ОНЦЛОХ

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

УЛС ТӨРЕрөнхийлөгч “Уур амьсгалын өөрчлөлтийн тухай Парисын хэлэлцээр”-ийг батламжилсан жуух гардуулжээ.Сонгуульд нэр дэвшигчдийн үнэмлэхийг энэ сарын 27-нд гардуулна. НИТХ бодлогын долоон хороо, 11 дэд хороотой ажиллахаар болсон байна. Эрчим хүчний дэд станц барих 350 сая төгрөгийг шийднэ гэдгээ Ерөнхий сайд амлалаа. Сум, дүүргийн ИТХ-ын сонгуульд 10 нам, эвслээс нэр давшигчид өрсөлдөх юм байна.

ЭДИЙН ЗАСАГ“Оюутолгой”-н Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдийг томиллоо.Монголбанк найман сая ам.доллар арилжааны банкуудад нийлүүлэв.Монголын хөрөнгийн биржийн индекс 0.22 хувиар буурчээ. Албан журмын даатгагчдын холбооны бүтцийг СЗХ-ноос шинэчлэн батлав.

НИЙГЭМНМХГ-аас шаардлага хангахгүй, хууль, дүрэм зөрчсөн 27 барилгын жагсаалтыг гаргав.Цөсний хүүдий авах нийт мэс заслын 86 хувийг дурангаар хийдэг боллоо. С вирусийн эсрэг “Харвони” эмийг 300 ам.доллар буюу 700 мянган төгрөгөөр борлуулна. Үлэг гүрвэлийн судалгааг Мон-гол гүйгээр төсөөлөх боломж-гүйг гаднын судлаачид онцлов. Сүхбаатарын талбайд “Ургац-2016” өдөрлөгийг өнөөд-рөөс эхлэн зохион байгуулна. Хэнтий аймгийн Дархан сумын мянгат малчин Шаравжамц улсад 100 хонь хандивлажээ.

ДЭЛХИЙЯпоны Окинава арлын эрэг орчимд АНУ-ын байлдааны онгоц сүйрчээ.Холбооны нөөцийн банк бодлогын хүүгээ өөрчлөөгүй тул Европын хувьцаа өсөв.Британийн Четхэм хотод хутгатай таван этгээд гурван хүнийг шархдууллаа.Йемен дэх Саудын агаарын довтолгоонд энгийн 20 иргэн амь үрэгдэв. Индонезид үерийн улмаас 26 хүн үрэгдэж, 19 хүн сураг-гүй болсон байна.

ЦАГ АГААР

2016.09.23, БААСАН ~ №204 (482)

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

47712.61% 97.74

0.023%2253.61 337.89 35.37

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

1333.700.09%

824.320.22% 90.04

0.053%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

0 0 4 8 2

Малчид элдэв өвчнөөс хамгаалдаггүй юм гэхэд малаа шивээнд бариулчихалгүй маллах чадваргүй болсноор арьс, ширийг боловсруулаад ч гадаад, дотоодын зах зээлд үнэгүй байна. 11, 12

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Б.Ургамалцэцэг АН-ын генсек болох ууНамын даргаас гадна генсекийн асуудал мөн давхар яригдаж байна. > 2

Хөрөнгийн биржийн индекс 0.22 хувиар буурлааИнгэснээр зах зээлийн үнэлгээ 1.38 их наяд төгрөгт хүрчээ. > 12

Хэнтий аймаг ургацынхаа 60 гаруй хувийг алджээШалтгаан нь өнгөрсөн зургадугаар сард хо-жуу тариалалт эхэлж, соёолжилт алдсан. > 5

Таваарын эргэлтийн цэгийг тандах нь

Оксфорд дэлхийн жаг-саал тыг тэргүүлэв

5

11

Үнэгүй нэхий бидний буруу

ЗГМ: СУРВАЛЖЛАГА

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

Цэцэрлэгийн цэнхэр улавчны мөрөөр

Урагшлах боломжтой мега төслүүд

Гадаад харилцааны яамны дэргэдэх будаг нь ханхалсан шинэ цэцэрлэгээр орлоо. Яамны хоёр давхарт байх цэцэрлэг бараг л нүд гялбам цэмцгэр аж. Уг цэцэрлэгт эцэг, эхчүүд ямар улавч хэрэглэдэг талаар сурвалж лах зорилгоор эднийхийг зүглэсэн юм. Хаалгаар угтсан 30 гаруй насны эмэгтэй эхлээд уриалгахан угтсан ч улавчны тухай сурвалжилж явааг минь

Хөрөнгө оруулалт татах, улмаар “хөдлөх” боломжтой мега төслүүдийг багцлан танилцуулж байна. Эдийн засгийн хямралаас гарах гарцыг таван эдийн засагч тутмын гурав нь мега төсөл хэмээн тодотгов. Техник, эдийн засгийн үндэслэл нь бэлэн болчихсон, хөрөнгө оруулалт даруй орж ирлээ гэхэд хэрэгжих бололцоотой зарим төсөл гацсан. Мега төслүүдэд цаг хугацаа алдах саад тотгор цөөнгүй тулгарч байна. Тиймээс эдийн засгийн нөхцөл байдлыг

Б.Баярмаа@bayarmaa.boZGM

Б.Баяртогтох@bayartogtokhZGM

сонсоод хаалгаа тас хийтэл нь хаах нь тэр. Цэцэрлэгийн цэнхэр улавч гэдэг сэтгүүлчдийн хувьд бараг л хаалттай сэдэв юм байна гэдгийг ийнхүү ойлгож эхлэв. Цаашлаад Чингэлтэй дүүргийн 4, 54 болон Сүхбаатар дүүргийн 16 ду гаар цэцэрлэгийн үүдээр мөн л хөөг дөх шахуу гарлаа. Учир нь цэ цэр лэгийн улавчны та лаар ярих хүн байхгүй бөгөөд жи жүүр, үйлчлэгч нар “Бид энэ та лаар мэ­дээлэл өгөх эрх мэдэлгүй” хэмээн хариу өгөхөөс татгалзлаа.

өөрчлөхөд “Оюутолгой”­н далд уурхайн бүтээн байгуулалт хангалтгүй байгаа. Харин эдийн засаг сэргэхэд томоохон хөшүүрэг болох дор өгүүлсэн мега төслүүдийн үр нөлөө их. Хүндрэлээс гарах нэг аврал нь мега төсөл болж байна.

“ТАВАНТОЛГОЙ” ТӨСӨЛКоксжих нүүрсний нөөцөөрөө

дэлхийд тэргүүлэх томоохон ордуудын нэг нь Тавантолгойн бүлэг орд. Стратегийн гэх уг орд нь 7.4 тэрбум тонн нүүрсний нөөцтэй бөгөөд үүний 1.4 тэрбум нь коксжих, үлдсэн нь эрчим хүчний нүүрс. Тус ордыг төрийн өмчит “Эрдэнэс Тавантолгой” компани эзэмшиж байна. Тавантолгойн уурхай бүрэн хүчин чадлаараа жилд 30 сая тонн нүүрс экспортлох боломжтой юм.

“Тавантолгой цахил­гаан станц” төслийн бэлтгэл цэгцэрсэн

УЛААНБААТАР2016.09.23

16° 8°ТҮР ЗУУРЫН БОРООТОЙ

УЛААНБААТАР(9-р сарын 23-наас өмнө)

УЛААНБААТАР(9-р сарын 23-наас хойш)

ЦАГ ХОЙШЛУУЛАХТАЙ ХОЛБООТОЙ МЭДЭЭЛЭЛ

YНЭ: 600₮

ZASAG.COБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

~ T H E O F F I C I A L G A Z E T T E ~

ЗГМ

Улс төр

2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.09.23, БААСАН ~ №204 (482)

Багануур ХК­ийн техникийн хэлтсийн дарга Даваажав овогтой Бямбажав 2016.09.21­ний өдөр зуурдаар насан эцэслэж, гэр бүл, найз нөхөд, хамт олон бидэнд нөхөж баршгүй хүнд гарз тохиолоо.

Д.Бямбажав нь 1964.12.12­ны өдөр Хөвсгөл аймгийн Мөрөн хотод Даваажавын гурав дахь хүүхэд болон мэндэлсэн. Тэрээр 1983 онд Хөвсгөл аймгийн Ренчинлхүмбэ сумын 10 жилийн дунд сургууль,1988 онд политехникийн дээд сургуулийг уулын цахилгаан механик мэргэжлээр төгссөн. 1992 онд техникийн их сургуульд магистр хамгаалж, 2011 оноос ШУТИС­ийн докторантурт суралцаж байв.

Д.Бямбажав ажил хөдөлмөрийн гараагаа Багануурын нүүрсний уурхайн ээлжийн механикаар эхэлж, тасралтгүй 28 жил уурхайнхаа төлөө хүчин зүтгэсэн эгэл жирийн уурхайчин байсан. Технологи дамжлагын засварын механик, нүүрс ангилан ачих хэсгийн ерөнхий инженер, засварын хэсгийн дарга, “Багануур” ХК­ийн техникийн хэлтсийн дарга зэрэг инженер техникийн ажилтны бүх шатыг дамжин ажилласан өндөр мэдлэгтэй инженер, чадварлаг удирдах ажилтан байлаа.

Д.Бямбажав нь уурхайн техник тоног төхөөрөмжийн ашиглалтыг сайжруулах, засварын оновчлол, чанарыг дээшлүүлэх чиглэлээр олон ажил санаачлан зохион байгуулсан нь үр дүнгээ өгсөн. “Алхагч экскаваторын редукторын гол залгах аргачлал”, “ЭШ 10/70 экскаваторын шанаганы татахын вилка үйлдвэрлэх”, “Экскаваторын цахилгаан дамжуулахын шинэчилсэн систем” зэрэг Оюуны өмчийн газрын патентаар баталгаажсан олон шинэ бүтээл, оновчтой санаачлага гарган үйлдвэрлэлд нэвтрүүлсэн Монгол улсын зөвлөх инженер байв.

Д.Бямбажав ШУТИС­ийн Геологи уул уурхайн сургуулийн Машин тоног төхөөрөмжийн бакалаврийн төсөл хамгаалуулах зөвлөлийн даргаар ажиллаж Монгол улсын уул уурхайн салбарын мэргэжилтэн бэлтгэх үйлсэд өөрийн хувь нэмрээ оруулсан.

Түүний хөдөлмөр бүтээлийг төр засгаас өндрөөр үнэлэн 2003 онд дэд бүтцийн яамны жуух бичиг, 2005 онд Тэргүүний уурхайчин, 2006 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медаль, 2009 онд Алтангадас одонгоор тус тус шагнасан.

Эрхэм таны нөхөрсөг цайлган, уян зөөлөн, алиа хошин зан, тусч, хөдөлмөрч хүнлэг чанар хамт олон бидний зүрх сэтгэлд үүрд дурсагдан үлдэх болно.

Түүний гэр бүл, үр хүүхэд, ах дүү төрөл төрөгсөд, найз нөхдөд нь гүн эмгэнэл илэрхийлье.

УМ САЙН АМГАЛАН БОЛТУГАЙБАГАНУУР ХК

Монгол Улс парламентын засаглалд шилжсэнээс хойших долоо дахь удаагийн УИХ, анхныхаа намрын ээлжит чуулганыг ирэх аравдугаар сарын 5­нд нээнэ. Энэ удаагийн намрын ээлжит чуулганаар ирэх оны төсөв, мөнгөний бодлогыг баталдаг уламжлалтай. Тэгэхээр гишүүд илүү хариуцлагатай ажиллаж, “тоо бодох” хэрэгтэй болно гэсэн үг юм.

Өнгөрсөн наймдугаар сард 4.4 их наядын алдагдалтай 2016 оны төсвийн тодотголыг Засгийн газраас өргөн мэдүүлж, УИХ­ын ээлжит бус чуулганаар баталсан. Ингэхдээ Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн төсвийн тодотголд парламент багагүй засвар оруулж, тооцоог нь алдагдуулна гэж хэлэхэд хилсдэхгүй байх. Учир нь татвар нэмэх, цалин, тэтгэвэр тэтгэмжийг танах зэрэг бүхий л санал парламентын босго давж чадаагүй юм.

Тэгвэл намрын чуулганаар Монгол Улсын 2017 оны төсөв болон дагалдах хуулийн

Эмгэнэл

» ЕРӨНХИЙЛӨГЧ НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 71 дүгээр чуулганд оролцож буй Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж пүрэв гарагт “Уур амьсгалын өөрчлөлтийн тухай Парисын хэлэлцээр”-ийг хүчин төгөлдөр болгохыг уриалсан НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргаас зохион байгуулж буй өндөр түвшний арга хэмжээнд оролцож, батламж жуух бичиг гардууллаа.НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн хүрээнд болж буй арга хэмжээний үеэр “Уур амьсгалын өөрчлөлтийн тухай Парисын хэлэлцээр”-ийг нийт 31 улс орон батламжилсан бөгөөд тэдгээрийн нэг нь Монгол Улс боллоо.

» ЕРӨНХИЙ САЙД Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат Хэнтий аймгийн иргэдтэй уулзалт хийлээ. Тэрбээр уулзалтын эхэнд Засгийн газрын 2016-2020 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг танилцуулж, иргэдийн сонирхсон асуултад хариулав.

» ТОО

11НИТХ-ын ээлжит хоёрдугаар хуралдаан болж, Нийслэлийн МАН-ын хорооны 2016 оны сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зорилгоор “Аз жаргалтай хот” хороог шинээр байгууллаа. Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурал нь бодлогын долоон хороо, 11 дэд хороотой ажиллахаар болов. Пүрэв гарагийн хуралдаанаар дэд хороод түүний эрхлэх асуудал бүрэлдэхүүнийг батлах тухай, Хороодын дарга, дэд хороодын дарга, бүрэлдэхүүнийг батлах тухай хэлэлцлээ. НИТХ-ын МАН-ын бүлгийн дарга Д.Амарбаясгалан нэмэлтээр МАН-ын бүлгээс тэргүүлэгчээр ажиллаж байсан Ж.Батбаясгалан, П.Баярхүү нарыг өөрсдийн хүсэлтийн дагуу чөлөөлжээ.

» СОНГУУЛИЙН ЕРӨНХИЙ ХОРООСонгуульд нэр дэвшигчдийн үнэмлэхийг Сонгуулийн тухай хуульд заасны дагуу санал авах өдрөөс 22 хоногийн өмнө буюу энэ сарын 27-нд гардуулах юм. Харин сонгуулийн сурталчилгаа аравдугаар сарын 1-ний өдрөөс эхэлж, аравдугаар сарын 17-ныг дуустал үргэлжилнэ. Сум, дүүргийн ИТХ-ын сонгуульд 10 нам, эвслийн нэр дэвшигчид өрсөлдөх юм байна.

» ХУУЛИЙН ТОЛЬ Захиргааны байгууллага нь гүйцэтгэх эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг, нийтийн ашиг сонирхлыг илэрхийлэн захирамжилсан шийдвэр гаргадаг нийтийн эрх зүйн этгээдийг ойлгохоор Захиргааны ерөнхий хуулийн тавдугаар зүйлд тодорхойлсон. Тиймээс төрийн гүйцэтгэх эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг бүх байгууллага болон нийтийн захиргааны бусад байгууллагыг бүхэлд нь захиргааны байгууллага хэмээн ойлгоно.

ЗГМ ТОВЧХОН

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжлагатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› OPED@ZASAG.CO

Утас: 99901526 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

УЛСЫН ИХ ХУРАЛ

Хариуцлага хүлээх намрын чуулганГишүүд эдийн засгийн хямралаас гарахын тулд шийдэмгий алхам хийхээс өөр аргагүй

Б.Даваатогтох@datoZGM

төслүүдийг хэлэлцэнэ. Мөн мөнгөний бодлогын үндсэн чиглэлийг ч хэлэлцэхээр төлөвлөсөн байгаа. Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Ж.Мөнхбат 2017 оны төсөвт татвар нэмэхгүй хэмээн амласан. Гэвч УИХ­ын гишүүд эдийн засгийн хямралаас гарахын тулд зоригтой, шийдэмгий алхам хийхээс өөр аргагүй байгааг дурдсан. Ингэхдээ татварын бааз суурийг бэхжүүлэх, төсвийн орлогыг тодорхой хувиар нэмэгдүүлэх

саналтай байгаагаа ч дуулгав. Үүнээс гадна ирэх жилээс олон улсын зах зээл дээрээс босгосон бондын хүү болон үндсэн төлбөрийг төлөх учир төсвийн хариуцлага, сахилга батыг сайжруулахаас өөр арга эрх баригчдад байхгүй гэдгийг эдийн засагчид онцолж буй. Үүнээс гадна мэргэжлийн Засгийн газар Эдийн засгийн хүндрэлийг даван туулах тусгайлсан хөтөлбөрийг намрын чуулганд танилцуулж, батлуулахаа амлалаа.

Түүнчлэн нийгэмд маргаан дагуулаад байсан Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуулийн төсөл ч хэлэлцэх асуудлын жагсаалтад багтсан. Гэр бүлийн хүчирхийллийг зөвхөн зөрчлийн хэмжээнд авч үзэж байсныг өөрчилж, гэмт хэрэгт тооцон, зохих ял ноогдуулахаар Эрүүгийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг Засгийн газар боловсруулсан билээ. Өөрөөр хэлбэл, өнгөрсөн парламентын баталсан Гэр

бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуульд гэр бүлийн хүчирхийллийг зөрчил хэмээн үзэж, торгуулийн ял ноогдуулдаг байжээ. Хэрэв Засгийн газраас өргөн мэдүүлж буй шинэчилсэн найруулга батлагдвал гэр бүлийн хүчирхийллийг гэмт хэрэгт тооцон, ял ногдуулах юм.

МАН­ын мөрийн хөтөлбөрт багтсан Ач санах тухай хуу­лийн төслийг хэлэлцэнэ. Ахмад настны тоо нэмэгдэхийн хэрээр тэдний нийгмийн хам­гааллыг сайжруулах, ая тухтай амьдрах нөхцөлийг бүр дүү лэх шаардлагын үүднээс дээрх хуулийн төслийг боловсруул­сан гэдгээ хууль санаачлагч тайлбарлаж байсан. Хуулийн төслийн хүрээнд ахмад настны эрүүл мэндийг дэмжих, тэтгэв­рийн харилцааг боловсронгуй болгох, орон сууцаар хангах, хөдөлмөр эрх лэлтийг дэмжих, сувилал амралт гэсэн таван бодлогыг баримталсан юм.

Эрүүгийн хуульд нэмэлт,

өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг боловсруулсан

Ирэх жилээс олон улсын зах зээл дээрээс босгосон бондын хүү болон үндсэн төлбөрийг төлөх учир төсвийн хариуцлага, сахилга батыг сайжруулахаас өөр арга эрх баригчдад байхгүй гэдгийг эдийн засагчид онцолж буй.

Ардчилсан намын ялагдал эдүгээ олны анхаарлын төвд байсаар байна. Тус намынхан ҮЗХ­ны хурлаа хийж, намын даргаа сонгох тов зарласан ч хойшлуулаад байгаа. Намын даргын “сунгаанд” нэр нь яригдаж буй хүний нэг нь Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга асан П.Цагаан. Харин бусад нь одоохондоо ил тод болоогүй байна. Намын

НАМУУД

АН-ын генсек Б.Ургамалцэцэг болох уу

зарим гишүүн хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа АН­ыг удирдагч намаа боддог хүн байх ёстой гэдгийг хэлж буй. Намын даргаас гадна генсекийн асуудал мөн давхар яригдаж байна.

Ойрноос АН­ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар БСШУ­ы дэд сайд асан Б.Ургамалцэцэгийг томилох сураг сонсогдох бол лоо. Бараг л нэр нь тодорхой болчихсон гэсэн яриа намынхны дунд гараад байна. Энэ талаар бид Б.Ургамалцэцэгтэй хол богдож лавласан юм.

Тэрбээр “Намын шинэчлэлээс гадна орон нутгийн сонгууль анхаарал татаж байна. Би намын нарийн бичгийн дарга болно гэсэн мэдээлэл сонсоогүй л байна. ҮЗХ­ны хурал болоогүй байхад ямар нэг тодорхой мэдээлэл өгөх боломжгүй" гэлээ.

Хан­Уул дүүргийн АН­ын сонгуулийн менежер Ж.Батбаяр, АН­ын гишүүн А.Гантулга нар мэдээлэл хийлээ. Тус дүүргийн 12 хороонд ИТХ­д нэр дэвшихээр болсон Төрийн орон сууц корпораци /ТОСК/­ийн захирал асан, АН­ын гишүүн А.Гантулгыг Хан­Уул дүүргийн Сонгуулийн хороо бүртгэхээс татгалзсан байна. Уг нь дүүргийн сонгуулийн хороо АН­аас нэр дэвшигчдийг энэ сарын 5­нд бүртгэж,

Зарим нэр дэвшигчийг бүртгэхээс татгалзжээ

нийтэд мэдээлэхдээ АН­ын гишүүн А.Гантулгыг бүртгэж, сонгуульд оролцох эрх олгосон юм байна. Гэвч энэ сарын 20­нд дүүргийн Сонгуулийн хороо бүртгэлээс хассан тухай тогтоол гаргажээ.

Энэхүү шийдвэрийг тодорхой үндэслэлгүй дүүргийн Сон­гуу лийн хороо сөрөг намд үйлчил сэн, хууль бус үйлдэл болсон гэж үзэж буйгаа хэллээ. Иймд уг асуудлаар шүүхэд хан­дана гэдгээ мэдэгдсэн юм.

Намын шинэчлэлээс гадна орон нутгийн сонгууль анхаарал татаж байна

Б.ГанааЗГМ

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

СОНГОЛТ-2016

“Уйланхай дээрээ улцанхай” гэгчээр ядарч туйлдсан монголчууд ярандаа баригдаж шившигээ дэлгэхэд энүүхэнд байна.

