212

บทความวชาการศาสตราจารย ดร.วรณ ตงเจรญ

อธการบดมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

213

214

วสยทศน (VISION) มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒเปนองคกรชนนำแหงการเรยนรและวจยบนฐานการศกษา

และคณธรรมมงสรางสรรคนวตกรรมสอนาคต

พนธกจ (MISSION) ๑. ผลตและพฒนาบคคลทมคณภาพและคณธรรมใหแกสงคมโดยผานกระบวนการเรยนรและสงคมแหงการเรยนร

๒. สรางสรรคงานวจยและนวตกรรมทมคณภาพมประโยชนอยางยงยนตอสงคมทงในระดบชาตและนานาชาต

๓. บรการวชาการทมคณภาพจตสำนกและรบผดชอบตอสงคม

๔. ศกษา วเคราะห และทำนบำรงศลปวฒนธรรม

๕. พฒนาระบบบรหารทมคณภาพและธรรมาภบาล

วตถประสงค (OBJECTIVES) ๑. สรางองคความรดานการศกษา เพอพฒนากระบวนการเรยนรในทกศาสตรและสาขาวชาใหมคณภาพ

๒ พฒนาสหสาขาวชาเพอสรางงานวจยและนวตกรรมในระดบสากล

๓. สรางองคความรและพฒนาโครงการบรการวชาการทมคณภาพ เพอพฒนาชมชนและสงคมอยางยงยน

๔. สบสานและสรางองคความรในการทำนบำรงศลปวฒนธรรม

๕. พฒนาระบบบรหารทมคณภาพโดยใชเครองมอทางการบรหารและเทคโนโลยสารสนเทศทเหมาะสม

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

215

ปรโตโฆสะและโยนโสมนสการจากพทธธรรมเพอการศกษาและ “ความเปนคร”

เมอศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศรบกเบกการศกษา

แบบพพฒนาการ(ProgressiveEducation)ในสงคมไทยซงม

พนฐานปฏบตนยม(ExperimentalismorPragmatism)จตวทยา

เกสตอลท(GestaltPsychology)และสงคมประชาธปไตย

ผสานกบวฒนธรรมและพทธธรรมกลาวเฉพาะปรชญาการศกษา

ตามแนวพทธธรรมทานไดนำเสนอทงกระบวนการศกษาทเนน

กระบวนการจดประสบการณเพอใหผเรยนเจรญงอกงามการมอง

เปาหมายทางการศกษาในเชงบรณาการ(Integration)ปฏสมพนธ

“อนตรกรยา”หรอ“Interaction”ระหวางมนษยกบสงแวดลอม

และกระบวนการแกปญหา(ProblemSolving)ตามอรยสจ๔

แหงพทธธรรม

ทกข หรอปรญญาขนกำหนดปญหา(การศกษาใหร)

สมทยหรอปหานะขนตงสมมตฐาน(การกำจดปญหา)

นโรธ หรอสจฉกรยาขนการทดลอง(การทำใหแจง)

มรรคหรอภาวนาขนวเคราะหและสรป(แกปญหาตามแนว

ทาง)

ถาเราพจารณาอรยสจ๔เพอกระบวนการทางการศกษา

ของทานเราจะพบวาเปนกระบวนการทสอดคลองกบกระบวนการ

วจยในทางสากลทประกอบดวยการตงโจทยหรอปญหาการตง

สมมตฐานการทดลองวเคราะหสงเคราะหและสรปซงเปน

กระบวนการสรางองคความรใหมองคความรใหมทสงผลตอสงคม

(SocialImpact)และการพฒนา(Development)หรอการสราง

นวตกรรม (Innovation) และสอดคลองกบหลกพทธธรรม

หวใจนกปราชญส จ ป ลดวย

สตะการสดบตรบฟงการเรยนรการศกษาคนควาตลอดชวต

จตตะ การเรยนรดวยจตดวยศรทธาดวยสมาธอนแนวแน

ปจฉาการเรยนรดวยขอสงสยดวยการตงคำถามดวยการ

ตงปญหา

ลขต การเขยนการบนทกการขยายผลการนำเสนอ

ซงกระบวนการหวใจนกปราชญ(สจปล)ดงกลาว

ผมเชอมนวาเปนกระบวนการทสอดคลองกบกระบวนการปฏบต

นยม(Pragmatism)ผมมประสบการณเมอมโอกาสไดเขาศกษาท

วทยาลยวชาการศกษาเมอประมาณสทศวรรษทผานมาครอาจารย

ทม“ความเปนคร”สงมากเกอบทกทานจะผลกดนใหนสตอาน

คนควาวเคราะหวจารณมระบบอางองทถกตองชอบธรรม

นำเสนอรายงานและสมมนาในหองเรยนซงกระบวนการ(หวใจ

นกปราชญ)ดงกลาวไดกลายเปนรากฐานทสำคญยงสำหรบ

“ชวตคอการศกษา”ไมใช“การศกษาเพอชวต”ซงกระบวน

การดงกลาวไดถกละเลยไปมากแลว

แกนสาระในพทธธรรมมากมายทพทธศาสนกชนสามารถ

นำมาใชในกระบวนการเรยนรการคนควาวจยการกระตนและ

การถายทอดความรและแกนสาระทงหมดไดผสานกบความ

เปนคนด มคณธรรมจรยธรรม มวนย ม “ความเปนคร”

อยางยอดเยยมแมพทธธรรมจะมงเนนโลกตรสมมาทฏฐแต

ปถชนในโลกยสมมาทฏฐ กสามารถสกดหรอประยกตใชอยางม

ความหมายยง

จากหนงสอพทธธรรมของพระธรรมปฎก (ป.อ.

ปยตโต)(จดพมพโดยมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๕๔๑) หนงสอพทธธรรมทครอบคลมและลกซงของปราชญ

แหงพทธศาสนารวมสมย ทพทธศาสนกชนไมพงควรละเลย

ภาคมชฌมาปฏปทาทวาดวยชวตควรเปนอยางไรโดยเฉพาะ

อยางยงบททวาดวย“ปรโตโฆสะ”หรอกลยาณมตรและ

“โยนโสมนสการ”หรอวธการแหงปญญาทครอาจารยทประสงค

จะอทศตนเพอการศกษา เพอการสรางคน สรางสงคม และ

“มความเปนคร” อยในวชาชพพงไดศกษาวเคราะหและ

ประพฤตปฏบตอยางลกซง ยอมสงผลใหทานเปนปชนยบคคล

ตามทสงคมและลกศษยของทานคาดหวงอยางแนนอนการเปน

อาจารยและผสอนนนงายการเปนอาจารยท“มความเปนคร”

ยากยง“มความเปนคร” เปนนกวชาการและนกวจยยากยงขน

ถาแถมทาย“การเปนนกคด”ดวยยอมประเสรฐสด

เมอสมมาทฏฐ เปนหนทางหรอมรรค(Means)

แหงความดความเจรญงอกงามพทธธรรมไดกำหนดปจจยเพอ

ความเกดขนแหงสมมาทฏฐ๒ประการคอปรโตโฆสะและ

โยนโสมนสการดงพทธพจนทวา“สำหรบภกษผยงตองศกษา…

เรามองไมเหนองคประกอบภายนอกอนใด มประโยชนมากเทา

ความมกลยาณมตรเลย”และ“สำหรบภกษผยงตองศกษา…

216

เรามองไมเหนองคประกอบภายในอนใดมประโยชนมากเทา

โยนโสมนสการเลย”(พทธธรรม:๖๒๒)

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) กลาววา

การสรางเสรมสมมาทฏฐดวยปจจยอยางท๑(ปรโตโฆสะ)

กคอวธการทเรมตนดวยศรทธาและอาศยศรทธาเปนสำคญ

เมอนำมาใชปฏบตในระบบการศกษาอบรมจงตองพจารณาทจะ

ใหไดรบการแนะนำชกจงสงสอนอบรมใหไดผลดทสดคอตองมผ

สงสอนอบรมทเพยบพรอมดวยคณสมบตมความสามารถและ

ใชวธการสงสอนอบรมทไดผลดงนนในระบบการศกษาอบรมจง

จำกดใหไดปรโตโฆสะทมงหมายดวยหลกทเรยกวากลยาณมตตตา

หรอการมกลยาณมตรสวนปจจยอยางท๒(โยนโสมนสการ)

เปนตวหลกการใชปญญาซงจะตองพจารณาวาควรใชความคด

ใหถกตองอยางไรเมอนำปจจยทงสองมาประกอบกนนบวา

กลยาณมตตตาเปนองคประกอบภายนอกและโยนโสมนสการ

เปนองคประกอบภายในถาตรงขามจากนคอไดผไมเปน

กลยาณมตรทำใหประสบปรโตโฆสะทผดพลาดและใชความคด

ผดวธ เปนอโยนโสมนสการ กจะไดรบผลตรงขาม คอเปน

มจฉาทฐไปได(พทธธรรม:๖๒๒)

“ปรโตโฆสะ” หมายถง การกระตน การชกจง

การเรยนรจากผอนเฉพาะการเรยนรทถกตองดงามจากคนด

มปญญามคณธรรมบคคลทเปนสตบรษหรอบณฑตผมความดงาม

มธรรมอยในจตใจสตบรษหรอบณฑตททำหนาทหรอกระตนให

เกดการเรยนรกอใหเกดสมมาทฏฐแกผอนเขายอมเปนกลยาณมตร

“คร”จงควรเปนสตบรษหรอบณฑตทมพฤตกรรมหรอทำหนาท

เปนกลยาณมตรบคคลผเพยบพรอมดวยคณสมบตทจะสงสอน

แนะนำหรอเปนตวอยางเปนตนแบบใหกบผอนกลยาณมตร

ยอมเปนไดทงพอแมครอาจารยภกษสงฆเพอนบคคล

ผขาดความดงามจงไมพงควรทจะสอนสงใหความรไมสมควร

ทจะเปนครอาจารยไมสามารถเปนกลยาณมตรไดและไมสามารถ

เขาไปสกระบวนการปรโตโฆสะไดบคคลผแสวงหาสมมาทฏฐ

หรอความดงามไมจำเปนตองรอใหสตบรษหรอบณฑตมาหาตน

เขาตองแสวงหาสตบรษหรอบณฑตเพอใหเกดกลยาณมตรดวย

องคคณกลยาณมตร๗ประการ

๑.เปนผมเมตตา(ปโย)

๒.เปนผควรเคารพมความหนกแนน(คร)

๓.เปนผทรงภมรจรง(ภาวนโย)

๔.เปนผชแจงกระจางชด(วตตา)

๕.เปนผอดทนถอยคำ(วจนกขโม)

๖.เปนผอธบายเรองลำลกได(คมภรญจะกะถงกตตา)

๗.เปนผไมชกจงไปในทางเสอม(โนจฏฐาเนนโยชะเย)

เมอเราพจารณากระบวนการปรโตโฆสะเกยวของกบ

“กระบวนการกลยาณมตร”กลยาณมตรทเปนทงกระบวนการ

และบคคลเมอประยกตมาสกระบวนการทางการศกษาความร

ทางโลก “กลยาณมตร” ยอมเกยวของกบ “คร”(ครอาจารย)

ซงเปนบคคล และ “ความเปนคร” ซงเปนกระบวนการ

ในทางพทธธรรม ครหรอ “คร” ซงหมายถง “หนก”

