Wulangan 1 - ctrg57.files.wordpress.com · Mampu memahami berbagai ragam wacana lisan tentang bahasa, sastra, dalam kerangka budaya ... Tujuan Pembelajaran Setelah mempelajari materi

Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 1

1

Standar KompetensiMampu memahami berbagai ragam wacana lisan tentang bahasa, sastra, dalam kerangka budayaJawa melalui menyimak cerita atau informasi dari berbagai media

Kompetensi Dasar : 1.1 Memahami cerita atau berita yang dibacakan atau melalui berbagaimedia.

1.1 Saged paham ngengingi cariyos utawi pawartos ingkangdipunwaosaken utawi lumantar werni-werni media.

Tujuan PembelajaranSetelah mempelajari materi ini,siswa diharapkan mampu Menyimak isi berita atau cerita. Menuliskan isi berita atau cerita dengan pola kalimat untuk pembacaan teks berita atau

cerita Mengidentifikasi makna tindak tutur berita atau cerita Mengajukan pertanyaan atau tanggapan.

A. BABAGAN MAOS TEKS PAWARTOS

Ingkang kalebet ciri-ciri inggih kedah dipungatosaken maosaken teks pawartos Basa Jawi ingtelevisi inggih punika......

Intonasi caraning ngendika kadosta inggil andhaping swanten Dinamikaning pangandikan Ngetrepaken busana lan rias. Mangertosi isinipun

teks pawartos. Artikulasi kapireng cetha Pelafalan A,I,U,E,O,T,TH,D,DH,C,J,R Jeda utawi punggelan ukara Tempo utawi cepet alon swanten Swanten kapireng leng Mboten ngagem dhialek ingkang mboten trep Eye contack paningal kedah ketingal gesang Pasuryan mboten rongeh ananging ketingal merbawani. Solah bawa saha tindak-tanduk ingkang trapsila. Nggadhahi mental,kapitadosan dhiri pribadi ingkang tatag,tegen mboten wigah-wigih.

Wulangan 1


2

1. Sababipun paraga ingkang maos teks wonten ing siaran radio utawi televisi kedah sagedmungel R kanthi trep inggih menika Amargi cengkok utawi gaya ngendika ngagem basa Jawa kedah sagel mungel R kanthi

trep. Supados ketingal mboten “Cedhal utawi celat”. Amargi mungel R dados syarat utami tumrapipun paraga ingkang maosaken teks

pawartos. Amargi caranipun maosaken teks Basa Jawa siaran radio utawi televisi benten kaliyan

maosaken teks pawartos ngangge Basa Inggris. Amargi suku Jawa punika nggadhahi tradisi wicantenan mawi R kanthi cetha.

2. Sababipun paraga ingkang maosaken teks pawartos Basa Jawi ing televisi kedah ngagembusana ingkang trep kaliyan budaya Jawa? Amargi budaya Jawa punika nggadhahi kabudayan maneka warna ingkang dados

kekhasan suku Jawa kadosta beksan,dhaharan,arsitektur,seni musik makaten ugi babbusananipun.

Busana punika saged nggambaraken ajining dhiri ingkang ngagem,limrahipun paragaingkang maosaken teks pawartos Basa Jawi ing televisi ngagem busana ingkangmitedahaken jatidhiri tiyang Jawi.

Busana Jawi kadosdene beskap,kebaya utawi batik mboten saged dipunpisahakenkaliyan rerangkenipun ingkang kedah dipuncawisaken saderengipun maosaken tekspawartos Basa Jawi ing televisi.

3. Ingkang kalebet syarat-syarat menawi badhe maosaken teks siaran radio utawi televisiinggih menika…. Lebda bab maos kanthi migunaaken intonasi,ritme,lafal,jeda,ekspresi Nggadhahi swanten ingkang landhung,leng,lan becik. Nggadhahi bakat dados paraga pamaos teks radio utawi televisi. Lebda ing basa,budaya,sastra Jawa Nggadhahi kapitadosan diri pribadi ingkang inggil

4. Ciri-ciri ingkang saged kawuningan dening para pamirsa nalika paraga ingkang maos teksmboten nggadhahi kapitadosan diri Pasuryan ketingal pucet nalika maos teks Swanten ketingal geter utawi groyog Salira ketingal ndredheg Anggenipun maos dados kepireng mboten leng. Anngenipun maosaken teks ketingal kemrungsung mboten sareh.

5. Para Miyarsa, kanthi purnaning waosan teks pawartos basa Jawi mugia tetep manunggalwonten ing Radio Teladan FM.10 kanthi sesarengan mirengaken acara salajengipun inggihmenika ”Giyaran Kethoprak Mataram.”Sugeng midhangataken sarta nuwun Punika salahsatunggiling urut-urutan waosan teks radio ingkang kasebat Panutup


3

B. Dipunsemak seratan cariyos ing ngandhap punika!

Salah setunggal siswa maosaken teks, siswa sanesipun nyemak utawi mirengaken!

Keris

Keris,duwung utawi curiga saged ampuh mboten namung amargi dipundamel saking unsuripunwesi waja,nikel kadangkala dipuncampur unsuripun sela meteorid ingkang dhawah sakingangkasa, nanging ugi cara damelipun dipunkantheni,lampah tirakat dening Empu ingkang damelkeris kanthi panyuwunan tartamtu dhumateng Gusti Ingkang Maha Kuwaos.Saengga kerisnggadhahi kekiyatan magis ingkang saged ngedalaken pangaribawa supados mengsah ajrihlajeng nungkul.Keris ingkang dipunagem minangka rerenggan jangkepipun ageman temantenkakung khas Jawa.Keris kalawau rinengga kanthi sekar sinebat “Kolong Keris” nggadhahimakna supados tiyang sampun ngantos nggadhahi watek brangasan,sesongaran,sewenang-wenang,kumalungkung utawi adigang,adigung,adiguna.Wonten cariyos nalika HaryaPenangsang kanthi ngasta keris nama keris Kyai Setan Kober mengsah Danang Sutawijayakanthi Tombak Kyai Plered.Padharan Harya Penangsang kenging Tombak Kyai Plered saenggaususipun mbrodhol medal saking padharanipun.Lajeng Harya Penangsang ngalungakenususipun ing pendhok kerisipun,nanging ketiwasan amargi mboten saged ngendhaleni raosmuntab,kepingin males tumindakipun Sutawijaya,saengga Harya Penangsang kesupen ndudutkerisipun kesupen menawi kalawau sampun dipunkalungi usus.Harya Penangsang gugur deningpusakanipun piyambak,amargi ususipun pedhot kepronggol kerisipun.Cariyos punikaandadosaken pepiling bilih tiyang punika kedah sareh,ening,waspada,mboten grusa-grusu.Saengga sesekaran inggih punika kembang kolong keris nglambangaken ususipun HaryaPenangsang,wonten malih pemanggih bilih tiyang kedah ngatos-atos supados mboten cilakakados Harya Penangsang.

C. UJI PRAKTIK

Kawaosaken seratan teks pawartos ing ngandhap punika!Salah setunggal siswa maosaken teks, siswa sanesipun dados dewan juri ingkang mbiji.Katrangan Bentuk instrument test lan bijinipun inggih menika:

I.Guru damel kisi-kisi utawi aspek ingkang dipunbiji kualitatif.Pedoman pambiji utawi penilaian soal I inggih menika: Kategori A inggih menika biji85.Aspek ingkang dipunbiji ketepatan

lafal,dinamika,artikulasi,tempo,jeda,ekspresi. Kategori B yaitu 75nilai85. Aspek ingkang dipunbiji ketepatan

lafal,dinamika,artikulasi,tempo,jeda,ekspresi..


4

Kategori C yaitu 55nilai74. Aspek ingkang dipunbiji ketepatanlafal,dinamika,artikulasi,tempo,jeda,ekspresi.

No.Nama Dinamika,tempo Artikulasi,lafal,jeda Ekspresi

SkorNilai

Siswa A B C A B C A B C1 Harsurya 86 85 65 236 78

Gunggung utawi jumlah skor pikantukipun:

Biji=. ..............x 100Jumlah skor maksimal

Para miyarsa sutresna budaya,bangunan utawi wewangunan pokok griya adat Jawa wontengangsal inggih punika : panggung pe,kampong,limasan,joglo sahatajug.Ukuran,rangka,ruwangan nemtoaken drajat pangkat.Supados griya saged damel ingkangnglenggahi pikantuk kabagyan,saderengipun ndamel griya kedah ndherek paugeran petanganingkang gumathok,sarta sesajen.Wewangunan griya wonten pendhapa (wewangunan ngajenggriya)kangge nampi dhayoh.Pringgitan inggih punika wates pendhapa kaliyan omahmburi,limrahipun kangge pentas ringgit wacucal menawi ingkang kagungan dalem kagunganhajatan.Pawon kangge mangsak wonten sisih kiwa omah mburi.Gandhok kangge panggenanpara rewang.Pedaringan kangge nyimpen uwos panggenanipun wonten senthong mligi kanggepedaringan.Jambang wewangunan alit kangge siram panggenanipun sisih tengen utawi kiwaomah mburi.Kandhang kangge lembu,kebo sapi ing sisih kiwa pendhapa utawi ngajengpendhapa dipunleti pekarangan.Kombong kangge ngingah bebek,banyak.Sorong kanggengingah ayam panggenanipun sisih kiwa pendhapa nanging radi tebih,ugi gedhogan kanggengingah kuda.Lesung kangge nutu pantun limrahipun dipunparingaken sisih tengenipunpendhapa.Manawi peranginan griya alit kangge pos rondha wonten pekarangan ngajeng sisihtengen.Gapura ngajeng pekarangan dipunsebat regol.

D. TUGAS PRIBADI

Dipundamel teks pawartos basa Jawi ingkang temanipun ngengingi upacara adat ingkangtaksih lumampah lestari ing kampungipun siswa!Katrangan Bentuk instrument test lan bijinipun inggih menika:

I.Guru damel kisi-kisi utawi aspek ingkang dipunbiji kualitatif.Pedoman pambiji utawi penilaian soal I inggih menika: Kategori A inggih menika biji85.Aspek ingkang dipunbiji pilihan tembung,struktur

ukara,ketepatan ejaan baku. Kategori B yaitu 75nilai85. Aspek ingkang dipunbiji pilihan tembung,struktur

ukara,ketepatan ejaan baku. Kategori C yaitu 55nilai74. Aspek ingkang dipunbiji pilihan tembung,struktur

ukara,ketepatan ejaan baku.


5

No.Nama Diksi Struktur ukara Ejaan Baku

SkorNilai


Gunggung utawi jumlah skor pikantukipun:Biji=. ...............x 100

Jumlah skor maksimal

Para miyarsa radio Teladan FM 10 ingkang kapancaraken saking margi Wirabrajan angka 10Ngayogyakarta Hadiningrat.Wancinipun mirengaken pawartos Basa Jawi kawaosaken deningWahyu Prasetya.

Sugeng siyang

Para miyarsaIng sawenehing dhusun utawi tlatah wonten upacara ingkang kawastanan Merti Dhusun.

Adicara kala wau ugi saged dipunsebat Bersih Dhusun utawi Majemukan. Merti dhusun menikasaweneh tradhisi Jawi ingkang sami dipuntindakaken dening tiyang dhusun ing kithaNgayogyakarta, Surakarta saha Jawi Tengah umumipun. Tradhisi merti dhusun adatipundipuntindakaken sasampunipun purna panen ageng ing wulan Mei – Juni saben warsa sapisan.

Para SutresnaIng Gunung Kidul dipunsebat Rasulan. Wiwit jaman penjajahan Walandi tradhisi

menika sampun wonten. Adicara tradhisi Jawi sanesipun inggih menika Saparan, Muludan,Ruwahan, Selikuran, Lebaran, Suran, lan sapanunggalanipun. Tradhisi makaten waudipuntindakaken kanthi damel dhaharan ingkang mirunggan, lajeng dipundumaken tanggatepalih lan sanak kadang.

Merti Dhusun utawi majemuk, saha Rasulan wonten sesambunganipun kaliyan wewarahagami ingkang ngagem kabudayan. Wonten ing upacara kasebat sanget caket kaliyan raossyukur dhumateng ngarsanipun Pangeran Ingkang Akarya Jagad. Dene wujud kagiyataningkang dipuntindakaken warga wonten ing adicara Merti Dhusun inggih menika:1. Nyambat (ngraketaken) pasedherekan lumantar sami kintun dhaharan,gugur gunung,kerja

bakti.2. Ngawontenaken pepanggihan warga ngrembag kemajengan dhusun, guyub rukun warga lan

sanesipun.3. Ngawontenaken gelar budaya,lomba, kesenian lan olahraga.Sedaya ingkang kaaturaken ing nginggil menika namung salah satunggilipun tuladha utawi

conto kados pundi caranipun nglestantunaken budaya tradhisi Jawi.Kapethik saking majalah “JL”

No. 13 – 2007 kanthi besutan

E. TUWUH KAWRUH

Urut-urutan Turunan


6

1. Anak2. Putu3. Buyut4. Canggah5. Wareng6. udheg-udheg7. gantung siwur8. cicit mening9. petarangan bobrok10. gropyok sinthe11. gropyok waton12. cendheng13. iyeng-iyeng14. gayeng15. menya-menya16. inya17. trah gumerah

Tembung Sanalika

Mandheg-greg

Mati-seg-plethes

Menclok-cleg

Mencolot-plencung

Metu-jedhul

Mlebu-bleng

Mumbul-dhel

Murub-byar-bel

Nabrak-breg

Nabok-bleg

Nyengklal-cemplo

Ombe-clegug-glenggeng

Onthel-ser

Pedhot-dhel

Peteng-pet

Basa Jawa Kelas X SMA/MA Semester 1 7

Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,Dutawi E ingkang trep!

1. Ingkang mboten kalebet Tosan Aji utawi gaman kangge sipat kandel inggihpunika.......

A. Badhik.B. Rencong.C. Keris.D. Cundrik.E. Kalpika.

2. Punapa sababipun keris punika saged ngedalaken pangaribawa magis saengga sagedampuh kangge nelukaken mengsah.Inggih punika.....

A. Amargi keris punika dipunlapisi emas,saengga ketingal mencorong menawikenging sunaring srengenge.

B. Amargi keris menika dipundamel minangka sipat kandel saengga dipunrimatkanthi dipunjamasi pendhak tanggal setunggal Sura.

C. Amargi keris punika dipunparingi rerenggan kanthi sebatan ”KembangKolong Keris”ingkang nambahi kasektenipun keris.

D. Amargi keris punika dipundamel dening empu-empu ingkang sampunmisuwur sekti mandraguna,saengga memper keris damelanipun dipunparingiisi saking kasektenipun empu.

E. Amargi keris dipundamel saking wesi pilihan dipuncampur kaliyanmeteorid,lajeng empu nglampahi lampah spiritual kangge ngedalaken pamorpangaribawa keris kalawau.

3. Punapa nama keris pusaka minangka sipat kandel kagunganipun Harya Penangsanginggih punika........

A. k-ai%[sopti

[*.k-ai$e=[klt\

[c.k-ai!gss`

[f.k-ai!gti/t

E.k-ai[$t[nKobe/

4. Keris minangka jangkeping busana temanten kakung asring dipunparingi rerengganminangka pepeling bilih titah kedah ngendhaleni nepsu mboten pareng hambekadigang-adigung,adiguna.Inggih punika……

A.[ko[l=okeris\

[*.simPi=zn\

[c.[po[nD=ozn\

[f.k)kubGelu=e=

E.tibdd

5. Ingkang mboten kalebet Tosan Aji utawi gaman ingkang wujud sarta mupangatipunkadosdene keris inggih punika.......


A. Cundrik.B. Curiga.C. Patrem.D. Duwung.E. Tombak.

6. Punapa nama wewangunan Jawa kangge para perangkat dhusun ingkang limrahipunwonten sisih tengen pekawisan ngajeng pendhapa kangge lelenggahan pados anginutawi kangge pos rondha,inggih punika.....

A. Regol.B. Gandhok.C. PringgitanD. PeranginanE. Omah mburi.

7. Ingkang mboten kalebet punapa ingkang dipuntindakaken tiyang Jawi nalika jamanrumiyin saderengipun damel griya,inggih punika.......

A. Pados dinten ingkang sae.B. Nanggap ringgit wacucal.C. Damel sesajen.D. Damel kendurenE. Nyambat utawi kerja bakti.

8. Ingkang mboten kalebet panggenan kangge nyimpen utawi ngingah rajakayawonten ing griyanipun tiyang Jawi inggih punika.........

