Upload
raven-simmons
View
21
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
01. WINTER. İNSAN-BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ Değerlendirme Teknikleri. Template. HCI. Hüsna İrem COŞKUN. 02. Bölümün Amacı, - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
WINTERTemplateİNSAN-BİLGİSAYAR
ETKİLEŞİMİ
Değerlendirme TeknikleriDeğerlendirme Teknikleri
01
HC
I
Hüsna İrem COŞKUNHüsna İrem COŞKUN
02Bölümün Amacı,Bölümün Amacı,
Hazırlanan tasarımların, beklentilerimizi ve hedef kitlenin gereksinimlerini karşılayıp karşılamadığını görmemizi sağlamak amacıyla değerlendirme tekniklerine ilişkin süreç hakkında bilgi vermek.
03
Ünite Sonunda Öğreneceklerimiz,Ünite Sonunda Öğreneceklerimiz,
041
. De
ğe
rlen
dir
me
Ne
dir
?1
. De
ğe
rlen
dir
me
Ne
dir
?
− Tasarlanan sistemin kullanılabilirliğini ve işlevselliğini test eder.
− Uygulama ve tasarım süreçlerinin her ikisini de kapsar. Resim
− Tasarım sürecinin tüm evreleri göz önünde tutulur.
− Laboratuvarlarda, çevrede ve kullanıcıların işbirliğinde olur.
− Tasarımda düzeltmeler yapmak için geribildirim sağlar.
051
. De
ğe
rlen
dir
me
Ne
dir
?1
. De
ğe
rlen
dir
me
Ne
dir
? − Değerlendirmenin avantajı,
− dönütler sağlayarak uygulama üzerinde emek ve kaynaklar harcanmadan önce problemlerin ortadan kaldırılmasını sağlamasıdır.
− Tasarımın değerlendirmesini yaparak sürecin başında değişiklik yapmak sonraki aşamalarda değişiklik yapmaktan daha kolay ve ucuzdur.
WINTERTemplate
06
i. Sistemin işlevselliğinin derecesini değerlendirmek
ii. Kullanıcıların etkileşimle ilgili deneyimlerini ya da kullanıcı üzerinde ara yüzün etkisini değerlendirmek
iii. Sistemdeki spesifik problemleri belirlemektir.
Değerlendirmenin Amaçları nelerdir?Değerlendirmenin Amaçları nelerdir?
07i.i.
Sis
tem
in işle
vselliğ
ini d
eğ
erl
en
dir
mek
Sis
tem
in işle
vselliğ
ini d
eğ
erl
en
dir
mek
− Sistemin işlevselliği kullanıcının gereksinimleriyle uyumlu olmalıdır.
− Sistemin tasarımı kullanıcıların istenilen görevleri kolaylıkla yerine getirmesini sağlamalıdır.
− Bu aşamadaki değerlendirme sistem ile kullanıcının performansını ölçmeyi ve görevi desteklemede sistemin etkililiğini değerlendirmeyi içeriyor.
082)
Ara
yüzü
n k
ull
anıc
ılar
üze
rin
dek
i et
kisi
ni
değ
.2)
Ara
yüzü
n k
ull
anıc
ılar
üze
rin
dek
i et
kisi
ni
değ
.
− Sistemin kullanım kolaylığı
− Sistemin kullanışlılığı,
− Kullanıcının memnuniyeti,
− Kullanıcının ne kadar hoşlandığına dair verdiği duygusal tepkiler,
− Bilişsel yükün fazlalığı.
09iii.
Sis
tem
deki sp
esifi
k p
rob
lem
leri
b
elirl
em
ek
− Sistemin beklenmeyen sonuçlara veya kullanıcılarda kafa karışıklığına neden olmasıdır.
− Bu durum, tasarımın kullanışlılığı ve işlevselliği ile de ilişkilidir.
WINTERTemplate
113.
Uzm
an A
nal
izi
İle
Değ
erle
nd
irm
e3.
Uzm
an A
nal
izi
İle
Değ
erle
nd
irm
e − Değerlendirme, tasarım süreci boyunca olmalıdır.
− Sistemin önceden değerlendirilmesi, sonradan ortaya çıkacak pahalı hataların önüne geçmiş olur.
− Uzman, tasarımı alır ve tipik bir kullanıcı üzerindeki etkisine bakar.
− Buradaki temel amaç ise zorluklara neden olan bölümleri belirlemektir.
− Geliştirme sürecinin herhangi bir aşamasında kullanılabilir.
− Ucuzdur, çünkü kullanıcı katılımını gerektirmez.
