Wiedza o spoeczestwieTemat: Konserwatyzm. Nauka spoeczna kocioa

Konserwatyzm Spord nurtw europejskiej myli politycznej konserwatyzm jest - obok liberalizmu - nurtem najstarszym. Ideologia konserwatywna narodzia si na przeomie XVIII i XIX wieku. Powsta on w opozycji do rewolucji francuskiej i niesionych przez ni rozwiza ustrojowych.

Za twrc konserwatyzmu uwaany jest Edmund Burke (1729-1797), myliciel i publicysta pochodzenia irlandzkiego, autor ksiki Rozwaania o rewolucji francuskiej, wydanej w Londynie w roku 1790 gdzie skrytykowa rewolucj za niszczenie wypracowanego przez wieki adu. Publikacja ta staa si penym i napisanym z pasj wykadem myli konserwatywnej.

Konserwatyzm Burke wyszed w swych rozwaaniach od tezy, e kada rewolucja jest wielkim zem, gdy burzy ksztatowany przez wieki na drodze ewolucyjnej porzdek spoeczny. Uwaa, e przewroty spoeczne s dzieem demagogw, ktrzy podburzaj lud, by wprowadzi wymylony przez siebie model ycia.

Rzeczywisto spoeczna jest zdaniem Burkea - znacznie bogatsza i skomplikowana ni jakikolwiek projekt wymylony przy biurku przez przywdc ruchu rewolucyjnego. Projekt taki, wprowadzany w ycie metod przemocy, rozrywa tkank spoeczn, niszczy obowizujcy system wartoci, podwaa panujc hierarchi i autorytety. W efekcie zaczyna dominowa chaos, rozkad moralny, brak poczucia bezpieczestwa. Rewolucja i kada gwatowna zmiana jest wic apokalips w yciu spoecznym.We Francji gwnym rzecznikiem konserwatyzmu by Francois Rene de Chateaubriand (1768-1848), zaoyciel w roku 1819 pisma Conservateur, ktre stao si trybun europejskiego konserwatyzmu. To wanie tytu tego pisma upowszechni si jako nazwa caego nurtu intelektualno-politycznego.

Konserwatyzm Rozwj konserwatyzmu nastpi w pierwszej poowie XIX wieku, w toku polemik najpierw z liberalizmem (konserwatyzm sprzeciwia si indywidualizmowi i kapitalizmowi), a nastpnie z socjalizmem.

W drugiej poowie XIX wieku i pierwszej poowie XX wieku rozwj konserwatyzmu znacznie osab. Renesans myli konserwatywnej rozpocz si w Stanach Zjednoczonych w drugiej poowie XX wieku przeomie lat 70 tych i 80 tych. Nastpnie w Wielkiej Brytanii i Niemczech pojawi si neokonserwatyzm bdcy poczeniem tradycyjnego konserwatyzmu w sferze wartoci z liberalizmem gospodarczym.

Istniejcy obecnie konserwatyzm tradycjonalistyczny nawizuje do pocztkw konserwatyzmu. Jego przedstawiciele odrzucaj demokracj liberaln i opowiadaj si za odnowieniem ustroju monarchicznego.

KonserwatyzmZa reprezentanta skrajnego konserwatyzmu uwaany jest francuski dyplomata i myliciel Joseph de Maistre (1753-1821). Twierdzi on (m.in. w pracy O kociele gallikaskim), e kada rewolucja jest buntem przeciwko Bogu i naturze, za natura ludzka jest z gruntu za, dlatego jej okieznaniu musi suy silna i absolutna wadza. Za najwikszy autorytet, rwnie w sprawach wieckich, de Maistre uwaa papiea. Wspczesny konserwatyzm podtrzymuje podstawowe zaoenia konserwatyzmu XIX-wiecznego, w peni jednak akceptuje ustrj demokratyczny i jego procedury. W tym kontekcie konserwatyci podkrelaj, i wane s nie tylko procedury, ale i jako rzdzenia, dlatego rzdzi powinni fachowcy, a nie demagodzy. Ten postulat elitaryzmu w ramach demokracji da si ich zdaniem zrealizowa, jeeli wyborcy bd si kierowali w swych decyzjach rozumem i zawierz politykom o wysokim poziomie wyksztacenia i moralnoci. Z niechci zwolennicy konserwatyzmu odnosz si do partii masowych oraz ich metod uprawiania polityki. Uwaaj, e miejscem dyskusji politycznych powinny by gabinety, a nie wiece.

