op moet worden gelet dat een beloningssysteem alleen wordt gebruikt als het zinvol is Kinderen die al gemotiveerd zijn hebben geen beloningssysteem nodig ongemotiveerde kinderen echter wel LOB (2012) geeft aan dat het van belang is dat het voor een kind duidelijk is wat hij moet doen of welk gedrag gewenst is om de beloning te kunnen verdienen Mulryan (2005) benoemt directe en indirecte beloningen Directe beloningen zijn beloningen die het kind meteen krijgt nadat hij het gewenste gedrag heeft laten zien Indirecte

Pagina 24 van 12


beloningen krijgt een kind later (bijv een dagje weg na een volle stickerkaart) LOB (2012) benoemt dat er kan worden gekozen uit verschillende beloningen bijvoorbeeld een sociale beloning (compliment geven) ruilmiddel (stickers of punten die ingewisseld kunnen worden) en een activiteit (bijv spel doen of achter de computer) Marzano (2010) geeft aan dat vooral bij jonge kinderen de beloning binnen een korte periode moet zijn te verdienen

Acker (2005) LOB (2012) en NJI (2014) benoemen verschillende beloningen Er zijn groepsbeloningen en individuele beloningen Bij groepsbeloningen werkt de hele groep aan het gewenst gedrag en krijgt de hele groep een beloning Bij een individuele beloning werkt een kind aan het verdienen van zijn eigen beloning Enkele voorbeelden van groepsbeloningen zijn

- Mondelinge afspraken De leerkracht maakt een mondelinge afspraak met de hele klas (ldquoAls jullie vandaag stil werken dan gaan we vanmiddag het laatste kwartier naar buitenrdquo)

- Klassensmileyrsquos Bij het van tevoren afgesproken aantal smileyrsquos op het bord volgt een beloning- Taakspel Taakspel gaat uit van positief belonen Het doel van taakspel is het verminderen van

negatief gedrag en het verbeteren van taakgericht gedrag Bij taakspel heeft ieder groep leerlingen een aantal kaarten op tafel Bij negatief gedrag wordt een kaart door de leerkracht weggepakt Zijn er nog kaarten over aan het einde van de les dan mogen de kinderen een sticker op hun poster plakken Bij een bepaald aantal stickers volgt een weekbeloning of een maandbeloning Deze beloning is opgesteld met behulp van de kinderen Bij taakspel zijn de regels en beloningsposters te zien (deze kunnen worden opgehangen) Dit heeft als voordeel dat de posters de kinderen helpt herinneren aan de beloning die ze kunnen verdienen

Het voordeel van een groepsbeloning is het feit dat alle leerlingen verantwoordelijk zijn voor de beloning Als een leerling negatief gedrag laat zien waardoor andere leerlingen de beloning mislopen zullen zij deze leerling hierop aanspreken (sociale controle)

Enkele voorbeelden van individuele beloningen zijn- Beloningskaart (met stickers of stempels) Als

de kaart vol is volgt er een beloning- Grabbelbak Wanneer een kind goed gedrag

laat zijn mag hij of zij aan het einde van de dag iets grabbelen uit de grabbelbak

- Sterzon van de week Leerlingen kunnen de ster of zon van de week worden Zij worden deze week in ldquohet zonnetje gezetrdquo door zowel de leerkracht als de leerlingen

Onderzoek in de praktijkIk heb met de leerlingen gesproken over zelfstandig werken enkele situaties nagespeeld en er werd goed op gereageerd Ik heb een weektaak gemaakt en dit besproken met de leerlingen Drie weken lang heb ik minimaal 15 minuten per dag besteed aan het oefenen met zelfstandige werken (met behulp van het blokje en stoplicht) en de weektaak Ik heb dit per dag geeumlvalueerd met de leerlingen In het begin merkte ik dat bepaalde kinderen dit heel lastig vonden ik merk wel dat er nu verbetering in zitDaarnaast heeft mijn mentor twee lessen van mij bekeken waarbij ze heeft gelet op het positief reageren en belonen Bij het grootste deel van de klas gaat dit goed ik vind dit nog steeds lastig bij enkele jongens die vaak vervelend gedrag laten zien Wel merk ik dat ik er nu bewust van ben dat ik er aan denk om positief te reagerenVerder heb ik bij collegarsquos gekeken welke beloningssystemen zij gebruiken in de klas Ik heb de individuele beloningskaart zon van de week en taakspel toegepast in mijn klas Vooral op taakspel reageerden de leerlingen goed ik merkte dat er een positievere werksfeer ontstond in de groep Ik ben mij nu bewust van

Pagina 25 van 12


andere beloningssystemen en ga dit ook gebruiken in de toekomst

ConclusieDe hypothese komt goed overeen met zowel literatuur als praktijkonderzoekBij goed klassenmanagement is het van belang dat de leerkracht goed kan organiseren voorbereiden en plannen Wanneer een leerkracht in het begin van het jaar duidelijke regels opstelt weten de leerlingen precies waar ze aan toe zijn Een beloningssysteem (zoals taakspel) kan de leerkracht helpen om deze regels in stand te houden Positief reageren en belonen van de leerkracht draagt bij aan een positieve sfeer in de klas Het is vooral bij een combinatiegroep belangrijk dat leerlingen goed zelfstandig kunnen werken hierdoor kan de leerkracht makkelijk schakelen tussen de ene en de andere groep Zelfstandig werken kan worden aangeleerd door middel van uitgestelde aandacht Leerlingen leren erop te vertrouwen dat de leerkracht later komt Extra werk zoals een weektaak kan hier goed bij helpen Wanneer de leerkracht goed klassenmanagement inzet (waaronder goed organiseren kinderen aanleren om zelfstandig te kunnen werken en positief belonen gebruiken) dan ontstaat er een positieve sfeer in de klas waarbij de leerlingen beter kunnen werken

Wat moet ik nu als leerkracht kennen en kunnen om dit te realiserenIk weet nu dat ik bij de volgende groep een duidelijk beloningssysteem met vooropgestelde regels moet gaan introduceren Dan is het voor de kinderen duidelijk wat er in dat jaar van ze wordt verwacht Dit jaar merkte ik dat ik dit voor mezelf niet helemaal duidelijk had dan is dit voor de kinderen ook niet duidelijk Verder ben ik er achter gekomen dat zelfstandig werken niet voor iedere leerling vanzelfsprekend is Bij een nieuwe groep moet ik dit vooral bij groep 34 (aanleren) en blijven oefenen Waar ik op moet blijven letten is dat ik ook kinderen die negatieve aandacht vragen toch positief blijf benaderen

Onderzoeksvraag 2

Hoe dragen een goede voorbereiding en een time- timer bij aan een zo optimaal mogelijk timemanagement

HypotheseAls ik mijn planning voor de dag goed voorbereid en mij daaraan houdt dan zal ik meer ontspannen voor de groep staan en zullen de lessen meer volgens plan verlopen

Resultaten

Wat wordt verstaan onder time- managementldquoEen goede klassenmanager besteedt de beschikbare tijd optimaal gaat efficieumlnt om met de tijd en voorkomt tijdverliesrdquo (Foumlrrer amp Schouten 2009 p 58) Foumlrrer en Schouten (2009) Leraar 24 (2011) Hoogma (2012) en Holtkamp (2013) benoemen dat het belangrijk is bij timemanagement dat de leerkracht zorgt voor een effectieve leertijd van leerlingen Leerlingen moeten de tijd besteden aan het werk en niet wachten op bijvoorbeeld onnodige instructies De leerkracht moet kunnen inschatten hoeveel uitleg een leerling nodig heeft voordat het verder kan met het werk Daarnaast moet de leerkracht ervoor zorgen dat leerlingen zelfstandig verder kunnen als het werk af is (bijv door extra werk klaar te leggen) Ook moet er bij timemanagement voor worden gezorgd dat de lesovergangen op tijd doorlopen en daarmee de geplande werkzaamheden aan het einde van de dag af zijn Verder is het bij time ndash management van belang dat de leerkracht de lessen op een goede manier voorbereidt en organiseert Holtkamp (2013) benoemt als voorbeeld het klaarzetten van verfspullen bij handvaardigheid dit moet voor de les al klaar staan zodat dit geen tijd kost Leraar24 (2011) benoemt dat de leerkracht de manager van de klas is Belangrijk hierbij is een positief klassenklimaat Wanneer de sfeer in de groep goed is dan kunnen leerlingen zichzelf zijn en dit zorgt

