Upload
doanquynh
View
217
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
Anna Wawryszuk-Misztal*
Wykorzystanie faktoringu odwrotnego w zarządzaniu
płynnością przedsiębiorstw
Wstęp Płynność finansowa to jeden z istotnych aspektów funkcjonowania
przedsiębiorstw, zwłaszcza w procesie ich restrukturyzacji finansowej.
W warunkach spowolnienia gospodarczego, gdy dostęp do kapitału jest
utrudniony, przedsiębiorstwa powinny wykorzystywać różne możliwo-
ści zwiększenia swojej płynności finansowej. Naprzeciw tym oczekiwa-
niom wychodzą instytucje finansowe oferujące różnorodne produkty.
Jednym z takich produktów jest faktoring odwrotny. Celem artykułu
jest analiza porównawcza faktoringu odwrotnego z faktoringiem kla-
sycznym, a następnie wskazanie możliwości zastosowania tego instru-
mentu w procesie zarządzania płynnością finansową przedsiębiorstw.
Zaprezentowane w artykule treści są efektem przeprowadzonej analizy
literatury przedmiotu oraz analizy oferty produktowej instytucji finan-
sowych świadczących usługi faktoringu odwrotnego1.
1. Faktoring odwrotny jako szczególna formą faktoringu Faktoring definiuje się jako usługę polegającą na wykupie przez
instytucję faktoringową nieprzeterminowanych wierzytelności przed-
siębiorstw, należnych im od odbiorców z tytułu dostaw towarów lub
usług oraz świadczeniu na rzecz zbywcy wierzytelności dodatkowych
usług. Zbywca wierzytelności, czyli faktorant, ma możliwość otrzyma-
nia środków finansowych z tytułu dokonanej sprzedaży z odroczonym
terminem płatności w terminie wcześniejszym, niż wskazany na faktu-
rze. Otrzymana kwota zostaje pomniejszona o koszty związane z usługą,
zaś nabywca dóbr i usług spłaca swoje zobowiązanie firmie faktoringo-
wej (faktorowi), zamiast dostawcy dóbr i usług.
* Dr, Instytut Ekonomii i Finansów, Wydział Ekonomiczny UMCS w Lublinie, anna.w-
[email protected], Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 5, 20-031 Lublin 1 Przedmiotem analiz były prezentowane na stronach internetowych oferty instytucji
takich jak: Bank Millenium, Alior Bank, BGŻ, Raiffeisen Bank, Bank Zachodni WBK, Citi
Handlowy.
Anna Wawryszuk-Misztal 582
Umowa faktoringu jest umową nienazwaną, a podstawę do jej za-
warcia stanowi zawarta w art. 353 Kodeksu cywilnego zasada swobody
umów [Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., 1964]. W odniesieniu do
umowy faktoringu, znajdują zastosowanie przepisy art. 509-516 k.c. do-
tyczące cesji wierzytelności, chociaż nie można w pełni utożsamiać
ze sobą tych dwóch rodzajów umów2. Tym, co wyróżnia umowę fakto-
ringu są dodatkowe czynności, jakie na rzecz faktoranta zobowiązuje się
realizować faktor. Zalicza się do nich m.in.: prowadzenie ksiąg rachun-
kowych, działania windykacyjne, doradztwo prawno-finansowe, inkaso
wierzytelności, sporządzanie raportów o kondycji finansowej dłużni-
ków faktoranta [Czarecki, 2007, s. 105].
Faktoring traktowany jest zatem nie tylko jako narzędzie finanso-
wania bieżącej działalności przedsiębiorstwa poprawiające jego płyn-
ność, ale też jako instrument zarządzania należnościami. Główną prze-
słanką korzystania z faktoringu jest istnienie w przedsiębiorstwie należ-
ności z tytułu dostaw i usług.
Praktyka gospodarcza wykształciła wiele różnych form i kryteriów
klasyfikacji faktoringu. Występujące w praktyce gospodarczej rodzaje
factoringu są obszernie scharakteryzowane w literaturze przedmiotu,
dlatego też nie będą one przedmiotem rozważań niniejszego opracowa-
nia [Tokarski, 2005, s. 58-73]. Jednakże zdaniem autorki, na szczególną
uwagę zasługuje podział na tzw. faktoring klasyczny oraz faktoring
odwrotny. Mianem faktoringu klasycznego (standardowego) określa się
te wszystkie rodzaje faktoringu, gdzie przedmiotem umowy jest sprze-
daż wierzytelności instytucji faktoringowej. W rezultacie, w bilansie
przedsiębiorcy korzystającego z faktoringu, następuje zamiana należno-
ści z tytułu dostaw i usług na środki pieniężne uwzględniając oczywi-
ście wynagrodzenie faktora. Schemat umowy faktoringu klasycznego
prezentuje rysunek 1.
