Roczny plan wynikowy nauczania przyrody w 6 klasie szkoły podstawowej

Temat

z podręcz-

nika

Numer

i temat

lekcji

Zakres treści

podręczni-

kowych

Wymagania

podstawowe

Wymagania ponadpodstawowe

(R – rozszerzające,

D – dopełniające,

W – wykraczające)

Ścieżka

edukacyjna

Treści ze

ścieżki

Uwagi

1 2 3 4 5 6 7

Dział: ZIEMIA CZĘŚCIĄ WSZECHŚWIATA

1. W jaki

sposób

będziemy

poznawać

przyrodę

w VI klasie?

Uczeń:

• opisuje sposoby poznawania

przyrody

• objaśnia, w jaki sposób

korzystać z informatora

o egzaminie po VI klasie

szkoły podstawowej

(standardy)

Uczeń:

• proponuje metody i sposoby

poznawania wybranych zagadnień,

korzystając z wiedzy zdobytej w IV

i V klasie (R)

Edukacja

czytelnicza

i medialna

• literatura

popularno-

naukowa

• Zapoznanie

uczniów z:

– zakresem

materiału

nauczania

– wymaga-

niami

programo-

wymi na

poszcze-

gólne

oceny

– sposobami

spraw-

dzania

i oceniania

osiągnięć

Teoria helio-

centryczna

Kopernika

2. Poznaje-

my heliocen-

tryczną

teorię

Mikołaja

• Gwiazdy,

gwiazdozbiory,

planety

• kalendarz

• teoria

• omawia budowę kalendarza

• wskazuje zastosowania

kalendarza

• omawia główne założenia

teorii heliocentrycznej

• uzasadnia, że obserwacja jest

głównym sposobem poznawania

świata (R)

• opisuje zasługi Mikołaja Kopernika

dla rozwoju nauk przyrodniczych

Wychowanie

patriotyczne

i obywatelskie

• sylwetki

wielkich

Kopernika heliocentryczna (R)

• wyjaśnia pojęcie orbita (R)

Polaków

Pole

grawitacyjne

Ziemi

3. Pole

grawitacyjne

Ziemi

• rozwój nauk

o ruchach ciał

i ich

przyczynach

• prawo

powszechnej

grawitacji

• pole

grawitacyjne

Ziemi

• podaje przykłady świadczące

o istnieniu pola

grawitacyjnego Ziemi

• podaje jednostkę siły i masy

• wyznacza masę wskazanego

przedmiotu

• na podstawie doświadczenia

objaśnia zależność między

masą ciała a jego ciężarem

• wyjaśnia, co nazywamy polem

grawitacyjnym (R)

• określa, od czego zależy wartość

siły grawitacji (D)

• wyjaśnia, dlaczego ciężar ciała

zmienia się w zależności od

odległości od środka Ziemi (D)

Układ

Słoneczny

4. Pozna-

jemy Układ

Słoneczny:

Słońce

i bliższe

planety

• powstanie

Układu

Słonecznego

• planety typu

Ziemi

• warunki

panujące na

Księżycu

• podaje różnice między

planetami a gwiazdami

• opisuje warunki

umożliwiające istnienie życia

na Ziemi

• wymienia planety Układu

Słonecznego

• opisuje, w jaki sposób powstał

Układ Słoneczny (D/W)

• porządkuje planety Układu

Słonecznego od najbliższej Słońcu

do najdalszej (R)

• wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie

ma atmosfery (D/W)

5. Pozna-

jemy dalekie

ciała

niebieskie

• planetoidy

• meteoryty

• planety–

olbrzymy

• komety

• znaczenie

lotów i badań

kosmicznych

• wskazuje różnice między

planetoidami a meteorytami

• wyjaśnia, co to są galaktyki

• podaje przykłady

wykorzystania sztucznych

satelitów

• wymienia różnice między Ziemią

a planetami–olbrzymami (R)

• wyjaśnia, w jakim celu podejmuje

się loty w kosmos (R/D)

Edukacja

czytelnicza

i medialna

• wydawnictwa

informacyjne

Wychowanie

patriotyczne

i obywatelskie

• sylwetki

wielkich

Polaków

Podsumujmy 6. Ziemia

częścią

Wszech-

świata

– podsumo-

wanie

Dział: ZIEMIA – NASZA PLANETA

Kula

ziemska

7. Kula

ziemska

• model Ziemi

– globus

• ruch obrotowy

Ziemi

• wymiary Ziemi

• wskazuje na globusie bieguny

ziemskie i oś Ziemi

• wyjaśnia związek pozornej

wędrówki Słońca po niebie

z ruchem obrotowym Ziemi

• podaje podstawowe wymiary

kuli ziemskiej

• wymienia skutki ruchu obrotowego

Ziemi (R)

• wykreśla koło odpowiadające

wymiarom Ziemi we wskazanej

przez nauczyciela skali (R)

Pole

magnetyczne

Ziemi

8./9. Pozna-

jemy

oddziały-

wania

elektrosta-

tyczne

i magne-

tyczne

• oddziaływania

elektrosta-

tyczne

• przykłady

oddziaływań

magnetycznych

• bieguny

magnetyczne

• podaje przykłady

oddziaływań

elektrostatycznych

• nazywa bieguny magnetyczne

• rysuje linie pola

magnetycznego

• wymienia 3–4 przykłady

przedmiotów przyciąganych

przez magnes

• wyjaśnia, kiedy magnesy

przyciągają się, a kiedy

odpychają

• wyjaśnia, na czym polega

elektryzowanie ciał przez tarcie (R)

• wyjaśnia pojęcie pola

magnetycznego (R)

