Xrate Fan Chart

САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ДЭЭД СУРГУУЛЬ

ЭКОНОМИКС, ЭКОНОМЕТРИКСИЙН ТЭНХИМ

Валютын ханшийн Fan chart, түүнд

үндэслэсэн шинжилгээ Дадлагын хугацаанд хийсэн судалгаа

Удирдагч: П.Авралт–Од

Оюутан: Л.Энх–Амгалан

2/1/2010

Монголбанкны мөнгөний бодлого, судалгааны газрын мөнгөний бодлогын хэлтсийн эдийн засагч.

Санхүү эдийн засгийн дээд сургуулийн Экономикс, эконометриксийн тэнхимийн 4–р курсийн оюутан.

Энэхүү судалгаатай холбоотой санал, шүүмжлэлээ [email protected] хаягаар ирүүлнэ үү. Таны санал

шүүмжлэлийг хүлээн авахдаа би таатай байх болно.

mailto:[email protected]

Валютын ханшийн Fan chart, түүнд үндэслэсэн шинжилгээ

2

АГУУЛГА

ХУРААНГУЙ .......................................................................................................................................... 3

1. АМ.ДОЛЛАРЫН ХАНШИЙН ТААМАГЛАЛЫН FAN CHART, ТҮҮНД ҮНДЭСЛЭСЭН ШИНЖИЛГЭЭ ......... 4

1.1 Ам.долларын ханшийн таамаглалын стандарт хазайлтыг тооцох ...................................... 4

1.2 Fan chart, түүнд үндэслэсэн шинжилгээ ................................................................................. 5

2. ЮАНЫ ХАНШИЙН ТААМАГЛАЛЫН FAN CHART, ТҮҮНД ҮНДЭСЛЭСЭН ШИНЖИЛГЭЭ .................... 10

2.1 Юаны ханшийн таамаглалын стандарт хазайлтыг тооцох ................................................. 10

2.2 Fan chart, түүнд үндэслэсэн шинжилгээ ............................................................................... 11

ДҮГНЭЛТ ............................................................................................................................................. 16

АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ .................................................................................................................... 17


3

ХУРААНГУЙ

Судалгааны ажлын зорилго:

2010 онд ам.доллар болон юаны төгрөгтэй харьцах ханшийг SARIMA загвар ашиглан

таамаглах,

Тус хоѐр валютын ханш дээрх SARIMA загварыг алдааны шинжилгээг хийх,

FAN CHART –ийг байгуулах Blix болон Sellin (1998) нарын аргачиллаар валют тус

бүрийн хувьд ирэх 12 сарын FAN CHART байгуулах,

Судалгааны ажил (1) ам.долларын ханшийн FAN CHART байгуулах, түүнд үндэслэсэн

шинжилгээ, (2) юаны ханшийн FAN CHART байгуулах, түүнд үндэслэсэн шинжилгээ (3)

дүгнэлт гэсэн гурван хэсэгтэй.


4

1. АМ.ДОЛЛАРЫН ХАНШИЙН ТААМАГЛАЛЫН FAN CHART, ТҮҮНД ҮНДЭСЛЭСЭН

ШИНЖИЛГЭЭ

Ам.долларын ханш дээр SARIMA загварыг ашиглаж хийсэн 2010 оны 1–р сараас 2010 оны

12–р сарын хоорондох цэгэн таамаглалын дараах хүснэгтэд харуулав.

2010

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1456.84 1463.49 1470.76 1450.62 1444.42 1448.21 1449.20 1451.78 1452.85 1452.85 1461.07 1465.97

Хүснэгт 1. Ам.долларын ханшийн цэгэн таамаглал (₮), сараар

Дээрх цэгэн таамаглалаас харахад эхний гурван сард төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш

суларч, 4 болон 5–р саруудад чангараад үлдсэн саруудад мөн сулрахаар харагдаж байна.

1.1 Ам.долларын ханшийн таамаглалын стандарт хазайлтыг тооцох

Валютын ханшийн таамаглалын стандарт хазайлтыг тооцохын тулд SARIMA загварын

алдааны шинжилгээг хийх хэрэгтэй. Алдааны шинжилгээг хийснээр түүхэн мэдээлэл дээрх

алдааг ашиглан ирээдүйн таамаглалын стандарт хазайлтыг тодорхойлох бололцоог олгодог.