Zupełnie inny jest natomiast charakter faktoringu odwrotnego,
określanego także faktoringiem odwróconym, reverse faktoringiem, fak-
toringiem na dostawców, czy też faktoringiem zobowiązaniowym. Jego
istotą jest finansowanie przez firmę faktoringową zobowiązań faktoran-
ta powstałych w wyniku dokonywanych zakupów dóbr i usług z odro-
czonym terminem płatności. Instytucja faktoringowa, w momencie do-
konania spłaty udokumentowanych faktur swojego klienta, staje się jego
2 Na temat różnic między umową przelewu wierzytelności a umową faktoringu pisze
m.in. J. Czarecki [Czarecki, 2007, s. 75].
Wykorzystanie faktoringu odwrotnego w zarządzaniu płynnością… 583
wierzycielem. Nabywca dóbr i usług spłaca zaś swoje zobowiązania
firmie faktoringowej, zamiast dostawcy. Z prawnego punktu widzenia,
umowa faktoringu odwrotnego opiera się na przepisach kodeksu cywil-
nego dotyczących wstąpienia w prawa wierzyciela (art. 518 k.c.). Istotę
faktoringu odwrotnego przedstawia rysunek 2.
Rysunek 1. Transakcje w faktoringu klasycznym
Źródło: Opracowanie własne.
Rysunek 2. Transakcje w faktoringu odwrotnym
Źródło: Opracowanie własne na podstawie [http://www.bankmillennium.pl, dostęp dnia
05.01.2013].
Umowa faktoringu odwrotnego zawierana jest między nabywcą
dóbr i usług (faktorantem) a instytucją oferującą usługi faktoringu. Oce-
na sytuacji finansowej nabywcy jest podstawą do ustalenia globalnej
kwoty limitu, w ramach którego faktor będzie dokonywał spłaty zobo-
wiązań swojego klienta. Klient firmy faktoringowej określa, którzy do-
stawcy będą mogli korzystać z tej formy finansowania. Podstawą do
wypłaty środków jest dostarczenie faktorowi potwierdzonych faktur
Dostawca
(klient firmy fakto-
ringowej- fakto-
rant)
Odbiorca
Firma
faktoringowa
1) sprzedaż towarów
i usług
2) zestawienie
wierzytelności
3) wypłata
środków
4) spłata
zobowiązania
Dostawca
Odbiorca
(klient firmy fakto-
ringowej- faktorant)
Firma
faktoringowa
1) sprzedaż towarów
i usług (faktury)
2) zestawienie
zobowiązań
3) wypłata
środków
4) spłata
zobowiązań
Anna Wawryszuk-Misztal 584
wraz z oświadczeniem odbiorcy, w którym potwierdza on jakościową
i ilościową zgodność faktury z zamówieniem. Koszty faktoringu od-
wrotnego zazwyczaj ponosi nabywca dóbr i usług, chociaż może też
częściowo partycypować w nich dostawca.3
W umowie faktoringu odwrotnego istotne są postanowienia doty-
czące terminu, w którym instytucja faktoringowa spłaca zobowiązania
swojego klienta oraz terminu, w którym klient faktoringowy spłaca swo-
je zobowiązania względem instytucji faktoringowej. Możliwe są dwa
rozwiązania: faktor spłaca zobowiązania nabywcy tuż po przedstawie-
niu faktur z tytułu dokonanych zakupów, ale przed ustalonym z do-
stawcą terminem płatności lub w terminie wskazanym na fakturze
[Grudniewski, 2012].
W pierwszym przypadku, gdy dostawca otrzymuje swoją wierzy-
telność w terminie wcześniejszym, niż ustalony pierwotnie, klient firmy
faktoringowej ma możliwość wynegocjowania skonta z tytułu wcze-
śniejszej płatności. Firmy faktoringowe mogą w takiej sytuacji wymagać
oświadczenia dostawcy, w którym akceptuje on warunki płatności,
w tym cenę za wcześniejsze uzyskanie środków. Nabywca natomiast
spłaca swoje zobowiązanie firmie faktoringowej w określonym pierwot-
nie przez dostawcę terminie płatności. Ten rodzaj faktoringu odwrotne-
go określa się w praktyce faktoringiem odwrotnym dyskontowym (ry-
sunek 3).
Rysunek 3. Istota faktoringu odwrotnego dyskontowego
Źródło: Opracowanie własne.
3 Opracowano na podstawie ofert instytucji oferujących faktoring odwrotny.
Termin płatności
zobowiązania
Zakup towarów
i usług
Instytucja faktoringowa
spłaca zobowiązanie
odbiorcy względem jego
dostawcy
Odbiorca dóbr i usług
spłaca swoje zobowiązanie
względem instytucji
faktoringowej
okres finansowania
dostawcy
Wykorzystanie faktoringu odwrotnego w zarządzaniu płynnością… 585
W faktoringu odwrotnym dyskontowym, podmiotem korzystają-
cym z finansowania jest dostawca dóbr i usług, podczas gdy nabywca
zyskuje rabat u swojego dostawcy z tytułu wcześniejszej spłaty zobo-
wiązania.
