Upload
leone
View
70
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Wokół zdolności i twórczości – rys teoretyczny Opracowanie i prowadzenie: mgr Maria Gos. DEFINICJE, TERMINOLOGIE ZDOLNOŚCI. ZDOLNOŚCI – z poznawczego punktu widzenia – różnice indywidualne w funkcjonowaniu procesów poznawczych, angażujących takie funkcje jak; - pamięć, uwagę, - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Wokół zdolności i twórczości – rys teoretyczny
Opracowanie i prowadzenie:
mgr Maria Gos
1
DEFINICJE, TERMINOLOGIE ZDOLNOŚCI
Maria Gos
2
ZDOLNOŚCI – z poznawczego punktu widzenia – różnice indywidualne w funkcjonowaniu procesów poznawczych, angażujących takie funkcje jak;
- pamięć, uwagę, a także obejmujących strategie rozumowania i
przetwarzania informacji.
Maria Gos
3
UZDOLNIENIA –zdolności kierunkowe, specjalne, czyli takie właściwości (zdolności), które stwarzają możliwości wysokich osiągnięć w konkretnej dziedzinie,
Uzdolnienia specjalne – poznawcze, językowe, literackie, matematyczne, muzyczne, plastyczne,
Maria Gos
4
TALENT – specyficzny kompleks cech indywidualnych, ujawniających się już w okresie wczesnego dzieciństwa u niewielu osób, prowadzący do szczególnego mistrzostwa w określonej dziedzinie.
Talent „ sugeruje” bardzo wysoki poziom określonej zdolności specjalnej lub wiązki uzdolnień , które przejawiają się w ponadprzeciętnej łatwości nabywania wiedzy lub sprawności w danej dziedzinie.
Maria Gos
5
MODELE ZDOLNOŚCI
MODEL ZDOLNOŚCI TRÓJPIERŚCIENIOWY J.S. RENZULLIEGO (Źródło Limont 1994)- ponadprzeciętne zdolności,- twórczość,Zaangażowanie w pracę, cechy osobowościowe.
Maria Gos
6
Maria Gos
7
-twórczość (odnosi się do zachowań związanych z procesem kreacji i sposobami dochodzenia do rozwiązań).
- osoby twórcze charakteryzują się płynnością, giętkością, oryginalnością i otwartością myślenia oraz ciekawością poznawczą.
Maria Gos
8
WEDŁUG NIEGO U OSÓB WYSTĘPUJE
Ścisła interakcja między trzema podstawowymi zespołami cech:
Ponadprzeciętne IQ lub ponadprzeciętne uzdolnienia kierunkowe;
Wysoki stopień zaangażowania w pracy Wysoki poziom zdolności twórczych,
Maria Gos
9
DEFINICJA ZDOLNOŚCI WG J. STRELAU Uwzględnia 6 czynników
odpowiedzialnych za pojawienie się wybitnych zdolności
uzdolnienia kierunkowe, czynniki środowiskowe, czynniki osobowościowe i temperamentalne, czynniki „ przypadku”, myślenie twórcze, zdolności ogólne.
Maria Gos
10
MODEL ZDOLNOŚCI GARDNERA Gardner zaproponował wyróżnienie
następujących inteligencji: - językowej (umiejętność posługiwania się
językiem, wzorami i systemami), - logiczno – matematycznej (umiłowanie precyzji
oraz myślenia abstrakcyjnego i strukturalizowanego),
muzycznej – (wrażliwość emocjonalna, poczucie rytmu, zrozumienie złożoności muzyki),
Maria Gos
11
- cielesno – kinestetycznej (dobre wyczucie czasu, uzdolnienia manualne, duże znaczenie zmysłu dotyku, ruchliwość, dobra organizacja przestrzenna),
-przestrzenno- wizualnej (myślenie obrazowe, umiejętne korzystanie z map, diagramów i tabel, wykorzystanie ruchu towarzyszącego procesowi uczenia się),
Maria Gos
12
- inter- i intrapersonalnej (automotywacja, wysoki poziom wiedzy o samym sobie, silne poczucie wartości, łatwy kontakt z innymi ludźmi, umiejętności mediacyjne, dobra komunikatywność),
- przyrodniczej (wrażliwość na zjawiska przyrodnicze, obserwacja natury, umiejętność odróżniania gatunków i sfer przyrody.
Maria Gos
13
Z przedstawionych modeli wynika, że ważnym elementem jest czynnik zewnętrzny oraz tzw. zdolności twórcze.
Każdy twórca jest inteligentny, nie każdy inteligentny jest twórcą.