− Sistemin gerçek kullanımı değerlendirilmez. Sadece sistemin kabul edilebilir kullanılabilirlik ilkelerini destekleyip desteklemediğine bakılır.
12
Uzman analizindeki 4 yaklaşım,Uzman analizindeki 4 yaklaşım,
i. Bilişsel gezinti (Cognitive walkthrough)ii. Sezgisel değerlendirme (Heuristic evaluation)iii. Model tabanlı değerlendirmeiv. Önceki çalışmaları kullanarak değerlendirme
13i.i.
Biliş
sel g
ezi
nti
(C
og
nit
ive w
alk
thro
ug
h)
Biliş
sel g
ezi
nti
(C
og
nit
ive w
alk
thro
ug
h)
Palson ve arkadaşları tarafından önerilmiş olan bir dizi eylemin ayrıntılı olarak adım adım incelenmesini gerektiren sistemin öğrenilmesinin ne kadar kolay olduğunu belirlemek amacıyla yapılan değerlendirme şeklidir.
−Odak noktası keşif yoluyla öğrenmedir.
NEDİR?
14i.i.
Biliş
sel g
ezi
nti
(C
og
nit
ive w
alk
thro
ug
h)
Biliş
sel g
ezi
nti
(C
og
nit
ive w
alk
thro
ug
h)
− Analiz için değerlendirme formları kullanılır. (tasarımda ne iyi, neyi
geliştirmeye ihtiyaç var).
− Değerlendirmeyi yapan kişi görevdeki her bir basamakta bu
basamağın niçin olduğu ya da kullanıcı için neden iyi
olmadığı hakkında bir “hikaye” sağlar.
14i.i.
Biliş
sel g
ezi
nti
(C
og
nit
ive w
alk
thro
ug
h)
Biliş
sel g
ezi
nti
(C
og
nit
ive w
alk
thro
ug
h)
Bilişsel gezinti için 4 şeye ihtiyaç vardır,Bilişsel gezinti için 4 şeye ihtiyaç vardır,
i. Sistemin tanımlaması ve prototipiii. Sistem üzerinde kullanıcıların gerçekleştirdiği
görevin bir tanımı (birçok kullanıcının yapmak isteyebileceği temsili bir görev olmalı)
iii. Sistemde bu görevin gerçekleştirilmesi için gerçekleştirilmesi gereken eylemlerin listesi
iv. Kullanıcıların kimler oldukları ve ne tür deneyimleri, bilgileri olduğu konusunda değerlendiricilerin bildikleri
Değerlendiriciler sistemi kritik etmek ve kullanışlılığını belirlemek amacıyla bu sırayı takip etmeliler.
WINTERTemplate
15 Uzmanın cevaplaması gereken sorular,Uzmanın cevaplaması gereken sorular,
1. Kullanıcının amacıyla, eylemin etkisi aynı mı?2. Eylem kullanıcı ihtiyaç duyduğu anda görünür
durumda mı? (Ör: eylemi gerçekleştirmek istediğinde kullanıcı menüyü, butonu görebilecek mi? vs.)
3. Kullanıcı doğru eylemi bulduğunda, aradığını bulduğunu hissedecek mi?
4. Kullanıcı eylem gerçekleştiğinde verilen dönütü anlayabilecek mi?
Kısaca, tasarımın kullanıcının istenilen hedeflere ulaşmasını sağlayıp sağlamadığına bakılır.
i.i.B
iliş
sel g
ezi
nti
(C
og
nit
ive w
alk
thro
ug
h)
Biliş
sel g
ezi
nti
(C
og
nit
ive w
alk
thro
ug
h)
16ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
(Heu
risti
c)
(Heu
risti
c)
Nielsen and Molich tarafından öne sürülmüş olan Heuristic, bir tasarım kararına rehberlik edecek genel ilke, prensip ya da alınan bir kararı eleştirmek için kullanılan değerlendirme şeklidir.
−Heurisctic değerlendirme, bir sistem ya da kullanıcı ara
yüzünün kullanışlılık açısından sistemli bir şekilde incelenmesidir.
Amaç, sistem ya da ara yüzün, belirlenen kullanışlılık kriterleriyle uyumlu
olup olmadığını anlamak, büyük, küçük bütün problemleri tespit etmektir.
NEDİR?
17ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
(Heu
risti
c)
(Heu
risti
c)
− Bu değerlendirme yönteminde değerlendiriciler birbirinden bağımsız bir şekilde sistemin olası kullanılabilirlik problemlerini ileri sürerek sistemi eleştirirler.