หนกทงบทบาท หนาท ความรบผดชอบ และอดมการณ

ครอาจารยทตองแบกโลกแบกความหวงของสงคมไวสวนใคร

ไมแบกใครไมมองเปาหมายทางการศกษาไปสความดงามในสงคม

ไมมองการสงสอนและ“อบรม”นกเรยนนสตนกศกษาใหเปน

“คนด”เขาอาจเปนเพยงครอาจารยอกระดบหนงเทานน

องคคณของครหรอคร ๔ ประการ

๑.สนทสสนาคอชใหชด

๒.สมาทปนาคอชชวนใหปฏบต

๓.สมตเตชนาคอปลกใจใหกระตอรอรน

๔.สมปหงสนาคอปลกใหราเรงแจมใส

เมอกระบวนการปรโตโฆสะเกยวของกบกระบวนการ

ทางการศกษาและรากของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒท

พฒนามาจากวทยาลยวชาการศกษาและโรงเรยนฝกหดครชนสง

ซงปรชญาของมหาวทยาลยคอ“การศกษาคอความเจรญงอกงาม”

หรอ “สกขา วรฬห สมปตตา”หรอ“EducationisGrowth”

ซงเกยวของกบรากความคดProgressivism(ปรชญาพพฒนา

การนยม)“Progress”คอความกาวหนาพพฒนาการวรฬห

(ความเจรญงอกงาม)และ“Growth”ในภาษาองกฤษ

ปรโตโฆสะและ“การศกษาคอความเจรญงอกงาม” จงเปน

หรอคอสงเดยวกน

ความเจรญงอกงาม ดวยอารยวฒ ๕ ประการ

๑. งอกงามดวยศรทธา

งอกงามดวยศรทธาในชวตบทบาทและหนาทของตน

๒. งอกงามดวยศล

งอกงามดวยจรยธรรมและความดงาม

๓. งอกงามดวยสตะ

งอกงามดวยการสดบตรบฟงและเรยนรตลอดเวลา

๔. งอกงามดวยจาคะ

งอกงามดวยความเออเฟอเผอแผและเอออาทรตอผอน

๕. งอกงามดวยปญญา

งอกงามในการดำรงชวตคดและทำดวยปญญา

217

พทธธรรมไดเนนยำถงคณสมบตของกลยาณมตรใน

ฐานะทเปนบคคลเปนสตบรษหรอบณฑตซงคำวา“บณฑต”

เราไดนำมาใชทงผผานเพศบรรพชตหรอบวชแลว“การบวช”

และ“การเรยน”เปนสงเดยวกนในอดตซงเรามกจะใชคำวา

“บวชเรยน” เมอบวชเรยนแลว เราเรยกวา “บณฑต” หรอ

“ทด” นอกจากนนแลว คำวา “ทต” ยงหมายถง รงเรอง

หรอแสงสวางอกดวยเมอจบการศกษาขนอดมศกษาหรอมหา-

วทยาลยเรากเรยกวา“บณฑต”และการศกษาระดบปรญญาโท

และปรญญาเอกเรากเรยกวา“การศกษาระดบบณฑตศกษา”

ซงเราใชคำวา“บณฑต”อยางฟมเฟอยและเฝอมาก

ปญหาจงตามมาวา แลวเราเปนบณฑต เปนสตบรษ

เปนกลยาณมตรจรงหรอไมเปนเพยงเปลอกกระพหรอ

แกนสาระ และเมอผจบการศกษาปรญญาตร - โท - เอก

มาทำหนาทเปนคร เปนอาจารย การเปนบณฑต- สตบรษ-

กลยาณมตรจงพงควรเปนสงเดยวกนและมความหมายยงขน

ธรรมของสตบรษ สปปรสธรรม ๗ ประการ

๑.รหลกและรจกเหตหรอธมมญญตา

๒.รความมงหมายและรจกผลหรออตถญญตา

๓.รจกตนหรออตตญญตา

๔.รจกประมาณหรอมตตญญตา

๕.รจกกาลหรอกาลญญตา

๖.รจกชมชนหรอปรสญญตา

๗.รจกบคคลหรอปคคลญญตา

พระพทธองคไดตรสถง สตบรษหรอบณฑตไว

มากมาย อาจยกตวอยางไวดงน

“บณฑตมกรรมเปนเครองกำหนด…ผประกอบดวย

ธรรม ๓ ประการ พงทราบวาเปนบณฑตคอ ดวยกายสจรต

วจสจรตมโนสจรต”

“ผประกอบดวยธรรม๓ประการพงทราบวาเปนบณฑต

กลาวคอตงปญหาโดยแยบคายแกปญหาโดยแยบคายดวยถอยคำ

กลมกลอมสละสลวยไดเหต-ไดผลกอนโมทนา”

“คนไขนำยอมไขนำไปชางศรยอมดดลกศรชางถาก

ยอมถากไมบณฑตทงหลายยอมฝกตน”

“คนมสตะ (สดบตรบฟงและเรยนรตลอดเวลา :

ผเขยน)นอยนยอมแกไปเหมอนโคถกเนอของเขายอมเจรญ

แตปญญาหาเจรญไม”

“หวงนำนอยไหลดงสนนหวงนำใหญไหลนงสงบ”

“สตบรษไมมในชมชนใด ชมนมนนไมชอวาสภา

ผใดไมพดเปนธรรมผนนไมใชสตบรษละราคะโทสะโมหะ

แลวพดเปนธรรมจงจะเปนสตบรษ”

“ผใดเปนธรชน (ปราชญหรอผมปญญา : ผเขยน)

เปนคนกตญญกตเวท คบหากลยาณมตร มความภกดมน

กระทำกจเพอผตกทกขดวยตงใจจรงคนอยางนนทานเรยกวา

สตบรษ”(พทธธรรม:๖๒๘-๖๓๐)

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) กลาววา

คนดมปญญาทเรยกวาบณฑตหรอสตบรษนเมอใคร

ไปเสวนาคบหาหรอเมอเขาเองทำหนาทเผยแพรความรหรอ

ความดงามแกผอนชกจงใหผอนมความรความเหนถกตองหรอ

ใหมศรทธาทจะถอตามอยางตนอยางใดอยางหนงจะโดยการ

สงสอนการแนะนำหรอกระจายความรความเขาใจนนออกไป

ทางใดทางหนงกตามดวยความปรารถนาดดวยความเมตตากรณา

กอใหเกดสมมาทฏฐและการประพฤตดปฏบตชอบขนกเรยกวา

เปนกลยาณมตร(พทธธรรม:๖๓๑)

ถาครอาจารยมความเชอมนรวมกบมหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ วนน ทประกาศดาวไว ๓ ดวง คอ

ดาววชาการและวจยดาวนสตและดาวชมชนเพอใหทกคน

กำหนดทศทางการเรยนการสอนการคนควาวจยการบรการวชาการ

แกสงคมและการทำนบำรงศลปวฒนธรรมไปสดาวสามดวง

ดงกลาวกลาวเฉพาะดาวนสตถา“ความเปนคร”ของเรา

เชอมนวานสตของเราเปนดาวดวงทสำคญเปนเสมอนลกหลาน

ของเรา ทตองรบผดชอบพฒนาศกยภาพทกดาน ความดงาม

ความเปนผใหเราอาจประยกตหลกธรรมของพทธองคทเกยวกบ

คำสอนเรองทศทงหก“อนกลบตรพงบำรงโดยฐานะ๕”ดงน

๑. ทานการใหปน

๒. ปยวาจา พดอยางรกกน

๓. อตถจรยาทำประโยชนแกเขา

๔. สมานตตาเอาตวเขาสมาน

๕. อวสงวาทนตา พดขานไมคลาดความจรง

นอกจากนนแลว การสอนหรอใหความรแกนสต

ทเราใหความรก ความนบถอตามวฒนธรรมของชาว มศว

“ปญญาธรรมคารวธรรมสามคคธรรม”ซงความรกความนบถอ

หรอ“คารวธรรม”ดงกลาวยอมเกยวของกบปรชญา

218

“ผเรยนเปนศนยกลาง”(StudentCentered)ซงเปนรากของ

การศกษาแบบพพฒนาการหรอรากของมศวดวยเราอาจประยกต

ธรรมเทศกธรรมมาสการเรยนการสอนดงน

ธรรมเทศกธรรม ๕ ประการ

๑.สอนใหมขนตอนถกลำดบ(อนปพพกถา)

๒.จบชดสำคญมาขยายใหเขาใจเหตผล(ปรยายทสสาว)

๓.ตงจตเมตตาสอนดวยความปรารถนาด(อนทยตา)

๔.ไมมจตเพงเลงมงเหนแกอามส(อนามสนดร)

๕.วางจตตรงไมกระทบตนและผอน(อนปหจจ)

พระเดชพระคณเจา พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต)

ไดวเคราะหและชใหเหนกระบวนธรรมหรอกระบวนการศกษา

ทเกยวของกบปรโตโฆสะและเชอมโยงไปถงพทธธรรมท

เกยวของไวอยางนาสนใจยงดงน

เสวนาสตบรษ(มกลยาณมตร)--> สดบธรรม-->

ศรทธา-->โยนโสมนสการ-->ปฏบตธรรมถกหลก

ซงถาเราเพยงปรบ“การสดบธรรม”เปน“กระบวน

การเรยนร”(LearningProcess)ซงแทจรงแลวการสดบธรรม

และกระบวนการเรยนรเปนสงเดยวกนและปรบ“การปฏบตธรรม

ถกหลก”เปน“การปฏบตจากผลแหงการเรยนร”เรายอมได

กระบวนการศกษาดงน

เสวนาสตบรษ(มกลยาณมตร)-->กระบวนการเรยนร

-->ศรทธา-->โยนโสมนสการ-->การปฏบตจากผลแหง

การเรยนร

พทธพจนของพระสมมาสมพทธเจาทแสดงเกยวกบ

ศรทธา“กาลามชนทงหลายเปนการสมควรททานทงหลายจะ

เคลอบแคลงสมควรทจะสงสยความเคลอบแคลงสงสยของ

พวกทานเกดขนในฐานะกาลามชนทงหลายทานทงหลาย

-อยายดถอโดยการฟง(เรยน)ตามกนมา(อนสสวะ)

-อยายดถอโดยการถอสบๆกนมา(ปรมปรา)

-อยายดถอโดยการเลาลอ(อตกรา)

-อยายดถอโดยการอางตำรา(ปฎกสมปทาน)

-อยายดถอโดยตรรก(ตกกะ)

-อยายดถอโดยการอนมาน(นยะ)

-อยายดถอโดยการคดครองตามแนวเหตผล(อาการปรวตกกะ)

-อยายดถอเพราะเขากนไดกบทฤษฎของตน(ทฏฐนชฌา-

นกขนต)

-อยายดถอเพราะมองเหนรปลกษณะนาเชอ(ภพพรปตา)

-อยายดถอเพราะนบถอวาทานสมณะนเปนครของเรา

(สมโณโนครต)”

(พทธธรรม:๖๕๑)

ศรทธาควรตองมขอสงสยมคำถามการศกษาคนควา

วจยทงหลายกจำเปนดวยการตงคำถามตงสมมตฐานขอใหกลบ

ไปพจารณาพทธธรรม“หวใจนกปราชญสจปลป”“ป”

หรอ“ปจฉา”คอขอสงสยและคำถามและจากโครงสรางกระบวน

การศกษาดงกลาวเราคงเหลอประเดนหลก“โยนโสมนสการ”

ทตองศกษาและทำความเขาใจตอไป

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต)กลาวถง

“โยนโสมนสการ”วาเปนกระบวนการคดอยางถกวธตามกระบวน

การปรโตโฆสะ“เมอเทยบในกระบวนพฒนาปญญาโยนโสมนสการ

อยในระดบทเหนอศรทธาเพราะเปนขนทเรมใชความคดของ

ตนเองอยางอสระสวนในระบบการศกษาอบรมโยนโสมนสการ

เปนการฝกการใชความคดใหรจกใชความคดอยางถกวธคดอยาง

มระเบยบรจกคดวเคราะหไมมองเหนสงตางๆอยางตนๆผวเผน

เปนขนสำคญในการสรางปญญาทบรสทธเปนอสระทำใหทกคน

ชวยตนเองได”(พทธธรรม:๖๖๗)