A. GandhokB. Gedhogan.C. Kombong.D. SorongE. Kandhang.

9. Punapa nama wewangunan Jawa kangge ngaso para abdi,rewang utawi baturingkang limrahipun wonten sisih kiwa wewangunan pendhapa,inggih punika.....

A. Gedhogan.B. Gandhok.C. PringgitanD. PeranginanE. Gandhok.

10. Punapa nama wewangunan Jawa ingkang limrahipun dipundamel wonten sisih kiwautawi sisih tengen omah mburi mupangatipun kagem siram inggih punika.......

A. Gandhok.B. Jambang.C. Pendhapa.D. PawonE. Senthong.

11. Teks siaran pawartos Basa Jawi ing nginggil kapethik saking kalawarti punapa?A. Jaya BayaB. Panjebar SemangatC. SempulurD. Djaka LodangE. Kuncung.

12. Punapa irah-irahipun teks pawartos basa Jawi ing nginggil menikaA. Merti DhusunB. Bersih KampungC. Gotong RoyongD. SambatanE. Selikuran.

13. Ingkang mboten kalebet adicara tradhisi Jawi kanthi paugeran wonten ing teks ingngggil punika punapa


A. SuranB. SaparanC. RuwahanD. SelikuranE. Supitan.

14. Adat Merti Dhusun punika asring dipuntindaaken wulan punapa kemawon?A. April-MeiB. Januari-PebruariC. Maret-AprilD. DesemberE. Mei-Juni.

15. Adat istiadat Jawa nggadhahi kekhasan ingkang mbentenaken kaliyan adat istiadatsuku sanesipun,adat istiadat ingkang mligi adiluhung punika winastan kearifanbudaya lokal.Ingkang mboten kalebet kearifan lokal Jawa inggih punika.....

A. SyukuranB. SambatanC. Gugur gunungD. Gotong royongE. Kendurenan.

Paugeran biji soal II inggih menika:Skor=B X 100

N B=banyaknya butir jawaban benar utawi gunggung wangsulan leres N=banyaknya butir soalRentang nilai pilihan ganda antara 0-100Penilaian dan Tindak Lanjut : Penilaian : Migunaaken instrumen penilaian Tindak Lanjut: Migunaaken remedial, pengayaan lan layanan klinis. Siswa dipunanggep lulus menawi tingkat pencapaianipun ≥ batas tuntas (misal ≥

75%) Siswa ingkang tingkat pencapaianipun < batas tuntas, dipunparingi program

remedial sarta layanan klinis.Siswa ingkang tingkat pencapaianipun ≥ batas tuntas, dipunparingi program pengayaan

F. REMIDIAL


Para miyarsa,

Prosesi upacara tedhak siten utawi pitung lapanan inggih punika bayi yuswa 245dinten.upacara punika dipuntindaaken nalikanipun bayi sepisanan napakaken sukunipunwonten ing bantala.Ubarampenipun inggih punika kurungan ayam ingkangdipunparingi rerenggan.Salebetipun kurungan dipunlebeti dolanan,potlot,kalung emaslan sapanunggilipun.Menawi si bayi mendhet potlot mangke si bayi menawi dewasasaged dados pengarang.Menawi si bayi mendhet kalung emas benjing badhe dadostiyang sugih.

lajeng kanthi dipuntuntun tiyang sepuhipun sibayi minggah genter alit saking wittebu.Sasampunipun punika ibu bayi nyebaraken arta receh supados tamu sami ngalapberkah saking upacara tedhak siten punika.

1. Teks pawartos ing nginggil nggadhahi tema inggih punika.......A. Upacara TingkebanB. Upacara Dodol Dhawet.C. Upacara Tedhak Siten


D. Upacara Panggih.E. Upacara Tumplak Punjen.

2. Ingkang mboten kalebet pengetan wonten ing adat Jawi bayi ingkang miyos ngantosdiwasa nggadhahi werni-werni upacara inggih punika........

A. SepasaranB. Selapanan.C. Tedhak SitenD. Sewindunan.E. Bersih Desa.

3. Ingkang mboten kalebet pengetan wonten ing adat Jawi inggih punika upacaramengeti tiyang ingkang seda inggih punika.......

A. Tedhak Siten.B. Telung Dinanan.C. Pitung DinananD. Nyewu.E. Pendhak pisan.

G. PENGAYAAN

Panganggening basa Jawi ingkang sae kedah sinartanan trap-trapaning paugerantatakrami, sopan-santun, lan unggah-ungguh

Bab tatakrami, subasita, dalah unggah-ungguh wau saget dipuntingali wiwitpakecapaning tembung, intonasi, pamilih saha pengrimbaging tembung, dumugipangiketing ukara. Paugeran paramasastra dalah paugeran pragmatik kedah sami-samidipunugemi. Malah boten namung menika, solah bawa dalah polatan ugi kedah trepkaliyan undha-usuking basa (variasi) ingkang dipunangge.

Inggih wontenipun paugeran punika ingkang njalari basa Jawi karaos boten gampildipunsinaoni. Langkung-langkung tumrap generasi mudha, basa Jawi menika karaosangel, kekathahan aturan, boten praktis, lan boten demokratis.

Para mudha jaman samangke kathah-kathahipun namung saged ngginakaken basangoko lan krama madya. Kathah ingkang boten saged ngginakaken ingkang salaraskaliyan unggah-ungguh, para mudha kathah ingkang lajeng milih basa sanes menawimatur dhateng pak dhe, bu dhe, embah, saha gurunipun. Kanthi makaten para mudhasaya tebih kaliyan basanipun. Lajeng pundi ingkang dipunkawonaken: basanipunmenapa ingkang ngginakaken basa? Menawi basanipun sampun ngantosdipunpejahi,dene menawi ingkang ngginakaken kedah purun nguri-uri basa Jawi amrihlestari. (copy from:http://www.suaramerdeka.com/cybernews/)


1. Panganggening Basa Jawi ingkang sae kedah sinartan trap-trapaning paugeran tatakrami,sopan santun saha punapa malih........

A.au=ghau=guh

[*.[solhbw

[c.lgkL[gyn\

[f.pt`p\

E.wtk\


2. Bab tatakrami, subasita, dalah unggah-ungguh wau saget dipuntingali wiwitpakecapaning tembung,pamilih,pengrimbaging tembung, dumugi pangiketing ukarasaha punapa …..

A.A[sonnSi

[*.I[nTonsi

[c.rimBg\

[f.gt`

E.g/b

3. Paugeran paramasastra dalah paugeran pragmatik kedah sami-sami dipunugemi.Malah boten namung menika, solah bawa dalah polatan ugi kedah trep kaliyanundha-usuking basa ingkang dipunangge.Undha-usuking basa dipunwastani…..

A;rimBg\

[*.prmssT`

[c.EnT/

[f.gt`

E.p+riasi

4. Kathah ingkang boten saged ngginakaken ingkang salaras kaliyan unggah-ungguh,para mudha kathah ingkang lajeng milih basa sanes menawi matur dhateng pak dhe,bu dhe, embah, saha gurunipun. Kanthi makaten para mudha saya tebih kaliyanbasanipun.Para mudha jaman samangke kathah-kathahipun namung sagedngginakaken basa inggih punika…

A.k`mai=gil\

[*.k`m

[c.[zo[ko,k`mmf-

[f.[zo[ko,k`m

E.[zo[ko

5. Seratan wacana ing nginggil saenipun dipunparingi irah-irahan inggih menika…..

A;bsjw

[*.pz=[gnNi=bsjw

[c.bsjwk=[gkwulmuf

[f.bsk`m

Basa Jawa Kelas X SMA/M

E.bsjwa=ipwiytTn\

A Semester 1 12


Standar kompetensi : 1. Memahami berbagai ragam wacana lisan melaluimenyimak cerita atau informasi dari berbagai media.

Kompetensi Dasar : 1.2 Memahami geguritan yang dibacakan atau melalui berbagaimedia

1.2 Saged paham ngengingi geguritan ingkang dipunwaosakenutawi saking werni-werni media.

Tujuan Pembelajaran :Setelah mempelajari materi ini,siswa diharapkan mampu

Menyebutkan tema geguritan Menjelaskan isi geguritan Mengidentifikasi ( majas,rima,konotasi) Mengungkapkan makna geguritan dengan kata-kata sendiri.

A. GEGURITAN

Geguritan menika saking tembung gurita ingkang tegesipun gambar utawa seratan ingkulit kajeng. Geguritan inggih menika puisi Jawa gagrag enggal, ingkang mboten kaiketdening guru lagu, guru wilangan lan sapanunggalipun. Bab ingkang kedahdipungatosaken supados geguritan saged dipunwaos di kanthi trep inggih menika:

a. Mangertosi isi saha ancasipun geguritan ingkang dipunwaos.b. Saged ngraosaken suraosipun geguritan ingkang dipunwaos.c. Nggadhahi swanten ingkang landhung saha becik.d. Maos geguritan mbetahaken lagu saha pocapan sarta ening ( kesenyapan ) ingkang

trep.

Geguritan inggih menika puisi Jawa ingkang mboten kaiket dening paugeran kadosdeneing tembang. Pengripta geguritan nggadhahi kamardikan kangge ngrakit tembung-tembung ingkang endah lan ngresepaken kalbu. Endahing geguritan dumunung saking :

a. Pilihanipun tembung ingkang mentes lan mantesib. Tata rakite ukara ingkang cocok kaliyan isi karanganipunc. Migunaaken wirama lan lelewanipun basa ( upamanipun purwakanthi ).

Geguritan ing ngandhap menika kawaos salah setunggal siswa ing ngajeng kelas kanthilagu ingkang sae, pas lan mranani siswa sanesipun mbiji!

Layanganku Temangsang ing Wit Nangka Pinggir TlagaAnggitanipun Triwik Damarjati

B. UJI PRAKTIK

Wulangan 2


Angin cekikikan mbandhul buntut layangan ngalor ngidul genteyongan.Ugel-ugel pangnangka mlinder otot layangan njerit sambat pitulungan.Tlapukan mata busur layanganndengengek nyawang egoling cethul jumbal-jumbul ngrajut tirta ing sepiningtlaga.Kaper,kinjeng,walang,kupu iber-iberan njoged kentrung kanthi ketipung irunggarengpung.Kriyak kriyek pring petung keprungu mulet.Nyurung barisan bleduk kangcineker piyik prenjak.Ngawe-awe wit gedhang katon kaya jubah wewe.Cethul,cebongkungkum tlaga katon bathuk nonong rai ndomblong.Suket ,pethetan,kembang tratenyeblak banyu kaya rante.Ndhok Iyik hirit-hiritan ngekum swiwi tanpa nglangi.Kulitkukliwir-kliwir digrawuk angin barat tanpa kendhat.Rangkaku inguk-inguk lambe tlagangawe-awe.Tulung-tulung iki tlaga ireng ngemplok ragaku kang wus buntung.WitNangka ra nyangka dadi saksi layanganku diemplok tlaga.

SAKA PUSARAMawar sing daksebarake ing dhuwur sarean isih nothok ati nalika daktinggal baliOra mung sawantah kembang sing kerta ajine mung rong gobangSakehing lara lapane ibu nalika ngukir jiwaku,ujuding gegambaran sing nabet ing atiLan gambar mau nuntun aku sadhar karo sesulihkuSakehing reka dayaku minangka tandha panarima,dudu amput-amputeIbu sing rila ngampet luwe,ngampet sayah,nalika aku isih ing gendhonganeUga nalika aku ngancik dhiwasa,ibu ora kakehan uni,yen saben-saben daksuwuni

dhuwit mung kanggo tuku perangkoKabeh mau cetha wela-wela saiki,nalika ibu wis sumareIbu sing ing mangsa sepuhe ora ngundamana lan nggresula krana aku ora bisa mikul

dhuwur mendhem jero.Malah saka socane sing bening dakwaca ukara-ukara sing ora kawetu kaucapake.Ibu welas meruhi putrane sing ora dadiKabeh mau nabet ing ati,nalika aku mungkur saka pasareanIsih duruh rampung mengkono ujare batinku,sing ngundang ati iki saya tumlawungMawar sing daksebarake ngambar wangi,rumasuk ing sanubari lan iku kayadene

pangece tumrapkuNanging kepriye maneh ibu wis ora bakal bali,ibu wis lerem ing pusarane.Ibu wis ora anaAku ora bisa cecawis apa-apa,sing nyisa mung donga-dongaSaking Panjebar Semangat no 7 tanggal 12 Peb 2000

DeningHartono Kadarsono

Katrangan Bentuk instrument test lan bijinipun inggih menika:

I.Guru damel kisi-kisi utawi aspek ingkang dipunbiji kualitatif.Pedoman pambiji utawi penilaian soal I inggih menika: Kategori A inggih menika biji85.Aspek ingkang dipunbiji ketepatan

lafal,dinamika,artikulasi,tempo,jeda,ekspresi,penghayatan sampun sae. Kategori B yaitu 75nilai85. Aspek ingkang dipunbiji ketepatan

lafal,dinamika,artikulasi,tempo,jeda,ekspresi,penghayatan cekap. Kategori C yaitu 55nilai74. Aspek ingkang dipunbiji ketepatan

lafal,dinamika,artikulasi,tempo,jeda,ekspresi,penghayatan kirang.

No.Nama Dinamika,tempo Artikulasi,lafal,jeda

Ekspresi,penghayatan

SkorNilai


Gunggung utawi jumlah skor pikantukipun:Biji=. ...........x 100



C. TUGAS PRIBADI

Pados geguritan saking majalah basa Jawa utawi antologi geguritan Damel kelompok 4-5 siswa Saben siswa maos geguritan ingkang dipun pilih, siswa sanesipun mbiji sae lan

mbotenipun Yen sedaya rampung, ngempal ing kelas saben ketua kelompok nglapurakaken asil

pirembaganipun kanthi ngringkes

D. TUWUH KAWRUH

Tembung SanalikaMandheg-gregMati-seg-plethesMenclok-clegMencolot-plencungMetu-jedhulMlebu-blengMumbul-dhel

Murub-byar-belNabrak-bregNabok-blegNyengklal-cemploOmbe-clegug-glenggengOnthel-serPedhot-dhelPeteng-pet

Kapethik saking Panjebar Semangat 35 ,27 Agustus 2005

Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D utawiE ingkang trep!

1. Punapa tegesipun ”Angin cekikikan mbandhul buntut layangan ngalor ngidulgenteyongan.”

A. Kasangsaran tiyang mlarat ingkang mboten kwawi nyekapi kabetahangesangipun.

B. Panggesangan ing alam donya pancen awrat saengga kathah tiyang ingkangcupet manahipun lajeng lampus dhiri.

C. Panggesangan tiyang ing alam donya ingkang kebak kabagyan amargi sadayakabetahan gesangipun sampun kacekapan.

D. Kasangsaran tiyang mlarat ingkang nglampahi gesang ngrekaos sangetngantos dumugining seda,kanthi kebak papa cintraka.

E. Tiyang ingkang nembe nglampahi sakharatul maut.2. ”Tulung-tulung iki tlaga ireng ngemplok ragaku kang wus buntung."Punapa

tegesipun ukara punikaA. Tiyang ingkang nggadhahi sesakit ingkang mboten wonten tambanipun.B. Tiyang ingkang gesangipun sangsara ngantos dumugining seda,nanging

mboten wonten tiyang ingkang paring pitulungan.C. Panyuwunipun pungkasan tiyang ingkang badhe seda,supados jasadipun

dipunpendhet saking lebet tlaga.D. Tiyang ingkang dhawah saking wit nangka lajeng kelem ing lebet tlaga.E. Panyuwunan tiyang ingkang kepingin mendhet uwoh nangka ing pinggiring

tlaga.


3. Tlapukan mata busur layangan ndengengek nyawang egoling cethul jumbal-jumbulngrajut tirta ing sepining tlaga.

A. Kadangkala tiyang gesang punika mboten mangertos wonten tiyang sanessakcelakipun nembe nglampahi kasangsaran,ingkang sanget mbetahakenpitulungan.

B. Tiyang ingkang gesangipun kinembeng ing kamulyan sarta remen paringpitulungan dhateng sesami

C. Tiyang samenika kathah ingkang gesang kanthi menggalihaken kabetahanipunpiyambak amargi kabetahan sapunika sangsaya awrat sangganipun.

D. Tiyang ingkang nglampahi gesang sangsara amargi kekathahen utang.E. Panyuwunan tiyang ingkang sangsara nyuwun enggal-enggal tumekaning

seda.

4. Punapa ingkang mboten kalebet syarat ngripta geguritan ingkang saeA. Milih tembung ingkang mentes lan mantesiB. Wonten tembung endah(purwakanthi,dwilingga lsp)C. Wonten tembung KawiD. Isinipun trep kaliyan tema/jejer.E. Saged dipunanalisis isinipun kanthi gampil.