Myślenia twórczego można się nauczyć.
Maria Gos
14
PROCES TWÓRCZY Proces twórczy według K.K. Urbana
charakteryzuje się: - wglądem i wrażliwością umożliwiającą dobre
rozumienie problemu i jego implikacji; Szerokością percepcji dostępnych danych; Motywacją ukierunkowaną na poszukiwanie
rozwiązania;
Maria Gos
15
- strukturalizacją i syntezą cząstkowych elementów rozwiązania;
- nowością uzyskanego produktu; - dostępnością i ważnością dla innych.
Maria Gos
16
KOMPONENTY TWÓRCZOŚCI WEDŁUG MODELU
Maria Gos
17
- Grupa specyficznej wiedzy i umiejetności – potrzebnych w obszarach twórczego myślenia i działania.
CZYNNIKI OSOBOWOŚCIOWE: - Zaangażowanie zadaniowe: - zdolność koncentracji, - wytrwałość, - selektywność
Maria Gos
18
GRUPA MOTYWACJI
Maria Gos
19
GRUPA TOLERANCJI WIELOZNACZNOŚCI
- OTWARTOŚĆ NA NOWE DOŚWIADCZENIA.
Maria Gos
20
NAUKA TWÓRCZOŚCI - Według modelu Renzulliego nauka
twórczości odbywa się między innymi poprzez kształtowanie takich elementów zdolności jak:
1. PŁYNNOŚĆ - płynność słowną można kształtować poprzez
zadania wymagające szybkiego podawania słów spełniających określone postulaty formalne, nie związane z treścią
Maria Gos
21
Maria Gos
22
Ćwiczenia;
- napisz jak najwięcej jednowyrazowych określeń, epitetów dających się zastosować do słowa – hasła np. rzeka głęboka, szeroka ; „ czoło”, „oczy”, „suknia”, „morze” zanotuj liczbę określeń – czas 1,5 minuty.
Maria Gos
23
Maria Gos
24
Maria Gos
25
Płynność ideacyjna -zdolność wytwarzania idei pomysłów . Wymień jak największą liczbę zastosowań
wymienionych przedmiotów, ( np. szklanka – foremka do ciasta, wazonik, szablon. Zastosowanie przedmiotu nie może łączyć się ze zmianą jego formy ( użycie kawałka szkła ze szklanki do przecięcia sznurka)
-pudełko zapałek, kartka papieru, sznurek, cegła.
Maria Gos
26
GIĘTKOŚĆ - giętkość semantyczna, spontaniczna
(produkowanie wielu różnorodnych pomysłów w sytuacji dopuszczającej wiele rozwiązań,
- giętkość spontaniczna figuralna zdolność odmiennego spostrzegania tej samej figury,
- giętkość adaptacyjna figuralna dokonywania zmian strukturalnych materiału symbolicznego
Maria Gos
27
ORYGINALNOŚĆ
- zdolność produkowania takich odpowiedzi, które są niecodzienne (rzadkie),
- opierają się na odległych skojarzeniach lub są dowcipne (w sensie zaskakującej pomysłowości)
Maria Gos
28
CECHY OGÓLNE DZIECKA UZDOLNIONEGO
stawia sobie nowe wyzwania i wyszukuje problemy do rozwiązania,
posługuje się poprawnym językiem i wyszukanym słownictwem,
woli pracować samodzielnie, ma wiele własnych pomysłów i
rozwiązań różnych problemów, łatwiej i prędzej niż rówieśnicy nawiązuje
kontakty z ludźmi,
Maria Gos
29
CECHY OGÓLNE DZIECKA UZDOLNIONEGO
znajduje zarówno przyjemność, jak i wyzwanie w intelektualnych dążeniach,
wykazuje zdolności przywódcze we wczesnym wieku,
wykazuje wrażliwość na cudze i własne uczucia, ma wysokie wymagania względem siebie i innych, jest perfekcjonistą, wykazuje wysoki poziom oceny moralnej.
Maria Gos
30
DZIESIĘĆ OZNAK ŚWIADCZĄCYCH O TYM, ŻE DZIECKO JEST WYBITNIE UZDOLNIONE
Ciekawość poznawcza. Przejawia ją każde dziecko, ale dzieci wybitnie zdolne są szczególnie dociekliwe. Poza tym żywo interesują się sprawami ogólnymi i abstrakcyjnymi, na przykład pochodzeniem świata lub naturą człowieka.
Spostrzegawczość. Zdolne dziecko zauważa najdrobniejsze szczegóły, dostrzega też subtelne różnice między obiektami lub ideami.
