ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

2017.03.20, ДАВАА ~ №050 (596)

0 0 5 9 6

2016 онд 1130 хүүхэд түлэгдсэн шалтгаанаар Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвд ханджээ. 6

"Би бага багаар шат ахиж яваа"

Залуу хүний хувьд юу хийх дуртайгаа тодор­хойлж, өөрөө өөрийгөө сонсох хэрэгтэй. > 4

Саятан хотын төрх

Хөрөнгө оруулалтын 50 гаруй хувийг хот байгуулалтад зарцуулна. > 12

Хадмын хаяа

Халуун дотно харилцаатай эцэг, эх хүүхдээ тусдаа гаргахыг хүсдэг. > 5

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 7 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2017.03.20

ҮҮЛШИНЭ

2° -11°

YНЭ: 600₮

ZASAG.COБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

~ T H E O F F I C I A L G A Z E T T E ~

ЗГМ

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2457.12 355.72 42.41

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

99.8800.09%

858.080.53%

93.1500.09%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

59350.44%

1229.260.22%

Амины үнэтэй халуун тогооУЛС ТӨРЕрөнхийлөгч БХИС, “Тэмүүжин Өрлөг” бүрэн дунд сургууль, Цэргийн төв эмнэлэгт ажиллав. Ерөнхийлөгч нэг хүнд хошууч генерал, дөрвөн хүнд бригадын генерал цол олголоо. Ерөнхий сайд баруун таван аймагт ажиллаж, ЗГ­ын бодлогыг танилцуулав. Аймаг, нийслэлийн АН-ын даргад өрсөлдөхөөр 52 хүн бүртгүүлсэн байна. Туул тосгоны карьеруудын лицензийг цуцлахаа БОАЖ­ын сайд мэдэгдэв.

ЭДИЙН ЗАСАГМонголбанк нэг грамм алтыг 97.031 төгрөгөөр худалдан авч байна. Хөрөнгийн биржийн индекс 858.08 нэгж болж, 0.53 хувиар өсөв. 171 аж ахуйн нэгж 296 нүүрсний ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшдэг.Торонтогийн биржид Монголд үйл ажилла гаа явуулж буй 11 компани бүртгэлтэй.Дэлхийн санхүүгийн хямра-лаас хойш дэлхийн нийт өр 57 их наяд ам.доллараар өсчээ.

НИЙГЭМБНСУ-ын Элчин сайдын яаманд виз мэдүүлэхээр өдөрт 400­600 хүн хандаж байна. Эмнэлгүүд хоёр ээлжээр ажилласнаар эмчилгээ, үйлчил­гээний хүлээгдэл буурчээ. Газар хөдлөлтөд тэсвэргүй 319 барилгын 98­ыг нь нурааж, дахин төлөвлөлтөд оруулна. Гадаадад байгаа иргэдэд паспорт олгох шинэчилсэн журам хэрэгжиж эхэллээ. Баянхонгорын эмч нар малчны хотонд очиж, жирэм­сэн эх, нярайн амийг аварчээ.

ДЭЛХИЙДоналд Трамп Хятадад айлчлахад бэлэн тухай Тиллер­сон мэдэгдэв.Дэлхийн эдийн засаг сэргэлтийн үедээ орлоо гэж Кристин Лагард үзэж байна. ХБНГУ-д кибер халдлагын эсрэг өндөржүүлсэн бэлэн байдал зарлав. Абэ Японы батлан хамгаалах чадавхыг сайжруулах шаард­лагатай гэж үзлээ.Францын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд 11 нэр дэвшигч өрсөлдөнө.

Залуусаа илгээж, бүсгүйчүүдээ "өнчрүүлсэн" амьдрал

Протекционизмыг эсэргүүцэх Их 20-ийн байр суурь суларлаа

НИЙТЛЭЛЧИЙН БУЛАН

3

Хамаатны нэгэн эгч маань солонгос хэлний түвшин тог тоох шалгалтад хүүгээ бүртгүү­лээд амжжээ. Одоо шалгалтаа гайгүй өгчихвөл хүслэн болсон Солонгос улсыг зорих боломж бүрдэх юм. Хүү нь явах гэж буйд эгч мэдээж баярласан. Харь орныг зорьж байж л өндөр цалинтай ажил хийж, толгой хоргодох орон сууцтай

болох учраас тэр. Гэхдээ эгчийн сэтгэлийг нэг л зүйл зо воож байв. Хүү нь хэдэн жил Со лон гост ажиллахдаа эхнэрээсээ салчих вий гэсэн айдас. Хадмын талын хамаатнуудын зарим нь ийм замаар салж сарнисан болохоор санаа зовохоос ч аргагүй. Хэд хоногийн өмнө Солонгос явахаар бүртгүүлсэн 8000 хүний ар гэрт бүгдэд нь ийм айдас хургаж байгаа биз ээ.

“Монгол эрчүүдийн хүсэл бол хятадуудыг нутгаасаа хөөж гаргаад өөрсдөө Солонгос явах” гэсэн марзан яриаг та сонссон л байх. Бодит байдалд нэлээд дөхөж очсон хошигнол гэлтэй. Өнгөрсөн хэд хоногт ир бяр нь тэгширсэн идэр залуус маань хонон өнжин дугаарлаж байгаад шалгалтад бүртгүүлчихлээ.

Г.Баярсайхан@bayarsaikhanZGM

9

Клэйр Жонс, Сэм ФлэмингАНУ­аас бусад улстай тог­

тоосон худалдааны харил цаанд шинээр үүссэн бэрхшээ лээс шалт­гаалан дэл хийн тэргүүлэх эдийн засагтай гүрнүүдийн Сангийн сайд нар протекционизмын эсрэг хамтран тэмцэх амлалтаа бататгаж чадсангүй. Германы амралт сувиллын Баден­Баден хотноо чуулсан “Их 20”­ийн уулзалтад оролцсон Сангийн сайд нар дэлхийн эдийн засагт гадаад худалдаа чухал үүрэгтэйг онцлон тэмдэглэсэн ч “протекционизмын бүхий л хэлбэрийг эрс эсэргүүцэх”

өнгөрсөн оны амлалтаа давтаж зүрхэлсэнгүй.

Сайд нараас хамтран гаргасан мэдэгдэлд “Бид өөрийн улс тус бүрийн эдийн засагт гадаад ху­далдааны гүйцэтгэх хувь нэмрийг бэхжүүлэхийн төлөө ажиллана. Дэлхийн худал даан дахь хэт тэнцвэргүй нөх цө лийг багасгаж, бусдын орол цоо, шударга ёсыг ханган, эдийн засагт эрх тэгш бус байд лыг бууруулахад хүчин чармайлт тавих болно” хэмээн тайлбарлажээ.

Дөрвөн гэрлэлт тутмын нэг нь салалтаар дуусч байна

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжлагатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай санал, хүсэлт

байвал

› OPED@ZASAG.CO

Утас: 99901526 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

ТОВЧХОН » ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Зэвсэгт хүчний ерөнхий командлагч Ц.Элбэгдорж Монгол Улсын Үндэсний батлан хамгаалахын их сургууль, "Тэмүүжин Өрлөг" бүрэн дунд сургууль, Цэргийн төв эмнэлэгт тус тус ажиллав.

» ШАГНАЛ Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар дөрвөн хүнд генерал, нэг хүнд хошууч генерал цол олголоо.

» ЗАСГИЙН ГАЗАР Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат орон нутагт ажиллаж байна. Тэрбээр Говь­Алтай, Баян­Өлгий, Баянхонгор, Өвөрхангай, Ховд аймагт ажиллах юм. Орон нутагт ажиллах үеэрээ ард иргэдтэй уулзаж, Засгийн газраас хэрэгжүүлж байгаа бодлого шийдвэрүүдийг танилцуулна.

» ЧУУЛГАН ХБНГУ­д суралцаж, боловсрол эзэмшсэн үе үеийн төгсөгчдийн төлөөлөл оролцсон чуулга уулзалт Төрийн ордонд боллоо. “Ажилсаг Монгол­Хөгжлийн үндэс” уриан дор зохион байгуулж буй энэхүү чуулга уулзалтад Германд төгсөгч 1000 төлөөлөгч оролцжээ. Эдийн засгийн хүнд үед улс орондоо ямар үүрэг гүйцэтгэж, хувь нэмрээ оруулах талаар оролцогчид уриалга гаргасан байна.

» УУЛЗАЛТЕрөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат ХБНГУ­ын Холбооны Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн яамны парламентын Төрийн нарийн бичгийн дарга И.Фухтелийг хүлээн авч уулзлаа. Монгол Улсын Засгийн газар эдийн засгаа сэргээхийн төлөө чармайж, гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг дэмжин ажиллаж буй гэдгээ Ерөнхий сайд хэлж, хоёр орны бизнес эрхлэгчдийг холбох ажлыг зохион байгуулах нь зүйтэй гэдэгт санал нэгдэв.

» ТОО

50Хувь. Хөрөнгө оруулагчдын эрх ашгийг хамгаалах зөвлөл анхдугаар хурлаа хийлээ. Хурлаар хөрөнгө оруулалтын өнөөгийн байдал, томоохон хөрөнгө оруулалтын гэрээнүүдийн явц, Монгол Улсын Засгийн газар хариуцагчаар татагдсан олон улсын арбитрын хэрэг, маргаанууд зэргийн талаар мэдээлэл сонсчээ. Сүүлийн дөрвөн жилд нийт хөрөнгө оруулагчдын 50 орчим хувь нь манай улсаас гарч явсан тухай судалгаа байдаг аж.

» НАМУУД Ардчилсан намын Үндэсний бодлогын хороо нь 380 суудалтай байх бөгөөд 511 нэр дэвшигч өрсөлдөхөөр бүртгүүлжээ. Харин аймаг, нийслэлийн Ардчилсан намын даргад өрсөлдөхөөр 52 хүн бүртгүүлсэн байна. Нийслэлийн Ардчилсан намын даргад Сүхбаатар дүүргийн Ардчилсан намын дарга Д.Баттулга, УИХ­ын гишүүн асан Ш.Түвдэндорж нар өрсөлдөх аж.

Улс төр

2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.03.20, ДАВАА ~ №050 (596)

“МОНГОЛ ШУУДАН” ХК-ИЙН ХУВЬЦАА ЭЗЭМШИГЧДИЙН ЭЭЛЖИТ ХУРЛЫН ЗАР

Компанийн оноосон нэр:“Монгол шуудан” ХКСүхбаатарын талбай 1, Энхтайвны өргөн чөлөө, ЧД-ийн 1 дүгээр хороо, Улаанбаатар 15160

Хурал хуралдуулах газар, өдөр, цаг: “Мэдээлэл холбооны сүлжээ” ТӨК-ийн хурлын танхимд 2017 оны 04 дүгээр сарын 26-ны өдрийн 10:00 цагт

Бүртгэлийн өдөр: 2017 оны 04 дүгээр сарын 05-ны өдөр

Хурлаар хэлэлцэх асуудал: - Компанийн 2016 оны үйл ажиллагааны тайлан, түүнд хийгдсэн

Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дүгнэлтийг хэлэлцэж батлах тухай; - Компанийн 2016 оны санхүүгийн тайлан, түүнд хийгдсэн Аудитын

хорооны дүгнэлтийг хэлэлцэж батлах тухай; - Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн 2017 оны зардлын төсөв батлах тухай; - Ногдол ашиг хуваарилах тухай Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн

шийдвэрийн тайланг танилцуулах тухай;

Хурал хуралдуулах тухай хувьцаа эзэмшигчдэд мэдэгдэх өдөр, журам:

Хувьцаа эзэмшигчдийн хурлаар хэлэлцэх асуудал, гарах шийдвэрийн төсөл, түүнтэй холбогдох баримт бичигтэй 2017 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрөөс эхлэн 09:30-17:30 цагийн хооронд 70078910 утсаар болон “Монгол шуудан” ХК-ийн төв байранд ирж ТУЗ-ийн нарийн бичгийн даргатай уулзан танилцаж болно. Эсвэл компанийн вэбсайт болох www.mongolpost.mn–ийн “Хувьцаа эзэмшигч” буланд байрлах “Хувьцаа эзэмшигчдийн хурал” цэснээс электрон хэлбэрээр авч болно.

Хуралд бэлтгэх явцад хувьцаа эзэмшигчдийн танилцаж болох баримт бичгийн жагсаалт:

1. Хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит бус хурлаар хэлэлцэх асуудалд санал өгөх “Саналын хуудас”

2. Хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит бус хурлын дэг3. Хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит бус хурлаар хэлэлцэх асуудалтай

холбогдсон мэдээллийн жагсаалт4. Хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит бус хурлын тогтоолын төсөл

ТӨЛӨӨЛӨН УДИРДАХ ЗӨВЛӨЛ

Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбатын баталсан хуваарийн дагуу Засгийн газрын гишүүд нийс­лэлийн дүүргүүдэд ажиллаж байгаа. Үүний дагуу Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Ж.Мөнхбат Баян гол дүүргийн иргэдтэй уул заж, Засгийн газрын үйл ажил­лагааны хөтөлбөрийн хэрэг жилт, эдийн засгийн өнөөгийн бай дал гэх мэт ажлын талаар танил­цуулав.

Эдийн засаг маш хүнд, төс­вийн алдагдалтай өр хэдэн тэрбум ам.доллараар хэмжигдсэн улсыг хүлээн авсан тухай сайд Ж.Мөнхбат товч танилцуулж, таван төсөвтэй байсныг цэг­цэлсэн гэв.

Эдийн засаг хүндэрсэн учир Засгийн газар ОУВС­тай 10 гаруй удаа яриа хэлэлцээ хийсэн. Хөтөлбөрт хамрагдсанаар манай улс төсөв, санхүүгийн орчноо эрүүлжүүлж, сахилга баттай болно. 580 сая ам.долларын бон дын өрийг Засгийн газар эдийн засаг таа дарамт уч­руу лах гүйгээр шийдсэн. Ингэс нээр гадаадын хөрөнгө оруу лагчдын Монгол Улсад итгэх итгэл нэ мэгдэж, хувийн

хэвш лийн хэн гадаад, дотоодоос хөрөнгө босгох боломж бүрдэж, манай улсын зээлжих зэрэглэл дээшлэх боломжтой болсон. Засгийн газар саяхан 100 сая ам.долларын бонд гаргахад гадаадаас гурван тэрбум гаруй ам.долларын санал ирсэн нь үүний нотолгоо. ОУВС­гийн хөтөлбөрт хамрагдсанаар манай улс 5.5 тэрбум ам.долларын дэмж лэгийг олон улсын банк, санхүүгийн байгууллага, бусад улсаас авах боломж бүрдсэн гэд­гийг сайд Ж.Мөнхбат он цоллоо.

Хөтөлбөрт хамрагдахын тулд орлогоо нэмж, зарлагаа буу руулах чиглэлээр хэд хэдэн тодорхой арга хэмжээ авахыг Олон улсын валютын сан манай улсаас шаардсан байна. Тухайл бал архи, тамхины онц­гой албан татвар болон тансаг зэрэглэлийн буюу 100 сая төг рөгөөс дээш үнэтэй, шинэ автомашин худалдан авах бол татварыг нь нэмэх шаардлага тавьсныг Засгийн газар хүлээн авчээ. Харин “Насны хишиг”, “Цалинтай ээж” хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг зогсоохгүй байхаар тохиролцож чадсан байна.

ЗАСГИЙН ГАЗАР

“Насны хишиг”, “Цалинтай ээж” хөтөлбөрийн хэрэгжилтийг зогсоохгүй

0 0 5 9 6

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгмийн мэдээллийн албаЭдитор Б.Гандолгор

Утас: 99901483

Эдийн засаг, бизнес мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас: 99901532

Гадаад контент, соёл энтертайнментын албаЭдитор Р.Оюунцэцэг

Утас: 99901621

Г.ЛхагвасүрэнУтас: 99903581

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар: 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

Zasag.Co“Чөлөөт хэвлэл”

сангийн хэвлэх үйлдвэрт хэвлэв

Дугаарын удирдагчБ.Гандолгор

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн индэр

байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм зорилгоо

болгоно.

РЕДАКЦИ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

zasag.mn©

Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн бэлтгэл ажлын талаар Сон­гуулийн ерөнхий хорооны Хууль зүйн хэлтсийн дарга Ш.Энх­баатараас дараах зүйлийг тодрууллаа.

-Ерөнхийлөгчийн сонгуу-лийн санал хураалт ирэх зур гадугаар сарын 26-нд бол но. Бэлтгэл ажил хэр хан-гагдаж байгаа вэ?

­Монгол Улсын Ерөнхий­лөгчийн 2017 оны ээлжит сонгуулийн үйл ажиллагааг зохион байгуулах төлөвлөгөө, цаг хугацааны хуваарийг Сон гуулийн ерөнхий хороо­ны хуралдаанаар хэлэлцэн баталсан. Хуульд заасан хуга­цаатай аж луу дыг төлөв лөгөөний дагуу хийж байна. Тухайлбал, Үндэс ний аудитын газраас Ерөнхий лөгчийн 2017 оны ээлжит сонгуулийн зардлын дээд хэмжээг тогтоож, нийтэд зарлаад байна. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ээлжит сон гуульд нам, хамтарсан намуудаас 6.8 тэрбум төгрөг зарцуулна. Харин нэр дэвшигч нь 3.9 тэрбум төгрөгийг зарцуу­лахаар болсон. Мөн сонгогчдын санал авах, тоолох зорилгоор сум, дүүргийн ИТХ­ын тэр­гүүлэгчдээс 2078 сонгуулийн хэсгийг байгуулаад байна.

Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг зохион байгуулахтай холбоотой зарим шаардлагатай журам, зааварт нэмэлт, өөрчлөлт оруулж, холбогдох маягт, заг­варыг Сонгуулийн Ерөнхий Хорооны хуралдаанаар батал­сан. Үүнээс гадна сонгууль зохион байгуулахад оролцох чиг

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

Ш.Энхбаатар: Нэр дэвшигч 3.9 тэрбум төгрөг зарцуулна

Б.Даваатогтох@datoZGM

Нам, хамтарсан намуудаас 6.8 тэрбум төгрөг зарцуулна

үүрэг бүхий төрийн байгуул­лагуудтай хамтран ажиллаж, холбогдох албан бичиг, санал хүр гүүлж, мэргэжил арга зүйн зөвлөгөөг өгч байна. Ерөнхий­лөгчийн сонгуулийн бэлтгэл ажлыг хуульд заасан хугацаанд хийж байгаа.

-Сонгуулийн хороодыг хэзээ байгуулах вэ?