Эдийн засаг нь элгээрээ хэвтчих гээд энэ зуураа сандралдаж байх зуур дэлхий нийтэд устаж үгүй болсон гэгддэг тэмбүү гэх өвчин Монгол Улсын хүн амыг аадрын үүл мэт нөмөрч эхэлжээ. Статистик мэдээллээс харвал улсын хэмжээнд нийт өвчлөлийн 43 хувь нь бэлгийн замын, үүнээс 50 гаруй хувийг нь тэмбүү дангаараа эзэлж буй гэх харамсмаар, гутмаар үзүүлэлт гарлаа.

Өндөр байшин сүндэрлүүлж, өнгө өнгийн чамин машин хөлөглөсөн орчин цагийн соёлтой хийгээд ганган монголчууд дэлхийн соёл иргэншлээс дутахааргүй биеэ өвч техникжүүлж чаджээ. Гэсэн атлаа дэлхий нийтэд хэдийнэ устаж үгүй болсон хамгийн хэцүүхэн нэртэй өвчнөөр хэдэн зуугаараа өвчлөх болсон нь гайхалтай. Үүний уршиг Монголын нялх үрсийг ч зүгээр орхисонгүй. Өнгөрсөн жил гэхэд л 52 хүүхэд төрөлхийн тэмбүүтэй гэж оношлогджээ. Энэ жилийн ердөө эхний гурван сарын байдлаар 20 тохиолдол бүртгэгдсэн бөгөөд тэднээс гурав нь нас барсан судалгаа өмнө минь байна. Эндээс бид нэрийг нь хэлэхээс ч цээрлэм энэхүү өвчлөл хэрхэн газар авсныг ойлгочихож болно. Тэрчлэн 2015 онд тэмбүүгийн халдвартай төрсөн 52 хүүхдийн 19 нь хорвоог орхисон гэх өр өвтгөм тоо бий.

Үүнээс гадна 2016 оны эхний гуравхан сарын дотор ДОХ­ын есөн тохиолдол шинээр бүртгэгдэж нийт Монгол Улсын хэмжээнд 208 болсон байна. Цөөхүүлээ монголчууд

3

Нийтлэлчийн булан

2016.09.23, БААСАН ~ №204 (482) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

Эмгэнэлт үеийн харанхуй дурсамж дахин давтагдах тэр мөч энүүхэн хаяанд ирлээ

“Хэлэхэд хэцүү”-г хянах цаг нь иржээ

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

Засгийн Газрын Мэдээ сониныIV улирлын захиалга явагдаж Байна.

Захиалгын үнэ: 30,000^

Өдөр бүр Танд

Блю Скай тауэр, 4 Давхар, № 407, Энхтайваны өргөн чөлөө 17, 1-р хорооСүхбаатар дүүрэг, Улаанбаатар хот, Монгол Улс, И-мэйл: info@zasag.co

Утас: +976 70103131, Факс: +976 70106065, Вэб: ubinfo.mn

Улиралд

64 дугаар

халдварт өвчин, хавдар хоёрт сүйрэх магадлалтай болсныг мэргэжлийн нөхөд нь чадлынхаа чинээгээр анхааруулсаар буй.

Хувь хүний эрх чөлөөгөөр “хамгаалагдаж” чадсан энэ өвчин Монголын ирээдүйд том заналхийлж байгаад айх, гайхах зэрэгцэнэ. Манайхан аливааг тоон үзүүлэлтээр нь харж, дүгнэлт өгдөг. Арьс өнгөний өвчний тархалтыг харуулсан дээрх тоо бол зөвхөн эмнэлэгт хандаж илэрсэн тоо гэхээр өвдсөнөө мэдээгүй нөхдүүд хэд байгааг таахад бэрх. Бэлгийн замын халдварт өвчтэй 10 мянган хүн тутмын найман мянга нь, бүр найман мянга нь өнөөх түүхийн номонд шаралж үлдсэн тэмбүү гэх өвчтэй нь илэрсэн байна. Энэ бол ямар нэгэн зохион байгуулалттай арга хэмжээний хүрээнд илэрч гарч ирсэн тоо биш. Өөрийгөө өвдөж байгааг

мэдээд мэргэжлийнх нь газарт хандсан цөөн хэдэн нөхдийн л тоо. Ингээд бодохоор төвөөс алслагдсан хөдөөгийнхөн, өвчтэйгээ мэдсэн ч эмнэлгээс цэрвэдэг, өвчнөөсөө айхгүй хэр нь өвчтэй гэж хэлүүлэхээс айдаг хүмүүсийг яах билээ.

Энэ өвчин хүнд шатандаа орвол аюултай. Эдгэрэх магадлал бага. Нөгөө үлгэр домог шиг ярьдаг хамаргүй болдог гэх аюул таригч эд чинь шүү дээ. Анагаахын

шинжлэх ухаан хүчээ авсан орчин цагт хуучин нийгмийн эмгэнэлийг давтахгүйн тулд бид яах вэ. Мэдсэн ч мэдээгүй юм шиг, харсан ч хараагүй хүн шиг суусаар байх уу.

Сүүлийн үед бүх төрлийн өвчин ихэссэн нь үнэн. Өвчлөл ихэссэнийг байгаль цаг уурын өөрчлөлт, агаарын бохирдол, чанаргүй хоол хүнстэй холбон тайлбарладаг эмч, мэргэжилтнүүдийн үгийг өчнөөн л сонсож байгаа. Гэвч бодит байдал аль хэдийнэ ноцтой түвшиндээ хүрчихээд байгаа нь биднээс илүү ихийг хийхийг шаардаж байна. Зөвхөн 2015 оны тоо баримтыг харахад ХӨСҮТ­д бүртгэгдсэн тэмбүүгийн халдвартай хүмүүсийн тоо жилдээ 800­гаар нэмэгдэж байна. Өөрөөр хэлбэл, “Улаан тариа”­ны гэх эмгэнэлт үеийн харанхуй дурсамж дахин давтагдах тэр мөч

энүүхэн хаяанд ирчихээд байгааг тэнэг ч хүн ойлгохоор байна.

Иймд ЭМЯ­наас тусгай ажлын хэсэг гаргаж, нийгмийг хамарсан эрүүлжих сурталчилгааг идэвхтэй өрнүүлж, иргэддээ эрүүл мэндийн өргөн мэдлэг олгох зэргээр бөмбөрцгийн хэмжээнд шившигт орохоосоо урьтаж эрүүлжүүлэх арга хэмжээ авахгүй бол болохгүй нь.

Биологийн халдлага гэж айхтар бодлого жижиг улсуудыг хайр найргүй нэргэдэг гэх яриа бий. XVII зууны эцсээр бидний өвөг дээдсүүд энэхүү халдлагын золиос болсон мэт тэмбүү гэх өвчнөөр үе удмаараа шаналан зовж байсныг нь тухайн үеийн ЗХУ­ын эмч нар “Улаан тариа”­гаар эмнэж байсан гашуун түүх бидэнд бий.

Энэ “Улаан тариа” бол цөөхөн монгол үндэстнийг аварсан гавьяатай. Түүхийг эргэн санавал,

Манжийн дарлалын үеэс улбаатай хуучин нийгмийг бүхэлд нь хамарсан арьс өнгөний өвчнийг устгах талаар тухайн үеийн төр, засгаас онцгой анхаарал тавьж байв. Бүр 1942 онд БНМАУ­ын Сайд нарын зөвлөлөөс “Өнгөний өвчинтэй тэмцэх тухай” гэдэг тусгай тогтоол гаргаж, хамартай, хамаргүй бүгдийг нь “Улаан тариа”­ны ачаар аварч гэмээ нь өнөөгийн хүн ам үржсэн гэдэг. Энэ тогтоолоороо нийт эмнэлгийн байгууллагуудад эм ч л ү үлэхээс зу гатсан хүмүүсийг албадан эмчлэх эрх олгож, ЗХУ­ын Эрүүлийг хамгаалах яамтай 1926 оноос эхлэн хамтран оношилж байж 1958­1960 онд нийтээр нь толгой дараалан үзлэг хийсэн гэдэг. Яг үүнтэй адил арга хэмжээг авах эгзэгтэй үе ирсэн байхыг ХӨСҮТ­ийн тоо баримт илтгэж байж ч мэдэх юм.

Халдвартай төрсөн 52 хүүхдийн 19 нь хорвоог орхисон гэх өр өвтгөм тоо бий.

Халдварт өвчин, хавдар хоёрт сүйрэх

магадлалтайг мэргэж лийнхэн анхааруулсаар

Л.Сугармаа@sugarmaaZGM

байна. Сер бийн компанийн акцын 51 хувийг 1­2 тэрбум еврогоор арилжаалах болов уу гэж тааж ядаж байтал “Газпром” ердөө 400 сая еврогоор авч бусдыг гайхашруулсан ба учрыг нь тодруулбал “Газпром”­ын захирлуудын зөвлөлийг тэр үед Дмитрий Медведев толгойлдог байжээ. Косовогийн асуудал дээр ОХУ­аар тууштай дэмжүүлэхийн тулд шагнал маягаар тендерээ алдсан нь тэр болж таарчээ.

Оросын агаарын тээврийн “Аэрофлот” удахгүй Сер бийнх болж хувирах магадлал ойрхон байлаа. Тэд сербийн JAT хэмээх үндэсний авиа ком панийг ихээхэн сонирхож, “Аэрофлот”­ын төлөөлөгч М.Полу бояриновын хэлснээр бол бараг 2008 оны гуравдугаар сарын сүүлч гэхэд саналаа шийдүүлчихнэ гэж байв. Сербийн банк (Srpska Banka) ч Оросын санхүүчдийн ойрын тооцоонд ороод байлаа. Бизнесийн ийм том ашгийн тооцоо хийгдээд байтал Сер­бийн бүрэлдэхүүнд байсан нэг хязгаар нь тусгаар тогтнолоо зарлаж, Серби дэх Оросын геополитикийн сонирхолд шаантаг болон зоогдох нь тэр.

Оросын геополитикийн зэвсэг гэгдэх нефть, байгалийн хийг бусниах төв цэг нь Европт нэг мэдэхнээ Косово байсан юмсанж. South Stream (“Өмнөд урсгал” буюу “Южный поток”) нэртэй хийн хоолойг Naftna Industrija Srbije хэмээх сербийн нефтийн компани Сербийн нутаг дэвсгэрт Оростой хамтран байгуулж, бүтээн байгуулалт ид өрнөж байв. Хар тэнгис, Болгараар дамжин Серби хүрээд тэндээсээ Европ руу залгагдах “Өмнөд урсгал” хоолойгоор 9.9 тэрбум кубометр хий дамжуулах хүчин чадалтай. Ингэснээр Серби нь Оросоос эдийн засгийн хувьд хэт хамааралтай

Судлаачийн үг

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.09.23, БААСАН ~ №204 (482)

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгчЦэвлээгийн МӨНХЖИН

Тэргүүн орлогч эрхлэгчЦэвээндолгорын ЦЭВЭЭНХЭРЛЭН

Утас: 99901526Орлогч эрхлэгч

Лхагважавын СУГАРМААУтас: 99903584

Улс төр, нийгмийн мэдээллийн албаЭдитор Б.Гандолгор

Утас: 99901483

Эдийн засаг, бизнес мэдээлэл,дизайн, гэрэл зургийн алба

Эдитор Р.ОюунцэцэгУтас: 99901621

Соёл энтертайнмент, гадаад контентын албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901682

Г.ЛхагвасүрэнУтас: 99903581

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар: 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

Zasag.Co“Чөлөөт хэвлэл”

сангийн хэвлэх үйлдвэрт хэвлэв

Дугаарын удирдагчБ.Энхжаргал

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг

дээдэлж, чөлөөт сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг

илэрхийлэх мэдээллийн индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг

бэхжүүлэхийг эрхэм зорилгоо болгоно.

0 0 4 8 2

РЕДАКЦИ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

Олхонуд Баярхүү проф.

Шенгенийн бүсийн орнуудад серби

иргэд био метрик паспортаараа

зорчиж байгаа

Хуваа, захир гэсэн их гүрний бодлого Косовогийн тусгаар тогтнолын ард байна

» Косовог тусгаар тогтнуулж байх үест Орос-Сербийн ху-дал даа гэнэт огцом өссөн.

» Серби нь Оросоос эдийн зас гийн хувьд хэт хамаа рал-тай бо лохын сацуу Европ руу явж буй их түүхий эдийн хаах нээх крантан дээр сууна.

» Явж явж Косовогийн тус-гаар тогтнол гэдэг нь ердөө л нефть, байгалийн хийн баял-гийн дахин хуваарилалтын сэ-дэрсэн газар нь болж таарчээ.

Косово 2008 онд тусгаар тогтнож, Орос сербүүдийн талд зогсон, Европын геополити­кийн шинэ тоглолт эхэлсний дараахнаас Косовог хүлээн зөвшөөрөх дипломатын тэмцэлд дэлхий хамраад, өнөөг хүргэжээ.

2014 оны байдлаар дэлхийн 108 улс энэ орныг хүлээн зөв­шөөрөөд байсан ба Монголыг хүлээн зөвшөөр хэмээн уриалах, шаардах явдал түнш орнуудаас цухалздаг. Харин бүү зөвшөөрөөч гэх мэдэгдэл, ноот үе үе Сербээс ирдэг. Албаныг 2009 оны хавар НАТО­д элсүүлсэн хийгээд Европын Холбоонд элсүүлээч гэх өргөдөлийг нь мөн тэр оны тэр сард гаргуулж авсан нь Косовог тойрсон геополитикийн шинэ тоглолттой шууд холбоотой.

Польшийн “Polityka Wschod­nia” гэдэг сонинд “Орос Косо вог, Өрнөд Абхаз, Өмнөд Осетыг хүлээн зөвшөөрлөө” гэсэн гарчигтай нийтлэл 2012 хэвлэгдэж байв. Сенсаац дэгдээсэ уг нийтлэлээ “Оюуны дасгал” гэж нэрлэсэн нь бүр ч гайхмаар

Косовог хэлэлцэх түүхэн шалтгаан-4санагдаж байв. Осет, Абхаз гэдэг бол Косовог алдсаныхаа төлөө оросуудын авсан өшөө авалт байлаа. Харин өрнийнхөн Кавказад юугаа алдчихав? Гүрж холбоотон нь хэвээрээ байна, харин Сербийн хувьд Европын Холбоог түшихгүйгээр хаашаа ч явах гарц байхгүй. Тиймээс л ингэж наймаалцъя хэмээн польш сонин өдөөн хатгажээ.

Оросын нэрт судлаач Ростис­лав Ищенко тэр дор хариуг нь өгсөн байв. “Онолын хувьд боломжтой, гэвч ийм наймаа нь Орост ашиггүй. Сербэд авч үлдсэн нөлөөгөө Орос бүрмөсөн алдана. Орос Гүржээс юу ч олохгүй, Косово нь НАТО­гийн мандатын хяналтын нутаг дэвсгэр хэвээрээ үлдэнэ. Харин Абхаз, Өмнөд Осетод чөлөөтэй ажиллах болно. Орос бол тэр хоёр улсын “тусгаар тогтнол”­ын цорын ганц баталгаа болж байна, өнөөдөртөө. Хэрэв өрнийнхөн хүлээн зөвшөөрөөд эхэлбэл тэднийг НҮБ­д элсүүлж, юуны өмнө Абхаз нь АНУ­тай нягт харилцаа тогтоон, Гүрж, Оросоос зэрэг зай барьчихна” хэмээн орос эрдэмтэн айлдсан нь анхаарал татахаар юм.

Тэгвэл Америкийн ажиг­лагч Михаэль Дорфман Орост ашиггүй гэх хувилбараар ингэж үзжээ. Сербийг Европын Холбоонд авчихвал хариуд нь Косовогийн тусгаар тогтнолыг хүлээн зөвшөөрөхөд бэлэн байна. Хэрэв тэгчихвэл Косовог зөвшөөрөхгүй байх ямар ч зөвтгөл Орост байхгүй болно гэсэн нь бүр ч ноцтой таамаг байв.

Ингэхэд европчууд Косово ­гийн албани ард түмэнд хайр тайдаа тэгж дэмжээд байгаа бус цаана нь шал өөр зүйл, тэр тусмаа үндэс угсаа, шашин, иргэншилтэй огтхон ч хавьтахгүй хүчин зүйл үйлчилж байна гэх санаа дээр цухалзав уу? Их Европын хүчин зүйл энд одоо нотлогдоход тун ойрхон байгаа бус уу? Ялангуяа Сербийг дэмжих замаар Орос улс тийшээ өөрийгөө татан оруулсан нь Зүүн өмнөд Европт нөлөөгөө тогтоох замаар геополитикийн ба бизнес­санхүүгийн ашиг хүртэх зорилгоос нь үүдсэн тоглолт бус уу?

Косовог тусгаар тогтнуулж байх үест Орос­Сербийн ху­дал даа гэнэт огцом өсч, оросын компаниуд сербийн активыг хямдхан худалдан авч эхэлсэн байна. Хоёр орны барааны эргэлт 2007 онд 2.6 тэрбум ам.долларт хүрсэн нь 2006 оныхоос 22 хувиар, 2005 оныхоос 56 хувиар давсан үзүүлэлт байв. Ялангуяа Оросоос эрчим хүчний түүхий эд импортолсноороо Серби нь гадаад худалдааны алдагдалд орж, Оросын хувьд өртөн болж хувирах алхам бүрдэж байлаа. Naftna Industrija Srbije хэмээх Сербийн үндэсний нефтийн компанийн активыг нээлттэй тендерээр худалдаалах үед Орос улс маш их ашиг олсон гэх баримт бий. Энэ тендерт Унгарын MOL, польшийн PKN Orlen, Оросын Лукойл, Румыны Rompetrol өрсөлдсөнөөс Оросын “Газпром” хямд үнээр цохиж авсан юм

болохын сацуу Европ руу явж буй их түүхий эдийн хаах нээх крантан дээр сууна гэсэн үг. Тэр утгаар Сербийн хэсэг, нутаг дэвсгэрийнх нь хамгийн чухал зангилаа болох Косово оросуудын хяналтаас алдагдаж, АНУ, өрнийнхний мэдэлд очих нь нэн аюултай билээ.

Америкийн судлаач Чарли Шромын ажигласнаар бол, Европын эрчим хүчний зах зээлд Оросын монополыг сулруу­лахын тулд АНУ, Европын Холбооны зарим улсууд Косовогийн хөзрийг гаргаж ирсэн аж. “Өмнөд урсгал”­тай давхцуулан “Набукко” нэртэй нефтийн хоолойн төслийг АНУ эсрэгцүүлэн гаргаж ирсэн ба Каспи дахь Азербайжанаас авсан нефтээ Болгар, Румын, Унгараар дамжуулан Европт нийлүүлэх хувилбарыг сонгож аваад байна. Хэрэв эл гурван улс Косово дээр гэнэт хүлээн зөв шөөрөх гэх мэт алхам хийгээд ирвэл нефтийн хоолойгоос олох ашиг, унах унацдаа хөтлөгдлөө гэж үзэхээр байв.

Гэтэл “Өмнөд урсгал” хоо­лой гоор дамжуулан оросууд “Набукко”­г боймлох, улмаар АНУ­ын холбоотон Турк, Ру­мыныг хавчих бодлого явуулж эхэлжээ. “Өмнөд урсгал”­ын умард хувилбар Nord Stream хэмээх төсөл зэрэгцэн гарч ирэв. Тэр төслөөр бол Балтын тэн гисийн гүнээр явуулсан хоо­лойгоор Оросоос шууд Герман руу нефть, хий дамжуулах за маар Төв Европт эрчим хүч нийхээ хяналтыг түвэггүй тог тоох болоод байна.

Эндээс хийх дүгнэлт тун энгийн. “Хуваа, захир!” гэх их гүрний бодлого Косовогийн тусгаар тогтнолын цаана нуугдаж, хэдэн талаасаа Балкан дээр солбицож байгааг дээрхи баримтуудаас бид түвэггүй ойлгосон байх. ОХУ нь нефть, хийгээрээ дамжуулан Европын ямар ч улсад даралт шахалт үзүүлэх бүрэн боломжтой. Хэрэв үнийг нь өсгөхөд л улс төрийн буулт хийлгээд байх бололцоотойг Украинаар жишээлж, 2014 оныг хүртэл Орос хэрэгжүүлж байв. Хэрэв Серби нь Оросоос салж өрнөд рүү эргэвэл Румын, Болгар гээд оросын байгалийн хийгээс

хамааралтай нөөц улсууд цаана нь үлдэнэ. Германаар ч ямар нэг буулт хийлгүүлэх алхам бодож олох нь Оросын хувьд нээлттэй, өнөөг хүртэл энэ хөзрөөр Москва сайн тоглож байгаа. Харин Сербигүйгээр Орос улс “Набукко” төслийн барилгын төлөвлөгөөг нурааж чадахгүй. “Набукко” бол Оросын хувьд эрчим хүчний стратегийнх нь гол аюул. Косово дээр Орос хатуурхаад байх нь Серби дэх Оросын нөлөө сонирхлыг бэхжүүлж, Сербийг Балкан дахь гол түшиц газраа болгоно гэсэн үг юм.

“Набукко”­д АНУ, Турк хоёр тууштай түншилбэл, тэр нь хэрээс хэтэрвэл Косово дээр Турк хэмээх шинэ хүчтэй тоглогч нэмэгдэж, Босни­Косово­Туркийн шинэ эвсэл үүсч болох юм. Энэ нь иргэншлийн онолд заасан шиг цаашаа төлөвшвөл эрчим хүчний ашгаас илүүтэй шинэ шинэ бэрхшээл ОХУ­д ч, АНУ­д ч, Европын Холбоонд ч учруулж болох юм.