Zainteresowania. Są one niezwykle szerokie, a w wybranych dziedzinach bardzo pogłębione. Dotyczą zwykle poważnych i „dorosłych” spraw lub problemów.
Maria Gos
31
DZIESIĘĆ OZNAK ŚWIADCZĄCYCH O TYM, ŻE DZIECKO JEST WYBITNIE UZDOLNIONE
Słownictwo. Wybitnie zdolne dziecko błyskawicznie uczy się nowych słów, zwykle też bezbłędnie je rozumie, nie popełnia „dziecinnych” błędów. Dobrze różnicuje znaczenia pojęć.
„Połykanie” lektur. Szybkość czytania przekłada się na olbrzymią liczbę lektur. Dziecko wybitnie zdolne czyta nie tylko szybko, ale też ze zrozumieniem i umiejętnością zreferowania przeczytanych treści.
Wyobraźnia. Dziecko wybitnie zdolne ma dużą łatwość uruchamiania wyobrażeń. Dotyczy to wyobraźni odtwórczej, powielającej uprzednie spostrzeżenia, a przede wszystkim twórczej, prowadzącej do nowych pomysłów.
Maria Gos
32
DZIESIĘĆ OZNAK ŚWIADCZĄCYCH O TYM, ŻE DZIECKO JEST WYBITNIE UZDOLNIONE
Koncentracja i wytrwałość. Uwaga zdolnego dziecka działa szczególnie skutecznie, co ułatwia długotrwałą koncentrację i zwiększa odporność na zmęczenie.
Samokrytycyzm. Wybitnie zdolne dziecko stawia sobie wysokie wymagania. Jest samokrytyczne i ciągle niezadowolone z własnych osiągnięć.
Dojrzałość. Dzieci wybitnie zdolne często dorównują dorosłym poziomem prowadzonej rozmowy. Wysławiają się w sposób typowy dla dorosłych, nie zadowalając się w dyskusji argumentami pozornymi lub niezbyt uzasadnionymi.
Maria Gos
33
DZIESIĘĆ OZNAK ŚWIADCZĄCYCH O TYM, ŻE DZIECKO JEST WYBITNIE UZDOLNIONE
Żwawość intelektualna. Dziecko zdolne łatwo popada w stan ekscytacji nowym problemem, czerpiąc przyjemność intelektualną z jego rozwiązywania. Obca jest mu apatia w sferze poznawczej.
Maria Gos
34
Zasady pracy
z uczniem zdolnym
Maria Gos
35
Ćwiczenie – praca w grupachUwzględniając charakterystykę ogólną ucznia w zakresie intelektualnym, osobowościowym i umiejętności oraz charakterystykę ucznia uzdolnionego w , zredagujcie zasady pracy z uczniami uzdolnionymi.
Maria Gos
36
Zasady pracy z uczniem zdolnym
Interesujące prowadzenie lekcji,Tworzenie atmosfery akceptacji, zaspokajającej emocjonalne
potrzeby uczniów i zapewniającej im podstawowy komfort,Tworzenie w klasach, w miarę możliwości, klimatu partnerstwa,
kształtującego poczucie odpowiedzialności, między innymi za przebieg lekcji i własne postępy,
Tworzenie na lekcjach, przynajmniej niektórych, atmosfery eksperymentowania, stawiania hipotez,
Stawianie uczniom pytań otwartych,
Zaciekawianie i utrzymanie ciekawości na wysokim poziomie,
Maria Gos
37
Zasady pracy z uczniem zdolnym
Zadawanie uczniom zdolnym zadań, które są dla nich wyzwaniem – trudnych, lecz nie zbyt trudnych,
Tworzenie okazji do swobodnego wyboru zadań trudniejszych, samodzielnych decyzji o podejmowaniu dodatkowych zadań,
Zwiększanie wymagań co do zrozumiałości, ścisłości i trafności wypowiedzi,
Zachęcanie do przygotowywania referatów lub fragmentów bądź całości lekcji,
Nie potęgowanie rywalizacji i przesadnego współzawodnictwa,Tworzenie korzystnego klimatu dla różnych przejawów oryginalności,Pomaganie dzieciom w odraczaniu oceny na czas wymyślania
pomysłów,Uczenie dzieci sprawności twórczych,
Maria Gos
38
Zasady pracy z uczniem zdolnym
• Wskazywanie dodatkowych źródeł wiedzy, zachęcanie do czytania fachowej literatury,
• Pozwalanie na korygowanie błędów koleżanek i kolegów,• Zachęcanie do konfrontacji wiedzy w konkursach i olimpiadach,
połączone z pomocą w przygotowaniu się do nich,• Organizowanie podczas lekcji konkursów, zwłaszcza w
rozwiązywaniu zadań trudniejszych,• Prezentowanie i nagradzanie twórczych prac,• Organizowanie spotkań z ludźmi wykorzystującymi swoje
zdolności.