“โยนโสมนสการ”แปลวาการคดคำนงพจารณา

พนจพเคราะหหรอ“การทำในใจโดยแยบคาย”

ซงประกอบดวย

๑.คดอยางถกวธพจารณาโดยอบาย(อบายมนสการ)

๒.คดอยางมแนวทางถกทาง(ปถมนสการ)

๓.คดอยางมเหตผลคดตามเหต(การณมนสการ)

๔.คดใหเกดผลมเปาหมาย(อปปาทกมนสการ)

การคดแบบโยนโสมนสการ ม ๑๐ แบบ

๑.วธคดแบบสบสาวเหตปจจยคดแบบปจจยสมพนธและ

คดแบบสอบสวน

๒.วธคดแบบแยกแยะสวนประกอบแยกแยะสวนประกอบ

เพอเหนภาวะทอาศยกน

๓.วธคดแบบสามญลกษณมองอยางรเทาทนความเปนไป

ของสงทงหลาย

๔.วธคดแบบแกปญหาหรออรยสจจมองปญหามองเหต

มองผลและมองทางปฏบต

๕.วธคดแบบอรรถธรรมสมพนธคดตามหลกการและความ

มงหมายทกำหนดไว

๖.วธคดแบบคณโทษและทางออกการคดทกแงทกมม

ทงดานดและดานเสย

๗.วธคดแบบคณคาแทและคณคาเทยมการคดในเชงคณ

คาทเหนแกนของเรองนนๆ

219

๘.วธคดแบบอบายปลกเราคณธรรมการคดเพอกระตน

คณธรรมความดงาม

๙.วธคดแบบเปนอยในขณะปจจบนการคดทมความเปน

จรงมความดงามในปจจบน

๑๐.วธคดแบบวภชชวาทการคดและการพดการนำเสนอ

ทสมพนธกนเปนสงเดยวกน(พทธธรรม:๖๗๕-๗๓๑)

ความพยายามทงหมดของผเขยนเปนเพยงเศษกรวด

หนแหงขนเขาพทธธรรมโดยมปราชญแหงยคสมยในประชาคม

พทธศาสนาในสงคมไทยพระเดชพระคณเจาพระธรรมปฎก

(ป.อ.ปยตโต)ททานศกษาคนควาและนพนธหนงสอพทธธรรม

ททรงคณคายงสำหรบพทธศาสนกชนไทยทงผครองชวตใน

โลกตรสมมาทฏฐและโลกยสมมาทฏฐจะพงสกดเลอกเฟนหรอ

ประยกตใชในวถชวตอนชอบธรรมของตนเองผมกหวงเพยงวา

ขอเสนอแนะสวนนอยนดตอกระบวนการศกษาไทยทามกลาง

วกฤตโลกและสงคมไทยวนนจะชวยกระตนสตปญญาไดตาม

สมควร

บรรณานกรม

พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต)(๒๕๔๑)พทธธรรม

กทม.:มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต)(๒๕๔๔)ธรรมนญชวต

กทม.:มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

หมายเหต

เอกสารประกอบการบรรยาย

การสมมนาคณาจารยใหม“ความเปนคร”

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

๘กมภาพนธ๒๕๕๑

220

กระบวนการเรยนรและภาวะผนำ

การศกษาไทยในอดตกาลเรมจากชมชนเมอชมชน

เขมแขงขนศาสนาเขามามบทบาทวดในศาสนาพทธกเขามา

มบทบาทกบชมชนพทธเมอเมองเขมแขงขนการศกษากเขา

ไปอยในวงดวยกระบวนการศกษาจากอดตวงวดและชมชน

จงมบทบาทรวมกนตลอดมาในขณะทการศกษาในชมชนม

ภมปญญาทสงสมสบทอดกนมาเปนหลกการศกษาในวดหรอ

ในสถาบนอนๆมคำสอนทางศาสนาเขามาเกยวของเขามา

กำกบศลธรรมคณธรรมจรยธรรมและการศกษาจากวงกมกลไก

การสรางรฐชาตและเอกลกษณของชาตเขามาเกยวของดวย

โรงเรยนการศกษาขนพนฐานในกระแสตะวนตก

หรอกระแสสากลไดเกดขนในป๒๔๑๔รชกาลพระบาท

สมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวตอมาจงขยายออกไปนอก

พระบรมมหาราชวงและมการกำหนดหลกสตรการศกษาของ

ชาตในป๒๔๓๘ผานมาถงวนนกรอยกวาปแลวทางดานการ

ศกษาในระดบอดมศกษาในรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอม-

เกลาเจาอยหวมผเสนอใหจดตงมหาวทยาลยในชวงเวลานน

ใชคำวา“สกลวทยาลย”ซงถอดมาจากคำวา“University”

แลวจฬาลงกรณมหาวทยาลยกสถาปนาขนในรชกาลพระบาท

สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวเพอเปนวทยานสรณแดพระ-

ราชบดาการเกดขนของจฬาลงกรณมหาวทยาลยกเพอการ

ผลตขาราชการพลเรอนเขาสระบบราชการไทย

หลงจากนนจงตามมาดวยมหาวทยาลยเฉพาะทาง

มหาวทยาลยธรรมศาสตรและการเมองมหาวทยาลยแพทยศาสตร

(มหาวทยาลยมหดล)มหาวทยาลยเกษตรศาสตรมหาวทยาลย

ศลปากรตามมาดวยสถาบนอดมศกษาเฉพาะทางทางดาน

การศกษาศาสตรคอ “วทยาลยวชาการศกษา”ซงเปนรากฐาน

ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒในปจจบน

แลวมหาวทยาลยในสงคมไทยกขยายตวไปสมหา-

วทยาลยภมภาคและมหาวทยาลยเปดอยางทเราทราบกนเปน

อยางดมาถงปจจบนนเรามมหาวทยาลยเกามหาวทยาลยใหม

มหาวทยาลยเอกชนซงรวมทงมหาวยาลยจากตางชาตประมาณ

๑๕๐แหง(๒๕๕๑)รวมทงบทบาทมหาวยาลยของรฐกกำลง

ทวจำนวนมากขนมศววนนมบคลากรรวมประมาณ๔,๐๐๐

คนเปนคณาจารยประมาณ๑,๕๐๐คนบคลากรสนบสนน

วชาการประมาณ๒,๕๐๐คนเหลอขาราชการเพยงประมาณ

๓๕เปอรเซนตปนจะเกษยณอายราชการประมาณ๕๐คน

ขอเกษยณอายราชการกอนกำหนดอกประมาณ๓๐คนขาราชการ

ไดกลายเปน“ชนกลมนอย”ไปเรยบรอยแลวพนกงานทรอรบ

การเปนมหาวทยาลยในกำกบของรฐจงเปนเจาของมหาวทยาลย

ในอนาคตอนใกลน

มหาวทยาลยกระแสตะวนตก

กรกโบราณโดยเฉพาะอยางยงคลาสสกกรกไดสง

อทธพลตอวถการคดและการดำรงชวตของชาวตะวนตกเปน

อยางมากรวมทงกระบวนการเรยนรและรากฐานความรความ

คดปรชญาโสคราตสปรชญาจารยผนำโซฟสหรอนกคดผแสวง

หาความคดในเชงปรชญาในชวงตนคลาสสกกรกกราว๓-๔

รอยปกอนครสตศกราช ปรมาจารยของเพลโตและอรสโตเตล

โสคราตสมกระบวนการสรางนกคดนกปรชญาซงอาจถอเปน

กระบวนการเรยนการสอนทกาวหนาทาทายในชวงแรกๆนน

โดยโสคราตสจะใชกระบวนการเรยนร (LearningProcess)

ทผลกดนใหผคนคนหนม(คนสาวสมยนนยงไมไดรบการยอม

รบจากสงคม)แสวงหาความรและรดวยตนเองเพราะโสคราตส

ถอวาทกคนฉลาดทกคนแสวงหาความรไดและทกคนมความร

อยจำนวนหนงเพยงแตกระตนใหถกทางผคนกสามารถทจะ

รหรอเขาใจได ซงกระบวนการดงกลาวเรยกวา “Socratic

Discussion”

เมอโสคราตสพบชาวบานกำลงครนคดทจะเจาะ

หนาตางสเหลยมของเขาใหมพนทเปน๒เทาของหนาตางเดม

ชาวบานไมรจะทำอยางไรโสคราตสตงคำถามวา“ถาลากเสน

ทะแยงมมหนาตางเดมแลวเกดอะไรขน”ชาวบานบอกวา“สาม

เหลยมสองรป”โสคราตสถามตอวา“แลวพนทเปนอยางไร”

ชาวบานรองออแลวตอบวา“สามเหลยมหนงรปมพนทเทา

กบครงหนงของสเหลยม”โสคราตสตงคำถามกระตนความคด

ตอไปอกวา“แลวถาลากเสนทะแยงมมอกสองมมทเหลอละ”

ชาวบานยมพรอมกบตอบวา“กเกดสามเหลยม๔รปพนทรป

ละหนงในส”โสคราตสถามตอวา“ถาพลกสามเหลยมทง๔รป

ไปดานบน-ลาง-ซาย-ขวาจะเกดอะไรขน”ชาวบานตอบชดถอย

คำวา“สเหลยมใหญทเกดขนมพนทเปน๒เทาของหนาตาง

บานเดม…ครบผม”

221

กระบวนการทางการเรยนการสอนหรอกระบวนการเรยนร

เชนนสอนใหรวาสานศษยกภาคภมใจทความรเกดจากตวตนของ

เขาเองและเขาสามารถประยกตกระบวนการคดดงกลาว

ไปใชประโยชนในอนาคตในชวตของเขาได

ดวยการทโสคราตสมงสรางคนหนมใหเฉลยวฉลาด

ผมอำนาจแหงเอเธนสจงพพากษาใหโสคราตสดมยาพษตายดวย

ขอหาโสคราตสขาดความศรทธาในพระเจาและซองสมคนหนม

ใหฉลาดและกระดางกระเดองแกเอเธนสเรองเศราจากอดตกาล

สานศษยอยางเพลโตและอรสโตเตลกใชกระบวนการเดยวกบ

โสคราตสเพลโตตงอะคาเดมอรสโตเตลตงลซอมเพอเผยแพร

ความคดและสรางสตปญญาใหคนหนมสมยนนอรสโตเตลแสวง

หาความจรงมากมายจนไดชอวาเปนเอนไซโครปเดยและเปนผ

บกเบกวทยาศาสตรในสมยกรกโบราณ

ชวงปลายสมยกรกโบราณไดกอเกดองคกรการศกษา

ซงเปนตนเคาของมหาวทยาลยตะวนตกขนคอ“มวซอม” หรอ

“Museum”ซงเปนสถานศกษาสำหรบประชาชนชาวกรกซง

มวซอมประกอบดวย

๑ปรชญาจารยผสอนสานศษย

๒.สานศษยผใฝแสวงหาความร

๓.หอสมดซงเปนคลงความร

หอสมดซงเปนแหลงความรสำหรบสานศษยทจะเขา

ไปคนควาไดกลายเปนปจจยหลกอยางหนงของการแสวงหา

ความรหรอ“ความรกในภมปญญา”(LoveofWisdom)

เมอถงยคฟนฟศลปะวทยาหรอ “Renaissance”