Байгалийн баялаг, юуны түрүүн нефть, байгалийн хий зэрэг түүхий эдээрээ барьцаалан Орос орон дэлхийн тавцанд маш бүдүүлэг аргаар эргэн гарч ирлээ хэмээн Францын Ерөнхийлөгч Николя Саркози 2007 онд мэдэгдэж байсан нь Косовогийн асуудлаар харагдлаа гэх дүгнэлтийг америкийн судлаач Чарли Шром бүтээлдээ хийсэн ба Косово эрх чөлөөтэй болсныг

эсэргүүцсэнээрээ Москва ямар нэг буянтай зорилгыг өмнөө тавиагүй, ердөө л Nord Stream, South Stream төслүүдээ аюулгүй байлгахыг зорьж байгаа хэрэг гэдгийг өрнийнхөн хүлээн зөвшөөрөх ёстой гэж тэрээр тэмдэглэжээ.

Америк эрдэмтний дүгнэлт дээр нэмэх зүйл байхгүй. Ни­коля Саркози, Чарли Шром нар Косовогийн эргэн тойрны асууд­лыг олж харахад хөтөч болох үг хэлжээ. Явж явж Косовогийн тус гаар тогтнол гэдэг нь ердөө л нефть, байгалийн хийн баял гийн дахин хуваарилалтын сэ дэрсэн газар нь болж таарчээ.

Харин Оросын тууштай хол­боотон гэгдэх Серби нь Европын Холбоонд элсэх өргөх бичгээ 2009.09.22­нд барьж, элсэх нэр дэвшигчийн албан ёсны статусаа 2012.03.01­нээс авч, 2013 оны 12 дугаар сард Европын Холбооны Зөвлөл Сербитэй хэлэлцээ эхлүүлэхийг дэмжиж, 2014 оны эхнээс хэлэлцээ яваг­даж байна. Шенгенийн бүсийн орнуудад серби иргэд био­метрик паспортаараа 2009 оноос чөлөөтэй зорчиж байгаа бөгөөд бүхий л үзүүлэлтээрээ Орос бус, харин Европын Холбоо эдүгээ Сербийн түнш болчихоод байна.

Худалдааны гол түнш–2013 оны байдлаар 16.3 тэрбум еврогийн худалдааны эргэлттэй, Сербийн гадаад худалдааны 62.8 хувь нь Европ руу чиглэсэн, Сербид гадаадаас орж ирдэг хөрөнгө оруулалтын 76 хувь нь Европын Холбооных, Сербийн хувьд Орос бус Европын Холбоо л хамгийн том гол донор нь, Баруун Балкандаа хамгийн их тусламж Европын Холбооны элдэв сангуудаас хүртэгч нь Серби өөрөө. Жил бүр 200 сая евро, 2001­2014 онд хүртсэн нь 2.5 тэрбум евро гэсэн тооцоо гарчээ.

Эндээс үзэхүл америк ажиглагч Михаэль Дорфманы үг оросын хувьд таагүй, гэхдээ гарцаагүй үнэн үг болж таарч байгаа юм биш үү? Серби нь Европын их гэр бүлдээ эргэлтгүй нэгдвэл юун Косово манатай юм болж, тэр үед харин манай Монгол Косовог хэрхэх вэ гэдэгтээ ухаалаг гарц тэр дор нь бэлэн гаргаад ирэх бэлтгэлтэй байх нь зөв биз ээ.

ВВМ©

5

Нийгэм

2016.09.23, БААСАН ~ №204 (482) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

Экологид халтай энэ бизнесийг дэмжигч нь эцэг, эхчүүд өөрсдөө байдаг

Цэцэрлэгийн цэнхэр улавчны мөрөөр

◄1Сүхбаатар дүүргийн 54

дүгээр цэцэрлэгийн үйлчлэгч эмэгтэйгээс “Ямар улавч хэрэглэдэг вэ?” гэсэн тун энгийн асуултад ч хариулт авч чадсангүй. Ингэхэд цэцэрлэгийн улавч гэдэг тийм хаалттай сэдэв бил үү? Бизнес болчихсон учраас ийнхүү нуугаад байна уу гэсэн хардлага өөрийн эрхгүй төрсөн юм.

ЖИЖИГ БИЗНЕСИЙН “ТОМ” АШИГ

Цэцэрлэгийн улавч бизнес болсон гэж бараг л таарсан хүн бүр хэлдэг. Гэвч яг аль цэцэрлэг вэ гэж тодруулахад хариулт өгөх хүн мөн л цөөхөн байлаа. Эх сурвалжийн мэдээлснээр Баянгол дүүргийн 236 дугаар цэцэрлэг эцэг, эхчүүдээс сар бүр 5000 төгрөг хураадаг аж. Харин Чингэлтэй дүүргийн 103 дугаар цэцэрлэг нэг гялгар улавчийг 100 төгрөгөөр зардаг байна. Угтаа бол ийм улавч үүнээс тав дахин хямд үнэтэй. “Бөмбөгөр” худалдааны төв дээр 100 ширхэг гялгар уутан улавчийг 2000 төгрөгөөр зарж байна. Нэг ширхэг нь 20 төгрөг гэсэн үг.

Дахиад тоо бодъё. Нийслэлд энэ жил 100 мянга гаруй хүүхэд цэцэрлэгт явж байна. Эцэг эх нь хүүхдээ хүргэж өгөх, авахдаа өдөрт хоёр улавч хэрэглэдэг гэвэл нийслэлийн цэцэрлэгүүд өдөрт ойролцоогоор 200 мянган улавчийг хогийн цэг дээр хаядаг гэсэн үг. Энэ нь сард 4.4 сая улавч болж үржинэ. Үүнийг мөнгөн дүнд шилжүүлбэл өдөрт дөрвөн сая төгрөг, сард 88 сая төгрөг хог болж байна. Хамгийн багаар буюу нэг гялгар улавчийг 20 төгрөгөөр тооцоход шүү дээ. Эцэг эхчүүдэд өдрийн 100, 200 төгрөг бага мэт санагдаж байгаа ч цаанаа багагүй

багасгах талаар ярьж байхад дээд боловсролтой иргэн нь ийнхүү хэгжүүрхэж буй нь харамсалтай санагдсныг нуух юун. Гялгар уут хамгийн багадаа 200­н жилийн дараа задарч, хөрсөнд уусдаг гэдгийг дунд сургуулийн хүүхэд ч мэддэг болсон цаг. Энэ эд газрын хөрсөнд шингэхгүй удсанаас хөрсний эвдрэл үүсдэг. Хөрсөнд бүрэн шингэж, уусахаас нааш ямар ч ургамал ургах боломжгүй болдог гээд олон хор уршигтай.

ашигтай бизнес бололтой.

ЭКО ГАРЦЫН ЭРЭЛДЦэнхэр улавчны хэрэглээ болон

бизнес ийнхүү цэцэглэж буй нь түүнийг орлох өөр сайн хувилбар байхгүйтэй холбоотой аж. Нэгэн гэр хорооллын цэцэрлэгийн эрхлэгч “Өвлийн улиралд улавч хамгийн том асуудал болдог. Гэр хорооллын айлууд гудамжиндаа угаадас, үнс асгадаг. Түүн дээрээ гишгэсээр цэцэрлэгт орж ирнэ. Үүнээс болж олон төрлийн халдварч өвчин гардаг учраас гялгар уутан улавч өмсгөхөөс өөр

арга байдаггүй” гэв. Тэрбээр мөн “Эцэг эхчүүд даавуун улавч авч явахаас залхуурдаг. Бид өөрсдөө даавуун улавч бэлдээд, түүнийгээ өдөр болгон угаана гэдэг үнэхээр

хэцүү. Цэцэрлэгийн үйлчлэгч тэр олон хүний шавар, шавхайтай улавчийг угааж хүчрэхгүй учраас гялгар улавчийг сонгодог” гэсэн юм.

500 хүүхэдтэй Чингэлтэй дүүргийн тавдугаар цэцэрлэгийн эрхлэгч Л.Энхзаяа улавчны асуудлыг шийдэх гэж олон хувилбараар оролдож үзжээ. Тус цэцэрлэгийн бага ангиар ороход ихэнх хүүхдийн гутал даавуун улавчтай харагдана билээ. Хүүхдүүд цэцэрлэгтээ орохдоо даавуун улавчаа өмсч хэвшжээ. Харин эцэг, эхчүүдийн

Гялгар уут хамгийн багадаа

200-н жилийн дараа хөрсөнд

уусдаг

Цэцэрлэгийн улавчны талаар ямар нэг журам, зохицуулалт байдаггүй.

» Цэцэрлэгүүд нэг гялгар уутан улавчийг 100 төгрөгөөр зардаг. Угтаа бол ийм улавч үүнээс тав дахин хямд үнэтэй.

» Эцэг эхчүүдэд өдрийн 100, 200 төгрөг бага мэт санагдаж байгаа ч цаанаа багагүй ашигтай бизнес.

» Цэнхэр улавчны хэрэглээ болон бизнес ийнхүү цэцэглэж буй нь түүнийг орлох өөр сайн хувилбар байхгүйтэй холбоотой.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат Хэнтий, Дорнод аймагт ажиллаж байна. Энэ үеэр Хэнтий аймгийн Засаг дарга Н.Ганбямбатай орон нутгийн хөгжил болон өвөлжилтийн бэлтгэл ажлын талаар ярилцлаа.

-Хэнтий аймагт эдийн засгийн нөхцөл байдал ямар байна вэ?

ÍÝÝËÒÒÝÉ ÀÆËÛÍ ÁÀÉÐ

Ìîíãîë îðîí äàÿàð õàìãèéí ºðãºí ñ¿ëæýýã á¿ðä¿¿ëñýí áàíêèíä òîãòâîð ñóóðüøèëòàé àæèëëàõ, á¿òýýë÷ ñýòãýëãýýòýé çàëóóñò äàðààõ àæëûí áàéðûã ñàíàë áîëãîæ áàéíà.

ªðñºëäºõ¿éö öàëèí óðàìøóóëàë Àæèëëàõ òààòàé îð÷èíÕºãæèõ äýâøèõ áîëîìæ

ӨМЧИЙН ХАРИЛЦААНЫ ГАЗАРТ – БАРИЛГЫН ИНЖЕНЕР (ТҮР ОРОН ТОО)

Á¿ðä¿¿ëýõ ìàòåðèàë:

1. Дипломын хуулбар; 2. Цахим үнэмлэхний хуулбар;3. Урьд нь ажиллаж байсан бол тухайн ажлаасаа ажил байдлын тодорхойлолт; 4. ХААН Банкны “Ажилд орохыг хүсэгчийн анкет”-ыг бүрэн гүйцэт, үнэн зөв

бөглөсөн байх.

Анкетыг Төв ХААН Банкны байранд биечлэн ирж авах эсвэл www.khanbank.com хаягаар нэвтэрч, Ажлын байр хуудсан дахь анкетыг электрон хэлбэрээр бөглөж илгээнэ.

Жич: Зөвхөн эхний сонгон шалгаруулалтад тэнцсэн хүмүүстэй холбоо барина.Бүрдүүлсэн материалыг буцаан олгохгүй болохыг анхаарна уу.

Хаяг: Сүхбаатар дүүрэг 4-р хороо, Сөүлийн гудамж -25, ш/х-192, Улаанбаатар 14250 Утас: 332333

Өргөдөл хүлээн авах хугацаа: 2016.09.26-ны өдрийг дуустал

Тавигдах ерөнхий шаардлага:

• Барилгын инженер мэргэжлээр бакалавр болон түүнээс дээш зэрэгтэй;• Бичиг баримт боловсруулах өндөр чадвартай; • Англи хэлний зохих мэдлэгтэй; • Компьютерийн хэрэглээний програмуудыг өндөр түвшинд эзэмшсэн; • АutoCAD програм дээр ажилладаг; • Харилцааны өндөр чадвартай, багаар хамтран ажиллах чадвартай; • Үнэнч шударга; • Ажилдаа хариуцлагатай, идэвх санаачлагатай; • Шуурхай, бүтээмжтэй ажиллах, ажлын ачаалал даах чадвартай; • Тогтвор суурьшилтай ажиллах хүсэлтэй; • Нягт нямбай, харьцааны соёлтой; • Зохион байгуулах болон багаар ажиллах чадвартай.

ТОМИЛОЛТ

Хэнтий аймаг ургацынхаа 60 гаруй хувийг алджээБ.Бямбасүрэн@byambaZGM

сан байгуулж байна. Томоохон бизнес эрхлэгчид болон иргэдээс хандив цуглуулж, шаардлагатай ажлуудыг эхлүүлнэ. Түүнчлэн жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжиж, ажлын байрыг нэмэг­дүүлэх, иргэдийн орлогыг өсгөх бодлого барина.

-Хэнтий аймагт хийж буй томоохон бүтээн байгуулалтын ажлаасаа дурдахгүй юу?

­Кувейтын ханхүү манай аймагт айлчилж, онгоцны буудлын хөөрөх буух талбайн асфальтыг хийж өгөхөөр боллоо. Мөн Саудын арабын ханхүү энэ үед манай аймагт зочилж ирээд байна. Бид гаднын хөрөнгө оруулалтыг татах чиглэл рүү анхаарлаа хандуулж байгаа. Чингисийн өлгий нутаг гэдэг утгаар гаднын жуулчид ирдэг. Гэхдээ яг өнөөдрийн байдлаар байгалиараа байгаа найман гайхамшгаас өөр үзүүлэх юм алга. Тиймээс төрөл бүрийн үзүүлбэрийг шинээр баяжуулах хэрэгтэй байна. Жуулчдыг татах зорилгоор Чингисийн цогцолборыг барихаар төлөв­лөсөн. Мөн Хэнтий аймгийн төвөөс зүүн тийш Бэрх, Норов­лин, Дадал явах замыг засах, ингэхдээ төр засгийн түвшинд зөвшөөрөл өгвөл гаднын хөрөнгө оруулалтаар хийх бодолтой байна.

-Өвөлжилтийн бэлтгэл хэр хангагдсан бэ. Энэ өвөл хатуу болох магадлалтай байна?

­Өвөлжилтийн бэлтгэл базаах ажил нэлээн хүндрэлтэй байна. Наймдугааар сарын эхээр Засаг даргын албан даалгавар гаргаж, төв суурин болон хөдөө аж ахуйн салбар дахь өвөлжилтийн бэлтгэл ажлыг хангуулж эхэлсэн. Гэхдээ аймгийн хамгийн том уурын зуух дээр 900 гаруй сая төгрөгийн өр үүсээд байгаа. Аймгийн хэмжээнд 130 мянган тонн хадлан бэлтгэхээр төлөв­

хувьд бол өөр. Яарч, сандарсан эцэг эхчүүд үүдээр орж ирмэгцээ л улавч нэхэж эхэлдэг аж.

Энэ цэцэрлэгт өдөрт 500 эцэг, эх ирж бас явдаг. Тэгэхээр даавуун улавч хэрэглэе гэвэл цэцэрлэгийн жижүүр, үйлчлэгч хоёр өдөрт хагас мянган улавчийг угааж, арчилна гэсэн үг. Тиймээс бүх эцэг, эхчүүдийг даавуун улавчаар хангана гэдэг давшгүй даваа гэлээ. Л.Энхзаяа эрхлэгч “Япон, Солонгост эцэг эхчүүд гутлаа тайлаад ордог. Манайд тийм боломж байхгүй. Эцэг, эхчүүд ч дургүйцдэг, орон зайн хувьд ч боломжгүй. Манайх шиг олон хүүхэдтэй цэцэрлэг 500 хүний гутлыг хаана агуулах вэ гэдэг том асуудал. Ядаж байхад эцэг, эхчүүд өглөө яг 8.30­аас 9.00 цагийн хооронд, орой 17.40­өөс 18.00 цагийн үед ирцгээдэг. Ийм үед гутлаа тайлах, эсвэл даавуун улавчийг ээлжилж өмсөнө гэж байхгүй. Гэхдээ бид нэг ч гэсэн гялгар уутан улавч хэрэглэхгүйн тулд эцэг эхийг гэрээсээ даавуун улавч авчрахыг шаарддаг ч биелүүлдэг хүн тун ховор” гэв. Эднийх удахгүй болох эцэг эхийн хурлаар санал авч улавчны асуудлыг хэрхэхээ шийдэх аж. Одоо бол өнгөрсөн жил эцэг, эхчүүдийн хуримтлалын мөнгөөр авсан гялгар улавчаа үнэгүй хэрэглүүлж байгаа юм.

Үнэндээ экологид халтай энэ бизнесийг хоёр гараа өргөн дэмждэг, хөрөнгө оруулагчид нь эцэг, эхчүүд өөрсдөө байдаг. Хямд, дээр нь цэвэрхэн гэж бараг л магтана. Хүүхдээ цэцэрлэгээс нь авахаар хүлээж буй 40 гаруй насны эрэгтэйгээс энэ талаар асуухад “Ийм улавч харин ч цэвэрхэн, хэрэглэхэд амар байдаг. Дэлгүүрийн уутны хэрэглээг зогсоож чадахгүй байж ийм жижиг асуудлын хойноос хөөцөлдөх хэрэггүй” гэлээ. Тэрбээр өөрийгөө их сургуульд багшилдаг, боловсролтой хүн гэдгээ дахин дахин тодотгож байлаа. Манайд 10 гаруй жилийн өмнөөс гялгар уутны хэрэглээг

­Манай аймгийн ДНБ 340 тэрбум төгрөг. Аймгийн эдийн засгийн хувьд 60.1 хувь нь хөдөө аж ахуй, 10 гаруй хувийг уул уурхай эзэлдэг. Үлдсэн 26 хувийг үйлчилгээний салбар эзэлж байна. Зүүн аймаг руу явдаг гол зам Хэнтийгээр дайрч өнгөрдөг болохоор брэнд бүтээгдэхүүн бий болгох, эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд анхаарч ажиллаж байгаа. Саяхан аймгийн Засаг даргын мөрийн хөтөлбөр батлагдсан. Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд эхний ээлжинд айл өрх рүү чиглэсэн

бодлого баримтална. Аймгийн хэмжээнд 23500 гаруй өрхтэй.

-Танай аймгийн хэмжээнд иргэдийн хөдөлмөр эрхлэлт ямар байгаа вэ?

­Улс орны эдийн засаг хямар сан, салбар бүрт санхүү­гийн хүндрэл үүссэн, хөрөнгө оруулалт зогссон энэ үед аймаг хөгжүүлэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлнэ гэдэг амаргүй. Тиймээс өөрсдийн нөөц болом­жоо ашиглах, төсвийн орло гын эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх шаардлага бий болж байгаа. Энэ хүрээнд Хэнтий аймгийн

С.Батсайхан / ЗГМ©

Б.Ганбаяр / ЗГМ©

ЗГМ: СУРВАЛЖЛАГА

лөснөөс 60 орчим хувийг нь аваад байна. Энэ жил зуншлага тааруу байсан нь хадлангийн гарцад нөлөөлсөн. Хойд талын сумдад ган болсон учраас хад лан гийн бүс нутаг Дадалд өвсний гарц муу байгаа.

Тэрчлэн зоорины аж ахуйг дэмжиж, ургац нөөцлөх бодол­той байна.

-Ургац хураалтын явц хэдэн хувьтай байна вэ?

­10 гаруй мянган тонн үр

тариа хураан авах урьдчилсан баланс гарсан. Харамсалтай нь, нийт тарьсан улаан буудайны 64 орчим хувийг алдахад хүрээд байна. Үүний гол шалтгаан нь өнгөрсөн зургадугаар сард хожуу тариалалт эхэлж, соёолжилт алдсан, бутлалтын үеийг өнгөрөөсөнтэй холбоотой. Гэхдээ өнгөрсөн жилийн ургацаас 10 гаруй мянгаар илүү буюу, есөн мянган тонн үр тариа хураах төлөвтэй байна.

Хүүхдэдээ үлгэр жишээ болох ёстой эцэг эхчүүд хэнэггүй, залхуу зангаасаа болж гялгар уутны хэрэглээг ийнхүү өдөрт хэдэн мянгаар нь нэмж байна. Салбарынхан ч энэ “жижиг” асуудлыг тоодоггүй нь цэцэрлэгийн улавчны талаар ямар нэг журам, зохицуулалт байдаггүйгээс харж болно. Энэ нь өнгөц харахад жижиг асуудал мэт ч үр дагавар нь үлэмж их юм.

Зарим хүн цаасан улавч хэрэглэх боломжтойг дурдаж байв. Гэхдээ шавар шавхайтай үед цаасан улавч норно гэдгийг бодох л хэрэгтэй. Ямартай ч эрүүл ахуйд тохирсон, байгальд ээлтэй тийм улавчийн эрэлд нийтээрээ мордъё. Хүүхдэдээ байгалиа хайрла гэж хэлчихээд өөрсдөө хог “үйлдвэрлээд” явах нь хэр зөв бэ.