Pagina 26 van 12


voor een betere werkhouding Als een leerkracht voor goed klassenmanagement kan zorgen dan kan er succesvol en opbrengstgericht onderwijs plaatsvinden Leraar24 (2011) geeft aan dat de leerkracht ervoor kan zorgen dat de leerlingen zelf bijdragen aan klassenmanagement (door middel van het geven van taken) Dit kan bijvoorbeeld door samen klassenregels op te stellen met de leerlingen door leerlingen verantwoordelijk te laten zijn voor hun eigen leerproces en door leerlingen te betrekken bij opruimen en inrichten van het lokaal

Welke manieren zijn er om een les voor te bereiden en hoe wordt tijdsplanning hierin verwerktEr zijn verschillende manieren om lessen voor te bereiden Dit kan heel uitgebreid via een lesvoorbereidingsformulier (zoals wordt gebruikt op Hogescholen) kort omschreven op papier of uit het hoofd Een les kan een dag of week van tevoren worden voorbereid ervaren leerkrachten doen dit vaak nog op de dag zelf

Een goede lesvoorbereiding op papier bevat volgens Marzano (2010) en Hoogma (2012) in ieder geval de volgende elementen beginsituatie van de leerlingen het doel van de les inleiding kern en afsluiting van de les Bij een lesvoorbereidingsformulier staat de tijdsplanning steeds per onderdeel (inleiding kern doel) beschreven Hoogma (2012) geeft aan dat het belangrijk is dat ook de gehele lesduur staat beschreven Leerkrachten moeten van tevoren bedenken hoeveel tijd er nodig is voor de les Het is van belang dat leerkrachten kunnen inschatten hoe lang elk lesonderdeel gaat duren Dit is volgens Holtkamp (2013) een belangrijk onderdeel van timemanagement in de klas Holtkamp (2013) benoemt dat gebruik maken van een lesvoorbereidingsformulier bij het voorbereiden van de les verstandig is (zeker voor beginnende leerkrachten) Op deze manier wordt vermeden dat er te lang wordt stilgestaan bij bepaalde onderdelen daarnaast leert de leerkracht in de toekomst beter om te gaan met tijdsinschatting Hoogma (2012) benoemt dat naarmate de leerkracht meer lesuren maakt het voorbereidingsformulier verdwijnt Dit is logisch een leerkracht weet de beginsituatie doelen en tijd steeds beter in te schatten Toch kan het volgens Hoogma (2012) voor beginnende leerkrachten handig zijn om bij het voorbereiden van een les een aantal zaken op papier te blijven zetten (al is het maar in steekwoorden) Volgens Hoogma (2012) hoeft een goede voorbereiding niet altijd op papier te staan ervaringen leerkrachten kunnen veel uit het hoofd Op een gegeven moment zal de lesvoorbereiding en tijdsinschatting vanzelf soepel verlopen zeker nadat een leerkracht een groep meerdere jaren heeft gehad

Welke hulpmiddelen kunnen worden gebruikt bij time- managementTime- management na de lessenFoumlrrer en Schouten (2009) benoemen dat een lesvoorbereidingsformulier een weekplanning en een duidelijke organisatie op papier (structuur in werkzaamheden) kunnen worden gebruikt voor de verbetering van timemanagement Foumlrrer en Schouten (2009) en Holtkamp (2013) benoemen dat leerkrachten aan het begin van het jaar vaak een weekplanning maken In deze planning staat per dag beschreven op welke tijdstip de lessen worden gegeven

Pagina 27 van 12


Naast timemanagement voor en tijdens de les benoemt Holtkamp (2013) dat leerkrachten ook de tijd goed moeten verdelen na schooltijd Holtkamp (2013) geeft aan dat leerkrachten moeten bedenken welke zaken het belangrijkst zijn en die eerst uitvoeren Bijvoorbeeld oudergesprekken voorbereiden is belangrijker dan alle schriften nakijken Holtkamp (2013) beschrijft hierbij het ldquoEisenhower - modelrdquo Dit is een model dat kan worden gebruikt bij timemanagement Er zijn werkzaamheden die direct moeten gebeuren (vak 1) daarnaast zijn er belangrijke werkzaamheden maar die kunnen later worden uitgevoerd (vak 2) Ook zijn er werkzaamheden die niet belangrijk zijn maar deze werkzaamheden moeten wel worden uitgevoerd (vak 3) dit kan eventueel worden gedaan door een stagiaire Als laatste zijn er onbelangrijke werkzaamheden die niet hoeven te worden uitgevoerd (vak 4 dit wordt ook wel het vluchtkwadrant genoemd) Dit zijn overbodige werkzaamheden die voor afleiding kunnen zorgenHoltkamp (2013) geeft aan dat het voor (beginnende) leerkrachten ook goed kan zijn om soms nee te zeggen Volgens Holtkamp (2013) hebben collegarsquos liever dat een opdracht wordt geweigerd dan dat er op het laatste moment wordt afgezegd

Time- management tijdens de lessenEvertson Emmer en Worsham (2003) Foumlrrer en Schouten (2009) en Holtkamp (2013) benoemen verschillende hulpmiddelen die kunnen worden ingezet bij timemanagement in de klas

- Grote klok in de klas Dit kan zowel een analoge klok zijn als digitaal Holtkamp (2013) benoemt een ldquostationsklokrdquo in de klas Zowel leerlingen als leerkrachten kunnen hierop de tijd bijhouden Belangrijk is dat deze klok op een centraal punt hangt waarbij iedereen de tijd kan aflezen Op deze manier hoeft de leerkracht niet steeds op een horloge te kijken als hij voor de klas staat

- Wekker of alarm op het digitale schoolbordVia het digibord met behulp van verschillende sites (zoals schoolbordportaal) kan de tijd worden bijgehouden Is de tijd om dan volgt er een melodie of geluid Voordeel hierbij is dat er meerdere geluiden zijn om in te stellen hierdoor is er variatie voor de leerlingen

- KleurenklokDe kleurenklok is er voor kinderen die moeite hebben met klokkijken of nog niet kunnen klokkijken Bij de kleuren klok zijn delen van de klok opgedeeld in kleuren De leerkracht kan een kleur benoemen waarna het werk af moet zijn De kleurenklok is er ook in klein formaat (voor individuele leerlingen)

- Time- timer(zie ldquoHoe werkt een time- timerdquo hieronder)

Hoe werkt een time- timerEen time- timer is een hulpmiddel dat kan worden gebruikt bij time ndash management Een time- timer kan zowel door de leerkracht als door de leerling gebruikt worden Een time- timer is een klok waarbij een aantal

Pagina 28 van 12


minuten kan worden ingesteld Het aantal minuten kleurt dan rood Deze tijd staat voor het uitvoeren van een taak Naarmate de minuten verstrijken blijft er steeds een kleiner stuk rood over totdat het rode gebied weg is Een time -timer bevat geen bel of wekker hierdoor is er geen afleiding of schrikpunt tijdens het werken De time -timer bestaat uit een grote klassikale klok die in de klas kan worden opgehangen (deze klok is er ook als digitale versie op het digibord) Daarnaast zijn er ook kleine klokken die bij individuele kinderen op tafel kunnen worden gezet Bij de time- timer kan in een oogopslag worden gezien hoeveel tijd er nog over is om een bepaalde taak uit te voeren Voordeel hierbij is dat niet alleen de leerkracht weet hoeveel tijd er nog over is ook de leerlingen oefenen met hun eigen tijdsplanning De leerling of leerkracht leert op deze manier steeds beter met de tijd om te gaan Wat een nadeel van een time- timer kan zijn is het feit dat er af en toe even moet worden gekeken hoeveel tijd er nog over is Dit kan een ldquoopgejaagdrdquo gevoel geven

Er is wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het werken met de time -timer Onderzoekers aan een Universiteit in Ierland hebben onderzocht of het werken met een time- timer zorgt voor de verbetering van zelfstandigheid bij kinderen met ontwikkelingsstoornissen en probleemgedrag Uit het onderzoek van Grey Healy Leader en Hayes (2009) blijkt dat de time -timer een positieve invloed heeft op de zelfstandigheid van deze leerlingen Leerlingen reageren goed op de time- timer en wisten dat ze weer om hulp konden vragen zodra de tijd om was Hieruit blijkt dat de time- timer ook kan worden gebruikt om de zelfstandigheid bij leerlingen te vergroten