Ам.долларын ханшийн таамаглалын алдааны динамик эгнээд дараах зурагт харуулав.

Зураг 1. 1, 2 болон 3–н алхамын дараах загварын алдаа

Дээрх зургаас харахд загварын алдаа нь 2008 оны сүүл үеийг хүртэл харьцангуй тогтвортой,

бага түвшинд байсан ба 2008 оны сүүл үе болон 2009 оны эхэн үеүүдэд загварын алдаа маш

өндөр байсан байна. Энэ нь дэлхийн санхүүгийн хямралтай холбоотойгоор манай улсын

эдийн засгийн тогтворгүй таагүй байдалд орсон ба мөн валютын ханш ихээр савлаж

-300.0

-200.0

-100.0

0.0

100.0

200.0

300.0

400.0

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

1 алхам

2 алхам

3 алхам


5

байсантай холбоотой юм. 2009 оны сүүл үеээс эхлэн алдаа эргээд тогтворжиж багасаж

эхэлсэн байна. Энэ нь сүүлийн саруудад SARIMA загвар нь ам.долларын ханшийг харьцангуй

сайн таамаглаж байгааг илтгэж байна.

Ам.долларын ханшийн таамаглалын алдааны шинжилгээнээс SARIMA загварын нэгээс арван

хоѐр алхамын таамаглалын баруун (ханш өсөх) зүүн (ханш буурах) талуудын цэгэн

таамаглалын боломжит алдааг ( , ) дараах хүснэгтэд харуулав.

Таамаглалын

алхам 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

RMSE 29.2 60.7 101 130.5 146.7 159.8 187.8 192.9 202.3 224.4 226.1 220.5

32.6 52.1 63.5 68.2 76.4 84.6 90.7 92.8 98.3 87.7 66.3 59.8

Хүснэгт 2. Ханш өсөх болон буурах үеүүдийн алдаануудын квадратуудын дундаж язгуур

(RMSE)

Дээрх хүснэгтээс таамагласан алхам тус бүр цэгэн таамаглалаасаа хэдээр алдах боломжтойг

харуулна. Жишээлбэл, нэг алхамын дараахыг таамаглахад цэгэн таамаглалаас дээшээ 29,2

төгрөгөөр өсөх, эсвэл доошоо 32,6 төгрөгөөр ханш унах боломжтой гэж харна.

Алхам тус бүрийн стандарт алдааг дээрх хүснэгтийн үр дүнгүүдээр төлөөлүүлж болдог1.

Дээрх хүснэгтээс харахад нэгдүгээр алхамаас бусад алхамуудын > байгаа ба энэ нь

ам.долларын ханш цэгэн таамаглалаасаа өндөр байх магадлал харьцангуй өндөр байгааг

илтгэнэ. Мөн энэ нь таамаглалын тархалт ассиметрик болохыг илтгэж байна.

1.2 Fan chart, түүнд үндэслэсэн шинжилгээ

Өмнөх хэсгүүдэд тодорхойлсон ам.долларын ханшийн таамаглалын тархалтын параметрийг

ашиглан Excel программын VBA алгоритмаар таамаглалын тархалтыг байгуулав. Дараах

зурагт 2010 оны 3 дугаар сарын ам.долларын ханшийн таамаглалын тархалтын нягтын

функцыг дүрслэв.

Тус тархалтын хамгийн гүн улаан өнгөөр дүрслэгдсэн хэсэг нь 10 хувийн магадлалтайгаар

хамгийн их илрэх магадлалтай интервал юм. Хоѐр тийшээ улаан өнгө бүдгэрэх тусам

интервал өсч, тухай интервалаас илрэх магадлал өснө.

Цэгэн таамаглалын илрэх магадлагыг хамгийн өндөр гэж үздэг ба үүнийг моод гэж нэрлэдэг.

Моод нь илрэх магадлал хамгийн өндөр гэдэг утгаараа үргэлж голын интервалд байдаг.