5. Miturut siswa, geguritan “ Layanganku Temangsang ing Wit Nangka PinggirTlaga”

Isinipun :a. Gampil dipun ngertosib. Radi gampil dipun ngertosic. Angel dipun ngertosiSababipun ..................................................................................................................

Pamilihipun tembunga. Saeb. Kirang saec. Mboten saeSababipun ..................................................................................................................

Antawisipun judhul (irah-irahan) kaliyan isia. Sambungb. Kirang sambungc. Mboten sambungSababipun ..................................................................................................................

Pitutur ing geguritana. Kathahb. Sekedhikc. Mboten wontenIsinipun pitutur inggih menika .....................................................................................

6. Punapa tegesipun tembung nggresula wonten ing geguritan “Saka Pusara”,inggihmenikaA. NgeceB. MoyokiC. SambatD. MedeniE. Ngondheh-ondheh

7. Punapa tegesipun tembung ngundamana wonten ing geguritan “Saka Pusara”,inggihmenikaA. sambat


B. ngosoC. ngorak-arikD. nekaniE. Ngondheh-ondheh

8. Punapa tegesipun tembung tumlawung wonten ing geguritan “Saka Pusara”,inggihmenikaA. Ngondhok-ondhokB. Getem-getemC. gregetanD. sebelE. susah

9. Punapa tegesipun tembung mikul dhuwur mendhem jero wonten ing geguritan“Saka Pusara”,inggih menikaA. Damel bombongB. Damel sangsaraC. Damel kawatosD. Damel rekaosE. Damel ajrih

10. Punapa pitutur luhur ingkang saged kapethik wonten ing geguritan “SakaPusara”,inggih menikaA. Putra kedah ngabekti saha miturut dhawuhipun keng ibuB. Putra kedah dados tiyang ingkang gesangipun sukses saged damel bombing

keng ibuC. Putra ingkang getun ngantos ibunipun seda mboten saged mbales kesaenan

ibunipun.D. Putra ingkang sungkawa dipuntinggal seda keng ibu.E. Putra ingkang badhe mbales kesaenan tiyang sepuhipun kanthi dados toying

sukses.

E. REMIDIAL

Tak regem gemetering driji astamuAnggitanipun Triwik Damarjati

Lathi pucet biru sumer,mratandha sambate mangewu-ewu pori-pori kangpitheren.Instrumen keprungu klethak-klethuk saka barisan waja…Sedhela-sedhelarapet lan melek paningal gentenan kanggo ngeyem-ngeyemi panjeriting raga kangwus rakuwawa. Ambegan kang kaunjal dawa rabisa nutupi jogeding driji-driji asta

sing judhule ngewel.Jagad iki pa wis ra ana cahya kang bisa tak nggotamba?Deloken siji-siji balung rusukku mretheli rebah ing bumi.Kawil-kawil

ambeganku nyuwun sewu pitulung.Ampun ing NgarsaMu,capet-capet kepireng“Tak regem gemetering drijimu.”Sang Khalik wis nitahke kubali.

Dandani luputku,nuwuhke tobatku kang wus nglirwakke Gustiku.Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,Dutawi E ingkang trep!

1. Punapa tegesipun ”jagad iki pa wis ra ana cahya kang bisa tak nggo tamba?”A. Kasangsaran manungsa amargi sampun nggegulang dhumateng sadaya

wujudipun maksiat saengga pikantuk ganjaran sesakit kang saged nuwuhakenpepejah.

B. Nyuwun pitulungan awujud cahya kang saged damel raga kang katemahkasrepen saged pulih mantun.

C. Donganipun manungsa ingkang sampun sekarat supados dipunparingi Gustikesarasan,saengga saged pulih saking sesakit.

D. Raga ingkang kasrepen badhe saged mantun menawi wonten cahya srengengeingkang saged damel angeting salira.

E. Tiyang ingkang nembe nglampahi sakharatul maut.

2. ”Sang Khalik wis nitahke kubali.” punapa tegesipun ukara punikaA. Sampun pikantuk surya ingkang saged ngangetaken salira.


B. Sampun pikantuk tamba saengga sakitipun saged mantunC. Panyuwunipun kasembadan mboten siyos tilar donya lajeng saged gesang

malih.D. Gusti Allah paring gesang dhateng tiyang ingkang nglampahi sakharatul maut

punika.E. Sampun pikantuk pitulungan saengga mboten siyos seda.

3. Punapa ingkang mboten kalebet syarat ngripta geguritan ingkang saeA. Milih tembung ingkang mentes lan mantesiB. Wonten tembung endah(purwakanthi,dwilingga lsp)C. Wonten tembung Kawi utawi Jawa Kuna.D. Isinipun trep kaliyan tema/jejer.E. Saged dipunanalisis isinipun kanthi gampil.

F. PENGAYAAN

Surem(Anggitanipun Triwik Damarjati)

Kasuntak lelimengan ing tlapuking netraWewayangan kumleyang anutup rasaWektu kaemplok bandha kaboyong

Jinangkah gegayuhan tan kendhat ing mangsaPepadhanging kadonyan kajunjung ngangkasa

Nanginga sureming mata ra sirna gebyaring artaSangsaya peteng anunjeb jiwa

Obating surem iki anamung dongaTitik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D

utawi E ingkang trep!1. Punapa suraosipun geguritan kanthi irah-irahan “Surem“

A. Ngengingi tiyang ingkang ngoyak bandha saengga kesupen ngibadah.B. Ngengingi tiyang ingkang tansah gesang ngrekaos saengga wekdalipun telas

namung kangge pados arta.C. Ngengingi tiyang ingkang gesangipun tansah manggihi kasangsaran.D. Ngengingi tiyang ingkang nengenaken bandha lan donya kangge gesangipun

supados mulya.E. Ngengingi raos gela amargi sampun nglirwaaken ibadah.

OMAHAna omah mapan ing pinggir kali

Ana payon,ana lawang ngarep mburiIng jerone nyawa loro jalu estri

Kanggo tresna saka endi entuk rejeki?Sing lanang ngukur dawane ratan luru tegesan

Sing wedok ungkrah-ungkrah buwangan sampahSabab ora mung wong sugih wetenge bisa ngelih

Sapa wae prelu mangan senajan tanpa gisiPokoke dudu asal colongan lan asil korupsi

Sing kepikir sing wadon kandhutane sing sangang wulanYen bayine lair apa duwe ragad kanggo ngundang bidhan?

Sing dipikir sing lanang ing endi maneh entuk papan panggonanBangunan pinggir kali iki sadhela maneh dibongkar digawe taman

(Kapethik saking Jaya Baya)2. Ngengingi menapa isinipun geguritan “OMAH“.

A. Ngingingi nasib para gelandhangan ingkang manggen ing pinggir lepen.B. Ngengingi nasib para gelandhangan ingkang asring rekaos anggenipun pados

tetedhan.C. Ngengingi nasibipun para tunawisma ingkang nglampahi gesang sangsara.D. Ngengingi nasibipun rakyat miskin ingkang ngrekaos anggenipun gesang

amargi krisis ekonomi.E. Ngengingi gesangipun para gelandhangan kang mboten temtu anggenipun

pikantuk rejeki.


Standar kompetensi : 2. Mengungkapkan pikiran atau gagasan dalam berbagaibentuk wacana lisan tentang bahasa dan sastra.

Kompetensi Dasar : 2.1 Menceritakan berbagai pengalaman dengan menggunakanbahasa Jawa sesuai dengan konteksnya

2.1 Nyariosaken werni-werni pengalaman kanthi migunaakenbasa Jawa ingkang trep kaliyan konteksipun

Tujuan PembelajaranSetelah mempelajari materi ini,siswa diharapkan mampu

Menyampaikan secara lisan pengalaman pribadi (yanglucu,menyedihkan,menakutkan)

Menceritakan pengalaman pribadi dengankalimat,ekspresi,intonasi,lafal,jeda,penghayatan yang menarik

Menanggapi pengalaman teman.

A. UJI PRAKTIK

Cariyos Pengalaman ing ngandhap menika kacariyosaken malih dening setunggalsiswa kanthi lisan ing ngajeng kelas tanpa mbeta teks,siswa sanesipun nyemak kanthipermati!

Ndhelik Manjer SenterNalika semana wus jam sanga bengi.Kanthi nggawa senter sing wis dikabel mergakenope rusak,Pakdhe tumuju omah kang kanggo semayanan.Main kertu nganggodhuwit karo kanca-kancane.Setengahe main kertu ana garukan polisi.Pakdhe banjurmelu mlayu nunjang palang trus ndhelik ing sacedhaking wit njero blumbang.Oraantara suwe polisine liwat pinggir blumbang nggumun ana sunar senter kang asale sakanjero blumbang.Trus Pakdhe didangu polisi,wong ndhelik kok senter diurupke.Pakdhekaro mesem kecut crita yen sentere rusak saengga dinggo nyemplung mblumbangbolame ora iso dipateni.Pakdhe ing kantor polisi suwene telung dina.Bareng baliditakoni tanggane Pak dangu mboten ketingal tindak pundi?Pakdhe njawab,”Lunga penataran neng kantor polisi.”Apa tumon?

Panjebar Semangat no. 48 tanggal 25 Nop 2000Bathine Ngapusi

Nalika umurku nembelasan aku lan kanca-kancaku senengane lek-lekan lan yen wisngantuk turu sak nggon-nggon.Biasane turu neng omahe bakul sugih utawa perangkatdesa sing mesthine sering metu suguhan panganan.Bengi iki aku sak kanca didhawuhinunggoake daleme Pak Lurah sing lagi jagong sekaliyan.Aku lan kancaku cacah enemseneng banget bakale entuk oleh-oleh utawa berkat saka Pak Lurah.Kancaku sing papatjam sewelas bengi wis padha ngorok neng jogan.Aku karo kancaku sijine dikon melekwong loro.Aku lan kancaku nduwe niat jail yaiku nyilih piring sendhok cacah enem lancething cacah papat.Cethinge tak isine krikil lan tak tutupi serbet makan.Aku trusnggugah kanca-kancaku sing turu.Kabeh dha tangi ngertine oleh-oleh saka Pak Lurahwis dicawiske meja.Nalika dha mbukak cething isine krikil.Trus kabeh dha ngamuk

Wulangan 3


krikil-krikil dibalangke aku.Untung ora kena sirahku.Kedadeyan kuwi dadi marakakekapok aku ora arep ngganggu maneh wong kang lagi turu.(Kapethik saking Panjebar Semangat anggitanipun W.S. kanthi besutan)

Siswa nyariosaken pengalamanipun piyambak-piyambak lajeng dipuntampilakenwonten ngajeng kelas kanthi milih topik pengalamanipun lucu, konyol, ngguyokke,

ngisinisini, nyedhihake, ingkang mboten saged dipun dipunkesupenaken.Lajeng dipunanalisis bab diksi ,jeda,tempo,dinamika,lafal,artikulasi,intonasi saha ekspresi.Guru damel kisi-kisi utawi aspek ingkang perlu dipunbiji saha dipuntafsiraken kanthikualitatif batas ketuntasan penguasaan kompetensi 75%.

Katrangan bentuk instrument test saha penskoran uji praktik inggih menika:I.Guru membuat kisi-kisi atau aspek yang dinilai secara kualitatif.Pedoman penilaian soal I yaitu: Kategori A yaitu nilai85.Aspek yang dinilai pemilihan topik sesuai dengan

kemampuan,mampu menarik perhatian,ketepatan(artikulasi,tempo,jeda,dinamika)dan penyampaiannya penuh dengan penjiwaan.

Kategori B yaitu 75nilai85.Aspek yang dinilai pemilihan topik kurang menariksehingga ketepatan(artikulasi,tempo,jeda,dinamika ), tidak menarik perhatianwalaupun dibawakan dengan penuh penghayatan.

Kategori C yaitu 55nilai74.Aspek yang dinilai cerita pengalaman yangdibawakan tidak menarik perhatian,berkesan monoton(artikulasi,tempo,jeda,dinamika kurang tepat )dan mengecewakan penonton.

No.Nama

Diksi,koherensi,alur,topik

Artikusi,tempo,jeda,

dinamika

Menarikperhatian,Pe

njiwaan,ekspresi

Skor

Nilai

Siswa A B C A B C A B C1 Ardyantoro 80 86 73 239 79

Jumlah skor perolehan:Nilai=. ..............x 100


Dipunserat malih cariyos pengalaman ing ngandhap menika migunaaken basaKrama!

Sudah Kinclong.....!!!

MOS SMA-ku pancen abot.OSIS –e rada rewel.Yen ana kang ora trep kalawan apakang kang dikarepake banjur diukum.Sawise upacara siswa anyar banjur mlebukelas.OSIS nuli ngetutake lan wiwit ngabsen mbaka siji kanggo mesthekake yen oraana siswa anyar kang kleru kelas.

B. UJI PRAKTIK

C. TUGAS PRIBADI


Saben kelas disandhing OSIS loro.Kelasku dicekel OSIS aran Dadi lan Dedi ( deningkanca-kancane diparabi Kinclong ).Nalika ngabsen siswa anyar kang aranSimping.T,Dedi ngguyu,pikire jeneng kok aneh.Mesthi wae Simping nesu.Dhasarbocahe kendel.”Ngapa kok nggeguyu jenengku?Emange lucu?”Dedi kang isih ngguyulagi sadhar yen polahe mau ora dadi atine Simping.Aku sakanca padha mlongo.GeneaSimping kok wani ngelikake OSIS,”Ora wedi yen diukum pa?”pikirku sakanca.Sawiserampuung,aku sakanca dikon resik-resik kelas.OSIS padha ngomandani.Sawiserampung,aku sakanca banjur mlebu.Dedi takon,”Sudah bersih adhik-adhik?”Sudah,Kak.Sudah kinclong!”Simping nyauri karo ngadeg,niru iklan ing TV.Karuwankabeh padha ngguyu cekakakan.Kanca-kancane Dedi kang lungguh-lungguh ingdingklik ngarep kelasku padha ngguyu cekakakan genti Dedi sing kisinan,apa manehkanca-kanca dikon leren anggone ngguyu ning tetep ngeyel.Satu sama ya mas?.

Arum Sutarsih – Majalah “Djaka Lodang”

Gendhawil?

Simbah duwe hobi mirengkake radhio dadi apal acara-acara sing disiarake kalebuiklan.Nanging amarga simbah rada suda rungon dadi sok salah tampa.Sawijining dinapas simbah lagi gerah simbah ndhawuhi aku nukokake jamu.:Nok tulung tukokna jamu!”dhawuhe simbah.Aku banjur marani simbah,”Jamu napambah,”Jamu Gendhawil sing sok ditawakake neng radhio kae lho.!”Wah lha nek jamungoten niku nggih mboten onten mbah!”Ana wae lha wong aku sok krungu neng radhiokok,regane Rp.5000 manjur banget jarene.”Kandhane simbah tetep ngeyel.Pas aku lagimenehi katrangan marang simbah dumadakan neng radhio ana iklan “Susu KudaLiar.”Bar dikandhani kuwi mau iklan sing dikarepke simbah aku ngguyukemekelen.Batinku”O alah Mbah Kuda Liar kok iso keprungu Gendhawil.”

(Kapethik saking Majalah “Djaka Lodang”)

DIKIRA MANGKOKKadadeyan nalika swargi eyang kakung ngasta Kakandep,miturut critane ibu eyangkerep tindak dinas neng sekolahan terpencil.Kaya adat sabene yen wis rampung mriksatrus diaturi mampir daleme Pak Lurah.Ing kana wis cecawis dhaharan.Nanging sejedina iku salah sawijining warga desa wis ndhisiki laku ngaturi eyang pinarakdhahar.Sepiro kejote penggalihe eyang,priksa pispot beling tumumpang ing dhuwurmeja kathik diisi jangan.Sakala eyang padharane bunek ameh muntah,kemutan pispoteneng ndalem.Eyang banjur nimbali pawongan mau saperlu miterang yen wdhah janganmau jenenge pispot.”Ngapunten kula wastani mangkok,wong saene ngaten.”ature wongmau.Jarene kuwi wenehane wong kutha nalika dheweke ngewangi resik-resik areppindhahan.Uwalah pispot dikiro mangkok.

Panjebar Semangat no.31 29 Juli 2000

Kabentuk kelompok kanthi anggotanipun saben kelompok gangsalsiswa,salajengipun saben kelompok nggarap pitakenan ing ngandhap menika!