Konserwatyzm charakteryzuje pesymistyczna wizja ludzkiej natury, skaonej zem. Drzemicego w czowieku za nie mona przezwyciy, ale mona ograniczy jego skutki dziki autorytetom, religii, kulturze i yciu we wsplnotach (np. w rodzinie).

Wzorem dla konserwatystw jest czowiek, dla ktrego waniejsze s obowizki ni uprawnienia i ktry jest zdolny do samopowice i wyrzecze w imi wartoci wyszych.Konserwatyci s zagorzaymi krytykami kultury masowej jako kultury antyintelektualnej, schlebiajcej niskim gustom i umoliwiajcej manipulowanie na du skal spoeczestwem. Ich zdaniem, kultura masowa propagujc materialistyczn postaw wobec wiata, nie uwzgldnia duchowego wymiaru czowieka. Konserwatyzm wizja czowieka i spoeczestwaLudzie nie s sobie rwni poza tym, e s ludmi - mwi konserwatyci. Kady z nas ma inne moliwoci fizyczne i intelektualne, dysponuje innymi talentami, ma inny temperament i poziom wraliwoci. W tej sytuacji goszenie postulatu rwnoci spoecznej - cokolwiek miaby oznacza - jest niebezpieczn demagogi erujc na naiwnoci ludzi.

W swoich rozwaaniach na temat relacji midzy czowiekiem a spoeczestwem podkrelaj, e wsplnota jest nadrzdna wobec jednostki.

Czowiek nie moe kierowa si w swym postpowaniu egoizmem, musi uznawa pierwszestwo interesu spoeczestwa jako caoci nad interesem indywidualnym. Konserwatyzm wizja czowieka i spoeczestwaKonserwatyci zwracaj uwag, e czowiek kieruje si w swym postpowaniu nie tylko intelektem, ale take instynktami i emocjami. Spoeczestwo jest za podobne do skomplikowanego organizmu kady z jego elementw odgrywa wan rol, ale jest inny.

Podobnie jest z poszczeglnymi warstwami spoecznymi kada peni inn funkcj i burzenie tej struktury byoby kataklizmem dla spoeczestwa jako caoci.

Natura ludzka nie jest ani jednoznacznie racjonalna, ani nieracjonalna. Kade jednowymiarowe przedstawianie czowieka zaciera jego prawdziw, zoon natur.

Natura ta potrzebuje w yciu codziennym drogowskazw i jasnych punktw odniesienia, dlatego tak wane jest, aby istniay w kadym spoeczestwie niekwestionowane autorytety.

Konserwatywni publicyci czsto powouj si na wyniki bada socjologicznych przeprowadzonych w spoeczestwie amerykaskim w latach szedziesitych ubiegego wieku, z ktrych wynika, i potrzeba posiadania autorytetw jest u wikszoci ludzi silniejsza od potrzeby wolnoci. T potrzeb zaspokaja przede wszystkim religia, traktowana przez konserwatystw jako gwny moralny regulator ycia spoecznego. Warto podkreli, e dzisiejszy konserwatyzm nie jest zwizany z adnym konkretnym obrzdkiem religijnym, utosamia si natomiast z oglnie traktowanymi wartociami chrzecijaskimi.Konserwatyzm wizja czowieka i spoeczestwa

Spoeczestwo w ideologii konserwatywnej tworzy organiczn cao, zoon z powizanych ze sob jednostek, grup, rodzin, klas, nadrzdn w stosunku do jednostki. Nie oznacza to jednak, e konserwatyci lekcewa interes jednostki. Kady ma do odegrania swoj rol w spoeczestwie.Konserwatyzm wizja czowieka i spoeczestwaW myli konserwatywnej kluczowym pojciem i jedn z najwyszych wartoci spoecznych jest tradycja, czyli przekazywane z pokolenia na pokolenie normy, obyczaje, pogldy i wierzenia.

Fundamentem spoeczestwa jest zdrowa, trwaa i wielodzietna rodzina.