ครสตศตวรรษ ๑๔,๑๕,๑๖ เรอนาสซอง ซงเปนการเกดใหม

(Rebirth)ของสรรพความรและศลปวฒนธรรมจากกรกโรมน

บแซนทนมหาวทยาลยเฉพาะทางทางดานการแพทยและกฎหมาย

ไดเกดขนในอตาลเปนการศกษาในระดบอดมศกษาทควบคไป

กบการเรยนรและเผยแผครสตศาสนาพรอมกนนนกกอเกด

การศกษาศลปศาสตร(LiberalArts)ทใหความสำคญกบมนษย-

ศาสตรสงคมศาสตรและวทยาศาสตรซงถอวาเปนวชาของเสร

ชนผรกอสรภาพเสรภาพทงหลาย

เลยมาจนถงตนครสตศตวรรษท๑๙ในป๑๘๑๐จง

กอเกดมหาวทยาลยวจย(ResearchUniversity)ขนในเยอรมน

ตามมาดวยราชบณฑต(RoyalAcademy)และมหาวทยาลยใน

ยโรป มหาวทยาลยแหงมลรฐทมทดนเพอใหมหาวทยาลยทำมา

หากนทางวชาการในสหรฐอเมรกา

ความเปนมหาวทยาลย

ใน“ความเปนมหาวทยาลย” การแสวงหาความรใหม

“องคความร”(bodyofknowledge)เปนผลกความรความคด

ทเกดจากการบรณาการวเคราะหสงเคราะหความรและขอมล

ตางๆเปนปรากฏการณความรใหมการวจยจงกลายเปนหวใจ

ของการเปนมหาวทยาลยในการสรางความเปนเลศทางวชาการ

การเปนมหาวทยาลยเฉพาะทางทงทางตะวนตกและในสงคมไทย

กอาจจะมจดเดนในความลมลกดงเดยวแตอาจมจดออนในเชง

บรณาการการเปนมหาวทยาลยสมบรณแบบ(Comprehensive

University)จงเปนการผสานศาสตรและศลป(Scienceand

Art)เปนการสรางเอกภาพในความหลากหลายเปนการสรางพลง

รวมทางวชาการและการบรหารจดการองคกรการศกษาทามกลาง

ความหลากหลายนน

นอกจากการแสวงหาความรเปนประการสำคญแลว

บทบาทหลกของการเปนมหาวทยาลยคอการผลตบณฑตหรอ

การสราง “ปญญาชน”(intelligentsia)บณฑตในทางพทธธรรม

ทหมายถง “ผร”หมายถง “สตบรษ”ทมคณธรรมจรยธรรม

มความดงามสงสงปญญาชนในสงคมปจจบนนอกจากจะ

หมายถงผรผด-ชอบ-ชว-ดมคณธรรมจรยธรรมแลวยงหมายถง

ผแสวงหาความรผสรางสรรคเปนผนำสงคมมคณคามความ

หมายตอสงคมตลอดชวตของเขาดวยแลวมหาวทยาลยมความ

พรอมในการสราง“ปญญาชน”มากนอยเพยงใดคำถามดงกลาว

มความสำคญมากนก

นกคดนกการศกษาไดอภปรายถกเถยงบทบาทของ

การเปนมหาวทยาลยทพงเปนและพงมตอสงคมตลอดมาแนวคด

กระแสตะวนตกมกดงเดยวไปทางใดทางหนงตะวนออกอาจ

รอมชอมมากขนทายทสดพอจะสรปบทบาทของมหาวทยาลยท

มตอสงคมไดสามทางดงน

๑.การสรางความเปนเลศทางวชาการ

๒.การเปนผนำสงคมและชมชน

๓.การเปนสวนหนงของการแสวงหาและเรยนรกบชมชน

แลววนนมหาวทยาลยตางๆกมกผสานประเดนตางๆ

เหลานนเขาดวยกนมดกรหรอนำหนกทแตกตางกนออกไป

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒกมงมนใหความสำคญทงสาม

ประการอยางสำคญยง

การศกษาคอศาสตรและศลป

ชวตคอศาสตรและศลปการศกษาคอศาสตรและศลป

คอ“scienceandart”คอหยาง-หยนคอศกยภาพของสมอง

ซกซายและขวารวมทงการเรยนการสอนกเปน“ศาสตรและ

ศลป” เมอ“ศาสตร”หมายถงเหตผลตรรกะองคความร

ตวความรในแตละศาสตรในแตละDiscipline“ศลป” ยอม

222

หมายถงกระบวนการวธการกลยทธทเกงกาจนมนวล

เฉลยวฉลาดความเปนมออาชพในการทำใหชวตการศกษาศาสตร

ตางๆและการเรยนการสอนบรรลเปาหมายอยางดยง“ศลปะ”

จงอยในการดำรงชวตอาชพมนษยสมพนธการปรงอาหาร

การพดฯลฯดงเชนเรามกจะกลาวกนวาศลปะในการดำรงชวต

ศลปะในการพดศลปะในการปรงอาหารการประกอบโรคศลป

ศลปะในการสอน“ศาสตร” และ“ศลป” จงมนำหนกพอๆ

กนในชวตการเปนครอาจารยการมความรทลมลกเพยงดาน

เดยวยอมออนแอสำหรบอาชพครอาจารยอาชพทตองถายทอด

และกระตนความรความสามารถของผเรยนนกเรยนนสต

นกศกษา

จอหน ดย บอกวา“Lifeisnotforlearningbut

learningislifeinitself”และศาสตราจารยหมอมหลวงปน

มาลากลกบอกวา“การเปนครตองเปนนกเรยนทเรยนรตลอด

ชวต”หรออาจจะกลาวไดวา“การศกษาเปนมรรถไมใชผล”

(Education ismeans, it’snotend.) การศกษาเปนวถ

เปนครรลองเปนเสนทางไมรหมดสนไมใชจดจบไมใชขอสรป

เมอจบการศกษาจบปรญญาเอกไมใชความรหยดอยเพยง

แคนนหรออาจจะกลาวอกวา“การศกษาไมใชความรแตการ

ศกษาคอกระบวนการของความร (Education is not the

knowledgebutprocessofknowledge.)”ไมใช“ความร”

หรอ “ตวความร” แตเปนกระบวนการในการไดมาซงความร

เปนการเรยนร

“มรรค” และ“กระบวนการ”จงเปนสงเดยวกน

เปนการสรางกระบวนการเรยนร การกระหายทจะเรยนร

แสวงหาความรการเรยนรทกเวลานาททกกาลเทศะการเรยนร

ตลอดชวตคำถามทสำคญสำหรบครอาจารยทกคนทกศาสตร

ไมมขอยกเวนจะสรางกระตนหรอผลกดนใหนกเรยนนสต

นกศกษากอเกดกระบวนการเหลานในตวตนของเขาในความ

เปนเขาซงมใชเพยงการใหความรและยดเยยดความรเทานน

โจทยและคำถามสำคญ

ความรวนนเปลยนแปลงทกเวลานาทงอกตลอดเวลา

ความรลาหลงตลอดเวลาความรของครอาจารยเมอเทยบกบ

ความรทมากมายมหาศาลและเปลยนแปลงทกเวลานาทขณะน

ครยอมมความรจำกดลาสมยไดผดไดครจงไมใชผวเศษ

ไมใชสตรสำเรจทจะเพยงปอนความร กระบวนการทเขมแขง

จรงจง กาวหนา จงเปนสดยอดของความปรารถนาใน

“การเปนคร”รวมทง“ความเปนคร”เราคงตองสรางและ

พฒนากระบวนการเรยนรกระบวนการเรยนการสอนไปพรอม

กบการสรางความรความลมเหลวของการเปนครอาจารยคอ

ความออนแอในกระบวนการเรยนการสอนออนแอในกระบวน

เรยนรของตนเองและแนนอนตวความรองคความรทลมลก

กาวหนาและทนสมยของครอาจารยดวยเชนกน

บางคนบอกวา“เราไมตองมความรทงหมดกไดแต

เราควรจะรวาความรตางๆอยทไหนและเราพรอมทจะไป

หยบจบความรเหลานนมาฉลาดทจะแสวงหาความรเทานน

กนาจะพอ”

ในอดตเรามตวความรนอยนด สมยเมโสโปเตเมย

หาหกพนปทผานมาเราบนทกความรดวยอกษรลม(eunieform)

ปนดนเหนยวเปนแผนๆใชไมสามเหลยมกดสลบไปมาเปน

ตวอกษรกสามารถบนทกความรทมอยไดอยปตบนทกดวย

ตวอกษรภาพ(hieroglyphic)บนผนงหรอบนกระดาษปาปรส

จนกสรางอกษรภาพแกะสลกตำรายาบนแผนหนประชาชน

เอากระดาษมาวางทาบใชแทงถานถบนกระดาษ(rubbing)

กลอกเอาตำรายาไปกรกโรมนบแซนทนเรอนาสซองสราง

ระบบหองสมดแตวนนระบบICTบรรจความรมความร

ลนไหลไปทงโลกมหศจรรยจรงๆคำถามทตามมาคอความร

มตวตนหรอความรมกรอบจำกดหรอความรหยดนงหรอ

ความรมเจาของหรอความรเปนความจรงหรอและคำถามอก

มากมาย

นวตกรรมการเรยนร

การสอนแบบใหความรปอนความรอาจเปนการ

บรหารจดการความร(Knowledgemanagement)แตการสอน

แบบพฒนากระบวนการเรยนร(learningprocessdevelop-

ment)เปนการสรางภาวะผนำการเรยนร(learningleadership)

แลวชวตการเปนครอาจารยของเราจะเนนอยางไร

ผมเชอวากระแสการเรยนรหรอกระบวนการสอน

แบบตะวนตกเนนแบบ“นอกเขาใน”(outsidein)มองโลก

กายภาพมองความรมองเหตผลมองอยางประจกษนยม

หรอ“Empiricism”แตโลกตะวนออกกระแสตะวนออก

รวมทงกระแสไทยเปนกระบวนการการศกษาการเรยนรแบบ

“ในออกนอก” (insideout)เปนพลงจากภายในพลงของ

วฒนธรรมพลงของธรรมชาตพลงของศาสนาจตวญญาน

ความเปนคนความเปนชมชนแลวเราจะผสานกระแสตะวนตก

และตะวนออกอยางไรดกรเทาไร “เราศกษาตะวนตกแลวจะ

เปนนายตะวนตกไดอยางไร”

แลวเราจะสรางนวตกรรมการเรยนรการเรยน

การสอนอยางไรเราบรรยายเราทำตวเปนผรมากเกนไปหรอไม

เราจะลดการเปนผรลงบางอยางไร กระตนการวเคราะห

223

สงเคราะห เพอกอใหเกดความภาคภมใจกอใหเกดความรและ

การแสวงหาความรในตวตนของเขาไปพรอมกนดวยอยางไร

การสอนดวยการบรรยายยงคงมคณคาแตคงมใชการ

บรรยายเพยงอยางเดยวการบรรยายสามารถสรางความรความคด

ไดระดบหนงแตยงคงมกระบวนการเรยนการสอนอกมากมาย

หลายอยางทกระตนหรอกอใหเกดการเรยนรอยางมประสทธภาพ

ถากระบวนการเรยนการสอนอยางหนงกอใหเกดคณคาในการร

การคดของนสตนกศกษาอยางหนงกระบวนการเรยนการสอน

หลากหลายกระบวนแบบยอมกอใหเกดคณคาแกผเรยนหลาก

หลายลกษณะ หลากหลายดานดวยกน “ความหลากหลาย”

เปนสงคมในอนาคตและเปนอนาคตของลกศษยเราดวยปญหา

ทตองตงคำถามอกคอเราจะใหความรอยทเราหรออยทนสตจะให

เรารเองหรอจะใหนสตรเองจะใหเรารกความรหรอนสตรกความร

วนนมกระบวนการเรยนรและกระบวนการเรยนการสอน

มากมายหลายทานหลายคณะไดหลดหลมบรรยายอยางเดยว

ไปเรยบรอยแลวมกระบวนการเรยนรหลายอยางทนาสนใจเชน

การเรยนรบนฐานการวจย (Research based learning)