− Nielsen’e göre üç ya da beş değerlendirici yeterlidir. Ortalama 5 kişinin yaptığı değerlendirmeyle, kullanışlılıkla ilgili problemlerin %75’i ortaya çıkar.
− Esnek, nispeten ucuz bir yaklaşımdır.
18ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
(Heu
risti
c)
(Heu
risti
c)
Değerlendirici her bir kullanılabilirlik sorunun ciddiyetini 4 faktör temelinde değerlendiriyor :
i. Problem ne kadar yaygın?ii. Kullanıcının üstesinden gelmesi için ne kadar basit?iii. Tek seferlik mi yoksa devamlı karşılaşılan bir problem
mi?iv. Problem ne kadar ciddiyetle algılanıyor?
19Değerlendirme yapılırken Nielsen’in 10 sezgisel bazı ele alınır,Değerlendirme yapılırken Nielsen’in 10 sezgisel bazı ele alınır,
1. Sistem Durumunun Görünürlüğü
2. Sistem ile Gerçek Dünyanın Eşleşmesi
Sistemin çalışması zaman alacaksa ne kadar sürede tamamlanacağının bir işaretinin verilmesi gerekir.
Sistemin kullandığı dil kullanıcının diliyle uyumlu olmalıdır.
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
(Heu
risti
c)
(Heu
risti
c)
WINTERTemplate
203. Kullanıcı Kontrolü ve Özgürlüğü
Sistemde bir hata oluştuğunda kullanıcının çıkışına izin veren fonksiyonların, ileri-geri özelliklerinin olması.
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
(Heu
risti
c)
(Heu
risti
c)
214. Tutarlılık ve Standartlar
Kullanılan kelimeler, eylemlerin farklı bağlamlarda aynı anlama geliyor olmasıdır.
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
(Heu
risti
c)
(Heu
risti
c)
225. Hata Engelleme
İyi hazırlanacak bir hata mesajı yerine tasarımı daha dikkatli yaparak hataların meydana gelmesini önlemeye çalışmaktır.
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
(Heu
risti
c)
(Heu
risti
c)
236. Hatırlama Yerine Tanıma
Nesne, eylem ve seçenekler görünür olmalı, kullanıcının sistemi hatırlamaya çalışması yerine sistemin kullanımı için yönergeler olmalıdır.
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
(Heu
risti
c)
(Heu
risti
c)
247. Kullanımın Esneklik ve Verimliliği
Sistem deneyimli ve deneyimsiz kullanıcılara hitap etmeli. Mesela deneyimli kullanıcılar için etkileşimi hızlandıracak hızlandırıcılar olabilir.
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
(Heu
risti
c)
(Heu
risti
c)
WINTERTemplate
258. Estetik ve Sade Tasarımlar
Konu dışı ya da nadiren ihtiyaç duyulan bilgiye yer verilmemeli, haricen sunulan her bilgi diğerleriyle uyumlu olmalıdır.
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
(Heu
risti
c)
(Heu
risti
c)
269. Hatalarını Tanıma, Tanımlama ve Geri Almada
Kullanıcıya Yardım
Hatalar açık bir dille ifade edilmeli, problemi işaret etmeli ve bir çözüm önermelidir.
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
(Heu
risti
c)
(Heu
risti
c)
2710. Yardım ve Belgelendirme
Ulaşılması kolay, kullanıcıların görevlerine odaklanan, uygulanacak adımları listeleyen ve çok büyük olmayan yönergeler olmalı
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
ii.
Sezg
isel d
eğ
erl
en
dir
me
(Heu
risti
c)
(Heu
risti
c)
09
29iii.
Mod
el ta
ban
lı d
eğ
erl
en
dir
me
iii.
Mod
el ta
ban
lı d
eğ
erl
en
dir
me NEDİR?
Modellere uygun olarak yapılan değerlendirmelerdir.
−Bilişsel ve tasarım modelleri, tasarım özelliği ve değerlendirmeyi aynı çerçevede birleştiren bir yol sağlarlar.
• GOMS(goals, operators, methods, selection) modeli, özel bir ara yüzde kullanıcı başarısını tahmin eder ve özel tasarım seçeneklerini filtrelemek için kullanılır.
• Düşük düzey (Lower_level) modelleme, düşük düzey (low_level) fiziksel görevleri gerçekleştirmek için kullanıcıların harcadıkları zamanı tahmin eder.
WINTERTemplate
30
− Tasarım yöntemlerinde tasarım mantığı vardır. • Tasarım mantığı, değerlendirilecek tasarım
seçeneklerine bir yapı sağlar. • Tasarımda her bir seçenek bir ölçüte göre değerlendirilir.