­Аймаг, нийслэл, сум, дүүр­гийн сонгуулийн хороо, санал авах байр, гадаадад байгаа иргэдийн санал авах ажлыг зохион байгуулах төв болон салбар комиссууд нь байнгын бус ажиллагаатай сонгуулийн байгууллага хамаарч байгаа юм. Сонгуулийн ерөнхий хорооны өнгөрсөн пүрэв гарагийн хуралдаанаар гадаад байгаа иргэдийн санал авах ажлыг зохион байгуулах төв комиссыг

байгуулсан. Энэ төв комисс нь салбар комиссуудаа байгуулна. Харин аймаг, нийслэлийн сонгуулийн хороог дарга, нарийн бичгийн дарга, гишүүд гэсэн бүрэлдэхүүнтэйгээр, ирэх дөрөвдүгээр сарын 17­ноос өмнө Сонгуулийн ерөнхий хорооноос байгуулна. Аймаг, нийслэлийн сонгуулийн хороо нь сум, дүүргийн сонгуулийн хороог, уг сонгуулийн хороо нь санал авах байрыг тус тус байгуулах юм.

Байнгын бус ажиллагаатай дээрх сонгуулийн байгууллагад ажиллах ажилтны мэдээллийн санг бүрдүүлэхээр холбогдох байгууллагуудтай хамтран ажиллаж байна. Ойролцоогоор гурван мянга орчим ажилтанг сургалтад хамруулна гэж тооцож байна. Мэдээллийн санд бүртгэсэн төрийн захиргааны болон үйлчилгээний албан хаагчдад Сонгуулийн ерөнхий хорооноос орон нутгийн ИТХ, Гадаад хэргийн яамтай хамтран ирэх сард сургалт зохион бай­гуулж, гэрчилгээ олгоно. Сур галтад хамрагдаж, гэрчилгээ авсан төрийн захиргааны болон үйлчилгээний албан хаагчид нь байнгын бус ажиллагаатай сонгуулийн байгууллагад ажиллана.

-Сонгогчдын нэрсийн жаг саалтад хэчнээн иргэн бүртгэлтэй байна?

­Сонгогчдын нэрийн жаг­саалтыг улсын бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага эрхлэхээр Сонгуулийн тухай хуульд заасан байдаг. Оюуны өмч, улсын бүртгэлийн ерөнхий газраас сонгогчдын нэрийн жагсаалтыг гаргаж, цахим хуудастаа байрлуулсан. Уг жаг саалтаас сонгогчид өөрт холбогдох мэдээ лэлтэй танилцах боломжтой. Урьдчилсан байд­лаар сонгуу лийн насны хоёр сая гаруй иргэн байна.

-Хилийн чанадад байгаа иргэдийн саналыг хэрхэн авах вэ. Үүнд хэчнээн төгрөг зар-цуулахаар урьдчилсан тооцоо гаргав?

­Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн газар байрладаг гадаад улсад байгаа сонгуулийн эрх бүхий иргэдээс санал авах ажиллагааг зургадугаар сарын 10, 11­нд явуулахаар УИХ­аас тогтоосон. Хилийн чанадад байгаа иргэд тавдугаар сарын 1­20­ныг дуустал хугацаанд өөрийн оршин суугаа улсад байгаа Монгол Улсын дип ломат төлөөлөгчийн газарт мэдэгдэж, бүртгүүлнэ. Бүрт гүүлэхдээ сонгуулийн төв байгууллагаас баталсан маяг тыг бөглөж, үндэсний гадаад паспортын хуулбарын хамт Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн газарт биечлэн хүргэх, эсвэл шуудангаар, цахим шуудангаар, факсаар илгээж, бүртгүүлнэ. Гадаад улсад байгаа иргэн Ерөнхийлөгчийн сонгуульд оролцохоор бүртгүүлэх маягтыг Сонгуулийн ерөнхий хорооны хуралдаанаар баталсан. Гадаад улсад байгаа иргэдээс санал авах ажиллагааг зохион байгуулах төв комисс саяхан байгуулсан. Төсөв тооцоогоо одоогоор Сонгуулийн ерөнхий хороонд ирүүлээгүй байна.

-Сонгогчдын ирц жилээс жилд муудаж байна. Энэ та-лаар та ямар бодолтой байдаг вэ?

­Ерөнхийлөгчийн сонгуу лийн ирц 1993 онд 92.7 хувьтай байсан байна. Үүнээс хойш сонгогчдын ирц тогт мол буурсаар 2013 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ирц 66.5 хувь болсон. Харин 2016 оны УИХ­ын сонгуульд нийт сонгогчдын 73.5 хувь нь оролцож саналаа өгсөн нь өссөн үзүүлэлт болсон. Үндсэн хуульд иргэн сонгох, сонгогдох эрхтэй гэж заасан байдаг тул сонгогчдыг сонгуульд идэвх­тэй оролцуулах арга хэмжээг Сонгуулийн ерөнхий хороо болон шат шатны сонгуулийн байгууллагууд, холбогдох төрийн бус байгуул лагууд, хэв лэл мэдээллийн бай гуул ла­гуудтай хамтран хэрэг жүүлсээр ирсэн.

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

» Урьдчилсан байдлаар сонгуу­лийн насны хоёр сая гаруй иргэн байна.

» 2016 оны УИХ­ын сонгуульд нийт сонгогчдын 73.5 хувь нь оролцож саналаа өгсөн нь өссөн үзүүлэлт болсон.

» Гадаад улсад байгаа иргэн Ерөнхийлөгчийн сонгуульд оролцохоор бүртгүүлэх маягтыг Сонгуулийн ерөнхий хорооны хуралдаанаар баталсан.

3

Нийтлэлчийн булан

2017.03.20, ДАВАА ~ №050 (596) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

1Гэтэл тэдний бараг тэн хагас

нь дээд боловсролтой, мундаг мэргэжил эзэмшсэн залуус байсан гэх. Солонгост очиж ажиллахын тулд дөрвөн жил их, дээд сургуульд хөрөнгө мөнгө гарлагадан сурсан болж таарах нь. Гэхдээ харь орныг зорьж буй залуусыг муулах гэсэнгүй. Үнэхээр Монголдоо сунаж унатлаа ажиллаад тэр хэмжээ­ний цалин авч чадахгүй боло хоор ийм шийдвэр гаргасныг нь ойлгож байна. Даанч хамгийн харамсалтай нь, бөөн бөөнөөрөө гадаад орныг зорих энэ их нүүд­лийн улмаас гэр бүл салалт нэмэгдсээр байна.

Статистикаас харвал өдөрт дунджаар 40 хос гэрлэлтээ бат луулж, 10 хос гэрлэлтээ цуц луул даг аж. Дөрвөн гэрлэлт тут мын нэг нь салалтаар дуусдаг гэ сэн базаах гүй тоог эндээс харж болно.

Одоогоос арван жилийн өмнө гэр бүл салалтын тоо 1500 ор чим байв. Тэгвэл өдгөө энэ үзүү лэлт 4000­д нэлээд дөх жээ. Зөвхөн нийслэл хотын хэм жээнд гэхэд 2013 онд 2054, 2014 онд 2329, 2015 онд 2515 хос тус даа амьд­рахаар шийдсэн байна. Гэхдээ энэ зөвхөн албан ёсны бүртгэл гэдгийг санахад илүүдэхгүй. Үүнээс гадна хэчнээн хос гэр лэлтээ албан ёсоор цуцлуу­лаа гүй хэрнээ тусдаа амьдарч буйг хэн ч үл мэднэ. Гэр бүл са­лалт жилээс жилд дандаа өсөх үзүүлэлттэй гарч буйн учир шалт гаан юу вэ. Ёс суртахуун, хүмүүжил, боловсролын ялгаа, гэр бүлийн дотно харилцаа, хардалт, санхүүгийн байдал, гэр бүл буруу төлөвлөлт, шилжилт хөдөлгөөн, гэр бүлээс гадуурх харилцаа гээд олон хүчин зүйл нөлөөлсөн байж таарна. Гэхдээ анзаараад байхад иргэдийн амьдрал доройтох тусам салалт нэмэгдээд байх шиг.

Хэрэв залуус амьдралдаа хүрэлцэхүйц цалин авдаг бол мөнгөнөөс үүдсэн маргаан

дэгдэхгүй, харь оронд очиж боолын хөдөлмөр эрхлэх шаард­лага гарахгүй. Сэтгэл санаагаар унаж, архи уухгүй. Тэгэхээр улс орны эдийн засаг, гэр бүл салалт хоёр хоорондоо шууд хамааралтай байж таарах нь.

МУБИС­ийн оюутнууд өнгөр­сөн жил гэр бүл салалтын талаар судалгаа явуулжээ. Эндээс хар­вал, гэр бүл салалтад хамгийн

их нөлөөлж буй хүчин зүйл нь итгэл алдарч, хайр сэтгэл хөрөх гэж судалгаанд оролцогчдын 41 хувь нь хариулсан байна. Мөн гэр бүл болохдоо төлөвлөөгүй 24.6, хадмуудын нөлөөллөөс болж 11.5, санхүүгийн хүндрэл бэрх шээл 8.1, гэр бүл дэх хүчир­хийлэл 6.6 хувь гэсэн шалтгаан араас нь бичигджээ.

Судалгаанд оролцсон хүмүүс гэр бүл салалтын улмаас үүддэг хамгийн гол уршиг нь хүүхдэд үзүүлэх нөлөө гэдэгтэй санал нийлсэн байна. Эхнэр, нөхрөөс илүү хүүхэд хамгийн их зовж шаналдаг гэсэн үг. Улмаар хүү­хэд сэтгэл зүйн хямралд орох, хү мүүжил, сурлага муудах, бу­руу зүйлд татагдах, гэмт хэрэг үйл дэх зэрэг буруу бүхэн эндээс эхлэлтэй. Тиймээс мэргэжлийн сэтгэлзүйчид залуусыг анх гэр

бүл болохдоо сайтар төлөвлөх, хоёр тийш боллоо гэхэд үүнээс үүдэн гарах сөрөг үр дагаврыг сайтар бодолцохыг зөвлөдөг.

Түүнчлэн боловсролын ялгаа гэр бүлийн бат бэх байдлыг сулруулдаг болох нь олон улсын судалгаагаар тогтоогдсон зүйл. Боловсролгүй залуус эрт гэрлэх хандлагатай бөгөөд ихэнх тохиолдолд 2­5 жилийн дараа гэрлэлтээ цуцлуулдаг байна. Гэтэл манайд боловсролын ялгаа ямар их байдаг билээ. Эмэг тэй чүүдийн ихэнх нь дээд боловсрол эзэмшсэн бол эрчүүд хар ажил хийж, амьд­ралаа залгуулах нь түгээмэл. Боловсролын хоёр өөр түвшний хүмүүс нэг гэрт орохоор зөрчил үүсэж, тэр нь яваандаа салалтад хүргэдэг аж.

Ер нь дэлхий дахинд гэр

бүл салалтад нөлөөлдөг хүчин зүйлийг сонирхоод үзвэл тэдгээр нь бүгд Монголд бүрэлдэн тогтжээ. Өөрөөр хэлбэл, хосууд гэрлэлтээ цуцлуулах бүхий л нөхцөл шалтгаан нь манайд байна гэсэн үг. Ийм тохиолдолд салсан хосуудын тоо өдрөөс өдөрт нэмэгдсээр буйд гайхах хэрэггүй.

Монголын хүн амыг хүйсийн харьцаагаар нь ангилж үзвэл эмэг тэйчүүд ялимгүй илүү. Гэтэл угаас цөөн эрчүүд нь янз бүрийн шалтгааны улмаас тэнгэрийн орон руу эртээ яваад өгдөг. Харин идэр насны залуусын олонх нь харь оронд ажиллахаар хилийн дээс алхана. Үлдсэн хэдэн эр чүүдийн дунд боловсрол мэдлэггүй, амьдралдаа гутарч, архи уусан, эхнэртээ гологдсон хүн дэндүү олон. Ингээд эцэст нь

хүүхдээ тэвэрч үлдсэн ганц бие эмэгтэйчүүд Монголоор дүүрэн болох нь.

Гадаадад ажиллахаар явсан залуусын 30 орчим хувь нь гэр бүлээ цуцлуулдаг гэсэн судалгаа бий. Мөн тэдний 50 хувь нь хуучин гэр бүлтэйгээ урьдын адил амьдарч чаддаггүй аж. Гэвч гадаадад ажиллах залуусын тоо буурах биш, улам нэмэгд­сээр. Салбарын яам нь ч ажлын байр нэмэгдүүлнэ гэхээс илүү залуу саа гадагш явуулах талаар яриастай.

Хосуудын хувьд ханилж амьдарсан эхний таван жил хамгийн хүнд гэдэг юм билээ. Энэ хооронд хэн нь хэн бэ гэдгээ таньж мэднэ. Мөн гэр бүлд нь шинэ хүн мэндлэх тул амьдралаа авч явахад улам хүндрэл учир на. Ажилд ороод удаагүй тул цалин хөлс бага байх нь мэдээж. Үүн дээр нэмээд өөрийн гэсэн орон сууцтай болж амжаагүй байдаг болохоор ёстой л хүнд бүхнийг даван туулах хэрэгтэй болно. Амьдралыг гоё сайхнаар төсөөлж байсан тэдний хувьд бодит үнэнтэй нүүр тулгармагц барьц алдаж, тэр хэрээр бухимдаж, зан ааш нь өөрчлөгдөнө. Улмаар хоорондын харилцаа хөндийрч, эцэст нь салалтаар төгсөх нь элбэг аж. Тиймээс залуу гэр бүлд зориулсан хөтөлбөрийг бодлогоор дэмжиж гэмээнэ хэврэг гэр бүлийг бат бөх болгох учиртай. Ядаж л тэднийг ажлын байраар хангах, хөнгөлттэй үнээр орон сууцтай болгох гээд хийх ажил маш их. Гэвч ажлын байр улам бүр багасаж, ипотекийн зээл зогсонги байдалд орсон гээд бүх зүйл эсрэг тал руугаа явсаар байгаа нь харамсалтай.

Уг нь нийгмийн хөгжлийн үндэс нь гэр бүлээс, гэр бүлийн хөгжил хувь хүнээс, хувь хүний хөгжил хүүхэд ахуй наснаас эхэлдэг хэмээн монголчууд ярьдаг. Тэгвэл гэр бүлийн салалт нэмэгдсээр байгаа нь нийгмийн хөгжил арагшаа ухарч буйн дохио болов уу.

Залуусаа илгээж, бүсгүйчүүдээ "өнчрүүлсэн" амьдрал

Хүүхдээ тэвэрч үлдсэн ганц бие

эмэг тэйчүүд Мон-голоор дүүрэн

болох нь

С.Батсайхан / ЗГМ©

Засгийн Газрын Мэдээ сонины2017 оны II улирлын захиалга явагдаж байна.

Захиалгын үнэ: 30,000₮

Шилдгүүдийг нэг дороос...

Блю Скай тауэр, 4 Давхар, № 407, Энхтайваны өргөн чөлөө 17, 1­р хорооСүхбаатар дүүрэг, Улаанбаатар хот, Монгол Улс, И­мэйл: info@zasag.co

Утас: +976 70103131, Факс: +976 70106065, Вэб: ubinfo.mn

Улиралд

64 дугаар

Би үйлдвэрлэгч

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.03.20, ДАВАА ~ №050 (596)

Засгийн газрын 2016­2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт баруун аймагт цементийн үйлдвэр барих асуудал багтсан билээ. Тэгвэл “Вестерн Холд” ХХК нийслэлээс алслагдсан баруун бүсийн цементийн хэрэглээг хангах хүч чадалтай бага оврын үйлдвэр барих төсөл хэрэгжүүлэхээр зэхэж байна. Тус төслийг баруун бүсийн хэрэглэгчдээс гадна мэргэжлийн холбоод ч дэмжиж байгаа аж. Яагаад заавал баруун бүсэд цементийн үйлдвэр шаардлагатай вэ, түүхий эд, зах зээлийн нөөц боломжийн талаар “Монголын Барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбоо”­ны гүйцэтгэх захирал, Монгол Улсын зөвлөх инженер О.Лхагвадоржтой ярилцлаа.

-Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт ү й л дв эрийг бүс чилж хөгжүүлэх асуудал тус-гагдсан. Тухайлбал, ба рил гын материалын үйлд вэр лэлийн тухайд сонирхмоор байна?

­Монгол Улс зах зээлийн эдийн засагт шилжсэнээс хойш буюу Дэд бүтцийн яамнаас Барилга хот байгуулалтын яам тусгаарласнаас эхлээд ба­рилгажилт тэр дундаа барилгын материалын үйлдвэрлэлийн талаар үе үеийн Засгийн газар тодорхой бодлого хэрэгжүүлж ирсэн. Үүний нэг нь цементийн болон арматурын үйлдвэр буюу барилгын голлох материалын үйлдвэрлэлийг дэмжих асуу дал байсан. Тухайлбал, 2008­2012 оны Засгийн газрын үед “Монгол Улсад барилгын мате риалын үйлдвэрийг хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөө” гэх бодлогын

О.Лхагвадорж: Барилгын материалын үйлдвэрийг бүсчилж хөгжүүлэх нь чухалБаруун бүсийнхний хэрэгцээг бүрэн хангахуйц үйлдвэр баригдана

хөтөлбөрийг боловсруулсан. Тэр төлөвлөгөөг манай холбоо тухайн үеийн Барилга хот байгуулалтын яамны захиалгаар боловсруулж байлаа. Төлөвлөгөөнд барилгын материалын үйлдвэрийг бүсчлэн хөгжүүлэх, төмөр замын магистрал шугамын дагуу байрлаж буй улсын төсвийн хөрөнгөөр нөөц нь батлагдсан шохойн чулууны томоохон ордуудыг түшиглэсэн цементийн үйлдвэрүүдийн заримыг нь өргөтгөх, Дорноговь аймагт байрлах ордуудыг түшиглэсэн шинэ үйлдвэр барих төлөвлөгөөг боловсруулж, амжилттай хэрэгжсэн юм. Дараа, дараагийн Засгийн газрын үед ч гэсэн үйлдвэрийг бүсчилж хөгжүүлэх асуудал, ялангуяа баруун аймагт цементийн үйлдвэр барьж, байгуулах тухай яригдаж ирсэн. Харин энэ удаагийн Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт албан ёсоор тусгасанд баяртай байна. Ер нь үйлдвэрийг бүсчилж хөгжүүлэх нь чухал. Жишээ нь нийслэлээс 1000 гаруй км алслагдсан баруун бүст цементийн үйлдвэр барих зайлшгүй шаардлага бий.