W drugim przypadku, gdy instytucja faktoringowa spłaca zobo-
wiązanie swojego klienta w ustalonym terminie płatności, główną ko-
rzyścią, jaką zyskuje klient firmy faktoringowej jest możliwość spłaty
zobowiązania w terminie późniejszym, niż pierwotnie ustalony z do-
stawcą. Nabywca dóbr i usług otrzymuje zatem dodatkowy okres finan-
sowania po terminie płatności faktur. Ten rodzaj faktoringu odwrotnego
określa się w praktyce faktoringiem odwrotnym wymagalnościowym
(rysunek 4).
Rysunek 4. Istota faktoringu odwrotnego wymagalnościowego
Źródło: Opracowanie własne.
W praktyce możliwy jest także faktoring odwrotny będący połącze-
niem faktoringu wymagalnościowego i dyskontowego (rysunek 5).
Jednoczesne zastosowanie faktoringu odwrotnego dyskontowego
i wymagalnościowego pozwala zarówno dostawcy, jak i odbiorcy, ko-
rzystać z finansowania bieżącej działalności przez instytucję faktorin-
gową.
Z usługą faktoringu odwrotnego związane jest pojęcie „Supply
Chain Finance” (SCF), które oznacza finansowanie łańcucha dostawców.
Nie można jednak w pełni utożsamiać faktoringu odwrotnego z finan-
sowaniem łańcucha dostaw. Faktoring odwrotny jest rozwiązaniem
Termin płatności zobo-
wiązania względem
instytucji faktoringowej
Termin płatności
zobowiązania
Zakup towarów
i usług
Instytucja faktoringowa
spłaca zobowiązanie
odbiorcy względem jego
dostawcy
Odbiorca dóbr i usług
spłaca swoje zobowiązanie
względem instytucji
faktoringowej
okres finansowania odbiorcy
Anna Wawryszuk-Misztal 586
o zasięgu lokalnym, zaś SCF ma zasięg międzynarodowy i jest oferowa-
ny przez międzynarodowe grupy finansowe [Mazurkiewicz, 2012, s. 57].
Rysunek 5. Istota faktoringu odwrotnego wymagalnościowego
i dyskontowego
Źródło: Opracowanie własne na podstawie [http://www.bankmillennium.pl, dostęp dnia
05.01.2013].
2. Adresaci faktoringu odwrotnego Krąg podmiotów, do których adresowany jest faktoring odwrotny
jest inny, aniżeli ma to miejsce w przypadku faktoringu klasycznego.
O ile faktoring klasyczny jest usługą przeznaczoną dla przedsiębiorstw
dokonujących sprzedaży z odroczonym terminem płatności, to faktoring
odwrotny jest usługą dla podmiotów dokonujących zakupów z odro-
czonym terminem płatności. Nie zawsze podmioty korzystające z fakto-
ringu odwrotnego mają możliwość korzystania z faktoringu klasyczne-
go. Może to wynikać ze specyfiki prowadzonej działalności (sprzedaż na
rzecz osób fizycznych) lub z faktu niespełnienia warunków koniecznych
do zawarcia umowy faktoringu klasycznego (np. zbyt mała liczba od-
biorców, dłużnicy nie wyrażają zgody na cesję wierzytelności) [Szymań-
ska, 2012].
Usługa faktoringu odwrotnego jest korzystnym rozwiązaniem dla
podmiotów, które mają wielu dostawców oraz możliwość uzyskania
rabatów z tytułu wcześniejszej płatności. Faktoring odwrotny, zwłasz-
cza wymagalnościowy, może być dobrym rozwiązaniem wówczas,
gdy dostawcy nie zgadzają się na długie terminy spłaty, zaś odbiorcy
muszą oferować swoim klientom długie terminy spłaty zobowiązań.
Termin płatności
zobowiązania
Zakup towarów
i usług
Instytucja faktoringowa spłaca zobowiązanie
odbiorcy względem jego
dostawcy
Odbiorca dóbr i usług
spłaca swoje zobowiązanie
względem instytucji fakto-
ringowej
Termin płatności zobo-
wiązania względem
instytucji faktoringowej
okres finansowania
dostawcy
okres finansowania
odbiorcy
Wykorzystanie faktoringu odwrotnego w zarządzaniu płynnością… 587
Faktoring odwrotny określany jest też faktoringiem zamówienio-
wym ze względu na możliwość sfinansowania dostaw surowców i in-
nych wydatków niezbędnych do realizacji określonego zamówienia.
Taka forma finansowania może być szczególnie przydatna w warun-
kach długiego cyklu produkcyjnego.