Onderzoek in de praktijkIk heb gevraagd aan medecollegarsquos hoe zij een les voorbereiden hoe zij tijdsplanning hierin verwerken en of ik deze mocht bekijken Vervolgens heb ik verschillende lesvoorbereidingen met elkaar vergeleken De collegarsquos van de stageschool maken geen uitgebreid lesvoorbereidingsformulier Wel schrijft bijna iedereen de voorbereiding van de les op papier kort of alleen met steekwoorden De leerkrachten gaven aan dat ze op deze manier toch een houvast hebben De tijd wordt hier niet in beschreven deze staat al in de weekplanning en wordt iedere ochtend op het bord geschreven zodat de kinderen zien hoe de dagindeling eruit ziet Enkele oudere leerkrachten gaven aan alles op de automatische piloot te doenVerder heb ik geobserveerd hoe mijn mentor werkt met de time- timer Ik heb dit besproken (ook welke kinderen een individuele time- timer hebben en waarom) Daarnaast heb ik bij de medecollegarsquos tijdens een les geobserveerd welke hulpmiddelen er worden ingezet bij timemanagement in de klas De collegarsquos in de onderbouw maakten vooral gebruik van de kleurenklok en de time timer de collegarsquos in de bovenbouw gebruikten een (digitale) time- timer via een website of soms alleen de klok In de onderbouw was het mooi om te zien dat er kinderen met een individuele time timer of kleurenklok zich beter konden concentreren omdat ze zich hierdoor konden focussen op hun eigen tijd In alle klassen was het interessant om te zien dat leerlingen de docent hielpen herinneren aan de tijd (bij een klassikale time- timer) Wanneer de tijd om was en de docent was nog bezig dan staken een paar leerlingen de vinger op Op deze manier hadden de leerlingen het gevoel dat ze hielpen om de tijd te bewakenVervolgens heb ik zowel de kleurenklok als de time- timer uitgeprobeerd tijdens mijn lessen Ik geef de voorkeur aan de time -timer Bij een time -timer zie je in een oogopslag hoeveel tijd er nog over is en ik merk dat dit zowel mij als de leerlingen helpt Ik merkte dat de leerlingen ook rustiger aan het werk waren Ik ben van mening dat de time -timer mij helpt om een overzicht te geven van de resterende tijd De kleurenklok is naar mijn idee niet ideaal Er moet op een kleur worden gelet het is soms niet in een oogopslag te zien hoeveel tijd er nog over is daarnaast was ik soms vergeten welke kleur ik in mijn hoofd had

Pagina 29 van 12


ConclusieDe hypothese komt goed overeen met zowel literatuur als praktijkonderzoekBij een zo optimaal mogelijk timemanagement is het belangrijk dat de les zo wordt voorbereid dat de leerkracht precies weet welke onderdelen wanneer aan bod komen en hoe lang deze onderdelen gaan duren Om dit proces te bewaken tijdens de les zijn er verschillende hulpmiddelen die kunnen worden gebruikt De time- timer is een van deze hulpmiddelen Met behulp van de time- timer zien zowel leerkracht als leerling hoeveel tijd er nog over is voor het uitvoeren van de taak Vooral de combinatie van zowel een goede voorbereiding als een hulpmiddel om het tijdsproces te bewaken is van belang bij goed timemanagement Bij goed timemanagement verlopen de lessen volgens plan en hierdoor staat de leerkracht meer ontspannen voor de groep

Wat moet ik nu als leerkracht kennen en kunnen om dit te realiserenIk merk dat mijn timemanagement een stuk beter gaat als ik gebruik maak van de time- timer Ik ga dus in de toekomst door met het gebruiken van dit hulpmiddel tijdens mijn lessen Daarnaast moet ik ervoor zorgen dat ik het komende jaar de lessen blijf voorbereiden via een lesvoorbereidingsformulier en hierbij duidelijk de tijd inplan Ik merk dat het mij helpt als ik van tevoren bedenk hoe lang elk onderdeel gaat duren

Onderzoeksvraag 3

Hoe verloopt een effectieve instructie en op welke manier kan de instructietafel hierbij worden ingezet

HypotheseAls de leerkracht een effectieve instructie kan geven aan de instructiegevoelige leerlingen dan kunnen de instructieafhankelijke leerlingen sneller op weg worden geholpen aan de instructietafel

Resultaten

Wat wordt verstaan onder effectieve instructieVeenman (2001) vindt dat het de taak van de leerkracht is om leersituaties te creeumlren waarbij leerlingen hun eigen doelen kunnen bereiken Hierbij hoort ook een effectieve instructie Het is van belang dat de instructie effectief is ldquoOm te kunnen differentieumlren is het van belang dat instructies zeer effectief gegeven kunnen wordenrdquo (Van Herpen 2009 p 14) Van Herpen (2009) benoemt dat kinderen niet onnodig willen wachten op instructies De leerlingen willen vooruit met het werk Veenman (2001) en Van Herpen (2009) geven aan dat dit een grote uitdaging is voor de leerkracht Het geven van een instructie die effectief is kan lastig zijn omdat er grote verschillen tussen leerlingen zijn en iedere leerling een andere instructie nodig heeft Veenman (2001) en Leenders Naafs en Oord (2002) geven aan dat er verschillende modellen zijn voor het geven van een instructie zoals het model voor ontdekkend leren Hierbij moeten leerlingen zelf kritisch denken en zelf proberen om problemen op te lossen Veenman (2001) benoemt ook cooumlperatief leren Hierbij zorgen de leerlingen samen voor de oplossing van het probleem doordat zij samenwerken afhankelijk zijn van elkaar en elkaar uitleg geven

Het directe instructiemodelVeenman (2001) benoemt dat het directe instructiemodel kan bijdragen aan een effectieve instructie Het directe instructiemodel zorgt voor een goed gestructureerde les Volgens Veenman (2001) heeft het directe instructiemodel een positieve werking op de resultaten van leerlingen Leenders Naafs en Oord (2002) onderschrijven dit en benoemen dat het directe instructiemodel het beste model is voor een effectieve instructie Iedere les is opgebouwd uit een aantal fasen Het directe instructiemodel is als volgt opgebouwd

Pagina 30 van 12


- Terugblik Er wordt besproken wat er in de vorige les is geleerd- Orieumlntatie Het lesdoel wordt besproken en kennismaking met het onderwerp van de les- Instructie Aanbieden en behandelen van het nieuwe lesdoel- Begeleid inoefenen Enkele kinderen kunnen zelfstandig aan de slag met de overige kinderen wordt

de oefening samen met de leerkracht stapsgewijs doorgenomen

- Verwerking Zelfstandig oefenen en het verwerken van de lesstof

- Afronding Terugblik op de les en een herhaling van het lesdoel

Bij het directe instructiemodel geeft de leerkracht de instructie (leerkracht gestuurd) vervolgens volgt een stuk oefening (begeleide in-oefening) daarnamoeten de leerlingen zelfstandig aan het werk

Wat is een verlengde instructieDe verlengde instructie is een vervolg op de klassikale instructie Het is volgens Veerman (2001) een extra instructie Huitema (2009) benoemt dat de verlengde instructie vaak plaatsvindt aan de instructietafel De verlengde instructie is er voor leerlingen die na de klassikale instructie zelf nog niet aan het werk kunnen Tijdens de verlengde instructie wordt de stof nog een keer uitgelegd volgens Veenman (2001) en Huitema (2009) gebeurt dit in kleine stappen Naast de verlengde instructie volgt er vaak begeleide inoefening De leerkracht doet hierbij een deel van de oefening samen met de leerlingen Volgens Huitema (2009) is het voordeel van een verlengde instructie dat ook de zwakkere leerlingen de kans krijgen om de stof in eigen tempo te doorlopen Ook ziet de leerkracht direct wat er fout gaat bij deze leerlingen doordat er met een klein groepje wordt gewerkt en de leerkracht er dichtbij zit Daarnaast zorgt verlengde instructie voor meer zelfvertrouwen bij de leerlingen

Op welke manieren kan de instructietafel worden ingezetVeenman (2001) Van Herpen (2009) en Huitema (2009) geven enkele voorbeelden hoe de instructietafel kan worden gebruikt in de klas

Verlengde instructieVolgens Veenman (2001) is de instructietafel vooral bedoelt voor het geven van extra instructie Instructie- afhankelijke kinderen krijgen verlengde instructie aan de instructietafel Huitema (2009) benoemt dat het belangrijk is dat de leerkracht van tevoren weet welke kinderen er aan de instructietafel komen zitten Op deze manier is het voor zowel leerkracht als leerling duidelijk welk kind wanneer aan de instructietafel komt te zitten Veenman (2001) geeft aan dat het ook een mogelijkheid kan zijn om kinderen vrijwillig aan de instructietafel te laten zitten Leerlingen kunnen na de uitleg beslissen of ze extra instructie willen Veenman (2001) benoemt wel dat de leerkracht ervoor moet waken dat het niet te druk wordt aan de instructietafel In dat geval kan de leerkracht de verlengde instructie beter klassikaal houden waarbij de kinderen die al zelfstandig aan de slag kunnen op de gang gaan werken