-Ховд аймагт “Вестерн Холд” ХХК цементийн үйлдвэр барих төсөл хэрэгжих асуудал одоогоос 10 гаруй жилийн өмнө яригдаж байсан шүү дээ?

­Тиймээ, баруун бүст тэр тундаа Ховд аймагт цементийн үйлдвэр барих тухай гэнэт өнөөдөр ярьж байгаа юм биш л дээ. Одоогоос 10 гаруй жилийн өмнөөс л яригдаж ирсэн асуудал. Ховд аймгийн Буянт сумын нутагт баруун бүсийн барилга, барилгын материалын үйлдвэрлэлийг дэмжих зорилгоор “Вестерн Холд” ХХК жилдээ 350 мянган тн портланд цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай дэвшилтэт технологи бүхий хуурай аргын үйлдвэрийг барьж ашиглалтад оруулах төсөл боловсруулсан. Улмаар холбогдох бичиг баримт, ТЭЗҮ­г БХБЯ­ны Мэргэжлийн зөвлөлийн хуралдаанаар хэлэл цүүлж батлуулан, Ховдын Шохойтын

ордын зөвшөөрөл /лиценз/­ийг аван, холбогдох бэлтгэл ажлуудыг эхлүүлээд байна. Хамгийн гол нь томоохон барилга бай гууламжид шаардагдах чанар стандартын шаардлагад нийцсэн цементийг эх орондоо хуурай аргаар буюу хамгийн бага ус хэрэглэдэг технологиор үйлдвэрлэхээр зорьж байгаа юм. Тус цементийн үйлдвэр нь бүрэн автоматчилагдсан, бохир усныхаа 90 хувийг дахин ашиглах болон хаягдал дулаанаас цахилгаан үүсгэх орчин үеийн ололтыг бүрэн нэвтрүүлсэн үйлдвэр байх бөгөөд тоосжилт болон хүлэмжийн хийн ялгаруулалтын хэмжээ европ стандартын шаардлага хангасан, түлш зарцуулалт бага зэрэг байгаль орчинд нөлөө багатай эко үйлдвэрлэл, эко технологи юм.

-Хөрөнгө оруулалтын асууд-лыг хэрхэн шийдвэрлэх вэ?

­Хөрөнгө оруулалтыг гур­ван жилийн хугацаанд үе шат тайгаар төлөвлөсөн бөгөөд үйлд вэрийн тоног төхөөрөмж, барилга байгууламж, инже­не ри й н ба й г у ула м ж и й г төлөв лөгөөт графикийн дагуу барьж байгуулан, үйлдвэрийг 2019 онд бүрэн ашиглалтанд оруулж бүтээгдэхүүнээ зах зээлд гаргаж эхэлнэ.

-Улсын хэмжээнд цементийн томоохон үйлдвэрүүд ашиг-лалтад орчихлоо. Яагаад заавал баруун бүст цементийн үйлдвэр барих шаардлагатай гэж?

­Энэ төслийн зорилт нь Монгол Улсын алслагдсан баруун хязгаарт амьдарч, ажиллаж буй иргэд, үйлдвэрлэгчдийн хэрэгцээг хангах юм. Түүнээс биш улсын хэмжээнд хэрэгжиж буй мега төслүүдтэй, бусад том үйлдвэрүүдтэй өрсөлдөх шаардлагагүй. Нийслэлээс 1000 гаруй км­ийн алсад баруун бүсийн иргэд, хөдөлмөрчид ажиллаж, амьдарч байна. Энгийнээр бодоод үзэхэд өнөөдөр Улаанбаатар хотод тонн тутам нь 150­160 мянган төгрөгөөр зарагдаж буй цементийг Ховд,

Б.Бямбасүрэн@byambaZGM

Залуу хүний хувьд юу хийх дуртайгаа тодорхойлж, өөрөө өөрийгөө сонсох хэрэгтэй

Завхан, Баян­Өлгий, Говь­Алтай руу тээвэрлэхэд үнэ нь нэг дахин нэмэгдэж хэрэглэгчдийн гарт хүрдэг. Түүнээс гадна Монгол шиг улирлын чанартай бүтээн байгуулалт өрнөдөг улсад холоос барилгын материалаа тээвэрлэнэ гэдэг цаг хугацааны хувьд ч алдагдалтай. Түүнээс гадна Ховд аймагт цементийн гол түүхий эд болох шохойн чулуу, шаврын том ордууд бий. Тэгэхээр түүхий эдийн хувьд асуудалгүй болчихож байгаа юм. Баруун аймгийн хэрэглэгчид Ярантын боомтоор БНХАУ­ын Урумч хотоос цемент импортолдог бөгөөд мөн л цементийн үнэ нь өндөр байдаг. Тэгээд ч өнгөрсөн онд цементийн импортын татварыг 20 хүртэлх хувиар нэмэгдүүлсэн нь цаашид импортын цементээр бүтээн байгуулалт хийх боломж хомс болж байгаа юм. Харин эрэлтийн тухайд 2014 оны байдлаар баруун бүсийн хэмжээнд цементийн хэрэгцээ 146.7 мянган тонн, 2015­2016 онд 180 мянган тн байсан. Үүний 60 хувийг Улаанбаатар хотоос тээвэрлэдэг бол 40 хувийг баруун хилийн боомтоор импортлож буй албан ёсны тоо баримт байна. Цаашлаад нэг аймгийн жилийн хэрэгцээ дунджаар 40­45 мянган тонн байх бөгөөд баруун бүсийн аймгуудын цементийн нийт хэрэгцээ жилд 250­350 мянган тонн байх

урьдчилсан судалгаа бий. Мөн баруун бүсийн аймгуудын 2015­2025 оны Хөгжлийн хөтөлбөрүүдэд хот байгуулалтыг оновчтой зохион байгуулах, дэд бүтцийг эрчимтэй хөгжүүлэх, дэвшилтэт болон технологийн багтаамж өндөртэй, байгаль орчинд ээлтэй үйлдвэрлэлийг түлхүү дэмжих, өндөр технологи бүхий аж үйлдвэрт түшиглэсэн эдийн засгийг бий болгох, эдийн засгийн хөгжлийг түргэсгэх гол нөхцөл болох улсын чанартай авто зам, замын байгууламжууд, ард иргэдийг бүрэн орон сууцжуулах, орчин үеийн харилцаа холбоо, зам тээвэр, ложистик, эрчим хүчний дэд бүтцийг сайжруулах асуудал тусгагдсан байгаа. Энэ бүх хэрэгцээ шаардлагаас харвал баруун бүсэд бага оврын цемен­тийн үйлдвэр барих нь чухал.

-Түүхий эд, дэд бүтцийн асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх вэ?

­Үйлдвэрийн байршлын хувьд эрчим хүчний төвлөрсөн шугам, баруун аймгуудын авто замын сүлжээн дээр байрлах газар баригдах юм. Өөрөөр хэлбэл, дэд бүтэц, эрчим хүч зэрэг бүх асуудлыг шийдвэрлэх боломжтой. Тиймээс энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд төр засгаас анхаарал хандуулж, гадаад хөрөнгө оруулалт татах тал дээр дэмжлэг үзүүлэх хүсэлт тавьсан.

Мэргэжлийн холбооны хувьд анхнаасаа энэ төслийг дэмжиж байгаа. Түүхий эдийн хувьд Ховд аймагт цементийн гол түүхий эд болох шохойн чулуу, шаврын орд нь байгаа учраас боломжтой.

-Үйлдвэр ашиглалтад орс-ноор бүс нутгийн хэмжээнд ажлын байр нэмэгдүүлэх зэрэг олон талын ач холбогдолтой болов уу?

­Мэдээж тэгэлгүй яахав. Орон нутагт шууд болон шууд бусаар 300­350 хүний ажлын байрыг шинээр бий болгоно. Түүнчлэн улсын сан хөмрөгт ойрын 10 жилийн хугацаанд 60­70 тэрбум төгрөгийн тат­вар, хураамж төлнө. Баруун бүсийн хөгжлийг түргэтгэх, нэмүү өртөг шингээсэн эцсийн бүтээгдэхүүнээр баруун бүсийн зах зээлийг бүрэн хангаж, валютын гадагш чиглэлтэй урсгалыг саармагжуулан, импор­тийг орлох бүтээг дэхүүнийг эх орондоо үйлд вэрлэнэ. Орон сууц, зам барил гын ажлын бүтээн байгуулалтанд бодит дэмжлэг үзүүлнэ. Орон нутгийн төсвийн орлогыг нэмэгдүүлэх зэрэг тал бүрийн ач холбогдолтой. Нэг ч гэсэн Монгол хүн эх орондоо бүтээн байгуулалт өрнүүлж, эдийн засгийн хүндрэлтэй байгаа энэ цаг үед орон нутагт ажлын байр нэмэгдүүлнэ гэдэг нь чухал гэж үзэж байгаа.

Ундрам одоо 27 настай, хоёр хүүхдийн ээж. Тэрбээр дизайнерийн чиглэлээр сургууль дүүргэж, хувцас урлалын салбарт өөрийн гэсэн хэв шинж бүхий брэнд гаргахаар зүтгэж яваа авьяаслаг бүсгүй. Гэртээ суугаад, хоёр хүүхдээ харахын зэрэгцээ өөрийн мөрөөдөл, хүсэл эрмэлзлэлдээ хөтлөгдөн яваа тэрбээр Монголын үрст зориулан үндэсний хувцас үйлдвэрлэхээр сэтгэл шулууджээ. Түүн шиг мянга мянган сайн эхнэр, сайн ээж, бас бизнесмэн эмэгтэй бий. Тэдний нэг “Mongoloo Kids” брэндийн загвар зохион бүтээгч Г.Ундрамыг энэ удаагийн “Би үйлдвэрлэгч” буландаа урилаа. Тэрбээр залуу хүн заавал дээд боловсрол эзэмшинэ гэхээс илүү өөрийн дуртай зүйлээ хийж, түүгээрээ амжилт гаргах хэрэгтэй гэсэн юм.

"Би бага багаар шат ахиж яваа"

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

-“Mongoloo Kids” хүүхдийн хувцасны брэнд нэг жилийн өмнөөс гарчээ. Та бүхний ажил хамгийн анх хэрхэн эхэлж байв. Ялангуяа үндэсний хэв маяг шингэсэн хүүхдийн хувцас үйлдвэрлэх санааг яаж олсон бэ?

­Миний хувьд багаасаа л юм оёж, шидэх дуртай байсан. 2012 онд “Сити” дээд сургуулийг дизайнерийн мэргэжлээр төгссөн. Гэхдээ дунд нь орчуулагчийн мэргэжил рүү урвасан удаатай. Би хүнийг дуртай зүйлээ хийж, түүгээрээ амжилт гаргах хэрэгтэй гэж үздэг. Тийм хүмүүс байдаг шүү дээ. Хообийгоо бизнес болгочихсон, аз жаргал, амжилт бүтээлээр дүүрэн яваа. Сургуулиа төгсөөд үндэсний хувцас урладаг газарт хэсэг хугацаанд ажиллаж байгаад дараа нь хувиараа бизнес эрхэлсэн. Тэгээд удалгүй хүүхэдтэй болж, гэртээ суусан даа. Дизайнер төдийгүй ээж хүн болчихоор аль болох хүүхдэдээ тав тухтай, сайхан хувцас өмсгөхийг хүсдэг юм билээ. Тэгээд л хүүхдийн ямар хувцас эвтэйхэн хэрнээ дэгжин үндэсний хэв маяг шингэсэн байх вэ гэдэг талаас нь бодож үзсэн. Гэртээ байхдаа хамгийн анх хүүхдэдээ боди хийж үзсэн юм. Тухайн үед цагаан сарын баяр таарсан учир загварлаг хэрнээ, үндэсний хэв шинж хосолсон охидын даашинз оёж үзсэн. Хийсэн зүйлсээ

фэйсбүүк хуудсандаа тавьтал олон хүнд таалагдаж, заримаас нь захиалга ирсэн шүү. Ингээд л үндэсний хэв шинж шингэсэн хүүхдийн хувцас хийе гэсэн бодол төрж, “Mongoloo Kids” брэндийг байгуулсан. Эхэндээ гэртээ оёдол хийж байгаад өнгөрсөн зургадугаар сард дэлгүүрээ нээсэн.

-Залуу хүнд энэ хэмжээний бизнес эхлүүлэхэд нэлээд зориг хэрэгтэй болов уу. Магад гүй тань шиг олон ээж нар хүсэл мөрөөдлөө биелүүлж чадах гүй суугаа. Туршлагаасаа хуваал-цаач?

­Хүмүүс их хэмжээний хөрөнгө оруулалтаас гарааны бизнес эхэлдэг гэж боддог. Миний хувьд хүүхдээ харж байхад шинэ санаа төрж, юу ч үгүй хоосноос энэ бүхэн эхэлсэн. Шинэ санаа төрсөн даруйд л миний толгой зогсоо зайгүй ажилласан. Зүгээр сууж чадахгүй байлаа. Хүүхэд маань жоохон байсан учир өдөр нь төдийлэн зав гарахгүй. Хүүхдээ унтахаар шөнө нь юмаа оёж, загваруудаа гаргадаг байсан. Би нэг нэг шатаар дээшээ өгсөж яваа гэж өөрийгөө бодож байгаа. Ингэж явна гэдэг зөв замаар, эрүүл сэтгэлгээгээр бизнес дээшилж байгаагийнх болов уу. Түүнээс биш нэг загвар гаргачихаад л том брэнд болгож, гаднын зах зээлд гаргана гэж хэлэх нь зохимжгүй. Хамгийн

түрүүнд Монголынхоо хэрэглэгч нарт брэндээ таниулах, өөрийн гэсэн орон зайтай болох нь чухал байна.

Түүнчлэн хүн юу хүсэж, юунд тэмүүлж байна вэ. Залуу хүний хувьд юу хийх дуртайгаа тодорхойлж, өөрөө өөрийгөө сонсох хэрэгтэй. Монголд дээд боловсролтой хэрнээ ажилгүй олон залуу байна. Зарим нь ажилдаа сэтгэл хангалуун биш, зөвхөн цалингийн төлөө өдөр хоногийг аргацаасан байдалтай амьдардаг. Нарийн мэргэжил эзэмших хүсэлтэй хүмүүс цөөхөн болж. Магадгүй тэд энэ ажлыг голдог байх л даа. Цахилгаанчин байсан ч ажлаа сайн хийдэг бол хаана ч гологдохгүй, ажилгүй, орлогогүй байна гэж байхгүй шүү дээ. Хийж байгаа юмандаа чин сэтгэлээсээ дуртай, түүнээсээ таашаал авдаг байх хэрэгтэй.

-Дэлгүүр нээхэд нэлээн хэм жээ ний мөнгө хэрэгтэй болсон уу. Хөрөнгө мөнгөний шаардлагаа хэрхэн шийдсэн бэ?

­Хамгийн анх хувьдаа хоёрхон оёдлын машинтай, гэрийнхээ хоолны мөнгөнөөс илүүчлээд материал авч, оёж эхэлсэн. Хүмүүст загварууд маань таа­лагдаж эхлэхэд улам их урам

зориг авч, цаашид юу хийвэл хэрэглэгч нарт таалагдах бол гэсэн судалгааг хийсэн. Тухайн үед шинэ жилийн баяр болох гэж байсан юм. Охидын загвар гаргах гээд мөнгө олдохгүй банк бус, санхүүгийн байгууллагаас 1.5 сая төгрөгийн зээл авсан. Эргээд бодоход нэг жилийн хугацаанд их хэмжээний ашиг олж, компанийн түвшинд хүрч чадаагүй ч хэрэглэгч нартай болж, брэндээ таниулсан байна.

Хонгилын өрөөнөөс эхэлсэн оёдлын цех маань өнөөдөр тусдаа өрөөтэй болж, өөрийн гэсэн дэлгүүр нээж, цогцоороо хөгжиж байна. Шат ахих тусам надаас илүү их хөдөлмөр шаардаж байгаа. Тиймээс одоо хөдөлмөрлөх л үлдлээ. Залхуурч суувал хийсэн бүхэн маань хормын төдийд замхарна шүү дээ. Өнөөдөр хүн бүр жижиг брэнд гаргаж чадаж байна. Гэхдээ хэдэн жилийн дараа хэн хөдөлмөрлөсөн нь л үлдэнэ. Хэрэглэгчид дандаа шинийг хүсэж, загвар дорхноо хуучирдаг жамтай. Тиймээс цаашид энэ хувцаснуудаа төгс хэмжээнд, томоохон брэнд болгохыг зорьж байна.

-Мода Монголоор дуусдаг гэдэг яриа байдаг шүү дээ. Гэх дээ энэ үгийг манай чадвар-лаг дизайнерууд, ялангуяа үндэсний хувцас урлалынхан үгүйсгэж чадаж байгаа. Таны хувьд загваруудаа гаргахын тулд юун дээр голчлон анхаардаг вэ?

­Загваруудаа би хүүхдийн брэндийн хувцаснаас санаа авч огт хийдэггүй. Анхны гаргасан загварууд маань хүмүүст хүрч,

таалагдсан учраас үйлдвэрлэлийн шатанд очсон. Ингээд хэрэглэгч нарт хүрч эхэлмэгц материал хийгээд загварын хувьд улам боловсронгуй болгох шаардлага гарсан. Манай брэндийн хувьд үндэсний хэв шинж бүхий заг­вар дээрээ тулгуурлан улиралд нь тааруулж материал нь нимгэн, зузаан болох жишээтэй. Жишээлбэл, 0­2 насны хүүхдийн хувцас хүүхдийн биеийг барихгүй арай өргөн байдаг бол хоёроос дээш насныхны хувьд арай загварлаг болох маягтай.

Үндсэн загварт Монгол үндэс­ний хүрэм, хантааз, эрэгтэй хүүхдийн хослол, цамц зэргийг хүүхдийн биед эвтэйхэн, тав тухтай, өдөр тутам өмсөх боломж­той байдлаар хийдэг. Хүүхдийн хувцасны хамгийн чухал зүйл нь материал. Дэлгүүрт материал нь чанартай байвал загвар нь хуучинсаг, эсвэл загвар сайтай бол материал муутай байдаг тохиолдол цөөнгүй.

Тиймээс манай брэндийн хувьд аль алиныг нь анхаарч, хүүх дийн биед тухтай, өдөр тутам өмсөж болохоор, гадуур байдаггүй загварыг цөөн тоо гоор боломжийн үнээр үйлд­вэрлэдэгээрээ онцлог.