ЦАХИЛГААН БАРАА ГАР УТАС

1. Автомашины хар хайрцаг зарна.170 градус харах өнцөгтэй, санах карт хийж бичлэг хийнэ.Утас: 991227182. Автомашины хагарч цуурсан шил наагч зарна.Хүргэлттэй. Үнэ: 35000Утас: 996799623. Шинэ дугуйнууд зарна.Үнэ: 100.000 төгрөгУтас: 880067344. Agiom шинэ дугуйнууд зарнаУтас:99101688 /Үнэ тохирно/5. 2009 oны "FX35" хямд зарна. Үнэ: 25 сая Утас: 991114686. "G500" zarna 2004­2012. Дотор гаднагүй он залуу болгосон машин оролцуулна. Утас: 999934347. 2003 оны 2012 орж ирсэн сувдан цагаан өнгөтэй, beams­2.0 мотортой, ухрах камертай "Grand mark 2" яаралтай зарна.Үнэ 5 сая. Утас: 966517948. 2009 оны "HUMMER H2" зарна.Утас:917778779. 2008 оны "LX570" зарна.Үнэ:60 сая Утас: 9911146810. "Full option A8" зарна. Утас: 99995108

ҮЛ ХӨДЛӨХ НОМ, ХЭВЛЭЛ

1. Бүх төрлийн ном хэвлэл худалдаалж байна.Утас: 991441542. Хуучин номнууд зарна.Утас: 94640105 3. Бизнес удирдлагын магистерийн ангид хэрэглэгдэх 2003­2008 оны Pearsons interna­tional edition номнуудыг тус бүр 30.000 төгрөгөөр зарна. Утас 991536374. Ээж ба хүүхэд ном зарна. Утас: 990894015. Сэргэн мандалтын үеийн нэрт зураачдын бүтээлийг өнгөтөөр хэвлэж, орос хэлээр нийтэлсэн Монголд цөөн байдаг уран зургийн ном зарна. Утас: 996259216. Official guide of TOEFL TEST 4th edition. Албан ёсны TOEFL тест гаргадаг газраас уг шалгалтад бэлтгэгчдэд зориулан гаргасан GUIDE book­ийн хамгийн сүүлийн хэвлэл. Хэрэглэж байсан мөн дисктэйгээ. Утас: 99674312 7. Монго лын залуучуудад хүн төрөлхт ний хөгж лийн их алхаатай хөл нийлүү лэхийн зэрэгцээ өөрийн үндэсний зан заншил, ухамсар, ёс суртахууныхаа үнэт зүйлийг гээлгүй зөв хослуулан авч явахыг зөв ухамсарлан ойлгуулах энгийн хялбараар илэрхийлж чадсан “Монгол хүний хөгжил төлөвшлийн ДЭЭД УХААН” ном уншигчдын гар дээр очиж байна.Утас: 981110298. Бизнес удирдлагын магистрийн ангид хэрэглэгдэх 2003­2008 оны Pearsons interna­tional edition номнуудыг тус бүр 30.000 төгрөгөөр зарна. Утас: 99153637

1. 3­4 хорооллын эцэст Говь цогцолборийн хажууд 29 дүгээр байрны есөн давхарын найман давхарт 36м.кв наран талдаа хоёр цонхтой, гал тогоо тусдаа, хувцасны шүүгээ, харанхуй нэг өрөөтөй саруулхан балконтой үзэгдэх орчин сайтай маш дулаахан нэг өрөө байр зарна. 93, 77 сургууль болон 96­р цэцэрлэг хажууд байдаг. Автобусны буудалтай ойрхон . мкв 1.440,000 Үнэ: Бэлэн мөнгөнд 52 саяас. Утас: 919141912. 10­р хороололд Сувилахуйн сургуулийн хойно 47м.кв хоёр өрөө байр зарна.Утас: 881921303. Төмөр замд СОТ­н таван давхарт угсармал байрны хоёр өрөө байр зарна. Утас: 994664944. Урлан бүтээх төвийн хойно байрлалтай. "Хурд" констракшн барьсан, ванн, жорлон тусдаа бүх цонх наран тал руугаа харсан байр. Том тагттай. Утас: 911816185. Хан­Уул дүүрэгт Peace town хотхонд 58.92м.кв байр зарна машин оролцуулж болно. Утас: 990976396. Модны 2­т угсармалын гурван өрөө байр зарна. Утас: 99105070 7. ЧД, СУИС­ийн баруун хойно байрлах 2010 онд ашиглалтад орсон, 12 давхар, 58­р байрны 11­н давхарт, 70.7 м.кв бүхий гурван өрөө байрыг гал тогооны тавилга болон хувцасны ханын шкафны хамт худалдана. Бүх цонх нь наран талдаа, өвөлдөө дулаахан, цонхоор харагдах орчин сайтай, сантехникийн хувьд ямар нэг доголдолгүй.

1. Гэр болон оффиссын сүлжээ хүрдэггүй газарт сүлжээ дахин дамжуулагч суурилуулна. Угсралт тохиргоо үнэгүй.Утас: 757520202. Black iPad mini Wi Fi 64GB багтаамжтай. Үнэ: 400.000. Утас: 889981383. Ipad1 wifi 16gb зарна. Утас: 990025084. Төмөр гадаргуутай 2TB багтаамжтай зөөврийн hard диск зарна. Утас: 988866555. "Sony Vaio core i5" notebook хямд зарна. Үнэ:500.000 Утас:881027406. Sony 15.6 Core I7 560­d зарна. model VPCF133FX In­tel(R) Core(TM)i7 Q740 1.70 ghz Ram 4g hhd 500gb Display 15.6 inch numlockУтас: 887717677. “Kory notebook shop” бүх төрлийн used нөтбүүк, таблет худалдаалж байна. Үнийн хувьд хамгийн хямд, өргөн сонголттой. Өдөр бүр 11.00­20.00 цагийн хооронд ажиллана. Утас: 899979868. Wifi хүч нэмэгч дамжуулагч суурилуулна. Утас: 75752020

КОМПЬЮТЕР БА ДАГАЛДАХ ХЭРЭГСЭЛ

UBshop.mnЧӨЛӨӨТ ХУДАЛДААНЫ ПЛАТФОРМ

Юу авмаар байна? Юу зармаар байна?

ubshop.mn сайтад та зараа байрлуулбал манай сонины зарын энэ хэсэгт шууд орох юм. Зөвхөн кирил үсгээр бичсэн, холбоо барих утас, зарах үнэ нь тодорхой зарууд энэ хэсэгт орохыг анхаарна уу.

UBSHOP.MN

АВТОМАШИН

1. Соронзон орны хүчээр агаарт эргэлдэх ДЭЛХИЙН БӨМБӨРЦӨГ бүхий сувенир зарна. Утас: 960129382. Германаас ирсэн мотор (gen­erator) зарна. Цоо шинэ. Утас:990934693. Нийтийн хоолны бизнест чухал хэрэгцээтэй тоног төхөөрөмж болох хөргүүртэй шүүгээ үнэ тохиролцож яаралтай зарна. Дээд талдаа салад, ногоо зэргийг хөргөлтийн шаардлагын дагуу хадгалах найман секцтэй, доод талдаа хөргөгчтэй шүүгээтэй. /гурван сар л хэрэглэсэн/ Гадуур нийтийн хоолны тоног төхөөрөмжийн дэлгүүрт 2.600.000 төгрөгөөр худалдаалагддаг, эрэлт хэрэгцээ өндөртэй тоног төхөөрөмж юм. Худалдах үнэ: 2 саяас эхэлнэ. Худалдах доод үнэ: 1.8 сая.Утас: 757520204. Солонгосоос оруулж ирсэн сүүлийн үеийн шинэвтэр хоёр хаалгатай том хөргөгч яаралтай хямд зарна. Утас: 99236582

1. Ухаалаг цагтай байхад утсаа хаях, дуудлага сонсохгүй байх асуудалгүй боллоо. GSM сүлжээ SIM карт дэмжинэ. Дурын дугаар руу залгах дуудлага хүлээн авах боломжтой. Мессеж бичих, сэрүүлэг, цаг, pedometer, тооны машин гэх мэт олон үйлдэлтэй.Утас: 96012938 , 998188322. АНУ­аас ирсэн "iPhone 6" 16GB gold, gray. Үнэ:1.250.000 шинэ, задлаагүй. Утас:991273313. АНУ­аас ирсэн цоо шинэ задлаагүй “Factory Unlocked Iphone 6s” 16gb хар өнгөтэй утас зарна. Үнэ: 1.800.000 ­гаас хямдраад 1.700.000 Утас: 990854244. Евро стандартын оригинал "Samsung Galaxy S6" утас зарна. Үнэ: 800.000 Утас: 996062935. Хамгийн сайн гэгддэг official SM­N900 note 3 зарна. Утас: 995090456. Дубайгаас авч ирсэн 18к “Vertu signature rose gold” зарна. Үнэ: 1.5 сая. Утас: 99979107

Амьдралын хэв маяг

6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.09.23, БААСАН ~ №204 (482)

Нүүрээ угаалаа, тос түрхлээ, энгэсэг тавилаа, гүйцээ.

Та ийм дарааллаар нүүрээ буддаг юм биш биз? 2000 оны эхэн үед бол таныг хэн ч гайхахгүй байхсан. Харин одоо үед бүсгүйчүүдийн арьсыг хамгаалах, будалтыг илүү сайхан харагдуулах олон бүтээгдэхүүн гарсаар байна. Праймер, бэйс, спрэй зэрэг таны сонсож байсан ч учрыг нь олохгүй юм гээд нүдээ аниад өнгөрүүлсэн олон бүтээгдэхүүнийг энд нэрлэж болно. Бүсгүй та 100 хувь байгалийн гаралтай гоо сайхны бүтээгдэхүүн нэгэнт л хэрэглээгүй цагт арьс, эрүүл мэндээ хамгаалах нь зүй хэрэг. Танд тус болох үүднээс бид нүүр хувиргагч А.Баярзаяагийн нүүрээ будахдаа ямар дараал­лаар бүтээгдэхүүнээ хэрэглэх тухай зөвлөгөөг хүргэж байна.

Нүүрээ цэвэрлэх­Арьсаа гүнд нь хүртэл цэвэрлэж, батга гарахаас хамгаалахыг хүсвэл нүүрээ хоёр удаа угаавал зохил­той. Эхний удаад хир буртаг

Лондоны Брунелийн их сургуулийн сэтгэл судлаач, “Applying Music in Exercise

Хөөрхөн болох дараалалНүүрээ будахаас илүү химийн элдэв бодистой бүтээгдэхүүнээс хамгаалах нь чухал

Г.Сайнзаяа@sainzayaZGM

арилдаг бол хоёр дахь угаалтаар нүүр цэвэрлэгч арьсны гүнд хүрдэг.

Тонер­Усан цэвэрлэгчийг алгасах нь яг л эрдмийн ажил биччихээд компьютертээ хад­галалгүй программаа хаахтай адил. Нүүрээ цэвэрлэхэд зориул­сан бүхий л хүчин чармайлт усан цэвэрлэгчгүйгээр дэмий зүйл болох болно. Та нүүрээ угаасны дараа тонерыг хөвөнд шингээн арчиж хэвшээрэй.

Толбоны тос­Хэрэв та батга, эсвэл батганы сорив эмчлэх тос түрхдэг бол тонерын дараа түрхэх нь зүйтэй. Бид ихэвч­лэн нүүрээ будах үедээ энэ төрлийн тосыг үйлчлэхгүй байх хэмээн алгасдаг. Гэвч тэгэх шаардлагагүйг А.Баярзаяа хэллээ.

Серум­Нүүрний тосны гол дүрэм нь хөнгөнөөс эхлэх. Серум бүтээгдэхүүний шим тэжээлийг арьсанд дамжуулах давхарга болж өгдөг. Өөрөөр хэлбэл, идэвхтэй найрлагуудыг арьсны гүнд хүргэдэг гэсэн үг. Тиймээс аль болох чанартай бү тээгдэхү ү н сонгохыг

анхааруулъя.Нүдний тос­Ихэнх хүн

нүдний тосыг хамгийн сүүлд түрхдэг. Гэвч энэ нь буруу юм. Харин чийг шүүлэгч, тос, нарны тос ноос ч өмнө түрхэх нь зөв. Та ядам хурууны өндгөөрөө нүдний тосыг зөөлөн хийгээд нимгэхэн түрхээрэй.

Чийгшүүлэгч­Таны арьс тослог байсан ч чийгшүүлэгчийг

ямагт хэрэглэх ёстой. Цастай, бороотой, нартай, салхитай байсан ч чийгшүүлэгчээ түр­хэхээ мартуузай.

Тос­Тосыг нүүрэнд бүхэлд нь түрхэх шаардлагагүй. Хэрэв таны арьс Т хэлбэрээр тослогт­дог бол зөвхөн хацартаа түрхэж болно. Тэрчлэн зуны ули ралд тослогтох нь ихэсдэг бол хэсэг зуур татгалзсан ч болох юм.

Дасгал цаг, долоон дуу

Нарны тос­ Нарны тосыг нүүрээ цэвэрлэсний дараа шууд түрхвэл дараа дараагийн бүтээгдэхүүнүүд үр ашиггүй болж хувирдаг.

Праймер­Таны энэ хүртэл хийсэн ажил, цаашид хийх бүхнийг зангидах зүйл бол праймер. Таны суурь крем тогтоц сайтай, нүдний тень тод өнгөтэй байхад праймер

туслах болно. Түүнчлэн арьсны тослогийг тэнцвэржүүлж, өө дарах зэрэг олон ач тустай.

Суурь крем­Арьсыг жигд өнгөтэй, эрүүл харагдуулах нууц бол суурь крем. Та суурь крем авахдаа гар, эсвэл хам рын өнгөтэй нийцүүлж огт болохгүй. Харин арьсны өнгөнд тааруулж авахад хамгийн тохиромжтой хэсэг нь шанаа байдаг. Түүнчлэн суурь кремийг нимгэн тавьбал илүү бодит харагддагийг бүү мар таарай. Харин өө дарахдаа арваннэгдүгээр алхмыг хэрэг­жүүлнэ. Хэрэв та өөрийн арьсны өнгөнөөс бага зэрэг цайвар, эсвэл бараан харагдахыг хүсвэл нэг өнгөөр ихэсгэж, эсвэл багасгаж кремээ сонгох хэрэгтэй. Чингэхдээ, хүзүүндээ ч крем түрхэхээ мартаж болохгүй.

Консилер­Зөвхөн нөсөө толбо, батгатай хэсэгтээ консилер түрхэж, тусгай багс, эсвэл пролон ашиглан шингээнэ.

Будалт­Одоо л та үндсэн будалтаа хийж болно. Үүнд гэрэл, сүүдэр, нүдний тень, хөмсөг, сормуусны будаг зэрэг багтах юм.

Энгэсэг­Үүний тусламжтай та нүүр будалтаа бэхжүүлж, илүүдэл тосыг шингээнэ. Хэрэв та үдэшлэг, арга хэмжээнд очих гэж байгаа бол нүүрэндээ их хэмжээний энгэсэг түрхээд, 7­10 минутын дараа шингээгүй хэсгийг цэвэрлэж аваарай. Ингэснээр та хацар улайсан болов уу, дух, хамар минь гялалзаж байгаа болов уу гэж санаа зовох шаардлагагүй.

and Sport” (Дасгал хөдөлгөөн, спорт дахь хөгжмийн нөлөө) номын зохиолч доктор Костас

Карагеоргис нэгэн судалгаа хийжээ. Тэрбээр дасгал хийх үед хүн дуу сонсоход ямар өөрчлөлт гардгийг судалсан байна. Ингэхэд, дууны үг, хэмнэл, хурд зэрэг нь хүний сэтгэл хөдлөлд нөлөөлж, эрч хүч өгдгийг тогтоожээ.

Хийж буй тухайн дасгал хөдөлгөөний хурдад тохирсон дуу сонсоход хүн илүү сэтгэл хөдлөлтэй болдог аж. Энэхүү нөлөөлөл нь кофеноос ч хүчтэйг онцлох хэрэгтэй. Доор дурдсан дуунууд хүний дасгал хийх

эрч хүчийг нэмэгдүүлдэг нь шинжлэх ухаанаар батлагдсан аж.

Foo Fighters – Everlong. Хүчний дасгал хийхэд тохиромжтой.

R. Kelly The World’s Greatest. Бие халаалт, боксоор хичээллэх үед сонсож болно.

We Are Young – Fun. Планк тэргүүтэй гэдэсний булчин­гийн дасгал хийх тийм ч амар биш. Харин энэ үед We Are Young дууны тайван хэмнэл танд эрч хүч өгөх болно.

Runnin’ (Lose It All) Naughty Boy feat. Beyonce’ and Ar­row Benjamin. Гадаа гүйж явахдаа хөгжим сонсох нь аюултайг доктор Карагеоргис анхааруулсан. Гэхдээ та дунд зэргийн хэмнэлээр гүйлтийн зам дээр гүйж байгаа бол энэ дуу төгс тохирно.

One Way or Another – Blondie. Дасгалын дугуй унаж байгаа хүмүүс нэг хэмнэлийн дуу сонсвол дөрөөгөө жигд жийдэг. Эл дуу таныг хэмнэл­дээ автуулж, нэг минутад 80

удаа жийхэд хүргэнэ.Run with the Wolves – Prodigy.

Энэхүү дуу таныг хамаг хурдаараа гүйхэд ч хүргэж магадгүй. Гүйлтийн зам дээр хурдан гүйхийг хүсдэг ч эрч хүч өгөх зүйл хэрэгтэй байгаа бол Run with the Wolves дууг санал болгоё.

Power ­ Kanye West. Та туухай өргөх үедээ уг дууны бөмбөрийн хэмнэл, хүчтэй үгсийг сонсоод өөрийгөө тамирчин мэтээр л төсөөлөх болно.

Энгэсэг түрхээд, 10 минутын дараа шингээгүй хэсгийг цэвэрлэвэл удаан

тогтоно

7

Авто

2016.09.23, БААСАН ~ №204 (482) ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

боллоо. Энэтхэгчүүд JLR­т зориулсан хөдөлгүүр бүтээх тусгай төв байгуулахад зориулан нийт нэг тэрбум фунт стерлинг гаргажээ. Шинэ хөдөлгүүрийн үйлдвэрлэлийг ч Их Британид явуулахаар төлөвлөж байна.

Англичууд шинэ Ingeni­um­ийг JLR­ийн түүхэн дэх хамгийн шилдэг хөдөлгүүр хэмээн үнэллээ. Уг хөдөлгүүрийг өмнөх үеийн загвартай харьцуулахад хүч 25 хувиар сайжирч, шатахуун зарцуулалт

15 хувиар буурчээ. Ingenium хөдөлгүүр хийцийн хувьд 0.5 литрийн цилиндрийн багтаамж бүхий, хос турбокомпрессорт технологид суурилж байна. Эхний ээлжинд хоёр литрийн багтаамжтай, дөрвөн цилиндрт ердийн хөдөлгүүр үйлдвэрлэнэ. Инженерүүд техникийн нарийв­чилсан үзүүлэлтийг нууцалсан ч 200, 250, 300 морины хүчтэй гурван өөр хувилбартай нь тодорхой байгаа юм.

Уг хөдөлгүүрийн зэрэгцээ

Transcend хэмээх нэртэй шинэ хийцийн роботжсон хурдны хайрцаг үйлдвэрлэнэ. Уг хурдны хайрцгийг бүтээхэд 30 сая фунт стерлинг зарцуулжээ. Германы Volkswagen концернийг эс тооцох аваас кроссовер болон бартаа туулдаг машинд роботжсон хурдны хайрцаг ашигладаггүй. Бартаат замын хүнд нөхцөлд үүсдэг ачааллыг ийм технологитой хурдны хайрцаг даах чадваргүй хэмээн зарим мэргэжилтэн

шүүмжилдэг. Гэхдээ хүнд даацын ачааны машин, хэт хурдан суперкарт робот­хурдны хайрцаг ашиглаад удаж байгаа учраас бартаа туулдаг машинуудад ч нэвтрүүлж болно хэмээн JLR үзсэн юм.

Transcend хурдны хайрцагны гол давуу тал нь ашигт үйлийн коэффициент сайн. Шинэ хурдны хайрцаг өмнөх үеийн ижил төрлийн загвараас 20 килограммаар хөнгөн. Шатлах хооронд сэлгэх харьцаа маш

сайн буюу 20:1 байгаа нь хүндрүүлсэн араа хуваарилах нэмэлт хурдны хайрцаг тавих шаардлагагүй болгож байгаа юм. Зөвхөн Transcend хурдны хайрцагны ачаар машины шатахуун зарцуулалт 20 хувиар буурна хэмээн үйлдвэрлэгч тайлбарлаж байна.

Шинэ хөдөлгүүр, хурдны хайрцгийг 2017 оноос эхлэн JLR­ийн загваруудад суурилуулах юм.

Шинэ Ingenium­ийг JLR­ийн түүхэн дэх хамгийн шилдэг хөдөлгүүр хэмээн үнэллээ

Г.Очирбат@ochirbatZGM

Шинэ хөдөлгүүр, шинэ эрч хүч

Орчин үед автомашин үйлдвэрлэгчид хөдөлгүүр, хурдны хайрцгийг өөрсдөө бүтээх нь улам цөөрч, хөндлөнгийн үйлдвэрлэгчдийн шийдлийг ашиглах нь ихэссэн. Үүний жишээнд Их Британийн Jaguar Land Rover (JLR) компани ч орно. Тус компанийн дээд зэрэглэлийн машинуудад өөрийнх нь бүтээл болох таван литрийн хүчирхэг хөдөлгүүр ашигладаг ч жижиг, дунд оврын загваруудад их төлөв Ford­ийн бэлэн бүтээгдэхүүн суурилуулах нь элбэг. Тус компани 2008 он хүртэл америкчуудын мэдэлд байсан болохоор үүнд гайхах зүйлгүй. Үүнээс гадна кроссовер болон бартаа туулдаг загваруудад нь Германы ZF компанийн хурдны хайрцаг өргөн ашигладаг.

JLR­ийн шинэ эзэн, Энэт­хэгийн Tata Motors компани хөдөлгүүр, хурдны хайрцгийг өөрийн хүч, хөдөлмөрөөр бүтээхэд ихээхэн хөрөнгө оруулалт хийсний ачаар Inge­nium хэмээх бензин хөдөлгүүр, найман шатлалт роботжсон хурдны хайрцгийн хамт бэлэн

Манометртэй галын хорны хийн даралтын заалт ногоон хэсэгт байх ёстой. Гаднах орчны температур ихсэх үед манометрын заалт шар хэсэг рүү шилжиж болзошгүй. Баллоны даралт 11­18,5 баррель байдаг.

Шүрших зай хоёр метр хүртэл. Хоёр килограммын галын хор 10 секундын дотор дуусдаг тул аль болох түргэн, оновчтой шүрших нь чухал юм. Галыг салхины уруу унтрааж байхыг битгий мартаарай.