− İletişim modeli ise erişilemeyen durumlar, karmaşıklık gibi problemler için iletişim sıralarını değerlendirmek için kullanılır.
iii.
Mod
el ta
ban
lı d
eğ
erl
en
dir
me
iii.
Mod
el ta
ban
lı d
eğ
erl
en
dir
me
31İv
. Ö
nce
ki Ç
alış
mal
arı
Ku
llan
arak
Değ
er.
İv.
Ön
ceki
Çal
ışm
alar
ı K
ull
anar
ak D
eğer
. NEDİR?
• Yapılan bir araştırmayı tekrarlamak pahalı olduğu için bu yönteme başvurulur.
• Kanıtlar uzmanlar tarafından dikkatli bir şekilde seçilerek kullanılmalıdır.
• Ancak her çalışmanın kendi bağlamı içinde geçerli olduğunu unutmadan değerlendirmeye özen göstermek gereklidir. Bunun içinde seçilen deneysel tasarım, örneklem, kullanılan analizler, yapılan varsayımlar dikkatlice gözden geçirilmelidir.
Daha önce yapılmış çalışmaların sonuçlarından faydalanılarak yapılan değerlendirmelerdir. Kanıtlarla desteklenen önceki çalışmaların sonuçlarını kullanır.
334.
Ku
llan
ıcı K
atı
lım
ı ile
4.
Ku
llan
ıcı K
atı
lım
ı ile
Değ
erl
en
dir
me
Değ
erl
en
dir
me
− Tasarımcı ya da uzman tarafından yapılan değerlendirmelerin hiç biri kullanıcılarla yapılan gerçek bir kullanılabilirlik testinin yerini alamaz.
− Bu değerlendirme için ön koşul, çalışan bir prototipin olmasıdır.
34
Kullanıcı değerlendirmesinde 2 tip vardır,
a. Laboratuvar Çalışmalarıb. Alan Çalışmaları
1.D
eğer
len
dir
me
Biç
imle
ri1.
Değ
erle
nd
irm
e B
içim
leri
35a.
Lab
ora
tuva
r Ç
alış
mal
arı
a. L
abo
ratu
var
Çal
ışm
alar
ı
Avantajları:
− İşitsel/görsel kayıt, analiz olanakları (oymalı cam, bilgisayar vb…), iki yönlü ayna ile iyi düzenlenmiş kullanışlı bir ortam sunar.
− Aksaklık olmayan bir ortamda çalışma yapılır.
− Belirli ara yüz özelliklerini değerlendirmek için yapılan kontrollü deneylerde kullanılabilirler.
Dezavantajları:
− Doğal olmayan ortamların gerçek yaşamdan uzaklığı.
− Bir görev üzerinde işbirlikli olarak çalışan birkaç kişiyi gözlemlemenin zorluğu
Tehlikeli ya da uzak yerlere yerleştirilen bir sistemle çalışırken, tek kullanıcılı görevleri ayrıntılı olarak incelerken, problemleri ortaya çıkarırken, az kullanılan yöntemleri gözlemlerken, kontrollü bağlamda alternatif tasarımları karşılaştırmak istediğimizde laboratuvar çalışmaları kullanılabilir.
WINTERTemplate
36b
. A
lan
Çal
ışm
alar
ıb
. A
lan
Çal
ışm
alar
ı
Avantajları:
− Kullanıcıyı doğal ortamında görmek,
− Sistemler ve bireyler arasındaki etkileşimi açık bir şekilde görecek olmak,
− Günler, aylar alacak bir çalışmada laboratuvar ortamında çalışmanın güçlüğü.
Dezavantajları:
− Çevredeki gürültü
− Hareket fazlalığı
− Kesilmelerin olması (telefon çalması gibi)
− Alan gözlemlerinde katılımcıların kayıt cihazları ya da araştırmacının varlığından rahatsız olmaları
372.
Den
eyse
l Y
ön
tem
ler
2. D
eney
sel
Yö
nte
mle
r
Deneysel çalışmalar, kontrollü deneylerle yapılan güçlü değerlendirmelerdir.
Bir hipotez kurulur, Bağımlı bağımsız değişkenler belirlenir, Yöntem seçilir, Uygun özelliklere sahip ve popülasyonu temsil edecek sayıda
katılımcılar belirlenir, Grupla ya da bireysel olarak çalışılabilir, Hipotez test edilir, Gerekli istatistiksel çalışmalar yapılır.
382.