-Цаашид массыг хамарсан үйлдвэрлэл эрхлэх бодол бий юү?

­Бизнесийн зээл авч, тоног төхөөрөмжөө нэмэгдүүлэхээр хөөцөлдөж байгаа. Гэхдээ нэлээд ажиллагаатай юм билээ. Мэдээж хэрэг Монголын хүүх дийн хув цасны зах зээлд чанар тай, загварлаг бүтээгдэхүүн нийлүү­лэхээр зорьж байгаа.

Хүүхдийн брэндийн

хувцаснаас санаа авч огт хийдэггүй

хүргэний хувьд орлого, мөнгөний чадамжаас болж зөрчил үүсдэг гэх. Б.Болд “Айлын охиныг авч суучихаад орон байр ч үгүй, гэрт нь очиж суухад хэн дуртай байх билээ. Надад ч тухгүй байдаг болохоор аль болох оройтож хариад өглөө эрт ажилдаа явах, томилолтоор явахыг боддог. Томилолтоор явж байгаад эргээд ирэхээр хэсэгтээ гайгүй байж байгаад л удалгүй маргалдаж эхэлнэ. Уг нь эхнэр, хүүхдүүдтэйгээ байхыг хүсдэг л дээ” гэлээ. Харин бэрийн хувьд биеэ авч явах байдал, гэр цэвэрлэх, хоол хийхээс эхлээд маш олон үйлдлээ цэгнэх хэрэгтэй болдог. Ахмадаа хүндэлж, өөдөөс нь хэр баргийн үг дуугардаггүй хүмүүжилтэй болохоор асуудал даамжирсаар нэг л өдөр тэсэрдэг аж. Гэр бүлийн боловсрол олгох “Family Education” цахим хуудаст “Хадмуудтайгаа амьдарч байгаа бол анхнаасаа зааг татаж, үнэнээ хэлж, нээлттэй ярилцаж, ойлголцох хэрэгтэй. Нүүр тулж биш, нөхөр, эсвэл эхнэртээ ийм зүйл байнга ярих нь байдлыг хүндрүүлдэг. Тиймээс шууд нүүр тулж харилц” гэж бичжээ.

Google хайлтын системд “Хадам” гэж бичихэд 300 мянга гаруй хариу гарч ирэх нь энэ сэдэв ямар халуун, хэчнээн олон хүнд тулгарч буйн нэг илрэл. Харин “Ипотек” гэсэн түлхүүр үгээр 317 мянган хайлт гарч ирлээ. Энэ бол шууд хамааралтай сэдэв. Хадмын талаар интернэтээс хариу хүссэн мөнөөх 300 мянган хүний нэлээд нь тусдаа гарахаар байр хайдаг байх нь.

Залуу гэр бүлүүд өөрсдөө эцэг, эх болж шинэ адал явдалд хөл тавихад нь хадмууд хөндлөнгөөс бүхнийг зааж, хүргэн, бэрийнхээ

үгийг сонсолгүйгээр “Та нарыг ч гэсэн ингэж л өсгөсөн. Буруудсан зүйл хаана байна” гэх үгээр амыг нь таглаж орхидог. Хэдий өөрийн хүүхдийг өсгөсөн ч юм бүхэн ээлж дараатай, цаг үе ч өөрлөгддөг тул хүүхдүүддээ ч гэсэн эцэг, эх байх боломжийг нь олгох хэрэгтэй баймаарсан. Айлын хүргэн Э.Билэгт гэхэд л “Хадам ээж шөнө бүр өрөөнд орж ирж хаана унтаж байгааг шалгадаг. Хүүгээ ээжтэй нь орон дээр унтуул, чи өөрөө газар унт гэх нь түвэгтэй. Ер нь л сэрэх, унтах, идэх, уух жижиг сажиг юм бүхэнд оролцох гээд байдаг” гэж асуудлаа хуваалцлаа.

Нөгөө талаас хүүхэдтэй болох цагт эцэг, эхийн тус ихийг амтай болгон л хэлдэг. Б.Мөнхзаяа “Хүүхдийг минь хадам ээж, аав хэнээс ч илүү итгэлтэй, найдвартай харж өгдөг. Хүүхдээ эмээ, өвөөтэй нь үлдээсэн үед санаа зоволгүйгээр ажлаа амжуулж болдог. Хүний биш, өөрийн хүүхэд гэдэг утгаар харж хандах нь мэдээжийн хэрэг. Гэхдээ цааргалалгүй харж байгаа нь нөхөр бид хоёрт маш их дэмтэй” гэв. 30 нас гарсан ч эхнэр, хүүхдүүд, аав, ээжтэйгээ амьдардаг нэгэн эр үүнийгээ “Эцэг, эхтэйгээ байхад мөнгөнд хэмнэлттэй, хүссэн үедээ гадуур зугаалж болдог” гэхчлэн тайлбарлалаа.

5

ЗГМ: Сэдэв

2017.03.20, ДАВАА ~ №050 (596) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

Халуун дотно харилцаатай эцэг, эх хүүхдээ тусдаа

гаргахыг хүсдэг

Хадмындаа амьдрах нь гэр бүлийн маргааны дийлэнхийг эзэлдэг бөгөөд цаашлаад салах шалтгаан ч болдог байна. МУБИС­ийн гэр бүл судлалын тэнхимийн эрхлэгч, доктор Б.Оюун­Эрдэнэ “Монголын гэр бүлийн харилцааны өнөөгийн байдал” суурь судалгааг хийжээ. Үүгээр гэр бүлийн харилцаанд зөрчил үүсгэдэг хүчин зүйлсийн 16.3 хувийг хадам эцэг, эх болон хүргэн, бэрүүдийн хоорондын зөрчил эзэлдгийг тогтоосон байна. Мөн гэр бүл цуцлалтын 38 хувийг гэрлэснээсээ хойш 6­7 жилийн дотор салж байгаа залуу гэр бүлүүд эзэлдэг. Энэ нь залуучууд гэр бүлийн амьдралын эхний үеийг тэр бүр даван туулж чаддаггүйг тэрбээр онцлов.

Нас бие гүйцсэн хэрнээ аав, ээжтэйгээ амьдрах тухайд хүмүүс өөр өөр байр сууринаас ханддаг. Нэг хэсэг нь аав, ээжтэйгээ амьдрах нь эдийн засгийн хэмнэлттэй гэдэг бол зарим нь 20 гаруй жил бүх зүйлийг нь бэлдэж, боловсролтой болгож өгсөн байхад нэмж дарамт болох ёсгүй гэж үздэг. Ерөнхийдөө гэр бүл болж, эхнэр, нөхөр, үр хүүхэдтэй болсон хойно хамт амьдрахыг зөвтгөдөг хүн ховор. Гэвч Солонгосын олон ангит кинон дээрээс бид ийм дүр зураг харсаар дасал болсон бололтой.

Эрт үед монголчууд эрийн цээнд хүрч, эхнэр дагуулж ирсэн хүүдээ гэр барьж, өрх тусгаарлаж өгдөг байсан уламжлалтай. Тэр үед гэрийн мод, эсгий гээд л эцэг, эх нь өөрсдөө бэлдэж өгөх боломжтой байжээ. Харин одоо эхнэр дагуулж ирсэн хүүдээ байр авч өгөх нь битгий хэл, хурим найр ч хийх чадалтай хүн ховордсон.

Б.Оюун­Эрдэнэ доктор “Судал­гаанд хамрагдсан нийлмэл өрхийн дийлэнх нь залуу гэр бүл бөгөөд тэд эцэг, эхээ асран тэтгэх бус тэдний ивээлд амьдарч байна. Цаашилбал, 57 хувь нь өрх тусгаарлаагүй шалтгаанаа өөрийн гэсэн орон байргүйгээс, 20 хувь нь эдийн засгийн хувьд бие даан амьдрах чадваргүйтэй холбон үзсэн. Мөн хүмүүс гэр бүлтэй болсон хүүхдээ өрх тусгаарлаагүй эцэг, эхийг сөргөөр үнэлэхээ больсонд оршино. Хүүгээ бие даалгаж, охиноо хадамд гаргах уламжлалт ёс заншил улам бүр алсалсаар байна.” хэмээв.

Хадамтайгаа амьдарч байгаа

Хадмын хаяа

Орон байр, санхүүгийн асуудлаас болж эцэг, эхийн ивээлд байдаг нэгэн байхад хоёулхнаа үлдэхээс айж, хүүхдүүдээ хаяандаа байлгах гэдэг хүмүүс бас цөөнгүй. Энэ нь нэг талаас монголчуудын “Үхтэл үр харам” гэдэг ойлголтоос үүдэлтэйг гэр бүл судлаачид хэлэв. Хүүхэдтэй болчихоод эхнэр, нөхрөө гаргуунд нь хаяж, үр хүүхдэдээ бүхнээ зориулдаг гэр бүлүүд бий. Гэтэл ингэж бүх үнэ цэнээ зориулсан зүйлээ тавьж явуулахыг хэн ч хүсдэггүй аж. АШУҮИС­ийн багш, докторант, сэтгэл заслын эмч Р.Энхтүвшин “Хүн үнэ цэнийг амьдралдаа олон зүйлд хуваах хэрэгтэй. Нэг зүйлд бүхнээ зориулчихсан байтал мөнөөх нь байхгүй

болчихлоо гэж бодъё. Тэгвэл тэр хүний амьдрал үнэ цэнэгүй болдог. Үнэ цэнээ алдсанаас болж хүмүүс амиа ч хорлодог” хэмээсэн юм. Их Британийн сэтгэл засалч, зөвлөхүүдийн нийгэмлэгийн гишүүн, сэтгэл судлаач Филип Ходсон “Эвтэй харилцаагаа авч үлдсэн эцэг, эхчүүд хүүхдээ тусдаа гарахад нь эмзэглэдэггүй. Харин ч өөрсдөд нь хамтдаа, тайван, чөлөөтэй байх боломж гарлаа гэж үздэг. Харин тухайн хосууд таарамж муутай бол хүүхдээ гэр бүл зохиож, хүүхэдтэй болсон ч тавьж явуулдаггүй. Хүнтэй суусан хүүхдээ тусад нь гаргах нь бие даалгах, асуудлыг бие даан шийдвэрлэх, зөв шийдвэр гаргаж сурах, санхүүгийн хүмүүжилтэй

болгох зэрэг олон чухал ач холбогдолтой” гэжээ.

Охид аавдаа, хөвгүүд ээждээ сайн байдгийг шинжлэх ухаанаар тайлбарласан нь бий. Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн бие биедээ татагдах байдал гэр бүлийн дотор ч оршдог. Энэ байгалийн хуульд хэн ч захирагддаг. Тиймээс ч нөхөр, аав хоёрын дунд яахаа мэдэхээ болих, ээж, эхнэр хоёрын хэнийх нь талд зогсохоо шийдэж чадахгүй үе тохиодог ажээ. Угтаа энэ нь байгалийн хуультай холбоотой гэнэ.

Эдийн засгийн хүндхэн үед хөлөө олтлоо эцэг, эхтэйгээ амьдрах нь залуу гэр бүлийн сонгож болох шийдвэр. Гэвч энэ байдалтай эвлэрч, удаан хугацаанд хадмын хаяа сахиж болохгүйг гэр бүл судлаачид болон олон жилийн туршлагатай гэр бүлүүд сануулж байна. Сэтгэл судлаач Б.Баярцэнгэл “Ийм тохиолдолд ээж, аавыгаа үгүйсгэхээс өөр замгүй. Нэгэнт нас 50, 60 гарсан хүний сэтгэхүй өөрчлөгдөхгүй. Нэлээд зөрчил үүсэх учир залуу хүмүүс өөрсдөө ухаан зарж, аль болох тайвнаар шийдэх хэрэгтэй. Гэрлэсэн л бол эцэг, эхээс салж, эхнэр, нөхөр­тэйгөө нэгэн бие болж байж, гэр бүлийн харилцаа жинхэнэ утгаа­раа бий болно. Үүний тулд яаж ч байсан тусдаа гарах ёстой” гэв.

Хөлийг нь дөрөөнд, гарыг нь ганзаганд хүргэж, боловсрол, эрүүл мэнд гээд бүхнээ зориулан хөлсөө дуслуулсан эцэг, эхийн хөдөлмөр хангалттай. Үүнээс цааш эцэг, эхээ цөлмөж биш, бөхийхөд нь түших нь хүүхдийн ухаан мэдэх асуудал. Гэхдээ түшиж тулна гээд энгэрээс нь салахгүй, айл гэрийн эзэн, эзэгтэй болж чадахгүй аваас бас нэгэн өрхийн “гэрэл бөхөж”, сэтгэл харанхуйлах билээ.

Эцэг, эхийн ивээлд өтлөхийг эрмэлзэх болов

С.Цогтбаяр / ЗГМ©

Д.ТамараЗГМ

Фото сурвалжилга

6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.03.20, ДАВАА ~ №050 (596)

Амины үнэтэй халуун тогоо

Тонгочин тоглодог насандаа эмнэлгийн бүгчим өрөөнд дусал залгуулж, ээж аавынхаа өвөр дээр өвчиндөө шаналан хэвтэх хүүхдүүдийг эгцэлж харах ч хэцүү. Тоглоомынхоо хойноос гүйж яваад халуун тогоотой усанд түлэгдсэн гурван настай охин Гэмтэл согог судлалын үндэсний төвийн Түлэнхийн тасагт хэвтээд зургаа хонож байна. Түүний ээж Б.Уянга үүнд өөрийгөө буруутган, эмнэлэгт охиноо сахих хугацаанд сэтгэл нь хямарч, нойргүй шахуу хэд хоножээ. Тэд Сэлэнгэ аймгаас хотод ирсэн даруйдаа эхний өдөр охиныхоо эмчилгээнд 100 мянга гаруй төгрөг өгсөн аж. Хэдийгээр ор үнэгүй, улсын төсвөөс эмийг нь даадаг ч зардал үүгээр тогтохгүй нь ойлгомжтой.

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

Нэг хүүхдэд дунд­жаар 436 мянган төгрөгийн эмийн зардал ногдож байна

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Өнгөрсөн онд 0-5 насны 160 хүүхэд хорвоог орхисон гашуун мэдээ байна. Тэдний 35 хувь нь халуун тогоонд буцалж байсан зүйлд түлэгдсэний улмаас амиа алдсан нь эмгэнэлтэй.

Импортын халуун тогоотой хоол, цайнд түлэгдсэн хүүхдүүд ихэнхдээ 40­өөс дээш хувиар түлэгддэг учир бяцхан үрсийн аминд хүрэх хамгийн эрсдэлтэй ажээ. Түүнчлэн доороо суурьтай тул гэр хорооллын айлууд ихэнхдээ газар тавьдаг нь бага насны хүүхдүүдийн түлэгдэх том шалтгаан болдог.

Өнгөрсөн онд ГССҮТ-ийн Түлэнхийн тасагт хэвтэж буй 0-5 насны хүүхдүүдийн зөвхөн эмийн зардалд улсын төсвөөс 417 сая төгрөг олгожээ.

Халуун тогооны зах зээлийн үнэ 30-40 мянган төгрөг. Гэвч импортын энэ хямд бүтээгдэхүүн хурдан буцалдгийг эс тооцвол эрүүл мэндэд хортой, хүүхдийн аминд халтай хэрэггүй эд. Ийм бүтээгдэхүүнийг худалдан авч, бяцхан үрсийнхээ амийг халуун тогоогоор сольсоор байх уу.

ГССҮТ-д сүүлийн дөрвөн жилд түлэгдсэн шалтгаанаар 14,372 хүүхэд ханджээ.

Боолт, тос зэрэг ойр зуурын хэрэг цээнд өдөрт 20 ор чим мянган төг рөг зарцуулж байна.

Орон нутгийн эмнэлгүүдэд түлэнхийн тасаг байдаггүй учраас хүнд түлэгдэлтэй хүүхдүүд заавал нийслэлийг зорих шаардлагатай болдог.

2016 онд 1130 хүүхэд ГССҮТ-д түлэгдсэн шалтгаанаар хандсаны 112 нь халуун хоол, цайнд түлэгджээ. Өндөр хувийн түлэгдэлттэй бол эцэг, эхчүүд хагалгааны зардлын 25 хувийг халааснаасаа гаргана. Мөн хүүхдийн эрүүл мэндэд учрах хохирол хэмжээлшгүй. Түлэгдсэн охид 18 нас хүртлээ жил бүр арьс татуулах хагалгаа хийлгэдэг.

Түлэнхийн тасагт хүүхдүүд дунджаар ес хоног хэвтдэг байна. Эцэг, эхчүүд эхний хоногт 100 мянга, дараагийн найм хоногт 20 мянган төгрөг зарцуулдаг гэж үзвэл улсын төсвийн эмийн зардалтай нийлээд 600 мянга гаруй төгрөг нэг хүүхдийн эмчилгээнд зарцуулдаг байна. Хэдийгээр бага сонсогдож болох ч энэ бол зарим айлын бүтэн сар амь зуух мөнгө. Хэрэв хүүхдийн бие тааруу бол зардал үржихийн хүрдээр өснө.

7

Лавлах

2017.03.20, ДАВАА ~ №050 (596) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

ЗУРХАЙ

Билгийн тооллын 23Хаврын тэргүүн хар бар сарын долоон дөрвөн ногоон мэнгэтэй улаан морь өдөр.Үс засуулбал: Эд эдлэл идээ ундаа олдоноНаран ургах, шингэх: 06.59-18.57Барилдлага: РашаанШүтэн барилдлага: СэрэхүйСуудал: Төмөр 23:59 цагт сар тал болно.

Аргын тооллын гуравдугаар сарын 20. Сумъяа гараг. Билгийн тооллын 23, Гар одтой, улаан морь өдөр.

Өдрийн наран 06.59цагт мандан, 18.57 цагт жаргана. Тухайн өдөр бар, нохой жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн. Эл өдөр эм, эмнэлгийн элдэв үйл, хагалгаа хийлгэх, биеийн тамирыг сэргээх, лусыг тахих, тангарагаа буцаахад сайн. Гэр бүрэх, хэрүүл тэмцэл хийх, сэтгэлд сэвтэй газар очих, хүүхэд хөлд оруулахад муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, туулай, морь, бич, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод баруун урагш мөрөө гаргавал зохистой. Хаврын хугас дунд болох улирал 18 цаг 20 минутад эхэлнэ. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эд, эдлэл, идээ, ундаа олно.