Cariyos pengalaman ing nginggil kapantha miturut suraosipun mujudaken cariyospengalaman-cariyos pengalaman kanthi irah-irahan Ndhelik Manjer Senter,BathineNgapusi,Sudah Kinclong ,Gendhawil saha Dikira Mangkok,kalebet cariyospengalaman ingkang punapa kemawon,pilih salah setunggal!Salajengipun kaseratmenapa sababipun

a) Cariyos pengalaman ingkang damel mirisb) Cariyos pengalaman ingkang damel gemujengc) Cariyos pengalaman ingkang damel muwund) Cariyos pengalaman ingkang damel ajrihe) Cariyos pengalaman ingkang damel sungkawa

D. DISKUSI KELOMPOK


NO JUDHUL KATEGORI KATRANGAN/SABAB1 Ndhelik Manjer

Senterdamel gemujeng

E. POJOK ESEM

UKUMANIng sawijining LP Napi sing jenenge Yuli dipanggil ngadhep ing kantor.“Bapak nimbali dalem?”“Ya,amarga kelakuanmu sasuwene iki apik,atas dasar paserujukan,tahananmu di…”“Dikurangi ya Pak?”“Apa dikurangi? Ditambah! Amarga supaya dienggo conto napi liyane.”“Hah!”

Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D

utawi E ingkang trep!

DIAWE-AWE SI RAI PUCETNalikanipun kula kaliyan rayi kula kenging sesakit Demam Berdarah,kula nyumurupikedadosan ingkang nganeh- anehi.Kula kaliyan rayi kula mondhok ing ruangICU.Miturut dokter sakit kula kaliyan rayi kula sampun kasep saengga kedah pikantukpenanganan ingkang sakalangkung serius.Punapa malih rayi kula taksih umur gangsaltaun saengga sanget damel penggalihan tiyang sepuh kula saestu sungkawa.Nalikatabuh 18.00 wib.Kula ngantuk sanget raosipun ,ananging mboten saged tilem amargikamar kula kathah sedherek ingkang bezuk.Capet-capet kula ningali saking pojokancendhela kamar wonten tiyang setri rikmanipun lurus panjang pasuryanipun pucetsanget ngawe-awe kula kaliyan rayi kula.Lajeng rayi kula mungal “mbak,kae ana wongngawe-awe,awake dhewe dikonmrana.”Kula lajeng wangsulan” aku ora kenal dhik trussimbak ngantuk banget.”Nalika kula tangi tilem kula ningali tiyang sepuh kula muwunamargi rayi kula kritis.Ananging amargi kersaning Gusti,rayi kula sagedmantun.Sasampunipun rayi kula mantun lajeng cariyos menawi nalika dipunawe mbakingkang ngagem sarwa pethak sarta pucet pasuryanipun.Rayi kula sempatdipungendhong tiyang setri punika.Ananging lajeng dipunwangsulaken dhatengngamben griya sakit,nalika rayi kula muwun santer sanget amargi mboten purundipunajak tiyang punika.Tiyang punika manungsa punapa dhemit,taksih dadospitakenan dumugi sapunika.

Dening Triwik Damarjati

1. Cariyos pengalaman kanthi irah-irahan Diawawe Si Rai Pucet mujudaken cariyospengalaman –cariyos pengalaman ingkang punapa kemawon,pilih salah setunggal!A. damel mirisB. damel ajrihC. damel muwun


D. damel gemujengE. damel sungkawa

2. Punapa tegesipun sungkawa wonten ing cariyos pengalaman ing nginggilpunika......

A. mirisB. ajrihC. remenD. gemujengE. susah

3. Punapa tegesipun kasep wonten ing cariyos pengalaman ing nginggil punika......A. nemenB. telatC. mbebayaniD. nularE. angel

4. Punapa basa ngokonipun pethak inggih menikaA. PutihB. BiruC. AbangD. IjoE. Klawu

5. Tembung ing ngandhap menika sami tegesipun kaliyan pasuryanA. AstaB. LathiC. JanggutD. PraupanE. pandelengan

Dipunserat malih cariyos pengalaman ing ngandhap menika migunaaken basaKrama!

LHA WONG BUMBUNEBengi iki aku jaga kamling karo Pak Wakhid lan Pak Surip.Jabang bayik akudingengehi bathang tikus wirog sing kari separo karo si thole kucing kampung.Akubanjur mulih njupuk kresek trus bathang tikus arep takbuwang.Jebul ing Pos RondhaPak Wakhid lan Pak Surip lagi lungguh mendelikki papan catur.Ing mburi pos rondhaana obong-obongan kayu dinggo anget-angetan.Kresek isi tikus banjur tak sumpelkeana mawa kayu kono.Krungu kresak-kresek Pak Wakhid pitakon”Dingarengasik?”.Ndilalah ing njero geni keprungu swara dhus,dhas,dhus.Wah gawat pikirkuwong loro mau mesthi ngerti sing tak obong.Tulung dhik Pai,kaspene olak-aliken,yenwis mateng gawanen mrene wetengku selak kroncongan.Mak tratab atiku,jebul geninenggo mbakar pohung,wah yen konangan iso ajur awakku.Banjur aku njupuk kaspe singpaling gedhi katone wis empur.”Wah gurih tenan kaspene.”Ujare Pak Surip.

F. REMIDIAL


Endi ora enak wong penyedhape sisane thole si kucing kampung batinku.Aku ngadohkaro lambeku komat-kamit supaya diarani melu mangan.

Panjebar Semangat no. 48 tanggal 25 Nop 2000

Cariyos Pengalaman ing ngandhap menika kacariyosaken malih dening setunggalsiswa kanthi lisan ing ngajeng kelas tanpa mbeta teks,siswa sanesipun mbiji!

DURUNG TUKU WIS OLEH IMBUHPak Bari ngingklik menyang pasar Legi Keling saperlu tuku sapi nggo nanjaake asilenebasake pari.Bareng tekan pasar,Pak Bari nggoleki Pak Ipin tangga desa tukangblantik sapi paling kondhang.Pak Ipin wonge grapyak nyedulur trus yen dhuwitekurang iso entuk utang.Ananging Pak Ipin ora katon ana njero pasar.Sakesuk njeplukPak Bari ngenyang sapi nanging ora kasil amarga regane sapi lipet loro.Bareng weruhPak Ipin,atine Pak Bari nyicil ayem.Pak Bari arep nyeraki Pak Ipin ,ananging rasaneprekewuh amarga wong dha nuku sapine Pak Ipin kanthi kontan.Pak Bari banjurndhodhok lungguh kira-kira let-e limang meter karo Pak Ipin,sing wektu semana ugalagi ndhodhok.Pak Bari trus engga-engga njupuk krikil sak jempol trus dislenthikketumuju Pak Ipin,tujuane sembranan,gegojegan lan supayane Pak Ipin mengo nyawangdheweke.Ndilalahe Pak Ipin menyat ngalih,trus krikil sing dislenthikake Pak Baringenengi bokong sapi.Sapi kaget trus mundur-mundur karo njondhil,sikile ngapyuklethong sapi cuwer,muncrati sak awak sakojur Pak Bari.Pak Bari trus lunga kluntrung-kluntrung njegur kali caket Pasar Legi.Apa tumon,wong durung tuku wis entuk imbuh.

Panjebar Semangat no. 48 tanggal 25 Nop 2000

G. PENGAYAAN

24


Standar kompetensi : 3.Memahami isi berbagai wacana tentang bahasa,sastra dalamkerangka budaya Jawa

Kompetensi Dasar : 3.1 Melagukan dan memahami ajaran moral tembang macapat.Nembangaken saha saged paham ngengingi ajaran

moral tembang macapat.

Tujuan PembelajaranSetelah mempelajari materi ini,siswa diharapkan mampu

Nembang macapat sesuai nada Menguasai teknik menyanyikan macapat. Menanggapi penyajian macapat oleh teman Mengidentifikasi kekurangan maupun kesalahan saat nembang macapat. Memahami ajaran moral tembang Macapat.

.

A. PANGERTOSANIPUN SEKAR MACAPAT

Kathah pamanggih bilih sekar Macapat menika saking tembung maca papat-papatmenika pamanggih lepat nanging sampun dipunanggep leres.Miturut urutan utawi rantaman sesekaran kaperang dados sekawan kalebet Macapatingkang dhawah tembang waosan ingkang kaping sekawan. Asring dipun wastanitembang cilik utawi Sekar Macapat. Sekar Macapat menika kaiket dening pathokan-pathokan tertamtu,antawisipun...1. Guru Wilangan inggih punika cacahing wanda saben sagatra2. Guru Lagu utawi Dhong dhing inggih menika tibaning swara ing pungkasaning

gatra3. Guru Gatra inggih menika cacahing gatra saben sapada4. Pada inggih menika bait5. Pupuh inggih menika kumpulan bait.6. Mboten ngangge lampah utawi pedhotan7. Gunggungipun wanda wonten ing satunggal gatra antawis 4 dumugi 12.8. Gunggungipun gatra saben setunggal pada mboten sami antawisipun Sekar Macapat

setunggal lan setunggalipun.9. Laras inggih menika susunan nada ingkang dipunwastani laras Slendro kaliyan laras

Pelog.10. Laras Pelog karakit saking nada 1 2 3 5 6 7, laras Pelog wonten Pathet

Nem,Pathet Lima kaliyan Pathet Barang.11. Laras Slendro karakit saking nada 6 1 2 3 5 6,laras Slendro wonten Pathet Sanga,

Slendro Pathet Nem kaliyan Pathet Manyura.12. Pathet inggih menika pokok inggil utawi tinggi tala gamelan.

B. PAUGERAN SEKAR MACAPAT

Wulangan 4


( Guru Wilangan lan Guru Lagu )1.Maskumambang 4 gatra 12i 6a 8i 8a2.Mijil 6 gatra 10i 6o 10e 10i 6i 6u3.Kinanthi 6 gatra 8u 8i 8a 8i 8a 8i4.Sinom 9 gatra 8a 8i 8a 8i 7i 8u 7a 8i 12a5.Asmaradana 7 gatra 8i 8a 8e/o 8a 7a 8u 8a6.Gambuh 5 gatra 7u 10u 12i 8u 8o7.Dhandanggula 10 gatra 10i 10a 8e 7u 9i 7a 6u 8a 12i 7a8.Durma 7 gatra 12a 7i 6a 7a 8i 5a 7i9.Pangkur 7 gatra 8a 11i 8u 7a 12u 8a 8i10.Megatruh 5 gatra 12u 8i 8u 8i 8o11.Pocung 4 gatra 12u 6a 8i 12a

Kapethik saking Ketrampilan Karawitan anggitanipun Sri widodo,S.Sn

C. SASMITA TEMBANG

Maskumambang iku tembang macapat kang dadi pralambang jaman wong lanang lagimrambat dewasa, ing mangsa nalika seka bocah nuju dadi manungsa kang katon ingtengahing bebrayan. Tembung maskumambang iku sesambungan antarane emas lankumambang. Ana kang nganggep yen Maskumambang iku tembange wong lanang,dene yen wadon iku Kinanthi. Watak tembang iki, umume isine kaya wong kang lagisambat lara, ketula-tula, lan sengsara.

Mijil iku artine lair utawa metu. Ing jajaran tembang Macapat, Mijil umume diselehkeing ngarep. Saben pada, tembang iki ana enem gatra (larik), kanthi guru wilangan languru lagu :Kinanthi iku salah sijine tembang macapat kang umume dienggo nggambarake rasaseneng, katresnan, lan kawicaksanan. Kinanthi bisa nduwe arti gegandhengan tanganlan bisa uga jeneng sawijining kembang. Ana uga kang nggandhengake kinanthi klawanMaskumambang. Yen maskumambang kanggo wong lanang kang lagi dewasa, kinanthikanggo wanita.Maskumambang iku tembang macapat kang dadi pralambang jaman wong lanang lagimrambat dewasa, ing mangsa nalika seka bocah nuju dadi manungsa kang katon ingtengahing bebrayan.Yen dijupuk arti wantah, sinom maknane godhong asem sing isih enom. Ing Macapat,sinom nduwe sipat kang isih enom. Kaya dene bocah cilik kang lagi ngerti ndonya.Tembang Asmarandana umume kanggo wong sing lagi gandrung kapirangu. Yendideleng wantah, Asmarandana dijupuk seka asmara kang artine tresna, lan dahanakang artine geni. Mula saka kuwi, Asmarandana isine wuyung lan samubarang kangmagepokan karo tresna.

Tembang Gambuh mbok menawa pancen kebak ing pitutur. Pitutur kang nggiringmanungsa supaya eling marang tumindak-tumindake. Manungsa dielingake yentakabeh tingkah polah manungsa iku ana akibate. Adigang, adigung, adiguna, bakalnyilakake urip manungsa sing duwe patrap kaya mangkono iku.

Dhandhanggula iku salah sijine tembang macapat kang isine 'pengarepan utawapengajap kang becik. Dhandhang iku pengarep-arep. Mula saka kuwi, tembang kangnganggo metrum Dhandhanggula uga nduwe isi kang legi kaya dene gula. Akeh pituturkuna kang nganggo jenis iki. Ana uga kang nyoba othak-athik gathuk karo sawijiningraja ing jaman Kediri, Dhandhanggendhis. Seka othak-athik iki banjur kinira yentembang iki digawe nalika jaman Kadhiri. Gendhis uga nduwe arti gula.

Durma iku salah sijine tembang macapat kang nduwe watak galak. Ana kalane ugaDurma ngemu kahanan kang serem lan marai wedi. Durma klebu tembang kang wingit

Pangkur iku salah sijine tembang macapat kang nduwe watak munggah ndhuwur.Upama piwulang, iku piwulang kang dhuwur. Upama tresna, iku tresna kang pinunjul.

http://jv.wikipedia.org/wiki/Macapat

http://jv.wikipedia.org/wiki/Kinanthi



http://jv.wikipedia.org/wiki/Maskumambang




http://jv.wikipedia.org/w/index.php?title=Kadiri&action=edit




Seka tetembangan iki banjur akeh maneka warna tembang lan gegendhingan kangnganggo jeneng pangkur, antara liya: pangkur jenggleng, pangkur palaran, pangkurlombok, lan liya-liyane.Megatruh utawa Dudukwuluh iku kalebu tembang sekar madya. Wateké prihatin langetun pungun-pungun (Indonesia "rasa sakit hati karena rindu") .

Pucung (ana kalane tinulis pocung) iku tembang macapat kang ngelingke marangpepati. Pucung cedhak karo tembung pocong. Kaya pralambang mori kanggombungkus layon, pucung dienggo tembang kang bisa ngelingake marang manungsa yenurip ing ndonya ana pungkasane.

Ananging Pucung uga nduwe watak liya. Pucung iku jenenge wiji woh-wohan. Wandacung uga marai gawe rasa seger kang ngelingake marang perkara kang lucu kaya deneisih jaman dikuncung. Tembang iki asring dienggo tembang-tembang kang uga lucu,kayata parikan utawa bedhekan.

.Sumber artikel iki saka kaca situs web: "http://jv.wikipedia.org/wiki/Gambuh"

D. ISI MACAPAT

Serat WulangsunuSalah satunggaling pethilan karya sastra Sekar Macapat "Dhandanggula" wonten ing

"Serat Wulangsunu" Pupuh 1 anggitanipun Paku Buwana IV, ngemot isi inggihmenika :

Dhandhanggula

Yen wong anom ingkang anastiti,tan mangkana ing pamanggihira

den wulang ibu ramane,asila anem ayun,

wong tuwane kinarya Gusti,lunga teka anembah

iku budi luhungserta bekti ing sukma,

hiya iku kang karya pati lan uripmiwah sandhang lan pangan

Menawi tiyang enem ingkang nggadhahi sipat sae.Pamanggihipun utawi aturipun mboten kados tiyang enem ingkang mboten sae

sipatipunDipun wulang rama saha ibunipunLenggah sila sangajengipun tiyang sepuhipunTiyang sepuhipun dipun anggep wakilipun GustiKesah utawi wangsul saking griya tansah ngormati tiyang sepuh.Punika ingkang dipun wastani tumindak ingkang luhur.Sarta bekti dhumateng Gusti Ingkang Maha Agung.Gusti ingkang nitahaken pejah gesangipun umatipun.Sarta Gusti ingkang saged maringi sandhang saha tedhan.

E. KATEMBANGAKEN KANTHI LARAS INGKANG TREP !

Salah setunggal siswa nembang,siswa sanesipun mbiji!


http://jv.wikipedia.org/wiki/Basa_Indonesia


http://jv.wikipedia.org/wiki/Gambuh


Guru damel kisi-kisi utawi aspek ingkang dipunbiji kualitatif.Pedoman pambiji utawi penilaian soal I inggih menika: Kategori A inggih menika biji85.Aspek ingkang dipunbiji ketepatan

lafal,dinamika,artikulasi,tempo,nada saha tehnik pernapasan sae. Kategori B yaitu 75nilai85. Aspek ingkang dipunbiji ketepatan

lafal,dinamika,artikulasi,tempo,nada saha tehnik pernapasan cekap. Kategori C yaitu 55nilai74. Aspek ingkang dipunbiji ketepatan

lafal,dinamika,artikulasi,tempo,nada, saha tehnik pernapasan kirang.