1 Д.Ган–Очир, П.Авралт–Од, Б.Даваадалай (2010) “Таамаглалын тодорхой бус байдал: Инфляцийн таамаглалын

Fan chart, түүнд үндэслэсэн шинжилгээ”, Монголбанк


6

Зураг 2. Ам.долларын ханшийн тархалтын функц

Ам.долларын ханшийн үе бүрт харгалзах тархалтын моод болон стандарт хазайлтыг ашиглан

таамаглалын алхам тус бүрийн тархалтыг байгууллаа. Таамаглалын үе уртсах бүрт

таамаглалын тодорхой бус байдал нэмэгдэх ба таамаглалын тархалт илүү хэвтээ, өргөн болж

ирдэг. Таамаглалын алхам нэмэгдэх тусам тодорхой бус байдал хэрхэн өсч байгаад дараах

зургаар харууллаа.

0.000

0.001

0.002

0.003

0.004

0.005

0.006

10

01

.7

10

35

.0

10

68

.3

11

01

.7

11

35

.0

11

68

.3

12

01

.7

12

35

.0

12

68

.3

13

01

.7

13

35

.0

13

68

.3

14

01

.7

14

35

.0

14

68

.3

15

01

.7

15

35

.0

15

68

.3

16

01

.7

16

35

.0

16

68

.3

17

01

.7

17

35

.0

17

68

.3

18

01

.7

0.10; 0.90

0.20; 0.80

0.30; 0.70

0.40; 0.60

0.50; 0.50

0.000

0.002

0.004

0.006

0.008

0.010

0.012

0.014

11021157121212671322137714321487154215971652170717621817187219271982

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12


7

Зураг 3. Нэгээс арван хоѐр алхамын дараах таамаглалуудын тархалтууд

Зураг 3–т дүрсэлсэн нэгээс арван хоѐр алхамын дараах таамаглалуудын тархалтуудыг Fan

chart хэлбэрээр дүрсэлснийг дараах зурагт харуулав.

Зураг 4. Ам.долларын ханшийн таамаглалын Fan chart

2010 оны нэгдүгээр сараас арван хоѐрдугаар сарын хүртэлх ам.долларын ханшийн интервал

таамаглалын дээд, доод утгыг Хүснэгт 3–т харуулав.

SARIMA загварын ам.долларын ханшийн таамаглалаас харахад 2010 оны нэгдүгээр сарын

ам.долларын ханшийн түвшин 1456,84 голчтой (цэгэн таамаглал), 60 болон 90 хувийн

магадлалын итгэх түвшинд харгалзан [1429,19-1481,41]; [1403.19-1504.85] интервалд байна.

Харин 2010 оны хоѐрдугаар сар сарын эцэст 1463,49 голчтой 60 хувийн итгэх магадлалын

түвшинд (1419,68-1514,60) интервалд байхаар байна. 2010 оны 12–р сарын ам.долларын ханш

1465,97 голчтой, 60 болон 90 хувийн итгэх магадлалын интервал нь тус тус [1415.68; 1651.53],

[1326.96; 1978.86] байхаар байна (Хүснэгт 3).

1200.0

1300.0

1400.0

1500.0

1600.0

1700.0

1800.0

1900.0

2000.0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

0.95

0.80

0.65

0.50

0.35

0.20

0.05


8

Жил Сар Цэгэн

таамаглал

Интервалын

захын

утгууд

Итгэх магадлал

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 99%

2010

1 1456.84 Доод 1452.74 1448.58 1444.27 1439.74 1434.84 1429.39 1423.04 1415.04 1403.19 1380.96

Дээд 1460.51 1464.24 1468.09 1472.15 1476.53 1481.41 1487.10 1494.25 1504.85 1524.75

2 1463.49 Доод 1456.95 1450.30 1443.43 1436.19 1428.38 1419.68 1409.54 1396.78 1377.86 1342.39

Дээд 1471.12 1478.88 1486.89 1495.34 1504.45 1514.60 1526.44 1541.32 1563.39 1604.78

3 1470.76 Доод 1462.78 1454.68 1446.30 1437.47 1427.95 1417.34 1404.97 1389.42 1366.36 1323.10

Дээд 1483.45 1496.34 1509.66 1523.71 1538.86 1555.74 1575.41 1600.16 1636.84 1705.65

4 1450.62 Доод 1442.05 1433.34 1424.34 1414.85 1404.62 1393.22 1379.93 1363.22 1338.44 1291.96