Б.ГанааЗГМ

Бүртгэлийн мэдээллийг гар утсаар аваарай

Ерөнхий боловсролын сургуу­лийн сурагчдын Элсэлтийн ерөнхий шалгалт /ЭЕШ/­ын бүрт гэл дөрөвдүгээр сарын 14­нд дуусах юм байна. Хугацаа, цагийг сунгахгүй ба нэмэлт бүртгэл хийхгүй учраас тогтсон цагтаа бүртгүүлэх ёстой аж.

Боловсролын үнэлгээний төвөөс ЭЕШ­ын системийг боловсронгуй болгож илүү хялбар боломжуудыг бий болгох, цаг хугацаа, орон зайнаас үл хамааран хэрэглэгчийг мэдээллээр хангах үйлчилгээг шинээр нэвтрүүлсэн байна. Шалгуулагч онлайн бүртгэлд бүртгэлтэй утаснаас 133­233 дугаарт өөрийн хүсэлтээ явуулж дараах үйлчилгээг авах боломжтой.

Бүртгэлийн дугаар сэргээх: pid 85011016

Нууц код сэргээх: psw 85011016

Бүртгэлийн дугаар болон нууц үгийг хамтад нь сэргээх: ppw 85011016

Суудлын хуваарь харах: sid 85011016

Дүн оноо харах: dun 85011016

Шалгалтын хуваарь харах: /eyesh/ уг үйлчилгээг дурын утас наас авч болох юм байна.

ҮЗВЭРЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР III.20 2o

-11o

III.21 3o

-9o

III.22 4o

-8o

III.23 1o

-11o

III.24 -1o

-12o7м/с

6м/с

7 м/с

5 м/с

9 м/с

8 м/с

9 м/с

7 м/с

8 м/с

8 м/с

ҮүлшинэҮүлшинэ Үүлшинэ Бага зэргийн цас орно Үүлшинэ

УВС -10o

-23o

ХОВД 7o

-9o

ЗАВХАН 1o

-16o

БАЯНХОНГОР 3o

-13

ГОВЬ-АЛТАЙ 0o

-13o

ӨВӨРХАНГАЙ 5o

-7

АРХАНГАЙ 5o -9o

ХӨВСГӨЛ 3o

-11o

БУЛГАН -2o

-18o

ТӨВ 3o

-9o

ДУНДГОВЬ 10o -7o

ӨМНӨГОВЬ 9o

-7o

ГОВЬ-СҮМБЭР 7o

-8o

ДОРНОГОВЬ 8o

-8o

СҮХБААТАР 5o

-9o

ХЭНТИЙ 4o

-18o

СЭЛЭНГЭ 0o

-15o

ОРХОН 4o

-9o

ДАРХАН-УУЛ 0o

-13o

ДОРНОД 0o

-13o

БАЯН-ӨЛГИЙ 5o

-11o

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

Уран бүтээлч Ж.Анунарангийн “Өрнөлт” нэртэй бие даасан үзэсгэлэн гарч байна. “Өрнөлт” үзэсгэлэн өмнөх жилүүдэд дэлгэн тавьсан “Чөлөөлөлт” болон “Өөрчлөлт” үзэсгэлэнгийн үргэлжлэл буюу нэг консепт, утга агуулгад зангилагдаж буй цуврал гэдгээрээ онцлогтой. “Өрнөлт” үзэсгэлэн хүний амьдралын процесст үүсэх зураас, үрчлээ, сорви, мэнгэ гэх мэт амьдралын түүх, дурсамжийг мэдрүүлнэ. Үзэсгэлэн МУЭ-ийн үзэсгэлэнгийн танхимд энэ сарын 23 хүртэл үзэгчдийн хүртээл болно.

“Өрнөлт”

08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

09.00 “Цэрэг эрс” УСК 7, 8 дугаар анги

11.00 “Монгол тулгатны 100 эрхэм” дархан аварга Б.Бат-Эрдэнэ

14.40 “Ирээдүйд илгээх захидал” сурагч солилцоо (Архангай, Өмнөговь)

17.00 “Зөв зөв” цэнгээнт нэвтрүүлэг

21.05 “Би монгол хүн” хөрөг

21.40 “Сэтгэлийн гэрэл” МУСК

07.00 Ажил хэрэгч өглөө

11.00 Made in Mongolia: Солонго нүдний эмнэлэг

14.00 Хөгжилд хүрсэн түүх

17.00 Bloomberg Surveillance

20.00 Амжилтад хязгаар үгүй

22.00 Америк хэрхэн ажилладаг вэ

08.00 Ерөнхий боловсролын сургуулийн теле хичээл

12.05 “Чапаев” ОАК тавдугаар анги

14.40 “Монголчууд нийгэм журамд давшин орсон нь” 11 дүгээр цуврал

17.00 “Агуу бүтээн байгуулалт” баримтат кино 21 дүгээр анги

21.05 “Дэлхийн атлас” танин мэдэхүйн нэвтрүүлэг

21.10 “Тамирын багш” ОАК 11, 12 дугаар анги

11.40 “Гурван баавгай” хүүхэлдэйн кино 68 дугаар анги

14.00 “Бригад” нэвтрүүлэг 26 дугаар хэсэг

17.00 “Хүчирхэг рэнжерүүд” хүүхэлдэйн кино 11 дүгээр анги

19.30 Монголын телевизүүдийн чуулган 2017

22.30 “Скандал” тавдугаар бүлэг 19 дүгээр анги

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол ТВ06.30 “Өнөө өглөө” хөтөлбөр

ТВ ХӨТӨЛБӨР

УДЭТУлсын драмын эрдмийн театрын сонгодог жүжгийн өдрүүд үргэлжилж байна. У.Шекспирын “Гамлет”-ыг гуравдугаар сарын 27-нд 19.00 цагт, М.Сервантесийн “Кихот ноён” жүжгийг гуравдугаар сарын 29-нд 19.00 цагаас, В.Хюгогийн “Парисын дарь эхийн сүм” жүжгийг энэ сарын 30-ны 19.00 цагаас тус тус тоглоно.

“HOLIDAY INN” HOTEL Монголын Салса бүжгийн холбооноос бүжгийн фестивалийг “Holiday Inn” зочид буудалд гуравдугаар сарын 22-25-нд зохион байгуулна. Фестиваль энэ сарын 24-ны өдөр бачата тэмцээнээр үргэлжилж, гуравдугаар сарын 25-нд Гала концерт болох юм байна. Тасалбар нь 30-70 мянган төгрөг бөгөөд мэдээллийн дэлгэрэнгүйг “Social Dance Mongolia FB” хуудаснаас авч такс захиалах боломжтой.

УДБЭТЭ.Мөнхтөрийн анхны бие даасан тоглолт цэвэр сонгодог тоглолт гэдгээрээ онцлог аж. “La Mia Voce” тоглолтод Монгол болон Дэлхийн сонгодог бүтээлүүдээр бэлэг барих юм. Итали, Орос, Монголын нэртэй хөгжмийн зохиолчдын мэргэжлийн дуунууд багтсан төдийгүй, гавьяат жүжигчин Ө.Уянга, "Авьяаслаг монголчууд" шоуны финалд шалгарч байсан "Консонанс" поп опера хамтлаг, ДБЭТ-ын найрал дуучид, симфони найрал хөгжим бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ оролцоно.

“UB ART” ГАЛЕРЕЙ“Өөрчлөлтийн төлөөх эмэгтэйчүүд” ТББ нь “IC Creative Division” студитэй хамтран АНУ-ын ЭСЯ-ны дэмжлэгээр “Сайхан бие 2.0” гэрэл зургийн үзэсгэлэнг “UB Art” галерейд нээжээ. Уг үзэсгэлэн энэ сарын 26-ныг дуустал үзэгчдийн мэлмийг баясгах аж.

БОЛОВСРОЛ

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

БОСООГООР: 1.Олимпийн бурхан2. Хятадын задгай мөнгө3. Цэрэг армийн товчилсон нэр4. Армид чухал үүрэг гүйцэтгэсэн автомашин5. Лалын алан хядагч

бүлэг6. Хэнээрхэл8. Дэлхийн хамгийн хурдан автомашины домогт тамирчин, герман нисгэгч10. Дундад Азийг хүртэл байлдан дагуулсан Баруун Монголын улс

11. Жагсаалын шугам13. Хэнтийн нурууны зүүн сугаас эх авч ОХУ-ын нутаг руу урсдаг гол мөрөн14. Шилэн сав17. Дэлхийн олон оронд тархсан ОХУ-ын автомат буу

Өмнөх дугаарын хариу / 03.17

БҮ

МБ

НА ТЯС Н

Л РҮ

Э СИК МС О

Г РЙУ ВЛ Е

Э

ЧМ

Т

Т

МО

Э

БН

И

АХ

ХӨ

К

А

Н Б А ЭО

Э НА

Д О Г

АО АСД ВЙР У

ХА Г

НА

А

Р

КО

Ш

18. Тус

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. Өдөр тутмын сонин (товчилсон)3. Хойд хөрш орны задраагүй байх үеийн нэр (товчилсон)5. Төлөвлөж, тохирсон нэр7. Зан авир9. Есүхэй баатрын хоёр дахь хатан12. Солонгос улсын томоохон телевиз13. Мөнхийн залуу гэгдсэн загвар өмсөгч15. Өвчин тараагч бохир вирус16. Дөт

19. Шатахуун импортлогч компани

20. Авсри-Унгарын эзэнт улсад багтаж байсан улс

ЗГМ: СҮДОКҮ

(Өмнөх дугаарын хариу)

9

4

16

2563

1

9

13

726

8

5

7

5

71

25

3

8

9

2

5

7

39648

187396524

965427183

324851697

519638472

246579318

873214965

738165249

451982736

692743851

ОДДЫН ХОТХОНХэмжээ: 119 м2Өрөө: 4 Граж: 2 /20 м2/Үнэ: 2,500,000 м2 /түрээс/Хаяг: ХУД

BUDDHA VISTAХэмжээ: 122Өрөө: 4 Граж:Үнэ: 750 сая /худалдана/Хаяг: ХУД, Зайсан

ПАРКСАЙД РЕЗИДЕНСХэмжээ: 52.58- 178.47 м2Өрөө: 2-5Граж: Үнэ: 2,600,000-3,000,000 Хаяг: БЗД

СЭЛБЭ ХОТХОНХэмжээ: 172м2Өрөө: 4 /пентхаус/Граж: 2 машины зогсоолҮнэ: 3,0 /түрээслүүлнэ/Хаяг: "Орчлон 1" сургууль

НҮХТХэмжээ: 900 м2 /газар/Хэмжээ: 250 м2 / зуслангийн байшин/Граж: 3 машины зогсоолҮнэ: 500,000,000

RESIDENCE 60Хэмжээ: Өрөө: 1-5 Граж: дулаан зогсоолҮнэ: 1750-2650 $Хаяг: БЗД, 4-р хороо

SEOUL ROYAL COUNTYХэмжээ:200м2Өрөө: 4 /3 давхарт/ Үнэ: 3000 $Граж: 2 Хаяг: ХУД, Зайсан

SEOUL PLAZAА зэрэглэлд байршилтай, нийт 11 давхар, 8800 м2 талбайтай, 1-4 давхарт: Өндөр зэрэглэлийн худалдаа, үйлчилгээний төв 5-9 давхарт: Оффис 10-11 давхарт: Ресторан, лоунж 2016 оны зургадугаар сард бүрэн ашиглалтанд орно.Хаяг: БГД, “Сөүл плаза” бизнес төв

GALAXY TOWERХэмжээ: 737 м2 Өрөө: Граж: 40 машины зогсоолҮнэ: 2550$ /худалдана/Хаяг: ХУД

ИХ МОНГОЛ РЕЗИДЕНСХэмжээ: 195 айлынӨрөө: 3-4 /сонголт/Граж: Газар доорх байгууламж бүхий 165 гражХаяг: БЗД

RIVER GARDENХэмжээ: 179,8 м2Өрөө: /4 унтлагын өрөө/ Граж: 2 машины зогсоолҮнэ: 3,900,000 /худалдана/Хаяг: ХУД, Маршалын гүүр

BLUE SKYХэмжээ: 118 м2Өрөө: 3Граж: Үнэ: 1,500,000 /түрээслүүлнэ/Хаяг: ХУД, Зайсан

MD CENTERХэмжээ: 2380 м2Өрөө: 3 давхар, 2 жигүүрГраж: 30-40 машины ил зогсоол 20 машины дулаан гражҮнэ: 2,500,000 /худалдана/Хаяг: ХУД, 15 -р хороо

BLUE GEM-4Хэмжээ: 15 давхарӨрөө: СонголттойГраж: байгааҮнэ: 2,800,000- 3,200,000 Хаяг: БГД, UB Place-ын хажууд

ЦЭЛМЭГ ТӨВХэмжээ: 9 давхар оффисӨрөө: тус бүр 624 м2Граж: ил зогсоолҮнэ: 60,000-70,000 /түрээслэнэ/2200-2900 $/худалдана/Хаяг: CБД, 1-р хороо

ЗАЙСАН ГОЛДЕН ВИЛЛХэмжээ: 100 айлын орон сууцӨрөө: 3-5 /сонголттой/Граж: 150 автомашины зогсоолҮнэ: 3,500,000-3,800,000 Хаяг: ХУД, 11-р хороо

BRAUHAUSХэмжээ: 100 м2Өрөө: /2 унтлагын өрөө/ Граж: Үнэ: 200,000 $ /худалдана/Хаяг: Сөүлийн гудамж

9 ЭРДЭНЭХэмжээ: 642 айлын орон сууцӨрөө: 2-3Граж: Үнэ: Хаяг: БГД 3-р хороо

NARAN PLACEХэмжээ: 120 айлын тохилог сууцӨрөө: 2-5 /сонголттой/Граж: давхар зогсоол /төлөвлөсөн/Үнэ: Хаяг: БЗД, 6-р хороо

REGENCY RESIDENCEХэмжээ: 165 м2Өрөө: /3 унтлагын өрөө/ Граж: машины зогсоолтойҮнэ: 335,000 $ /худалдана/Хаяг: БЗД, 13 дугаар хороо

BELLA VISTAХэмжээ: 165 м2Өрөө: 3 Граж: 1 машины гражтайҮнэ: 4,000,000 /түрээслүүлнэ/Хаяг: ХУД, Зайсан

ҮЛ ХӨДЛӨХИЙН МЭДЭЭЛЛИЙГ ИЛҮҮ ХҮРТЭЭМЖТЭЙ ИЛҮҮ ХЯМДААР

Утас: 99903584, 99903581

Та үл хөдлөх хөрөнгийн мэдээллээ байршуулахыг хүсвэл доорх утсаар

холбогдоно уу.

ЗАЙСАНГИЙН ОРГИЛ Хэмжээ: 136,06 м2Өрөө: 5 өрөө байрыг гадаадын иргэнд яаралтай түрээслүүлнэ.Үнэ: 2000$Хаяг: ХУД

JAPAN TOWN, C4 APARTMENTХэмжээ: 138.52 мкв талбайтай Граж: 1 машины зогсоолтой Өрөө: 3 өрөө байр түрээслэнэҮнэ: 2400$Хаяг: ХУД

ROMANA RESIDENCE Хэмжээ: Цоо шинэ 66мкв талбайтай Өрөө: 2 өрөө байр түрээслүүлнэҮнэ: 1000$Хаяг: ХУД

Байршил

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.03.20, ДАВАА ~ №050 (596)

Питер КэмпбеллToyota компани Их Британи

дахь автомашин угсрах үйлд­вэрээ өргөжүүлэхэд 240 сая фунт стерлинг зарцуулахаар шийд вэрлэсэн нь Япон үйлд­вэрлэгч тус улсыг Европын хол боо ноос гарсан хойно ч итгэл хүлээлгэж буйн илрэл боллоо. Уг арга хэмжээг дэмжин 21.3 сая хүртэлх фунт стерлингийн хөрөнгө оруулалт хийхээ мэдэгд­сэн Их Британийн Засгийн газар тус улсын автомашин үйлд вэр­лэлийн салбар Brexit­ээс хойш ч өр сөлдөх чадвараа хэвээр хад­галах ёстойг тайлбарласан юм.

Дербишир гүнлэгийн Бер нас­тон дахь Toyota­ийн үйлд вэ рийг өргөтгөхөөр болсон нь Бри­танид шинээр ажлын байр үүсгээд зогсохгүй, автомашин үйлдвэрлэгчдийн дунд шинэ загвар бүтээх өрсөлдөөнийг дэмжиж өгөх сайн талтай. Бернастоны үйлдвэр жилдээ 180 мянган ширхэг Auris хэтчбек, Avensis седан үйлдвэрлэнэ. Toy­ota компани нь мөн Уэльсийн Дисайдад хөдөлгүүрийн үйлд­вэртэй.

Их Британийн Засгийн газ раас олгох нэмэлт хөрөнгө оруу лал­тыг дадлагажуулалт, су дал гаа, хөгжүүлэлтийн ажилд бо лон Бер настоны үйлдвэрлэлийн хүрээ лэн буй орчны нөхцөлийг сайж руу лахад зориулна хэмээн тус компани тайлбарлав.

Дербиширт үйлдвэрлэдэг Toyota­ийн машинуудын 75 хувийг Европын холбоонд экспортолдог. Үүний зэрэгцээ тус компанийн үйлдвэрлэдэг машинуудын эд анги, сэлбэг

хэрэгсэл нь Европын нэгдмэл зах зээлээс ихээхэн хамааралтай. Нэгдмэл зах зээлээс Их Британид импортоор оруулах эд ангийн гаалийн татварын сөрөг нөлөөнөөс сэргийлэхийн тулд тус компани дотооодын ханган нийлүүлэгчдийн тоог өсгөх бодлого баримтлах боллоо.

Бернастонд оруулж буй хөрөн­гө оруулалт нь Toyota компани Их Британийн автоүйлдвэрлэлийн ирээдүйг гэрэлтэй харж буйн илрэл. Европын холбоотой тог­тоох шинэ харилцаа ямар байх нь хараахан тодорхойгүй Их Бри танид хэд хэдэн шинэ заг­вараа угсрахаар Nissan компани амалсны дараахан уг шийдвэр гарчээ. Их Британи Европын холбоог орхилоо ч үйлдвэрийнх нь нөхцөл хуучин хэвээр

үлдэх талаар Засгийн газраас тайлбарласантай уялдан Nissan компани уг амлалтыг өгсөн юм.

“Гааль татварын саад тотгор­гүй чөлөөт зах зээл Их Британи, Европын холбооны хооронд хэвээр үргэлжилнэ гэсэн итгэл нь ирээдүйн амжилтын үндэс” хэмээн Toyota­ийн Европын салбарын ерөнхийлөгч Йохан ван Зил мэдэгдлээ.