Individuele begeleidingVolgens Van Herpen (2009) kan de leerkracht de instructietafel ook inzetten om kinderen individueel te begeleiden Terwijl de rest van de klas zelfstandig aan het werk gaat begeleidt de leerkracht het kind met

Pagina 31 van 12


bijvoorbeeld flitskaarten of een andere oefening Huitema (2009) benoemt dat leerkrachten de instructietafel ook inzetten om een individuele toets af te nemen bij leerlingen (bijvoorbeeld de DMT- toets) Huitema (2009) geeft aan dat dit beter niet aan de instructietafel kan worden gedaan De leerling kan zich minder concentreren en daarnaast kan het zich opgelaten voelen in de klas Het is volgens Huitema (2009) beter om een individuele toets af te nemen in de lerarenkamer of op een andere rustige plek

Veenman (2001) en Van Herpen (2009) geven aan dat er in klassen soms twee instructietafels staan een bij de leerkracht en een bij de onderwijsassistent Op deze manier kunnen de leerlingen nog beter worden begeleid

NakijktafelHuitema (2009) geeft aan dat de instructietafel ook als nakijktafel kan worden gebruikt Wanneer de leerkracht klaar is met het geven van verlengde instructie kunnen leerlingen aan de nakijktafel het werk nakijken De leerkracht zorgt ervoor dat er nakijkboeken liggen waardoor de leerlingen zelf kunnen nakijken De leerkracht zit ook aan de tafel te werken en houdt dit proces in de gaten Volgens Huitema (2009) is het grote voordeel hiervan dat de leerlingen door zelf na te kijken leren reflecteren op hun werk Bij veel fouten kan de leerkracht direct het werk met de leerling bespreken

WerkplaatsDe instructietafel kan ook worden gebruikt als werkplaats (nadat de verlengde instructie heeft plaatsgevonden) De leerkracht kan bij cooumlperatieve werkvormen of andere samenwerkingsopdrachten de instructietafel inzetten als tafel waaraan groepjes leerlingen kunnen overleggen en samenwerken

ldquoRommeltafelrdquoVeenman (2001) en Huitema (2009) benoemen dat de leerkracht ervoor moet waken dat de instructietafel ook daadwerkelijk wordt ingezet Volgens Veenman (2001) en Huitema (2009) wordt de instructietafel ook vaak als ldquorommeltafelrdquo of ldquoopslagtafelrdquo gebruikt waar nakijkwerk en andere formulieren op liggen Veenman (2001) en Huitema (2009) raden aan om de tafel leeg te houden zodat het zijn functie kan behouden

Veenman (2001) Huitema (2009) Van Herpen (2009) en Hoogma (2012) benoemen dat het belangrijk is dat de instructietafel op een strategische plaats staat in de klas Vanuit de instructietafel moeten leerlingen het bord kunnen zien ook moet de leerkracht tijdens het werken aan de instructietafel het overzicht in de klas kunnen behouden De instructietafel moet wat betreft looproute niet in de weg zitten daarnaast moet het niet te dicht bij andere leerlingen staan (die hierdoor kunnen worden afgeleid)

Wat is de rol van de instructietafel bij een effectieve instructieDe instructietafel kan volgens Veenman (2001) Van Herpen (2009) en Hoogma (2012) een hulpmiddel zijn bij het geven van een effectieve instructie De instructietafel kan worden ingezet bij een groepje instructieafhankelijke leerlingen Deze leerlingen hebben meegedaan met de groepsinstructie maar hebben verlengde instructie nodig voordat ze zelfstandig aan het werk kunnen Deze verlengde instructie kunnen zij krijgen aan de instructietafel Met behulp van de verlengde instructie krijgen deze leerlingen de instructie die zij nodig hebben Daarnaast kan de instructietafel worden gebruikt bij instructieonafhankelijke leerlingen bijvoorbeeld een plusgroep Voordat de instructie voor de rest van de groep begint krijgen deze leerlingen een korte instructie voor hun (verrijkings)werk waarna ze daar meteen mee aan de slag kunnen Op deze manier krijgen deze kinderen een effectieve instructie Een voordeel van het geven van de instructie aan de instructietafel is dat de overige leerlingen er geen last van hebben Van Herpen (2009) en Hoogma (2012) benoemen dat het van belang is dat wanneer de instructietafel in gebruik is de overige leerlingen zelfstandig aan het werk kunnen gaan en hierbij weten dat ze de leerkracht niet mogen storen

Welke voordelen heeft het werken met de instructietafel voor zowel leerling als leerkrachtVoordelen leerlingVolgens Veenman (2001) en Hoogma (2012) is het voordelig voor leerlingen dat zij verlengde instructie

Pagina 32 van 12


kunnen krijgen aan de instructietafel Het kind krijgt (individuele) begeleiding en begeleide inoefening hierdoor krijgt het kind extra ondersteuning om betere resultaten te halen Van Herpen (2009) geeft aan dat wanneer kinderen in een klein groepje ondersteuning krijgen aan de instructietafel de drempel voor sommige leerlingen minder hoog zal zijn om een vraag te stellen Volgens Huitema (2009) is het een groot voordeel dat het kind dat begeleiding krijgt niet de klas uit hoeft om naar een remedial teacher te gaan Het kind krijgt begeleiding aan de instructietafel Dit versterkt het groepsgevoel van deze leerlingen

Voordeel leerkrachtVeenman (2001) benoemt dat leerkrachten door middel van de instructietafel extra ruimte hebben om groepjes of individuele kinderen te begeleiden Aan het bureau is vaak weinig ruimte om met een groep kinderen te werken waardoor de instructietafel een goed alternatief is Daarnaast kan de leerkracht de instructietafel inzetten als nakijktafel of werkplaats hierdoor hebben leerlingen een plaats om te overleggen of na te kijken (onder toeziend oog van de leerkracht)

Huitema (2009) benoemt dat het werken aan de instructietafel ook als negatief kan worden ervaren door de leerlingen Leerlingen weten dat zij behoren tot de zwakkere groep die aan de instructietafel moet komen werken De leerkracht kan dit oplossen door bijvoorbeeld ook andere groepen aan de instructietafel te nemen (bijvoorbeeld de sterkere leerlingen)

Wat zijn instructieafhankelijke instructieonafhankelijke en instructiegevoelige leerlingenEr zitten veel verschillen tussen kinderen Volgens Leenders Naafs en Oord (2002) moet de leerkracht rekening houden met deze leerlingen (differentiatie) Er zijn twee manieren om te differentieumlren Leenders Naafs en Oord (2002) en Van Herpen (2009) benoemen convergente en divergentie differentiatie

Convergente differentiatieBij convergente differentiatie is de klas per vakgebied in drie groepen verdeeld (zwakke gemiddelde en sterke leerlingen) Er is een minimumdoel voor de hele groep Alle leerlingen volgend klassikaal de instructie waarna enkele leerlingen zelfstandig aan het werk kunnen Andere leerlingen krijgen verlengde instructie Volgens Van Herpen (2009) is het positief dat zwakke leerlingen bij convergente differentiatie mee kunnen doen met de rest van de groep en daarnaast extra begeleiding krijgen

Divergente differentiatieBij divergente differentiatie wordt er in niveaugroepjes gewerkt Dit is volgens Van Herpen (2009) en Marzano (2010) nadelig voor zwakke leerlingen de zwakke leerlingen kunnen elkaar niet helpen Van Herpen (2009) en Marzano (2010) geven aan dat deze vorm alleen voordelig is voor de slimme leerlingen zij profiteren van de sterke leerlingen in hun groep Marzano (2010) geeft aan dat divergente differentiatie zorgt voor nog grotere verschillen tussen zwakke en sterke leerlingen

Daarnaast is er interne en externe differentiatie Interne differentiatie is differentiatie binnen de klas externe differentiatie speelt zich af buiten de klas (bijvoorbeeld een plusklas of extra oefening van een remedial teacher)

Om te kunnen differentieumlren tijdens de instructie moet de leerkracht weten welke leerlingen een korte of juist lange instructie nodig hebben Leerlingen moeten volgens Van Herpen (2009) precies krijgen wat ze nodig hebben en niet meer Belangrijk voor de leerkracht is hierbij om te weten welke leerlingen snel aan de slag kunnen en welke leerlingen de (extra) instructie nodig hebben Er zijn drie soorten leerlingen