Дээд 1467.02 1483.69 1500.91 1519.07 1538.66 1560.48 1585.91 1617.91 1665.33 1754.29

5 1444.42 Доод 1434.82 1425.06 1414.97 1404.34 1392.86 1380.08 1365.19 1346.45 1318.68 1266.58

Дээд 1462.85 1481.58 1500.94 1521.34 1543.35 1567.86 1596.43 1632.38 1685.67 1785.62

6 1448.21 Доод 1437.58 1426.78 1415.62 1403.85 1391.16 1377.02 1360.54 1339.81 1309.08 1251.43

Дээд 1468.29 1488.69 1509.78 1532.01 1555.99 1582.70 1613.83 1653.00 1711.05 1819.95

7 1449.20 Доод 1437.80 1426.21 1414.24 1401.62 1388.00 1372.84 1355.17 1332.93 1299.97 1238.14

Дээд 1472.80 1496.78 1521.56 1547.68 1575.87 1607.26 1643.84 1689.87 1758.10 1886.09

8 1451.78 Доод 1440.11 1428.26 1416.01 1403.09 1389.16 1373.64 1355.56 1332.80 1299.08 1235.81

Дээд 1476.02 1500.65 1526.10 1552.93 1581.88 1614.12 1651.70 1698.98 1769.06 1900.52

9 1452.85 Доод 1440.49 1427.94 1414.96 1401.29 1386.53 1370.09 1350.94 1326.84 1291.11 1224.11

Дээд 1478.27 1504.10 1530.80 1558.94 1589.30 1623.11 1662.52 1712.11 1785.61 1923.48

10 1452.85 Доод 1441.83 1430.62 1419.04 1406.84 1393.67 1379.00 1361.91 1340.40 1308.52 1248.72

Дээд 1481.05 1509.70 1539.31 1570.52 1604.19 1641.70 1685.41 1740.41 1821.92 1974.84

11 1461.07 Доод 1452.75 1444.28 1435.54 1426.32 1416.38 1405.30 1392.39 1376.15 1352.08 1306.92

Дээд 1489.48 1518.34 1548.18 1579.61 1613.54 1651.32 1695.36 1750.77 1832.90 1986.95

12 1465.97 Доод 1458.47 1450.84 1442.95 1434.64 1425.67 1415.68 1404.04 1389.39 1367.68 1326.96

Дээд 1493.68 1521.83 1550.93 1581.59 1614.68 1651.53 1694.48 1748.52 1828.61 1978.86

Хүснэгт 3. Ам.долларын ханшийн итгэх магадлалд харгалзах интервал таамаглал


9

Валютын ханшийн таамаглалын тархалтын өгдөг бас нэг чухал мэдээлэл бол ханш тодорхой

түвшинээс бага эсвэл өндөр байх магадлал ямар байгааг тодорхойлох юм. Ам.долларын

ханшийн таамаглалын тархалтын тодорхой интервалууд болон тухайн интервалд илрэх

магадлалуудыг дараах хүснэгтэд харуулав.

Илрэх интервал ] < 1480 ] ] < 1500 ] ] < 1600 ] ] 1480 < 1500] ]1500 < 1600 ] ]1600 < ]

2010

он

1 -р сар 80% 93% 100% 14% 7% 0%

2 -р сар 58% 71% 99% 13% 28% 1%

3 -р сар 43% 53% 88% 10% 35% 12%

4 -р сар 46% 54% 83% 8% 30% 17%

5 -р сар 47% 54% 81% 7% 27% 19%

6 -р сар 45% 51% 78% 6% 26% 22%

7 -р сар 41% 47% 72% 6% 25% 28%

8 -р сар 40% 46% 70% 5% 24% 30%

9 -р сар 40% 45% 69% 5% 23% 31%

10 -р сар 35% 40% 63% 5% 23% 37%

11 -р сар 28% 33% 58% 5% 25% 42%

12 -р сар 25% 31% 57% 6% 26% 43%

Хүснэгт 4. Ам.долларын ханшийн таамаглалын илрэх магадлал.