No. Nama SiswaDinamika,tempo,

nadaArtikulasi,lafal

Teknikpernapasan

SkorBiji

A B C A B C A B C1 Harsurya 86 85 65 236 78

Gunggung utawi jumlah skor pikantukipun:

.............x100Biji =


Dhandhanggula Palaran Laras Slendro Pathet Sanga● ● ● ● ● ● ● ● ● ● 2 2 2 2 2 2 1 1 2 1 6Yo gyani ra kang pa ra pra ju rit

6 6 6 6 6 6 5 2 3 5 6la mun bi sa sa mya a nu la da● ● ● ● ● 2 2 1 1 6 6 1 6 5ka dyangu ni ca ri ta ne ● ● ● ● ● 5 6 1 1 1 2 6 1an del i ra sang Pra bu

5 2 3 2 1 1 1 1 2 2Sa sra ba u ing Ma es pa ti

2 2 2 2 2 2 1 6a ran Pa tih Su wa da

6 6 6 1 6 5 6 1 2


● ● ● ● ● ● le la buh an i pun● ● ● ● ● ● 2 2 2 2 1 6 1 5 6kang gi ne lung tri pra ka ra

5 2 3 2 1 5 5 5 5 3 3gu na ka ya pu ru ne kang den an

5 3 2te pi

2 2 2 1 1 2 6 1 1 ● nu ho ni trah u ta ma

Kapethik saking Serat Tripama anggitanipun KGPAA Mangkunagara IV

.

F. BAUSASTRA

1. Nendra=nidra (Sansekerta)=sare2. Lepas=bebas,kesah,sampurna.3. Budi=Budhi

(Sansekerta)=pengertosan,akal,watak,pemanggih.

4. Warih=wari(Sansekerta)=toya5. Tawa=penawar(Indonesia).6. Wisa=bisa(Indonesia)

7. Pan=amargi,sabab.8. Sedya=pengin,karep.9. Wela-wela = saking tembung wela (

Basa Sansekerta ) tegesipun jelas,cetha.10. Wulung=kebiru-biruan utawi keungu-

unguan11. Tan=ora

12. Lulut=tresna,nurut.

G. SAUR PITUTUR

Metani kaelokaning mangsaaja gandrung tan wewaton

sajak arumangsa bisaNamung datan rerumangsan

isin lamun sesulayanndadak angupara beda

ambanen sarwa pangapura liyanBetah melek .....melok.! - Betah luwe.......Luwih.!

menep ing rahsa sateleng kalbuamatek cipta ambasuh sukmasumunaring raga ambudidaya

Nora iguhing palena pikir


imaningsun anuju dhat luhurNembah asaling muasal

oncat hawa lereming asepi

Nulad nuladaning namiimen wekasing wasana

nemen nemu mangkenipunoleh nular wicaksaning

Lan, kembang menur sinebar den awur-awurYen wis makmur aja lali karo leluhur

sing temen bakal tinemu-sing salah bakal seleh-

sing teka nggawa lega,mulih nggendhong prayoga

http.www.jawapalace.org


1. Pocung,Pocung,Maskumambang,Maskumambang,Mijil,Mijil,Mijil,Sinom,Gambuh,Pocung,Durma

A. 2 pada Pocung,2 pada Maskumambang,3 pada Mijil,1 Pada Sinom,1 padagambuh,2 pada Durma,saha 5 pupuh.

B. 2 pada Pocung,1 Durma,1 pada Maskumambang,3 pada Mijil,1 PadaSinom,1 pada gambuh,2 pada Durma,saha 4 pupuh.

C. 4 pada Pocung,1 Durma,2 pada Maskumambang,2 pada Mijil,1 PadaSinom,1 pada gambuh,2 pada Durma,saha 7 pupuh.

D. 3 pada Durma,2 pada Maskumambang,3 pada Mijil,1 Pada Sinom,1 padagambuh,2 pada Durma,saha 8 pupuh.

E. 3 pada Pocung,2 pada Maskumambang,3 pada Mijil,1 Pada Sinom,1 padagambuh,1 pada Durma saha 6 pupuh.

DurmaKae manungsa golek upa angkara

Sesingidan mawuningGawa bandha donyamBuwang rasa agamaNyingkiri sesanti ati

Tan wedi dosaTan eling bakal mati

2. Suraosipun sekar Durma ing nginggil nggadhahi ajaran moral ngengingi inggihmenika…..

A. Tiyang ingkang nguja angkaramurka,nebihi agama.B. Tiyang ingkang nguja kadonyan utawi bandhaC. Tiyang pados upa kangge kaluwargaD. Tiyang ingkang pados katentremanE. Tiyang ingkang remen tumindak kesaenan.

DhandhanggulaDhandhanggula resep watakneki

Pangkur sereng Sinom renyah grapyak,Maskumambang panlangsane,

Sembrana watakipun,


pun Pocung ingkang andarbeni,Megatruh nglangut rasa,

Durma galakipun,dene Mijil prihatinnya,

Gambuh genah Kinanthi ing seneng asih,Asmarandana tresna.

Kapethik saking Djaka Lodang3. Sekar Macapat Dhandhanggula ing nginggil punika suraosipun ngengingi

A. nama-nama sekar macapatB. jinisipun sekar macapat.C. watakipun sekar macapatD. mupangatipun sekar macapatE. urut-urutanipun sekar macapat

4. Ingkang mboten kalebet watakipun sekar macapat inggih punika….A. Dhandhanggula wonten 10 guru gatraB. Dhandhangula resep watakipunC. Kinanthi remen asihD. Pocung sembrana watakipunE. Mijil prihatin

5. Dipunterangaken isinipun Macapat Sinom ing ngandhap menika...Kinanthi

Siji-siji yen nyurtanahTelu-telu telung ari

Pitu-loro mitung dinaLima-lima matang desi

Loro-lima nyatusiWilujengan nyewu ari

Enem-lima cara lampah pangetangnyaKapethik saking Djaka Lodang

A. Isinipun petanganipun tiyang ingkang seda,wilangan ingkang sapisannedahaken dinten pepitu,petangan salajengipun dinten pasaran.Dinten kapisan(siji),Slasa Kliwon nyurtanahipun Slasa Kliwon.Tigang dintenipunnyurtanahipun dipun etang majeng tiga saengga dados Kemis Paing.

B. Isinipun petanganipun tiyang ingkang seda,wilangan ingkang sapisannedahaken dinten pasaran,petangan salajengipun dinten pepitu.Dinten kapisan(siji),Slasa Kliwon nyurtanahipun Slasa Kliwon.

C. Isinipun petanganipun tiyang ingkang seda,wilangan ingkang sapisannedahaken dinten pepitu,petangan salajengipun dinten pasaran.Dinten kapisan(siji),Slasa Kliwon nyurtanahipun Slasa Kliwon.Tigang dintenipunnyurtanahipun dipun etang majeng tiga dados Jumat Pon.

D. Isinipun petanganipun tiyang ingkang seda,wilangan ingkang sapisannedahaken dinten pasaran,petangan salajengipun dinten pepitu.Dinten kapisan(siji),Slasa Kliwon nyurtanahipun Rebo Legi.

E. Isinipun petanganipun tiyang ingkang seda,wilangan ingkang sapisannedahaken dinten pasaran,petangan salajengipun dinten pepitu.Dinten kapisan(siji),Slasa Kliwon nyurtanahipun Slasa Legi

PangkurYeku bebekaning alam,

Nut ing kandha iki aran tsunamiIng tlatah Aceh kapungkur,

Gora reh gara-garaGonjang ganjing bumi oreg lindhu agung

Polahe gung janma buyarPindha gabah den interi

6. Punapa suraosipun Macapat Pangkur ing nginggil punika….A. Lelampahan nalika lindhu agengB. Lelampahan nalika bencana ing nuswantaraC. Lelampahan nalika banjir bandhang ing AcehD. Lelampahan nalika bumi horeg ing SumatraE. Lelampahan bencana tsunami ing Aceh


SinomSanggya janma kang kuwawa

Siyam ing Romadon suciLair batin wis den ujiTartamtu badhe nampi

Pangaksamaning Hyang AgungSakeh dosa wus musnaPindha bayi nembe lair

Ing akerat bakal mulya aneng swarga.(Kapethik saking Panjebar Semangat)

7. Suraosipun sekar Sinom ing nginggil punika ngengingi….A. Ngibadah SiyamB. Swasana ing wulan RomadonC. Cariyos ngengingi bayi kang nembe miyosD. Cariyos ngengingi akheratE. Cariyos ngengingi wulan Romadon.

Ä[pocu=.

?duhankÑ|,mnutTm]i[w=otuwmu,

ajdsemB`n,

si=pdtnShz[jnNi,

mr=bpbiyu=zirtnSht}sN.

Ämu=weli=ku,ajwnimr=guru,

k=pri=piwul=,

sbenFin[aorlli,

mul=wuruk¿ br=becikLn¿p][yog.

8. Dipunterjemahaken aksara Jawa“Pocung” punika ngangge basaLatin.

A. Dhuh anakku elinga mring wongtuwamu,aja dha sembrana,sing padhatansah ngajeni,marang bapa biyungira tansah tresna.

B. Dhuh anakku meluwa mring wongtuwamu,aja dha sembrana,sing padhatansah ngajeni,marang bapa biyungira tansah tresna.

C. Dhuh anakku nggugua mring wongtuwamu,aja dha sembrana,sing padhatansah ngajeni,marang bapa biyungira tansah tresna.

D. Dhuh anakku manuta mring wongtuwamu,aja dha sembrana,sing padhatansah ngajeni,marang bapabiyungira tansah tresna.

E. Dhuh anakku manuta mring wongatuwamu,aja dha sembrana,singpadha tansah ngajeni,marang bapabiyung ira tansah belani.

. Ä[pocu=.


Äpmujiku,[ko[wpdsi=mituau,

mnTep¿kLwnSet-,

mr=pitutu/k=becik¿,

mugmuga=[g/ffi[w=oautm.

9. Dipunterjemahaken aksara Jawa “Pocung” punika ngangge basa Latin.A. Mung welingku aja wani marang guru,kang paring piwulang,saben dina ora

lali,mulang muruk barang becikB. Mung welingku aja wani marang guru,kang paring piwulang,saben dina ora

lali,mulang wuruk barang becikC. Mung welingku aja wani marang guru,kang paring piwulang,saben dina ora

lai,mulang wuruk sarwa becikD. Mung welingku aja wani marang guru,kang paring piwulang,saben dina ora

lali,mulang wuruk tindak kang becikE. Mung welingku aja lali marang guru,kang paring piwulang,saben dina ora

lali,mulang wuruk tindak kang becikSekar Macapat SinomSekar sinom ginupita,

dadya peling kita sami,Setu Wage ri samanatanggal pitulikur Mei,kalih ewu nem warsi

kanci ngancik bangun esuk,lindhu gung nrajang mbuncang,

reh Ngayogyakarta nagri,miwah nyrambah ing laladan Jawa Tengah.

Kapethik saking Djaka Lodang10. Sekar Macapat Sinom ing nginggil punika suraosipun ngengingi

A. Lelampahan rikala redi Merapi njeblukB. Cariyos ngengingi pagebluk wabah flu burungC. Lelampahan nalikanipun lindhu ageng ing Jawa TengahD. Lelampahanipun nalikanipun laladan Ngayogyakarta badhe katerak tsunami ing

27 Mei 2006E. Lelampahan ingkang nggambaraken nalikanipun dumuginipun lindhu ageng ing

Ngayogyakarta saha Jawa Tengah

H. REMIDIAL

Dipunserat kadospundi ajaran moral sekar macapat Sinom ing ngandhap menikangangge basa Krama !

Serat-KalatidhaSalah satunggaling pethilan karya sastra Sekar Macapat "Sinom" wonten ing "Serat

Kalatidha" bab.8 anggitanipun R.Ng Rongga Warsita, inggih menika :

Sinom

Amenangi jaman edan

Ewuh aya ing pambudi


Melu edan ora tahan

Yen tan melu anglakoni

Boya kaduman melik

Kaliren wekasanipun

Ndilallah karsa Allah

Sakbeja-bejane kang lali

Luwih beja kang eling lawan waspada.

I. PENGAYAAN

Dipunserat kadospundi ajaran moral sekar macapat Dhandhanggula ingngandhap menika ngangge basa Krama !

DHANDHANGGULA

Serat-KalatidhaSalah satunggaling pethilan karya sastra Sekar Macapat "Dhandhanggula" wonten ing

"Serat Purwajati” anggitanipun Sunan Kalijaga, inggih menika :

Ana kidung rumeksa ing wengiTeguh hayu luputa ing lara

Luputa bilahi kabehJim setan datan purun

Paneluhan tan ana waniMiwah panggawe alaGunaning wong luput

Geni atemah tirtaMaling adoh tan ana ngarah ing mami

Guna duduk pan sirna


Standar kompetensi : 3.Memahami isi berbagai wacana tentang bahasa,sastra dalamkerangka budaya Jawa

4.Mampu mengungkapkan pikiran dan gagasan tentangbahasa,sastra dalam ragam tulis

Kompetensi Dasar : 3.2 Memahami wacana beraksara Jawa.3.2 Saged paham wacana aksara Jawa

Setelah mempelajari materi ini,siswa diharapkan mampu

Membaca cepat wacana dengan kecepatan 75 kata per menit. Mengidentifikasi ide pokok, tiap paragraf Menceritakan kembali isi wacana beraksara Jawa melalui bahasa lisan Mendaftar topik-topik yang dapat dikembangkan menjadi wacana

CARANIPUN NYERAT AKSARA JAWA

NOTULISAN

LATINPOLA AKSARA JAWA

1. tuna tunatun

2. rahayu Ra + hayurayu

3. nagara nagarangr

4. cempurit cempuritcemP|rit\

5. prelu prelup~lu

6. janji janjijvJi

7. karsa karsak/s

8. glas glasgels\

9. Saoto saoto[so[to

10. donya donya[fov

11. anantang an + tantangnnT=

Wulangan 5


12. mranata am + ra + tatam`nt

13. andadar an + dadaranFf/

14. ambuwang am + buwangamB|w=

15. panembah pa + an + sembahpnemBh

16. panyekel pa + any + cekelpvekel\

17. kadadak ka + dadakkeffk\

18. piawon pi + awonpia[won\

19. piala pi + alapial

20. priyangga pri + anggapì[y=og

21. piagem pi + agempia[won\

22. prentul pre + entulp~nÒ|l\

23. jlerit el + jeritjLerit\

24. tinaot in + taottin[aot\

25. panayung an + payungpnyu=

26. awana awan + naawnN

27. watake watak + ewt[kK

28. nanggapi an + tanggap + in=gpPi

29. bisaa bisa + abisa

30. lungaa lunga + aluza

31. winaa wina+ awiny

32. dhewea dhewe + a[d[wy

33. priyayia priyayi + apìyyia

34. kepriyea kepriye + akepì[yea


35. nirua an + tiru + aniruw

36. nawua an + tawu + anwua

37. panewaa pa + tewa + ap[nwa

38. jarane jaran + ejr[n

39. alune alu +nealu[n

40. madhani am + padha + nimdnNi

41. anggenteni ang + genti +nia=gen[tnNi

42. kadadeyan ka + dadi + ankf[fyn\

43. pagadhean pa + gadhe + anpg[dyn\

44. kalakuan ka + laku + anklkuwn\

45. jagoan jago + anj[gown\

46. kaweruhan ka + weruh + ankweruwn\

47. kaliyan kalih + ankliyn\

48. palihan palih + anplihan\

49. karuhane ka + ruh + anekruha[nN

50. palihan palih + anpliyn\

51. ujanen uja + nenauujnen\

53. panunen panu + nenpnunen\

54. talenan tali + en + ant[lnNn\

55. lakonan lakon + anl[konNn\

56. pepenana pepe + nana[p[pnNn

57. napakake an + tapa + akenpkH[k

58. nglalekaake ang + lali + akezL[lkH[k


59. ngajokake ang + maju + akez[joka[k

60. pakakake pakan + akepkkK[k

61. angewokake ang + ewo + akea[z[wokK[k

62. goleken golek + en[go[lkKen\

63. cuwanipun cuwa + nipuncuwnipun\

64. rotinipun roti + nipun[rotinipun\

65. sabukan sabuk + ansbukKn\

66. kauninganan

ka + uninga+anan kauniznNn\

67. kalilana ka + lila + naklilnNn

68. rerigen ri + rigenririgen\

69. gaganda ga + gandag[gonF

70. alang-alangAl=al=

71. alun-alunalunHlun\

72. supit urangsupitHur=

73. ing atase ing + ataseai=zts[S

74. ing ngajeng ing + ngajengai=zje=

75. rimbag dwipurwa rimBg\fWipu/w

76. gemblunggem\bÓ|=

77. tlatentL[tn\

78. ngarang ang + karangzr=

79. mbalang am + balangamBl=

80. nangka[no=k


I. Wacana Basa Jawa Gagrag Anyar miturut Robert Longacre yaiku:a. Wacana Naratif yaiku wacana kang isine mratelakake lan ngandharake bab- bab

kanthi awujud crita.Tuladha: Siaran Basa Jawa ing RRI kang nyritakake Obrolan Pak Besut,SiaranPradesan lsp.

b. Wacana Prosedural yaiku wacana kang isine nerangake cara-carane kang kududitindakake amrih becike.Tuladha : Resep Nggawe Tempe, Carane Ngingu Bebek, Carane Nandur Anggreklsp.

c. Wacana Hortatori yaiku wacana kang isine kanggo narik kawigaten sing macakareben nindakake karepe si juru tulis.Tuladha : Wacana Dakwah Muslim, Wacana Partai Politik, Wacana SiramanRohani.

d. Wacana Ekspositori yaiku wacana sing isine nerangake bab-bab kang preludimengerteni karana migunani saengga bisa dijupuk kesimpulane.Tuladha: Artikel Ing Majalah Jaya Baya, Artikel Bab Pari Bibit Unggul lsp.

e. Wacana Dramatik yaiku wacana sing isine bab crita kang bisa dipanggunakekanthi wujud pirembugan, solah bawa para pelakone.Tuladha: Lakon Kethoprak Babad Diponegoro, Lakon Wayang Wong SrikandhiLarasati lsp.

f. Wacana Epistolari yaiku wacana sing isine awujud layang.Tuladha: Layang Iber-iber, Layang Paturan, Layang Ulem lsp

g. Wacana Seremonial yaiku isine ngemot tata cara bab upacara kang wigati.Tuladha : Ular-ular Penganten, Upacara Ngiring Jenasah, Upacara WisudaSarjana lsp.

