WPŁYW WPŁYW PROMIENIOWANIA PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO NA JONIZUJĄCEGO NA ORGANIZMY ŻYWEORGANIZMY ŻYWE

Jednostki charakteryzujące stopień Jednostki charakteryzujące stopień napromieniowanianapromieniowania

• 1 Gy (grej)1 Gy (grej) – jednostka dawki pochłoniętej. Dawka pochłonięta wynosi 1 Gy gdy 1kg materii pochłania energię 1 J

• 1 Gy/h 1 Gy/h - moc dawki pochłoniętej – wartość dawki w jednostce czasu

• 1 Sv (siwert) 1 Sv (siwert) – miara (uśredniona) uwzględniająca rodzaj promieniowania oraz rodzaj tkanki – dawka skuteczna

Dawka śmiertelna w przypadku człowieka wynosi ok. 3 Sv.3 Sv.

Wpływ promieniowania Wpływ promieniowania jonizującego na zdrowiejonizującego na zdrowie

Dawka (w Sv)Dawka (w Sv) EfektyEfekty

0,05 do 0,20,05 do 0,2 Możliwe efekty opóźnione (nowotwory ) i zaburzenia chromozomalne

0,25 do 1,00,25 do 1,0 Zmiany we krwi

Ponad 0,5Ponad 0,5 Możliwa chwilowa niepłodność u mężczyzn

1 do 21 do 2 Wymioty, biegunka, zmniejszenie się odporności na infekcje, możliwe zahamowania rozrostu kości u dzieci

2 do 32 do 3 Silna choroba popromienna, mdłości, 25% prawdopodobieństwa zejścia śmiertelnego

Ponad 3Ponad 3 Całkowita niepłodność u kobiet

3 do 43 do 4 Zniszczenie szpiku i miąższu kostnego, 50% zejścia śmiertelnego

4 do 10 4 do 10 Ostra choroba i śmierć (zazwyczaj w ciągu kilku dni) u 80% napromieniowanych

Średnie śmiertelne dawki dla różnych Średnie śmiertelne dawki dla różnych grup taksonomicznychgrup taksonomicznych

Ciekawostką jest, że różne organizmy prezentują odmienną odporność na dawki promieniowania.Bakterie i bezkręgowce są wyjątkowo odporne, natomiast zwierzęta wyższe oraz człowiek prezentują wysoką wrażliwość.

Wrażliwość poszczególnych organów Wrażliwość poszczególnych organów człowieka na promieniowanieczłowieka na promieniowanie

•Tkanka limfatyczna•Nabłonek jąder•Szpik kostny•Nabłonek żołądkowo-jelitowy•Jajniki•Skóra•Mózg•Mięśnie

NarządNarząd Rodzaj zmianRodzaj zmian Skutki kliniczneSkutki kliniczne

SkóraSkóra • Rumień, odczyn pęcherzowy, owrzodzenie, martwica;

• Zmiany linii papilarnych, suchość i ścieńczenie skóry, rozszerzenie naczyń, przebarwienia, zaburzenia rogowacenia;

• Wypadanie włosów

• Ostre popromienne zapalenie skóry;

• Przewlekłe popromienne zapalenie skóry

• Epilacja

Śledziona, węzły chłonne, Śledziona, węzły chłonne, grasicagrasica

Uszkodzenie komórek limfatycznych

Limfopenia, zaburzenia odporności

SzpikSzpik Uszkodzenie komórek krwiotwórczych

Limfopenia, granulocytopenia, niedokrwistość, skaza krwiotoczna

Jądra, jajnikiJądra, jajniki Zaburzenia spermatogenezy, uszkodzenia oocytów i pęcherzyków

Niepłodność (najczęściej przejściowa)

OkoOko Zmętnienie soczewki Zaćma

Skutki promieniowaniaSkutki promieniowania

WczesneWczesne (duża dawka w krótkim czasie):

ostra choroba popromiennaPóźnePóźne (długotrwałe

napromieniowanie małymi dawkami): rak, białaczka

Promieniowanie jonizujące może wywołać w komórce (z lewej strony) tworzenie wolnych rodników, a te mogą uszkadzać DNA komórki (schematycznie z prawej strony rysunku). Uszkodzenie może być także wynikiem bezpośredniego oddziaływania - „uderzenia" jonu lub elektronu w DNA

Mechanizm działania promieniowania na struktury komórek

Uszkodzenia DNA komórki

napromienionej

nie poddanej promieniowaniu

Pozytywny wpływ promieniowania na żywotność

myszy