• wykazuje istnienie pola

magnetycznego wokół magnesów

(R)

• objaśnia, na czym polegają

oddziaływania magnetyczne (R/D)

10. Pole

magnetyczne

Ziemi

• dowody na

istnienie pola

magnetycznego

Ziemi

• bieguny

magnetyczne

i geograficzne

• magnesy

naturalne

• podaje przykład zjawiska

mającego związek

z istnieniem pola

magnetycznego Ziemi

• podaje przykład magnesu

naturalnego

• za pomocą kompasu

wyznacza bieguny Ziemi

• wyjaśnia, dlaczego igła

magnetyczna ustawia się

w kierunku północ–południe (R/D)

• zaznacza na rysunku bieguny

magnetyczne Ziemi (R)

• pokazuje na rysunku

rozmieszczenie biegunów

magnetycznych i geograficznych

(R)

• objaśnia zależność między

ziemskimi biegunami

magnetycznymi a geograficznymi

(D)

• podaje przykłady materiałów,

z których można wykonywać

magnesy (R)

Jak określić

położenie

geogra-

ficzne?

11. Co to jest

siatka

geogra-

ficzna?

• południki

i równoleżniki

• równik

• półkula

północna

i południowa

• wskazuje na globusie

południki i równoleżniki

• wskazuje równik

• pokazuje półkulę północną

i południową

• wyjaśnia, do czego służy siatka

geograficzna (R)

• wymienia cechy odróżniające

równik od innych równoleżników

(R)

• wskazuje kierunki świata na mapie,

posługując się południkami

i równoleżnikami (W)

12. Współ-

rzędne

geograficzne

• szerokość

geograficzna

• długość

geograficzna

• południk

zerowy

• wskazuje południk zerowy

• pokazuje półkulę wschodnią

i zachodnią

• wyjaśnia pojęcia: długość

geograficzna i szerokość

geograficzna (R)

13. W jaki

sposób

określamy

położenie

geogra-

ficzne?

• położenie

geograficzne

• ćwiczenia

w określaniu

położenia

geograficznego

• określa w stopniach położenie

geograficzne wskazanych

miejsc

• określa w stopniach i minutach

położenie geograficzne wskazanych

miejsc (R/D)

• odszukuje punkty na globusie,

mając podane współrzędne

geograficzne (R/D)

Podsumujmy 14. Ziemia

– nasza

planeta.

Podsumo-

wanie

15. Spraw-

dzian

tematy 2–14

Dział: ROLA SŁOŃCA

Światło

i zjawiska

świetlne

16. Pozna-

jemy źródła

światła

• naturalne

źródła światła

• sztuczne źródła

światła

• energia

elektryczna

• podaje przykłady źródeł

światła

• potrafi wskazać naturalne

i sztuczne źródła światła

• buduje prosty obwód

elektryczny

• wyjaśnia, jak zachować się

w czasie burzy

• podaje przykłady

przewodników i izolatorów

• rysuje schemat prostego obwodu

elektrycznego (R)

• określa podstawowe właściwości

przewodników i izolatorów (R)

17. Prosto-

liniowe

rozchodzenie

się światła

• prostoliniowe

rozchodzenie

się światła

• promień

świetlny

• ciała

przezroczyste

i nieprzezro-

czyste

• cień i półcień

• rysuje, jak rozchodzi się

światło

• podaje przykłady ciał

przezroczystych

i nieprzezroczystych

• wyjaśnia, jak powstaje cień

• wyjaśnia, co oznacza grot

strzałki narysowanej przy

promieniu świetlnym

• wyjaśnia pojęcie promienia

świetlnego (R)

• wyjaśnia, dlaczego promień

świetlny przedstawia się za pomocą

strzałki (D)

• tłumaczy zjawisko zaćmienia

Słońca i Księżyca (R/D)

• przedstawia schematycznie

powstawanie cienia i półcienia (D)

18. Jakie są

skutki

prostoli-

niowego

rozchodzenia

się światła?

• dzień i noc • wyjaśnia zjawisko

następowania dnia i nocy

• oblicza długość dnia i nocy,

mając podane godziny

wschodu i zachodu Słońca

• wyjaśnia przyczynę różnic

w długości dnia i nocy (D)

19./20.

Odbicie

i załamanie

światła

• odbicie światła

• rozproszenie

światła

• załamanie

światła

• rysuje odbicie światła od

powierzchni lustrzanych

płaskich

• wyjaśnia, kiedy następuje

rozproszenie światła

• wyjaśnia, kiedy następuje

załamanie światła

• wyjaśnia, jaki obraz nazywamy

pozornym (D)

• tłumaczy zjawisko załamania

światła (R/D)

• rysuje promień świetlny

przechodzący z powietrza do

innego ośrodka przezroczystego (R)

• wymienia przykłady zjawisk

związanych z odbiciem

i załamaniem światła (R)

21. Światło

białe

i światła

barwne

• zjawisko

rozszczepienia

światła

• widmo światła

białego

• wskazuje, gdzie w przyrodzie

można zaobserwować

zjawisko rozszczepienia

światła

• określa, na czym polega

zjawisko rozszczepienia

światła białego

• wykazuje, że światło białe jest

mieszaniną wielu barw (D)

• objaśnia, dlaczego światło białe

ulega rozszczepieniu (R)

• potrafi zademonstrować

powstawanie widma światła białego

(R)

22. Barwy

ciał

w przyrodzie

• barwy

podstawowe

i dopełniające

• pochłanianie

światła

• widzenie barw

• wymienia barwy podstawowe

i dopełniające

• wyjaśnia powstawanie barw

widzianych ciał

• wskazuje zastosowanie

filtrów

• wyjaśnia, co to są filtry świetlne (R)

• opisuje budowę oka (D)

• wyjaśnia, kiedy ciała mają barwę

czarną, a kiedy białą (R)

Czy dzień

może trwać

pół roku?