II. Basa kang Kanggo ing Wacana yaiku:a. Wacana nganggo Basa Jawa Kuna utawa Kawi ( abad 9 nganti abad 18 ).

Ditulis nganggo Jawa Kuna kacampur Sansekerta. Tuladha : tulisan neng watutaun 731 saka utawa 809 masehi ing Dieng.

Ditulis ing godhong Lontar. Tuladha : Kitab Canda-Karana, Kitab Dasanama (700 saka), Kitab Ramayana ( 820-832 saka ).

b. Wacana Basa Jawa Tengahan utawa Kawi Muda (abad 15 nganti abad 16 ) Tuladha:Kitab Tantu Panggelaran, Kitab Pararaton

c. Wacana Jawa Baru ( abad 16 ).Tuladha : Serat Cebolek, Babad Giyanti, SeratArjunasasra, Serat Centhini, Serat Babad Mentawis lsp.

III. Wacana miturut bentuk gubahane yaiku:a) Prosa- Jawa Kuna tuladha: AgastyaParwa,Brahmandhapurana,Uttarakandha,Kitab Parwa

- Jawa Tengahan tuladha : Pararaton, Calon Arang, Tantu Panggelaran.- Jawa Baru tuladha: Serat Riyanto, Ngulandara, Gerilya lsp

b) Puisi- Jawa Kuna tuladha: Ramayana kakawin, Bharatayuda Negarakertagama Jawa Tengahan, tuladha : Serat Dewaruci,Serat Kidung Sudamala. Jawa Baru ,tuladha : Tembang Macapat, Babad Giyanti, Serat Cemporet,SeratNayaka Lelana. Jawa Baru, tuladha : Geguritan

IV. Wacana miturut jinise yaiku:

a) Kisah , yaiku crita pengalamaning urip si pangripta. Tuladha: Serat Nayaka Lelana.b) Riwayat, yaiku crita riwayate si pangripta, utawa priyayi luhur sing dihurmati

rakyate. Tuladha: Serat Riwayate Rangga Warsita.c) Dongeng kaperang dadi 3 yaiku:

B. WACANA


-Fabel ( nyritakake uripe para kewan ) tuladha: Tantri Kamandaka,Dongeng SatoKewan, Si Kancil.

-Legenda( nyritakake asal-usul dumadine alam, kutha lsp ) tuladha: Kedadeyane KuthaBanyuwangi, Baturaden, Asale Rawa Jimbung lsp.

-Mitos ( nyritakake Dewa-dewi ) tuladha : Ajisaka, Nyi Rara Kidul.Jaka Tarub.d) Babad , yaiku crita sejarah. Tuladha: Babad Mentawis, Babad Tanah Jawi, Babad

Segaluh.e) Pakem , yaiku crita ing pedhalangan utawa bab lakon wayang.Tuladha : Dewa

Ruci,Gathutkaca Lair, Bima Bungkus.f) Kethoprak utawa Sandiwara yaiku crita babad, roman kang dilakokake.Tuladha :

Angling Darma,Kleting Kuning, Timun Mas.g) Roman lan Crita Cekak, yaiku crita sing nggambarake lelakone uripe manungsa.

Tuladha : Serat Kamandaka, Serat Panji Semirang, Serat Pranacitra.h) Wacana Pengetahuan, yaiku kanggo maratelakake bab ilmu kang migunani.

Tuladha: Serat Primbon Batal Jemur Addammakna, Kitab Wrettasancaya.i) Niti yaiku kanggo mratelakake tuntunan kasusilan. Tuladha: Nitisastra.j) Sasana, yaiku kanggo pituturing para pemimpin. Tuladha: Kitab Niti Praja, Kitab

Asta Brata.k) Tutur, yaiku ngemot piwulang agama, mistik, kebatinan, sufi. Tuladha : Sang

Hyang Kamahayanikan, Brahmandhapurana,Suluk Wujil,Suluk Malang Sumirangl) Epos utawa Wiracarita yaiku ngemot piwulang kepahlawanan. Tuladha: Epos

Ramayana, Epos Mahabharata.Pangeran Diponegoro.

C. TUGAS PRIBADI

Kaserata Aksara Jawa menika dipuntransliterasi utawi alihaksara dados Aksara Latin!

1;?zj[kG [g/.

2;wufuneN n\,

3;bLefugGipun\,

4;av\[jLog\,

5; Äkul[kPo[pok\,

D. REMIDIAL


Guru damel kisi-kisi utawi aspek ingkang dipunbiji kualitatif.Pedoman pambiji utawi penilaian soal I inggih menika: Kategori A inggih menika biji85.Aspek ingkang dipunbiji ketepatan

bacaan,lafal,dinamika,artikulasi,tempo ,durasi saha jeda sampun sae. Kategori B yaitu 75nilai85. Aspek ingkang dipunbiji ketepatan

bacan,lafal,dinamika,artikulasi,tempo saha jeda cekap. Kategori C yaitu 55nilai74. Aspek ingkang dipunbiji ketepatan

bacaan,lafal,dinamika,artikulasi,tempo saha jeda kirang.

No.Nama

Ketepatanbacaan

Artikulasi,lafal,dinamika,jeda

Tempo,durasi Skor

Nilai



Gunggung utawi jumlah skor pikantukipun:Biji=. ......x100Jumlah skor maksimal

Kawaosaken Wacana Aksara Jawa ing ngajeng kelas,siswa sanesipun mbiji!

?*ezwn\[$o[lo.

?musimKemrautkSeb`paai/mu,fimusimHujnHai/meluapSm

Paijauh.mtaai/mufri[$o[lo,te/benT=gunu+$eribu,aai/mez

li/smPaijauhakHi/vkelaut\,

?aituperauriwytM|fulu,kaumPedg=sLlunaikHituperau.

?

*ezwn\[$o[loriwytM|fulu,sefridulujfipe/atianHin

Sni.

mtaai/mufri[$o[lote/bnT=gunu=$eribu.

aai/mezli/smPaijauhakHi/vkelaut\,

E. PENGAYAAN

Kawaosaken Wacana Aksara Jawa ing ngajeng kelas,siswa sanesipun mbiji!

[romnFm/wuln\

[fwiAvJsMrput]i%tih[lohge[n/Fs[asTkdau[pFni=st]iy%

luamBpunFm/wuln\,azvCikS=[fwitinil/g/wai=[%]o[boli=

g.tithrtuayukevCnwu=zuki[nneM/jyMinkJi=g.waitsa%u

ye=znSig]dusTgfwesikuni=ki[nnNigsJ=gW|rubisMke=g/w.wyh

*egwnT=gulMnikMimP=p]=,tumuliX=ghntajejuluk\*]wijy.

rtu@evCn,wait,puye=znKg/wnt.


Standar kompetensi : 4.Mampu mengungkapkan pikiran dan gagasan tentangbahasa,sastra dalam ragam tulis

Kompetensi Dasar : 4.2 Menulis wacana beraksara Jawa.4.2 Nyerat wacana aksara JawaSetelah mempelajari materi ini,siswa diharapkan mampu Menulis Aksara Jawa berdasarkan panduan penulisan aksara Jawa. Membetulkan kesalahan penulisan Aksara Jawa.

A. CARANIPUN NYERAT

a) AKSARA MURDA

Aksara Murda yaiku kanggo nyerat aksara gedhe ( huruf besar ) ing aksara Jawa.Aksara Murda kanggo nyerat asmane bupati, ratu, raja, kadipaten,kraton, kutha lsp.

Tuladha:Para nayaka pada marak ana ngarsane Bupati Sindu Aji.

ÄprnykpdmrkHnz/s[n*upti$inF|Aji.

Na ! Ka @ Ta # Sa $

Pa % Nya ^ Ga & Ba *

b) PASANGAN AKSARA MURDA

Na ® Ka ¯ Ta ± Sa °

Pa ² Nya ³ ´Ga Ba µ

c) AKSARA SWARA

Aksara Swara yaiku kanggo nyerat aksara swara ( huruf vokal ) ing wiwitane tembungutawa ukara ing aksara Jawa ( di tulis di awal kata atau kalimat ).

Wulangan 6


Tuladha:Aji lunga ora pamit karo aku.

ÄAjiluz[aorpmit\,

AKSARA SWARA

A A I I U U E E O O

B. UJI PRAKTIK

Kaserata Aksara Jawa menika dipuntransliterasi utawi alihaksara dados Aksara Latin!

?&uritHi=ds/bLmB=.

?swijini=bLmB=buqekBvu[n,

ai=ds/[rguritG|ritKavJeritNel=s,

[aorkumwz}gemJmnK=sytuw.

?kpeqikSki=pvJeb/semzt\,


Falsafah agraris Batik

Motif bathik wonten gandheng cenengipun kaliyan lingkungan alam.Motif rikmawonten ing pelepah taneman kolang-kaling dipunwastani bathik motif kawung.Sakingsekar kenikir miyos motif batik ceplok kembang kenikir, saking sekar asem miyos batiksemen kembang asem, saking woh manggis miyos motif batik ceplok manggis, sakingmekrokipun sekar alit miyos motif batik truntum, saking mata parang ingkang risakmiyos motif parang . Kagem ngisi ruang ingkang kosong dipunparingi motif utawigambar sekar sirih, rembyang, cengkehan,sekar delima lansapanunggilipun.Warnanipun batik abrit pethak saking warna gula kelapa, ijem pethak saking gadhungmlathi .Werni abrit dipunemba alas kabesmen.

Filosofi agraris batik sapunika wonten ingkang nyebal saking pakem,saengga winastanbatik gaya baru ingkang mboten ngemot filosofi,anamung kagem karemenan kemawonkadosta motif batik Wahyu tumurun, wirasat, sri kuncoro, Bokor kencanalansapanunggilipun.

1. Motif bathik wonten gandheng cenengipun kaliyan lingkungan alam.Motif rikmawonten ing pelepah taneman kolang-kaling dipunwastani bathik inggihpunika.........

A.@wu=


[*.;AlsHlsSn\

[c; %r=

[f;cemuki/rn\

E;UfnLiris\

2. Mekrokipun sekar alit miyos motif bathik utawi batik inggih punika…….

A.tumBl\

[*.;ce[pLok\

[c;#(nm\

[f;$i[fomukTii

E; $]ikuvCr

3. Motif bathik saking sekar asem miyos batik inggih punika.........

A.@wu=

[*.;AlsHlsSn\

[c; %r=

[f;cemuki/rn\

E;$e[mnKemB=Asem\

4. Saking woh manggis miyos motif bathik utawi batik inggih punika…….

A.ce[pLokM=gis\

[*.;ce[pLok\

[c;#(nm\

[f;$i[fomukTii

E; $]ikuvCr

5. Saking mata parang ingkang risak miyos motif batik inggih punika.........

A.@wu=

[*.;AlsHlsSn\


[c; %r=

[f;cemuki/rn\

E;$e[mnKemB=Asem\

6. .Ingkang mboten kalebet pepethan kangge ngisi ruang ingkang kosong dipunparingi motifutawi gambar sekar inggih punika…….

A.$irih

[*.;fLim

[c;xm\b-=

[f;mLqiii

E; ce=[khHn\

7. Ingkang mboten nama motif batik ingkang nyebal saking paugeran filosofi agraris inggihpunika……

A.$]ikuvCr

[*.;@wu=

[c; wirst\

[f;[*o[ko/kevCn

E;whyutumurun\

8. Saking sekar Kenikir miyos motif batik inggih punika.........

A.$]ikuvCr

[*.;ce[pLokSek/@eniki/

[c; wirst\

[f;[*o[ko/kevCn

E;whyutumurun\

9. Motif kanthi falsafah agraris,punapa tegesipun agraris menika........

A.sititnemMn\


[*.;seek/sek/rn\

[c;[who[wohan\

[f;tnemMn\

E;witWitTn\

ÄpvJene=znHpwisPi/s.

1:Ä@i=[anRi:3:skI=gìs\,[loauais\:16: sk%ervCis

\,ln\![po[l[aon\sk%ervCis\,k[bhnnD=aailu[ro[

pobi[a,yaikug=guanK=anF[fkH[kpvJene=z[nNwefimr=

kuci=.

2;I=taun\:1976:swijini+=[sk~trisHi=[los\A=zLsJen=[z

j[n$WipKnQixsMinikhk[rowtusi=[bo[bo[tT:50:[pon\.au

pcraikifise[kSniluwihsk[w=o[ro=puluh,[aoransi=ze/

tikenap[d[w[kHnikhk[rowtu.

13. Punapa nama penyakit ingkang dipunsababaken ajrih kaliyan kewan kucing?A. AllurphobiB. AilurophobieC. AlurobhyD. AilupobiaE. Aluropobia

14. Sinten nama raja ingkang nggadhahi raos ajrih dhumateng kewan kucing?A. Raja Louis VB. Raja Louis VIC. Raja Louis XVID. Raja Henry IE. Rja Henry VI

15. Sinten nama sekretaris ingkang nikah kaliyan sela ingkang bobotipun seket pon?A. Jane SwiftB. Jane SwissC. Jane Lane

C. REMIDIAL

47

D. Jane SmithE. Jane Swear

16. Nalika palakrami kaliyan sela menika dipunsekseni pinten tiyang?A. 20 TiyangB. 30 TiyangC. 40 TiyangD. 200 TiyangE. 2 Tiyang

D. PENGAYAAN

Kaserata mawi aksara Latin!

A.Äkes[annPunikl=ku=autmi.

[*.Ätiy=sb/punikbklPiknÒ|kBe/kh.

[c.ÄamPun¿[s}aif}=ki.

[f. ÄamPunPutusHs.

E.ÄkbecikKnSgepFmelGes=f[fosKebkKbg-n¿,

Kaserata mawi aksara Jawa!

Jathilan

Jathilan punika beksan rakyat ingkang sacral amargi kangge ngaturi roh kuda.Roh kuda

dipunanggep saged njagi katentreman.Ananging sakmenika Jathilan dipunpentasaken

minangka beksan panglipur ing pahargyan supitan,resepsi manten lansapanunggilipun.

