WYKORZYSTANIE ĆWICZEŃ KLAPPA DO POPRAWY

RUCHOMOŚCI KRĘGOSŁUPA WE WSZYSTKICH

PŁASZCZYZNACH

Dr Małgorzata Kałwa

Rudolf Klapp Urodził się 16 lutego 1873 r. w Arolsen (dziś Bad Arlosen

w środkowo-zachodniej części Niemiec). Lekarz – chirurg

ortopeda. Tytuł profesora uzyskał na Uniwersytecie w

Greifswaldzie w 1902 r., a w 1905 r. pracował już jako

wykładowca na Uniwersytecie w Bonn i Berlinie (od 1907

roku). W tym czasie stworzył system terapii skolioz oparty

na ćwiczeniach w podporze. Od 1928 r. pracował na

Uniwersytecie w Marburgu.

Doświadczenia medyczne wykorzystał do stworzenia tam do dziś

istniejącej szkoły fizjoterapii. Szkoła zdobyła uznanie po zaprezentowaniu

zestawu ćwiczeń opartych na pełzaniu na obozie sportowym studentów

szkół fizycznych, organizowanych w ramach olimpiady w Berlinie w 1936

roku. Czarną kartą życiorysu Rudolfa Klappa była przynależność do SS,

hitlerowskiej Medical Association oraz National Socialist Teachers

Association. Był postacią świata nauki mocno wspieraną przez

narodowych socjalistów. W roku 1933 podpisał poparcie dla Adolfa Hitlera

w wyniku czego został Dziekanem Wydziału Lekarskiego na

Uniwersytecie w Marburgu gdzie pracował do emerytury (1944 roku).

Zmarł 15 lutego 1949 r. w Marburgu.

METODA KLAPPA - Opracowana w 1906 roku dla korekcji skolioz (głównie idiopatycznych).

• Metoda została rozpowszechniona w bardzo krótkim czasie i do dziś jest uznawana za jedną z najbardziej skutecznych i rozpoznawalnych metod terapeutycznych.

• Autor zanegował obowiązujące wówczas zasady biernego postępowania w przypadku skolioz i udowodnił, że przyczyną progresji tego rodzaju schorzeń kręgosłupa jest utrzymywanie stojącej postawy ciała.

• Twórca zakładał, że bardzo ważnym elementem procesu leczenia jest zabawa.

• Kontynuatorem metody opracowanej przez R. Klappa był jego syn Bernard Klapp, którego praca pt. „Das Klappische Kriechverfahren” doczekała się kilku wydań i została przetłumaczona na wiele języków (Klapp 1973).

• System ćwiczeń Klappa ma wartość historyczną, ponieważ w

ortopedii przyczynił się do ostatecznego zarzucenia długotrwałego

unieruchomienia gorsetem gipsowym stosowanego w leczeniu

idiopatycznych skolioz.

• System ten wprowadzał czynne ruchy wykonywane siłami chorego

przy wyzyskiwaniu zalet pozycji horyzontalnej, które według

Klappa charakteryzują:

a) odciążenie kręgosłupa przez wyeliminowanie szkodliwego

działania siły ciężkości na jego krzywiznę,

b) ułatwienie korekcji przez zmniejszenie napięcia mięśni grzbietu,

c) wydatny w tej pozycji zakres ruchów kręgosłupa w odcinku

lędźwiowym i szyjnym,

d) korzystne warunki do oddychania i pracy układu krążenia.

Badanie i terapia

• W ocenie stanu klinicznego Klapp uwzględniał między

innymi wzajemne ułożenie szyi i głowy, obręczy barkowej,

łopatek, trójkątów talii, miednicy oraz kończyn dolnych

względem siebie. Dodatkowo oceniał:

• symetrię klatki piersiowej;

• zarys pleców w skłonie (test Bertranda-Adamsa);

• ruchomość kręgosłupa;

• wysklepienia stóp;

• ogólne umięśnienie ciała.

OBSERWACJE i WNIOSKI

• System ćwiczeń Klappa został oparty na obserwacjach

chodu zwierząt czworonożnych (głównie u psów) oraz

wynikach badań z zakresu anatomii porównawczej.

• Najważniejszym wnioskiem było stwierdzenie, że u

zwierząt czworonożnych, z racji usytuowania kręgosłupa

i wyłączenia działającego nań obciążenia osiowego,

boczne skrzywienia kręgosłupa są rzadkością (w

zasadzie nie występują), a dość często występują u

ludzi i u ptaków.

• Obserwacja zwierząt stanowiła uzasadnienie dla wprowadzenia tzw. niskich pozycji wyjściowych do dalszych ćwiczeń (pozycja leżąca, klęki podparte o różnym stopniu ugięcia kończyn górnych i dolnych, a nawet klęk prosty z pochyleniem tułowia w przód).