- Instructie - onafhankelijke leerlingen Deze leerlingen hebben de leerkracht nauwelijks nodig en kunnen meteen aan de slag Dit zijn de sterke leerlingen vaak meer- en hoogbegaafde leerlingen (een I score)

Pagina 33 van 12


- Instructie- gevoelige kinderen Deze leerlingen kunnen zelfstandig aan de slag nadat ze de instructie hebben gevolgd en weten wat ze moeten doen Dit zijn vaak de gemiddelde leerlingen Zij hebben een uitleg nodig en kunnen daarna aan de slag (II en III score)

- Instructie-afhankelijke kinderen Deze leerlingen hebben behoeften aan herhaling begeleide inoefening en extra ondersteuning Dit zijn vaak cognitief zwakkere leerlingen Deze leerlingen hebben extra uitleg nodig (IV en V score)

Onderzoek in de praktijkIk heb gevraagd aan mijn mentor of zij tijdens een taal of rekenles wilde bekijken of mijn instructie effectief genoeg was Dit ging redelijk wel zijn wij tot de conclusie gekomen dat ik soms nog te lang stil blijf staan bij bepaalde onderdelen Dit kon vlotter Daarnaast heb ik nog een les gegeven waarbij ik naast het geven van een effectieve instructie ook gebruik maak van de instructietafel bij het geven van een verlengde instructie Het geven van een effectieve (klassikale) instructie ging dit keer goed Wel zijn mijn mentor en ik tot de conclusie gekomen dat ik het nog wel lastig vind om mij helemaal te focussen op het geven van de verlengde instructie omdat ik eigenlijk nog meer bezig ben om de klas in de gaten te houdenVerder heb ik bij de overige collegarsquos van de stageschool geobserveerd hoe zij de instructietafel inzetten tijdens een les Collegarsquos gebruikten de instructietafel ook om groep sterkere leerlingen op weg te helpen met de verrijkingsstof Daarnaast heb ik gezien dat de instructietafel ook kan worden gebruikt als nakijktafel Collegarsquos lieten de leerlingen zelf het werk nakijkenOok heb ik een kort interview gehouden met zowel mijn mentor als met de leerlingen om te vragen wat ze vinden van het werken met de instructietafel Mijn mentor was alleen maar positief Vroeg werkte ze op een school waar geen instructietafel was hierdoor was er weinig ruimte om leerlingen in groepjes te begeleiden Op deze school heeft ze een ruime instructietafel die ze kan inzetten om leerlingen te begeleiden De leerlingen waren zowel positief als negatief over het werken met de instructietafel De leerlingen ervaren het positief dat ze extra (individuele) begeleiding kunnen krijgen van de leerkracht ook kunnen leerlingen oefenen samen met andere kinderen die de stof moeite vinden Wat enkele leerlingen als negatief ervaren is het feit dat ze vinden dat zij altijd aan de instructietafel moeten komen werken en andere leerlingen nooitDaarnaast was het een goed idee van mijn mentor om voor rekenen taal en spelling de kinderen in te delen in de drie groepen (instructieonafhankelijke instructiegevoelige en instructieafhankelijke leerlingen) Dit had ik niet van tevoren bedacht maar het leek mij een goed idee en dit heb ik dan ook uitgevoerd Mijn mentor weet namelijk precies welke leerlingen bij welke groep horen en ik wist dit nog niet van iedere leerling

Conclusie De hypothese komt goed overeen met zowel literatuur als praktijkonderzoekBij een effectieve instructie krijgen alle leerlingen precies de instructie die ze nodig hebben om het werk te kunnen maken (en niet meer) Leerlingen willen niet onnodig wachten op instructie die ze niet nodig hebben dit gaat ten koste van de effectieve werktijd Een goed model om in te zetten bij een effectieve instructie is het directe instructiemodel Het directe instructiemodel is opgebouwd uit een aantal fasen en houdt rekening met de drie verschillende groepen kinderen (instructie- onafhankelijk instructiegevoelige en instructieafhankelijke leerlingen) De instructietafel kan worden gebruikt om instructieafhankelijke leerlingen een verlengde instructie te geven Wanneer de instructiegevoelige leerlingen een effectieve instructie krijgen dan kan de leerkracht in de overige tijd aan de slag met de instructieafhankelijke leerlingen Hierdoor krijgen

Pagina 34 van 12

Niveau AanpakA 25 I 20 Instructieonafhankelijke aanpakB 25 II 20 Instructiegevoelige aanpakC 25 III 20D 15 IV 20 Instructieafhankelijke aanpakE 10 V 20 Instructieafhankelijke aanpak


deze leerlingen de extra aandacht die zij nodig hebben

Wat moet ik nu als leerkracht kennen en kunnen om dit te realiserenHet geven van een effectieve instructie gaat nu goed Wel zijn mijn mentor en ik tot de conclusie gekomen dat ik het op sommige momenten nog lastig vind om het overzicht te bewaren in een combinatiegroep Tijdens het geven van de verlengde instructie ben ik nog te veel bezig met het in de gaten houden van de rest van de klas In een volgende klas moet ik ervoor zorgen dat ik duidelijke regels aanleer wat betreft het zelfstandig werken en het niet storen tijdens het werken aan de instructietafelDaarnaast weet ik dat ik in de toekomst er op moet letten dat ik voordat ik les ga geven in een groep ik precies weet welke leerlingen op welk niveau zitten waardoor ik van tevoren kan inschatten welke leerlingen aan de instructietafel komen werken

Eindconclusie en ontwikkelpunten

a Wat kan ik nu concluderenWat weet ik nu meer over het probleem of de uitdaging in de werksituatieHoe ben ik dichter bij het realiseren van de gewenste werksituatie gekomen

KlassenmanagementEr is theoretisch onderzoek gedaan naar belangrijke vaardigheden van leerkrachten die belangrijk zijn bij een combinatiegroep Dit zijn voornamelijk goed kunnen plannen organiseren en switchen tussen de groepen Ik ben deze vaardigheden bewust gaan inzetten tijdens mijn lessen waardoor ik dichter bij de gewenste werksituatie ben gekomen Ook is onderzocht wat goed klassenmanagement is en ik ben mij bewust geworden van deze factoren (goed kunnen voorbereiden plannen effectief les kunnen geven controle over de groep behouden duidelijke regels hebben relaties behouden met leerlingen en individuele begeleiding kunnen geven) Tijdens het praktijkonderzoek is er gewerkt aan het zelfstandig werken van de leerlingen met behulp van een weektaak Ik weet nu dat zelfstandig werken niet vanzelfsprekend is en ik ben mij ervan bewust dat dit eerst moet worden aangeleerd Ook is positief reageren en belonen toegepast tijdens de lessen en zijn er verschillende beloningssystemen bekeken en uitgeprobeerd hierdoor ben ik dichter bij de gewenste werksituatie gekomen de werksfeer in mijn groep is verbeterd en ik kan een instructie geven aan groep 3 waarbij het grootste gedeelte van groep 4 zelfstandig aan het werk is

Time- managementEr is theoretisch onderzoek gedaan naar de betekenis van timemanagement (bij timemanagement kan de leerkracht de tijd zo organiseren plannen en bewaken dat het werk aan het einde van de dag af is) Ook is er praktijkonderzoek uitgevoerd Er zijn verschillende voorbereidingen met elkaar vergeleken Hierdoor ben ik mij bewust geworden van verschillende manieren die er zijn om een les voor te bereiden Ook zijn verschillende hulpmiddelen die kunnen worden gebruikt bij timemanagement geobserveerd en toegepast in de les Ik weet nu dat er verschillende hulpmiddelen kunnen worden gebruikt bij het managen van de tijd De time- timer is door mij het meest geschikt bevonden om in de toekomst te blijven gebruiken Ik weet nu dat zowel een goede voorbereiding als het gebruik maken van een hulpmiddel kan bijdragen aan het verbeteren van timemanagement Ik ben hierdoor dichter bij de gewenste werksituatie gekomen mijn timemanagement is sterk verbeterd

Effectieve instructie en de instructierafelEr is in de literatuur opgezocht wat een effectieve instructie is (bij een effectieve instructie krijgt de leerling precies de uitleg die hij nodig heeft en niet meer) In de praktijk is er geoefend met het geven van een effectieve instructie Ik weet nu hoe ik mijn instructie zo effectief mogelijk kan maken Er is literatuuronderzoek gedaan naar de verschillende soorten leerlingen (instructie-onafhankelijk instructie-