Их Британи Европын хол­боо ноос гарсан хойно “хатуу Brexit” буюу Дэлхийн худал­даа ны байгууллагын дүрэм жу рамд захирагдах тохиолдолд тус улсаас гадагш экспортлох авто машинд 10, тус улсад им­портоор оруулах автомашинд 2­4.5 хувийн гаалийн татвар оноох юм.

Пхеньяны эсрэг байр сууриа зөөллөв Төрөөс анхаарсан ч тутарганы үнэ сэргэсэнгүй

Умард Солонгос ноён Трампын гадаад бодлогын гол чиглэл болоод байна. > 10

Тайландад будааны бөөний үнэ 2014 онд унаж эхэлснээсээ хойш сэргэх шинж тэмдэг ажиглагдахгүй байна. > 10

1Чөлөөт худалдааны талаарх

урьд өмнийн амлалтын хүч су лар сан нь Вашингтонд Доналд Трампын бий болго­сон глобалчлалын эсрэг уур амьсгалыг АНУ­ын сангийн сайд Стивен Мнучин болоод бусад түнш нь Их 20­ийн уулзалтад тээж авчирснаас шалтгаалав. Энэ удаагийн уулзалтад протек­ционизмын эсрэг гоцлол дуучин болсон БНХАУ­ын дуу хоолойг дэлхийн капитализмд тэргүүлэх үүрэг гүйцэтгэдэг уламжлалтай АНУ даган түрсэнгүй.

АНУ­ын байр суурийг дэмжи­хээс аргагүйд хүрч байгаа хэдхэн улсын нэг болж буйгаа Японы төлөөлөгч тайлбарлав. ХБНГУ­ын Сангийн сайд Вольфганг Шойбле “Манлайлагч болох гэвэл АНУ­ын Сангийн сай­дад ху га цаа хэрэгтэй. Эдүгээ бай дал мухардаад байна. Про­тек ционизмын тухай дур даа гүйн учир нь энэ. Яагаад гэвэл про тек цио низмыг эсэргүүцэх ту хай ярих тохиолдолд байдал эрс хувирах төлөвтэй” хэмээн өгүүлэв.

Ноён Трамп гарч ирснээс хойш Их 20­ийн улсуудад хандах АНУ­ын байр суурь өөрчлөгдсөн. Түүний “Aмерик эн тэргүүнд” эдийн засгийн стратеги нь Их 20­ийн удирдагчдад эдүгээ хүртэл амалж ирсэн уламжлалт бодлоготой зөрчилдөж байгаа. Баасан гарагт ноён Трамп, Германы канцлер Ангела Меркель нарын хооронд болсон хүйтэн уулзалт нь цаашид АНУ түншүүддээ хахир хандахын дохио боллоо.

Үүссэн нөхцөлөөс шалтгаалан протекционизмын эсрэг тэмцэх амлалтдаа үнэнч байх аргагүй болсныг Францын Сангийн сайд Мишель Сапен тайлбар лаж байна. “Өнөөгийн ертөнцөд амин чухал төдийгүй, Франц улсаас Их 20­ийн орнууд эрс шийдмэг, нэгдмэл байр сууринаас баримтлаасай гэж хүсэж байсан хоёр зүйлийг хэлэлцэж чадаагүйд би хувьдаа сэтгэл гонсгор үлдлээ” хэмээн тэрбээр мэдэгдсэн юм.

Глобалчлалд баримталж буй

АНУ­ын байр суурь өөрчлөгдсөн тухайд ноён Сапен “Франц нь зохицуулалттай чөлөөт ху дал­дааны төлөө. Иймд худал даа ны аливаа маргааныг олон та лын оролцоотой шийд вэрлэх нь чухал” хэмээн өгүүлэв. Их 20­ийн гишүүд уур амьсгалын өөрч­лөлттэй тэмцэх тухай Парисын хэлэлцээрээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэх ёстойг тэрбээр мөн анхааруулав.

Оролцогч талуудын байр суурь эрс тэс байгаагаас шалтгаалан

гадаад худалдааны асуудал уг уулзалтын төгсгөл үед хэлэлцэх сэдэв болж хувирчээ. Уулзалтаар гадаад худалдааны талаар огт ярил цахгүй гэсэн цуурхал бямба гарагийн жин үд хүртэл тасраагүй юм.

Канадын төлөөлөгчийн гарга­сан харилцан буулт хийх саналыг хуралдааныг тэргүүлсэн Германы төлөөлөгч дэмжсэн. Харин Их Британи болон Европын бусад орны төлөөлөгчид нэгдсэн дүрэм журамд захирагдсан, олон талын

оролцоот худалдааны тогтолцоог дэмжиж байв.

Гэхдээ ажил үүргээ хүлээн аваад удаагүй ноён Мнучин тэргүүтэй АНУ­ын Сангийн яаманд шахалт үзүүлэхээс зайлс хийх нь зүйтэй гэсэн байр суурийг хэд хэдэн төлөөлөгч баримталж байв. Их Британийн Сангийн сайд Филип Хэммонд ч АНУ­д хугацаа гаргаж өгөхийг дэмжлээ. “Яг одоо шууд хариулт өгөхийг шаардвал бид лав хүссэн хариугаа авч чадахгүй.

Протекционизмыг эсэргүүцэх Их 20-ийн байр суурь суларлаа

Мур ДикиИх Британид сэтгэл дурамжхан

үлдсэн иргэдийн тусын тулд, тусгаар тогтнолын төлөө санал хураалтыг дахин явуулж, Евро­поос цагаачдыг хүлээн авсан хэвээр байх нь зүйтэй хэмээн Шотландын Тэргүүн сайд Никола Стёржен тайлбарлав.

Шотландын үндэсний на­мын хаврын хуралдааныг хааж хэлсэн үгэндээ тэрбээр хоёр дахь удаа санал хураалт явуулахыг эсэргүүцсэн Их Британийн Ерөнхий сайд Тереза Мэйгийн байр суурийг үл харгалзан, бүх нийтийн санал хураалт явуулах нь цаг хугацааны асуудал хэмээн өгүүллээ.

Шотландын үндэсний намын урам зориг дүүрэн 2000 гишүүн чуулж буй Абердиний хурлын танхим дахь уур амьсгал “Bre­xit­ийн ялагч болох баруун жигүү рийнхэн” ноёлсон Их Бри­танийн Засгийн газрынхаас эрс ялгарч байлаа. Шотланд бусдад нээлттэй, зочломтгой орон хэмээн хатагтай тодорхойлсон юм.

Шотланд нь Европын хол боо ны нэгдмэл зах зээлд үлдэж чадвал авьяас чадвартай ажиллах хүчин, хөрөнгө оруулалтыг соронзон адил татаж чадна хэмээн хатагтай тайлбарлав. “Шотланд сэтгэл гонсгор хэ вээр. Вестминстерийн Засгийн газрын яриад байгаатай санаа нийл дэггүй хүмүүс бүгд нааш ирж бидэнтэй нэгдэхийг уриалж байна” хэмээн тэргүүн сайд өгүүл лээ.

Хүн амын өсөлт нь Анг лийн­хаас хавьгуй доогуур Шотландад цагаачлалын бодлого эрс өөр байгааг хатагтай Стёржений

тайлбар харуулав. Уг тайлбар нь Европын дүрвэгч цагаач нар тэртээ тэргүй хэтэрхий их хэмээн үздэг шотландчуудын зарим хэсгийнхнийг түгшээж болзошгүй.

Ерөнхий сайд Тереза Мэй шотландчуудын бүх нийтийн санал хураалтыг 2019 оноос хойш л явуулахыг зөвшөөрч буйгаа мэдэгдсэнээс гуравхан хоногийн дараа хатагтай Стёржен энэхүү мэдэгдлийг хийсэн нь олны анхаарлыг татлаа. Санал хураалт явуулах хүсэлтийг Вестминстерт албан ёсоор тавихгүй өнгөрөх нь Их Британийг эрх тэгш улсуудын нэгдэл гэдгийг үгүйсгэсэнтэй адил. Үүнийг Ерөнхий сайд анзаа­рахгүй байгаа бололтой хэ мээн тэргүүн сайд өгүүлсэн юм.

Шотландад 2014 онд бүх ний тийн санал хураалт явуулс­наас хойш удаагүй, тэгээд ч Brexit­ийн дараах Их Британи­Европын холбооны харилцаа шинээр бүрдэж амжаагүй байхад дахин санал хураалт явуулахаар яаруулах нь шударга бус хэрэг хэмээн хатагтай Мэй хариу

тайлбарласан. Харин Тэргүүн сайдын хамт­

ран зүтгэгчид нь юун тү рүүнд улс төрийн намууд хэлэл цээ өрнүүлж, Шотландын пар ламен­тын гишүү дийн үнэмлэхүй олонх нь дэмжсэн нөхцөлд бүх нийтийн санал хураалт явуулах хүсэлтийг Их Британид тавихыг шаардав. “Энэ долоо хоногт Никола Стёржен тэргүүн сайдын хувьд, өдрийн цагийг ажилдаа бүрэн зориулахын оронд тусгаар тогтнолын хэнээрхлээ бусдад тулгахад ашиглав” хэмээн Шотландын Тори намын тэр­гүүний орлогч Жэксон Карлоу дургүйцлээ илэрхийлэв. “Бид Шотландын төлөө гэдгээ аман дээрээ мэдэгдэх мөртлөө, ачир дээрээ эгэл шотландчуудын хү­сэл зоригийн эсрэг юм хийдэг, өдрийн цагаар хагас хугас ажил­ладаг Тэргүүн сайдтай болжээ” хэмээн тэрбээр шүүм жилсэн юм.

Тусгаар тогтнолын төлөөх дахин санал хураалтыг хэзээ, хэр хэн явуулах талаар өөрийн гэсэн байр суурьтай Шотлан­дын үндэсний намын зарим удир дагч Вестминстерийн зөвшөө рөлгүйгээр бие даан санал хураалт явуулахыг эр­мэл зэж байна. Энэхүү байр сууринд болгоомжтой хандаж буй хатагтай Стёржен 2014 оны санал хураалтын нэгэн адил үндсэн хуульд нийцсэн, хууль ёсны үйл ажиллагаа явуулах нь зүй тэйг анхааруулсан. Тусгаар тогт носон Шотландад тулгарах эдийн засгийн эрсдэлийг ул суурь тай, нямбай авч үзэх талаар Тэр гүүн сайд мөн тайлбарласан юм.

Стёржен дахин санал хураалтын төлөө

Toyota Их Британийн ирээдүйд итгэл төгс байна

Их Британийн байр суурь то­дорхой. Бид чөлөөт худалдааг дэмжихийн төлөө. Гэтэл чөлөөт худалдааг хамтран хэлэлцэж шийддэг учраас хэл амаа ололцох нь чухал” хэмээн ноён Хэммэнд өгүүлсэн юм.

“Эрс эсэргүүцэх байр суурь баримтлах төлөөлөгч оролцох гэж байгаа нь бүхэнд илт нөхцөлд аль болох тайлбарлах цаг хугацаа гаргах өгөх нь зөв арга” хэмээн тэрбээр тайлбарлав.

ВВМ©

ВВМ©

BBM©

Хүнсний бэлтгэн нийлүүлэгчдийн

үнийн санал нээлттэй авч байна.

Кемпински Хаан Палас Зочид буудалУ +976 11 463 463 | 9905 6313и purchasing.uln@kempinski.comkempinski.com/ulaanbaatar

Даниель ГаллучиУлс төрийн нэн өндөр хариуц­

лагыг шаарддаг гол сонгогчид болох Тайландын тутарга тариалагч дөрвөн сая өрх эдийн засгийн гачигдал, будааны үнийн уналттай нүүр тулж байна. Үүний эсрэг Засгийн газар шинэ хөтөлбөр эхлүүлсэн ч одоо хүртэл үр дүнгээ өгсөнгүй. Засгийн газрын хөтөлбөрт будааны үнийн уналтын ул­маас хүнд нөхцөлд орсон 2­3 сая өрхийн дөнгөж 100 мянга хүрэхгүй нь л хамрагдаад байна.

Тайландын Засгийн газарт

Чарльз КловерАНУ­ын Төрийн нарийн

бичгийн дарга Рекс Тиллерсон бямба гарагт Бээжинд хийсэн айлчлалынхаа үеэр Пхеньяны эсрэг байр сууриа зөөлрүүлжээ. Тэрбээр Хятадын талтай Умард Солонгосын цөмийн зэвсгийн асуудлаарх бодлогыг зөв замд нь чиглүүлэхэд хамтарч ажиллахаа илэрхийлсэн байна.

Хятадын Гадаад хэргийн сайд Ван И­тэй уулзсаныхаа дараа тэрбээр “Болзошгүй аюулын хэмжээнд нэгэнт хүрчихсэн, өндөр сонор сэрэмж шаардаж байгаа Солонгосын хойгийн зөрч лөөр бид нийтлэг үзэл, бодлоо хуваалцана гэж үзэж байна” гэв.

Азийн орнуудаар хийж буй айлчлалынхаа үеэр ноён Тиллерсон өнгөрсөн баасан гарагт Сөүлд саатсан билээ. Тэрбээр хоёр Солонгосын дунд орших зэвсэггүй бүсэд зочлох үеэрээ “Умардын цөмийн аюу­лыг бууруулахын тулд яриа хэлэлцээний болон зэвсгийн аргаар үзэх бүхий л сонголт бэлэн байна” хэмээх ер бусын түрэмгий мэдэгдэл хийснийхээ дараа Бээжинд ийнхүү байр сууриа зөөллөсөн байна.

Айлчлалаа бямба гарагт Бээ­жинд үргэлжлүүлсэн тэр бээр тусгайлан ажиглаж байгаа

хүмүүст зориулан уг мэдэгд­лийг хийсэн гэж шинжээчид үзэж буй. Хятад улс Пхеньянд холбоотны хувиар хандаж, АНУ тэргүүтэй барууны хатуу хоригоос хам гаалдаг. Гэхдээ Пхеньянд “өгөөш ба занга” гэсэн зарчмаар Умар­дын эсрэг тавьсан хоригоо хэлэлцээртэйгээ уялдуулдаг нь Бээжингийн арга барил юм.

Гэвч энэ байдал АНУ­ын тэвчээрийг барж, Ерөнхийлөгч Доналд Трамп тус улсыг дэндүү зөөлөн байр суурь баримталж буйд буруутгасан билээ. Доналд Трамп баасан гарагт “Умард Солонгос үнэ хээр дээрэнгүй. АНУ­тай олон жил “үзэлцэж” байна. Харин Хятадын тус дэм гэж бараг л алга!” хэмээн жиргэжээ.

Ноён Тиллерсоны Сөүлд хий сэн мэдэгдэл нь Умард Солонгосын дайнч байдлыг тусгаарлах, хориг тавих, бүс нутгийн өрсөлдөгчдөд нь цэрэг, зэвсгийн дэмжлэг үзүүлэх замаар тогтоон барьдаг Обамагийн засаг захиргааны бодлогыг зөрчиж, хойгийн зөрчилд тос нэмлээ хэмээн шинжээчид үзэж байна.

Ноён Тиллерсон Сөүл хотод хэвлэл мэдээллийнхний өмнө “Би маш тодорхой хэлье. Стратегийн тэвчээр заах бодлого

эцэс болсон. Бид аюулгүй байдал болон дип ломатын шинэ арга хэлбэрийг эрэлхийлж байна. Бүхий л сонголт бэлэн байна” хэмээн мэдэгджээ. Пхеньян өнгөрсөн сард Японы тэнгист дундын зайн тусгалтай пуужин харваж, их удирдагч Ким Жөн

Уны ах Куала Лумпурын олон улсын нисэх онгоцны буудалд амиа алдсан хэрэг явдлаас хойш Умард Солонгос ноён Трампын гадаад бодлогын гол чиглэл болоод байна.

Ноён Кимийн өсөн нэмэгдэж буй аюул занал нь Цагаан ордны

шинэ эзний засаг захиргаанд хамгийн түрүүнд гарч ирэх шалгуур болно гэдгийг тухайн үеийн төрийн тэргүүн Барак Обама анхааруулж байсан. Үүнийг нь Нэгдсэн улсын албаныхан ноён Трамп Ерөнхийлөгчийн тангараг

өргөхөөс нь өмнө сануулж байсан билээ. АНУ Пхеньяны халдлагаас хамгаалах зорил гоор Өмнөд Солонгост байр луулах гэж буй пуужингийн системийг яаравчилж байгаа нь Бээжинтэй үүсгээд буй бас нэг зөрчил юм.

Төрөөс анхаарсан ч тутарганы үнэ сэргэсэнгүй

төвлөрсөн будааны нөөц найман тонн байгаа нь энэ жил тутарганы үнэ сэргэх найдвар тун бага болохыг илтгэнэ. Найман сая тонн гэдэг тус улсын будааны жилийн экспортын 80 хувьтай тэнцэх хэмжээ юм. Будаагаар амьдралаа залгуулдаг дөрвөн сая өрх төдийгүй тутарга тариалагч гол бүс болох хойд болон зүүн хойд хэсгийн хувьд энэ бол хамгийн чухал сэдэв. Энэ бүсийнхэн будааны хэрэглээгээ хүчээр буулгаж, засгаас олгодог татаасыг ч хүртэхээ больсон. FT­ийн судалгаагаар тус

нутгийнхны ихэнх нь үндсэн зардлаа нөхөхийн тулд өр тавьжээ.

Хэдийгээр Тайландын зарим хэсэгт будааны үнэ бага зэрэг өссөн ч тариачид өртэй хэвээрээ л байна.

Хунтын дэглэмтэй Засгийн газар нөхцөл байдлыг сайж­руулахын тулд нэг ёсны амлалт гэж болохоор татаасын хэлбэрүүд санал болгож байгаа нь тариаланчдын амьдралыг өөд татах олигтой дэмжлэг болж чадахгүй юм. Будааны үнэ хэдий чинээ урт хугацаанд сэргэхгүй

байна төдий чинээ будааны татаас улс төрийн чухал сэдэв хэвээр байна. Бангкокоос бусад хөл хөдөлгөөн ихтэй газарт бол тутарга тариалагчид хамгийн гол хэсгийг бүрдүүлдэг.