2010 оны 1–р сард ам.долларын ханш 1600–аас бага байх магадлал 100 хувь, 1500–аас бага

байх магадлал 93 хувь байгаа бол 1480–аас бага байх магадлал 80 хувь байна. Харин 1–р

сарын цэгэн таамаглал болох 1456–аас бага байх магадлал 52 хувьтай байна.

Ам.долларын ханш 2010 оны 12–р сард 1480–аас бага байх магадлал 25 хувьтай байгаа бол

1600–аас бага байх магадлал 57 хувьтай байгааг дээрх хүснэгтээс харж болохоор байна.


10

2. ЮАНЫ ХАНШИЙН ТААМАГЛАЛЫН FAN CHART, ТҮҮНД ҮНДЭСЛЭСЭН ШИНЖИЛГЭЭ

Юаны ханш дээр SARIMA загварыг ашиглаж хийсэн 2010 оны 1–р сараас 2010 оны 12–р

сарын хоорондох цэгэн таамаглалын дараах хүснэгтэд харуулав.

2010

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

214.85 218.54 220.63 217.21 217.29 218.2 219.59 219.46 219.61 219.79 221.73 224.28

Хүснэгт 5. Юаны ханшийн цэгэн таамаглал (₮), сараар

Дээрх таамаглалаас харахад 2010 оны эхний 10 сарын турш харьцангуй тогтвортой байхаар

байгаа бол оны сүүлээр бага зэрэг юаны ханш чангарахаар харагдаж байна.

2.1 Юаны ханшийн таамаглалын стандарт хазайлтыг тооцох

Валютын ханшийн таамаглалын стандарт хазайлтыг тооцохын тулд SARIMA загварын

алдааны шинжилгээг хийх хэрэгтэй. Алдааны шинжилгээг хийснээр түүхэн мэдээлэл дээрх

алдааг ашиглан ирээдүйн таамаглалын стандарт хазайлтыг тодорхойлох бололцоог олгодог.

Юаны ханшийн таамаглалын алдааны динамик эгнээд дараах зурагт харуулав.

Зураг 5. 1, 2 болон 3–н алхамын дараах загварын алдаа

Дээрх зургаас харахд загварын алдаа нь 2008 оны сүүл үеийг хүртэл харьцангуй тогтвортой,

бага түвшинд байсан ба 2008 оны сүүл үе болон 2009 оны эхэн үеүүдэд загварын алдаа маш

өндөр байсан байна. Энэ нь дэлхийн санхүүгийн хямралтай холбоотойгоор манай улсын

эдийн засгийн тогтворгүй таагүй байдалд орсон ба мөн валютын ханш ихээр савлаж

байсантай холбоотой юм. 2009 оны сүүл үеээс эхлэн алдаа эргээд тогтворжиж багасаж

эхэлсэн байна. Энэ нь сүүлийн саруудад SARIMA загвар нь юаны ханшийг харьцангуй сайн

таамаглаж байгааг илтгэж байна.

-30.00

-20.00

-10.00

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

Алхам 1

Алхам 2

Алхам 3


11

Юаны ханшийн таамаглалын алдааны шинжилгээнээс SARIMA загварын нэгээс арван хоѐр

алхамын таамаглалын алхам тус бүрийн баруун (ханш өсөх) зүүн (ханш буурах) талуудын

цэгэн таамаглалын боломжит алдааг ( , ) дараах хүснэгтэд харуулав.

Таамаглалын

алхам 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

RMSE 4.41 8.66 12.00 14.31 15.81 16.55 17.96 18.67 19.55 20.18 22.13 22.80

3.99 5.70 6.41 6.87 8.11 10.37 11.30 12.77 14.25 16.37 4.97 5.30

Хүснэгт 6. Ханш өсөх болон буурах үеүүдийн алдаануудын квадратуудын дундаж язгуур

(RMSE)

Дээрх хүснэгтээс таамагласан алхам тус бүр цэгэн таамаглалаасаа хэдээр алдах боломжтойг

харуулна. Жишээлбэл, нэг алхамын дараахыг таамаглахад цэгэн таамаглалаас дээшээ 4,41

төгрөгөөр өсөх, эсвэл доошоо 3,99 төгрөгөөр ханш унах боломжтой гэж харна.

Алхам тус бүрийн стандарт алдааг дээрх хүснэгтийн үр дүнгүүдээр төлөөлүүлж болдог2.