ЗӨВЛӨГӨӨ ОНЦЛОХ МЭДЭЭ

ЗГМ: ИНФОГРАФИКЯндан мэдрэгчийг орлуулж болох уу

Галын хор 10 секундэд дуусдаг

Яндан мэдрэгчийг 60,000­80,000 км тутам солихыг үйлд вэрлэгчид зөвлөсөн байдаг. Энэ хугацаанд солиогүй машинууд Монголд орж ирээд шатах нь бий. Мөн гэмтээд байгаа гол шалтгааны нэг нь бензиний чанар юм. Бензин дэх хар тугалгын хэмжээ их байгаагаас болж яндангийн мэдрэгч дотор давхарга үүсгэж,

яндан халаагчийг хэт халааснаас болж шатдаг. Энэ гэмтлээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд чанар сайтай бензин хийж байгаарай.

Зарим жолооч шатсан яндан мэдрэгчийн шон нь таарч байвал гээд зориулалтын бус, өөр машины мэдрэгчээр орлуулаад тавьчихдаг. Гэвч энэ нь сөрөг нөлөөтэй. Тухайлбал, машин

бүрийн мэдрэгчийн мэдрэх чадвар хөдөлгүүрийн загвараас хамаараад харилцан адилгүй байдаг. Тухайн машины төрлөөс хамаарч өөр өөр эсэргүүцэл, үзүүлэлттэй ба энэ үзүүлэлт зөрсөн тохиолдолд шатахуун зарцуулалт ихсэж, хорт утаа ялгаруулалт дагаад нэмэгд дэг. Тиймээс зориулалтын мэдрэг­чийг нь ашиглаж байгаарай.

Гибрид хөдөлгүүртэй машин энгийн машиныг бодвол жолоодлогын явцаас хамаарч бензин мотор нь олон дахин асаж унтардаг. Энэ нь хөдөлгүүрийн ачааллыг ихэсгэж бензин зарцуулалтыг нэмэгдүүлнэ. Тиймээс аль болох шингэн 0W20 зэрэглэлтэй тос хийвэл

зарцуулалт нь багасдаг байна.Энгийн машиныг нэг газраас

нөгөөд хүргэхэд ганц л удаа асаахад болдог. Харин гибрид машин энэ хооронд олон дахин асаж унтардаг учраас моторыг найдвартай тослох шаардлагатай. Хэрэв өтгөн тостой бол насос моторыг асах үед бүрэн тосолж

амждаггүйгээс эд анги элэгдэлд ордог. Харин шингэн тостой бол насос моторыг асах үед бүрэн тосолж элэгдлээс хамгаална. Тиймээс үйлдвэрлэгчийн зааврын дагуу шингэн тос хийвэл бензин бага зарцуулаад зогсохгүй хөдөлгүүрийн нас­жилтыг уртасгадаг.

Prius-д ямар тос хийвэл бензин бага зарцуулах вэ Apple Inc корпораци Их

Британийн Mclaren Technol­ogy Group­д хувь эзэмших сонирхолтой байгаа талаар Finan­cial Times мэдээллээ. Компанийн үнэлгээ 1­1.5 тэрбум фунтын хооронд хэлбэлзэж байгаа аж. Гэхдээ Mclaren­ий удирдлагууд мэдээллийг үндэслэлгүй хэмээн няцаажээ. Apple өмнө

нь Австрийн автомашин үйлдвэрлэлийн Magna компанийг авч магадгүй талаар яригдаж байв.

Тус компанийн Mclaren баг “Формула 1” уралдаанд хурд сорьдог. Энэ багийг 1962 онд Шинэ Зеландын зохион бүтээгч Брюс Макларен байгуулж байв. Улмаар 1968 онд их хурдад

өрсөлдөж эхэлснээс хойш зохион бүтээгчдийн цомд найман удаа түрүүлж, нисэгчид нь 12 удаа дэлхийн аварга болж байжээ. Гэвч сүүлийн жилүүдэд амжилт доройтож, түрүү байрын төлөө өрсөлдөхөө больсон. Ноднингийн ДАШТ­д гэхэд тэд 10 багаас есдүгээр байрт жагссан юм.

Apple Mclaren-ийг авах сонирхолтой

АНУ-ын автомашины зах зээл

хөнг

өн ач

ааны

маш

ин 52

%

Механик 6.5%

Автомат 93.5

Бензин 92%

Дизель 4%Бусад 4%

Бэлнээр 80%Зээлээр 20%

Цагаан 22%

Мөнгөлөг 20%

Хар 19

%Са

арал

12%

Улаа

н 9%

Цэнхэ

р 8%

Ного

он 2%

Буса

д 1%

Жене

рал м

отор

с 18%

Форд

15%

Тоёо

та 14

%Кр

айсл

ер 13

%Хо

нда 9

%Ни

ссан 4

%Хь

юндай 4%

КИА 4%Субару 3

%

Вольксваген 2%

Мерседес-Бенц 2%

BMW 2%

Мазда 2%Хуучин 74.2%

Шинэ 25.8%

Форд 15%Шевроле 13%Тоёота 12%

Хонда 8%Ниссан 8%Хьюндай 4%Жип 4%Дож 4%GMC 3%Субару 3%Бусад 26%Дотоодын 32%

Тансаг 7%Энгийн 91%

Импортын 68%

хөнг

өн тэ

рэг 4

8%Ма

шины

төрө

л

Өнгөний с

онголт

Бэлнээр болон

зээлээр авах

Шатахууны төрөл

Хурдны хайрцаг

Энгийн болон тансаг зэрэглэлийн

Үйлдвэрлэл

Шинэ, хуучин

Дотоодын болон

импортын

Шилдэг борлуулалттай брэнд

Галын хор ашиглахдаа дараах хэдэн зааврыг мөрдөх хэрэгтэй.

● Галын хорыг автомашины багаж болон +50 градусаас дээш халуунд байлгахыг хориглоно.

● Нунтаг галын хорыг цэнэглэдэг, хийн патронтой гэсэн хоёр төрөлд хуваадаг. Цэнэглэдэг галын хорыг урьдчилаад газаар дүүргэдэг болохоор илүү үр ашигтай байдаг. Газаар шахагдах нунтаг нь хүчилтөрөгчөөс тусгаарлах бүрхүүл үүсгэж, гал унтраадаг зарчимтай.

● Нүүрстөрөгчийн давхар исэлтэй галын хор нь шатамхай тос тосолгооны бүтээгдэхүүн болон өндөр хүчдэлийн утас, цахилгаан төхөөрөмжид гарсан галыг унтраахад тохиромжтой. Нүүрстөрөгчийн хэм ­80 градус хүрдэг тул биеийн ил, хамгаалалтгүй хэсгийг хөлдөөх аюултайг анхаарна уу.

cardoctor.mn©

Өмнөх загвартай харьцуулахад хүч

25 хувиар сайжирч, шатахуун зарцуулалт

15 хувиар буурчээ

JLR-ийн шинэ эзэн ихээхэн хөрөнгө оруулалт хийсний ачаар Inge-nium хэмээх бензин хөдөлгүүр, найман шатлалт роботжсон хурдны хайрцгийн хамт бэлэн боллоо.

BBM©

Лавлах

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ 2016.09.23, БААСАН ~ №204 (482)

СТӨ“Баянмонгол” жазз найрал хөгжмийн “Solo night” тоглолт өнөөдөр 19.00 цагаас болно. Мөн МУСТА удирдаач Д.Нямдаш, Б.Батбаатар нарын симфони найрал хөгжимтэй “Feter”, “La valse”, “Also Sprach Zarathustra” аялгуу энэ сарын 30-ны 19.00 цагаас эгшиглэх юм.

UB PALACEМҮОНРТ-ээс зохион байгуулж буй “Сэтгэлийн үндэс” аяны хандивын тоглолт есдүгээр сарын 26-нд болно. Тоглолтод нийтийн дуу, рок, попын шилдэг уран бүтээлчид оролцоно.

X CLUBСодон хувцаслалт, хурдан хэмнэлээрээ онцгойрдог регги хөгжим сонирхогч залуусын үдэшлэг маргааш болох гэж байна. Мөн регги хөгжмийн бүжгийн урсгал болох дайнсхоллын хэмнэлийг мэдрэх боломжтой. Тасалбарын үнэ 10000 төгрөг.

ЦЕНТРАЛ ТАУЭРМонгол Улсын Ардын зураач Д.Болд, СУИС-ийн ДДУС-ийн багш Я.Оюунчимэг болон түүний охин С.Сарнай нарын хамтарсан уран бүтээлийн үзэсгэлэн гарч байна. Үзэсгэлэн ирэх сарын 14-нийг хүртэл үргэлжилнэ.

АВТО ХУДАЛДААНЫ ТӨВЭнэ жилийн Дрифтийн улсын аварга шалгаруулах тэмцээн маргааш 09.00 цагт эхэлнэ. Тасалбарын үнэ 10000 төгрөг.

МЭДЭЭЛЭЛ, ТЕХНОЛОГИЙН ПАРК

Дуучин Курт Дональд Кобейны тухай “Хейкийн эвлүүлэг” баримтат кино монгол орчуулгатайгаар олны хүртээл болох гэж байна. Аравдугаар сарын 9-нд 13.00 цагаас гарах уг киноны тасалбар 5000 төгрөгийн үнэтэй.

КИНО“Рио 2016” олимпын наадмын мөнгөн медальт, жүдоч Д.Сумъяагийн амьдралаас сэдэвлэсэн “Цагаан хадаг” кино есдүгээр сарын 28-нд нээлтээ хийнэ. Тус киноны найруулагчаар Ж.Сэнгэдорж ажилласан бол гол дүрийг жүжигчин Т.Жинжиймаа бүтээжээ.

MNB Bloomberg Боловсрол Монгол ТВ08.00

12.00

14.00

18.00

20.00

22.00

08:30 Сонирхолтой шинжлэх ухаан

12:00 Энд гарц байна: “Та өөртөө хайртай юу?” /давталт/

13:30 Монголд үйлдвэрлэв: “Лигийн ухаа ХХК”

16:40 “Эгдүүтэй яриа”

20:00 “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

22:35 “Хэцүү анги” ОАК 46,47,48 дугаар анги

08:00 "Bloomberg Daybreak Asia" шууд орчуулгын хөтөлбөр

11:40 "Ногоон хот" нэвтрүүлэг

17:00 "The Pulse" шууд орчуулгын хөтөлбөр

18:00 "Бизнесийн төв цэг" давталт

20:40 "Southgobi Resources ХХК" танилцуулга видео

22:00 "Блумберг форум" цуврал

09:00 "Cook Club" хоолны шоу нэвтрүүлэг

12:10 Кино миний амьдрал

14:05 "Ялалт" ток шоу нэвтрүүлэг /МУГТ Г.Мандахнаран/

18:05 Хүүхэлдэйн кино 2 дугаар бүлэг 1, 2 дугаар анги

20:35 Үүнийг хэрхэн хийдэг вэ?

22:00 "Гэрлэн дохио" инээдмийн ОАК 5 дугаар анги

06:30 “Өнөө өглөө”

12:00 “Хөтөч” мэдээллийн хөтөлбөр

14:00 “Спортын шинжлэх ухаан” 4 дүгээр анги

17:30 “Тог тог тог” 232 дугаар хэсэг

20:00 “Оргил цаг” мэдээллийн хөтөлбөр

22:20 "Декстер" ОАК /season-8/ 12 дугаар анги

ТВ ХӨТӨЛБӨР ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

ЗГМ: СҮДОКҮ

Холимог тулааны халз өрсөлдөөн

Дэлхий ертөнцийг байлдан дагуулж буй холимог тулааны спортын Монгол, Японы шилдэг долоон тамирчин энэ сарын 24-нд буюу маргааш “Бөхийн өргөө”-нд халз тулалдах гэж байна.Монголын тулаанчдын бүрэлдэхүүнд манай хамгийн өндөр чансаатай зургаан эрэгтэй тамирчнаас гадна дэлхийн тулааны их наадмын жюү жицүгийн “fighting” төрлөөр алтан медаль, “newaza” төрөлд хүрэл медаль хүртсэн М.Баярмаа Японы ижил чансаа бүхий эмэгтэй тамирчинтай тулалдах гэж буйгаараа уг тэмцээн онцлог аж. “7vs7” тэмцээнд оролцох Японы тамирчид лхагва гарагийн орой Улаанбаатарт хүрэлцэн ирсэн байна.

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬУБ-Хонконг 07.20 10.50УБ-Токио 08.55 13.40УБ-Сөүл 09.45 12.50Хонконг- УБ 12.00 17.40Сөүл- УБ 14.20 17.50Токио-УБ 14.40 20.10УБ-Бээжин 18.55 20.10Бээжин- УБ 21.10 00.40

УБ-Москва 13.50 14.28Эрээн-УБ 18.00 11.15УБ-Бээжин 07.15 14.04Хөххот- УБ 22.50 11.15УБ-Эрхүү 21.10 02.40Эрхүү- УБ 15.35 06.20УБ-Эрдэнэт 20.30 07.45Замын-Үүд-УБ 17.35 08.55Сайншанд-УБ 20.25 07.01

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

З.ГэрэлЗГМ

ЗГМ: КОМИКС

ҮЗВЭР

Манай гараг дээр өдий хүртэл усталгүй оршиж байгаа хамгийн эртний соёлт хүн бол Австралийн уугуул иргэд гэдгийг эрдэмтэд баталжээ.

Австрали болон Папуа Шинэ Гвинейн уугуул оршин суугчдын ДНХ­ийн шинжилгээгээр тэд 50 мянга гаруй жилийн тэртээгээс далайг гатлан ирж суурьшсан хүмүүсийн хойч үе болж байгаа юм. Тэднийг эртний хүмүүсийн хойч үе гэдгийг илтгэх нэгэн төрлийн ген нь одоо Австралийн уугуул оршин суугчдын дөрвөн хувьд байдаг байна. Судалгааг Австралийн уугуул 83, Папуа Шинэ Гвинейн 25 хүнд явуулжээ.

ТАНИН МЭДЭХҮЙ

Хамгийн эртний соёлт хүн

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР IX.23 16o

8o

IX.24 15o

3o

IX.25 11o

6o

IX.26 8o

-2o

IX.27 13o

-2o10 м/с

7м/с

9м/с

7 м/с

10м/с

7 м/с

9м/с

7м/с

8м/с

6м/с

Бага зэргийн бороотойБага зэргийн бороотой Бага зэргийн бороотой Үүлшинэ Үүлшинэ

УВС14o

5o

ХОВД 17o

6o

ЗАВХАН15o

1o

БАЯНХОНГОР17o

6o

ГОВЬ-АЛТАЙ15o

2o

ӨВӨРХАНГАЙ16o

7o

АРХАНГАЙ14o 5o

ХӨВСГӨЛ 15o

4o

БУЛГАН 14o

6o

ТӨВ14o

6o

ДУНДГОВЬ 26o 11o

ӨМНӨГОВЬ 24o

10o

ГОВЬ-СҮМБЭР 20o

10o

ДОРНОГОВЬ 21o

9o

СҮХБААТАР 22o

8o

ХЭНТИЙ 21o

6o

СЭЛЭНГЭ 19o

7o

ОРХОН 14o

7o

ДАРХАН-УУЛ 19o

7o

ДОРНОД22o

8o

БАЯН-ӨЛГИЙ14o

5o

(Өмнөх дугаарын хариу)

7618

2

9

8

37

1

91

46

3

4

5

2

5

1

7653

7

14

8

924537681

135286497

687194523

291845376

453679812

768321945

319452768

842763159

576918234

Говь нутгийн гол төлөөлөгч болох хавтгай, хулан, мазаалай, тахь, хар сүүлт, бөхөн гэсэн зургаан амьтнаар дамжуулан говийн экологийг хамгаалах ажлыг эхлүүлжээ.

“Говийн гайхамшигт зургаа”­н амьтныг ийнхүү “өргөмжлөх” нь тэднийг хайрлан хамгаалах, ач холбогдлыг нь таниулах, Монголыг сурталчлах брэнд болгоход чухал нөлөөтэй аж. Говийн экосистемд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг “Гайхамшигт зургаа”­гийн тоо толгой уул уурхай, хууль бус агнуураас болж ихээхэн хорогдож буй юм. Иймд холбогдох яамд, байгаль орчны байгууллагууд эдгээр амьтдын экосистемд үзүүлэх эерэг нөлөөллийг тодруулах судалгаа, шинжилгээний ажлыг өргөжүүлэхээр болсон байна.

Дашрамд дурдахад, Африкийн заан, ирвэс, арслан, хирс, усны үхрийг “Big 5” хэмээн өргөмжилж, жуулчид татах, байгаль хамгаалах брэнд болгосон байдаг аж.

Дунд сургуулийн 12­17 насны сурагч, их, дээд сургуулийн 1­2 дугаар курсын оюутнуудыг эр зоригийн түүхээ хуваалцаж, АНУ­д аялахыг Хувь хүний хөгжлийн институтээс санал болгож байна.

“Эр зоригийн түүх” эссе бичлэгийн уралдаанд оролцогч өөрийн амьдралд тохиолдсон зовлон бэрхшээлийг даван туулж, тэсвэр хатуужил, эр зоригтой болсон түүхээ арваннэгдүгээр сарын 15­30­нд ирүүлэх аж. Шилдгээр шалгарсан 10 эссег АНУ­ын Бостонд төвтэй “Max Cour­age” олон улсын байгууллагад илгээх юм. Харин хамгийн шилдэг цорын ганц эссений эзэнд АНУ­д аялах эрх олгох юм байна. Мөн үе тэнгийн бусад хүүхдэд үлгэр дууриал үзүүлэх зорилгоор шилдэг 100 эссег ном болгон хэвлэхээр болжээ.

“Говийн гайхамшигт зургаа”

АНУ-д үргэлжлэх "Эр зоригийн түүх"

ЭКОЛОГИ

АЯЛАЛ

Билгийн тооллын 22Намрын дунд улаагчин тахиа сарын гурван хөх мэнгэтэй шар бич өдөрҮс засуулбал: Идээ ундаа элбэг олдоноНаран ургах, шингэх: 06.41-18.48Барилдлага: Үл тохирохШүтэн барилдлага: Хүрэлцэхүй

Аргын тооллын есдүгээр сарын 23, Сугар гараг Билгийн тооллын 22, Гөрөөсөн толгой одтой, шар бич өдөр.

Өдрийн наран 06.41 цагт мандан, 18.48 цагт жаргана. Тухайн өдөр хулгана, луу жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба бар, туулай жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр хууль цааз гаргах, батлах, хэрэглэх, хулгай дээрмийг номхтгох, гэмтнийг шийтгэх, мал адгуус номхруулах, хараал, жатхыг буцаах, бүжиг наадам хийх, цэцэрлэг байгуулах, урлан бүтээхэд сайн. Хувцас эсгэх, шинэ хувцас өмсөх, зөвлөгөө хийхэд муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, луу, могой, хонь, нохой болой. Хол газар яваар одогсод зүүн урагш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эд, эдлэл, идээ, ундаа олно.

ЗУРХАЙ

Mr. Баагийгийн ПАЯН.....

Н.Эрдэнэбаяр, Э.Тамир©

Эмч ээ, юу ч хийсэн өвдөөд байна. Юу гэсэн үг вэ?

Дэлгэрэнгүй хэлдээ?

Мөрөндөө хүрэхээр мөр, хөлөндөө хүрэхээр хөл,

толгойндоо хүрэхээр толгой аймар өвдөөд байна.

Би чамд юу тохиолдсоныг оллоо.

Чиний хуруу тулчихаж.

ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ

Өмнөх дугаарын хариу / 09.22

БОСООГООР:2. Өмнөд Америкт орших хамгийн урт уул нурууд3. Хоолны найрлага орц4. Жогжоохон хүүгийн даага5. Улаан дарцаг киноны гол дүр

6. Суурь, үндэс9. Ид, ...10. Буруу зөвөөр төсөөлж бодох хэлбэр11. Нэгэн ТВ-ийн уриа, имиж12. Урсгал усХӨНДЛӨНГӨӨР:

1. Сармагчин5. Мэргэжлийн сүмогийн улирлын тэмцээн7. Шог зохиолч, шог зураач, УГЗ8. Алдарт "Дайчин нөхрийн дуу"-г зохиосон хөгжмийн

зохиолч, УГЗ9. Чингис хааны Татараас олзлон үрчилсэн хүү, хожмын улсын сайд13. Тааз14. Энэтхэг улсын нийслэл

1 2 3 4 5 6

7

8

9 10 11 12

13 14

А ЧИ

Г

Т

Ү

Б

АМ

Р

Н

Я В Л А Г

ЭС

ДР

Ж

Г

ҮҮ

Р

Ү

Р

Ү

ЖН

А

С

НА

А

А

У

Т

УУ

Л

А

Х

ИЧ

Г

З

ТГ Ү Е Н А Н Н А

Э

Х

Хелен УоррелОксфордын их сургууль

улсын санхүүжилт буурсан болон Brexit­ийн дараах бүрхэг цагийг үл харгалзан олон улсын жагсаалтын эхэнд бичигдсэн Их Британийн анхны их сургууль боллоо. Times­ийн сүүлийн зэрэглэлээр Оксфорд судалгааны орлого, шинжлэх ухааны нөлөөлөл болон гадаадаас багш татсан үзүүлэлтээр Калифорнийн технологийн их сургуулийг байрнаас нь хойшлуулж, тэргүүлэх зиндаанд гарсан байна.

Оксфордын дэд канцлер Луис Ричардсон сургуулийнхаа амжилтад цочирдсоноо яриад “Британи Европын холбооноос гарсны дараа тэндээс ирдэг судалгааны хөрөнгө багасвал олон улсын байр суурь нь эрсдэл хүлээж болзошгүй” хэмээн анхааруулав.

Уг жагсаалтын шилдэг аравт Америкийн их сургуу лиуд зонхилсон агаад Стэн форд, Массачусетс, Харвард, Принс ­тоны сургууль багтжээ. Түүнч лэн Кембрижийн их сур­гууль дөрөвт, Лондоны эзэнт гүр ний коллеж наймд бичигдэв.