การเรยนรบนฐานปญหา (problem based learning)

การเรยนรบนฐานโครงงาน(projectbasedlearning)

ผมเคยเสนอการเรยนการสอนไวหลายอยางเชน

กระบวนการเรยนการสอนสจปลหรอหวใจนกปราชญทาง

พทธธรรม ทเนนการเรยนร ศกษาคนควาอยางเขมแขง

การเรยนรดวยจตศรทธาสมาธการเรยนรดวยขอสงสยและ

คำถามและการเรยนรทตองมกระบวนการไปสการเขยนการเสนอ

เอกสารการนำเสนอการสมมนาหรอการเรยนการสอนแบบ

R&DคอReadingและนำมาDiscussionอานใหเขมแขง

รกการอานอานใหกวางและลกอานแลวนำมาพดคยถกเถยง

อภปรายกนไมใชอานแลวปลอยใหผานเลยไปหรอการเรยน

การสอนแบบQ&AหรอQuestionandAnswerคอตง

ประเดนคำถามตงขอสงสยดวยตนเองแลวศกษาคนควาและ

แสวงหาคำตอบเอง หรอการเรยนสอนแบบFFF หรอFun-

Find-Focusเปนการสอนใหชมใหอานสงทเปนบนเทงเปน

สกขบนเทง (Edutainment) ดภาพยนต การตน ฟงเพลง

อานบทกวฯลฯแลวคนหา(Find)ประเดนทเปนสาระเปนความร

แลวกำหนดประเดน(Focus)เพอขยายความรความคดหรอ

คนควาหาความรเพมเตมตอไป

ประเดนสำคญคอ เราจะสรางนวตกรรมการเรยนรอยางไร นวตกรรมการเรยนการสอน สอการเรยนร ผสานกบองคความร

ทมประสทธภาพไดอยางไร

224

ปรโตโฆสะและโยนโสมนสการ

ศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศรสกดอรยสจ๔แหง

พทธธรรมมาสกระบวนการศกษาคนควาและวจย

ทกข ทเปนการกำหนดปญหาการศกษาใหร

สมทย ทเปนการตงสมมตฐานการกำจดปญหา

นโรธ ทเปนขนการทดลองการทำใหแจง

มรรค ทเปนขนวเคราะหและสรปหรอการแกปญหา

ตามแนวทาง

ผมพจารณาการศกษาทเกดจากการกระตนการชกจง

จากผอน เพอกอใหเกดพลง กอใหเกดทศทางและกระบวน

การเรยนร นนคอ “กระบวนการปรโตโฆสะแหงพทธธรรม”

ซงผอนคอครอาจารย ปรชญาจารย ทตองเปนผร เปนบณฑต

เปนสตบรษ เปนกลยาณมตร และกระบวนการศกษาคนควา

กระบวนการเรยนรนนตองเปนกระบวนการศกษาคนควาและ

เรยนรทแยบยลละเอยดประณตวเคราะหแยกแยะใสใจอยาง

แทจรง การศกษาไมไดเปนไปอยางหยาบและผวเผน ไมใช

“จายครบจบแน”

โยนโสมนสการ ประกอบดวย

๑.คดอยางถกวธพจารณาโดยอบาย

๒.คดอยางมแนวทางถกทาง

๓.คดอยางมเหตผลคดตามเหต

๔.คดใหเกดผลมเปาหมาย

สปปรสธรรมหรอธรรมของสตบรษประกอบดวย

๑.รหลกและรจกเหต

๒.รความมงหมายและรจกผล

๓.รจกตน

๔.รจกประมาณ

๕.รจกกาล

๖.รจกชมชน

๗.รจกบคคล

องคคณกลยาณมตรประกอบดวย

๑.เปนผมเมตตา

๒.เปนผควรเคารพ

๓.เปนผทรงภม

๔.เปนผชแจงกระจางชด

๕.เปนผอดทนถอยคำ

๖.เปนผอธบายเรองลำลกได

๗.เปนผไมชกจงไปในทางเสอม

ภาวะผนำและการศกษา

ถงเวลาทกระบวนการทางการศกษาผนำทางการศกษา

ครอาจารยและบคลากรทางการศกษาตองไดรบการตดปก

“ภาวะผนำ” (leadership)ทามกลางสงคมสมยใหมทกาวหนา

และเปลยนแปลงทกเวลานาทจรงอยความดงามความสมถะ

ความพอเพยงยงตองดำรงอยแตการมภาวะผนำยอมชวยขบ

เคลอนการศกษาและกระบวนการศกษาใหกอเกดนวตกรรมทาง

การศกษา นวตกรรมในองคความรและนวตกรรมการเรยนการ

สอน ตลอดเวลาทผานมาเราอาจจะขาด “ปก” ทางดานนกได

ทำใหการศกษาทงประเทศทงระบบออนแอเกนไป

ภาวะผนำหรอ“Leadership”เปนความสามารถพเศษ

(giftedness) อยางหนงของคนเรา เปนศกยภาพเชงปญญา

หนงในพหปญญา(multipleintelligences)ทเรากลาวถงกน

เปนอยางมากในวนนพหปญญาทเกยวกบศกยภาพทางดาน

ตรรกะและคณตศาสตรดนตรทศนศลปศลปะการแสดงกฬา

สตปญญาความคดทลมลกมนษยสมพนธภาษาธรรมชาตฯลฯ

“ภาวะผนำ” จงมไดเกดขนหรอสามารถทำใหเกดขนชวขามคน

ถาเราเชอในเรองการศกษาเชงระบบสมอง(brain-based

education)ภาวะผนำอาจเขาไปเกยวของกบการเลยงดตงแต

วยทารกการพฒนาสตปญญาความคดการเลยงดและสภาพ

แวดลอมการศกษาในระบบและนอกระบบประสบการณตางๆ

การบรหารจดการหรอการจดการเรยนการสอนอาจเปน

การใชศาสตรและศลปในการทำงานใหสำเรจสำเรจโดยผอนเขา

มามสวนรวมมพลงรวม(synergy)หรอการบรหารจดการคอ

การใชอำนาจบารมและคณธรรมความสามารถทจะทำใหคนอน

ทำงานเพอสวนรวมทำงานดวยใจเรยนรดวยใจถาเปนเชนนน

กตองมาตงคำถามใหมวาแลว“อำนาจ” ในทนคออะไรถา

อำนาจคออำนาจอำนาจคอดาบอำนาจคอเงนตรากจะเปนปญหา

แตถาอำนาจคอ“งาน”งานคอ “บารม” คณธรรมในการบรหาร

จดการกจะตามมา

ในแงของศกยภาพของภาวะผนำการเปนผนำองคกร

ในทกระดบการเปนผนำในการเรยนการสอนควรจะตองพฒนา

หรอมความพรอมหลายดานเพอใหการบรหารจดการองคกร

บรรลเปาหมายอยางดยงโดยเฉพาะอยางยงองคกรและกระบวน

การศกษาในปจจบนไมวาจะเปนองคกรเลกหรอใหญภาครฐ

หรอเอกชนไมยกเวนแมแตองคกรทางการศกษาดวยกระแส

สงคมปจจบนมภาวะการเปลยนแปลงสงมความเสยงสงจน

225

กระทงนกบรหารเสนอแนวคดในการบรหารการเปลยนแปลง

(changemanagement)การบรหารความเสยง(riskmanagement)

การบรหารเชงกลยทธ(strategicmanagement)เพอตอบสนอง

ภาวะคกคามและการรกองคกรไปขางหนาสรางองคกรใหมภม

คมกนสงใหสามารถแขงขนไดบนศกยภาพและอตลกษณของ

ตนเอง

ผมเชอวาภาวะผนำควรประกอบดวย

๑.ความเปนผนำมออาชพเฉพาะดาน(professional)

๒.ความเปนผนำทมวสยทศนและศกยภาพ(visionand

potentaility)

๓.ความเปนผนำทมจตสำนกสาธารณะ(publicmind)

๔.ความเปนผนำทมจตสำนกจรยธรรม(ethicmind)

๕.ความเปนผนำทมหลกในการบรหารจดการ(administra-

tionconcept)

๖.ความเปนผนำทมพลงรวม(synergyandteamwork)

การบรหารจดการการจดการเรยนการสอนตองมกระบ

อยทใจมดาบแหงการตดสนใจ(decisionmaking)องคกร

ขบวนการหรอกระบวนการทขาดพลงการตดสนใจยอมออนแอ

และลมเหลวไมสามารถแขงขนไดการบรหารจดการองคกร

ในเชงแขงขนตองขยบจดเปาหมายหรอ“benchmark”อย

ตลอดเวลาขยบใหสงขนและแสดงประสทธภาพในการบรหาร

จดการเพอกาวไปสจดเปาหมายแตละระดบนน

ศกษาจากแนวคด

มนษยพฒนาจากสตวเซลลเดยวจากในนำขนบกจาก

สตวเลอยคลานมาสลงจากกระดกสนหลงขวางโลกสตวเดรจฉาน

คอสตวทมกระดกสนหลงขวางโลกเดรจฉานวชาอาจเปนวชา

ขวางโลกลงกระดกสนหลงขวางโลกบางตงตรงบางมนษย

กระดกสนหลงตงตรงกบพนโลกตองตอสกบแรงโนมถวง(gravity)

ของโลกเมออายมากขนจงมปญหาบรเวณขอตอไขขอกระดก

สนหลงกระดกหวเขามนษยเปนสตวโลกพนธเดยวทนวโปง

แตะกบทกนวในมอเดยวกนไดและการทนวโปงสามารถทำงาน

รวมกบทกนวไดกอใหเกดงานกอใหเกดการสรางสรรคและ

นวตกรรมมากมายบนโลกใบนสตวอนไมสามารถทำได

ชารลส ดารวน เจาของทฤษฎววฒนาการสตวโลก

ไดกลาวไวอยางนาสนใจมากวา“It’snotthestrongestofthe

speciesthatsurvive,northemostintelligent,butthe

onemostresponsivetochange.”แขงแรงทสดฉลาดทสด

ยอมมโอกาสสญพนธไดแตสตวโลกหรอเผาพนธทจะอยรอด

ปลอดภยกคอศกยภาพในการตอบสนองการเปลยนแปลงของ

โลก(mostresponsivetochange)

จอหน เอฟ เวลช กรทางดานเศรษฐศาสตร

ทางดานธรกจยนยนวา“Wemustchangebeforewehave

bechanged.”เปลยนเสยกอนทจะถกเปลยนหรอถกเลนงาน

สเตฟาน อาร โคว กรทางดานเศรษฐศาสตรอกคน

หนง กลาวถงภาวะผนำวาเปนบคคลทเปนhighlyeffective

peopleซงควรพรอมดวย

๑.เปนผคดและทำในเชงรก(beproactive)

๒.เปนผเรมตนดวยจดหมายในใจ(theendinmind)

๓.เปนผทำทนท(putfirstthingfirst)

๔.เปนผคดชนะ-ชนะ(win-win)

๕.เปนผเอาใจเขามาใสใจเรา(tounderstandthentobe

understood)

๖.เปนผสรางพลงรวม(synchronizationofenergy)

๗.เปนผลบใหคมตลอดเวลา(sharpenthesaw)

อาจศกษากรทางการบรหารจดการธรกจอกคนหนง

แจคเวลช(JackWelch)กรทใครๆกรจกและยอมรบนบถอ

เวลชมแนวคดในการบรหารจดการองคกรและภารกจตางๆ ให

สำเรจลลวงอยางมประสทธภาพโดยเนนภาวะผนำของบคคล

เปนประการสำคญเขามประเดนของการมภาวะผนำมากมาย

หลายแงมมนาสนใจดงน

ทำใหเปนทางการนอยลง

เลกทำงานแบบขาราชการ(เชาชาม-เยนชาม)