Wedug konserwatystw spoeczestwo jest zorganizowane hierarchicznie. Wystpujce midzy ludmi rnice uznane s za rzecz naturaln, ktra wynika z naturalnych rnic w zdolnociach i umiejtnociach.

W swojej wizji pastwa konserwatyci szczeglny nacisk kad na konieczno bezwzgldnego przestrzegania prawa, opowiadajc si jednoczenie za surowym prawem. S zwolennikami utrzymania kary mierci jako najlepszej metody odstraszania potencjalnych przestpcw.

Za najwybitniejszego przedstawiciela europejskiej myli konserwatywnej koca XX wieku uwaany jest brytyjski filozof i socjolog Michael Oakeshott (1901-1990). Podkrela on, e konserwatyci s przeciwnikami wszelkich rozwiza jedynie susznych, e to, co jest dobre dla danego spoeczestwa, moe nie pasowa do innego. Nie ma bowiem ustrojw i instytucji politycznych dobrych w kadych warunkach.

Dla Europejczykw czy Amerykanw dobra jest demokracja, gdy jest ona naturalnym efektem rozwoju tych spoeczestw.

Dla mieszkacw Azji czy Afryki waciwsze mog by rne formy autorytaryzmu, gdy gboko tkwi w ich tradycji i kulturze. adne spoeczestwo nie ma wic prawa narzuca innym swoich wzorcw. Konserwatyzm wizja pastwa

Oakeshott twierdzi, e politycy powinni zaprzesta goszenia absolutnych, ponadczasowych idei (takich jak wolno, rwno, sprawiedliwo etc.), a skoncentrowa si na szukaniu rozwiza dla konkretnych przypadkw wystpujcych w danym spoeczestwie, biorc pod uwag jego tradycj i specyficzne warunki.

W ostatnich dziesicioleciach konserwatyzm odnosi sukcesy polityczne przede wszystkim w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Za najwybitniejszego w tym okresie europejskiego polityka konserwatywnego uznawana jest Margaret Thatcher, ktra w latach 1979-1990 staa na czele rzdu brytyjskiego. Jej najwikszym sukcesem byo rozbicie siy brytyjskich zwizkw zawodowych, ktre jeszcze w latach siedemdziesitych byy wanym czynnikiem na brytyjskiej scenie politycznej. Udao si jej take przeprowadzi prywatyzacj strategicznych gazi przemysu (midzy innymi energetyki i stoczni), ktre byy znacjonalizowane w okresie rzdw Partii Pracy. Konserwatyzm wizja pastwa

W Stanach Zjednoczonych symbolem polityka konserwatywnego sta si Ronald Reagan, sprawujcy urzd prezydenta w latach 1981-1989. Za jego rzdw bya realizowana w gospodarce tzw. reaganomika, polegajca na podnoszeniu stp procentowych w celu zredukowania inflacji, zmniejszaniu wydatkw na cele socjalne i obnianiu podatkw w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego. W dziedzinie polityki zagranicznej Reagan prowadzi tward polityk wobec ZSRR, ogaszajc plan budowy systemu obrony strategicznej, zwanego potocznie programem gwiezdnych wojen. Wielu politologw uwaa, e to wanie narzucenie Zwizkowi Radzieckiemu nowego wycigu zbroje, ktremu nie by w stanie sprosta, doprowadzio do upadku potgi ZSRR, a w konsekwencji do rozpadu bloku komunistycznego, czego finaem by rozpad samego Zwizku Radzieckiego. Konserwatyzm wizja pastwa

Konserwatyzm wizja pastwaRozwj musi dokonywa si stopniowo, powoli, metod dokadania kolejnych cegieek do istniejcej struktury. Natomiast za najlepsz form rzdu Burke uwaa rzd mieszany, czcy elementy owieconej monarchii absolutnej z parlamentaryzmem. By przeciwnikiem prawa stanowionego, jako narzucanego odgrnie i arbitralnego. Uwaa, i najlepsze jest prawo zwyczajowe, ksztatowane przez wiele pokole - i ono powinno by gwnym regulatorem ycia spoecznego.Konserwatyzm postuluje istnienie silnego pastwa, poniewa jest ono gwarantem adu, chocia wadza powinna mie charakter ograniczony .