Specyfika transakcji faktoringu odwrotnego sprawia, iż jest to usłu-
ga oferowana firmom znajdującym się w dobrej kondycji finansowej.
Ryzyko niewypłacalności dotyczy przede wszystkim faktoranta, zaś
w faktoringu klasycznym jest ono rozproszone pomiędzy wielu dłużni-
ków. Instytucje faktoringowe, dążąc do ograniczenia ryzyka prowadzo-
nej działalności, wymagają także zabezpieczeń spłaty wierzytelności,
podczas gdy w faktoringu klasycznym przyjmuje się, że podstawowym
zabezpieczeniem jest sama należność [Mazurkiewicz, 2012, s. 57],
[Ostrowska, 2012].
3. Koszty faktoringu odwrotnego
Opłaty wnoszone z tytułu faktoringu odwrotnego są zróżnicowane,
ale zazwyczaj obejmują pozycje takie jak [Żelazek, 2012]:
1) pobierana jednorazowo prowizja przygotowawcza, której wysokość
zależy od przyznanego limitu (od 0,2 do 1,5 proc. limitu; im wyższy
limit, tym niższa prowizja),
2) prowizja za dokonanie zapłaty do kontrahenta pobierana od każdej
faktury; wysokość prowizji zależy od długości terminu płatności
(np. dla faktury z 30-dniowym terminem płatności wynosi średnio
od 0,2 do 0,3 proc. jej wartości, a ze 120-dniowym - od 0,5 do 0,8
proc.),
3) odsetki od udzielonego przedsiębiorcy finansowania, których wyso-
kość w skali roku jest równa stawce WIBOR powiększonej o marżę
zależną od kondycji finansowej firmy (np. 2 pkt. proc.).4
4 W przypadku faktoringu odwrotnego wyróżnia się dwa rodzaje odsetek, tj. dyskonto-
we oraz finansowe. Odsetki dyskontowe są pobierane za finansowanie w okresie mię-
dzy dniem nabycia wierzytelności a dniem poprzedzającym termin płatności faktury
włącznie (faktoring odwrotny dyskontowy). Odsetki finansowe to z kolei wynagrodze-
nie faktora z okres od nabycia faktury do dnia faktycznej spłaty wierzytelności (fakto-
ring odwrotny wymagalnościowy). Definicje powyższe występują w dokumentach Alior
Banku [Regulamin określający zasady..., Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr 406/2010 Zarzą-
du Alior Bank S.A.].
Anna Wawryszuk-Misztal 588
Dodatkowo, instytucje faktoringowe pobierają inne opłaty i prowi-
zje, np. z tytułu zmiany warunków umowy, czy też niewykorzystania
przyznanego limitu.
4. Wpływ faktoringu odwrotnego na płynność finansową Płynność finansową najczęściej utożsamia się ze zdolnością przed-
siębiorstwa do spłaty wymagalnych zobowiązań. Jednak termin ten mo-
że być rozumiany w różnorodny sposób, dlatego też można mówić
o różnych ujęciach płynności finansowej. Wyróżnia się zatem płynność
w ujęciu majątkowym, majątkowo-kapitałowym, czy też w ujęciu prze-
pływów pieniężnych [Kusak, 2006, s. 910]. Płynność w ujęciu majątko-
wym to zdolność danego składnika aktywów do zamiany na gotówkę
w krótkim czasie bez konieczności ponoszenia znacznych kosztów.
W ujęciu majątkowo-kapitałowym płynność finansową definiuje się jako
zdolność do spłaty wymagalnych zobowiązań krótkoterminowych.
Zgodnie zaś z ujęciem przepływów pieniężnych, płynność finansową
postrzega się jako zdolność równoważenia wymaganych wypływów
gotówkowych oraz odpowiadających im wpływów gotówkowych,
uwzględniając przy tym możliwość wystąpienia przerw w dopływie
środków pieniężnych oraz wzrost wypływów gotówkowych [Bernstein
i inni, 1981, s. 82].
Bez względu na to, jak postrzegana jest płynność finansowa, nie
ulega wątpliwości, iż jej posiadanie jest niezbędnym warunkiem trwania
i rozwoju przedsiębiorstwa. W praktyce oznacza to konieczność zarzą-
dzania płynnością finansową, czyli podejmowanie działań polegających
na dostosowywaniu co do wartości i terminów strumieni zasilających
przedsiębiorstwo i wypływających z niego. Synchronizacja co do warto-
ści strumieni pieniężnych, występuje wówczas, gdy w analizowanym
okresie wpływy gotówkowe są równe co najmniej wydatkom gotówko-
wym, zaś synchronizacja co do terminów, utożsamiana jest z dopaso-
waniem owych strumieni w czasie [Wojciechowska, 2001, s. 17−18],
[Wawryszuk-Misztal, 2011, s. 229].