Дээрх хүснэгтээс харахад алхамуудын > байгаа ба энэ нь юаны ханш цэгэн

таамаглалаасаа өндөр байх магадлал харьцангуй өндөр байгааг илтгэж байна. Энэ нь мөн

таамаглалын тархалт ассиметрик болохыг илтгэж байна.

2.2 Fan chart, түүнд үндэслэсэн шинжилгээ

Өмнөх хэсгүүдэд тодорхойлсон юаны ханшийн таамаглалын тархалтын параметрийг ашиглан

Excel программын VBA алгоритмаар таамаглалын тархалтыг байгуулав. Дараах зурагт 2010

оны 3 дугаар сарын ам.долларын ханшийн таамаглалын тархалтын нягтын функцыг дүрслэв.

Тус тархалтын хамгийн гүн улаан өнгөөр дүрслэгдсэн хэсэг нь 10 хувийн магадлалтайгаар

хамгийн их илрэх магадлалтай интервал юм. Хоѐр тийшээ улаан өнгө бүдгэрэх тусам

интервал өсч, тухай интервалаас илрэх магадлал өснө.

Цэгэн таамаглалын илрэх магадлагыг хамгийн өндөр гэж үздэг ба үүнийг моод гэж нэрлэдэг.

Моод нь илрэх магадлал хамгийн өндөр гэдэг утгаараа үргэлж голын интервалд байдаг.

2 Д.Ган–Очир, П.Авралт–Од, Б.Даваадалай (2010) “Таамаглалын тодорхой бус байдал: Инфляцийн таамаглалын

Fan chart, түүнд үндэслэсэн шинжилгээ”, Монголбанк


12

Зураг 6. Юаны ханшийн тархалтын функц

Юаны ханшийн үе бүрт харгалзах тархалтын моод болон стандарт хазайлтыг ашиглан

таамаглалын алхам тус бүрийн тархалтыг байгууллаа. Таамаглалын үе уртсах бүрт

таамаглалын тодорхой бус байдал нэмэгдэх ба таамаглалын тархалт илүү хэвтээ, өргөн болж

ирдэг. Таамаглалын алхам нэмэгдэх тусам тодорхой бус байдал хэрхэн өсч байгаад дараах

зургаар харууллаа.

0.000

0.005

0.010

0.015

0.020

0.025

0.030

0.035

0.040

0.045

0.050

15

0.3

15

5.3

16

0.3

16

5.3

17

0.3

17

5.3

18

0.3

18

5.3

19

0.3

19

5.3

20

0.3

20

5.3

21

0.3

21

5.3

22

0.3

22

5.3

23

0.3

23

5.3

24

0.3

24

5.3

25

0.3

25

5.3

26

0.3

26

5.3

27

0.3

0.10; 0.90

0.20; 0.80

0.30; 0.70

0.40; 0.60

0.50; 0.50

0.000

0.010

0.020

0.030

0.040

0.050

0.060

0.070

0.080

0.090

0.100

160 168 176 184 192 200 208 216 224 232 240 248 256 264 272 280 288

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12


13

Зураг 7. Нэгээс арван хоѐр алхамын дараах таамаглалуудын тархалтууд

Зураг 3–т дүрсэлсэн нэгээс арван хоѐр алхамын дараах таамаглалуудын тархалтуудыг Fan

chart хэлбэрээр дүрсэлснийг дараах зурагт харуулав.

Зураг 8. Юаны ханшийн таамаглалын Fan chart

2010 оны нэгдүгээр сараас арван хоѐрдугаар сарын хүртэлх юаны ханшийн интервал

таамаглалын дээд, доод утгыг Хүснэгт 7–т харуулав.

SARIMA загварын юаны ханшийн таамаглалаас харахад 2010 оны нэгдүгээр сарын юаны

ханш 214,85 голчтой (цэгэн таамаглал), 60 болон 90 хувийн магадлалын итгэх түвшинд

харгалзан [211,49-218,56]; [208,28-222,10] интервалд тус тус байгааг харж болохоор байна.

(Хүснэгт 7).