Wspczenie wikszo konserwatystw zaakceptowaa demokracj przedstawicielsk. Cigle jednak silny jest nurt odnoszcy si z niechci do demokracji i republiki oraz opowiadajcy si za monarchi, w ktrej jednostka sprawuje realn wadz.

Konserwatyci akcentuj rol elit, do ktrych powinna nalee wadza w pastwie, i z nieufnoci odnosz si do mas spoecznych.

Konserwatyzm wizja gospodarkiW kwestiach gospodarczych konserwatyci s rzecznikami wolnego rynku i nienaruszalnoci wasnoci prywatnej. Wikszo z nich prezentuje dzi stanowisko, e rola pastwa w gospodarce i yciu spoecznym powinna by ograniczona do minimum, e nie powinno si ono angaowa w bezporednie zarzdzanie gospodark, lecz tylko chroni ad rynkowy - rzecz bowiem w tym, i nie wszyscy przedsibiorcy przestrzegaj regu gry wolnorynkowej, dlatego ingerencja pastwa w obronie tych regu moe by konieczna.

S jednak w tym nurcie take reprezentanci tak zwanego konserwatyzmu socjalnego. Za swoich protoplastw uwaaj oni kanclerza Niemiec Otto von Bismarcka, ktry realizowa polityk odgrnych reform spoecznych, wprowadzajc midzy innymi ubezpieczenia emerytalne i zdrowotne.

Wspczeni konserwatyci socjalni s zdania, i wprawdzie pastwo nie powinno samo by podmiotem gospodarczym, ale w interesie pokoju spoecznego moe rozbudowywa sfer opieki socjalnej.

Konserwatyzm w PolscePolski konserwatyzm narodzi si w pierwszej poowie XIX wieku. Konserwatystami byli m.in. Adam Jerzy Czartoryski i Aleksander Wielopolski.

W latach 60 tych XIX wieku w Galicji powstao ugrupowanie staczykw (m.in. Micha Bobrzyski, Jzef Szujski), ktrzy byli najbardziej wpywowym ugrupowaniem politycznym w dziejach polskiego konserwatyzmu. Staczycy sprzeciwiali si powstaniom, a katolicyzm uznawali za podstaw wiatopogldu. Pod koniec XIX wieku uzyskali due wpywy polityczne w monarchii Habsburgw.W okresie midzywojennym myl konserwatywna rozwina si nieznacznie, a konserwatyci nie odgrywali wikszej roli politycznej. Najbardziej znanymi postaciami byli publicysta Stanisaw Cat Mackiewicz oraz filozof Marian Zdziechowski.

Konserwatyzm w PolsceW okresie PRL u nie istniay warunki do rozwoju myli konserwatywnej. Odwoywali si do niej tylko nieliczni intelektualici, m.in. Pawe Hertz. Idee konserwatywne pojawiay si rwnie na amach Tygodnika Powszechnego. Nurt istnia take w opozycji antykomunistycznej.

Po 1989 roku do ideologii konserwatywnych odwoywao si kilka partii politycznych (m.in. Unia Polityki Realnej oraz Partia Konserwatywna), jednak nie odnosiy one wikszych sukcesw.Konserwatyci do sceptycznie odnosz si do postpw integracji europejskiej. Uwaaj, e mog one doprowadzi z jednej strony do utraty przez poszczeglne pastwa suwerennoci narodowej, z drugiej za do wzrostu centralizmu i biurokracji.

Bruksela, siedziba wadz Unii Europejskiej, jest dla konserwatystw symbolem nieokieznanej biurokracji. Konserwatyci popieraj taki model integracji, ktry umoliwi zachowanie tosamoci narodowej. S wic przeciwni szybkiemu rozwijaniu instytucji ponadnarodowych, ktre przejmowayby kompetencje rzdw.