POZYCJA NISKA POZYCJA ŚREDNIA POZYCJA WYSOKA

POZYCJE DO ĆWICZEŃ -zasada 1

Takie pozycje stwarzają lepsze warunki pracy dla układu

oddechowego i układu krwionośnego, a także odciąża kręgosłup

zwiększając zakres ruchomości i zmniejsza napięcie mięśni.

• Przed przystąpieniem do ćwiczeń

konieczne jest ustalenie lokalizacji

skrzywienia (co ma znaczenie dla

doboru pozycji wyjściowej i sposobu

sterowania) oraz jego kierunku,

istotnego dla sposobu wykonywania

ćwiczeń.

• Przy skrzywieniach wielołukowych

ważne jest określenie skrzywienia

pierwotnego (większego łuku), gdyż

na nie ukierunkowane jest głównie

oddziaływanie ćwiczeń.

• Ruchomość kręgosłupa zmienia się w zależności od przyjętej pozycji. Jest ona większa w odcinku znajdującym się wyżej, w stosunku do ustabilizowanego odcinka, znajdującego się w danej pozycji niżej.

• Zwiększenie możliwości korekcji można

uzyskać przez dobór pozycji wyjściowej w

odniesieniu do lokalizacji skrzywienia

pierwotnego (im wyżej zlokalizowane

skrzywienie, tym niższa pozycja).

• W zależności od przyjętej pozycji, zmieniają się

też możliwości oddziaływania na krzywizny

kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej. Dlatego

wyodrębniono 6 pozycji lordotyzujących

poszczególne odcinki kręgosłupa i 5

kifotyzujących.

Dobór pozycji wynika

z umiejscowienia wady

POZYCJA LORDOTYZUJĄCA

POZYCJA KIFOTYZUJĄCA

• Ruchy kończyn (obręczy) mogą być wykonywane bez

przemieszczania całego ciała w przestrzeni (wysuwanie lub

cofanie i powrót do pozycji wyjściowej), albo też w postaci

swego rodzaju ruchów lokomocyjnych (przemieszczania się

po obwodzie koła) – z zaakcentowaniem „fazy” korekcyjnej,

czy hiperkorekcyjnej.

• Zgodnie z przedstawionymi powyżej przesłankami, korekcje

bądź hiperkorekcje ułatwia odpowiednia pozycja, z

dodatkową – w razie potrzeby – lordotyzacją lub kifotyzacją

tego odcinka kręgosłupa, w którym zlokalizowany jest szczyt

skrzywienia. W takiej pozycji, w przypadku skrzywienia

zlokalizowanego wyżej, ćwiczenie bywa zapoczątkowywane

zmianą ustawienia obręczy ramiennej, zaś przy skoliozach

niższych – biodrowej.

Sterowanie – zasada 2

• Kolejnym założeniem jest zasada sterowania

odgórnego i oddolnego, co jest zwane inaczej

schematem ruchu.

• Klapp uznał, że korekcja w dużej mierze zależy

od ruchów obręczy biodrowej i barkowej.

• Ćwiczenia Klappa są w zasadzie asymetryczne, przeprowadzane często na obwodzie koła.

• Upraszczając polegają one na wysuwaniu bądź cofaniu i dołączaniu właściwych kończyn, przede wszystkim w pozycji „czworonożnej”, co (poprzez skośne ustawienia obręczy) powoduje korygowanie, a nawet hiperkorekcję skrzywienia.

• Ćwicząc na obwodzie koła, pacjent musi być tak usytuowany, by wypukła strona skrzywienia (pojedynczego bądź pierwotnego) skierowana była ku jego środkowi.

ĆWICZENIA ASYMETRYCZNE

I SYMETRYCZNE – zasada 3

Marsz po kole – łuk skrzywienia

skierowany do środka koła

PODZIAŁ ĆWICZEŃ

Klapp podzielił ćwiczenia na:

1. korekcyjne – stosowane w części głównej zajęć w celu zmniejszenia nieprawidłowego ustawienia kręgosłupa;

2. wydłużające – w celu rozciągania elementów okołostawowych i przygotowania do przyjęcia skorygowanej pozycji w części głównej terapii;

3. mobilizujące – stosowane na początku zajęć w celu rozluźniania mięśni, a tym samym ułatwiania korekcji skrzywienia;

4. wzmacniające – w celu wzmacniania gorsetu mięśniowego i tym samym powstrzymywania progresji skrzywienia

SPOSÓB WYKONYWANIA ĆWICZEŃ

Fazy ruchu:

1. Pozycja wyjściowa – powinna być możliwie stabilna przy małym napięciu mięśni.

2. Faza przygotowawcza – ćwiczący ustala odpowiednie stawy (izometryczny skurcz mięśni) inne ulegają rozluźnieniu.

3. Wykonywanie ruchu – przemieszczenie odpowiednich odcinków ciała.

4. Pozycja końcowa – przyjęcie zaplanowanego ułożenia ciała (hiperkorekcja w segmentach ze zmianami).

5. Faza odpoczynkowa – rozluźnienie mięśni i pogłębione oddechy.

• Odciążające oddziaływanie na

kręgosłup oraz na klatkę piersiową,

• Zwiększenie możliwości korygowania

skrzywień – zwłaszcza

jednołukowych.