150

170

190

210

230

250

270

290

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

0.95

0.85

0.75

0.65

0.55

0.50

0.45

0.35

0.25

0.15

0.05


14

Жил Сар Цэгэн

таамаглал

Интервалын

захын

утгууд

Итгэх магадлал

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 99%

2010

1 214.85 Доод 214.35 213.84 213.31 212.76 212.16 211.49 210.71 209.73 208.28 205.56

Дээд 215.40 215.97 216.55 217.16 217.82 218.56 219.42 220.50 222.10 225.10

2 218.54 Доод 217.82 217.10 216.34 215.55 214.69 213.74 212.63 211.23 209.16 205.28

Дээд 219.63 220.73 221.88 223.08 224.38 225.83 227.51 229.64 232.78 238.68

3 220.63 Доод 219.82 219.01 218.16 217.27 216.31 215.24 213.99 212.42 210.09 205.72

Дээд 222.14 223.67 225.25 226.92 228.72 230.73 233.06 236.00 240.36 248.54

4 217.21 Доод 216.35 215.47 214.56 213.60 212.57 211.42 210.08 208.40 205.90 201.22

Дээд 219.01 220.83 222.72 224.71 226.86 229.25 232.04 235.54 240.74 250.49

5 217.29 Доод 216.27 215.24 214.17 213.04 211.82 210.47 208.89 206.90 203.95 198.43

Дээд 219.28 221.30 223.38 225.58 227.96 230.60 233.68 237.56 243.30 254.08

6 218.20 Доод 216.90 215.57 214.21 212.76 211.21 209.48 207.46 204.92 201.15 194.09

Дээд 220.28 222.39 224.58 226.88 229.36 232.13 235.35 239.41 245.42 256.70

7 219.59 Доод 218.17 216.73 215.23 213.66 211.97 210.08 207.88 205.10 201.00 193.30

Дээд 221.85 224.14 226.51 229.01 231.70 234.70 238.20 242.60 249.12 261.36

8 219.46 Доод 217.85 216.22 214.54 212.76 210.84 208.71 206.22 203.09 198.45 189.74

Дээд 221.81 224.19 226.65 229.25 232.05 235.17 238.81 243.38 250.17 262.89

9 219.61 Доод 217.82 216.00 214.12 212.14 210.00 207.62 204.85 201.35 196.18 186.47

Дээд 222.07 224.56 227.14 229.86 232.80 236.07 239.88 244.67 251.77 265.10

10 219.79 Доод 217.73 215.64 213.48 211.21 208.75 206.01 202.82 198.81 192.86 181.71

Дээд 222.33 224.90 227.57 230.37 233.40 236.77 240.71 245.65 252.99 266.74

11 221.73 Доод 221.11 220.47 219.82 219.13 218.38 217.55 216.58 215.37 213.56 210.18

Дээд 224.51 227.34 230.26 233.33 236.65 240.35 244.66 250.09 258.12 273.20

12 224.28 Доод 223.61 222.94 222.24 221.50 220.71 219.82 218.79 217.49 215.57 211.96

Дээд 227.14 230.06 233.06 236.24 239.66 243.47 247.91 253.50 261.78 277.32

Хүснэгт 7. Юаны ханшийн итгэх магадлалд харгалзах интервал таамаглал


15

Валютын ханшийн таамаглалын тархалтаас авч болох бас нэг чухал мэдээлэл бол ханш

тодорхой түвшинээс бага эсвэл өндөр байх магадлал ямар байгааг тодорхойлох юм. юаны

ханшийн таамаглалын тархалтын тодорхой интервалууд болон тухайн интервалд илрэх

магадлалуудыг дараах хүснэгтэд харуулав.

Илрэх интервал ] < 230 ] ] < 240 ] ] < 250 ] ] 230 < 240 ] ] 240 < 250] ]250 < ]

2010

1 -р сар 100% 100% 100% 0% 0% 0%

2 -р сар 89% 99% 100% 10% 1% 0%

3 -р сар 72% 93% 99% 21% 6% 1%

4 -р сар 75% 92% 99% 18% 6% 1%

5 -р сар 72% 90% 97% 18% 7% 3%

6 -р сар 71% 88% 97% 18% 8% 3%

7 -р сар 66% 84% 94% 19% 10% 6%

8 -р сар 66% 84% 94% 18% 10% 6%

9 -р сар 66% 83% 93% 17% 10% 7%

10 -р сар 66% 83% 93% 16% 10% 7%

11 -р сар 42% 67% 84% 24% 17% 16%

12 -р сар 35% 60% 79% 25% 19% 21%

Хүснэгт 8. Юаны ханшийн таамаглалын илрэх магадлал.