Den
eyse
l Y
ön
tem
ler
/ K
atıl
ımcı
lar
2. D
eney
sel
Yö
nte
mle
r /
Kat
ılım
cıla
r − Herhangi bir deneyin başarısı için katılımcıların seçimi çok önemlidir.− Deneyde mümkün olduğunca gerçek katılımcılar ya da istenen
özellikleri temsil eden katılımcılar seçilmelidir. − Katılımcıları seçerken onların yaş grubu, mesleği, cinsiyeti, önceki
bilgisayar deneyimleri, eğitim düzeyleri gibi önemli olacak özellikleri dikkate alınmalıdır.
− Katılımcıların büyüklüğü, popülasyonu temsil edecek kadar olmalıdır.− Katılımcı büyüklüğü istatistiksel olarak anlamlı olmalıdır.− Kullanılabilirlik problemlerini belirlemek için küçük katılımcı sayısı
yeterli olmayacaktır.
392.
Den
eyse
l Y
ön
tem
ler
/ D
eğiş
ken
ler
2. D
eney
sel
Yö
nte
mle
r /
Değ
işke
nle
r
− Hipotezlerin test edilmesi için araştırmacılar, kontrol edilmiş şartlar altında değişkenleri ölçer ve gerekli değişiklikleri yapar.
• Bağımsız değişkenler, karşılaştırma yapmak için farklı şartlar oluşturmak adına manipüle edilen değişkenlerdir. Örn; ikon tasarımı, menü başlıklarının sayısı,yardım düzeyi, ara yüz biçimi…
• Bağımlı değişken, değeri bağımlı değişkene bağlı olarak değişen başka etmenlerden etkilenmeyen değişkenlerdir. Örn; bir görevi tamamlamak için gereken zaman, yapılan hataların sayısı, kullanıcı performansının niteliği, kullanıcı tercihi….
402.
Den
eyse
l Y
ön
tem
ler
/ H
ipo
tezl
er2.
Den
eyse
l Y
ön
tem
ler
/ H
ipo
tezl
er
− Hipotezler, bir deneyin çıktısının tahminidir.
− Bir araştırmanın sonuçlarını öngörür. (Neyi görmek istiyorsun?)
− Araştırmacının amacı öngörünün doğru olup olmadığını test etmektir.
− Bağımsız değişkenin düzeyleri arasında bağımlı değişkende herhangi bir farklılık oluşmuyorsa null hipotezi çürütme yoluna gidilir.
WINTERTemplate
412.
Den
eyse
l Y
ön
tem
ler
/ İs
tati
ksel
2.
Den
eyse
l Y
ön
tem
ler
/ İs
tati
ksel
Ö
lçü
mle
rÖ
lçü
mle
r
− Herhangi bir istatistiksel işlem yapmaya başlamadan önce veriye bakılmalı ve orijinal veri kaydedilmelidir.
• Bir katılımcı deneyin gerçekleştiği anda hasta olabilir ve elde edilen veri yanılma sağlayabilir. Bu nedenle elde edilen veriye bakılmalıdır.
• Farklı bir analiz yöntemini denemek istediğimizde de veriyi kaydetmek önem taşımaktadır.
− İstatistiksel analizin seçimi verinin türüne ve bizim cevaplamak istediğimiz sorulara bağlıdır.
− Veriler normal dağılıyorsa parametrik testler, normal dağılmıyorsa non_parametric testler kullanılır.
42Ö
RN
EK
İkon Tasarımı Değerlendirme
Hipotezler: H0:İkonların hatırlanmasında fark yoktur.H1:Kullanıcılar doğal ikonları, soyut ikonlara göre daha kolay hatırlar.
Değişkenler: Bağımsız değişkenler: İkon stili [doğal(natural), soyut(abstract) ikonlar]Bağımlı değişkenler: seçimdeki hata sayıları, ikonu seçmek için harcanan zaman
43
− 2 tane arayüz hazırlandı. Bu arayüzler birbirinin aynısıydı. Sadece ikon stilleri farklıydı.
− Grup içi deneysel tasarım tercih edildi. − Kullanıcılara dokümanı silme görevi ve uygun ikonu seçme fırsatı verildi. − İkonların yerlerini ezberleme durumunu ortadan kaldırmak için her
seferde ikonların yerleri random olarak değiştirildi.− Öğrenmenin etkisini ortadan kaldırmak için kullanıcılar 2 gruba bölündü
ve her bir grup farklı bir başlangıç koşuluyla karşılaştılar.− İlk gruba soyut ikonlar, ikinci guruba doğal ikonlar gösterildi.− Katılımcılar deneye katılmadan önce ikonların anlamlarını da öğrendiler.− Sonuç olarak bu görevleri gerçekleştiren katılımcıların yaptıkları hata
sayıları ve görevi tamamlamak için kullandıkları zaman ölçülmeye çalışıldı.