เผชญความจรง

ทำใหงายขน

เหนการเปลยนแปลงเปนโอกาส

นำดวยการสรางพลงใหกบผอน

ทาทายทำเนยมปฏบต

ใหความสำคญกบความร

ฉกฉวยโอกาสทำงานตลอดเวลา

คดถงคานยมกอน(คณคา)

จดการใหนอยลง

ใหทกคนมสวนรวม

เขยนวาระการประชมใหม(ไมซำซาก)

ใชชวตใหกระตอรอรน

ใสความมนใจ

ตงเปาหมายทจะขยายออกไป

226

กำจดขอบเขต

แสดงพลงวสยทศน

นำพาความคดทดจากทกหนแหง

จดประกายใหคนอนกระหายทจะทำงาน

คณภาพคอหนาทของคณ

การเปลยนแปลงไมมวนสนสด

ทำตวใหสนก

กรณาอานชาๆ และคดไปพรอมกนอกครง และ

อยาลม คด-พด-ทำ ใหเปนสงเดยวกน

ผมเองเชอการลบเลอยหรอลบมดใหคมตลอดเวลาดวย

หวใจนกปราชญแหงพทธธรรมสจปลทมคณแกชวตและ

วชาการมขอสงเกตเกยวกบบคคลทมภาวะผนำ๗ประการดงน

๑.ประสบผลสำเรจในการเลอกสรรผนำททำงานดวย

Successinworkingtherightpeople

๒.ประสบผลสำเรจในการกระตนผอน

Successinmonitoringpeople

๓.ประสบผลสำเรจในภาวะผนำเฉพาะตว

Successinleadershipstyle

๔.ประสบผลสำเรจในการสอสาร

Successincommunication

๕.ประสบผลสำเรจในการสรางทมและพลงรวม

Successinbuildingteam

๖.ประสบผลสำเรจในการบรหารความแตกตางขดแยง

Successinmanagingconflict

๗.ประสบผลสำเรจในการบรหารความเปลยนแปลง

Successinmanagingchange

เราอาจจะกลบไปศกษาทฤษฎแนวคดของนกการศกษา

นกจตวทยาชาวอเมรกนในอดตอบราแฮม มาสโลว(Abraham

Maslow) พจารณาถงความตองการหรอจำเปนหรอ “needs”

ของมนษยซงเปนเสมอนบนได๕ขนในการแสวงหาแกนสาร

หรอสาระของชวตดงน

227

มนษยทกคนรวมทงเราดวยลวนมบนไดหรอเจตจำนง

ของตนเองสวนใครจะกำหนดบนไดหรอเจตจำนงของตนเอง

ไวกขนมความมงมนกขนประพฤตปฏบตไดกขนกเปนเรอง

“กรรม”ของแตละบคคลแตอยางนอยครอาจารยกไมนาจะนอย

กวา๓ขนกาวถงขนท๔และ๕กนบวายอดเยยม

๑.ความตองการเพอการดำรงชวต

๒.ความตองการในความปลอดภยของชวต

๓.ความตองการในการเปนสวนหนงของสงคม

๔.ความตองการในการมเกยรตในสงคม

๕.ความตองการในการบรรลความฝนอนสงสดของตน

ลำดบ๓-๔-๕มความเปนนามธรรมสงมดกรของ

ความมงมนอดมการณและการเสยสละสงขนมชวตเพอคนอน

และ“การเปนผให”สงขนซงบนไดความตองการและความ

จำเปนดงกลาวเกยวของกบภาวะผนำและการศกษาอยางแนนอน

และลำดบหรอบนไดยงสงขนกจะเหลอกลมคนนอยนดลงทกท

ยอดปรามดของมาสโลวจงมความหมายตอชวตและสงคมอยางยง

ทายทสดลองมาดหลกการดคนของปรชญาจารยจน

ขงเบงทเรารจกกนดลองดสวาการดคนของขงเบงนบดวย

พนกวาปเกยวของกบภาวะผนำหรอไมและยงมมนตขลงอยหรอไม

หนง-ยแหยดวยเรองดรายแลวสงเกตดซงปณธาน

สอง-บรภาษใหอบจนแลวสงเกตดซงปฏภาณ

สาม-สอบถามกลยทธแลวสงเกตดซงปญญา

ส -บอกกลาวซงเคราะหภยแลวสงเกตดซงความกลา

หา -มอมเมาดวยสราแลวสงเกตดซงอปนสย

หก -ผกมดดวยอามสแลวสงเกตดซงความสจรต

เจด -มอบหมายภารกจใหทำแลวสงเกตดซงสจจะ

ผมยงคงเชอวาครอาจารยตองม“ความเปนคร”

ตองเปน“ตนแบบ” ของผเรยนทกเรองการทครอาจารยบอกวา

“นกเรยนไมตรงเวลา”เพราะครไมตรงเวลาไมสรางระบบการ

ตรงตอเวลาใหผเรยนการทครอาจารยบอกวา“นกเรยนไมชอบ

เรยนสงทยาก”เพราะครไมมความรความสามารถเพยงพอไม

สามารถทำเรองยากใหเปนเรองงายไมมเรองยากๆลกๆใหผ

เรยน ถาเราไมมความเปนครและไมสามารถเปนตนแบบทดได

เรากยงคงมทางเลอกในอาชพอนๆได

หมายเหต

บรรยายประกอบการปฐมนเทศพนกงานใหม

และการพฒนาศกยภาพคณาจารยมศว

ณโรงแรมพาวเลยนรมแควรสอรทจงหวดกาญจนบร

๑๕พฤษภาคม๒๕๕๑

ชวงเวลาของการปรบตวและตนตะวนตก ในรชกาล

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวและพระบาทสมเดจ-

พระจลจอมเกลาเจาอยหว สงคมปรบตวไปสกระแสตะวนตก

อยางรนแรง กระบวนการศกษากปรบตวตามไปดวย เมอกระแส

ไทยและกระแสตะวนตกเผชญหนากน คลนปญหาและการปรบ

ตวกพฒนาตอเนองกนมา จากการเรมตนโรงเรยนในพระบรม-

มหาราชวง ป ๒๔๑๔ และเรมมหลกสตรการศกษาในอก ๓ - ๔ ป

ตอมา จากโรงเรยนในวงขยายมาสโรงเรยนนอกวง โรงเรยนเพอ

ประชาราษฎร มปญหาและปรบตวมาจนถงวนน

กลาวเฉพาะการศกษาในระดบอดมศกษา มนกการศกษา

ทเสนอใหม “สกลวทยาลย” (“มหาวทยาลย” ในปจจบน) ตงแต

รชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว และมาเกด

จฬาลงกรณมหาวทยาลย เพอพฒนาขาราชการ ในรชกาลพระบาท

สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว แลวตามมาดวยมหาวทยาลย

เฉพาะทาง มหาวทยาลยพหศาสตร มหาวทยาลยภมภาค มหา-

วทยาลยเปด และตลาดมหาวทยาลยนบรอยในปจจบน (๒๕๕๑)

การกอเกดของมหาวทยาลยเฉพาะทางในชวงแรก ไมวาจะเปน

มหาวทยาลยแพทยศาสตร (มหาวทยาลยมหดล) มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร “วทยาลยวชาการศกษา”

การศกษาเฉพาะทางกเกดขนดวย แลววนนกพฒนาเปนมหา-

วทยาลยพหศาสตร “มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ”

สงคมไทยหลง ๒๕๐๐

หลงกงพทธกาลหรอป ๒๕๐๐ ในทศวรรษแรก ทหาร

เรองอำนาจ ทหารบรหารประเทศ ทหารรำรวย ทหารเขาไปม

บทบาทกบกระบวนการธรกจในสงคม ทศวรรษ ๒๕๑๐ เปน

ชวงเวลาของการตอตานอำนาจในทศวรรษแรก ชวงเวลาการ

แสวงหาของนสตนกศกษา การสรางจตสำนกความรบผดชอบ

ตอสงคม คนออนดอย ชมชน การแสวงหาความจรง ความด

ความงามใหม ผสานกระแสสงคมนยม แลวเหตการณขบไลผ

บรหารประเทศกเกดขนในเหตการณ ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ ตามมา

ดวยการฆาและการทำลายสำนกเพอสงคมของนสตนกศกษา

ผแสวงทออนดอย สวนหนงเดนทางไปสขนเขา หลง ๒๕๒๒

จงมโอกาสเดนทางกลบมาสเมอง ในทศวรรษ ๒๕๒๐ นน เปน

ชวงเวลาของการเผชญหนาของสงครามเยน อเมรกนพายแพ

สงครามเวยดนามตงแตป ๒๕๑๘ สงครามธรกจ ทนนยม และ

คอมมวนสม อาหรบในตะวนออกกลางรวมตวและกอเกด OPEC

ใชทรพยากรใตดนทอดมสมบรณ “นำมน”เปนเครองมอตอรอง

ตะวนตก ชาวตะวนออกกลางทเชอมนวา มอารยธรรมสงสงมา

กอนชาวตะวนตก ซงความเชอมนนนกยนยาวมาจนถงวนน

ปรากฏการณของสงครามอรกและอเมรกน การเผชญหนาเรอง

นวเคลยรระหวางอหรานและอเมรกน แลวราคานำมนกสงขน

วนแลววนเลา จนถงขณะน ธรกจเปลยนไป การผลตรถยนต

ตองปรบตว เทคโนโลยตองปรบตวอยางตอเนอง

ทศวรรษ ๒๕๓๐ รฐบาล พลเอกชาตชาย ชณหะวณ

แปลงสนามรบเปนสนามการคา ปนทดนและอสงหารมทรพย

เสยจนเสยผเสยคน คนมสตางคในเมองกวานซอทดนทวประเทศ

ยอดเขา ชายทะเล รวมทงการยดครองและซอขายทดนของ

ประเทศชาตอยางไรจรยธรรม แลวคอมมวนสมในสหภาพโซเวยต

กลมสลายในทศวรรษน (๒๕๓๒)