Beksan dipupentasaken dening enem tiyang kanthi pasangan.Paraganipun inggih

menika prajurit,buta,Anoman,Barongan saha Penthul.Busananipun wonten kalih

jinisipun inggih menika busana asli utawi realis kadosta celana sadhengkul,jarik

batik,kaos lengen panjang,stagen,srempang,sampur,iket,sumping saha kacatingal

cemeng.Busana lelakonan utawi nonrealis inggih menika ngagen mustakanipun Panji

ing cariyos Panji utawi mustakanipun paraga wayang wong lansapanunggilipun.

Instrumen Jathilan inggih menika kendhang,saron,gong,boning,slompret saha

ketipung.Pagelaran Jathilan kaperang tiga inggih menika:

1. Sesi Perang.inggih menika prajurit ingkang nembe gladhen perang.

2. Sesi Lawakan inggih menika prajurit sami kendel ngaso anggenipun

beksan.Lajeng medal juru panglipur inggih menika

naga,penthul,celeng,tembem,pecet,jeber lansapanunggilipun.

3. Sesi Trance inggih menika prajurit ingkang sesi sesi perang sampun purna

anggenipun ngaso lajeng sami kesurupan roh kuda saengga sami polah ingkang

48

mboten kantenan.Prajurit wau ugi saged nyrumbat klapa ngangge

waja,ngremus mawa lansapanunggilipun.

Standar kompetensi : 4. Mampu mengungkapkan pikiran dan gagasan tentang bahasa,sastra dalam ragam tulis.

Kompetensi Dasar : 4.1 Mengarang dengan tema bahasa,sastra dan budaya Jawa.

4.1 Mengarang ngangge tema bahasa,sastra saha budaya JawaSetelah mempelajari materi ini,siswa diharapkan mampu

Mendaftar topik-topik yang dapat dikembangkan menjadi paragraf. Mengembangkan kerangka yang telah dibuat menjadi sebuah paragraf Menyunting karangan teman tentang paragraf,tema,koherensi,EYD

A. JINIS KARANGAN

a) Tuladha jinis karangan ajakan utawi persuasiKarangan persuasi inggih menika seratan ingkang nggadhahi ancas kangge milut( mengaruhi ) pemaos supados pemaos seratan ndherek nyarujuki menapaingkang sampun kaandharaken. Dening panyerat karangan.

LATAHMiturut dokter Nalini M.Agung latah miturut ilmu kedokteran keperang dados kalihinggih menika latah saestu utawi temenan kaliyan latah like syndrome.Latah temenan limrahipun dipunlampahi dening tiyang ingkang jiwanipun taksihkajajah dening tiyang sanes,raos ajrih manawi tumindak lepat,raos was sumelangsaengga gampil kejot manahipun utawi kagetan.Wonten ing jaman kolonial racakipunpara batur punika jiwanipun taksih kajajah dening bendaranipun.Saengga batur kasebatngraosaken was sumelang saha ajrih menawi tumindak lepat.Saengga wonten ingkangkenging sakit kejiwaan kadosta latah.Menawi ingkang latah nembe mikirakenjaran,nalika dipunkageti badhe mungal e…jaran…jaran…jaran….Menawi latah ingkang kagolong coprolallia menika limrahipun kasandhang deningwanita ingkang sampun yuswa dereng palakrama,saengga menawi dipunkagetmanahipun asring matur ingkang saru.Lajeng latah ingkang kasebat otomaticly obedientinggih menika tiyang ingkang menawi kaget badhe nindaaken patrap kados tiyangingkang sampun ndamel kaget kalawau,tuladhanipun tiyang wau nindaaken push-uplajeng ingkang latah ugi ndherek push-up wonten sangajenipun tiyang kathah.

Wulangan 7

49

Latah like syndrome inggih menika asring nemahi kawula mudha ingkang macakkanthi busana kadosdene artis mancanagari,lajeng menawi wicantenan ngangge basagaul ingkang dipunangge ing sinetron.Menawi saged panjengan mboten sisah asringkempal kaliyan komunitas latah mangke mindhak ketularan latah.Prayoginipun tiyangkedah nggadhahi kapitadosan diri pribadi,sampun ngantos anut grubyuk tanpa alesan.

Kapethik Panjebar Semangat no 16 15 April 2000 kanthi besutan

B. UJI PRAKTIK

Kawaosaken karangan menika dening salah satunggal siswa ing ngajeng kelas.Siswasanesipun kadhawuhan madosi tema,amanat,gagasan pokok,kerangka karangan sahajinisipun karangan!

b) Tuladhanipun karangan jinis cariyos ( narasi )Karangan narasi inggih menika karangan ingkang mratelakaken kedadosan wiwitlekasipun dumugi purna cariyosipun kanthi runtut.

CRITA RAKYAT

Jaka Tarub saha Nawang Wulan, cariyos sawijining wiranem utawi jejaka kaliyan pituwidadari ingkang saweg lelumban wonten ing sendhang,sanget misuwur ing PuloJawa.Wonten ing Jawa Timur dipunpanggihi cariyos Aryo Menak saha Tunjung Wulan.Mboten naming wonten ing Indonesia,ing Cina saha Jepang ugi wonten cariyosingkang memper utawi mirip kaliyan cariyos Jaka Tarub saha Nawang Wulan.

Cina

Ing Cina kisah menika dipunwastani “Jejaka Tukang Angon kaliyan Putri Penenun.Niu Lang tukang angon sapi mboten kanyana ningali pitu widadari ingkang nembelelumban ing sendhang.Pitu widadari kalawau putrinipun Kaisar Giok.Lembu ingon-ingonipun Niu Lang ngujuk-ujuki Niu Lang supados ndhusta salah satunggal busanakagunganipun salah satungaling widadari kalawau.Busana ingkang dipundhusta inggihmenika werni abrit kaleres agemanipun widadari ingkang paling wuragil sesilih ZhiNu.Cekaking atur Niu Lang palakrami kaliyan Zhi Nu.Wonten versi sanes inggihmenika busananipun Zhi Nu kabur kenging angin lajeng Niu Lang saged manggihakenbusana kalawau Niu Lang kaliyan Zhi Nu sami-sami tresna lajeng nedyapalakrama.Wonten versi sanes bilih Niu Lang naming nyobi mendhet salah satunggalbusana,ananging nalika ingkang kagungan busana inggih menika Zhi Nu muwun lajengNiu Lang mboten mentala lajeng busana dipunkonduraken.Niu Lang.Amargipiyambakan Niu Lang mitulungi Zhi Nu kanthi nyipeng wonten griyanipun NiuLang.Lajeng kekalihipun mratelaaken raos tresna lajeng palakrami.Ananging Zhi Nuwonten ing khayangan nggadhahi tugas nenun mega werni-werni.Amargi Kaisar Giokmangertosi Zhi Nu nerak paugeran para dewa inggih menika palakrami kaliyanmanungsa limrah.Saengga Kaisar Giok nedya misahaken Zhi kaliyan Niu Dipunbiyantukaliyan lembunipun ingkang sejatosipun malihanipun dewa,Niu ngoyak garwanipuninggih menika Zhi,ananging mboten kanyana-nyana ing madyaning lampah Niukapisahaken dening samudra ageng.Niu mboten saged nyebrang samudra salajengipunpara peksi rumaos trenyuh ningali lelampahan menika salajengipun damel gugusanmemper kreteg ingkang saged dipunangge nyebrang.Kasetyan sarta katulusan Niuandamel para dewa trenyuh saengga marengaken Niu kepanggih Zhi pendhak tanggalpitu wulan pitu ing saben taunipun ing penanggalan Cina,Zhi saged kepanggih Niu.Wonten versi malih sasampunipun palakrami sarta anggadhahi putra kalih Zhi mbotensenggaja manggihi busananipun ingkang rumiyin nate dipundhusta Niu.Amargi Zhikangen kaliyan kaluwarganipun ing khayangan Zhi kondur makayangan.AnangingKaisar Giok tanggap sasmita sigra damel samudra ageng ingkang saged misahaken Zhikaliyan Niu.Zhi mboten saged wangsul ing bumi.Niu naming saged ningali Zhi saking

50

katebihan nalika Zhi nembe ngronce mega-mega.Amargi para peksi mesakakendhumateng Niu saengga pendhak tanggal pitu wulan pitu saben taunipun para peksidamel gugusan memper kreteg kangge margi Niu kepanggih Zhi. Tanggal pitu wulanpitu penanggalan Cina dipunpengeti dados dinten Qi Xi.Para wiranem sami ndongalajeng ngedalaken ketrampilanipun olah seni supados pikantuk jodho ingkang sae.Kisahmenika mujudaken gegambaran lintang Altair (Niu Lang) sahan Vega (Zhi Nu)ingkang kapisah dening gugus bimasakti, ananging pendhak telasing akhir musim panaslintang kekalihipun kepanggih kanthi dipunsranani dening lintang Deneb saking rasilintang Cygnus. Peksi-peksi ingkang sabiyantu Niu saha Zhi wonten ing basa Inggrisdipunsebat Magpie ing basa Jepang dipunsebut Kasasagi.

Jepang

Ing Jepang, kisah menika dipunsebat riyaya dinten kaping pitu utawi Tanabata. Ingriyaya menika tiyang Jepang nyerat panyuwunan ing secuwil dluwang lajengdipuncenthelaken dhateng taneman deling.Sasampunipun ariyaya purna delingipundipunbesmi utawi dipunlarung ing lepen..

Alkisah Orihime utawi Shokujo, putri Kaisar Langit (Tenkou), saben dintenipunnyulam ing pinggiring lepen khayangan (Amanogawa). Kain-kain rajutanipun saensuedi peni.Ananging Orihime rumaos jeleh nindaaken pakaryan menika.Kaisar Tenkoumanggihaken Orihime kaliyan Pangon lembu namanipun Hikoboshi utawi Kengyuu,salajengipun Ori kaliyan Hiko sami-sami tresna nedya palakrami.Kaisar Tenkou dukamriksani Ori kaliyan Hiko nglirwaaken kuwajibanipun sakawit inggih menika nyulamkaliyan angon lembu.Lajeng lepen dipundamel Kaisar Tenkou kangge misahaken Orikaliyan Hiko.Ori saged kepanggih Hiko pendhak dinten kaping pitu wulan kepitu sabentaunipun.Amargi mboten saged nyebrang kekalihipun dipuntulungi para peksi ingkangsaged damel gugusan memper kreteg.Ananging menawi dinten kalawau kaleresjawah,para peksi mboten saged biyantu damel gugusan kreteg.Saengga kanthi kapeksaOri kedah nengga setaun malih kangge kepanggih Hiko.Jawah kalawau dipundamelKaisar Tenkou kangge ngukum Ori kaliyan Hiko menawi kekalihipun mbotennindaaken kuwajibanipun kanthi sae.

Mikeran manggihaken busana widadari ing kebonipun Mikeran. Tanabata, widadariingkang kecalan busananipun nyuwun priksa dhumateng Mikeran babbusananipun.Ananging Mikeran tumindak Dora kanthi ndhelikaken busananipunTanabata.Amargi kekalihipun sami-sami tresna lajeng palakrami .Sasampunipun putra-putranipun sampun ageng,salah satunggal putranipun Tanabata manggihakenbusananipun Tanabata.Saengga Tanabata badhe minggah makayangan amargisampunkuciwa nate dipunapusi dening Mikeran.Salajengipun Tanabata nggadhahipamundhutan menawi Mikeran saged nganyam sewu pasang sepatu sakingdami,Tanabata badhe wangsul ing bumi.Ananging Mikeran mboten saged nganyamsewu pasang sepatu saking dami.Saengga Tanabata kaliyan Mikeran naming sagedkepanggih pendhak tanggal pitu wulan pitu saben taunipun. Nalikanipun lintang Altairsaha Vega sami –sami pepanggihan.Cariyos punika nggadhahi irah-irahan Hagoromo.

Legenda sanes saking kitab Kojiki nyariosaken wonten abdi wanita nama Miko utawiTanabatatsume yang kedah nenun busananipun para dewa ing pinggir lepen,supadoswonten dewa ingkang kersa mundhut garwa piyambakipun,sanadyan naming sewengikemawon palakrami kaliyan dewa kalawau ananging lelabetan Miko saged andameldhusunipun Miko saged kalis saking bebendu.

Korea

http://maygreen.files.wordpress.com/2007/07/kasasagi.jpg

51

Ing Korea wonten cariyos kanthi nama para paraganipun inggih menika Kyun-wokaliyan Chik-nyo utawi, Pangon kaliyan Penenun. Chik-nyo salah satunggalipun putriingkang manggen ing kraton sacelakipun lintang-lintang.Chik remen nenun kanthisae.Ing sawijining dinten Chik nenun kanthi pola pasuryanipun priya.Lajeng tiyangsepuhipun Chik ndhaupaken Chik pikantuk Kyun.Chik kaliyan Kyun gesang bebrayankanthi kebak kabagyan saengga kekalihipun kesupen dhumateng kuwajibanipun inggihmenika nenun kaliyan angen lembu.Saengga alat tenun sami teyengen sarta lembu samikapiran.Tiyang sepuhipun Chik paring paukuman.Paukuman badhe dipunkendelakenmanawi Chik kaliyan Kyun purun nyambut damel kanthi sae.Saengga pendhak tanggalpitu wulan pitu saben taunipun Chik nembe saged pinanggih Kyun.Chik kaliyan Kyunsami muwun amargi sungkawa badhe kapisahaken luhipun ngantos damel bumibena.Para kewan ing bumi sami kentir katerak bena ageng.Para peksi lajeng sabiyantusupados Chik kaliyan Kyun pepanggihan pendhak taunipun,kanthi damel gugusanmemper kreteg.Nalika bibar pepanggihan bumi wonten jawah rintik-rintiknggambaraken Kyun kaliyan Chik badhe pepisahan setaun malih nembe kepanggihmalih.

Eropa

Ing Eropa wonten cariyos Swan Maiden inggih menika nyariosaken pitu putri angsaingkang nembe lelumban wonten ing lepen.Pitu putri angsa kalawau mujudaken putri-putri raja ingkang saged memba-memba memper angsa amargi kagungan jubahangsa.Wonten pemburu ingkang ketarik dhumateng salah satunggal putri angsa ingkangnembe siram dhateng lepen.Lajeng pemburu kalawau ndhusta salah satunggaljubahipun putri angsa.Putri angsa kalawau lajeng palakrami kaliyan pemburu sartanggadhahi putra.Ing sawijining dinten salah satunggalipun putranipun putri angsamanggihaken jubah angsa kagunganipun ibunipun inggih menika putri angsa.Putriangsa lajeng kesah ninggalaken pemburu kaliyan putra-putranipun sarta maringipiweling menawi pemburu saged nyembadani panyuwunan putri angsa.Putri angsabadhe wangsul manggihi pemburu garwanipun.Ananging pamundhutan putri angsamboten badhe saged dipunleksanani dening pemburu amargi pamundhutanipun putriangsa sakalangkung awrat .Ananging amargi tresna sarta katulusanipun pemburu,putriangsa saged kepanggih pemburu sanadyan kedah nglampahi pacoban ingkang awratsanget. Ing Italia, putrid angsa kalawau saged memba-memba dados peksi merpatimboten dados angsa kados cariyos Swan Maiden.. Ing Swedia saha Jerman ugi wontenlegenda Putri Angsa kaliyan Pemburu ananging gunggungipun putri angsa naming tigamboten pitu.

Ing Vietnam wonten cariyos ingkang nggadhahi kemiripan kaliyan cariyos Orihimekaliyan Hikoboshi.inggih menika Nguu Lang dan Chuc Nu. Ing di Filipina ugi wontencariyos kanthi irah-irahan Seven Young Sky Women..

Sumber :

http://en.wikipedia.org/

http://id.wikipedia.org/

http://www.answers.com/topic/jade-emperor

http://www.advancedpoetx.com/ZHINUWEB/zhibeste7.html

Fonologi Basa JawaGesehing swara wonten ingkang amargi pindahah langgenan lan wonten ugi igkangjalaran swanten ingkang sami.Tuladhanipun

C. KAWRUH BASA

52

1. Metatesis menika ewahipun swanten amargi ijolan utawi lintu dunungipunswanten.Suraosipun tembung tetep mboten ewah.Wira-wiri dados riwa-riwi

2. Disimilasi menika ewahipun swanten amargi wonten swanten ingkangsami.Swanten ingkang sami ing tembung wau lajeng dipunbedaaken swantensanes.Lara-lara dados lara-lapa.

D. TUWUH KAWRUH

1. Elar nyamuk sadhetik obahe ping 10002. Ana uler tanah kang dawane mung sapraselawe inci.Ana uga kang dawane nganti

kaping 11.Uler lemah ora nduweni paru-paru jalaran dheweke ambegan liwatkulite.Sawetara jinis uler tanah ana kang nduweni jantung cacah 10.