Maria Gos
39
Zasady pracy z uczniem zdolnym
• Organizowanie wycieczek, lekcji muzealnych i „zielonych szkół”, inspirujących aktywność poznawczą, w tym twórczość,
• Rozmawianie, rozmawianie, rozmawianie! w szczególności udzielanie informacji zwrotnych, chwalenie sukcesów, przy jednoczesnym uczeniu przyjmowania uwag krytycznych i radzenia sobie z niepowodzeniami,
• Zachęcanie do twórczego rozwiązywania problemów, motywowanie do samodzielności i wykazywania inicjatywy,
• Aktywizowanie twórczego potencjału
Maria Gos
40
SPOSOBY POLEPSZENIA SAMOOCENY Nigdy nie wydawaj nieprzemyślanego sądu o
samoocenie dziecka, które wykazuje uzdolnienie w danym kierunku (dzieci te nigdy nie postrzegają tych zdolności jako czegoś niezwykłego),
Pomóż dziecku, którego pewność siebie nie znajduje pokrycia w rzeczywistości, lepiej poznać prawdziwe uzdolnienia (nie nakłaniaj ucznia do zadawania pytań
Maria Gos
41
O to, czego nie wiedzą, ale do uświadomienia różnicy pomiędzy tym, co wiedzą a czego nie wiedzą.
Nie podsuwaj gotowych odpowiedzi. Stwarzaj dziecku obfitość możliwości
rozwiązania problemu, które dają natychmiastowe potwierdzenie procesu, gdy są dobrze rozwiązane.
Maria Gos
42
Zachęcaj do zadawania dociekliwych pytań. Pomóż znaleźć odpowiedzi na drodze
praktycznych eksperymentów. Nie wzbudzaj atmosfery niepokoju. Naucz dostrzegać problemy i je rozwiązywać.
Maria Gos
43
Podsumowanie: 20 „złotych” wskazówek
1.Ceń twórcze myślenie. Nauczyciel powinien być wrażliwy na wszelkie nowe idee wychodzące od młodzieży i okazywać, że je ceni.
2.Zwiększaj wrażliwość u dzieci. Osobowość twórczą cechuje wzmożona wrażliwość na bodźce związane z określoną dziedziną zjawisk.
3.Zachęcaj do manipulowania, operowania przedmiotami oraz ideami. Naturalna ciekawość dziecka skłania je do wykonywania tych operacji badawczych.
4.Ucz sposobów systematycznej oceny każdego pomysłu. W praktyce często obserwuje się odrzucanie pomysłów bez ich zbadania.
5.Wyrabiaj tolerancyjny stosunek do nowych idei, pojęć. W praktyce szkoła kładzie główny nacisk na uniformizację zachowania się.
Maria Gos
44
Podsumowanie: 20 „złotych” wskazówek
6. Nie narzucaj sztywnych schematów.7. Kultywuj w klasie atmosferę twórczą.8. Ucz dzieci, by ceniły swoje myślenie twórcze. Jednym ze
środków metodycznych jest tu wdrażanie do zapisywania własnych pomysłów.
9. Ucz twórcze jednostki unikania sankcji ze strony kolegów. 10. Udzielaj informacji o procesie twórczym. Stan aktualnej wiedzy
pozwala nie tylko opisywać, lecz także pobudzać przebieg tego procesu.
Maria Gos
45
Podsumowanie: 20 „złotych” wskazówek
11. Rozwiewaj lęk, jaki wzbudzają arcydzieła. Jednym ze środków zaradczych jest przedstawienie uczniom metod zastosowanych przez artystę oraz historii pracy nad dziełem.
12. Popieraj i oceniaj inicjatywę wychowanków w uczeniu się.
13. „Zabijaj uczniom ćwieka”. Jednym z warunków twórczości jest bowiem „noszenie się” z problemem, który nie daje spokoju i wymaga nowego rozwiązania.
14. Stwarzaj sytuacje wymagające twórczości myślenia.
15. Stwarzaj zarówno okresy aktywności, jak i relaksu. Tworzenie odbywa się również w chwilach wytchnienia.
Maria Gos
46
Podsumowanie: 20 „złotych” wskazówek
16. Udostępnij środki do realizacji pomysłów. Wchodzi tu w grę mobilizacja zasobów szkoły rodziców instytucji. Ograniczoność tych środków ma uczyć pokonywania trudności w warunkach realnych.