Proces zarządzania płynnością finansową wymaga zastosowania
szeregu różnorodnych narzędzi, dzięki którym osiąga się większy sto-
pień synchronizacji czasowej oraz kwotowej strumieni zasilających
i wypływających. Są to narzędzia, które z jednej strony przyczyniają się
do zwiększenia i/lub przyspieszenia wpływów gotówkowych, z drugiej
zaś, zmniejszają i/lub opóźniają moment wystąpienia wydatków gotów-
Wykorzystanie faktoringu odwrotnego w zarządzaniu płynnością… 589
kowych. Jedne i drugie prowadzą więc do zwiększenia płynności przed-
siębiorstwa.
Instytucje faktoringowe niejednokrotnie reklamują faktoring jako
instrument zwiększający płynność finansową. Wyraźnie jednak należy
podkreślić, iż z punktu widzenia finansów przedsiębiorstwa, faktoring
klasyczny i odwrotny wywołują różne skutki. Faktoring klasyczny
to narzędzie wspomagające proces zarządzania należnościami przedsię-
biorstwa. Na skutek wykorzystania faktoringu klasycznego, w bilansie
przedsiębiorstwa zmniejsza się kwota należności z tytułu dostaw
i usług, zaś zwiększeniu ulega saldo środków pieniężnych, którego war-
tość zostaje oczywiście skorygowana o koszty usługi zmniejszające pod-
stawę opodatkowania. Wzrost płynności następuje dzięki przyspiesze-
niu momentu wpływu środków pieniężnych z tytułu sprzedaży z odro-
czonym terminem płatności. Przedsiębiorstwo zostaje zasilone w środki
pieniężne, co pozytywnie wpływa na wskaźniki płynności5. Pozytyw-
nym efektem jest również skrócenie cyklu konwersji należności,
co zmniejsza lukę gotówkową i zapotrzebowanie na kapitał finansujący
bieżącą działalność przedsiębiorstwa. W ramach usługi faktoringu, fak-
tor świadczy na rzecz faktoranta usługi dodatkowe, które usprawniają
proces zarządzania należnościami.
W przypadku faktoringu odwrotnego następuje zmiana wierzyciela
przedsiębiorstwa. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług zostają prze-
kształcone w zobowiązania wobec instytucji faktoringowej [Kreczmań-
ska-Gigol, Pajewska-Kwaśny, s. 262, dostęp dnia 05.06.2013]. Przedsię-
biorstwo nie zostaje zatem zasilone w środki pieniężne, jak ma to miej-
sce w faktoringu klasycznym. W tym kontekście, zasadnym wydaje się
pytanie o wpływ tego rodzaju faktoringu na płynność finansową. Anali-
za taka powinna być dokonana oddzielnie dla faktoringu dyskontowego
i wymagalnościowego.
Z punktu widzenia zwiększenia płynności finansowej, większe
znaczenie ma faktoring wymagalnościowy, gdzie następuje dodatkowe
finansowanie faktoranta. Wzrost płynności jest efektem odroczenia
w czasie momentu wypływu środków pieniężnych. Zatrzymane środki
pieniężne można przeznaczyć na inne cele, niż spłata zobowiązań z ty-
tułu dostaw i usług. Faktoring odwrotny wymagalnościowy prowadzi
do wydłużenia cyklu konwersji zobowiązań, skrócenia cyklu konwersji
5 O wpływie faktoringu na wskaźniki płynności finansowej pisze M. Tokarski [Tokarski,
2005, s. 160-165].
Anna Wawryszuk-Misztal 590
gotówki i tym samym zmniejszenia zapotrzebowania na kapitał finansu-
jący bieżącą działalność. Należy jednak zauważyć, iż wcześniej, czy
później, zobowiązania te muszą zostać spłacone. Wydłużanie okresu
spłaty zobowiązań, przy utrzymaniu tej samej częstotliwości i wartości
dokonywanych zakupów przedsiębiorstwa, prowadzi do zwiększenia
przeciętnej wielkości zobowiązań krótkoterminowych na skutek ich
kumulacji. Efektem tego może być zmniejszenie wskaźników płynności
finansowej, co mogłoby sugerować zmniejszenie, a nie wzrost płynności.
Jednocześnie należy pamiętać, iż ocena płynności finansowej na pod-
stawie wskaźników płynności posiada liczne mankamenty, przez co
może prowadzić do błędnych interpretacji [Wędzki, 2006, s. 294-306],
[Wawryszuk-Misztal, 2011, s. 227-244].
W przypadku faktoringu odwrotnego dyskontowego, z uwagi na
brak dodatkowego okresu finansowania, trudno jest mówić o zwiększe-
niu płynności finansowej faktoranta. Faktorant wprawdzie może uzy-
skać rabat z tytułu wcześniejszej spłaty przez faktora zobowiązania wo-
bec dostawcy, ale zobowiązany jest jednocześnie pokryć koszty usługi
faktoringu. W zależności od relacji między możliwym do uzyskania ra-
batem a kosztem usługi, faktoring odwrotny może mieć pozytywny
wpływ na rentowność [Wedziuk, 2013]. Jednak z punktu widzenia
wskaźników płynności finansowej oraz cyklu konwersji gotówki, usługa
ta jest raczej neutralna.