2010 оны 1–р сард юаны ханш 230–аас бага байх магадлал 100 хувь байгаа бол цэгэн

таамаглал болох 214–аас бага байх магадлал 40 хувьтай байна.

Юаны ханш 2010 оны 12–р сард 230–аас бага байх магадлал 35 хувьтай байгаа бол 250–аас

бага байх магадлал 79 хувьтай байгааг дээрх хүснэгтээс харж болохоор байна.


16

ДҮГНЭЛТ

2010 онд ам.долларын ханшийн цэгэн таамаглалаас харахад эхний гурван сард

төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш суларч, 4 болон 5–р саруудад чангараад үлдсэн

саруудад мөн сулрахаар харагдаж байна (Хүснэгт 1).

SARIMA загварын ам.долларын ханшийн таамаглалаас харахад 2010 оны нэгдүгээр

сарын ам.долларын ханшийн түвшин 1456,84 голчтой (цэгэн таамаглал), 60 болон 90

хувийн магадлалын итгэх түвшинд харгалзан [1429,19-1481,41]; [1403.19-1504.85]

интервалд байна. (Хүснэгт 3).

2010 оны 1–р сард ам.долларын ханш 1600–аас бага байх магадлал 100 хувь, 1500–аас

бага байх магадлал 93 хувь байгаа бол 1480–аас бага байх магадлал 80 хувь байна.

Харин 1–р сарын цэгэн таамаглал болох 1456–аас бага байх магадлал 52 хувьтай

байна.

Юаны ханш 2010 оны эхний 10 сарын турш харьцангуй тогтвортой байхаар байгаа бол

оны сүүлээр бага зэрэг юаны ханш чангарахаар харагдаж байна.

SARIMA загварын юаны ханшийн таамаглалаас харахад 2010 оны нэгдүгээр сарын

юаны ханш 214,85 голчтой (цэгэн таамаглал), 60 болон 90 хувийн магадлалын итгэх

түвшинд харгалзан [211,49-218,56]; [208,28-222,10] интервалд тус тус байгааг харж

болохоор байна. (Хүснэгт 7).

2010 оны 1–р сард юаны ханш 230–аас бага байх магадлал 100 хувь байгаа бол цэгэн

таамаглал болох 214–аас бага байх магадлал 40 хувьтай байна. Юаны ханш 2010 оны

12–р сард 230–аас бага байх магадлал 35 хувьтай байгаа бол 250–аас бага байх

магадлал 79 хувьтай байгааг дээрх хүснэгтээс харж болохоор байна.

Валютын ханшийн SARIMA загварын алдаа нь 2008 оны сүүл үеийг хүртэл

харьцангуй тогтвортой, бага түвшинд байсан ба 2008 оны сүүл үе болон 2009 оны эхэн

үеүүдэд загварын алдаа маш өндөр байсан байна. 2009 оны сүүл үеээс эхлэн алдаа

эргээд тогтворжиж багасаж эхэлсэн байна. Энэ нь сүүлийн саруудад SARIMA загвар

нь ам.долларын ханшийг харьцангуй сайн тайлбарлаж байгааг илтгэж байна.

> гэдгээс валютын ханш цэгэн таамаглалаасаа өндөр байх магадлал харьцангуй

өндөр ба таамаглалын тархалт ассиметрик болохыг илтгэж байна.


17

АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ

[1] Д.Ган–Очир, П.Авралт–Од, Б.Даваадалай (2010) “Таамаглалын тодорхой бус байдал:

Инфляцийн таамаглалын Fan chart, түүнд үндэслэсэн шинжилгээ”, Монголбанк

[2] Б.Даваадалай (2009) “Эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийн улирлын зохицуулалт: Х-12-ARIMA

загвар”, Монгол банк

[2] Г.Ган-Эрдэнэ, Л.Энх-Амгалан (2009) “Ам.долларын төгрөгтэй харьцах ханшийн

судалгаа”, СЭЗДС

Documents

Xrate Fan Chart