23./24. Pory

roku jako

następstwo

ruchu

obiegowego

Ziemi

• ruch dzienny

Słońca

w różnych

porach roku

• przesilenie

letnie i zimowe

• ruch obiegowy

Ziemi

• zrównanie dnia

z nocą

• podaje przyczyny

następowania pór roku

• wymienia daty przesilenia

letniego i zimowego

• wyjaśnia, dlaczego niektóre

lata są przestępne

• objaśnia rysunek przedstawiający

oświetlenie Ziemi w pierwszych

dniach pór roku (R/D)

• wyjaśnia zjawisko dnia polarnego

i nocy polarnej (R/D)

25. Strefy

oświetle-

niowe Ziemi

• charakterystyka

stref oświetle-

niowych Ziemi

• pokazuje na globusie strefy

oświetleniowe Ziemi

• charakteryzuje poszczególne strefy

oświetleniowe Ziemi (D)

Podsumujmy 26. Rola

Słońca

– podsumo-

wanie

27.

Sprawdzian

tematy 17–25

Dział: WSZECHOCEAN

Kontynenty

i oceany

28. Konty-

nenty

i oceany na

Ziemi

• nazwy

kontynentów

i oceanów

• położenie

kontynentów

i oceanów na

mapie oraz na

globusie

• odkrycie

Ameryki przez

K. Kolumba

• pokazuje na mapie oraz na

globusie kontynenty i oceany

• pokazuje na mapie trasę pierwszej

wyprawy Krzysztofa Kolumba (R)

• pokazuje na mapie wyspy odkryte

przez Krzysztofa Kolumba (D)

Edukacja

czytelnicza

i medialna

• wydawnictwa

informacyjne

Cztery

oceany

29. Co to jest

Wszech-

ocean?

• granice

oceanów

• morza

• zasięg lądów i

oceanów przed

milionami lat

oraz dziś

• pokazuje na mapie, jakie

kontynenty oblewa każdy

z oceanów

• odczytuje z mapy nazwy mórz

oblewających Europę

• pokazuje granice poszczególnych

oceanów (R)

• pokazuje na mapie typy mórz (R)

• podaje przyczyny zmiany zasięgu

lądów i oceanów (D/W)

Czynniki

wpływające

na warunki

życia

w morzu

30. Czynniki

wpływające

na warunki

życia

w morzu

• zasolenie wody

morskiej

• pochłanianie

światła przez

wodę morską

i jego skutki

• temperatura

wód morskich

• wyjaśnia, dlaczego woda

morska jest słona

• wyjaśnia, dlaczego na

głębokości poniżej 100 m

panują ciemności

• wskazuje czynniki

wpływające na

przezroczystość wód

morskich

• wyjaśnia przyczyny

zróżnicowanego zasolenia wód

morskich (R)

• omawia wpływ zasolenia wody na

warunki życia w morzu (W)

• wymienia różnice między

warunkami panującymi przy

powierzchni i w głębiach

oceanicznych (D)

Ukształto-

wanie dna

morskiego

31. Jak

ukształto-

wane jest

• szelf

• rafy koralowe

• podmorskie

• opisuje warunki panujące na

szelfie

• odszukuje na mapie: rowy

• wyjaśnia, co nazywamy szelfem (R)

• opisuje rafę koralową (D)

• wymienia konsekwencje budowy

Edukacja

ekologiczna

• degradacja

dno morskie? łańcuchy

górskie

• rowy

oceaniczne

oceaniczne, podmorskie

wyspy i łańcuchy górskie

platform wiertniczych na szelfie (D) środowiska

– przyczyny

oraz jej

związek

z formami

działalności

ludzi

Ruch wody

morskiej

32. Ruch

wody

morskiej

• elementy fali

• przypływy

i odpływy

• prądy morskie

• Prąd Zatokowy

• wymienia przyczyny

falowania wody

• pokazuje na mapie Prąd

Zatokowy

• rysuje schemat fali

• opisuje falę (R)

• wyjaśnia przyczynę przypływów

i odpływów (R)

• objaśnia przyczynę powstawania

prądów morskich (D)

• podaje przykłady wpływu prądów

morskich na żeglugę oraz klimat

(R/D)

Podsumujmy 33. Morza

i oceany

– podsumo-

wanie

Dział: CHARAKTERYSTYKA STREF ŻYCIA W MORZU

Charakte-

rystyka stref

życia

w morzu

34. Charak-

terystyka

stref życia

w morzu

• warunki życia

w wodzie

• strefy życia

organizmów

w morzu

• warunki

świetlne

i termiczne

w poszcze-

gólnych

strefach

• nazywa strefy życia w morzu

• opisuje warunki świetlne

panujące w poszczególnych

strefach życia w morzu

• charakteryzuje warunki (świetlne,

termiczne) panujące

w poszczególnych strefach (R/D)

• wyjaśnia przyczyny zróżnicowania

świata organicznego

w poszczególnych strefach (D)

Strefa

przybrzeżna

morza

35. Pozna-

jemy strefę

przybrzeżną

morza

• zwierzęta

bezkręgowe

strefy

przybrzeżnej

• budowa chełbi

• koralowce

• symbioza

ukwiała

z pustelnikiem

• klasyfikuje zwierzęta na

kręgowce i bezkręgowce

• odróżnia polipa od meduzy

• rysuje chełbię

• wyjaśnia, na czym polega

symbioza ukwiała

z pustelnikiem

• wskazuje charakterystyczne cechy

polipa i meduzy (R)