Integralną częścią umowy faktoringu są dodatkowe czynności wy-
konywane na rzecz faktoranta. W ramach faktoringu klasycznego
przedsiębiorstwo może otrzymać pakiet dodatkowych usług usprawnia-
jących zarządzanie należnościami. Usprawnienia w tym obszarze mogą
prowadzić do osiągnięcia różnorodnych korzyści, np. zmniejszenia
kosztów administracyjnych poprzez outsourcing na rzecz instytucji fak-
toringowej czynności związanych z ,,miękką” windykacją, inkasem na-
leżności, badaniem wiarygodności kredytowej dłużników, przygoto-
wywaniem raportów na temat poziomu należności, czy też mogą to być
korzyści polegające na dyscyplinowaniu dłużników, którzy wobec faktu
cesji wierzytelności, spłacają swoje zobowiązania w ustalonym terminie.
Faktoring odwrotny natomiast przynosi przedsiębiorstwu korzyści
w postaci usprawnienia procesu zarządzania zobowiązaniami z tytułu
dostaw i usług. Obowiązek spłaty zobowiązań faktoranta w określonych
terminach przejmuje na siebie faktor, co może ograniczyć koszty zwią-
Wykorzystanie faktoringu odwrotnego w zarządzaniu płynnością… 591
zane z administrowaniem zobowiązaniami, szczególnie wtedy, gdy fak-
torant współpracuje z wieloma dostawcami.
Zakończenie
Faktoring odwrotny to stosunkowo nowa usługa oferowana przed-
siębiorcom przez instytucje faktoringowe. Ze względu na liczne różnice
między faktoringiem odwrotnym a klasycznym, przymiotnik
,,odwrotny” określający ten rodzaj usługi, jest jak najbardziej uzasad-
niony. Zostały one scharakteryzowane w niniejszym artykule oraz ze-
stawione w tablicy 1.
Podsumowując rozważania zaprezentowane w niniejszym artykule,
można stwierdzić, iż faktoring odwrotny wywołuje odmienne skutki,
niż faktoring klasyczny, zwłaszcza w zakresie możliwych do osiągnięcia
korzyści. Usługę tę można zatem traktować jako specyficzną formę fi-
nansowania, wartą wykorzystania, ale jedynie w szczególnych uwarun-
kowaniach. W opinii autorki, jeśli faktoring odwrotny jest alternatywną
względem kredytu obrotowego formą finansowania6, to pojawia się py-
tanie następujące: dlaczego firmy coraz częściej z niego korzystają7, sko-
ro mogą również uzyskać dostęp do kredytu obrotowego8? Wydaje się,
że przesłanką zastosowania tej formy finansowania są korzyści, jakie
uzyskują dostawcy faktoranta. Przede wszystkim, zyskują oni pewność,
że ich wierzytelność zostanie spłacona w terminie przez instytucję fakto-
ringową. W zamian za skonto, mogą oni także liczyć na wcześniejsze
terminy płatności, co oznacza finansowanie ich działalności przez insty-
tucję faktoringową. Faktoring odwrotny stosują często duże firmy, które
w ten sposób zapewniają swoim mniejszym dostawcom dostęp do fi-
nansowania, co ma szczególne znaczenie, gdy nabywcy zależy na regu-
larnych i terminowych dostawach [Atanasow , 2007]. Korzystanie z fak-
6 W kontekście skutków, jakie wywołuje faktoring odwrotny w bilansie przedsiębiorcy,
jest on bardziej podobny do kredytu obrotowego, niż faktoring klasyczny, który po-
wszechnie uważany jest za alternatywną względem kredytu formę finansowania. 7 Według danych Polskiego Związku Faktorów (PZF), obroty firm zrzeszonych w PZF
z tytułu faktoringu odwrotnego w 2011 r. wyniosły 4,35 mld zł, podczas gdy w 2010
roku była to wartość 2,47 mld zł [Mazurkiewicz, 2012, s. 57]. Dla porównania, w 2011 r.
obroty ogółem firm zrzeszonych w PZF, które generują około 90% obrotów branży fak-
toringowej, wynosiły 67,1 mld zł, zaś w 2010 r. 55,9 mld zł [http://www.faktoring.pl,
dostęp dnia 05.01.2013]. 8 Faktoring odwrotny, podobnie jak kredyt, wymaga posiadania dobrej kondycji finan-
sowej, podczas gdy faktoring klasyczny jest postrzegany raczej jako instrument dla firm,
które mają utrudniony dostęp do kredytów obrotowych.