Nauka spoeczna Kocioa Chrzecijaska demokracjaChrzecijaska demokracja, tworzc sw doktryn, czerpaa z dwch rde: spoecznej nauki Kocioa oraz kierunku filozoficznego zwanego personalizmem, zwaszcza filozofowie francuscy (Jacques Maritain i Emmanuel Mounier).Ten nurt w myli politycznej pojawi si pod koniec XIX wieku i by odpowiedzi rodowisk katolickich na rosnce wpywy socjalizmu, ateistycznego w swym charakterze. rodowiska te zaczy zdawa sobie spraw, e mog utraci wpyw na klas robotnicz, jeeli nie zaproponuj atrakcyjnej i jednoczenie konkurencyjnej wobec socjalizmu wizji porzdku spoecznego. Podstaw spoecznej nauki Kocioa staa si encyklika Rerum novarum (O rzeczach nowych), ogoszona w roku 1891 przez papiea Leona XIII. Bya ona polemik z doktryn socjalistyczn. Leon XIII zaprezentowa pogld, e wasno prywatna nie moe by przedmiotem ingerencji pastwa, gdy jej posiadanie naley do praw naturalnych czowieka.

Marksistowskiej teorii walki klas Leon XIII przeciwstawi wizj solidaryzmu spoecznego, jako takiego modelu funkcjonowania spoeczestwa, w ktrym poszczeglne warstwy nawzajem si wspieraj w imi dobra wsplnego.

Dla rozwoju myli chrzecijasko-demokratycznej due znaczenie miaa rwnie encyklika Pacem in terris (Pokj na ziemi), ogoszona przez Jana XXIII w roku 1963 podczas trwania obrad Soboru Watykaskiego. Za najwaniejsze wartoci spoeczne Jan XXIII uzna prawd, sprawiedliwo, mio i wolno. Celem naczelnym dziaania wadz publicznych powinna by realizacja dobra wsplnego. Nauka spoeczna Kocioa Chrzecijaska demokracjaPastwo powinno angaowa si w budow powszechnego zabezpieczenia socjalnego - od zapewnienia minimum socjalnego i przeciwdziaania bezrobociu po dbao o poziom pac i powszechno nauki.

Nauka spoeczna Kocioa wizja czowieka i spoeczestwaSpoeczna nauka kocioa uznaje personalistyczn wizj ludzkiej osoby. Czowiek jest istot wyjtkow przede wszystkim dlatego, e jest istot duchow, a jego celem jest ycie wieczne. Std w dokumentach kocielnych bardzo czsto podkrela si godno osoby ludzkiej.

Czowiek jest wolny, posiada szereg praw. Oprcz tradycyjnych wolnoci, dokumenty wymieniaj m.in. prawo do ycia rodzinnego, posiadania wasnoci oraz do sprawiedliwej pacy.

Gwn wartoci w yciu spoecznym jest sprawiedliwo pojmowana jako oddawanie kademu tego, co si mu naley. Sprawiedliwo jest narzdziem, ktre ogranicza ubstwo.

Realizowanie dobra wsplnego wymaga kierowania w yciu spoecznym zasadami sprawiedliwoci, dialogu i kompromisu.

Rodzina jest podstawow komrk spoeczn, rodowiskiem, ktre ksztatuje czowieka.

Nauka spoeczna Kocioa wizja czowieka i spoeczestwaPojcie osoby ludzkiej wystpuje jako kluczowe w filozofii personalizmu, ktrej czoowymi przedstawicielami s dwaj Francuzi: Jacques Maritain (1882-1973) i jego ucze Emmanuel Mounier (1905-1950). Uwaali oni, e czowiek musi zachowywa prymat wartoci duchowych nad materialnymi, gdy tylko wwczas jego czowieczestwo jest pene, czyli mona o nim mwi jako o osobie ludzkiej. W wymiarze spoecznym z koniecznoci respektowania godnoci osoby ludzkiej wynika potrzeba przestrzegania praw czowieka.

Maritain twierdzi w swojej pracy Humanizm integralny (1936), e kada wadza jest dobra, jeeli nie kae osobie ludzkiej postpowa niezgodnie z sumieniem. Przestrzega przed traktowaniem polityki jako gry, prowadzcej do zdobycia wadzy. Jego zdaniem kady polityk powinien kierowa si moraln wizj spoeczestwa, w ktrej naczelne miejsce zajmuje idea dobra wsplnego.