• opisuje przystosowania w budowie

chełbi do warunków życia (R)

• charakteryzuje koralowce (R/D)

Strefa

otwartej toni

wodnej

36./37. Strefa

otwartej toni

wodnej

• przystosowania

w budowie ryb

do życia

w wodzie

• czynności

życiowe ryb

• rozmnażanie

się ryb

• przystosowania

ssaków do

życia w wodzie

• opisuje budowę zewnętrzną

ryby

• wymienia przystosowania

w budowie zewnętrznej ryb

do życia w wodzie

• wymienia przykłady ssaków

żyjących w morzach

• charakteryzuje czynności życiowe

ryb (R/D)

• wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb

(R)

• objaśnia, na czym polega

jajorodność i żyworodność ryb

(R/D)

• opisuje przystosowania ssaków do

życia w wodzie (R/D)

Strefa denna 38. Zwie-

rzęta strefy

dennej

• skorupiaki

morskie

• małże

• opisuje budowę zewnętrzną

skorupiaków morskich na

przykładzie homara

• podaje przykłady

skorupiaków morskich

• omawia znaczenie małży

w przyrodzie

• tłumaczy, na czym polega zjawisko

linienia skorupiaków (R)

• rozpoznaje wybrane skorupiaki

morskie (R/D)

• opisuje zależność budowy małży od

warunków środowiska i trybu życia

(D)

Co to jest

dźwięk?

39. Co to jest

dźwięk

• źródła

dźwięków

• fala dźwiękowa

• rozchodzenie

się fal

• wymienia źródła dźwięków

• zaznacza na rysunku

rozrzedzenie, zagęszczenie

i długość fali

• tłumaczy, kiedy powstaje

• wyjaśnia, co nazywamy falą

dźwiękową (R)

• podaje przykłady ośrodków

różniących się prędkością

rozchodzenia się fal dźwiękowych

dźwiękowych

• echo

• ultradźwięki

echo

• podaje przykłady

zastosowania echosondy

(R)

• wyjaśnia, dlaczego fale dźwiękowe

nie mogą się rozchodzić w próżni

(D)

• wyjaśnia, co nazywamy

częstotliwością fali (R)

• objaśnia zjawisko echolokacji (R)

• podaje przykłady wykorzystywania

zjawiska echa przez zwierzęta

(R/D)

Poznanie

i znaczenie

oceanów

40. W jaki

sposób

poznano

oceany?

• dawne

wyprawy

morskie

• nowoczesne

badania

naukowe

• opisuje podróż Ferdynanda

Magellana

• wyjaśnia, do czego służy

batyskaf

• pokazuje na mapie szlak, którym

płynął Ferdynand Magellan (R)

• opisuje znaczenie wypraw dawnych

żeglarzy dla poznania świata (D)

• wyjaśnia, w jakim celu ludzie

badają dno mórz i oceanów (R/D)

Edukacja

czytelnicza

i medialna

• wydawnictwa

informacyjne

41./42. Jakie

znaczenie

mają

oceany?

• znaczenie

oceanów dla

człowieka

• transport

morski

• połowy ryb

• hodowla

organizmów

morskich

• bogactwa

mineralne

• turystyka

nadmorska

• wymienia korzyści, które

człowiek czerpie z mórz

i oceanów

• wyjaśnia, dlaczego ludzie

chętnie wypoczywają nad

morzem

• podaje przykłady gospodarczego

wykorzystania oceanów (R/D)

• wyjaśnia, dlaczego wprowadzane są

limity połowów (R)

• analizuje skutki korzystania przez

człowieka z zasobów morskich (D)

Podsumujmy 43. Charak-

terystyka

stref życia

w morzu

– podsumo-

wanie

44. Spraw-

dzian

tematy 28–43

Dział: Z WODY NA LĄD

Życie

w jeziorze

45. Warunki

życia

w jeziorze

w zależności

od pór roku

• czynniki

warunkujące

życie

w jeziorze

• opisuje warunki niezbędne do

życia zwierząt w jeziorze

• opisuje zmiany warunków

życia w jeziorze w zależności

od pór roku

• wyjaśnia, dlaczego w jeziorach żyją

głównie zwierzęta zmiennocieplne

(D/W)

46./47.

Poznajemy

mikroświat

zwierzęcy

jeziora

• pierwotniaki

• budowa

komórki

zwierzęcej

• jamochłony

– stułbia

• opisuje budowę

pierwotniaków na przykładzie

pantofelka

• omawia budowę komórki

zwierzęcej

• omawia budowę stułbi

• tłumaczy, dlaczego organizmy

zwierzęce nazywamy

cudzożywnymi (R)

• odróżnia komórkę zwierzęcą od

roślinnej (R/D)

• charakteryzuje pierwotniaki (D)

• wymienia przystosowania stułbi do

trybu życia (R)

48./49. Inne

zwierzęta

żyjące

w jeziorze

• skorupiaki

• pajęczaki

– pająk topik

• ślimaki

• ryby

• wymienia charakterystyczne

cechy budowy stawonogów

• wylicza przykłady zwierząt

żyjących w jeziorze

• podaje przykłady zależności

pokarmowych w jeziorze

• odróżnia stawonogi od innych

zwierząt wodnych (R)

• rozpoznaje wybrane zwierzęta

występujące w jeziorze (R/D)

• charakteryzuje faunę występującą

w różnych strefach jeziora (D)

• wymienia gatunki zwierząt, które

można spotkać tylko w czystych

wodach (D)

Wyjście

zwierząt na

ląd

50./51.