17. Popieraj zwyczaj pełnej realizacji pomysłów. Ucz dzieci weryfikować konsekwencje pomysłu i wykonywać czarną robotę, związaną z wprowadzeniem go w czyn. Niech poznają przewlekłość i trudność tego procesu.
Maria Gos
47
Podsumowanie: 20 „złotych” wskazówek
18. Rozwijaj konstruktywny krytycyzm.
19. Popieraj zdobywanie wiedzy w wielu dziedzinach, albowiem wiedza spoza danej specjalizacji sprzyja oryginalności.
20. Bądź nauczycielem o śmiałym i żywym umyśle. Takim, który potrafi tchnąć w uczniów swego ducha, porwać własnym przykładem, okazać zainteresowanie nawet przedziwnymi pomysłami wychowanków.
Maria Gos
48
SYNDROM NIEADEKWATNYCH OSIAGNIĘĆ SZKOLNYCH
Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć to problem negatywnej sytuacji szkolnej dziecka, w której nie wykorzystuje ono swoich możliwości związanych z potencjałem intelektualnym i twórczym- dotyczy blisko 10% populacji dzieci i młodzieży ( Dyrda 2000)
Maria Gos
49
SYTUACJE SZKOLNE
- starcia na polu szkoła – rodzice,- niezdyscyplinowana klasa,- brak ujednoliconych wymagań,- nierozpoznanie przez nauczyciela
odpowiednio wcześnie ukrytych symptomów tego zjawiska ( przypisuje im się etykietę ucznia „ trudnego”, niezdolnego,
- brak odpowiedniej stymulacji ze strony nauczyciela
Maria Gos
50
Dla identyfikacji jednostek przejawiających SNOS przyjmuje się następującą definicję:SNOS jest to niewykorzystanie możliwości przejawiających się w dużej rozbieżności pomiędzy ocenami i zachowaniami szkolnymi dziecka a jego wysokim potencjałem, takim jak:-inteligencja, twórczość, opinia nauczycieli i rodziców
Maria Gos
51
CO SKŁADA SIĘ NA OBSZARY DIAGNOZY SNOS
- diagnoza funkcjonowania ucznia w sytuacjach szkolnych,
- diagnoza zachowania ucznia w domu i w szkole ( dominacja, uległość,
- diagnoza niektórych komponentów osobowościowych,
- diagnoza środowiska szkolnego,- diagnoza środowiska rodzinnego
Maria Gos
52
SZKOLNE PRZYCZYNY SNOS
- brak właściwej diagnozy psychopedagogicznej;
- brak podmiotowości ucznia w procesie nauczania i wychowania,
- negatywne zachowanie nauczycieli,- tradycyjne metody nauczania, brak dyscypliny
tzw. zdezorganizowana klasa szkolna,- klimat silnej rywalizacji w klasie powodujący
negatywny stres,- brak zasady indywidualizacji kształcenia
Maria Gos
53
JAK ROZPOZNAĆ SNOS NA PODSTAWIE FUNKCJONOWANIA
UCZNIA W SYTUACJACH SZKOLNYCH
Szerokie zainteresowania pozaszkolne i minimalny wysiłek wkładany w prace szkolne,Zaniżone oceny szkolne, Duża wyobraźnia i uzdolnienia szkolne, Szeroki zakres wiedzy,Rozbieżność pomiędzy poziomem prac ustnych i pisemnych,Koncentrowanie swojej uwagi na wybranych przedmiotach,
Maria Gos
54
- niska samoocena,- tendencje do wycofywania się lub
agresywnej dominacji w grupie,- problemy w nawiązaniu kontaktów z
rówieśnikami,- problemy z dyscypliną i przeciwstawianie się
poleceniom nauczycieli,- bierne lub negatywne postawy wobec
obowiązków szkolnych,- nierealistyczne oczekiwania co własnej
osoby,- stawianie sobie zbyt niskich lub zbyt
wysokich wymagań,- nieumiejętność pracy w grupie,
Maria Gos
55
- unikanie działania w nieznanych, nowych sytuacjach w obawie przed niepowodzeniem,
- wysoki samokrytycyzm,- problemy z koncentracją, marzenia na
jawie,- brak organizacji nauki,- nadmierna nieśmiałość, brak wiary we
własne siły.
Maria Gos – koordynator sieci
56