Байр эзэлсэн байдлыг харвал Азийн, тухайлбал улсын санхүүжилт сайтай Хятадын их сургуулиудын нөлөө дээшилж байгаа нь ажиглагдаж байна.

Бээжингийн их сургууль 42 дугаар байрнаас 29 рүү ахисан бол мөн хотын Чинхуагийн их сургууль 47­гоос 35 руу дэвшжээ.

Түүнчлэн Азийн хоёр их сургууль эхний 100­д шинээр би чигдсэн. Үүнд Хон конгийн их сургууль, Солонгосын шинжлэх ухаан, технологийн хүрээлэн багтаж байна.

Профессор Ричардсон Finan­cial Times­т ярихдаа Оксфорд өнгөрсөн жил Европын судал­гааны зөвлөлөөс 67 сая евро авсан нь судалгааны нийт

төсвийн 12 хувь болсныг дурдав. Тэрбээр “Энэ хөрөнгөөр олон судалгаа явуулсан нь биднийг жагсаалтад тэргүүлэхэд нөлөөлсөн” гэжээ. Өнгөрсөн онд дэд канцлерийн албанд томилогдсон Ричардсон гаднын багш нарыг үлдээх асуудалд ихээхэн зовниж байгаа аж. Тэрбээр цааш нь “Европоос ирэх санхүүжилтээр явуулдаг судалгаанд хамаатай эрдэмтэд судалгааны ирээдүйд эргэлзэж эхэлж магадгүй. Тиймээс санхүүжилт үргэлжлэх найдвартай Европын холбооны

өөр сургууль руу шилжих санаа тэдэнд төрж болох юм” хэмээсэн байна.

Профессор Ричардсоны хэлснээр Оксфордын багш нарын тавны нэг нь Европын холбооны бусад орны иргэд. Улмаар тус сургуулийн удирдлага санал асуулгын дараа ажлын байрны талаар гадаадын багш нартай ярилцсаныг мэдээлэв. Тэрбээр “Манайд орохыг сонирхож байсан зарим хүн хүсэлтээ татсан шалтгааныг асуухад Brexit хэмээн хариулсан” гэлээ. Их Британийн дээд сургуулиуд

Европын холбооны судалгааны санхүүжилтээс хамгийн их хувь хүртдэг ба энэ нь жилдээ 1.2 тэрбум евро хүрдэг. Хэрэв энэ дэмжлэг татарвал Британийн сургуулиуд орлогын чухал эх сурвалжаа алдаад зогсохгүй юм. Тус улсад оногддог татаа­сыг нэмж авах Европын их сургуулиудын зүгээс өрсөлдөөн нэмэгдэж, тэргүүлэх байр суурь нь эрсдэлд орж болзошгүй аж.

Гэтэл Хятадын Засгийн газар дээд боловсролд оруулах хөрөн­гөө тасралтгүй арвижуулж, хэдэн тэрбум ам.долларыг их сургуулиуддаа хуваарилж байна. Times­ийн дээд боловсролын жагсаалтыг хариуцсан редактор Фил Бати Хятадын зарцуулалт бодит өгөөжөө өгч эхэлж буй үед энэхүү жагсаалт гарсныг тэмдэглэсэн байв. Тэрбээр "Миний бодлоор өмнө нь Хятад тоонд илүү анхаардаг байсан бол одоо чанараа ахиулж эхэллээ. Энд тоо, чанар хоёрыг адил эрхэмлэх хандлага ажиглагдаж байна” гэжээ. Ноён Бати цааш нь “Хятадын тэргүүлэх их сургуулиуд дэлхийн хэмжээнд оролцоогоо нэмэгдүүлж байгаа. Эхний зууд багтсан Чинхуа болон Бээжингийн их сургуулиуд бусад сургуультай хамтарсан төрөл бүрийн түншлэл, санаа­чилга хэрэгжүүлдэг. Энд Америк загварын сургалт,

либерал урлагийн арга барилыг нэвтрүүлэн оюутнууддаа шүүмжлэлт сэтгэлгээ суулгахыг хичээж байна” хэмээв.

Азийн боловсролын хүрээ­лэнгүүд дээшлэхийн сацуу Бри танийн зарим сургууль жаг саалтаас хасагдсан байна. Тухайлбал, Шеффилд, Гэгээн Эндрюс, Хатан хаан Мари бо лон Эксетерийн их сургуу­лиуд эхний 100­д багтсангүй. Гэх дээ дэлхийн 800 сайн их сур гуулийн жагсаалтад орсон тоогоор Их Британи АНУ­ын дараа хоёрдугаарт бичигдсэн байна. Британийн Рассел их сургуулиудын нэгдлийн захи­рал Вэнди Пиатт Британийн тэргүүлэх сургуулиад “жин­гээсээ давж үсэрлээ”, өрсөлдөгч өсгий даран нэхэж байна гэв.

Brexit­ийн улмаас үүссэн то­дорхойгүй байдал Их Бри танийн шинжлэх ухаан, су дал гаа, инновацид хийх хө рөнгө оруу­лалтыг урьд урьдаас илүү чухал болгож байна.

Times­ийн дээд боловсролын жагсаалтыг үйл ажиллагааны таван шалгуураар гаргадаг. Үүнд, сургалт, судалгаа (хэмжээ, орлого ба нэр хүнд), шинжлэх ухааны бүтээлд эш татсан тоо, олон улсын хүртээмж хийгээд мэдлэгийг үйлдвэрлэлд нэвтрүүлсэн байдал багтдаг.

Эмико Теразоно, Нил ХьюмТаван жил дараалан унасан

таваарын зах зээл эцсийн эцэст ёроолдоо тулчихав уу? Оны эхнээс тэргүүлэх индекс долоон хувь дээшилж, хөрөнгө оруулалт зах зээл рүү эргэжээ. Зарим хөрөнгө оруулагч өөдрөг төсөөлөлтэй байгаа бол зарим нь дэмжихгүй байна.

Barclays­ын таваарын шин­жээч Кевин Норрис “Бидний бодлоор энэ бол эргэлтийн цэг, хөрөнгө оруулалт таваар руу чиглэлээ” хэмээв. Тус банкны сүүлийн судалгаанаас үзэхэд нэгээс наймдугаар сарын хооронд таваарын үйлдвэрлэл 54 тэрбум ам.доллар татсан байна. Энэ нь оны эхний найман сарын түүхэн дээд үзүүлэлт юм. Хэрэв уг хандлага үргэлжилбэл 2016 он дөрвөн жилийн хугацаанд таваар руу чиглэсэн хөрөнгө оруулалт анх удаа өссөн жил болно.

Дэлхийн эдийн засгийн өсөлтийн талаарх түгшүүр аль нэг түүхий эдээс ашиг олох оролдлого болон мөнгийг алт болгох хандлага руу түлхсэн гэж Норрис үзэж байна. 2016 онд алт хөрөнгө оруулалт хамгийн их татсан таваар болж, биет бүтээгдэхүүнээр дэмжигдсэн алтны арилжаа 27 тэрбум ам.долларт хүрчээ. Энэ нь 2009 оны дээд үзүүлэлтээс давсан хэрэг юм. Үүний зэрэгцээ хөрөнгө оруулагчид индекстэй холбоотой бүтээгдэхүүнийг худалдан авдаг. Иймд таваарыг инфляци болон капиталыг төрөлжүүлэхэд нөлөөлдөг хэрэглүүр гэж үзэх санаа бодол сэргэж эхлэв.

Тухайлбал, тэтгэврийн сан­гууд болон бусад урт хугацааны хөрөнгө оруулагчид Bloomberg Commodity Index, BCOM зэрэг газрын тос, үр тариа, металлыг багтаадаг таваарын индексүүдэд тулгуурлан свопоор дамжуулан худалдан авалт хийх боломжтой. Ноён Норрис энэ жил 2012 оноос хойш анх удаа таваарын индекстэй холбоотой хөрөнгө

оруулалт өсөж байгаа нь урт хугацааны хөрөнгө оруулагчид эргэн ирж буйг харууллаа гэжээ.

Өөдрөг төлөвийг нотлох хэд хэдэн шинж тэмдэг ажиглагдсан. Нийт ашгийг тооцдог BCOM индексээр хөрөнгө оруулагчдын хоёрдогч арилжаанаас олсон ашиг долоон хувь өссөн байна. Үүнийг дэлхийн бондын нийт ашиг есөн хувь, S&P 500­ын өгөөж 6.4 хувь байгаатай харь­цуулахад боломжийн үзүүлэлт юм. Ийнхүү эерэг төлөв цаашлаад нөөцтэй холбоотой хувьцаанд ч нааштай нөлөө үзүүлж эхлэв.

Investec Asset Manage ment­ийн менежер Жорж Чевелей “Нөөцтэй холбоотой манай

хувьцааны санг сонирхох нь нэмэгдэж, хөрөнгө нааш урсахын сацуу ялангуяа алтыг илүүд үзэж байгаа” гэв. Түүнчлэн Anglo American, BHP Billiton, Glencore зэрэг уул уурхайн компаниуд хөрөнгө оруулагчдын сонирхлыг татаж байна. Ноён Чевелей “Компаниуд өрөө багасгаж, бэлэн мөнгө олж эхэлсэн. Коксжих нүүрс, марганцын үнэ огцом дээшилсэн, төмрийн хүдрийн зах зээл таамгаас давсан, цайрын эрэлт нэмэгдсэн, никелийн нийлүүлэлт хомсдсон гэх мэт таваарын зах зээлд нааштай мэдээ сонсогдож байгаа” хэмээн тодруулав.

Гэсэн хэдий ч таваарын салбарт хөрөнгө оруулалт

тогтвортой өсөх үү гэсэн том асуулт үлдэж байна.

Сүүлийн хэдэн жилд хөрөнгө оруулагчид цөөхөн сар худалдан авч байгаад дараа нь зарж эхэлсэн тохиолдол бий. Зарим сангийн менежерүүд алт, газрын тос хоёр энэ жилийн дээд цэгтээ тулсан гэж үзэж байна. Schroders­ийн таваарын менежер Жеофф Бланнинг “Бидний бодлоор энэ жил гол тавааруудын оргил ашиг хэдийнэ хэрэгжээд өнгөрсөн байх” гэсэн авч байгалийн хий, сахар, кофены үнэ үргэлжлэн өсөж магадгүйг дурдав.

ОПЕК нийлүүлэлтээ хязгаар­лах боломж хийгээд ОПЕК­ийн гишүүн бус үйлдвэрлэгчид зах зээлийг дэмжих хандлагын дунд

түүхий нефтийн олон улсын марк брентийн үнэ оны эхнээс 23 хувь өссөн. Гэвч баррель нь 50 ам.доллараас давсангүй. Харин коксжих нүүрс 2016 оны тэргүүлэх тоглогч болж, үнэ нь 160 хувь өссөн юм. Энэ нь нийлүүлэлт хомсдсон үед Хятадын эрэлт огцом нэмэгдсэнтэй холбоотой.

Credit Suisse­ийн хөрөнгө оруулалтын мэргэжилтэн Майкл Стробаек бодлогын хүү түүхэн доод хэмжээнд ирсэн тул хөрөнгө оруулагчид ашиг олох шинэ боломжуудыг хайна гэж таамаглаж байна.

Алтны эрэлт, нийлүүлэлт тэнцэж, үнэ тогтворжсоны адил зарим таваарын хувьд

тэнцвэр сэргэж байгаа. Гэвч Хятадад үйлдвэрлэлийн өсөлт саарсан тул аж үйлдвэрийн металлуудын төлөвт болгоомж­той хандах хэрэгтэй гэж Стро баек анхааруулжээ. Тэр бээр “Таваа рын салбарын үзүү лэлт янз бүр байгаа. Тэгэхээр энэ ангиллын хөрөнгө оруулалтад онцын өөрчлөлт гарахгүй болов уу” хэмээв. Түүнчлэн ноён Бланнинг “Төвлөрсөн хөрөнгө оруулагчид үнэндээ таваар руу хандаагүй байна. Таваарын үнэ мэдэгдэхүйц дээшилсэн тохиолдолд л тэд энэ ангиллыг жинхнээсээ сонирхох болно” гэж дүгнэлээ.

Орбан цагаачлалын эсрэг бодлогодоо дэмжлэг хайж байна

Иракийн Сангийн сайд огцорлооХятадын банкны салбар Нью-Йоркт нээгдэв

Ноён Орбаны Европы холбооны эсрэг байр суурийг унгарчуудын олонх нь дэмжиж таарна. > 10

Хуучин Ерөнхий сайдыг дэмжигчид өшөө авах зорилгоор огцрууллаа хэмээн ноён Зебари үзэж байна. > 10

Хятадын төрийн банкууд гадаадад төв банкны төлбөр тооцооны салбарын үүрэг гүйцэтгэдэг боллоо. > 10

Таваарын эргэлтийн цэгийг тандах нь

BBM©

Урт хугацааны хөрөнгө оруулагчид Bloomberg Commodity In-dex, BCOM зэрэг газрын тос, үр тариа, металлыг багтаадаг таваарын индексүүдэд тулгуурлан свопоор дамжуулан худалдан авалт хийх боломжтой.

Оксфорд дэлхийн жагсаалтыг тэргүүлэв

BBM©

Эндрю БирнУмард Сербийн Канжиза

хо тын захиргааны танхимд цуг­ласан цагаан арьст унгарчуудын хуралдаанаар дүрвэгсдийг соёл иргэншилд заналхийлэгч булаан эзлэгчид гэж үзлээ. “Цагаачлалыг бодит байдал дээр төдийгүй оюун санааны хувьд ч эсэргүүцэн тэмцэх шаардлагатай” хэмээн түүхч Золтан Месарош хурсан олонд лекц уншихдаа мэдэгдэв. “Хэдэн зуун жил оршин тогтнож буй Европ тивийн хилийг цусаа урсган байж тогтоосон түүхтэй. Харин үүнийг ойрх Дорнодын цагаачид ойлгохгүй” хэмээн ноён Месарош тайлбарлаж байна.

Канжиза хот Унгарт хамаар даггүй. Гэхдээ унгар үндэсний иргэд тус хотын хүн амын 85 хувийг эзэлдэг. Дүрвэгсдийг гишүүн улсуудад хуваарилах Европын холбооны төлөвлөгөөтэй холбогдуулан Унгарын Ерөнхий сайд Виктор Орбан аравдугаар сарын 2­нд санал хураалт явуулахаар шийдвэрлэсэн. Уг санал хураалтад тус хотын иргэд ч оролцох эрхтэй юм. Дээрх хуралдаан Брюсселиэс дүрвэгсдийн талаар баримталж буй либерал бодлогыг эсэргүүцэн Унгарын эрх баригч Фидес

намаас зохион байгуулсан олон арга хэмжээний ердөө нэг нь.

Тархай бутархай сөрөг хүчин, 15 сая еврогоор санхүүжүүлсэн сурталчилгааны кампанийн ачаар ноён Орбаны эрс байр суу рийг унгарчуудын олонх нь дэмжиж таарна хэмээн шинжээчид үзэж байна. Ноён Орбан улс төрийн байр сууриа бэхжүүлэх гэвэл санал хураалтад оролцогчдын 50­иас дээш хувийн санал авах ёстой. Гэвч 1990 оноос хойш таван унгар хүн тутмаас дөнгөж нэг нь санал хураалтад оролцдог болжээ.

Хангалттай санал авч чадахгүй бол Ерөнхий сайд албан тушаалаасаа огцорно хэмээн радикал баруун жигүүрийн Жоббик намын удирдагч Габор Вона үзэж байна. Иргэдийн оролцоо суларсан нь сөрөг үр дагаварт хүргэж болзошгүй тул ноён Орбан нийт улс даяар орон нутгийн намын удирдлагуудад идэвхтэй шахалт үзүүлж эхлэв. Тэрбээр дотоодын хүн амаас гадна хилийн чанадад амьдардаг хоёр сая унгарчуудад 2010 онд өөрийнх нь санаачилсан хуулийн дагуу иргэншил амлах замаар санал хураалтад оролцуулахаар төлөвлөжээ.

Түүхэндээ Болгар, Габсбург,

Оттоман, Унгарын эзэмшилд багтаж ирсэн Канжиза хотын иргэдээс 274576 нь бүх нийтийн санал хураалтад оролцохоор бүртгүүлээд байна. Тус хот нь Дэлхийн I дайны төгсгөлийг албан ёсоор зарласан 1920 оны Трианоны хэлэлцээрээр Унгараас тасран салсан юм.

Хилийн Роске дамжин өнгөрөх цэгээс 20­хон километрийн зайд оршдог тус хотын захиргааны үүдэнд Серби, Унгарын тугийг зэрэгцүүлэн мандуулдаг. Жилийн

өмнө Унгарын цагдаа нар дамжин өнгөрөх цэгийг өргөст тороор торлосон галт тэргээр битүүлэн хаасан. Уг арга хэмжээний дүнд Унгар, Сербийн хилээр өдөртөө 9000 дүрвэгч дамждаг байсан сүүлийн цэг ажиллахаа больжээ.

Баасан гарагийн байдлаар тус хилийг хууль бусаар нэвт­рэхээр 28 дүрвэгч оролдсон гэх бүрт гэл бий. Сербийн унгар ир гэдийг нэгтгэдэг “Войводын ун гар чуудын холбоо” бай­гууллага дүрвэгсдээс “Эх

нутгаа хамгаалах” уриалгыг Канжиза болон ойролцоох Хоргос хотноо амьдардаг үндэс угсаа нэгтнүүддээ хэлж байна. Санал хураалт нь гишүүн улсуудад дүрвэгсэд хуваарилах Европын холбооны төлөвлөгөөг эсэргүүцэх тэмцлийн нэг арга хэлбэр хэмээн тус байгууллага үзжээ. Грек, Итали зэрэг Европын холбооны гадна хилд байрладаг улсын дарамтыг хөнгөлөх үүднээс Европын холбоо өнгөрсөн онд дүрвэгчдийг

гишүүн орнуудад квотын дагуу хуваарилахаар шийдвэрлэсэн юм. Уг төлөвлөгөөгөөр 1300 орчим дүрвэгчийг Унгар улс хүлээн авах ёстой.

“Авч буй арга хэмжээ маань бид ний байр суурийг илэрхийлж байгаа” хэмээн тус байгуул лагаас парламентад сонгогдсон Ба линт Пастор тайлбарлав. Хурсан олны талархлыг хүлээсэн түүний тайлбарт дургүйцэх нэгэн ч тус бүс нутагт цөөнгүй. Учир нь жилийн өмнөх цагаач ла­лын давалгааны ул мөр эдүгээ Канжизад бага үлдсэн. “Ямар тайлбар хэлэхийг нь сонсо­хоор хуралд ирлээ. Гэхдээ ийм кампани өрнүүлэхийн учир юунд байгааг ойлгосонгүй” хэмээн нэрээ хэлэхийг хүсээгүй нэгэн бүсгүй тайлбарлав. Тэрбээр “Өнгөрсөн жил манай хотын талбайд дүрвэгсэд шавж байсныг санаж байна. Олон зуугаараа гадаа хоноцгоож байлаа. Гэхдээ л хүн айлгаж сандаргасан зүйл байгаагүй. Бүгд байж байгаад л явцгаасан” хэмээн тэрбээр нэмж өгүүлэв. Түүний үгийг дэмжсэн 30 орчим насны залуу ч “Утгагүй ажил. Байдал өөрчлөгдчи­хөөд байхад” хэмээн дургүйцэж байлаа.

Ноён Орбан дотоодын хүн амаас гадна хилийн чанадад амьдардаг хоёр сая унгарчуудыг санал хураалтад оролцуулахаар төлөвлөжээ.

Габриэль ВилдауБНХАУ­ын төв банк болох

Хятадын ардын банк (People’s Bank of China) юанийн төлбөр тооцооны салбараа Нью­Йорк хотноо нээлээ.

Дундад улсын валютыг олон улсын зах зээлд өргөн нэвтрүүлэхээр БНХАУ­ын төв банкнаас оффшор байгууллага байгуулах ажиллагаа ийнхүү бүрэн хэрэгжиж эхэллээ. Хятадын ардын банк төлбөр тооцооны салбараараа Нью­Йорк дахь Хятадын банкийг (Bank of China) албан ёсоор сонгосон талаар төв банкны төлөөлөгч мягмар гарагт мэдэгдсэн юм. Уг өөрчлөлтийн дүнд БНХАУ­ын төрийн өмчийн банкууд Хонконг, Лондон, Сингапур, Франкфурт, Парис, Йоханнесбург, Сидней зэрэг олон хотод Хятадын төв банкны төлбөр тооцооны салбарын үүрэг гүйцэтгэдэг боллоо.

Хятадын банкны Нью­

Йоркийн салбар нь АНУ­д үйл ажиллагаа явуулдаг гадаадын банкууд дотроо хамгийн том нь. Нийт 50 тэрбум ам.долларын хөрөнгөтэй тус банк АНУ, БНХАУ­ын хоорондох худалдааны эр гэл тийн 25 хувьтай тэнцэх хэм жээний төлбөр тооцоо эрхэл дэг талаар вэб сайтад нь тайлбарлажээ.

Ерөнхий сайд Ли Көчян даваа гарагт Ерөнхийлөгч Барак Обаматай уулзсаныхаа дараа Нью­Йоркийн Уолдорф Астория зочид буудалд Юанийн арилжаа, төлбөр тооцоо эрхэлсэн АНУ­ын Ажлын хэсгийг хүлээн авлаа. Уг Ажлын хэсэг эдүгээ Хятадын даатгалын конгломератад харьяа лагддаг болсон.