− Normal dağılım olduğunu farz edildi ve t_testi, varyans analizi,ortalamalar ve standart sapmalar hesaplandı.
44
Sonuç
H0 red edildi. Doğal ikonlar soyut olanlara göre daha kolay hatırlanır sonucuna ulaşıldı. Ancak hızlı hatırlandığı içinde daha çok hata yapma oranıyla karşılaşıldı.
453.
Gö
zlem
sel
Tek
nik
ler
3.G
özl
emse
l T
ekn
ikle
r
− Sistemin gerçek kullanımı hakkında bilgi toplamanın en iyi yolu kullanıcı sistemle etkileşim kurarken onu gözlemlemekle gerçekleşir.
− Değerlendirici, kullanıcıların eylemlerini izler ve kayıt altına alır.
− Basit bir gözlem sistemin kullanıcıların gereksinimlerini karşılayıp karşılamadığını belirleme noktasında nadiren yeterlidir.
− Bu bölüm, kullanıcı davranışlarını gözlemleyerek sistemleri değerlendirmek için kullanılan tekniklerden bazılarını gözden geçirmeyi amaçlamaktadır.
WINTERTemplate
46
i. Think Aloud (Sesli düşünme)ii. Cooperative evaluation(İşbirlikli Değerlendirme)iii. Protocol analysis (Protokol Analizi)iv. Automated analysis(otomatik analiz)v. Post-task walkthroughs(görev sonrası gözden geçirme)
Gözlemsel Teknik Çeşitleri:Gözlemsel Teknik Çeşitleri:
47− Kullanıcının ne yaptığının gözlenmesinin yanı sıra, kullanıcının
yaptıklarını sesli olarak aktarması söz konusudur. − Kullanıcının o anda ne yaptığını, ne yapmayı denediğini, niçin yaptığını,
ne gözlediğini anlatmasını içeren bir gözlem biçimidir.
Avantajları:• Daha az uzmanlık gerektirir.• Ara yüzle ilgili problemler hakkında yararlı görüşler üretilebilir.• Sistemin gerçekte nasıl kullanıldığını gözleme şansı verir.
Dezavantajları:• Bilgiler özneldir.• Bilgiler seçici olabilir.• Gözlem süreci, insanların görevi yapma yollarına göre
değişebilir, bu yüzden yanlı bir bakış açısı üretebilir.
Th
ink
Alo
ud
Th
ink
Alo
ud
(S
esli
dü
şün
me)
(S
esli
dü
şün
me)
48C
oo
per
ativ
e ev
alu
atio
nC
oo
per
ativ
e ev
alu
atio
n(İ
şbir
likl
i D
eğ)
(İşb
irli
kli
Değ
)
− Sesli düşünmenin bir çeşididir. − Kullanıcılara denek değil, işbirlikçi oldukları hissettirilir.− Oturumun başlangıcında değerlendiriciler, kullanıcılardan
düşündüklerini söylemeleri ister veya ne, neden gibi onlara sorular sorar.
Avantajları: • Süreç daha az kısıtlanır.• Kullanıcı sistemi eleştirmek için teşvik edilir.• Değerlendiriciler, karışıklığın meydana geldiği noktaları zamanında
açıklayabilir, böylece problem alanlarını belirleyerek yaklaşımın etkililiğini artırabilirler.
49− Kullanıcı eylemlerinin kaydedilme yöntemidir. − Sözel verilere dayanan değerlendirme oturumlarının kayıtlarına protokol
denir.− Kayıt için kağıt-kalem, ses kaydı, video kaydı, log kayıtları, kullanıcı notları
gibi farklı yöntemler tercih edilebilir. − Protokol analizi de bu şekildeki nitel verilere dayalı bir tip araştırma
yöntemidir.Paper and Pencil:
• İlkel bir yöntemdir ancak ucuzdur. • Analistler konuyla ilgisiz meydana gelen olayları ve yorumları not
ederler.• Analistin yazma hızı ile sınırlıdır.Notebook ların kullanılması da klavye
kullanma hızı ile sınırlıdır.• Not alan kişinin değerlendirmeyi yapan kişiden ayrı olması tavsiye
edilir. Ses kaydı:
• Sesli düşünme sırasında yararlıdır.• Tam olarak bir eylemi tanımak için yeterli bilgiyi kaydetmek zor olabilir.