ҮНЭЭС ҮҮДЭЛТЭЙ ЗОВЛОН

Тайландад будааны бөөний үнэ 2014 онд унаж эхэлснээсээ хойш сэргэх найдвар ажиг лаг­дахгүй байна. Дээд зэрэг лэлийн буюу цэвэр жасмин будаа ны үнэ өнгөрсөн сард тонн нь 633 ам.доллар байсан нь 2013 оны дөрөвдүгээр сарын ханш болох 1131 ам.доллараас 44 хувиар унасан үзүүлэлт юм. Харин нэгдүгээр зэрэглэлийн цагаан будааны үнэ 39 хувиар унаад буй.

Тайландын хөдөө аж ахуйн хамгийн чухал түүхий эдийн үнэ ийнхүү хэлбэлзэж буй нь эдийн засагт ч олигтой нэмэр болж чадахгүй байна. Өнгөрсөн онд будааны экспорт ДНБ­ий 1.1 хувийг л бүрдүүлсэн бөгөөд хөдөө аж ахуйн нийт гарцын 8.7 хувийг эзэлжээ. Гэхдээ үүнд хөдөө аж ахуйн боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг тооцоогүй.

Гэвч дэлхийн зах зээл дээрх түүхий эдийн үнээс Тайландын дөрвөн сая өрхийн амьжиргаа шууд шалтгаалж байна. Бангкокоос хойд зүгт 400 км­т орших Пхитсанулок хотын хоёр тариачин тутарганы тонн тутмаас өчүүхэн бага ашиг олж буйгаа хэлсэн юм. Нэг тонн тутарганы тариалалтад дунджаар 4500 тайн бат (THB) буюу 128 ам.доллар зарцуулдаг бөгөөд тээрэмчдэд 5400 тайн бат буюу 153 ам.доллараар арилждаг. Ингээд нэг тонн будаанаас тариачдад унах ашиг ердөө л 25 ам.доллар аж. Үүнд тариачны өөрийнх нь хөдөлмөрийн хөлс ороогүй. Хэрэв хөдөлмөрийн хөлсийг нь Тайландын цалингийн доод хэмжээгээр үзвэл тариачид алдагдалтай ажиллаж байгааг түвэггүй ойлгоно.

Тайландын хамгийн зүүн хэсгийн Исан бүсийн гурван муж болох Бурирам, Сурин ба Ясотоны тариачид яг ийм байдалд байгаа ба цаашид будааны нийлүүлэлтээ тогт­вортой хадгална гэдэгт итгэлгүй сууна.

Тайландын будаа экспорт­

логчдын нийгэмлэгийн тэргүүн Чареон Лаотаматасын хэлж буйгаар энэ жил будааны үнэ өсөх өчүүхэн ч атугай найдвар үгүй байгаа нь дахиад л будааны үнэ буурахыг ёрлож буй аж. Чареон Лаотаматас нарын шинжээчид дотоодын энэхүү илүүдэл өмнөх Засгийн газрын үед эхлүүлсэн хөтөлбөрийн уршиг гэж үзэх болов. Өмнөх Ерөнхий сайд Йинглук Чинаватра 2011 онд тариачдын будааг өндөр үнээр, хэмжээ хязгаарлахгүйгээр худалдан авч байжээ.

Нэр муутай уг хөтөлбөрийн хүрээнд Йинглук Чинаватрагийн Засгийн газар тариачдын будааг зах зээлийн үнээс 50 хувь өндөр үнээр авснаар тус улсын Засгийн газар дэлхийн хамгийн том будаа арилжаалагч болсон түүхтэй. 2014 онд гарсан төрийн эргэлтийн улмаас уг хөтөлбөр зогсож, Засгийн газрын будааны нөөц 18 тонн буюу хоёр жилийн экспорттой тэнцэх хэмжээнд хүрчээ. Цэргийн дэглэмд буй одоогийн Засгийн газар экспортын хэмжээг зохистой түвшинд хүртэл багасгасан ч будааны үнэ сэргэхгүй байна. 2016 онд будааны экспортоос олох орлого 4.6 хувиар багассан бөгөө харин хэмжээ нь бага зэрэг өссөн юм.

Цэргийн засаглалд шилжсэн гурав дахь жилд будааны нөөц найман тонн байгааг Будаа экспортлогчдын нийгэмлэг хэлж байна. Энэ нь дэлхийн будааны нийт экспортын 20 хувьтай тэнцэх тоо төдийгүй глобал зах зээл дээр үнийн депресс үүсгэх хангалттай үзүүлэлт юм. Үүний тал хүрэхгүй хэсгийг хүн хэрэглэнэ гэж тооцвол үлдсэн нь амьтны идэш тэжээл, үгүй бол био түлшний түүхий эд болохоор хэмжээний илүүдэл аж.

Сүүлийн жилүүдэд үргэл­жилсэн дотоодын илүүдэл глобал түвшинд ч будааны ний­лүүлэлт нэмэгдэхэд нөлөө лөв. Вьетнам улс гэхэд Тайландтай дүйцэхүйц будаа экспортолж байгаа ба Филиппин зэрэг будаа импортлогч орнууд дотоодоосоо хэрэгцээгээ хангах болсноор хилийн чанад дахь эрэлт нь буурч байгаа билээ.

Эрэлт, нийлүүлэлтийн тэнц­вэр нь алдагдсан будааны зах зээлээс хараат байдлаа

багасгахын тулд ямар нэг арга хэмжээ Тайланд улс авч буй, эсэх нь одоохондоо тодорхойгүй байна. Тариачдын зарим нь будаанаас өөр үр тариалж эхэлсэн бол нөгөө хэсэг нь илүү өндөр үнэ бүхий зах зээлийг онилон будаагаа органик аргаар ургуулахыг оролдож байна.

БҮТЭЛГҮЙ БОДЛОГУУД

Хунтынхан будаа хадгалалтын зардлыг олгох гээд тариалагчдад маш том дэмжлэг үзүүлэхээр амалсан ч зонхилох хэсгийнх нь оролцоог хангаж чадаагүй байна.

Будааны бөөний үнэ 2016 оны төгсгөлд үргэлжлэн унаж буйтай зэрэгцэн хунтын дэглэм тариачдад нөхөн төлбөр олгох цогц хөтөлбөр эхлүүлсэн нь будааг борлуулахаас илүү нөөц нэмэгдүүлэхийг эрмэлз сэн гэлтэй. Уг хөтөлбөрт хамраг­дагсад хадгалалтын нөхөн төлбөр авах, хөнгөлөлттэй нөх цөлөөр зээлд хамрагдах болс­ноор будаагаа заавал борлуулах шаардлагагүйгээр санхүүгийн дарамтаас гарах болжээ.

Үндсэндээ хахсан зах зээлд дахин орох будааны урс галыг хязгаарлахыг уг хөтөл бөрөөр зорьсон юм. Гэвч хөтөлбөрт 100 мянга, түүнээс бага өрх хамрагдсан ба цаана нь будаагаар амьжиргаагаа залгуулдаг дахиад 2­3 сая өрх байгааг Тайландын судалгаа, хөгжлийн хүрээлэнгийн судлаач Нипон Поапонгсакорн онцлов. Хөтөлбөр амжилттай хэрэгжсэн бол нэг тонн жасмин будаа 13 мянган тайн батаас давах байсан ч тариачид өрөө эргүүлэн төлөхийн тулд будаагаа борлуулсаар байна.

Уг мөнгөн дүн одоогийн нөхцөл байдалд тариачдыг татах хангалттай үндэслэл байж болох ч жасмин будааг тонн тутмыг нь 20 мянган тайн батаар худалдаж авч байсан Йинглукийн хөтөлбөртэй харьцуулахад хамаагүй бага үнэ. Хамгийн гол нь тариачдад будаагаа хадгалах агуулах сав хангалттай байхгүй. Яахав, нэг нутаг усныхан нийлээд агуулах саваа шийдэж болох ч Засгийн газрын хөтөлбөрийг улам боловсронгуй болгох хэрэгтэй байна.

The New York Times©

Найман сая тонн гэдэг тус улсын будааны жилийн экспортын 80 хувьтай тэнцэх хэмжээ юм.

Ким Жөн Унын ах Куала

Лампурын олон улсын

нисэх онгоцны буудалд

амиа алдсан хэрэг явдлаас

хойш Умард Солонгос ноён

Трампын гадаад бодлогын гол

чиглэл болоод байна.

Пхеньяны эсрэг байр сууриа зөөллөв

Эмэгтэйчүүд цэцэг аваад баярладаг бол эрчүүд юунд хөөрч, догдолдог вэ. Энэ асуул­тын хариултыг оймс үйлдвэрлэгч нэгэн компани олжээ. Үндэсний үйлдвэрлэгч “Янмал” компани Зэвсэгт хүчний 96 жилийн ой, Монгол цэргийн өдөрт зориулан оймсыг сарнай шиг эвхэж, баглаа болгон боосон нь олон хүний сонирхол татав. Гурван төрлийн сонголт бүхий оймсон баглаа нэг хэсэгт инээд бэлэглэж, багагүй хэсгийнх нь эгдүүцлийг төрүүллээ. Эрчүүд ч оймсноос төрсөн сэтгэгдлээ нийгмийн сүлжээнд дэлгэж, энэ хэдэн өдөр шуугиан тариад байна. Гол нь инээд, эмзэглэл дагуулсан энэ баглаанаас эрчүүдийн сонирхлоос гадна дотоодын үйлдвэрлэгчдийн эрмэлзлэлийг харж болж байгаа юм.

Хэдхэн жилийн өмнө, бидний нэрлэж заншсан “Цэргийн баяр” буюу гуравдугаар сарын 18­нд эрчүүддээ өгчих өнгө үзэмж, үнийн хувьд боломжийн бэлэг цөөн байсантай та санал нийлэх биз. Хилийн чанад бүр тод руул­бал, Хятадад үйлдвэрлэсэн үзэг, асаагуур төдийхнөөс хэ­тэр дэггүй байлаа. Гэтэл одоо өөрчлөгджээ. Дотоодод үйлд­вэрлэсэн бүтээгдэхүүн цөөнгүй болжээ. Өөрөөр хэлбэл, манай үйлдвэрлэгчдийн өрсөлдөх чад вар, чанар, үзэмжид тавих ханд лага сүүлийн жилүүдэд ахи сан нь харагдаж байна.

Өнгөрсөн долоо хоногт болсон “Цэргийн баяр”­аар гэхэд оймсон баглаанаас гадна эрчүүдэд зо­риул сан дотуур хувцасны “Эр хүн” брэнд олон хүний сонирхол тат сан. Төрөөд сар гаруйн ху га­цаа болж буй энэ брэнд сүүлийн хэдэн өдөр борлуулалт сайтай байсныг үйлдвэрлэгчид нь мэдээлж байна. Ингээд зог­сох гүй дотоодын үндэсний үйлд вэрлэгчид нэгдэж, шинэ багц бүтээг дэхүүн санал бол­го жээ. “Эр хүн”­ийг үндэс лэгч “Трэнд Криетор” компани орга ник гоо сайхны “Lhamour” брэнд тэй хамтран эрчүүдэд зориул сан бэлгийн багц гар­гажээ. Энэ мэт үйлдвэрлэгчид маань эрвийх, дэрвийхээрээ зүт гэж байна.

Уламжлалт сар шинийн бая­раар гэхэд Монголоор овог лосон бараа, бүтээгдэхүүний сонголт өмнөх жилүүдтэй харь цуулахад олширсон. Цөөнгүй хүнийг догдлуулж, удалгүй ур мыг нь хугалсан ягаан хал зан 20 мян ган төгрөгийн дэвс гэрт­тэй шоколадаас эхлээд эсгийн эдлэл, гоо сайхны бүтээг дэ­хүүний багц, хүзүүний алчуур гээд үнэ, чанарын хувьд бо­лом жийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэгчид санал болгосон.

Өмнөх жилүүдээс ялгаатай нь тэд өнгө үзэмж, чанарыг эрхэмлэдэг болжээ. Бас үнийг ч бодолцдог болсныг шил шилээ дарсан баярууд бидэнд баталлаа.

Өөрөөр хэлбэл, сүүлийн жилүүдэд Монголын эдийн засгийн амаргүй байдал манай бизнес эрхлэгчдийн өрсөлдөх чадварыг сорьж байна. Хэн чадалтай нь тэсч үлдэх хатуу хууль үйлчилснээр дасан зохи­цох, давж гарах хат суулгаж буйг бизнес эрхлэгчид ч, эрдэмтэн, судлаачид ч хэлдэг. Тиймээс бизнесийн загвар, хандлага, дэд бүтцээ анхаарах болсноо нэгэн танил бизнес эрхлэгч маань учирлаж байв. Ингээд зогсохгүй сүүлийн хэдэн жил хэмнэлтийн горимд ажиллаж, үр ашиггүй зардлаа танаж сурчээ. Хэрэггүй, үр ашиггүй ажиллах хүчнээсээ салсан. Ах дүү, танил, тал гэхээ сээ илүү мэдлэг, ур чад вар сайтай хүнийг ажилд ава хыг хичээж буйгаа тэрбээр нуусангүй.

7.5 тэрбум төгрөгийн орлого­той компани өдгөө 700 сая төгрөг олдог болжээ. Тиймээс үр ашигггүй зардлаа танаж, хэм­нэлтийн горимоор ажиллаж сурч байна хэмээн барилгын тө мөр хийцийн үйлдвэрлэл эрхлэгч хэлж байсан. Энэ бол Монголын бизнесийн орчинд оршин тогт­нож буй хувийн хэвшлийн нийт лэг төрх. Өөрөөр хэлбэл, илүү дэл жингээсээ салж буй нь эдийн засгийн хямралын эерэг тал.

Тэрчлэн ханшийн хямрал ч саартай зэрэгцээд сайныг да­гуулж байна. Ам.доллар болоод юанийн ханш чангарснаас им­портын бараа, бүтээгдэхүүний

үнэ өсөж байна. Энэ нь эргээд дотоо дын бүтээгдэхүүнийг сонгох шалтгаан болж байгаа аж. Цаашлаад валютын ханшийн зөрүүнээс ашиг олж буй ком­паниуд ч байна. Тухайлбал, 2016 онд хувьцаагаа хөрөнгийн зах зээлд гаргасан “Монгол шуудан” ком панийн цэвэр ашиг өнгөрсөн онд 10 дахин өсчээ. 90 гаруй сая төгрөгийн цэвэр ашигтай байсан компани 2016 онд нэг тэрбум төгрөгийн цэвэр ашиг олсон. Тус компани транзит шуудан нэвтрүүлж, улс дамнан үйлчилгээ үзүүлж эхэлсэн нь орлогыг нь дэмжжээ. Улмаар ам.долларын ханшийн өсөлт ашигт нь дэм болсон. Мөн ноос,

ноолуурын “Говь” компанийг нэрлэж болно. Компанийн борлуулалтын орлого 24 орчим хувиар өсөж, 88.6 тэрбум төгрөг болсон. 2016 онд Герман, Японд салбар дэлгүүрээ нээсэн тус компани гадаад валютын ханшийн зөрүүнээс 438.3 сая төгрөгийн ашиг олсноо санхүүгийн тайландаа дурджээ.

Дотоодын зах зээл сайнгүй байгаа учраас дэлхийн зах зээл тийш тэмүүлж байна. Илүү инноваци, нэмүү өр­төг шингэсэн, экспортлох бо ломжтой бүтээгдэхүүн үйлд вэрлэхээр зорьдог болс­ныг судлаачид онцолдог. Тий мээс интернэт худалдааны

плат фор мыг ашиглах, хилийн чана даас түнш олоход анхаарч буй компанийн удирдлага олон байна. Мөн өнгөрсөн зун гараа­наас гарсан Монгол, Японы Эдийн засгийн түншлэл манай ху вийн хэвшилд итгэл төрүүлж буй аж.

Одоогоос 10 жилийн өмнөх тэй харьцуулахад манай үйлд вэр­лэгчдийн хүчин чадал ахисан. Сүүлийн хэдэн жилийн хуга­цаанд Монгол Улсын Засгийн газар 1.2 их наяд төг рө гийн сан хүүжилтийг хувийн хэвшилд олгосон. Хэдийгээр тод биш ч энэ санхүүжилтийн үр шим алгуур тодорч эхлээд байна. Өнгөр сөн нэг жилийн хугацаанд манай эрдэс түүхий эдийн бус экспорт 30 хувиар нэмэгдсэнийг МУИС­ийн багш, эдийн засагч Б.Алтанцэцэг өгүүлсэн. Ялан­гуяа, гутал, хувцас, бусад эд лэ лийн экспорт 76 хувиар дээ шилснийг төв банк гадаад худалдааны тоймдоо дурджээ.

Бизнесийн салбар дахь хөнгөн үйлдвэрлэл ийн өндийж байна. Үүдээ барьсан үйлдвэр нэмэгдэж байгаа ч хаалгаа нээж буй аж ахуйн нэгжийн тоо ч өссөөр. Биз­нес регистрийн санд бүртгэлтэй аж ахуйн нэгжийн тоо 2016 оны эцсийн байдлаар 141 мянгад хүрсэн. Энэ нь улирлын дүнгээс 2000­гаар өндөр үзүүлэлт гэвэл та итгэх үү.

Макро эдийн засгийн хүнд­рэлээс үүдэн хувийн хэвшлийн байдал хүнд байгаа. Гэтэл эдийн засгийн хямралын эсрэг зо ри мог тэмцэж, өндийж буй үйлд вэрлэгчид ч байна. Өөрөөр хэл бэл, эдийн засгийн хямрал зөвхөн хүндрэлийг авчраад зог­сох гүй хэтийн хөг жилд түл хэц үзүүлэх хэмнэлт, мэргэн менеж­ментийг ч дагуул даг аж.

Монголбанкны Мөнгөний бодлогын зөвлөлийн ээлжит хурал баасан гарагт болж, бодлогын хүүг хэвээр хадгалах шийдвэр гаргалаа. Төв банкны мөнгөний бодлогын хүү 14 хувьтай тэнцэж буй. Хэрэглээний үнийн индексээр илэрхийлсэн жилийн инфляци энэ оны хоёрдугаар сарын байдлаар улсын хэмжээнд 2.1 хувь, Улаан­баатар хотын хэмжээнд 1.4 хувь хүрсэн. Инфляци цаа шид алгуур өсөхөөр байгаа хэдий ч зорилтот түвшнээс давж гарахааргүй байна.