Wyjście

zwierząt na

ląd

• cechy budowy

zewnętrznej

płazów

• przedstawiciele

płazów

bezogonowych

i ogoniastych

• nazywa części ciała żaby

• opisuje czynności życiowe

płazów

• wymienia 2–3 przykłady

płazów chronionych

• wymienia cechy budowy

zewnętrznej płazów będące

przystosowaniem do życia na lądzie

(R)

• opisuje rozwój żaby (R)

• klasyfikuje, popierając

przykładami, płazy na bezogonowe

i ogoniaste (R/D)

Podsumujmy 52. Życie

w jeziorze

– podsumo-

wanie

53./54.

Podsumo-

wanie oraz

sprawdzian

wiadomości

i umiejętnośc

i zdobytych

w I semestrze

Dział: WARUNKI ŻYCIA W ŚRODOWISKU LĄDOWYM

Jak gady

przystoso-

wały się do

życia w

środowisku

lądowym?

55./56. Jak

gady przy-

stosowały się

do życia w

środowisku

lądowym?

• cechy gadów

będące przysto-

sowaniem do

życia na lądzie

• czynności

życiowe gadów

• jajorodność

• charakterystyka

żółwi,

jaszczurek,

• porównuje warunki życia

w wodzie i na lądzie

• omawia cechy budowy gadów

będące przystosowaniem do

życia na lądzie

• odróżnia żmiję zygzakowatą

od innych węży

• wyjaśnia, jak należy

postępować po ukąszeniu

przez żmiję

• omawia proces rozmnażania się

gadów (R/D)

• porównuje czynności życiowe

płazów i gadów, uwzględniając

przystosowania tych zwierząt do

warunków życia (D/W)

• charakteryzuje budowę żółwi,

jaszczurek i węży (R/D)

• podaje charakterystyczne cechy

żmii zygzakowatej (R)

Edukacja

prozdrowotna

• ochrona

przed

zagrożeniami

naturalnymi

węży

• postępowanie

po ukąszeniu

przez żmiję

Ptaki

– latające

i śpiewające

kręgowce

57./58.

Poznajemy

ptaki

• podobieństwa

ptaków

i gadów oraz

różnice między

nimi

• stałocieplność

• rodzaje piór

• typy dziobów

i kończyn

tylnych ptaków

• jajorodność,

gniazdowniki i

zagniazdowniki

• opisuje budowę zewnętrzną

ptaka

• wymienia cechy będące

przystosowaniem ptaka do

lotu

• rozpoznaje rodzaje piór

• opisuje budowę pióra

• na podstawie ilustracji

wymienia charakterystyczne

cechy dziobów i kończyn

wskazanych ptaków (w tym

ptaków drapieżnych)

• wskazuje podobieństwa ptaków

i gadów oraz różnice między nimi

(R/D)

• wyjaśnia, jakie znaczenie ma

stałocieplność dla ptaków (R)

• opisuje rozmnażanie się ptaków (D)

• objaśnia, popierając przykładami,

pojęcia: gniazdowniki

i zagniazdowniki (R)

59.

Wędrówki

ptaków

• przyczyny

wędrówek

ptaków

• zróżnicowanie

pór odlotów

i przylotów

• obrączkowanie

ptaków

• ptaki chronione

• podaje przykłady ptaków

odlatujących z Polski

• omawia znaczenie ptaków

w przyrodzie

• wymienia 3 przykłady

gatunków ptaków

chronionych

• wymienia przyczyny wędrówek

ptaków (R)

• charakteryzuje wybraną grupę

ptaków (D)

• na wybranych przykładach

wykazuje związek między budową

a trybem życia ptaków (D)

Ssaki – naj-

doskonalsze

kręgowce

60.

Poznajemy

ssaki

• charakterys-

tyczne cechy

ssaków

• ssaki

występujące

w różnych

• wymienia charakterystyczne

cechy ssaków

• podaje przykłady ssaków

z różnych środowisk

• rozpoznaje wybrane gatunki

ssaków chronionych w Polsce

• wymienia wytwory skóry ssaków

(R)

• charakteryzuje rozmnażanie się

i rozwój ssaków (R/D)

środowiskach

• rozmnażanie

się i rozwój

ssaków

Małe

zwierzęta

lądowe

61. Małe

zwierzęta

lądowe –

pierścienice

• budowa

zewnętrzna

pierścienic

• sposób

poruszania się

dżdżownicy

• rola w

użyźnianiu

gleby

• wymienia charakterystyczne

cechy pierścienic

• wyjaśnia rolę dżdżownic

w użyźnianiu gleby

• opisuje cechy przystosowujące

dżdżownicę do życia w glebie

(R/D)

• opisuje czynności życiowe

dżdżownicy (D)

62.

Poznajemy

pajęczaki

• budowa

zewnętrzna

pająka

• przedstawiciele

pająków

• roztocze

• opisuje budowę zewnętrzną

pająka

• opisuje sposób postępowania

w wypadku przyczepienia się

kleszcza

• opisuje przystosowania pająka do

zdobywania pokarmu (R)

• charakteryzuje inne pajęczaki

– roztocze, np. kleszcze (R/D)

Edukacja

prozdrowotna

• ochrona

przed

zagrożeniami

naturalnymi

63. Owady

– najliczniej-

sza grupa

zwierząt

lądowych

• części ciała

owada

• różnorodność

budowy

owadów

• rozmnażanie

się owadów

• znaczenie

owadów

w przyrodzie

• nazywa części ciała owada

• opisuje poszczególne części

ciała owada

• wskazuje przykłady

pozytywnego i negatywnego

znaczenia owadów dla

człowieka

• określa rolę szkieletu zewnętrznego

u owadów (R)