Pagina 35 van 12


gevoelig en instructie-afhankelijk) en tijdens het praktijkonderzoek zijn deze leerlingen onderverdeeld Ik weet nu dat het belangrijk is om deze groepen leerlingen verschillende instructies aan te bieden Daarnaast is opgezocht wat een verlengde instructie is en welke leerlingen dit nodig hebben Een verlengde instructie is een extra instructie en deze wordt vaak gegeven aan instructieafhankelijke leerlingen Bij het praktijkonderzoek is bekeken op welke manieren de instructietafel kan worden ingezet daarnaast is er geoefend met het geven van een verlengde instructie aan de instructietafel Daarnaast zijn de voordelen van het werken met de instructietafel onderzocht Ik weet nu hoe ik een effectieve en een verlengde instructie kan geven en hoe de instructietafel hierbij kan worden ingezet Ik ben dichter bij de gewenste werksituatie gekomen ik besteedt nu minimaal 15 minuten per dag aan het begeleiden van groepjes kinderen aan de instructietafel

b Wat zal ik - gegeven de conclusies - nu bij moeten leren Welke competenties zal ik verwerven om de gewenste werksituatie te realiseren Welke kennis vaardigheden en persoonskenmerken zal ik me eigen moeten maken

Doel een was na dit actieonderzoek kan ik ervoor zorgen dat ik een instructie kan geven aan groep 3 waarbij de leerlingen van groep 4 zelfstandig aan het werk zijn en ik niet wordt gestoord door enkele leerlingenIk heb dit doel nog niet volledig behaald De werksfeer in mijn groep is verbeterd en ik kan een instructie geven aan groep 3 waarbij het grootste gedeelte van groep 4 zelfstandig aan het werk is De werksfeer in mijn groep is sterk verbeterd maar naar mijn mening nog niet optimaal Wanneer ik instructie geef aan groep 3 is er nog een leerling uit groep 4 die mij vaak stoort en nog niet zelfstandig aan het werk gaat

Doel twee was na dit actieonderzoek kan ik ervoor zorgen mijn timemanagement goed verloopt ik loop niet uit met mijn lessen en ik ben om 12 uur klaar met alles wat ik wilde doenIk heb dit doel bijna bereikt Mijn timemanagement is sterk verbeterd soms komt het nog wel eens voor dat ik niet helemaal uitkomt met de tijd

Doel drie was na dit actieonderzoek kan ik ervoor zorgen dat ik twee keer gedurende 15 minuten per dag de tijd besteed aan individuele begeleiding of begeleiding in groepjes waarbij ik gebruik maak van de instructietafelIk heb dit doel bijna bereikt Ik besteedt nu iedere dag minimaal 15 minuten aan het begeleiden aan de instructietafel Ik wil dit echter nog voortzetten naar twee keer 15 minuten per dag

- Ik zal nu moeten leren om de leerling die mij stoort rustig te krijgen tijdens het zelfstandig werken- Daarnaast zal ik moeten leren om bij alle lessen uit te komen met de tijd- Verder moet ik ervoor kunnen zorgen dat ik iedere dag minimaal twee keer een kwartier de tijd neem

om kinderen begeleiden aan de instructietafel (in plaats van een keer per dag)

Ik heb de volgende competenties nodig om de gewenste werksituatie te kunnen realiseren

- Interpersoonlijk competent 131 De zelfstandigheid van leerlingen vergroten door een beroep te doen op de samenwerking tussen leerlingenInterpersoonlijk competent 76 Met leerlingen in gesprek gaan over hun gedrag in sociale situaties en dat gedrag indien nodig corrigerenInterpersoonlijk competent 77 Leerlingen gepaste vrijheid geven om zelf verantwoordelijk te kunnen zijn voor het leren in de klas

- Organisatorisch competent 139 Als professional een adequaat timemanagement voeren- Vakinhoudelijk en didactisch competent 108 Onderwijsactiviteiten ontwerpen uitvoeren en

adaptieve instructie verzorgen waarbij rekening wordt gehouden met verschillen tussen leerlingen

Pagina 36 van 12


zoals die blijken uit het leerlingvolgsysteem en observaties

Het is van belang dat ik rustig en consequent blijf reageren op de onrustige leerling Ik zou nog kunnen opzoeken hoe ik om moet gaan met een lastige leerling waarbij een positief beloningssysteem niet (genoeg) helpt Ik zal ook moeten leren om het timemanagement helemaal op orde te krijgen Wanneer ik adequaat timemanagement kan voeren dan heeft dat als gevolg dat ik twee keer per dag 15 minuten lang met individuele leerlingen aan de slag kan gaan Hiervoor zal ik mijn lessen nog beter moeten gaan plannen organiseren

Hoe ga je dit delen met anderenDenk aan leerlingen mentor ouders teamleden directie critical friends en deskundigen

Mijn mentor is bij dit actieonderzoek betrokken geweest Wij hebben samen mijn doelen opgesteld ik heb onderdelen uit mijn literatuuronderzoek met haar besproken en ook heeft ze mijn lessen geobserveerd en dit hebben we samen besproken

Het team is ook betrokken geweest bij dit actieonderzoek (ik heb bijvoorbeeld geobserveerd bij collegarsquos in de klas) Al mijn bevindingen en resultaten van dit actieonderzoek heb ik tijdens een vergadering gedeeld

Ook heb ik het onderwerp van mijn actieonderzoek besproken in mijn colgroep Mijn klasgenoten gaven mij advies daarnaast heb ik goede feedback en tips gekregen die mij hebben geholpen tijdens dit actieonderzoek

Stap 5Anders gaan werken op basis van de gevonden oplossingen voor het probleem of de blauwdruk voor een nieuwe werksituatie

Pagina 37 van 12


1Met welke aspecten van het lsquoopgelostersquo probleem of de nieuwe werksituatie gaan we aan de slag hoe doen we dat Implementatieactiviteiten worden gepland aan de hand van het onderstaande stramien en worden vervolgens uitgevoerd

Activiteit Periode Evaluatie (hoe controleer je dat de beoogde activiteit het gewenste effect heeft)

Ik wil bereiken dat een leerling uit groep 4 (die mij nog steeds stoort) rustig en zelfstandig gaat werken wanneer groep 3 instructie krijgt

ActiviteitGesprekken houden met de leerlingVoorafgaand aan iedere dag houd ik een kort gesprek met deze leerling Ik vertel hem welk gedrag ik van hem verwacht en wat zowel de positieve als negatieve consequenties zullen zijn voor zijn gedrag

Non- verbaal corrigeren tijdens de lesTijdens de les (en vooral tijdens d instructie aan groep 3 en het zelfstandig werken) ga ik deze leerling in de gaten houden Hierbij let ik erop dat ik de leerling vooral non- verbaal corrigeer (zodat de rest van de leerlingen er geen last van hebben) en positief gedrag beloon

Beloningskaart inzettenIk heb een aparte beloningskaart voor hem gemaakt die we gaan gebruiken Hij kan punten verdienen (per dag twee stickers een voor de ochtend en een voor de middag) Wanneer zijn kaart vol is mag hij een activiteit uitkiezen voor de hele klas Op deze manier wil ik hem stimuleren om goed werkgedrag te laten zien

Aparte weektaak maken voor deze leerlingIk ga per week een aparte weektaak maken voor deze leerling zodat dit hem helpt bij het zelfstandig werken

Week 4 tm week 8 Gesprekken houden met de leerling

Aan het einde van iedere dag houd ik een evaluatiegesprek met deze leerling Ik bespreek met hem hoe de dag is gegaan

Aan het einde van de periode (week 8) bespreek ik met de leerling in hoeverre de beloningskaart en de weektaak hebben geholpen bij het creeumlren van het gewenste gedrag

Zelf een les observerenIk neem een aantal lessen op (met behulp van een camera) hierbij kijk ik terug hoe ik reageer op de leerling

Gesprek houden met de mentorNaar aanleiding van de opnames en de gesprekken met de leerling houd ik een gesprek met mijn mentor We evalueren het gedrag van de leerling en mijn reacties hierop

Ik wil bereiken dat ik een adequaat Week 4 tm Planning door zowel mentor als medestudenten

Pagina 38 van 12


timemanagement kan voeren en bij al mijn lessen uit komt met de tijd

ActiviteitDagelijkse planning makenDagelijkse planning maken binnen de combinatiegroep hierop duidelijk de tijd aangeven zodat ik deze van tevoren voor mezelf duidelijk heb