Хөгжлийн банкны 580 сая ам.долларын бондыг Засгийн газрын бондоор сольж, шинээр “Хуралдай” бонд гаргасан. Мөн БНХАУ­ын Ардын банктай байгуулсан своп хэлцлийн хугацааг сунгасны үр дүнд богино хугацааны гадаад төлбөрийн дарамт буурчээ. Эдийн засаг, санхүүгийн зах зээлд ийнхүү эерэг өөрчлөлт гарсан ч төсвийн тодотгол, ОУВС­гийн захирлуудын зөв лө лөөр “Өргөтгөсөн санхүү­жилтийн хөтөлбөр”­ийг тус тус хэлэлцсэний дараа мөнгөний бодлогын төлөвийг цаашид өөрчлөх, эсэхийг эргэн харах нөхцөл бүрдэнэ гэж Мөнгөний бодлогын зөвлөл үзэж байна.

11

Эдийн засаг

2017.03.20, ДАВАА ~ №050 (596) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

ЗГМ ТОВЧХОН

АНУ доллар 2457.12

Евро 2645.09

Япон иен 21.68

ОХУ рубль 42.41

БНХАУ юань 355.72

БНСУ вон 2.1

ВАЛЮТЫН ХАНШ

» ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

34.6 Хувь. Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийн 34.6 хувь буюу 11.8 мянган нь Улаанбаатарт байна.

» ЗЭЭЛ

9.3 Хувь. Чанаргүй зээл нийт зээлийн өрийн үлдэгдлийн 9.3 хувийг эзлэв.

» ТАТВАР

79.3 Хувь. Улсын нэгдсэн төсвийн орлогын 79.3 хувийг татварын орлогоор бүрдүүлжээ.

» ГАДААД ХУДАЛДАА

334.2 Сая ам.доллар. Гадаад худалдааны тэнцэл жилийн өмнө 261.2 сая ам.долларын ашигтай гарч байсан бол энэ оны эхний хоёрдугаар сард 334.2 сая ам.долларт хүрэв.

» МОНГОЛБАНК

97.031 Төгрөг. Төв банк нэг грамм алтыг 97.031 төгрөгөөр худалдан авч байна.

» ХӨРӨНГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ

11 Компани. Торонтогийн хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй мөртлөө Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж буй 11 компани бий.

» УУЛ УУРХАЙ

296 Тусгай зөвшөөрөл. 171 аж ахуйн нэгж 296 нүүрсний ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшиж байна.

» ТЭЭВЭР

15.5 Хувь. Агаарын тээврийн салбарын орлого энэ оны хоёрдугаар сарын байдлаар 37.2 тэрбум төгрөг болж, өмнөх сараас 15.5 хувиар буурчээ.

» ДЭЛХИЙ

57Их наяд ам.доллар. Дэлхийн санхүүгийн хямралаас хойш дэлхийн нийт өр 57 их наяд ам.доллараар өсжээ. » АНУАНУ­ын хувийн хэвшлийн өр 2008 оноос хойш огцом буурч байна.

» САНХҮҮГИЙН ТОЛЬ Урсгал өгөөж­Current yield­Үнэт цаасны хүүгийн орлого, ногдол ашиг зэрэг жилийн бүх орлогыг тухайн үеийн зах зээлийн үнэд харьцуулж урсгал өгөөжийг тооцно.

ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

Илүүдлээ сээ салж буй нь эдийн засгийн хүндрэлийн эерэг тал

Б.ТулгатЗГМ

Г.Байгал @baigalZGM

Манай үйлдвэрлэгчдийн өрсөлдөх чадвар

ахижээ

Мөнгөний бодлогын хүүг хэвээр хадгаллаа

Хэмнэлт сургасан хүндрэл

БАНК САНХҮҮ

С.Батсайхан / ЗГМ©

Эдийн засаг

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2017.03.20, ДАВАА ~ №050 (596)

Хөрөнгийн биржийн индекс 0.53 хувиар өсөв

99903584, 99903581

Монголын хөрөнгийн бирж баасан гарагийн үнэт цаасны арил жаагаар нэг, хоёр болон гуравдугаар ангилалд бүртгэлтэй 19 хувьцаат ком­панийн нийт 29,472 сая ширхэг хувьцаа арилжжээ. Хөрөнгийн биржийн индекс энэ өдөр 858.08 нэгж болж, 0.53 хувиар өсөв. Ингэснээр зах зээлийн үнэлгээ 1.48 их наяд төгрөг

боллоо. Ханшийн өөрчлөлтийн хувьд 16 компанийн хувьцааны ханшид өөрчлөлт орсон байна. Үүнээс “Жуулчин дюти фрий” компани хамгийн өндөр буюу 12.05 хувиар өссөн бол “Хөх ган” компанийн ханш 12.68 хувиар уналаа. Мөн энэ өдөр хоёрдогч зах зээлийн арилжаагаар 1,030 ширхэг Засгийн газрын үнэт цаас арилжжээ.

ТҮҮХИЙ ЭД

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1229.26 -0.01% 3/18/2017

ЦАГААН АЛТ PLA унци 963 +0.48% 3/18/2017

МӨНГӨ SIA унци 17.413 +0.48% 3/18/2017

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 269.15 +0.52% 3/18/2017

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 89.47 -0.03% 3/17/2017

WTI ТОС CLA баррель 48.78 +0.06% 3/18/2017

БРЕНТ COA баррель 51.76 -0.14% 3/18/2017

БЕНЗИН XBA 159.89 +0.29% 3/18/2017

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 2.948 +1.59% 3/18/2017

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 336.55 +0.21% 3/17/2017

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 82.25 -1.39% 3/18/2017

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 0.181 +0.05% 3/18/2017

БУДАА RRA центнер 9.915 +0.86% 3/18/2017

БУУДАЙ WA бушель 436.25 +0.11% 3/18/2017

КАКАО CCA тонн 2013 -0.35% 3/18/2017

КОФЕ KCA фунт 1.420 +0.39% 3/18/2017Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▼

▲

▲

▲

▼

▲

▼

▲

▲

▲

▼

▲

▲

▲

▼

▲

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ ГАДААД КОМПАНИУД

62.93 +1.12% 3/17/2017

0.042 -4.76% 3/17/2017

23.75 -12.04% 3/18/2017

0.023 +4.55% 3/17/2017

0.013 -7.69% 3/17/2017

4.4 +2.33% 3/18/2017

4.28 -1.83% 3/18/2017

0.35 +3.92% 3/18/2017

0.22 +4.76% 3/17/2017

0.69 -2.82% 3/18/2017

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

▲

▼

▼

▲

▼

▲

▼

▲

▲

▼

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 5900.997 +0.24 0.00% 3/18/2017DAX INDEX DAX 12095.24 +12.06 +0.1% 3/18/2017TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 15490.49 -71.92 -0.46% 3/18/2017S&P/ASX 200 AS51 5799.646 +13.85 +0.24% 3/17/2017S&P 500 INX 2378.25 -3.13 -0.13% 3/18/2017SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3237.447 -31.49 -0.96% 3/17/2017DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 20914.62 -19.93 -0.1% 3/18/2017TOP 20 MSETOP 13023.73 -54.96 -0.42% 3/17/2017FTSE 100 UKX 7424.96 +9.01 +0.12% 3/18/2017HANG SENG HSI 24309.93 +21.65 +0.09% 3/17/2017NIKKEI 225 NKY 19521.59 -68.55 -0.35% 3/17/2017

◄►▲▼ ▲▼▼▼▼ ▲▲ ▼

ДЭЛХИЙН ГОЛЛОХ ИНДЕКСҮҮД

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АПУ ХК APU 351.68 0.02% 3/17/2017ГОВЬ ХК GOV 13240 1.3% 3/17/2017МАХ ИМПЕКС ХК MMX 2488 -0.48% 3/17/2017ДАРХАН НЭХИЙ ХК NEH 20520 0% 3/17/2017СҮҮ ХК SUU 135.82 2.38% 3/17/2017ТАЛХ ЧИХЭР ХК TCK 20000 -0.3% 3/17/2017БИ ДИ СЕК ХК BDS 1399 0.58% 3/17/2017УБ-БҮК ХК BUK 374.79 0.21% 3/17/2017АРИГ ГАЛ ХК EER 2300 0% 3/17/2017ХӨХ ГАН ХК HGN 55.01 -12.68% 3/17/2017ГЕРМЕС ЦЕНТР ХК HRM 149.96 0.64% 3/17/2017ЖЕНКО ТУР БЮРО ХК JTB 52.52 -3.06% 3/17/2017МОНГОЛЫН ЦАХИЛГААН ХОЛБОО ХК MCH 555 0% 3/17/2017МОНГОЛ НЭХМЭЛ ХК MNH 3901 -2.91% 3/17/2017МОНГОЛ ШУУДАН ХК MNP 390 6.4% 3/17/2017ЖУУЛЧИН ДЮТИ ФРИЙ ХК SUL 49480 12.05% 3/17/2017 ТАВАНТОЛГОЙ ХК TTL 3917 6.01% 3/17/2017

▲▲▼

◄►▲▼▲▲

◄►▼▲▼

◄►▼▲▲▲

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

С.Батсайхан / ЗГМ©

Азийн 107 дахь саятан хот бол Улаанбаатар. Хүн амынхаа тоо гоор энэхүү “цол”­ыг 2007 хүртсэн. Нийслэл хот маань Монгол Улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 64, эрчим хүчний эх үүсвэрийн 85, хөрөнгө оруулалтын 50 хувийг дангаар бүрдүүлж буй. Ахадсан ачааг үүрч яваа нь энэ. Одоогийн байдлаар нийт хүн амын 44 хувь нийслэлд төвлөрч, Улаанбаатарыг саятан болгосон. Саятан гэх тодотгол нь

Саятан хотын төрх

Б.Баяртогтох@datoZGM

Хөрөнгө оруулалтын 50 гаруй хувийг хот байгуулалтад зарцуулна

MSE ALL

1,100

1,000

900

800

7002015 2016

дэлхийн дундаж цалинтай харьцуулахад 3.5 дахин бага гэсэн статистик тоо бий. Түүнчлэн агаарын бохирдол дэлхийн бусад хотуудаас 10 дахин их. Ийм мөртлөө нэг хүнд ногдох ногоон байгууламж нь 10 дахин бага байгаа юм.

Нийслэлийн нийт өрхийн 30 хувь нь орон сууцанд, үлдсэн хувь нь гэр хороололд амьдарч байгаа нь саятан хотын өнөөдрийн төрх. “Том хотуудын эдийн засаг” номд өгүүлснээр, саятан хот аялал жуулчлалын үйлчилгээ эрхлэх, худалдаа болон бизнесийн үйлчилгээний төв болох боломжтой. Боловсрол, эрүүл мэндийн салбарын үйлчилгээ нь үндсэндээ хүн амаа дагасан, хотын нийгмийн үйлчилгээ нь хүн амын өсөлтөөс голлон хамаардаг аж. Нэг талаа­саа хот нь нийгэм, эдийн засгийн инновацийн төв гэсэн үг. Саятан хотуудад санхүү, удирдлагын төв байрлах болсон. Үүнийг удирд ­

тэнцэхгүй. Сая хүнтэй хот ядаж л метротой байхаас гадна хотын албан татвартай байдаг. Тэгвэл Улаанбаатарт дээрх шалгуурыг хангаж байгаа нь цөөн. Гэхдээ метро барихыг мөрөөдөж, хотын албан татварын талаар өнөөдөр бодлогын түвшинд ярьж эхэлсэн нь том хотуудын эдийн засгийн хөгжлийн хаялга, нөлөө зарим талаараа айлсаж буйг илтгэнэ.

Төрөлх хотоо хөгжүүлэх ойрын болон дунд хугацааны хөтөлбөр тодорхой болж, хотын ерөнхий төлөвлөгөөг УИХ баталгаажуулсан. Ингэснээр Улаанбаатар сая хүнийхээ нийтийн тээврийн асуудлыг шийдэх гарц харагдаж байгаа юм. Хөдөлгөөн ихтэй төв замуу дын оргил цагийн түгж рэл метрог сануулсаар. Нөгөөтэйгүүр сая хүнтэй хотын тээврийн хөдөлгөөнд зохи цуулалт хийх, тээврийн бүх төрлийн тогтолцоог хөг жүү лэх асуудал тулгарч байна. Иймд автомашины урсгалыг зохицуулах нэг арга хэрэгсэл нь замаар зорчсоны татварын тогтолцоо аж. Энэ

нь эдийн засгийн хувьд үр ашигтай ч нийгмийн сэтгэл зүйд хүнд рэлтэй. Энэ төрлийн татвар ногдуулсан орны нэг бол Сингапур. Тус улсад автомашин хотын төв бүсээр зорчих онцгой төлбөрийг тогтоожээ. Ингэснээр хот өөрийгөө санхүүжүүлэх боломжтой болно. Зөвхөн манайх биш дэлхийн бусад хотод тээврийн зохицуулалт хүндэрч байгаа нь дэд бүтцийн цаашдын хөгжлийг чөдөрлөж, санхүүгийн хүндрэлд түлхэн оруулж байна. Үүнээс үүдэж хөгжил саатах болжээ.

Аж үйлдвэржилтийн эрин үед дэлхийн хот нь улс төр, соёлын амьдралын төвлөрөл байсан бол өнөөдөр эдийн засгийн хөгжлийн төв болон хувирчээ. Хөгжингүй орнуудад том хотууд бараа, үйлчилгээний хэрэглээний төвлөрлийн төв болж, “хэрэглээний нийгэм”­д шилжиж байна. Дэлхийн хотууд хөгжлийн чиг баримжаагаа өөрчилж, замаа тодотгож байгаа нь Улаанбаатарт үлгэр дуурайлал юм.

Төлөвлөлт хамгийн чухал. Үүний үр дагаврыг бид өдгөө амсаж буй. Иймээс сая хүнтэй хотын эдийн засгийн өрсөлдөх чадвар хэр байхаас иргэдийнх нь амьдралын чанар, эрүүл мэнд, боловсрол, амьжиргааны түвшин хүртэл хамаардаг болохыг “Том хотуудын эдийн засаг” номд дурдсан байдаг. Тус номд өгүүлснээр дэлхийн мөнгөний урсгал мегаполисуудад төвлөрч, тэдэнд шинэ эрх мэдэл олгоод байна. Энэ нь хөгжих үүд хаал­гыг нээж буй.

Өндөр барилга, хурдны зам, худалдааны томоохон төв, онгоцны буудал, хотжилт гээд дэлхийн олон зуун хот дээрх үзүүлэлтээр өөр хоорондоо уралдаж буй. Олимпын эрх авахын төлөөх өрсөлдөөнд ялахын

тулд хотынхоо хөгжилд үлэмж хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийж, төрхөө өөрчилж, хөгжлийн хурдаа нэмж байгааг бид мэднэ. Том хотууд өргөжин хөдөөгийн бүс уналтад орж буй. Ингэснээр аж үйлдвэрийн төвүүдийн хүн амын зонхилох хэсгийг саятан хотууд өөртөө татан төвлөрүүлж байна. Хотуудын түрэмгийлэл дэлхий нийтэд ийн газар авч байгаагийн сонгодог жишээ нь Улаанбаатар. Орчин үеийн эдийн засагт мегаполис гэж нэрлэгдэх болсон том хотууд ноёлох үүрэг гүйцэтгэж байна.

Хот судлалд хотын том, жиж­гийн үндсэн хэмжүүр нь хүн амын тоо байдаг. Мегаполисын тухай ярихдаа гол төлөв хүн амын тоо нь нэг саяас давсан саятан хотуудыг оруулж байгаа. Олон хотод өнөөдөр ажил эрхлэлт хамгийн чухал асуудал болж байна. Эл байдал нь хотын орон сууцны хүрэлцээг хурцатгах нэг шалтгаан болдог аж. Тогтсон орлогогүй хүнд ямар ч арилжааны банк итгэж моргейжийн зээл олгохгүй. Иймээс Улаанбаатар иргэдээ ажлын байртай болгох, орлогожуулах нь чухал. Ингэс­нээр гэр хорооллыг орон сууц жуулах зорилт бага ч бол­тугай урагшлах юм.

хүн амын тоон үзүүлэлт. Түүнээс биш амьжиргааны түвшинг илэрхийлж байгаа хэрэг биш.

Улсын хэмжээнд бүртгэлтэй байгаа ажилгүй иргэдийн 34 хувь нь нийслэлд амьдарч байна. Хотын тулгамдаж буй асуудлын нэг нь ажилгүйдэл. Ажилгүйдэл хүрээгээ тэлэх тусам ядуурал гүнзгийрсээр. Нэг сая хүн ам тай хотын эдийн засаг ямар байх ёстой вэ. Нэн тэргүүнд иргэд нь ажил, орлоготой байх хэрэгтэй. Өрх гэр нь инженерийн байгууламжид холбогдсон орчин үеийн орон сууцаар бүрэн хангагдсан байх учиртай. Энэ нь дэлхий нийтийн жишиг. Ажилгүйдэл өндөр хувьтай байгаа нь сорилт дагуулсаар.

Саятан хотын нийгмийн байгууламж болсон эмнэлэг, сургууль, цэцэрлэг хүрэлцээтэй байх хамгийн чухал. Сая хүнтэй хотын эдийн засаг ийм байх ёстой гэсэн тогтсон стандарт байхгүй ч иргэдийнх нь амьдралын чанар өндөр байхад утга нь оршдог. Тэгвэл Улаанбаатар хотын иргэдийнх нь авч буй цалинг

лагын хот ч гэж хэлж болно. Жишээ нь, сүүлийн 30 гаруй

жилд Канадын эдийн засагт Торонто хот зонхилох байр суурьтай байна. Учир нь, тус орны том компаниуд удирд лагын байраа энэ хотод байршуулж байгаатай холбоотой юм. Ирээдүйд Улаан баатар ч гэсэн энэ зүг тэмүүлэхийг үгүйсгэх аргагүй. Зарим мегаполисын хувьд аялал жуулчлал аж үйлдвэрлэлээс илүү ач холбогдолтой болж байна. Улаанбаатар хотыг удирдаж буй С.Батболдын баг энэ онд нийт 677.5 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтын төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлэх юм. Үүний 50 гаруй хувийг хот байгуулалтын салбарт зар цуулахаар төлөвлөжээ. Хамгийн их хөрөнгө оруу лалтыг тус салбарт хуваарилсан байна.

“Аз жаргалтай хот” дунд хугацааны хөтөлбөрийн хүрээнд нийслэлийн иргэдээ ажилтай, орлоготой болгохоор зорьж байгаа. Улаанбаатар хүн амын тоогоороо саятан хотын босгыг хэдийнэ алхсан ч хөгжлийн үзүүлэлтээрээ тэргүүн эгнээнд

“Аз жаргалтай хот” хөтөлбөр

иргэдийг ажилтай, орлоготой

болгоход чиглэнэ