• Wykorzystuje się w każdym wieku,

zalecana jest dla dzieci.

• Znajduje zastosowanie w innych

terapiach, profilaktyce, treningu

wspomagającym i zdrowotnym z

uwagi na pozycje odciążające i

znaczne możliwości oddziaływania

hiperkorekcyjnego.

• Elementy metody Klappa są chętnie

wykorzystywane w ramach szerszych

programów postępowania

korekcyjnego.

ZALETY WADY

• Ograniczone możliwości korekcji

trójpłaszczyznowej

• Nie stwarza warunków do

wspomagania zwiększonej

korekcji napięciem mięśniowym.

• Nie stanowi dobrego sposobu na

kształtowanie „gorsetu

mięśniowego” w warunkach

korekcji wady

• Słabo wpływa na kształtowanie

nawyku prawidłowej postawy.

• W zależności od rodzaju skrzywienia wybój odpowiedniego schematu ruchu (cz. gł)

• Ruch kończyn odbywa się poprzez skośne ustawienie obręczy biodrowej, barkowej oraz na bocznym przesunięciu obręczy jednej względem drugiej.

• Przy skoliozach wyższych ruch zapoczątkowuje obręcz barkowa po stronie wklęsłej.

• Przy skoliozach niższych ruch zapoczątkowuje obręcz biodrowa po stronie wypukłej

Rozgrzewka

ogólna

Rozgrzewka

specjalistyczna

Część główna Część

końcowa

Ćwiczenia

pobudzające,

oddechowe,

koordynacyjne,

wielostawowe.

Ćwiczenia

mobilizujące,

wydłużające,

koordynacyjne.

Ćwiczenia

korekcyjne,

wzmacniające,

koordynacyjne.

Ćwiczenia

odciążające,

uspokajające,

oddechowe,

relaksujące.

Struktura jednostki korekcyjnej

CEL ĆWICZEŃ

- kształtowanie gorsetu mięśniowego,

- poprawa ruchomości kręgosłupa i klatki piersiowej,

- zwiększenie pojemności życiowej płuc,

- odciążania kręgosłupa przez ograniczanie nacisku osiowego

kręgów

- hiperkorekcję nadmiernej kifozy piersiowej i lordozy

lędźwiowej

- indywidualny dobór umiejscowienia szczytu hiperkorekcji

przez zmianę kąta między tułowiem a nogami

- elongacja czynna kręgosłupa na prawie całej długości

mobilnej

Ważniejsze ćwiczenia

• Czworakowanie – jako podstawowe ćwiczenie wykonywane we wszystkich

rodzajach skolioz.

• Ślizganie – celem ćwiczenia jest przede wszystkim korekcja pleców okrągłych

wraz z rozciąganiem mięśni piersiowych, czego można dokonać poprzez

dodatkowy bierny docisk klatki piersiowej do podłoża.

• “Wężowanie” – umożliwiające rozciąganie mięśni przykręgosłupowych.

• “Zajęcze skoki” – w celu wzmacniania mięśni grzbietu i brzucha, ćwiczenie

również stosowane we wszystkich rodzajach skolioz.

• “Wielki łuk” – wzmacnia mięśnie grzbietu i uruchamia stawy kręgosłupa.

• Chód na kolanach – np. z wyprostem tułowia lub z jego skłonem w bok.

Ćwiczenie wzmacnia mięśni grzbietu i obręczy barkowej, może być stosowane

symetrycznie w wadach postawy w płaszczyźnie strzałkowej bądź

asymetrycznie w bocznych skrzywieniach kręgosłupa.

• “Głębokie czworakowania” – np. z wyprostem kończyny górnej i dolnej.

Ćwiczenia stosowane przede wszystkim przy skoliozach z jednoczesnym

spłyceniem kifozy piersiowej.

• Ćwiczący porusza się wokół sali w pozycji ręczno – kolanowej (w klęku podpartym), powtarzając cyklicznie ustaloną indywidualnie pozycję, z utrzymaniem jej przez około 3 sekund. Istnieje wiele kombinacji ruchów.

• W pozycjach lordozujących istnieje określona zależność między stopniem nachylenia kręgosłupa w stosunku do podłoża (w pozycji klęku) z lokalizacją szczytu wygięcia lordotycznego. Taka sama zależność występuje przy wygięciu kifotycznym kręgosłupa.

• Odwiedzenie ramion tylko do kąta prostego, zwłaszcza przy ugiętych stawach łokciowych, pozwala na znaczne zbliżenie łopatek do kręgosłupa. W plecach okrągłych – zależnie od tego czy dominuje nadmierna kifoza piersiowa czy też odstawanie łopatek – stosuje się jedną z wymienionych pozycji ćwiczebnych.

Często stosowane ćwiczenia