3. Cleopatra ngetes keampuhane racun-racune kanthi nyoba racun iku marangbudhake

4. Elizabeth I saka Inggris nduweni rok cacahe 3000 iji5. Yen es ing Antartika dadi banyu,banyune bakal ngelebi laut kang bias nganti

dhuwure 240 kaki,lan gawe kelem separate donya iki.

Jinisipun tapa inggih menika:

Jenis: Metode:pasa ing

wulanpasa(Ramadhan)

Sami kaliyan pasa wajib ing wulan Ramadhan.Saderengipun, pungkasanipun wulan Ruwah (sya’ban) nindaaken siram jamas

tapa mutih (a) Namung dhahar sekul ngantos 7 sinten.tapa mutih (b) Nyirik sarem, ngantos 3 dinten utawi 7 dintentapa ngrawat Namung dhahar sayur ngantos 7 dinten 7 dalutapa pati geni Nyirik dhaharan ingkang dipunmasak ngangge latu

sedinten sedalutapa ngebleng Mboten dhahar saha mboten sare ngantos 3 dinteni 3 dalutapa ngrame siap berkorban utawi menolong sinten kemawon wonten

pundit kemawontapa ngéli Ngeli utawi hanyut ing salebetipun toyatapa

mendhemNdhelik kakubur salebeting siti (mendhem)

tapa kungkum Kungkum ing salebeting toyatapa nggantung

nggantung wonten ing wit

(www.jawapalace.org)

A. Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,D

utawi E ingkang trep!

c) Tuladha jinis karangan gegambaran utawi diskripsiKarangan Deskripsi mujudaken seratan ingkang ngrinci utawi njabarakensatunggalipun bab ingkang nenbe dados underanipun seratan.Ngandharakenbabagan sadhengahipun bab kanthi menapa wontenipun.Obyek ingkangkarembag kadosdene wonten ing ngajengipun pemaos karangan.

Tiyang Jawi asring ngawonteni pengetan tanggap warsa kanthi petangan menawi yuswajangkep wolung warsa sinebat windon.Ubarampe upacara windon utawi Sewindunan

53

inggih punika sekul tumpeng kanthi dipunparingi wolung tigan godhok,jenang abang(bubur ngangge gendhis jawi) kaliyan jenang putih (bubur pethak.)Pengetan kedahdipuntindakaken sedinten utawi kalih dinten sasampunipun dinten wiyosan ancasipunsupados panjang yuswa.Menawi kakung ngawontenaken wiyosan kalih windu,lare waukasebat jaka amargi swantenipun sampun ngagor-agori (swanten ageng).Menawipengetan sekawan windu namanipun tumbuk alit (32 warsa),menawi wiyosan kaping62 warsa namanipun tumbuk ageng.

1. Ngengingi menapa tema karangan ing nginggil punika.......

A. Tedhak Siten.B. Jumenengan.C. Bubak Kawah.D. Nyewu.E. Tanggap Warsa.

2. Ingkang mboten kalebet ubarampe ing upacara Windon inggih punika.........

A. Gule Menda.B. Jenang abang.C. Jenang Putih.D. Tigan Godhok.E. Sekul tumpeng

.3. Ingkang mboten kalebet nama upacara wonten ing tanggap warsanipun tiyang Jawi

inggih punika...........

A. Tumbuk Ageng.B. Kol-kolan.C. Tumbuk Alit.D. WindonE. Rong windonan.

4. Kenging punapa pengetan tanggap warsa ’’Windon’’limrahipun dipunlampahinglangkungi setunggal utawi kalih dinten tanggal miyosipun tiyang Jawi inggihpunika....

A. supados gesang mulya.B. supados enggal pikantuk jodho.C. supados panjang yuswa.D. supados awet enemE. supados wilujeng.

5. Punapa ingkang dipunwastani jenang abang punika......

A. Jenang kacampur gendhis pasir.B. Jenang kacampur santen.C. Jenang kacampur susu.D. Jenang saking tepung ketanE. Jenang kacampur gendhis Jawi.

d) Tuladha jinis karangan gegambaran utawi diskripsi

Prosesi upacara tedhak siten utawi pitung lapanan inggih punika bayi yuswa 245dinten.upacara punika dipuntindaaken nalikanipun bayi sepisanan napakaken sukunipunwonten ing bantala.Ubarampenipun inggih punika kurungan ayam ingkangdipunparingi rerenggan.Salebetipun kurungan dipunlebeti dolanan,potlot,kalung emaslan sapanunggilipun.Menawi si bayi mendhet potlot mangke si bayi menawi dewasasaged dados pengarang.Menawi si bayi mendhet kalung emas benjing badhe dadostiyang sugih.

lajeng kanthi dipuntuntun tiyang sepuhipun sibayi minggah genter alit saking wittebu.Sasampunipun punika ibu bayi nyebaraken arta receh supados tamu sami ngalapberkah saking upacara tedhak siten punika

54

6. Ngengingi menapa temanipun teks pawartos radio Teladan ing nginggil punika.......A. Tedhak Siten.B. Windon.C. Ruwahan.D. Nyewu.E. Tanggap Warsa.

7. Ingkang mboten kalebet ubarampe ing upacara Tedhak Siten inggih punika.........A. kurungan.B. potlot.C. Kalung mas.D. dolanan.E. Jenang abang

.8. Upacara Tedhak Siten dipuntindaaken dening tiyang Jawi rikala bayinipun yuswa inggih

punika.........A. 244 dinten.B. 254 dinten.C. 245 dintenD. 255 dintenE. 235 dinten

9. Kenging punapa pengetan Tedhak Siten wonten acara inggih punika ibu si bayi nyebararta recehan inggih punika.....

A. supados bayi sehat.B. supados tamu ngalap berkah.C. supados tamu sami sehat.D. supados panjang yuswaE. supados wilujeng.

10. Menawi si bayi mendhet kalung emas ing salebetipun kurungan dipunajab benjang si bayisageda inggih punika.........

A. Sehat.B. sugih.C. wilujeng.D. kendelE. pinter

e) Tuladha jinis karangan penggalihan utawi argumentasi.

Karangan argumentasi inggih menika seratan dipundamel kaliyan panyerat karangankanthi kaparingan suraos babagan pemanggih saha gagasan ingkang terwaca sahagamblang sarta tinemu nalar kanthi bukti panaliten ingkang saged dipuntanggeljawabbabagan mupangatipun tumrapipun pamaos karangan.

Panganggening basa Jawi ingkang sae kedah sinartanan trap-trapaning paugeran tatakrami,sopan-santun, lan unggah-ungguh

Bab tatakrami, subasita, dalah unggah-ungguh wau saget dipuntingali wiwit pakecapaningtembung, intonasi, pamilih saha pengrimbaging tembung, dumugi pangiketing ukara.Paugeran paramasastra dalah paugeran pragmatik kedah sami-sami dipunugemi. Malah botennamung menika, solah bawa dalah polatan ugi kedah trep kaliyan undha-usuking basa(variasi) ingkang dipunangge.

Inggih wontenipun paugeran punika ingkang njalari basa Jawi karaos boten gampildipunsinaoni. Langkung-langkung tumrap generasi mudha, basa Jawi menika karaos angel,kekathahan aturan, boten praktis, lan boten demokratis.

Para mudha jaman samangke kathah-kathahipun namung saged ngginakaken basa ngoko lankrama madya. Kathah ingkang boten saged ngginakaken ingkang salaras kaliyan unggah-

55

ungguh, para mudha kathah ingkang lajeng milih basa sanes menawi matur dhateng pak dhe,bu dhe, embah, saha gurunipun. Kanthi makaten para mudha saya tebih kaliyan basanipun.Lajeng pundi ingkang dipunkawonaken: basanipun menapa ingkang ngginakaken basa?Menawi basanipun sampun ngantos dipunpejahi,dene menawi ingkang ngginakaken kedahpurun nguri-uri basa Jawi amrih lestari. (copyfrom:http://www.suaramerdeka.com/cybernews/)

11. Panganggening Basa Jawi ingkang sae kedah sinartan trap-trapaning paugeran tatakrami,sopan santun saha punapa malih........

A.au=ghau=guh

[*.[solhbw

[c.lgkL[gyn\

[f.pt`p\

E.wtk\

12. Bab tatakrami, subasita, dalah unggah-ungguh wau saget dipuntingali wiwitpakecapaning tembung,pamilih,pengrimbaging tembung, dumugi pangiketing ukara sahapunapa …..

A.A[sonnSi

[*.I[nTonsi

[c.rimBg\

[f.gt`

E.g/b

13. Paugeran paramasastra dalah paugeran pragmatik kedah sami-sami dipunugemi. Malahboten namung menika, solah bawa dalah polatan ugi kedah trep kaliyan undha-usukingbasa ingkang dipunangge.Undha-usuking basa dipunwastani…..

A;rimBg\

[*.prmssT`

[c.EnT/

[f.gt`

E.p+riasi

14. Kathah ingkang boten saged ngginakaken ingkang salaras kaliyan unggah-ungguh, paramudha kathah ingkang lajeng milih basa sanes menawi matur dhateng pak dhe, bu dhe,embah, saha gurunipun. Kanthi makaten para mudha saya tebih kaliyan basanipun.Paramudha jaman samangke kathah-kathahipun namung saged ngginakaken basa inggihpunika…

A.k`mai=gil\

56

[*.k`m

[c.[zo[ko,k`mmf-

[f.[zo[ko,k`m

E.[zo[ko

15. Ingkang kalebet urut-urutanipun damel karangan supados runtut saha hasilipun sae inggihmenika….

A. Nemtoaken temaB. Nemtoaken pesen utawi amanatC. Damel cengkorongan utawi kerangka.D. Nemtoaken irah-irahan utawi judhul.E. Nemtoaken nama paraga utawi tokoh

Titik-titik ing ngandhap punika kaisenana kanthi milih wangsulan A,B,C,Dutawi E ingkang trep!Tuladha jinis karangan paparan utawi eksposisi

Karangan eksposisi inggih menika karangan ingkang maparaken gagasan utawi pokokpikiran kanthi ancas sageda damel sangsaya wiyar pamawas utawi seserepan pamoskarangan kasebat.Limrahipun eksposisi kangge nyerat seserepan ilmiah ingkangkaloka utawi populer.

Cara Gampil Nyinau Matematika

Kaping sepisan,saderengipun sinau matematika kedah dedonga supados dipunparingi GustiAllah, pepajar nalikanipun sinau matematika.Kaping kalih,dipuntuwuhaken raos bombongmanawi saged mecahaken soal-soal ngangge rumus kanthi leres,menawi mentok amargikangelan anggenipun nggarap soal saged nyuwun pirsa sedherek,kanca utawi guru.Kapingtiga, asring gladhen kangge mecahaken soal-soal matematika,umpamanipun peso dipunasahsupados mboten kethul.Kaping sekawan, anganggep matematika ewadene kancanipunpiyambak saengga panganggep kalawau saged nuwuhaken raos tresna dhumatengpiwulangan matematika.Kaping gangsal menawi pikantuk PR matematika,kedah dipungarapampun ngantos nirun PR kancanipun.Kaping enem menawi wontening piwulanganmatematika,kedah asring nyuwun pirsa menawi wonten bab-bab ingkang dereng mangertossupados saestu dados mangertosi kanthi gamblang.Kaping pitu,wantun monjuaken dirimanawi dipundhawuhi nggarap soal matematika ing papan tulis.Kaping wolu,nggadhahipamanggih bilih matematika ngemot punika umpaminipun ukur sudut,ukur ruangaljabar,statistik,logika saged kangge damel gedung,kretek,margi,kendaraan lansapanunggalanipun,saengga nyinau matematika nggadhahi kathah mupangat.Kapingsanga,asring maos buku ingkang ngemot matematika,kangge nambah wawasan anggenipunmersudi piwulangan matematika.Kaping sedasa,nyisihaken arta jajan kangge ndherek kursusmatematika(Kapethik saking Panjebar Semangat kanthi besutan).1. Nuwuhaken raos bombong menawi saged nggarap soal matematika.Punapa tegesipun

raos bombong punika?A. Raos bingahB. Raos maremC. Raos remenD. Raos mongkog/banggaE. Raos pasrah

E. REMIDIAL

57

2. Punapa sababipun limrahipun para siswa mboten purun nyuwun pirsa guru nalika siswakasebat taksih dereng mudheng babagan piwulangan guru punika?

A. Amargi lingsem menawi dipunanggep kirang tanggap kaliyan materi piwulangan.B. Amargi ajrih menawi dipundukani guru.C. Amargi ajrih menawi dipunanggep bodho kaliyan kancanipun.D. Amargi kawatos menawi mangke dipundhawuhi nggarap soal wonten papan tulis.E. Amargi ajrih menawi dipunanggep sok pados pangalembana saking gurunipun.

3. Ingkang mboten kalebet bidang ilmu ingkang mboten wonten gandheng cenengipunkaliyan ilmu matematika....

58

A. IlM|A/si[tkT/

[*.IlM|A[sTo[nomii

[c.IlM|E[ko[nomi

[f.IlM|jiw

E.IlM|Alm\

4. Wonten pinten trap-trapan supados para siswa saged nyinau matematika kanthi gampil?

A.70

[*.10

[c.20

[f.30

E.40

5. Punapa teks pawartos ingkang ngemot babagan cara gampil nyinau matematika?

A.jk[lof=

[f.fm/jti

[c.kuvC|=

[f.8vJeb/semzt\

E.jy*y

F. PENGAYAAN


f) Tuladha jinis karangan ajakan utawi persuasi.

Terapi Toya 6 Gelas Kangge Nambani 31 Penyakit.

Pakar terapi toya saking India Prof.S.Periasamy DIM ngendikaaken bilih ngunjuk toya kanthicara ingkang trep saged damel resik badan manungsa.Inggih punika damel usus ageng sagedmakarya efektif kanthi damel rah enggal utawi aematopaises,yektosipun mucousal fold ing usus

59

ageng saha usus alit saged dipunaktifaken kanthi metode punika.Menawi usus resik,gisi sageddipuncecep kanthi sae ing mucausal fold,gisi tetedhan minangka bab ingkang wigati kanggenjagi kesarasan.Ngunjuk toya pethak asrep mateng 6 gelas,nalikanipun wungu sare enjing sartadereng sikatan rumiyin.Sasampunipun punika setunggal jam saderengipun lan sasampunipunmboten pareng dhahar rumiyin.Sakit sembelit mbetahaken setunggal dinten terapi.Gerah asamurat mbetahaken kalih dinten terapi.Gerah Gendhis mbetahaken setunggal mingguterapi.Bludrek mbetahaken sekawan minggu terapi.Gerah TBC mbetahaken tigang wulan terapilan taksih kathah malih.Sumangga terapi punika saged dipuncobi mupangatipun. (Kapethiksaking Panjebar Semangat kanthi besutan).

1. Karangan ngengingi terapi toya punika kadamel kanthi migunaaken jinis karangan punapa?A. Cariyos(Narasi)B. Penggalihan(Argumentasi)C. Gegambaran(Deskripsi)D. Paparan(Eksposisi)E. Dedhuktif

2. Punapa istilah kedokteranipun menawi usus ageng saged makarya efektif inggih punikadamel rah enggal?

A. AmotoesisB. AematopaisesC. AmapaisesD. AetopaiesesE. Aematopiseis

3. Punapa sababipun mucausal fold ing usus ageng saha usus alit saged dipunaktifaken kanthisae kangge nyerep gisi saking tetedhan?

A. Amargi aematopaises saged damel rah enggal kanthi gangsar.B. Amargi aematopaises saged damel aktif lampahipun rah enggal.C. Amargi usus ageng saged kalis saking racun ingkang mlebet saking tetedhan.D. Amargi ndherek terapi toya 6 gelas nalikanipun wungu sare.E. Amargi toya pethak ingkang kathah saged ngicali racun wonten ing usus ageng.

4. Ingkang mboten kalebet cak-cakanipun migunaaken terapi toya inggih punika.....A. Dipunlampahi nalika wungu sare enjing saderengipun dhahar sarapan.B. Dipunlampahi saderengipun nindaaken sikatan.C. Dipunlampahi setunggal jam saderengipun dhahar sarapan.D. Dipunlampahi setunggal jam sasampunipun dhahar sarapan.E. Ngunjuk 6 gelas toya pethak asrep.

5. Punapa ingkang dipunsebat gerah gendhis punika....

A.[aptitis\

[*.aautis\

[c.sinusitis\

[f.fia[btes\

E.[a/pes\

Documents

Wulangan 1 - ctrg57.files.wordpress.com · Mampu memahami berbagai ragam wacana lisan tentang bahasa, sastra, dalam kerangka budaya ... Tujuan Pembelajaran Setelah mempelajari materi