Pro
toco
l an
alys
isP
roto
col
anal
ysis
(P
roto
kol
An
aliz
i) (
Pro
toko
l A
nal
izi)
50A
uto
mat
ed a
nal
ysis
Au
tom
ated
an
alys
is(o
tom
atik
an
aliz
)(o
tom
atik
an
aliz
)
− Video, ses ve sistem kayıtları gibi analiz protokolleri zaman tüketicidir ve elle yapılması sıkıcıdır.
− Birden fazla veri kaynağını senkronize etmekte zordur.− Kayıtların tutulması ve verilerin senkronize edilmesi için EVA
(experimental Video Annotator) kullanılıyor.− EVA, video kaydedicisine bağlı bir multimedya iş istasyonunda çalışır.− Değerlendiriciler, video kaydı yaparken notlar alabiliyor, açıklama ve
etiketlemeler yapabiliyor, sistem kayıtlarını tutabiliyorlar.− Bu sistemler, verilerin toplanıp analiz edilmesini kolaylaştırmaktadır.− EVA gibi PARC, DRUM, Noldus gibi protokol analizi araçları
mevcuttur.
WINTERTemplate
51− Kişiler bir eylemi gerçekleştirdiğinde niçin bu eylemi yaptığı konusunda
yeterli bilgiye sahip olmayabilir.− Görev sonrası gözden geçirmede bir görev gerçekleştirildikten sonra
katılımcıların gerçekleştirdikleri eylemi yansıtarak bu gibi problemleri azaltmayı hedefler.
− Verilerin üzerinden geçilmesi ve bunları kullanıcıya yansıtıp, ardından sorular sorarak detaylandırılmasıdır.
− Katılımcı, beklendiği gibi gerçek gözlem sırasında kritik bir görevde veya görevin zor olduğu durumlarda konuşmayabilir.
− Görev sonrası gözden geçirme, kullanıcı davranışı üzerinde öznel bir bakış açısı kazandırmanın tek yoludur.
Avantajları:• Analistlere, uygun sorular biçimlendirmelerinde, özel durumlara
yoğunlaşmalarında zaman tanıyor.Dezavantajları:
• Aradan zaman geçince olayın tazeliğini kaybetmesidir.
Po
st-t
ask
wal
kth
rou
gh
sP
ost
-tas
k w
alkt
hro
ug
hs (
gö
rev
son
rası
(g
öre
v so
nra
sı
gö
zden
geç
irm
e)g
özd
en g
eçir
me)
524.
So
rgu
Tek
nik
leri
4. S
org
u T
ekn
ikle
ri
− Bir sistemdeki kullanıcı gereksinimleri ve görevleri hakkında ayrıntılı bilgi toplamanın en iyi yolu kullanıcıya sormaktır.
− Bir sistem hakkında kullanıcı görüşünü/bakış açısını doğrudan ortaya çıkarmak için yararlıdır.
− İki tane sorgu tekniği vardır. Bunlar;− Görüşme− Anketler
53G
örü
şme
Gö
rüşm
e
− Kullanıcının etkileşimli bir sistemle deneyimleri hakkındaki görüşmeler bilginin toplanmasında doğrudan ve yapılandırılmış bir yol sunar.
− İlgilenilen konu üzerine daha fazla soru sorarak detaylandırmak mümkündür.
Avantajlar:• İçeriğe uygun olarak, sorular çeşitlenebilir.• Değerlendirici kullanıcıların ilgisini çeken noktalarda detaya
inebilir.• Bir görev hakkındaki genel sorulardan başlayarak detaya
inen Top_down yaklaşım kullanılır.• Dolaysızdır,ucuzdur, özneldir.
Dezavantajları:• Çok özneldir.• Zaman alıcıdır.
54A
nk
etA
nk
et
− Sorular önceden hazırlandığı için, görüşme tekniğine göre daha az esnektir.
− Geniş bir gruba uygulanabilir.− Daha az zaman alır, daha ayrıntılı ve kolay analiz edilebilir.− Tasarım sürecinin gereksinimleri yakalamak, görev analizi ve
değerlendirme gibi çeşitli aşamalarında uygulanabilir.− Kullanıcılar rastgele bir şekilde seçilebilir.− Anketler internet aracılığıyla e-mail ya da web sitesi üzerinden
gönderilebilir.