Hulpmiddel inzetten tijdens de lesTime - timer inzetten bij alle lessenConsequent dit hulpmiddel blijven gebruiken en de kinderen aanleren om hiermee te werken

week 8 laten controlerenIk laat mijn wekelijkse planning controleren door mijn mentor en vraag aan enkele medestudenten uit mijn colgroep of ze ernaar willen kijken en feedback willen geven

Gesprek met de leerlingenIk bespreek iedere dag met de leerlingen hoe het werken met de time- timer ging en of ze het werk hebben afgekregen

Zelf een les observerenIk neem een aantal lessen op (met behulp van een camera) hierbij kijk ik terug hoe ik de time- timer inzet of ik het hulpmiddel consequent gebruik en hoe de kinderen op het hulpmiddel reageren

Gesprek met de mentorIk bespreek mijn bevindingen met mijn mentor

Ik wil bereiken dat ik iedere dag minimaal twee keer een kwartier de tijd neem om kinderen te begeleiden aan de instructietafel

ActiviteitWekelijkse planning makenIk wil de leerlingen indelen op niveau (instructie- onafhankelijk instructie- gevoelig en instructie- afhankelijk) en hierbij een wekelijkse planning maken welke leerlingen bij welk vak aan de instructietafel komen zitten voor de verlengde instructie en begeleide inoefening

Leerlingen begeleiden aan de instructietafelIk wil minimaal een kwartier in de ochtend en minimaal een kwartier in de middag besteden aan het begeleiden van leerlingen aan de instructietafel tijdens mijn lessen

Week 4 tm week 8

Planning door de mentor laten controlerenIk laat mijn wekelijkse indeling (wat betreft niveau van de leerlingen en welke leerlingen aan de instructietafel komen zitten) controleren door mijn mentor

Mentor of medecollega laten observerenIk laat mijn mentor of een medecollega observeren terwijl ik begeleiding geef aan de instructietafel Hierbij zal worden gelet op hoe ik deze begeleiding geef en of ik twee keer 15 minuten heb gehaald

Gesprek met de mentorNa afloop van de dag bespreken ik de observaties met mijn mentor

2Resultaten naar aanleiding van de evaluaties van de uitvoering van het implementatieplan

Welke ontwikkelpunten zijn gerealiseerd Op welke manier is dit gelukt

Pagina 39 van 12


- Het beiumlnvloeden van het gedrag van de leerling is al wel sterk verbeterd maar nog niet volledig gelukt De leerling kan op dit moment een langere periode zelfstandig werken zonder hierbij storend gedrag te vertonen Dit blijkt uit de observaties en de gesprekken die zijn gehouden met zowel de leerling als de mentor De hulpmiddelen non- verbaal corrigeren positief gedrag benoemen gesprekken met de leerling de beloningskaart en de weektaak hebben bijgedragen aan het verbeteren van het werkgedrag van deze leerling

- Het voeren van adequaat timemanagement is de afgelopen weken gelukt dit blijkt uit de observaties en de gesprekken met zowel leerlingen als mentor Ik ben bij alle lessen uitgekomen met de tijd en aan het einde van de dag was al het werk af Dit is gelukt met behulp van een hulpmiddel (de time ndash timer) en het maken van een dagelijkse planning

- Het begeleiden van leerlingen aan de instructietafel is gelukt Dit blijkt uit de observaties en gesprekken met mijn mentor Ik ben per dag steeds twee keer minimaal 15 minuten bezig geweest met het begeleiden van (individuele) leerlingen aan de instructietafel Dit is gelukt met behulp van een wekelijkse planning en adequaat timemanagement

Welke ontwikkelpunten vragen om een langer traject Welke tips kun je jezelf of de leerkracht meegeven

Het beiumlnvloeden van het gedrag van de leerling is al wel sterk verbeterd maar nog niet volledig gelukt De leerling kan op dit moment een langere periode zelfstandig werken zonder hierbij storend gedrag te vertonen Er moet nog worden gewerkt aan het verlengen van deze periode tot de hele les De leerling moet de hele les zelfstandig kunnen werken zonder hierbij storend gedrag te veroorzaken Er is naar mijn idee nog meer tijd nodig om het gewenste gedrag te realiseren Ik vind het belangrijk dat de hulpmiddelen zoals de eigen weektaak en de beloningskaart blijven om de leerling te ondersteunen Uit de gesprekken met de leerling bleek dat hij deze hulpmiddelen erg waardeert Daarnaast kan het misschien helpen door de leerling tussendoor iets meer bewegingsvrijheid te geven Hierdoor kan hij zich even ontspannen De leerkracht kan bijvoorbeeld vragen of hij de schriften wil ophalen of de prullenbak wil legen

In hoeverre is de gewenste werksituatie nu gerealiseerd

De gewenste werksituatie is voor een groot deel gerealiseerdTwee van de drie doelen zijn behaald

- Time - management is in orde Ik kan nu adequaat time - management voeren de lesovergangen verlopen soepel en het werk is aan het einde van de dag af

- Het geven van verlengde instructie en begeleiding aan de instructietafel is in orde Ik zorg er nu voor dat ik per dag genoeg tijd besteed aan de begeleiding van deze leerlingen

- De leerling die vaak storend gedrag veroorzaakte kan nu een langere periode zelfstandig werken zonder storend gedrag te vertonen

Pagina 40 van 12


Stap 6

Uitwisselen en bespreken van de inzichten die je hebt opgedaan

Presentatie van het actieonderzoek

In een PowerPoint presentatie worden de volgende aspecten gepresenteerd

1 De aanvankelijke problematiek of uitdaging2 Een schets van de gewenste werksituatie3 De relevante aspecten van de problematiek of de uitdaging4 Onderzoeksvragen en onderliggende hypothesen5 Organisatie vorm en planning van het onderzoek6 Onderzoeksresultaten conclusies en ontwikkelpunten7 Te ondernemen (of reeds ondernomen) implementatieactiviteiten implementatieresultaten 8 Samenhang met andere onderwijskundige problematiekconcepten verdieping en voortgang

De powerpoint neem je op als bijlage bij het actieonderzoek

Intervisie of collegiaal overleg

Om tot verbreding egraven verdieping van de problematiek te komen is overleg met alle bij het onderzoek betrokken egraven anderen in de school gewenst Op intervisieachtige wijze kunnen problemen ideeeumln onderzoeksresultaten implementatieresultaten ed geeumlvalueerd en gespiegeld worden aan onderwijsconcepten als- adaptief onderwijs- ontwikkelingsgericht onderwijs- sociaal constructivistische leren en onderwijzen- competentiegericht leren en onderwijzen- het nieuwe leren - edOp deze manier worden nieuwe ideeeumln nadere uitwerkingen transfermogelijkheden inzicht in samenhangen etc gegenereerd Het een en ander kan weer bijdragen aan een nog meer verdiept inzicht in problematiek oplossingsrichtingen en operationalisering van uitdagingen

Beknopt verslag van de discussie in een door jou samengestelde groep van deskundigen of een colgroep

De leden van deze colgroep zijn het met elkaar eens dat het delen van de bevindingen van dit actieonderzoek wel degelijk een meerwaarde heeft Kim en Eline gaven aan dat ze de onderwerpen van mijn actieonderzoek herkennen en hier in de praktijk ook vaak tegenaan lopen Er zijn ervaringen en tips uitgewisseld over het inzetten van goed klassenmanagement en timemanagement bij adaptief onderwijs Daarnaast is er gediscussieerd over de volgende stellingen

Stelling 1 Het werken in een combinatiegroep kan alleen door ervaren leerkrachten worden uitgeoefend

Kim mee oneens Onervaren leerkrachten moeten ook de kans krijgen om in een combinatiegroep te staan De vaardigheden die hierbij nodig zijn worden vanzelf aangeleerd

Pagina 41 van 12


Eline mee eens Een combinatiegroep is pittig Om het beste uit de kinderen te halen is het belangrijk dat er een leerkracht voor de groep staat die de groep zo kan managen dat iedere leerling de begeleiding krijgt die hij nodig heeft ook in een combinatiegroepCarolien gedeeltelijk mee eens Een onervaren leerkracht kan ook best in een combinatiegroep staan maar het is wel handiger als er een duo- partner in de groep staat De ervaren leerkracht kan de onervaren leerkracht dan ondersteunen waar nodig

Stelling 2 De prioriteit moet bij de zwakke (instructieafhankelijke) leerlingen liggen daarna komen de overige leerlingen aan de beurt