• rozpoznaje typy aparatów

gębowych owadów (R/D)

• opisuje modyfikacje skrzydeł

owadów (R/D)

• opisuje rozwój owadów (R/D)

• omawia rolę owadów w przyrodzie

(R)

64. Ślimak

winniczek

– przedsta-

wiciel

ślimaków

lądowych

• przykłady

ślimaków

lądowych

(i wodnych)

• części ciała

ślimaka

winniczka

• rola muszli

• rozmnażanie

się ślimaka

winniczka

• nazywa części ciała ślimaka

winniczka

• opisuje zachowania ślimaka

w zależności od czynników

zewnętrznych (R)

• omawia rozmnażanie się ślimaka

winniczka (D)

Podsumujmy 65. Warunki

życia w śro-

dowisku

lądowym

– podsumo-

wanie

66. Spraw-

dzian

tematy 55–64

Dział: KRAJOBRAZY ZIEMI

Co to jest

klimat?

67. Co to jest

klimat?

• obserwacje

pogody

• klimat

• przebieg pór

roku

• wymienia podstawowe

elementy klimatu

• odczytuje dane z wykresów

• wyjaśnia, w jaki sposób określa się

klimat danego obszaru (R/D)

• wykonuje obliczenia,

wykorzystując dane zawarte na

wykresie, i na ich podstawie określa

cechy klimatu (R/D)

• na podstawie analizy wykresów

porównuje klimaty (D/W)

Strefy

geograficzne

68. Ogólna

charakte-

rystyka stref

• zróżnicowanie

klimatu i szaty

roślinnej na

• podaje kryteria podziału kuli

ziemskiej na strefy

krajobrazowe

• opisuje strefy krajobrazowe na

terenie Europy (R)

• opisuje krajobraz wybranej strefy

geograficz-

nych

Ziemi

• granice stref

geograficznych

(krajobrazo-

wych)

• strefy

krajobrazowe

w Europie

• pokazuje na mapie

rozmieszczenie stref

krajobrazowych

(D/W)

• podaje przyczyny istnienia różnych

stref krajobrazowych (D)

• wskazuje przyczyny odchylenia

granic stref krajobrazowych od

równoleżników (D)

Wilgotne

lasy

równikowe

– strefa bez

pór roku

69. Zdobyw-

cy lasów

równiko-

wych

• granice strefy

wilgotnych

lasów

równikowych

• ekspedycje

i podróżnicy

• pokazuje na mapie granice

strefy wilgotnych lasów

równikowych

• wyjaśnia cel ekspedycji do

lasów równikowych w XIX

wieku

• opowiada o wyprawach mających

na celu poznanie lasów

równikowych (R/D)

Edukacja

czytelnicza

i medialna

• literatura

popularnona-

ukowa

70. Klimat

i gleby

w strefie

lasów

równiko-

wych

• charakterys-

tyczne cechy

klimatu

• dzień w lesie

równikowym

• gleby

• charakteryzuje klimat

równikowy na podstawie

danych z wykresów

• opisuje przebieg dnia w lesie

równikowym (R)

• wyjaśnia przyczynę małej żyzności

gleb w lesie równikowym (D)

71. Rośliny

i zwierzęta

wilgotnego

lasu równi-

kowego

• poziomy lasu

równikowego

• przystosowania

roślin

wilgotnego lasu

równikowego

• fauna lasu

równikowego

• podaje 2–3 przykłady roślin,

które można spotkać

w wilgotnym lesie

równikowym

• podaje przykłady zwierząt

żyjących w lesie równikowym

• charakteryzuje warunki świetlne

panujące w lesie równikowym (R)

• omawia wybrane przystosowania

roślin do życia w lesie równikowym

(R/D)

• charakteryzuje przystosowania

wybranych gatunków zwierząt do

życia w wilgotnym lesie

równikowym (R/D)

72./73.

Gospodarka

człowieka

w lesie

równikowym

• plemiona

• plantacje

• eksploatacja

lasów

równikowych

• bogactwa

mineralne

• podaje przykłady roślin

uprawianych na plantacjach

w strefie równikowej

• opisuje znaczenie

gospodarcze lasów

równikowych

• opisuje wpływ klimatu i roślinności

na sposób gospodarowania

mieszkańców strefy (D)

• wskazuje przyczyny zmniejszania

się obszaru lasów równikowych

(R/D)

• analizuje skutki zmniejszania się

obszaru lasów równikowych (D/W)

Edukacja

ekologiczna

• degradacja

środowiska

– przyczyny

oraz jej

związek

z formami

działalności

ludzi

Dwie pory

roku

w strefie

sawann

74. Pory

roku

w strefie

sawann

• charakterystyka

pory suchej

i deszczowej

• zmiany

w wyglądzie

roślin

w zależności od

pory roku

• pokazuje na mapie strefę

sawann

• odczytuje z wykresu

temperaturę oraz opady

w porze deszczowej i suchej

• opisuje krajobraz sawanny

• omawia przystosowania roślin do

warunków panujących w porze

deszczowej i suchej (R)

• porównuje wygląd sawanny

w porze deszczowej i suchej (D)

75. Rośliny

i zwierzęta

sawanny

afrykańskiej

• roślinność

sawanny

• owady

sawanny

• zwierzęta

roślinożerne

sawanny

• drapieżniki

• wymienia 5 gatunków

zwierząt występujących na

sawannach

• charakteryzuje faunę sawanny

(R/D)

• omawia przystosowania zwierząt

sawanny do zdobywania pokarmu

(R/D)