Anna Wawryszuk-Misztal 592
toringu odwrotnego utwierdza dostawców w przekonaniu, że ich od-
biorca jest wiarygodnym partnerem handlowym, z którym warto
utrzymywać dobre relacje handlowe9.
Tablica 1. Faktoring klasyczny i odwrotny- zestawienie porównawcze
Faktoring klasyczny Faktoring odwrotny
Podstawa prawna
zawarcia umowy
faktoringu
Art. 509-516 k.c.
dotyczące przelewu
wierzytelności
Art. 518 k.c. dotyczący
wstąpienia w prawa
wierzyciela
Podmioty podpisujące
umowę faktoringu
(strony umowy)
Instytucja faktoringowa
oraz dostawca dóbr
i usług (wierzyciel)
Instytucja faktoringowa
oraz nabywca dóbr i usług
(dłużnik)
Przedmiot umowy Należności faktoranta Zobowiązania faktoranta
Adresaci usługi Przedsiębiorstwa oferu-
jące swoim klientom
kredyt kupiecki
Przedsiębiorstwa korzysta-
jące z kredytu kupieckiego,
Ryzyko ponoszone
przez instytucję
faktoringową
Rozprasza się pomiędzy
wielu odbiorców
faktoranta
Skoncentrowane wokół
faktoranta
Podmiot, którego wia-
rygodność i wypłacal-
ność jest badana
Przede wszystkim
dłużnicy faktoranta
Przedsiębiorstwo podpisu-
jące umowę z instytucją
faktoringową
Zabezpieczenia Portfel należności Wymagane od odbiorcy
Podmiot, który ponosi
koszty usługi
Sprzedawca dóbr i
usług oferujący odro-
czony termin płatności
Nabywca dóbr i usług ko-
rzystający z odroczonego
terminu płatności
Skutki w bilansie
faktoranta
Zmniejszenie należności
i wzrost środków pie-
niężnych skorygowany
o koszty usługi
Zmniejszenie zobowiązań
z tytułu dostaw i usług
i powstanie zobowiązań
wobec instytucji
faktoringowej
Wpływ na cykl konwer-
sji gotówki
Skrócenie cyklu
konwersji gotówki
dzięki skróceniu cyklu
konwersji należności;
prowadzi do przyspie-
szenia momentu wpły-
wu należności z tytułu
dostaw i usług
Skrócenie cyklu konwersji
gotówki dzięki wydłużeniu
cyklu konwersji zobowią-
zań; prowadzi do odrocze-
nia w czasie momentu
wypływu środków pie-
niężnych, ale tylko w fak-
toringu odwrotnym
wymagalnościowym
9 Na liczne korzyści związane z zastosowaniem faktoringu odwrotnego w literaturze
anglojęzycznej wskazuje L. Klapper [Klapper, 2005].
Wykorzystanie faktoringu odwrotnego w zarządzaniu płynnością… 593
Postrzeganie usługi
przez kontrahentów
faktoranta
Dyscyplinuje dłużni-
ków faktoranta do
terminowej spłaty
zobowiązań
Wierzyciele faktoranta
zyskują pewność, że ich
wierzytelność zostanie
spłacona w terminie;
stanowi wsparcie dla
dostawców klienta firmy
faktoringowej
Źródło: Opracowanie własne.
Oceniając wpływ faktoringu odwrotnego na płynność finansową,
wyraźnie należy podkreślić, że charakter tego oddziaływania nie jest
jednoznaczny i w istotnym stopniu uwarunkowany rodzajem wykorzy-
stanego faktoringu odwrotnego. Badania prowadzone wśród zachod-
nich przedsiębiorstw wykorzystujących faktoring odwrotny wskazują,
iż nie jest to narzędzie, które może szybko rozwiązać problem płynno-
ści, gdy zostaje ograniczona dostępność kredytu bankowego. W długim
okresie może jednak przyczynić się do redukcji kapitału obrotowego
netto [Seifert, Seifert, 2011, s. 43].
Niewątpliwie, faktoring odwrotny może być przydatny w synchro-
nizacji strumieni pieniężnych zasilających przedsiębiorstwo oraz wpły-
wających z niego, a więc w procesie zarządzania płynnością finansową.
Literatura
1. Atanasow S. (2007), Jak wygląda transakcja faktoringu odwróconego?,
Portal finansowy IPO.pl, 4 września, http://www.ipo.pl
/finansowanie/faktoring/jak_wyglada_transakcja_faktoringu_odwro
conego_592108.html, dostęp dnia 5.01.2013.
2. Bernstein L.A., Most K.A., Block M., Heath L.C. (1981), Professional
Notes and Letters. Working Capital as a Tool, ,,Journal of Accountancy“,
December.
3. Czarecki J. (2007), Faktoring jako instrument finansowania działalności
MSP, PWN, Warszawa.