“Нью­Йоркт төлбөр тооцооны банк байгуулсан нь АНУ­д юанийн хэрэглээг өсгөж, юаниар тооцдог бүтээгдэхүүн, үйлчил­гээний эрэлтэд дөхөм үзүүлнэ” хэмээн тус Ажлын хэсэгт ажил­ладаг, урьд нь АНУ­ын Сангийн

сайд байсан Тимоти Гейтнер тайлбарлав.

Ажлын хэсгийн удирд лагад Нью­Йорк хотын захирагч асан Майкл Блүмберг, цагтаа мөн л Сангийн сайд байсан Хэнри Паулсон нар багтаж байна.

Хятадын оншор валютын зах зээлтэй харьцах тусгай эрх бүхий, оффшор юанийн арилжаа, хил дамнасан төлбөр тооцоо эрхлэх юанийн төлбөр тооцооны банк байгуулснаар оффшор төвүүдийн хоорондох хөрөнгийн урсгал сайжирна. Хятадын ардын банкнаас тус улсын банкуудын зөвхөн оффшор салбаруудад төлбөр тооцооны эрх олгодог байсан журам өөрчлөгдөх талаар ноён Ли цухуйлгаж байв.

“Нью­Йорк дахь Хятад бус банкуудад ч юанийн бизнес эрхлэх боломжийг бид дуртайяа олгоно” хэмээн мягмар гарагт болсон дайллагын үеэр ноён Ли мэдэгдсэн байна.

Хятадаас хөрөнгө гадагш урсах болсноос шалтгаалан юанийг олон улсжуулах ажил­лагааны эрч өнгөрсөн онд саарсан. Тэргүүлэх оффшор төв болох Хонконгийн юанийн нөөц долдугаар сард сүүлийн гурван жилд тохиолдож байгаагүй­гээр багаслаа. Хил дамнасан төлбөр тооцоонд ашиг лаж буй дэлхийн валютын жаг саалтад юань 2016 оны эхний хагасын байдлаар канад дол ларын дараа зургадугаарт ортлоо уруудав.

Ханш нь өсөх тооцоонд тулгуурлан дуртайяа юань ху далдан авдаг байсан гадаа­дынхны чиг хандлага сүүлийн хэдэн жилд эсрэг тийшээ эргэсэн талаар зах зээл судлаачид тайл барладаг. Хэтийн урт хуга­цаандаа Нью­Йорк дахь төлбөр тооцооны банк л юанийг олон улсын зах зээлд нэвтрүүлэхэд гол үүрэг гүйцэтгэнэ хэмээн шинжээчид таамаглаж байна.

Хятадын банкны салбар Нью-Йоркт нээгдэв

Эрика СоломонПарламентын санал хураалтаар

Сангийн сайдыг огцруулсан нь газрын тосны үнэ уналтад туйлдсан Иракийн эдийн засгийг сэргээх оролдлогод хохирол учруулж болзошгүй болов.

Авлига авч, төрийн санг зүй бусаар зарцуулсан хэрэгт сарын өмнө сэжиглэгдсэн Хошяр аль­Зебариг тус улсын парламентын 158 гишүүнээс 77 нь итгэж үл болох хүнд тооцов. Харин ноён Зебари өөрийгөө буруугүй гэж үздэг. Урьд нь Гадаад хэргийн сайд байсан, курд угсаат ноён Зебари Олон улсын валютын сангаас 18 тэрбум ам.долларын зээл авах хэлэлцээрийг удирдаж байсан юм.

Тэрбээр Ирак улсад сүүлийн сар гаруй хугацаанд албан тушаалаасаа огцорч буй хоёр дахь сайд. Наймдугаар сард Батлан хамгаалахын сайд Халид аль­Обайди өөрийг нь авлигын хэрэгт буруутгасан гишүүдийг элэглэснээс болж итгэл хүлээлгэх аргагүй хүн болж хувирчээ.

Иракийн эдийн засаг хоёр ч гүн ангалын ирмэгт тулж ирээд байна. Эхнийх нь ISIS­ийн зэвсэгт дайчдын эсрэг өрнүүлж буй аварга зардалтай дайн. Нөгөө нь энэ онд 17 тэрбум ам.долларт хүрээд байгаа төсвийн алдагдал. Газрын тосны үнэ уналтаас болж ОПЕК­ийн гишүүн орнуудын орлого сүүлийн хоёр жилд 66 хувиар буураад байна.

Ноён Зебариг огцруулсан нь Олон улсын валютын сангаас авах зээлийг сунжруулахад хүргэнэ хэмээн түүнийг дэмжигчид үзэж байна. “Цагаа олоогүй арга хэмжээ. ISIS­тай ид дайтаж байх үед бид Батлан хамгаалахын сайдгүй болсон. Эдийн засгийн хямрал нүүрлэчихээд байхад Сангийн сайдгүй боллоо” хэмээн Иракийн парламентын спикер Салим аль­Жубуригийн туслах шүүмжилсэн байна. “Бид олон улсын хамтын нийгэмлэгийн итгэлийг хүлээх хэрэгтэй. Дотоод доо хямраад завгүй улс байна гэж бусдад харагдсанаас хам таараа чармайх нь илүү үр дүнтэй” хэмээн тэрбээр тайлбарлав.

Иракийн парламентын дотоод тэмцэлд зөвхөн тус улсын иргэд ч зовниж буй хэрэг бус. ISIS­тай тэмцэхэд нь туслалцаа үзүүлдэг АНУ тэргүүтэй олон улсын эвсэл ч түгшдэг. Голлох сайдуудыг зайлуулсан нь Иракийн эдийн засгийн хямралыг шийдвэрлэх Засгийн газрын хүч бололцоог багасгана хэмээн эвслийн түншүүд нь болгоомжилж байгаа.

Эвслийн зэвсэгт хүч Иракийг агаараас хамгаалж, ISIS­ийг цохих ажиллагаанд Вашингтон тусгай хүч илгээн тусалдаг. Эдүгээ ISIS­ийн мэдэлд тус улсын нутаг дэвсгэрийн 10 орчим хувь үлдсэн. Ноён Зебариг зайлуулснаас болоод энэ намар Ирак, АНУ хамтран эхлүүлэхээр төлөвлөсөн Мосулыг эзлэх ажиллагаа тасалдаж болзошгүй хэмээн өрнөдийн зарим албаны хүмүүс анхааруулав.

Иракийн парламент гишүү­дээ итгэл үзүүлж болох, эсэ хээр нь цаашид ч санал ху раах төлөвтэй. Дараагийн бол зошгүй “бай”­д Ерөнхий сайд Хайдар аль­Абадигийн Засгийн газрын хэд хэдэн сайд багтжээ. “Хүндэтгэл дутагдаж буйд хонзогносон парламент нь Засгийн газраасаа өшөө авч байгаа хэрэг. Улс төрийн тооцоо бодох нь манайд элбэг үзэгдэл” хэмээн Киркукаас парламентад сонгогдсон Мохаммед Тамим тайлбарласан юм.

Иракийн уламжлалт голлох үндэстнүүд, шашны бүлгүүд суннит, шийт, курдээрээ талцан хуваагдах нь ихэссэнээс тус улсад дахин хямралт нөхцөл нүүрлэв. Ноён Обайдиг зайлуулахад тус улсын парламентын суннит гишүүд ихээхэн үүрэг гүйцэтгэсэн. Харин ноён Зебари нь умард Иракийн хагас автономит Курдистан мужид ноёрхогч Курдистаны ардчилсан намд харьяалагддаг. Гэтэл уг намд үл харьяалагддаг, курд гаралтай парламентын гишүүд Сангийн сайдаа унагахаар бусад намын гишүүдтэй үгсэн тохиролцжээ.

“Авлига авсныг нь баримтаар нотолж чаддаггүй юм аа гэхэд яамаа удирдаж байгаа нь илт буруу болохоор халах нь зүйтэй. Сайд курд, шийт, суннит хэн байх нь хамаа алга. Гол нь хоёр нүүртэй байж болохгүй” хэмээн Курдистаны ислам холбооны гишүүн, парламентын гишүүн Мутана Амин тайлбарласан аж.

Ноён Зебариг урьд нь хуучин Ерөнхий сайд Нури аль­Маликийг огцроход хүргэсэн хэмээн буруутгаж байсан удаатай. ISIS­ийн эсрэг дайныг хариуцлагагүй зохион байгуулснаас Иракийн газар нутгийн гуравны нэгийг исламын хэт даврагчдад алдсан гэсэн үндэслэлээр ноён Малик 2014 онд суудлаасаа огцорсон. Энэ удаа Маликийг дэмжигчид өөрөөс нь өшөө авч буй хэрэг хэмээн ноён Зебари FT­д тайлбарлав.

Иракийн Сангийн сайд огцорлоо

Орбан цагаачлалын эсрэг бодлогодоо дэмжлэг хайж байна

BBM©

BBM©

11

Эдийн засаг

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

АНУ, доллар 2253.61

Евро 2530.13

Япон, иен 22.44

ОХУ, рубль 35.37

БНХАУ юань 337.89

БНСУ вон 2.04

ВАЛЮТЫН ХАНШ

» ДУУДЛАГА ХУДАЛДАА

8 Сая ам.доллар. Гадаад валютын дуудлага худалдаагаар Монголбанк арилжааны банкуудад 2256.30 төгрөгийн ханшаар найман сая ам.доллар, 337.71 төгрөгийн хаалтын ханштайгаар 12 сая юанийг нийлүүллээ. » ТУСГАЙ ЗӨВШӨӨРӨЛ

3 Жил. “Арвинмөрөн”, “Эмпипи” хадгаламж зээлийн хоршооны тусгай зөвшөөрлийг Санхүүгийн зохицуулах хорооноос тус бүр гурван жилээр сунгалаа. Эдгээр хоршоо нь байгуулагдсан цагаасаа тогтвортой үйл ажиллагаа явуулж ирсэн байна. » СУДАЛГАА “Хэрэглэгчийн итгэлийн индекс” судалгаагаар өрхийн бодит орлого энэ оны хоёрдугаар улиралд буурсан дүнтэй гарчээ. » ТЭЭВЭР

18.6 Хувь.Авто тээврийн үндэсний төвөөс мэдээлснээр энэ сарын 20-ны байдлаар нийт 14.5 сая тонн ачааг улс хооронд тээвэрлэсэн байна. Энэ нь өмнөх оны мөн үеэс 18.6 хувиар өссөн үзүүлэлт боллоо.

» ОЮУТОЛГОЙ“Оюутолгой” компанийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр Н.Багабанди, Б.Мөнхбаатар, Ч.Алтаннар нарыг томиллоо.

» ДААТГАЛ Албан журмын даатгагчдын холбооны Удирдах зөвлөлийн бүтцийг дарга, найман гишүүнтэй байхаар тогтоож, бүрэлдэхүүнийг Санхүүгийн зохицуулах хорооны ээлжит хурлаар шинэчлэн батлав. Холбооны Удирдах зөвлөлийн даргаар тус хорооны даргын орон тооны бус зөвлөх, доктор, профессор Б.Бат ажиллахаар болов.

ЗГМ ТОВЧХОН

С.Батсайхан / ЗГМ©

2016.09.23, БААСАН ~ №204 (482)

1 Өнгөрсөн онд “Эрдэнэс Тавантолгой” компани 4.2 сая тонн нүүрс экспортолсон бол энэ он гарсаар 4.5 сая тонн нүүрсийг нийт 10 гаруй худалдан авагчид нийлүүлжээ.

“Эрдэнэс Тавантолгой” ком­пани үйл ажиллагаа явуулж эхэлснээс хойших таван жилийн хугацаанд нийт 20.7 сая тонн нүүрс олборлож, 18.5 сая тонн нүүрс экспортолсон. Тавантолгойн коксжих нүүрсний ордод 4­5 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай байгаа юм. Энэ хэмжээний санхүүжилтээр төмөр зам болон баяжуулах үйлдвэрийн бүтээн байгуулалт хийх боломжтой гэж үздэг. Гэвч дээрх хөрөнгө оруулалтын хэлэлцээр болгон амжилт ололгүй өдий хүрсэн. Хөрөнгө оруулалт татах боломжтой мега төслүүдийн нэг нь Тавантолгойн орд. Энэ орд гадаадын хөрөнгө оруулагчдад хэдийнэ танил болж амжаад буй. Тавантолгойн ордод зургаан жилийн өмнөөс хөрөнгө оруулалт татахаар тухайн үеийн Засгийн газрууд зорьсон ч гацсаар байгаа нь энэ.

“ТАВАНТОЛГОЙ ЦАХИЛГААН СТАНЦ”

ТӨСӨЛТөвийн бүсийн болон өм нийн

говийн стратегийн орд газруудын эрчим хүчний хэрэг цээг хангах “Тавантолгой цахилгаан станц” төслийн бэлтгэл ажил цэгцэрсэн. Уг цахилгаан станц 450 МВт хүчин чадалтай. Тавантолгойн

Урагшлах боломжтой мега төслүүд

ажлыг “Эрдэнэс Монгол” компани болон төслийн нэгж өнгөрсөн хугацаанд хангасан байдаг. Шивээ­Овоогийн хүрэн нүүрсний ордыг түшиг лэн барих

эрчим хүчний цогцолбор төсөлд нийт 13 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай аж. Төслийн бүтээн байгуулалтын ажил ойролцоогоор таван жилийн хугацаанд үргэлжлэх бөгөөд цахилгаан станц ашиглах хугацааг 25­30 жилээр тооцжээ.

Дулааны цахилгаан станцын хүчин чадал 9240 мегаватт байх бөгөөд байгаль орчинд ээлтэй дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэхээр ТЭЗҮ­д тусгасан байна. Цогцолбор төсөлд жилд 34 сая тонн нүүрс олборлох хүчин чадалтай уурхай, найман сая киловатт хэмжээний цахилгаан дамжуулах 800 кв­ын тогтмол гүйдэлтэй цахилгаан дамжуулах шугам багтжээ. Төслийн барилга, угсралтын ажлыг гүйцэтгэх компанийг олон улсын түвшинд төсөл хэрэгжүүлэгч тал нээлттэй зарлаж, сонгон шалгаруулна гэдгээ зарласан.

Дулааны IV цахилгаан станцаас 20 дахин их хүчин чадалтай байхаар тооцоолж буй “Шивээ Энержи” цогцолбор төслийн цахилгаан станцыг агаарын хөргөлттэй байхаар төлөв лөжээ. Цахилгаан стан­цын үйлдвэрлэсэн эрчим хүчийг БНХАУ­ын талд шууд нийлүүлэх бөгөөд цогцолбор төслийг БНХАУ­ын төрийн өмчит “Grid State” корпораци 100 хувь санхүүжүүлж хэрэг­жүүлэхээр байгаа. Хэрэв шинэ Засгийн газрын үед урьдын яриа хэлэлцээр хэвээр үргэлжилвэл 13 тэрбум ам.долларын өртөг бүхий мега төсөл энэ онд хөдлөх юм.

ЦАГААН СУВАРГЫН ЗЭС МОЛИБДЕНИЙН

БАЯЖУУЛАХ ҮЙЛДВЭРИЙН ТӨСӨЛ

Цагаан суваргын зэс молиб­денийн баяжуулах үйлдвэрийн төсөлд хөрөнгө оруулах гэрээг жилийн өмнө байгуулсан. Тус ордыг түшиглэн хөвүүлэн баяжуулах дэвшилтэт технологи бүхий зэс, молибдений баяжмал үйлдвэрлэх үйлдвэр барихаар төлөвлөж буй. Уурхайн одоо­гийн батлагдсан нөөцийг ил уурхай хэлбэрээр хоёр үе шаттай ашиглахаар байгаа юм.

Төслийн бэлтгэл ажлын явц нэлээн урагшилсан бөгөөд 2018 онд ордоос гаргах бүтээгдэхүүн болох зэс, молибденийг ХБНГУ­д экспортолж эхэлнэ. Энэ хүү үйлдвэр ашиглалтад орсноор “Эрдэнэт” үйлдвэрийн дараа орох хэмжээний том үйлдвэр болно. Ордыг эдийн засгийн эргэлтэд оруу лахад шаард лагатай 680 сая ам.долларыг ХБНГУ­ын Зас гийн газрын дэмжлэгтэйгээр шийдвэрлэхээр болсон. Төсөл хэрэгж сэнээр 1000 гаруй иргэн ажлын байр бий болох аж.

Цагаан суваргын үйлдвэр дээд хүчин чадлаараа ажиллахад жилдээ 14.6 сая тонн хүдэр хүртэл боловсруулж, 3010 мянган тонн зэс, дөрвөн мянган тонн молибденийн баяжмал үйлдвэрлэх аж. Төсөл хэрэгжиж эхэлснээр Монгол Улсад татвар, хураамж хэлбэрээр нийт 3.3 их наяд буюу жилд дунджаар 185 тэрбум төгрөгийн төвлөрүүлэх тооцоог хийсэн байна.

нүүрсний ордыг түшиглэн барих цахилгаан станцаас “Оюутолгой” цогцолбор төслийг эрчим хүчээр хангах юм. Энэ хүрээнд Тавантолгой­Оюутолгой хүртэлх 220 Кв­ийн цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын барилга угсралт болон ашиглалтын төслийг хэрэгжүүлэхээр болсон юм. “Тавантолгой цахилгаан станц” төсөл ашиглалтад орсноор “Оюутолгой”­н эрчим хүчний төлбөрт БНХАУ­д төлж буй 160­200 тэрбум төгрөгийн мөнгөн урсгал хамгийн багадаа дотоодод үлдэнэ. Цахилгаан станцын үндсэн худалдан авагч нь “Оюутолгой” компани байх юм. Төслийн нийт санхүүжилт нэг тэрбум ам.доллар. Үүний 30 хувь нь хөрөнгө оруулагчийн шууд хөрөнгө оруулалт байна. Үлдсэн 70 хувь олон улсын банк, санхүүгийн байгууллагаас татсан зээлийн эх үүсвэр байхаар гэрээнд тусгажээ. Төсөл хэрэгжих хугацааны эдийн засгийн үр өгөөж нь жилд ойролцоогоор 64 сая ам.доллар байхаар төсөөлөгдөж байна. Төсөлд шаардлагатай хөрөнгө оруулалтыг татахаар төслийн нэгж бүр хөрөнгө оруулагч талууд гадаадын хөрөнгө оруулагчдад хандаж эхэлжээ.

“ШИВЭЭ-ЭНЕРЖИ” ЦОГЦОЛБОР ТӨСӨЛ

Эрчим хүчний экспортын “Шивээ­Энержи” цогцолбор төслийн техник, эдийн засгийн үндэслэл /ТЭЗҮ/ бэлэн болчихсон. Уг төслийн бэлтгэл

Боодол бохьны ч үнэ хүрэ­хээ байсан тухай нэг хэсэг шүүмжлэл дагуулж байсан арьс, ширний үнэ сүүлийн хагас сард бага зэрэг өссөн. Арьс, ширний үнийг өсгөж, малчдын орлогыг нэмэгдүүлэх зорилгоор Засгийн газраас Арьс, ширний үйлдвэрлэл, худалдаанд мөрдөх зохицуулалтыг 2016 оны аравдугаар сарын 1­нээс 2017 оны наймдугаар сарын 1­н хүртэл мөрдөхгүй байх тогтоол гаргасан нь чухам хэр зэрэг нөлөө үзүүлж буй болон

ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ

Үнэгүй нэхий бидний бурууТехникийн зохицуулалтыг зогсоолоо гээд арьс, ширний үнэ өсөхгүй

Р.Оюунцэцэг @oyuntsetsegZGM

арьс ширний түүхий эдийн зах зээлийн талаар Монголын арьс ширний үйлдвэрлэлийн холбооны гүйцэтгэх захирал Т.Баярсайхантай ярилцлаа.

-Хонины нэхий, ямааны арьс, үхрийн шир гээд малын гаралтай бүтээгдэхүүнүүдийн үнэ нэлээд доогуур байна. Үнэ ингэж хямд байгаа нь үйлдвэр-лэгч дийн хувьд ашигтай биз?

­Түүхий эдийн үнэ хямд байна гэдэг маш муу. Үнэ өндөр байвал үйлдвэрлэлд сайн. Энэ хоёр чинь шууд хамааралтай юм. Түүхий эд үнэгүйдээд байна гэдэг үйлдвэр ажилгүй байгаагийн л илрэл.

-Тэгвэл арьс ширний салбар тийм ч сайнгүй байгаа гэсэн үг байх нь ээ?

­Залуу байхад дурлаад, дурлал бүтэхгүй болохоор гомдоод, дотор хамаг юм харанхуйлаад харлаад байдаг шүү дээ. Арьс ширний салбарынхан яг л тийм болчихсон байгаа.

-Уг нь арьс ширний сал-

барынхныг дэмжихээр Засгийн газар шийдвэр гаргаж, арьс, ширээ түүхийгээр нь гаргах боломж олгосон гэж ойлгож байгаа. Энэ нь экспорт нэмэг-дэж, түүхий эдийн үнэ өсөж, малчдын орлого нэмэгдэхэд нөлөөлнө гэж тооцсон байсан. Энэ өөрч лөлтийн үр дүн хэр байна вэ?

­Техникийн зохицуулалтыг хүчингүй болгочихсон. Энэ нь их инээдтэй. УИХ­ын чуулганаар сонссон байлгүй, Монгол Улсын түүхий эдийг экспортын татвараас чөлөөлсөн тухай. Яг ямар татвартай байсныг байхгүй болгосон талаар та бүхэн мэдэж

байна уу? Үүнийг би гайхаад байгаа юм. Үнэндээ Монгол Улс чинь экспортын татваргүй орон шүү дээ. Ямар ч татвар байхгүй. 1996 онд М.Энхсайханы Засгийн газрын үед ямааны ноолуур, тэмээний ноос, гуалин гурвыг л татвартай болгосон. Бусад бүх бараа бүтээгдэхүүн экспортлоход татваргүй орон, манайх. 2009 онд Н.Энхбаяр хоёр дахь удаагаа Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшихдээ ямааны түүхий ноолуурыг татвараас чөлөөлсөн. Тухайн үедээ улсын төсөвт ордог байсан 14 тэрбум төгрөгийг ингэж үгүй болгосон. Харин сая зөвхөн тэмээний ноосыг л татвараас чөлөөлсөн.