76. Gospo-

darka

w strefie

sawann

• rośliny

uprawne

i hodowla

zwierząt w

strefie sawann

• Sahel

• wymienia rośliny uprawiane

w strefie sawann

• opisuje rolnictwo tradycyjne

w strefie sawann (R)

• charakteryzuje Sahel (D)

Całoroczna

susza

w strefie

pustyń

77. Pozna-

jemy strefę

pustyń

• warunki klima-

tyczne pustyń

• położenie

pustyń

• krajobrazy

pustyń

• pokazuje strefę pustyń na

mapie

• charakteryzuje klimat

pustynny

• wymienia rodzaje pustyń (R)

• porównuje krajobrazy różnych

rodzajów pustyń (D)

78. Rośliny

i zwierzęta

pustyni

• przystosowania

roślin do

warunków

klimatycznych

pustyni

• fauna pustyni

• wymienia 3–4 gatunki

zwierząt żyjących na pustyni

• omawia przystosowania roślin do

życia w warunkach pustynnych

(R/D)

• charakteryzuje faunę pustyń (R/D)

• opisuje przystosowania zwierząt do

życia na pustyni (R/D)

79. Miesz-

kańcy

pustyni

• koczownicy

i ich zajęcia

• oazy

• uprawa roli

• ropa naftowa

i wpływ jej

wydobycia na

zmiany

krajobrazu

pustyni

• wymienia zajęcia

mieszkańców pustyń

• opisuje wpływ warunków

przyrodniczych na sposób

gospodarowania i gęstość

zaludnienia (R/D)

• przewiduje dalsze zmiany

środowiska na skutek eksploatacji

złóż ropy naftowej (D/W)

Edukacja

ekologiczna

• degradacja

środowiska

– przyczyny

oraz jej

związek

z formami

działalności

ludzi

80. Życie

w dolinie

Nilu

• osadnictwo

w dolinie

i delcie Nilu

• rolnictwo w

dolinie Nilu

• krokodyl

nilowy

• pokazuje na mapie Nil

• wyjaśnia, dlaczego w dolinie

Nilu od tysięcy lat rozwija się

rolnictwo

• opisuje współczesne warunki życia

w dolinie Nilu (R)

Upalne

i suche lato

w strefie

śródziemno-

morskiej

81./82.

Klimat

i rośliny

strefy

śródziemno-

morskiej

• cechy klimatu

śródziemno-

morskiego

• charakterys-

tyczne cechy

roślinności

śródziemno-

morskiej

• makia śród-

ziemnomorska

• pokazuje na mapie strefę

śródziemnomorską

• opisuje klimat

śródziemnomorski,

wykorzystując dane zawarte

na wykresach

• charakteryzuje roślinność

śródziemnomorską (R)

• opisuje przystosowania roślin do

warunków klimatycznych (R/D)

• wyjaśnia, dlaczego w strefie

śródziemnomorskiej lasy zachowały

się tylko w nielicznych miejscach

(D)

• charakteryzuje makię

śródziemnomorską (R/D)

Edukacja

ekologiczna

• degradacja

środowiska

– przyczyny

oraz jej

związek

z formami

działalności

ludzi

83. Rośliny

uprawne

i zwierzęta

strefy

śródziem-

nomorskiej

• oliwki

• winorośl

• figi

• inne rośliny

uprawne

• fauna

śródziemno-

morska

• wymienia typowe rośliny

uprawne strefy

śródziemnomorskiej

• charakteryzuje uprawy w strefie

śródziemnomorskiej (R)

• charakteryzuje faunę

śródziemnomorską (R/D)

84. Strefa

śródziem-

nomorska

kolebką

cywilizacji

europejskiej

i atrakcyj-

nym regio-

nem turys-

tycznym

• kultura

kreteńska i jej

spadkobiercy

• turystyka

– regiony

turystyczne

• konsekwencje

rozwoju

turystyki

• wyjaśnia, co powoduje, że

basen Morza Śródziemnego

jest atrakcyjny turystycznie

• wyjaśnia, dlaczego strefa

śródziemnomorska nazywana jest

kolebką cywilizacji (R)

• wymienia wady i zalety rozwoju

turystyki w strefie

śródziemnomorskiej (D)

85./86.

Podsumo-

wanie

i sprawdzian

tematy 67–84

Strefa lasów

liściastych

zrzucających

liście na

zimę

87./88. Strefa

lasów

liściastych

zrzucających

liście na

zimę

• granice strefy

lasów liściastych

• charakterys-

tyczne cechy

klimatu

• przystosowania

drzew do

zmiennych

warunków

klimatycznych

• rośliny

i zwierzęta

poszczególnych

warstw lasu

• pokazuje na mapie strefę

lasów liściastych

• opisuje charakterystyczne

cechy klimatu strefy lasów

liściastych

• nazywa warstwy lasu

• podaje przykłady gatunków

roślin i zwierząt, które

występują w poszczególnych

warstwach lasu

• rozpoznaje wybrane gatunki

zwierząt, które występują

w lasach liściastych

• wskazuje zależności między

warunkami klimatycznymi a typem

lasów (D/W)

• charakteryzuje wybrane gatunki

zwierząt (R/D)

• omawia zależności pokarmowe

występujące w lesie (R)

• opisuje typy lasów występujące

w Polsce (D/W)

Strefa

stepów

– „morza

traw”

89./90. Strefa

stepów

• granice strefy

stepów

• uprawa

pszenicy

• klimat stepu

• rośliny

i zwierzęta

stepu

• pokazuje na mapie granice

strefy stepów

• charakteryzuje klimat

stepowy

• opisuje roślinność stepową

• wymienia cechy drapieżników

• wyjaśnia, dlaczego obszary strefy

stepów odgrywają ważną rolę

w wyżywieniu ludności świata (R)