Kim mee oneens De prioriteit moet niet bij een groep liggen Iedere leerling verdient evenveel ondersteuningEline gedeeltelijk mee eens De zwakke leerlingen moeten meer ondersteuning krijgen anders lopen ze te ver achter De sterke leerlingen redden zich vaak welCarolien mee oneens De prioriteit moet niet alleen bij de zwakke maar ook bij de gemiddelde en de sterke leerlingen liggen

Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


Acker J (2005) Probleemgedrag in de klas en agressie op school Antwerpen De Boeck

Berends R (2008) Zelfstandigheid leren door zelfstandig te zijn Verkregen op 20 november 2014 van httpwwwdaltondeventernlliteratuurtitels07_Het_begrip_zelfstandigheid in de praktijk_van_het_daltononderwijspdf

Bosman G (2013) Directe instructiemodel Verkregen op 12 november 2014 van httpwij- lerennldirecte-instructiemodelphp

Emmer E Evertson C amp Worsham M (2003) Classroom management for secondary teachers Boston Allyn amp Bacon

Foumlrrer M amp Schouten E (2009) Klassenmanagement in de basisschool Fundament voor effectief onderwijs Amersfoort Wilco drukkerij

Grey I Healy O Leader G amp Hayes D (2009) Increasing appropriate waiting behavior Verkregen op 15 januari 2015 van

httparanlibrarynuigalwayiexmluibitstream handle10379 134 INCREASING 20APPROPRIATE20WAITING20BEHAVIOR pdfsequence= 1amporigin= publication Detail

Herpen M van (2009) Effectieve instructie Verkregen op 13 november 2014 van httpwww marcelvanherpennldownloadartikelenA20Effectieve20instructiepdf

Holtkamp M (2013) Timemanagement voor leerkrachten Vlissingen Bazalt

Hoogma M (2012) Klassenmanagement Groningen Noordhoff Uitgevers

Huitema S (2009) Dagelijkse instructie voor de hele groep JSW 16 3-8

Kral M (1997) Instructie en leren in combinatieklassen Ubbergen Instituut voor toegepaste sociale wetenschappen stichting Katholieke universiteit Nijmegen

Kroon L (1996) Combinatiegroepen en hoe ermee te werken Gorinchem De Ruiter

Leenders Y Naafs F amp Oord I (2002) Effectieve instructie leren lesgeven met het activerende directe instructiemodel Amersfoort CPS

Leraar24 (2011) Dossier klassenmanagement Verkregen op 12 februari 2015 van httpswww Leraar24nldossier3227klassenmanagement

LOB (2012) Beloningssystemen Verkregen op 12 januari 2015 van httpwwwsteunpuntadhdnl

Pagina 43 van 12


adhd-in-het-gezinhulp-bij-opvoedingbeloningssystemen

Marzano R (2010) Wat werkt Pedagogisch handelen amp klassenmanagement Vlissingen Bazalt

Mulryan C (2005) The grouping practices of teachers in small two-teacher primary schools in the Republic of Ireland Journal of Research in Rural 20 6-9

NJI (2014) Taakspel Verkregen op 2 januari 2015 van httpwwwnjinlnlDatabankenDatabank- Effectieve-JeugdinterventiesErkende-interventiesTaakspel

SLO (2009) Pre- teaching in het onderwijs Verkregen op 13 november 2014 van http wwwslonl primairleergebiedennedtaalsitelexicon00623

Veenman S (2001) Directe instructie Verkregen op 12 januari 2015 van wwwdaltondeventernl ogwdirecte-instructie-Veenmandoc

Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


Inhoudsopgave

Stap 1 Constatering van een probleem of uitdaging in de werksituatie blz 3 en 4

Stap 2 Verkenning van en onderzoek naar een probleem of uitdaging in de werksituatie formulering en analyse blz 5 tm 10

Stap 3 Nader onderzoek naar de oplossing van mijn probleem in de huidige of de realisering van mijn uitdaging in de nieuwe werksituatie blz 11 tm 22

Stap 4Bespreking van onderzoeksresultaten en vaststellen van de betekenis ervan voor de oplossing van het geformuleerde probleem of voor het creeumlren van een nieuwe werksituatie blz 23 tm 37

Stap 5Anders gaan werken op basis van de gevonden oplossingen voor het probleem of de blauwdruk voor een nieuwe werksituatie blz 38 tm 40

Stap 6

Uitwisselen en bespreken van de inzichten die je hebt opgedaan blz 41 en 42

Literatuurlijst blz 43 en 44

Powerpoint presentatie blz 45 tm 53

Pagina 2 van 12


Stap 1









Pagina 3 van 12






Pagina 4 van 12










Pagina 5 van 12









Pagina 6 van 12






Onderwijsbegrippen


Pagina 7 van 12






Het gaat over



Pagina 8 van 12










g

Pagina 9 van 12







Pagina 10 van 12









Pagina 11 van 12


















Pagina 12 van 12















Pagina 13 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


Stap 1









Pagina 3 van 12






Pagina 4 van 12










Pagina 5 van 12









Pagina 6 van 12






Onderwijsbegrippen


Pagina 7 van 12






Het gaat over



Pagina 8 van 12










g

Pagina 9 van 12







Pagina 10 van 12









Pagina 11 van 12


















Pagina 12 van 12















Pagina 13 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12






Pagina 4 van 12










Pagina 5 van 12









Pagina 6 van 12






Onderwijsbegrippen


Pagina 7 van 12






Het gaat over



Pagina 8 van 12










g

Pagina 9 van 12







Pagina 10 van 12









Pagina 11 van 12


















Pagina 12 van 12















Pagina 13 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12










Pagina 5 van 12









Pagina 6 van 12






Onderwijsbegrippen


Pagina 7 van 12






Het gaat over



Pagina 8 van 12










g

Pagina 9 van 12







Pagina 10 van 12









Pagina 11 van 12


















Pagina 12 van 12















Pagina 13 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12









Pagina 6 van 12






Onderwijsbegrippen


Pagina 7 van 12






Het gaat over



Pagina 8 van 12










g

Pagina 9 van 12







Pagina 10 van 12









Pagina 11 van 12


















Pagina 12 van 12















Pagina 13 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12






Onderwijsbegrippen


Pagina 7 van 12






Het gaat over



Pagina 8 van 12










g

Pagina 9 van 12







Pagina 10 van 12









Pagina 11 van 12


















Pagina 12 van 12















Pagina 13 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12






Het gaat over



Pagina 8 van 12










g

Pagina 9 van 12







Pagina 10 van 12









Pagina 11 van 12


















Pagina 12 van 12















Pagina 13 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12










g

Pagina 9 van 12







Pagina 10 van 12









Pagina 11 van 12


















Pagina 12 van 12















Pagina 13 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12







Pagina 10 van 12









Pagina 11 van 12


















Pagina 12 van 12















Pagina 13 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12









Pagina 11 van 12


















Pagina 12 van 12















Pagina 13 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


















Pagina 12 van 12















Pagina 13 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12















Pagina 13 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12







Pagina 14 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12













Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 2




Pagina 15 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12




MentorLeerlingen




Week 1 en 2


Pagina 16 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12















2



Week 2 en 3

Pagina 17 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12






Week 2 en 3




Week 2 en 3

Pagina 18 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12











Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 19 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12





Week 1 en 3



Ikzelf IkzelfMentor

Week 1 en 3




Week 1 en 3

Pagina 20 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12














Pagina 21 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12



3 1 Geen feedback



Pagina 22 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12



Onderzoeksvraag 1



Resultaten




Pagina 23 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12






Pagina 24 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12













Pagina 25 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12





Onderzoeksvraag 2



Resultaten


Pagina 26 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12






Pagina 27 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12









Pagina 28 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12





Pagina 29 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12




Onderzoeksvraag 3



Resultaten



Pagina 30 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12











Pagina 31 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12










Pagina 32 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12











Pagina 33 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12






Pagina 34 van 12










Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12









Pagina 35 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12













Pagina 36 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12









Pagina 37 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12















Pagina 38 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12












Week 4 tm week 8






Pagina 39 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12












Pagina 40 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


Stap 6












Pagina 41 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12





Literatuurlijst

Pagina 42 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


















Pagina 43 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12








Pagina 44 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


Pagina 45 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


Pagina 46 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


Pagina 47 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


Pagina 48 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


Pagina 49 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


Pagina 50 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


Pagina 51 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


Pagina 52 van 12


Pagina 53 van 12


Pagina 53 van 12

Documents

Werkstuk Actieonderzoek - Carolien den Hertogcaroliendh.weebly.com/.../actieonderzoek_compleet_caro… · Web viewIn een PowerPoint presentatie worden de volgende aspecten ... marcelvanherpen.nl/download/artikelen/A%20Effectieve%20instructie