-Яагаад байхгүй болгосон гэж. Татвараас чөлөөлж байгаа юм чинь экспорт нэмэгдэж малч дын орлого өсөх юм биш үү?

­Жишээ нь, тэмээний ноос татвартай байлаа гэж бодъё. Түүхий эд бэлтгэн нийлүүлэгч малчнаас ноосоо 3000 төгрөгөөр

худалдаж аваад түүнийгээ угаагаад хилээр гаргадаг. Үүнийхээ төлөө улсад татвар төлж буй. Гэтэл тэр татвараас нь чөлөөллөө гээд тухайн бэлтгэгч малчнаас авдаг үнээ 4000 төгрөг болгож нэмэхгүй шүү дээ. Ноолуур ч ялгаагүй.

Тухайн үед татваргүй бол­гохдоо малчид ноолуураа өөрс дөө үүрээд гаргадаг болно гэж тайлбарласан байсан. Өнөөдөр өөрсдөө үүрээд ноолуу­раа гаргаж байгаа хүн ширхэг ч байхгүй. Энэ бол зүгээр л төсөвт ордог байсан татварыг л байхгүй болгож байгаагаас биш малчдын орлогыг нэмэгдүүлж буй хөшүүрэг биш.

-Арьс ширийг түүхийгээр нь гаргах боломжийг хааж байсан тогтоолыг хүчингүй болгосон гэж нийгэм ойлгож байгаа. Энэ талаар та тайлбар хэлэхгүй юү?

­Засгийн газрын 300 дугаар тогтоол гэдэг нь арьс, ширийг түүхийгээр нь экспортлохыг

хориглосон тогтоол биш байсан. Тэр бол Монгол Улс гадаадад болон дотооддоо арьс, шир болон арьс, ширэн бараа бүтээгдэхүүнийг худалдаалахад тавигддаг стандарт. Тэр стан­дартыг нь баталсан техникийн зохицуулалтыг баталсан тогтоо лыг л болиулсан хэрэг. Уг тех никийн зохицуулалтад бүх төрлийн арьс, шир гэдэгт нь адуу, тэмээг оруулаагүй байс­ныг 330 дугаар тогтоолыг нэмж гаргаснаар оруулсан гэд гийг тайлбарлах хэрэгтэй байх.

2000 онд БНХАУ­ын Засгийн газраас Монгол Улсын Гадаад харилцааны яаманд албан тоот илгээсэн байдаг. Тэр нь Хятад улс руу Монголоос гаргаж байгаа түүхий эдийг боловсруулж оруу­лахыг хүссэн бөгөөд түүхийгээр нь авахгүй гэдгээ мэдэгдсэн тухай албан бичиг. Үүний дараа том том машин дээр арьсаа овоолоод гарга даг байсан явдал зогссон.

12

Сая зөвхөн тэмээний ноосыг

л татвараас чөлөөлсөн

» Тавантолгойн коксжих нүүрсний ордод 4-5 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай байна.

» Шивээ-Овоогийн хүрэн нүүрсний ордыг түшиглэн барих эрчим хүчний цогцолбор төсөлд нийт 13 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийнэ.

» Цагаан суваргын зэс молибденийн баяжуулах үйлдвэрийн төсөлд хөрөнгө оруулалтын гэрээг жилийн өмнө байгуулсан.

Эдийн засаг

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ12 2016.09.23, БААСАН ~ №204 (482)

С.Батсайхан / ЗГМ©

Т.Баярсайхан: Экспортолж байгаа түүхий эдээс татвар авдаггүй◄11

2003 онд 4794 гэдэг стандарт гаргасан. Тэр стандартын дагуу түүхий бус, боловсруулсан арьс, ширийг л худалдан авна гээд Хятад, Монголын хооронд хорио цээрийн гэрээ байгуулчихсан. Монгол Улсад арьс, шир, түүхий эдийн 602001 гэж стандарт байгаа. Тиймээс хоёр улсын хооронд гэрээтэй, стандарттай ийм зүйлийг зүгээр нэг хэдэн нөхөд орж ирэнгүүтээ болиулж, бид түүхийгээр нь экспортолно гээд хэн авах бэ? Хэн ч авахгүй шүү дээ.

-Манай арьсыг түүхийгээр нь авах боломж яагаад байхгүй гэж. Тэртэй тэргүй Хятадад химийн бодис, боловсруулах үйлдвэр хангалттай байгаа биз дээ. Харин ч үнэ нь хямд байхад нь худалдаж авахыг бодохгүй гэж үү?

­Шүлхийтэй, мялзантай, галзуутай, цэцэгтэй арьсыг уу? Хил дамнуулан худалдаалахад хориглодог “А” зэрэглэлийн өвчин гэж байдаг. “А” зэрэглэлийн өвчингүй малын арьсыг л экспортолдог. Арьсыг боловсруулсны дараа мал эмнэлэгт бид шинжилгээ өгүүлээд, өвчингүй гэдгийг нь баталгаажуулж байж экспортолдог. Яагаад гэвэл давс, хүчил, янз янзын химийн бодист орохоор уургийн г ара л т а й бү т ээгдэх ү ү н материаллаг болдог. Өөрөөр хэлбэл, өвчтэй малын махыг экспортолдоггүйтэй яг адилхан.

-Тэгвэл яагаад арьс, ширний үнэ өсөж байгаад та ямар тайлбар өгөх вэ. Хонины нэхий 500, ямааны арьс 2000 төгрөг болсон байсан?

­Жил болгон арьс, шир авдаг үе гэж байдаг. Хонийг өвөл арванхоёрдугаар сараас хойш, зарим сайн хонийг Цагаан сараас хойш нядлахад үс нь хөндийрөөд ирдэг юм. Харин хавраас

долдугаар сарын сүүлч хүртэл нядалж байгаа хонины арьсыг тарз гэдэг. Яагаад хөгшчүүд ийм арьсыг тарз гэж нэрлэсэн гэхээр хэрэглээ, шаардлага хангадаггүй болохоор тэр. Нөгөө талаараа, бидний өвөг дээдэс зун, үс хөрс нь гүйцээгүй малыг нядлалгүй цагаан идээгээ иддэг байж. Харин долдугаар сард хонио хяргадаг. Түүнээс хойш нядалсан, хайчны ором гарсан арьсыг үзүүрсэг гэж нэрлэдэг. Үзүүрсгэн дээл гэж ярьдаг шүү дээ. Тэгээд арваннэгдүгээр сараас хойш нядалсан хонины арьс азарган нэхий болдог. Түүхий эд гэдэг чинь талх биш. Талх бол нэг хэвэнд хийнэ, бүгдийнх нь хэлбэр дүрс, амт адилхан. Харин малын түүхий эд бол идэж байгаа ургамал, цаг агаар гээд бүх зүйлээс шалтгаалаад үргэлж хөдөлгөөнд оршдог. Мэргэжлийн хэллэгээр бол зураг гарч байдаг. Одоо яг бидний хэрэглээ шаардлагыг хангаж эхэлж буй үе нь таарч байгаа учраас аяндаа үнэ өсөж байгаа юм. Гэхдээ тийм ч их өсөөгүй шүү дээ.

-Ер нь монгол малын арьс, шир яагаад ийм хямдхан байна вэ?

­Яагаад гэвэл маш их шивээтэй. Мал юм хэлдэг бол ч... Атга дүүрэн шивээ гараад, арьс нь маарал шиг болчихсон байдаг. Бид тэрийг нь худалдаж авахаар үсний цаанаас мэдэгддэггүй. Тэгээд үйлдвэртээ боловсруулна. Уур, ус, цахилгаан, дулаан,

ажилчдын цалин, нийгмийн даатгал гээд баахан өртөг шингээгээд арьс болгоод гаргаад ирэнгүүт Баярсайханы нүүр шиг юм гарч ирдэг. 100 ширхэг арьснаас 80 ширхэг нь уучлаарай, хэрэглээ хангахгүй тул хаях л болдог.

Нөгөөтэйгүүр, мал ч, мал эмнэлэг ч хувьд очсон. Харамсал­тай нь хаа хаанаа хариуцлага байхгүй. Керлин, угаалга, туулга, ариутгал, халдваргүйжүүлэлт байхгүй.Малчид нь зунжин найрлаж байгаад намар хэдэн хонь нядлахаар нөгөөх нь дүүрэн хамуу, хачиг, хувалзны сорви. Сорвигүй мал олоод ир гэвэл төлөг л байж болох юм. Бусад бүх мал маш их гэмтэлтэй. Үүнээс болоод л үнэгүйдээд байгаа юм. Тэгэхэд өвөрмонголчууд үзүүрт нь төмөр уясан олс чирээд морьтой давхичихдаг юм билээ.

Тэгэхээр тэр нь бэлчээр дэх бүх шивээг нь унагачихдаг. Дараа нь тэндээ малаа бэлчээж байна. Уг нь манай уламжлалаар бол том малаа түрүүлж бэлчээдэг байж. Үхэр, адуу нь бэлчихээр шивээ нь гишгэлэгдээд унана. Араас нь ямаа, хонио бэлчээдэг. Энэ мэт арга хэмжээ авахгүй болохоор малын арьс ямар ч үнэ цэнэгүй болсон. Уг нь монгол хонины нэхийг нэг хэсэг Итали, Испани, Турк, Хятад руу экспортолдог байлаа. Одоо харин тэд чанарыг нь мэддэг болсон. Хятадын Хэбэй муж дахь арьс ширний том зах дээр очоод арьс, шир авах уу гэвэл “Монголын арьс уу” гээд инээнэ.

-Дэлхийн зах зээл дээрх ханш мэдээж нөлөөлж байгаа биз дээ?

­Мэдээж дэлхийн эдийн засаг хямраад ирэхээр өргөн хэрэглээний бараа бүтээг­

дэхүүний борлуулалт муудаж байна. Ялангуяа, хонины нэхий­гээр хийдэг бүтээгдэхүүний төрөл хязгаарлагдмал хүрээнд байдаг. Тухайлбал, савхин бээлий, жакет, өмд, савхин хүрэм гэх мэт бүтээгдэхүүн үйлдвэр­лэдэг ч зах зээл дээр эрэлт багасчихсан.

Дэлхий дээр нийт хэрэглэж байгаа түүхий арьс, ширний 60 хувь нь гутал үйлдвэрлэлд орж буй. Гутлын хэрэглээ бол төдийлэн багасдаггүй. Бид жил бүр Шанхайн экспод оролцож байхад сүүлийн 3­4 жилд 22­25 тэрбум ширхэг гэсэн тоон дээр тогтоод байгаа юм. Тиймээс үхэр болон ямааны зузаан арьс эрэлттэй байдаг. Гэхдээ ямааны арьсаар бас цүнх хийдэг шүү дээ. Ялангуяа, арьсан цүнхний эрэлт нэг их буурахгүй байгаа. Нийт арьс, ширний 20 орчим хувь нь цүнх үйлдвэрлэлд ашиглагддаг.

Уг нь манай улсад жил болгон 30 мянган оюутан их сургуульд орж байна. Гэтэл тэднээс “Монголд үйлдвэрлэв” гэсэн цүнх барьж байгаа хүн байхгүй шүү дээ. Ядаж энэ хэрэгцээг л үйлдвэрлэхэд манай салбар босоод ирнэ. Арван жилийн сургуулийн хүүхдийн гутлын хэрэгцээг л хангая л даа. Тэр мөнгө дотооддоо үлдчихвэл бусад нь гарна л биз.

-Тэгэхээр нэг ёсондоо Засгийн газраас авсан арга хэмжээ ямар ч үр ашиггүй гэж ойлгож болох уу?

­Нэг ч төгрөгний өөрчлөлт гарахгүй. Ер нь ганц арьс, ширний салбар ч биш Монголын хөнгөн аж үйлдвэрийн салбарт Орос, Хятадын зах зээлийг нээгээд өгчихмөөр байгаа юм. ОХУ л гэхэд 300 сая гутлын хэрэгцээтэй зах зээл. Бид ганцхан хувийг нь л хийхэд хангалттай. Яагаад Монголоос оросууд бараа авч болохгүй гэж. Хятадын татварын бодлого гэж

айхтар зүйл бий. Бид түүхийгээр нь зэсийн баяжмал, арьс шир, ноолуураа оруулбал татваргүй. Хагас боловсруулчихвал татвар тогтоочихож байгаа юм. Гүн боловсруулбал бүр нэмнэ. Эцсийн бүтээгдэхүүн байвал 40 хувийн татвар ногдуулна. Яг нарийндаа Хятадын зах зээл дээр арьсан гутал 210 мянган төгрөгөөс доош олдохгүй.

Тэгэхээр бодлогоор дэмжих хэрэгтэй л дээ. Ядаж л эдийн засаг хямралтай ийм үед дотоодын гутлын хоёрхон үйлдвэрийн хийж буй хүүхдийн гутлыг НӨАТ­аас чөлөөлчихмөөр байгаа юм.

-Нэлээд бараан зүйлс ярьчих-лаа. Энэ салбарт гэрэл гэгээтэй мэдээ байна уу?

­Байлгүй яах вэ. Бид голланд­чуудтай хамтраад хонины арьсыг үстэй нь экспортлох гээд гэрээ хийгээд явж байна. Тэд цөөн тоогоор авч байгаа. Хятадад үйлдвэрлэл явуулдаг солонгос үйлдвэрлэгч борлонгийн арьсыг ноолууртай нь авахаар өнгөрсөн жилээс хойш туршиж байна. Би үслэг арьсны хими технологич мэргэжилтэй хүн. Яг мэргэжлийнхээ чиглэлээр боловсруулалт хийх гээд туршиж байна. Их гоё, тансаг болдог л доо. Леди Гага тийм арьсан хувцас өмссөн харагдаж байсан.

Бондын 140.4 гаруй тэрбум гаруй ам.долларын хөнгөлөлттэй зээлээс 90 гаруй тэрбум төгрөгийг авчихсан байгаа. Энэ мөнгөөр аж ахуйн нэгжүүд боломжийн тоног төхөөрөмжүүд худалдаж авсан. Технологио шинэчилсэн. Өмнө нь Хятадын химийн материал авдаг байснаасаа нэлээд татгалзаж байгаа. Европ, Туркийн гайгүй бодисууд хэрэглэдэг болж байгаа. Харамсалтай нь, дэлхийн эдийн засгийн хямралын үе таарчихлаа. Жилдээ л 150 тэрбум төгрөгийн түүхий эд бэлтгэгдэж байгаа салбар шүү дээ, манайх.

Мал ч, мал эмнэлэг ч хувьд очсон. Харамсалтай нь хаа хаанаа хариуцлага байхгүй байгаагаас монгол малын арьс, шир гадаад, дотоодын зах зээлд үнэ гүйд-чихээд байна.

Хөрөнгийн биржийн индекс 0.22 хувиар буурлаа

99903584, 99903581Хөрөнгийн биржийн индекс жилээр (нэгжээр)

МОНГОЛД ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА ЯВУУЛДАГ ГАДААД КОМПАНИУД

ТҮҮХИЙ ЭД

НЭР СИМБОЛ НЭГЖ ХАНШ ($) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

АЛТНЫ СПОТ XAU унци 1331.93 +0.45% 9/22/2016

ЦАГААН АЛТ PLA унци 1054.8 +0.66% 9/22/2016

МӨНГӨ SIA унци 19.86 +0.47% 9/22/2016

ЗЭС (COMEX) HGA фунт 217.25 +0.81% 9/22/2016

ТӨМРИЙН ХҮДЭР TIOA тонн 57.12 +0.42% 9/22/2016

WTI ТОС CLA баррель 45.76 +0.93% 9/22/2016

БРЕНТ COA баррель 47.21 +0.81% 9/22/2016

БЕНЗИН XBA 140.23 +0.24% 9/22/2016

БАЙГАЛИЙН ХИЙ NGA Mmbtu 3.084 +0.88% 9/22/2016

НҮҮРС (NYMEX) QZA тонн 40 -1.23% 9/22/2016

НҮҮРС (NEW CASTLE) XWA тонн 72.65 +1.4% 9/22/2016

ЭЛСЭН ЧИХЭР SBA фунт 0.227 +0.26% 9/22/2016

БУДАА RRA центнер 9.685 +0.1% 9/22/2016

БУУДАЙ WA бушель 407.75 -0.12% 9/22/2016

КАКАО CCA тонн 2877 +0.38% 9/22/2016

КОФЕ KCA фунт 1.565 -0.16% 9/22/2016

Энэхүү ханшийн мэдээлэл нь хүснэгтэд заасан өдрийн 15 цагийн байдлаарх дүн тул үүнээс хойш өөрчлөгдсөн байх боломжтой.

▲

▲

▲

▲

▲

▲

▲

▲

▲

▼

▲

▲

▲

▼

▲

▼

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

NASDAQ COMPOSITE CCMP 5295.184 +53.83 +1.03% 9/22/2016DAX INDEX DAX 10436.49 +42.63 +0.41% 9/22/2016TORONTO STOCK EXCHANGE SPTSX 14710.82 +188.84 +1.3% 9/22/2016S&P/ASX 200 AS51 5381.898 +42.34 +0.79% 9/22/2016S&P 500 INX 2163.12 +23.36 +1.09% 9/22/2016SHANGHAI COMPOSITE SHCOMP 3047.163 +21.29 +0.7% 9/22/2016DOW JONES INDUSTRIAL AVERAGE INDU 18293.7 +163.74 +0.9% 9/22/2016TOP 20 MSETOP 11517.39 -37.77 -0.33% 9/22/2016FTSE 100 UKX 6834.77 +3.98 +0.06% 9/22/2016HANG SENG HSI 23733.3 +63.4 +0.27% 9/22/2016NIKKEI 225 NKY 16807.62 +315.47 +1.91% 9/22/2016

▲▲▲ ▲▲▲▲▼ ▲▲ ▲

RIO TINTO RIO ASX AUD

WOLF PETROLEUM WOF ASX AUD

PETRO MATAD MATD LON GBX

ASPIRE MINING AKM ASX AUD

GUILDFORD COAL GUF ASX AUD

PROPHECY DEVELOPMENT PCY TSX CAD

TURQUOISE HILL RESOURCES TRQ TSX CAD

SOUTHGOBI RESOURCES SGQ TSX CAD

XANADU MINES XAM ASX AUD

ENTREE GOLD ETG TSX CAD

ДЭЛХИЙН ГОЛЛОХ ИНДЕКСҮҮД

МОНГОЛЫН ХӨРӨНГИЙН БИРЖ

Тухайн өдөр арилжаалагдсан хувьцаа

НЭР СИМБОЛ ХАНШ (нэгж) ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНООАДУУН ЧУЛУУН ХК ADL 1685 8.99 % 9/22/2016 АТАР-ӨРГӨӨ ХК ATR 65000 0.00 % 9/22/2016 БАГАНУУР ХК BAN 1912 -2.30 % 9/22/2016 МОГОЙН ГОЛ ХК BDL 5180 -4.95 % 9/22/2016 УБ-БҮК ХК BUK 300 0.00 % 9/22/2016 АРИГ ГАЛ ХК EER 2200 0.00 % 9/22/2016 ХӨХ ГАН ХК HGN 55.03 0.05 % 9/22/2016 ГЕРМЕС ЦЕНТР HRM 130.01 0.01 % 9/22/2016 ЖЕНКО ТУР БЮРО ХК JTB 60.03 -3.81 % 9/22/2016 ФРОНТИЕР ЛЭНД ГРУПП ХК MDR 450 0.00 % 9/22/2016 МОНГОЛ ШУУДАН ХК MNP 275.08 -1.05 % 9/22/2016 РЕМИКОН ХК RMC 56 -13.71 % 9/22/2016 ШАРЫН ГОЛ ХК SHG 2710 -4.91 % 9/22/2016 ТАВАН ТОЛГОЙ ХК TTL 1609 2.35 % 9/22/2016 УЛСЫН ИХ ДЭЛГҮҮР ХК UID 510 0.43 % 9/22/2016

▼◄►▼▼

◄►◄► ▲▲▼

◄►▼▼▼▲▲

НЭР СИМБОЛ БИРЖ ВАЛЮТ ХАНШ ӨӨРЧЛӨЛТ % ОГНОО

49.4 +3.67% 9/22/2016

0.012 -20% 9/22/2016

2.425 +3.19% 9/22/2016

0.048 +26.32% 9/22/2016

0.013 -7.69% 9/22/2016

3.5 -9.33% 9/22/2016

3.95 +1.02% 9/22/2016

0.25 +8.7% 9/22/2016

0.195 +2.63% 9/22/2016

0.375 +4.17% 9/22/2016

Монголын хөрөнгийн биржийн пүрэв гарагийн үнэт цаасны арилжаагаар нэг, хоёр болон гуравдугаар ангилалд бүртгэлтэй 24 хувьцаат компанийн нийт 126,430 ширхэг хувьцаа арилжжээ. Энэ өдөр хөрөнгийн биржийн индекс 824.32 нэгж болж 0.22 хувиар буурав. Ингэснээр зах зээлийн үнэлгээ 1.38 их наяд төгрөгт хүрчээ.

Санхүүгийн зохицуулах хорооны ээлжит хурлын шийдвэрээр "Багануур" хувьцаат компанийн нэмж бүртгэсэн 9,870,287 ширхэг энгийн хувьцаа болон “Айтүүлс” ХХК­ийн нийтэд санал болгон анх удаа гаргасан 4,324,263 ширхэг энгийн хувьцааг тус тус үнэт цаасны бүртгэлээс хаслаа.

▲

▼

▲

▲

▼

▼

▲

▲

▲

▲

1,200

1,000

800

2015 2016

600

Дэлхийд 25 орчим тэрбум гутал жилдээ үйлдвэрлэж

байна