• wskazuje przystosowania roślin do

warunków stepowych (R)

• charakteryzuje przystosowania

zwierząt do życia na stepie (R/D)

Długie

i mroźne

zimy

w strefie

północnych

lasów

iglastych

91./92. Strefa

północnych

lasów

iglastych

• klimat strefy

północnych

lasów iglastych

• wieczna

zmarzlina

• rośliny

i zwierzęta tajgi

• gospodarka

leśna

• pokazuje na mapie strefę

północnych lasów iglastych

• opisuje krajobraz tajgi

• wymienia gatunki zwierząt

żyjących w tajdze

• charakteryzuje gospodarkę

człowieka w tajdze

• opisuje klimat strefy północnych

lasów iglastych (R)

• charakteryzuje przystosowania

roślin do warunków klimatycznych

panujących w tajdze (R)

• omawia przystosowania wybranych

gatunków zwierząt do życia

w tajdze (R/D)

• wyjaśnia, co to jest wieczna

zmarzlina (R)

Edukacja

ekologiczna

• degradacja

środowiska

– przyczyny

oraz jej

związek

z formami

działalności

ludzi

Zimna

i bezleśna

strefa tundry

93. Klimat

tundry

• południowa

granica tundry

• zima i lato

w tundrze

• dzień polarny

i noc polarna

• wskazuje na mapie

południową granicę tundry

• opisuje klimat tundry

• porównuje pory roku w tundrze

(R/D)

94. Rośliny,

zwierzęta

oraz

mieszkańcy

tundry

• przedstawiciele

świata roślin

tundry

• zwierzęta

tundry

• Eskimosi i ich

zajęcia

• Lapończycy

i ich zajęcia

• wymienia gatunki roślin

występujące w tundrze

• omawia przystosowania lisa

polarnego do warunków

klimatycznych

• opisuje zajęcia mieszkańców

tundry

• charakteryzuje przystosowania

roślin i zwierząt do warunków

klimatycznych panujących

w tundrze (R/D)

• opisuje wpływ warunków

przyrodniczych na sposób

gospodarowania mieszkańców

tundry (R/D)

95. Ropa

naftowa i gaz

ziemny

w strefie

tundry

• złoża ropy

naftowej i gazu

ziemnego

w strefie tundry

• warunki

eksploatacji

• eksploatacja

złóż ropy

naftowej na

Alasce

• wymienia główne bogactwa

mineralne występujące

w tundrze

• opisuje zmiany w środowisku

spowodowane eksploatacją bogactw

(R/D)

Edukacja

ekologiczna

• degradacja

środowiska

– przyczyny

oraz jej

związek

z formami

działalności

ludzi

Wieczne

mrozy

w strefie

pustyń

lodowych

96./97.

Poznajemy

Antarktydę

• położenie

Antarktydy

• dzień polarny

i noc polarna

• klimat strefy

pustyń

lodowych

• rośliny

i zwierzęta

Antarktydy

i wód

przybrzeżnych

• odkrycia

i badania

naukowe

• pokazuje na mapie Antarktydę

• pokazuje biegun zimna

• opisuje warunki klimatyczne

panujące na Antarktydzie

• omawia przystosowania

pingwinów do życia

w klimacie polarnym

• wyjaśnia, dlaczego Antarktyda

nazywana jest pustynią lodową

(R/D)

• opisuje warunki panujące w oazach

(R)

• charakteryzuje faunę wód

przybrzeżnych Antarktydy (R)

• wyjaśnia, dlaczego fauna wód

przybrzeżnych Antarktydy jest

bogatsza niż w głębi kontynentu

(W)

• wymienia badaczy Antarktydy

(R/D)

• pokazuje na mapie trasy wypraw

polarnych (D)

• omawia wkład Polaków w badania

Antarktydy (R/D)

Wychowanie

patriotyczne

i obywatelskie

• sylwetki

wielkich

Polaków

98. Arktyka

– obszar

wokół

bieguna

północnego

• położenie

Arktyki

• warunki

klimatyczne

• wyprawy

polarne

w Arktyce

• pokazuje na mapie Arktykę

• charakteryzuje klimat Arktyki

• porównuje Antarktydę i Arktykę

(D)

• pokazuje na mapie trasy wypraw

polarnych (D)

• omawia wkład Polaków w badania

Arktyki (R/D)

Wychowanie

patriotyczne

i obywatelskie

• sylwetki

wielkich

Polaków

Podsumujmy 99. Podsu-

mowanie

tematy 87–98

100.

Sprawdzian

tematy 87–98

Dział: ZIEMIA – WSPÓLNE DOBRO

Zagrożenia

i szanse

101./102.

Zagrożenia

• przyczyny

zmian

• wymienia przyczyny zmian

w krajobrazie naturalnym

• wyjaśnia przyczyny powstawania

zanieczyszczeń powietrza, wody,

Edukacja

ekologiczna

przyrody i szanse

przyrody

w krajobrazie

naturalnym

• zanieczysz-

czenia i ich

skutki

• działania na

rzecz ochrony

przyrody

• opisuje skutki

zanieczyszczenia środowiska

• charakteryzuje

zanieczyszczenia środowiska

• wymienia formy ochrony

przyrody

• podaje przykłady gatunków

chronionych

gleby (R)

• charakteryzuje wybrane parki

narodowe (R/D)

• przewiduje skutki niewłaściwego

składowania odpadów

radioaktywnych i substancji

trujących (D/W)

• podaje przykłady działań

międzynarodowych na rzecz

ochrony przyrody (D)

• degradacja

środowiska

– przyczyny

oraz jej

związek

z formami

działalności

ludzi