Pastwo moe odgrywa w odniesieniu do czonkw spoeczestwa jedynie rol pomocnicz (subsydiarn). Oznacza to, i nie moe ono ogranicza praw jednostek ani ingerowa w te kwestie ycia spoecznego, ktre mog by rozwizywane siami i w ramach spoecznoci naturalnych - rodziny bd wsplnot lokalnych. Leon XIII wymieni wrd sytuacji uzasadniajcych interwencj pastwa midzy innymi niesprawiedliwo ekonomiczn bdc wynikiem dziaa pracodawcw. Nauka spoeczna Kocioa wizja pastwaPastwo jest traktowane jako wsplnota, ktrej gwnym celem powinno by zapewnienie obywatelom godnych warunkw ycia.Wierni powinni mie krytyczny stosunek do wadzy. Koci przyznaje obywatelom prawo do nieposuszestwa obywatelskiego, jeli wadza amie prawa czowieka.Ustrojem politycznym propagowanym przez chrzecijaskich demokratw jest taka demokracja, ktra szczeglny nacisk kadzie na rozwj wszelkich form samorzdnoci lokalnej. Wynika to z faktu, e wanie na najniszych szczeblach ycia publicznego najpeniej moe by realizowany idea solidaryzmu spoecznego.

Nauka spoeczna Kocioa wizja gospodarkiKoci opowiada si za gospodark rynkow, ale ze zwrceniem uwagi na sprawy socjalne.

Oprcz wasnoci prywatnej nauka kocioa zwraca uwag na du rol form wasnoci grupowej (np. akcjonariat pracowniczy), ktra agodzi nierwnoci spoeczne i realizuje zasad sprawiedliwoci.

Koci podkrela rang pracy i prawo do jej godnego opacania, mwi o wsppracy midzy pracownikiem a pracodawc dla dobra wsplnego.Wrd priorytetowych wartoci wymienia si - obok poszanowania ycia i instytucji rodziny - take prac, wasno prywatn, solidarno i odpowiedzialno. Zasady solidaryzmu spoecznego i dobra wsplnego maj by zapor przed egoizmem klasowym. ycie spoeczne nie moe mie charakteru cigej walki konkurencyjnej, gdy w takiej walce czowiek zatraca waciw hierarchi wartoci.

Krytyce poddawany jest konsumpcjonizm jako postawa, ktra z pogoni za dobrami materialnymi czyni sens ycia, doprowadzajc do wypaczenia i zredukowania czowieczestwa.

Nauka spoeczna Kocioa chrzecijaska demokracja w PolsceW Polsce ruch chrzecijasko demokratyczny uksztatowa si na pocztku XX wieku na bazie dziaajcych zwizkw zawodowych i organizacji spoecznych. Przed pierwsz wojn wiatow partie i stronnictwa dziaay we wszystkich trzech zaborach.

W okresie midzywojennym opcj chrzecijasko demokratyczn reprezentowao Polskie Stronnictwo Chrzecijaskiej Demokracji, ktrego przywdcami byli Wojciech Korfanty i ks. Stanisaw Adamski.

W okresie PRL-u do myli chadeckiej nawizywao rodowisko skupione wok miesicznika Znak oraz Tygodnika Powszechnego.

Po 1989 roku powstao kilka partii chrzecijasko demokratycznych, m.in. Porozumienie Centrum, Partia Chrzecijaskich Demokratw.

Jednak oprcz pierwszej z nich adna nie uzyskaa wikszych wpyww.

Papiee twrcy katolickiej nauki spoecznejJan XXIII (1881 1963), papie w latach 1963 1978, encykliki: Mater et Magistra (1961), Pacem in terris (1963).Pawe VI (1897 1978), papie w latach 1963 1978, encykliki: Populorum progressio (1967), Humanae vitae (1968).Jan Pawe II (1920 2005), papie w latach 1978 2005, encykliki: Redemptor hominis (1979), Laborem exercens (1981), Centesimus annus (1991).

Wybitni politycy chadeccy

Materiay pochodz z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.plWszelkie treci i zasoby edukacyjne publikowane na amach Portalu www.szkolnictwo.pl mog by wykorzystywane przez jego Uytkownikw wycznie w zakresie wasnego uytku osobistego oraz do uytku w szkoach podczas zaj dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treci do celw komercyjnych jest niedozwolone. Plik mona dowolnie modernizowa na potrzeby wasne oraz do wykorzystania w szkoach podczas zaj dydaktycznych.