55
Soru tipleri−Genel sorular: Kullanıcıların yaş, cinsiyet, meslek, ikametgah, önceki bilgisayar deneyimleri gibi özelliklerinin sorulduğu sorular.−Açık uçlu: Kullanıcılardan kendi fikirlerini üretmeleri beklenir. “Ara yüzle ilgili herhangi bir düzeltme önerebilir misin?” gibi. Öznel bilgi toplanır ancak analiz etmek güçtür. −Scalar: Katılma derecelerine göre oluşturulur.(1…5; disagree, neutral, agree;1-10)−Çoktan seçmeli: Kullanıcıya açık cevaplar sunulur ve sorulan soruya göre bunlardan bir tanesini seçmesi istenir. Kullanıcının önceki deneyimi hakkında bilgi toplamak için yararlıdır.−Sıralamalı: Bir listedeki başlıkları kullanıcının tercihine göre sıralamayı sağlar.
WINTERTemplate
565.
Fiz
yolo
jik
Yö
nte
mle
r 5.
Fiz
yolo
jik
Yö
nte
mle
r
− Kullanıcılar bilgisayarla etkileşim kurarken ne yaptıklarını görmenin dışında nasıl hissettiklerini de ölçmemizi sağlayan tekniklerdir.
− Değerlendirmelerde ya kullanıcı gözlemlenir ya da kendine ne yaptığı, ne düşündüğü sorulur.
− Sonuç olarak verilerimiz değerlendiricinin ya da kullanıcının düşündükleri, dile dökebildikleri ile sınırlıdır.
− Bu sınırları aşıp, fizyolojik tepkileri takip ederek, veriye direk ulaşabileceğimiz yöntemler mevcuttur.
− Bu yöntemler;• Kullanılabilirliği değerlendirmek için göz izleme• Psikolojik ölçümler
57G
öz
İzle
me
Gö
z İz
lem
e
− Göz hareketleri bilişsel süreçleri yansıtır.− Göz hareketleri izlenerek, insanların hangi görevi zor, hangilerini
kolay bulduklarını anlayabiliriz.
Fixation: Ekrandaki gösterimin zorluğu hakkında bilgi verir, zor olana göz uzun süre takılır. Gözün ekran üzerindeki belli bir noktaya sabitlenmesini temele alarak ölçümünü gerçekleştirir.
Scan path: İlgiyi, araştırma stratejisini, bilişsel yüklemeyi içerir. Kısa odaklanma ile hedefe doğru hareket vardır. Tarama yolları ile sabitlenmeler esas alınarak insanların neye, ne kadar süre ve ne kadar sıklıkla baktıkları belirlenebilir.
− Pahalı bir yöntemdir.− Ekipmanları yenidir.− Kullanışlılık hakkında iyi fikirler verir.
58P
siko
loji
k Ö
lçü
mle
rP
siko
loji
k Ö
lçü
mle
r
Kullanıcı bir arayüzle etkileşim sağlarken onu rahatlatan ve strese neden olan faktörleri, duygusal yanıtları belirlemektir. Kalp hızı, nefes alma ve deri salgıları (skin secretion) gibi.
• Kalp aktivitesi: Stres veya öfke durumu.• Ter bezleri aktivitesi: Tahrik edici bir durum/uyarılma veya
zihinsel bir çaba.• Kaslardaki elektrik aktivitesi: Bir göreve ilgiyi, katılımı
yansıtır. • Beyindeki elektrik aktivitesi: Dikkat, motivasyon ve karar
alma ile ilgilidir.
59D
eğer
len
dir
me
Yö
nte
mi
Seç
me
Değ
erle
nd
irm
e Y
ön
tem
i S
eçm
e
− Tasarım sürecinin bütün aşamalarında etkileşimli bir sistemi değerlendirmek için bir dizi teknik vardır.
− İhtiyacımıza uygun olan yönteme karar vermemiz gerekir.− Her değerlendirme yönteminin güçlü ve zayıf olduğu noktalar vardır.− Uygun değerlendirme yöntemini seçmek için dikkate alınması gereken bir
dizi etmen vardır.
Değerlendirme Tekniklerini Ayırıcı Faktörler:• Değerlendirme tasarım sürecinin hangi basamağında?• Değerlendirme stili (laboratuvar mı alan çalışması mı?)• Tekniğin nesnellik ve öznellik seviyesi• Ölçüm tipleri (nitel ölçüm mü, nicel ölçüm mü?)• Sağlanan bilgi• Cevabın çabukluğu• Belirtilen engel seviyesi (Yanıtların aciliyetiyle ilgilidir. Anında
toplanan verilerde uygulama devam ettiğinde, kullanıcı davranışlarında değişikliğe sebep olabilir.)
• Gerekli olan kaynaklar(gerekli araçlar, zaman, para, katılımcılar vs.)
10
WINTERTemplate
06
08
07
091
. De
ğe
rlen
dir
me
Ne
dir
?1
. De
ğe
rlen
dir
me
Ne
dir
?
10