4. Grudniewski J. (2012), Faktoring odwrócony pomysłem na kryzys,
9 września, http://www.informacjakredytowa.com/faktoring-
odwrocony-pomyslem-na-kryzys, dostęp dnia 05.01.2013.
5. Klapper L. (2005), The role of ,,Reverse Factoring” in supplier financing of
small and medium sized enterprises, The World Bank, Working Paper.
6. Kreczmańska-Gigol K., Pajewska-Kwaśny R., Faktoring. Przewodnik
dla przedsiębiorcy, e-book, http://www.faktoring.pl/index.php?page
=5&s=5, dostęp dnia 05.06.2013.
Anna Wawryszuk-Misztal 594
7. Kusak A. (2006), Płynność finansowa. Analiza i sterowanie, Wydawnic-
two Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa.
8. Mazurkiewicz T. (2012), Faktoring odwrotny jako niestandardowe roz-
wiązanie biznesowe, w: Faktoring. Almanach Polskiego Związku Faktorów,
Biernat T. (red.), Polski Związek Faktorów, Warszawa.
9. Oficjalna strona internetowa Banku Millenium SA,
http://www.bankmillennium.pl/pl/przedsiebiorstwa/faktoring/nasza
-oferta/faktoring-odwrotny/, dostęp dnia 05.01.2013.
10. Oficjalna strona internetowa Polskiego Związku Faktorów,
http://www.faktoring.pl/index.php?page=6, dostęp dnia 05.01.2013.
11. Ostrowska K. (2012), Zamiana należności na gotówkę, ,,Rzeczpospolita”
28 czerwca.
12. Regulamin określający zasady wstępowania przez ALIOR BANK S.A.
w prawa Wierzycieli na podstawie Umowy Współpracy (AliorFaktor),
Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr 406/2010 Zarządu Alior Bank S.A.
13. Seifert R. W., Seifert D., Financing the Chain (2011), ,,International
Commerce Review” Volume 10, No 1, Spring, s. 32-44.
14. Szymańska M. (2012), ekoFaktoring stwarza szerokie spektrum możliwo-
ści, ,,Dziennik Gazeta Prawna”, 18 października.
15. Tokarski M. (2005), Faktoring w małych i średnich przedsiębiorstwach,
Oficyna Ekonomiczna, Kraków.
16. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U. Nr 16, poz.
93 z późn. zm.
17. Wawryszuk-Misztal A. (2011), Problemy pomiaru płynności finansowej
w kontekście jej definicji, ,,Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, Tom XII,
z. 13, Wydawnictwo Społecznej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości
i Zarządzania w Łodzi, Brodnica, s. 227-244.
18. Wedziuk S. (2013), Faktoring, na którym można zarobić, ,,Puls Biznesu”
12 marca.
19. Wędzki D. (2006), Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego, Ofi-
cyna Ekonomiczna Wolters Kluwer Polska, Kraków.
20. Wojciechowska U. (red.) (2001), Płynność finansowa polskich przedsię-
biorstw w okresie transformacji gospodarki. Aspekty makroekonomiczne
i mikroekonomiczne, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa.
21. Żelazek K. (2012), Koszt usługi może być niski dzięki upustom,
,,Rzeczpospolita” 3 grudnia.
Wykorzystanie faktoringu odwrotnego w zarządzaniu płynnością… 595
Streszczenie Artykuł dotyczy znaczenia faktoringu odwrotnego w zarządzaniu płyn-
nością finansową przedsiębiorstw. W artykule zaprezentowano istotę faktorin-
gu odwrotnego w porównaniu z faktoringiem klasycznym. Wskazano też adre-
satów tego instrumentu oraz koszty związane z jego wykorzystaniem. Istotną
częścią opracowania są rozważania poświęcone możliwościom wykorzystania
tego instrumentu w zarządzaniu płynnością finansową przedsiębiorstw.
W zakończeniu stwierdzono, że faktoring odwrotny może zostać wykorzystany
w zarządzaniu płynnością finansową. Jest to bowiem instrument ułatwiający
synchronizację wpływów i wydatków gotówkowych. Dodatkowo, może on być
wykorzystany do budowy dobrych relacji z dostawcami.
Słowa kluczowe należności, zobowiązania, płynność, faktoring odwrotny
The use of reverse factoring in corporate liquidity management
(Summary) The article concerns the importance of reverse factoring in liquidity man-
agement. It presents the essence of reverse factoring in comparison with tradi-
tional factoring. This paper also indicates what kind of enterprises can use the
reverse factoring and costs associated with its use. An important part of this
article applies to possibilities of using reverse factoring in liquidity manage-
ment. The author concludes that the reverse factoring can be used in the man-
agement of liquidity. It facilitates synchronization of cash inflows and outflows.
Furthermore, reverse factoring is very useful for building a good relationship
with the supplier.
Keywords accounts receivable, accounts payable, liquidity, reverse factoring