ทศวรรษ ๒๕๔๐ วกฤตเศรษฐกจ “ตมยำกง”เกดขน

สงอทธพลไปรอบบาน แมเกาหลกลมตามพไทยไปดวย เพยงไมกป

เกาหลยนขนอยางสงางาม วนน (๒๕๕๑) ถนนมากมายพาดผาน

ไปสเกาหล รวมทงถนนการศกษา วฒนธรรม “แดจงกม” ไทย

เราเองยงคงสบสนและเตมไปดวยปญหาในทกเรอง ป ๒๕๕๐

ไดแสดงปรากฏการณความสบสน ความแตกแยก การทำลายลาง

ความรนแรง อตตา ครงสำคญทสดอกครงหนงในสงคมไทย

รวมทงปญหาชายแดนภาคใตทกลายเปนปญหาระดบชาต วาระ

ของชาต ถาผนำ ตำรวจ ทหาร ขาราชการ ขาดความสขมคมภรภาพ

เราอาจจะเปนการสญเสยครงสำคญทสดอกครงหนงของประเทศ

ไทยกได ทามกลางความแตกแยกรนแรงนน เรากยงมองไมเหน

ภาคการศกษาทเขมแขงและตระหนกในวกฤตตางๆ เพอการ

พฒนาคนในระยะยาว ยงไมเหนนกการเมองผนำประเทศ นกการ

เมองทองถนทพยายามเลยนแบบนกการเมองระดบประเทศพฒนา

ตวตน แลวประเทศชาตจะหวงอะไรได

ปญหาโรคตมยำกง ทเกดจากวกฤตปญหาของอสงหา

รมทรพยและธรกจ ปญหา “ซบไพรม” ในสหรฐอเมรกาไดเลยน

แบบไปเรยบรอยแลว

การศกษาไทยในชวงหาทศวรรษ

หาทศวรรษ หาสบปหลง ๒๕๐๐ ทกระแสความขดแยง

การศกษาไทยและการพฒนากระบวนการเรยนร

228

ของโลก กระแสทนนยมรนแรง ทนนยมสวนเกน กระแสการ

ศกษารบใชทนนยม รวมทงปญหาความไมรจกพอ การศกษา

ไทยในชวงหาสบป อาจสรปปญหาไดดงน

๑. เราชนชมหลงใหลฐานความรตะวนตก (Western Know-

ledge Based) มากเกนไป จนเราละเลยและมองความรตะวนออก

ความรไทย ภมปญญาไทย ดวยหางตา

๒. สงคมไทยถดถอยทางวฒนธรรม คณธรรมจรยธรรม

อยางตอเนอง วฒนธรรมกระแสนอกไหลบาเขาสสงคมไทย

อยางเสรไรขอบเขต เราตางตนเตนยนด ชดวฒนธรรม คณธรรม

จรยธรรมไทยลนถอย คณคาไดรบการตราคาใหม ดลยภาพและ

การใหนำหนกในสงคมไทยเปลยนไป

๓. ทนนยมสวนเกน (Surplus Capitalism) ขยายตว

อยางรนแรง ทนนยมตะวนตกเปนฝายกำชยชนะในการเมองโลก

กอใหเกดทนนยมทไมรจกพอทนนยมทไรจรยธรรม

๔. สงคมทวความฟงเฟอเหอเหมจมไมลง การกหนยมสน

เงนพลาสตกเตบโต วตถนยม (Materialism) บรโภคนยม

(Comsummerism) สขนยม (Hedonism) เขมแขง การศกษา

เดนตามกนปญหาซบซอนเหลานน

๕. “ความเปนคร” ถดถอยและพายแพอำนาจเงน “ความ

เปนคร” ถกตราคาใหม รวมทงการตกตำของผทประสงคจะ

เปนครอาจารย รฐและสงคมมเพยงคำหวานและการชนชมอยาง

ออนสาระและเปนนามธรรม

สงคมวนนกำลงปรบตวอยางไร

สงคมโลกและสงคมไทยขณะน เรมรสกตว เรมสำนก

ถงปญหามากมายรอบดาน รวมทงวกฤตโลกทซบซอนมากขนดวย

ไมวาจะเปนปญหาความรนแรง จรยธรรม ปญหาสขภาวะ โรคราย

ปญหาการทวประชากร อาหาร ปญหาธรรมชาต สงแวดลอม

โลกรอน ปญหาพลงงานขาดแคลน คนบรโภค เครองจกรกล

บรโภครนแรงขนทกท วกฤตและภยใกลตวเหลานน ทำใหเรา

ตองปรบตวอยางจรงจง

๑. เรากำลงพดถงสงคมหลงสมยใหม (Postmodern Society)

สงคมหลงสมยใหมทยอมและบรณาการความแตกตางหลากหลาย

เชอมนวาในอดต - ปจจบน - อนาคต เปนเสนทางเดยวกน ยอม

รบความเปนเมอง ความเปนชมชน ยอมรบความกาวหนาและ

ภมปญญาทมอย ยอมรบภาพซอนและพลวตตางๆ

๒. เรากำลงพดถงความลมเหลว ความเหนแกตว การทำลายโลก

ของลทธมนษยนยม (Humanism) ทตองพฒนาไปสมนษยนยมใหม

(Neohumanism) มนษยไมใชศนยกลางของจกรวาล แตมนษย

ตองอยบนโลกใบน อยกบธรรมชาตสงแวดลอม ผอน และสตว

อยางสนตสข

๓. เรากำลงพดถงปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (Sufficiency

Economy) ความรจกพอ มชฌมาปฏปทา การแปลงปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไปสภาค

ปฏบต เพอสรางความเขมแขงทางวตถและเศรษฐกจ สงคม

วฒนธรรม สงแวดลอม ไดอยางไร

๔. เรากำลงพดถงการพฒนาหรอปรบเปลยนทนนยมสวนเกน

ทนนยมไมรจกพอ ไปสทนนยมยงยน (Sustainable Capitalism)

ทมศลธรรมจรรยา มมารยาท มมนษยธรรม มากขน

๕. เรากำลงพดกนถงการศกษาทตองพฒนาจากการศกษา

ฐานความร (Knowledge Based Education) ทเราเอาแต

เพยงการศกษา เอาแตเพยงความร เอาแตเพยงความลมลกของ

ตนเอง ใหพฒนาไปสการศกษาบนฐานจรยธรรม และความร

(Ethic and Knowledge Based Education) ดวยประเดน

การซกฟอกความคดและความพยายามมากมาย ทำใหกระแส

เสยงสงคมวนน เรยกรองถงพลงรวม (Synergy) จตอาสา

จตสำนกสาธารณะ (Public Mind) โลกสเขยว (Green Global)

รวมทงการปรบรอทางการศกษา

สงคมกำลงเรยกรองอะไรทางดานการศกษา

ผมมองวาการศกษาในสงคมไทยนาจะมแนวโนมทดขน

ถาสงเกต และตดตามการเคลอนไหวทางการศกษาระดบชาต

จะพบวามการเรยกรองประเดนตอไปนมากขน แมจะยงเยาวนก

กตาม

๑. รฐบาลตองกำหนดใหการศกษาเปนวาระแหงชาตและ

จรงจงกบการปฏรปการศกษา

๒. รฐบาลตองวางตวรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ

เปนหนงในรฐมนตรแถวหนา ไมใชรฐมนตรปลายแถวหรอใคร

กได

๓. ภาคเอกชนกำลงระดม CSR (Corporate Social Respon-

sibility) เพอรบผดชอบและเออตอสงคมเออตอภาคการศกษา

มากขน

แลว มศว กำลงทำอะไร

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ไดมองเหนปญหาทาง

ดานการศกษาพอสมควร รวมทงปญหาทางดานการศกษาของ

มศว เองดวย สวนหนงเราไดเรงดำเนนการดงน

๑. สภามหาวทยาลยไดมอบหมายใหอธการบดทำหนาทเปน

CEO ดำเนนการปฏรปการศกษาศาสตรของ มศว ทงระบบซง

กำลงดำเนนการ

229

๒ เราไดกำหนดดาว ๓ ดวง สำหรบ มศว คอ ดาววชาการ

และวจย ดาวนสต ดาวชมชน ซงทกคนจะตองมพนธกจทเขมแขง

เพอดาว ๓ ดวงนน

๓. เรามงพฒนาดาวนสตใหเขมแขง มคณภาพ เปนคนเกง คนด

มความสข โดยเนนอตลกษณ ๘ ประการคอ คดเปน - ทำเปน

หนกเอา - เบาส รกาลเทศะ เปยมจตสำนกสาธารณะ มทกษะสอสาร

ออนนอมถอมตน งามดวยบคลกพรอมทงศาสตรและศลป

๔. เรากำลงสรางวาระแหงมหาวทยาลย “มศว รณรงค”

รณรงครวมกนทกหนวยงานและทกคน ๓ โครงการ คอ โครงการ

รณรงคมหาวทยาลยสเขยว โครงการรณรงคภาษาไทยเขมแขง

และโครงการรณรงคจตอาสาเพอพฒนาจตสำนกสาธารณะ

๕. เรากำลงดำเนนการสรางตนแบบทางการศกษาในระดบ

อดมศกษา มหาวทยาลยชมชน โดยแปลงปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มาสภาคปฏบต ภายใตวทยาลย

“โพธวชชาลย” ท มศว วฒนานคร จงหวดสระแกว มศว องครกษ

จงหวดนครนายก และ มศว ตรอน จงหวดอตรดตถ

พระราชปรารภของ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ

สยามบรมราชกมาร

งาน “วนสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรม-

ราชกมาร” ครงท ๒๑ ในฐานะททรงสำเรจการศกษาดษฎบณฑต

สาขาพฒนศกษาศาสตร จากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

เสดจเพอทรงเปด “โพธวชชาลย” เมอวนท ๒๘ มกราคม ๒๕๕๑

ทรงมพระราชปรารภดวยความหวงใยเกยวกบหลกสตรบณฑต

คนถนภมสงคมของโพธวชชาลย ทควรจะตองใหบณฑตมความ

รความสามารถทางดานการสาธารณสข การเงนและบญช และ

งานชาง เพอใหสามารถกลบไปสรางประโยชนใหกบชมชนอยาง

เขมแขง และทรงเนนวาตองสรางสำนกทจะคนถนใหได ซงประเดน

ทหวงใยนน สมพนธกบหลกสตรท มศว รวมมอกบกรมสงเสรม

การปกครองทองถน กระทรวงมหาดไทย ในการเปดสอนหลกสตร

ปรญญาตรเพอพฒนาบคลากรองคกรปกครองทองถนและนกการ

เมองทองถน นกเรยนทนของกระทรวงมหาดไทย มศว รบผดชอบ

ภาคกลางทงหมด ๑๘ จงหวด

๑. หลกสตรรฐประศาสนศาสตรบณฑต สาขาวชาการจดการคลง

๒. หลกสตรสาธารณสขศาสตรบณฑต สาขาวชาการจดการ

ระบบสาธารณสขและสงแวดลอม

๓. หลกสตรเทคโนโลยบณฑต สาขาวชาการจดการงานชาง

และผงเมอง

พระราชปรารภดงกลาว มศว ไดนำมาปรบทงหลกสตร

ภมสงคมของวทยาลยโพธวชชาลย และวชาศกษาทวไป (General

Education) ทกำลงดำเนนการปรบรอใหม เพอนำไปใชกบทก

หลกสตรในการศกษาระดบปรญญาตร

เมอเราตองรบผดชอบการพฒนาบคลากรองคกรปกครอง

ทองถนและนกการเมองทองถน ผมมขอสงเกต ๔ - ๕ ประการ

๑. การพฒนาบคลากรองคกรปกครองทองถนและนกการ

เมองทองถน ตองเขาใจวาเรากำลงพฒนาคณภาพและประสทธ-

ภาพของผนำชมชน การสรางภาวะผนำ (Leadership) ทมคณภาพ

เสยสละ อทศตน มความดงาม ซอสตยสจรตนบเปนประเดน

สำคญเพราะเขาเหลานกำลงจะกาวเขามาสการทำงานระดบประเทศ

๒. นอกจากคณภาพและความดงามแลว ความเขมแขง ใน

ศาสตรและศลปเฉพาะดานในแตละสาขาวชาของเขาเราจะทมเท

และยนกรานในการพฒนาศกยภาพ ความร ความสามารถใหเดนชด

ตามอดมการณของ มศว หรอ “จายครบจบแน”

๓. เราจะผสานคณธรรมจรยธรรม จตอาสา สำนกในโลก

ธรรมชาตสงแวดลอม การอยรวมกนอยางสนตสข ทงคน สตว

และธรรมชาตสงแวดลอม ทามกลางวกฤตโลก ใหกอเกดกบผเรยน

ทกคนดวย “กระบวนการ” และการบรหารจดการทเขมแขงได

อยางไร

๔. เราจะผสานปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหว ทมงสรางความเขมแขงพรอมหนาทงความเขมแขง

ทางดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม วฒนธรรม ทามกลาง “ความ

เปนทนนยม” ในปจจบนไดอยางไร

๕. แมเราจะพยายามขยายศกยภาพ มศว ออกไปทางดาน

เศรษฐศาสตร นตศาสตร บนรากฐานเกาทางดานสงคมศาสตร

การปพนฐานศษยเกาทางดานองคกรปกครองทองถนและผนำ

ทองถน กนบวาเปนการดทจะไปตอเชอมกบการขยายศกยภาพนน

“กระบวนการ” ทางการศกษา

การศกษาเปนมรรคหรอ “Means” ไมใชผลหรอ “End”

เปนวถของชวตในชมชน ในสงคม การจบการศกษาในระดบตางๆ

ไมใชขอยตหรอ “ผล” การศกษาในแตละชวงเปนเพยงการปรบตว

ในแตละชวงเวลา ปรบความรความสามารถ ความดงาม การเปน

ผให ถาการศกษาไมเปนเชนนน กไรความหมาย การพฒนา

การศกษาเปนการพฒนาดวย “กระบวนการ” (Process) บน

ความรความสามารถและความดงามทงปวง การปรบรอกระบวน

การเรยนร การสรางกระบวนการเรยนรใหมใหสอดรบบรบทใหม

กลมเปาหมายใหม กลมเปาหมายใหมทปรบตวอยตลอดเวลา

การรบรใหม พฤตกรรมใหม ตางกบเรา ตางกบทกคนอยทกชวงเวลา

เราจะสรางกระบวนการเรยนรใหม ใหเขาฉลาดใหเขาเกงใหเขา

เปนคนด ใหเขาเปนผให ใหเขามความสข ไดอยางไร

230

ทามกลางความแปรปรวนของโลกและสงคมวนน คร

อาจารยคงไมสมควรทจะตองเปนเพยงพระเอก-นางเอกหนาหอง

เรยน ไมเพยงใชกระบวน “Talk and Chalk” อยเพยงเทานน

และไมควรเปนเพยงครอาจารยท “ออนความเปนคร” เพราะ

อาการ “ออนความเปนคร” กำลงงอกงามขนทกท ผมจะลองเสนอ

“กระบวนการเรยนร” (Learning Process) เพอประยกตใชตาม

ความเหมาะสม นอกเหนอจากการเปนพระเอก - นางเอกหนา

หองเรยนและการบรรยายเทานน ดวยวนน โลกใบนทวความร

และขอมลมหาศาล เพมและปรบเปลยนทกเวลานาท ครไมสามารถ

ทำตวเปนผรไดทงหมด ไมสามารถยนยนวาความรทปอนใหนน

ถกตองทงหมด เราควรเปนผกระตน รวมเรยนร รวมวเคราะห

สงเคราะห กระตนใหเขาเรยนรดวยความกระหายดวยตวตนของ

เขาเองและรกทจะเรยนรตลอดชวตของเขา กระบวนการเรยนร

และกระบวนการเรยนการสอนของครอาจารยวนน จงเปนโจทย

ใหมทสำคญมาก

ตวอยางกระบวนการเรยนการสอนเสนอแนะ

๑. หลกสตรในระดบปรญญาตรควรใหทำ Senoir Project

หรอ Thesis เพอเปนการสรป การศกษาคนควาสงทเขาถนดและ

สงทเขาชนชอบสำหรบอนาคต

๒. ทางดานวทยาศาสตรนยมใหผเรยนทำโครงงาน (Project

Based Learning) ใหเขาไดศกษาคนควาจากประสบการณตรง

ซงครอาจารยทางดานมนษยศาสตร สงคมศาสตร ศกษาศาสตร

นาจะประยกตมาใช ซงสามารถพฒนากระบวนการคดเชงวทยา-

ศาสตร (scientific thinking) ไดอยางด

๓. การสาธตและการฝกปฏบต (Demonstration and

Practicum) ทงสองกระบวนการกยงเปนประสบการณตรงท

ดมาก ทงสองกระบวนการอาจแยกกนหรอผสมผสานอยดวยกน

กยอมได การศกษาทผานมามกพดมากกวาทำถงเวลาทการศกษา

ตองเรยนร-คด-พด-ทำ ใหเปนเรองเดยวกน

๔. กระบวนการ R&D หรอ “Reading and Discussion”

การศกษาไทยทผานมาออนแอ เรอง “รกการอาน” ครอาจารย

กไมคอยอานใหกวาง ใหลก ไมรกการอาน ไมมกระบวนการสอน

ใหรกการอาน ครอาจารยทกคน ไมใชเพยงเฉพาะครอาจารย

ภาษาไทย นกเรยนกเลยไมรกการอาน ถาไมรกการอานกฉลาด

ไมได ถาใหอานแลวไมตองเขยน ไมตองนำมาพดคยวพากษ

วจารณ กมประโยชนนอย ผเรยนกจะไมอานภาษาไทยกออนแอ

ไมเขมแขง

๕. กระบวนการ Q&A หรอ “Question and Answer”

เราสนใจทจะเรยนรกเพราะเราสงสย อยากรอยากเหนความสงสย

และการตงคำถามเปนความคดสรางสรรคอยางหนง ใครไมสงสย

ใครไมสามารถตงโจทยหรอคำถามได ผนนยอมเปนนกวจยไมได

การใหผเรยนตงคำถามเอง แลวไปศกษาคนควาแสวงหาคำตอบ

คำอธบาย ยอมเปนกระบวนการหนงทางการศกษา ทประยกต

ใชไดหลากหลาย

๖. กระบวนการ F-F-F หรอ “Fun-Find-Focus” เปน

กระบวนการทเนนความสนกสนานเพลดเพลนในชวงแรก (Fun)

คนหาความรจากสงทสนกสนานเพลดเพลน (Find) และยำ (Focus)

ลงไปทประเดนสำคญ ความร ความคด ความเขาใจ “F-F-F”

อาจเรมดวยการชมภาพยนตร สารคด การตน นทาน ทสนกสนาน

เพลดเพลน มสาระ มคตทด แลวสมมนาแสดงความคดเหน

วเคราะหวจารณรวมกน มภาพยนตรและสารคดมากมายทมคณคา

สามารถพฒนามาเปนสอการเรยนรไดดมาก

๗. “SJPL” System หรอ “ส จ ป ล” หวใจนกปราชญ

ในพทธธรรม สตะ เรยนรสดบตรบฟง ศกษาคนควาตลอดชวต

จต เรยนรดวยความรก ดวยใจ ดงลมหายใจ ปจฉา สงสย

ไมเชอคนแลวคนอก ลขต เขยน รายงาน นำเสนอ ถากระบวน

การเรยนรดงกลาว ไดนำมาใชอยางเขมแขง เอาจรงเอาจงทง

ครอาจารยและนกเรยน ยอมเปนรากฐานสำคญยงของการวจย

“วทยาลยวชาการศกษา” (มศว ซงพฒนาการศกษาพพฒนาการ

(Progressivism) ขนในสงคมไทยการศกษาทมงพฒนาศกยภาพ

ของคนในสงคมสมยใหม สงคมประชาธปไตย ไดใชกระบวน

การศกษาคนควา-รายงาน-สมมนา อยางเขมแขงจรงจงมาก แลว

ทกอยางกเปลยนไปจวบจนถงวนน เราอาจเขยนเปนสมการ

ไดดงน

ไมอาน ไมเรยนร ไมศกษาคนควา = ฉลาดไมได

ไมมใจทจะเรยนร ไมมงมน ไมกดตด = ชวตลมเหลว

ไมสงสย ไมซกถาม ไมตงคำถาม = เปนผตาม

ไมเขยน ไมรายงาน ไมนำเสนอ = ออนแอ

สงคมไทยวนน “ถาเรากความเปนครไมได เราจะกการศกษา

ไมได”

หมายเหต

บรรยายเปดการสมมนาของฝายวชาการ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

เพอเตรยมการเปดสอนหลกสตรปรญญาตร

รวมกบกรมสงเสรมการปกครองทองถน กระทรวงมหาดไทย

ณ โรงแรมเอกไพลน จงหวดกาญจนบร ๑๕ กมภาพนธ

๒๕๕๑

231

ผมจำไดวา เมอครงททานอาจารยปวย องภากรณ เปน

อธการบดมหาวทยาลยธรรมศาสตร เมอครงผมยงหนม คำวา

“อาสาสมคร” หรอ “Volunteer” เปนกจกรรมทสำคญมากของ

ชาวธรรมศาสตร นกศกษาจากมหาวทยาลยธรรมศาสตรจำนวน

มาก ไดเดนทางออกไปสชนบท ศกษาชนบท ทำกจกรรมเพอ

ชนบท ชาวไร ชาวนา ตอมาชมรมอาสาพฒนากเกดขนในมหา-

วทยาลยตางๆ รวมทงทวทยาลยวชาการศกษาของเรา

กระบวนการอาสาสมครไดมบทบาทมากมาย เชอมโยง

มาถงแนวคดโซเชยลสตในชวงเหตการณ ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖

ในชวงกระบวนการนสตนกศกษาเฟองฟ หลงเหตการณ ๑๔

ตลาคม ๒๕๑๖ นน นสตนกศกษาจำนวนไมนอยไดเดนทางออก

สชนบท เลยมาถงชวงเหตการณ ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ นสตนกศกษา

ทเดนทางออกสชนบทเรมถกสงหารคนแลวคนเลา จนผานมาถง

เหตการณ ๖ ตลาคม ๒๕๑๙ ทเลวราย หลงจากนนนสตนกศกษา

ประชาชนกเดนทางไปสขนเขา กอนทจะเดนทางกลบในป ๒๕๒๒

เปนตนมา

ปจจบน คำวา “อาสาสมคร” หรอ “Volunteer” กำลง

ปรบเปลยนเปน “จตอาสา” ทเรากำลงรณรงคกนอยางกวางขวาง

อกคำหนงคอคำวา “จตสำนกสาธารณะ” ใชคขนาน

มากบคำวา “Public Mind” เมอครงเปนคณบดคณะศลปกรรม

ศาสตร สกสบกวาปมาแลว เดมทจะใชคำวา “จตสาธารณะ” แตก

ไดพฒนามาเปน “จตสำนกสาธารณะ” เพราะอยากใหเปนเรอง

ความรสกลกๆ ความรสกขางใน ไมใชงานเอาหนา เอาคะแนน

ใหเปนงานทออกมาจากศรทธา เปนจตสำนก “Consciousness”

ซงคำวา “Mind” กเปนเรองทเกยวของกบจตสำนกหรอ “Con-

Sciousness” ดวย ตอนนนทำงานรวมกบทางภาคเอกชน ดวย

ความยนด คำนกไดกลายเปนคำทสอสารกนทวไปในปจจบน

นอกจากนนยงมคำในชดนทเชอมโยงกนในชดวาทกรรม

เดยวกนคอ “Service Mind” ผมไดขอใหใช “จตสำนกบรการ”

ดวยเหตผลเดยวกน บรการยมแยมแจมใส ชวยเหลอดวยความ

รสกฝงลกขางใน ไมใชหวงผลตอบแทน ไมใชทำงานในโรงพยาบาล

ของรฐอยางหนง ไปทำงานของโรงพยาบาลเอกชนอกอยางหนง

ซงวนนภาคราชการ รวมทงมหาวทยาลย ทกคนตองพฒนาจตสำนก

บรการใหเขมแขงจรงจง

จ ต อ า ส าเพอพฒนาจตสำนกสาธารณะ

สงคมไทยเปนสงคมในระบบครอบครวใหญ ระบบชมชน

มาแตอดตกาล พอแมปยาตายายลงปานาอา ลกหลาน เราอยกน

เปนหมบาน อยกนเปนชมชน มลานบานทใชรวมกนเปนหอง

รบแขก ตอนรบขบส ปฏสมพนธกนในหมบาน ในชมชน มวด

เปนศนยกลางชมชน เกดแกเจบตาย ศกษา คนควา จบกนก

ในวด เรามจตศรทธา เรามจตสำนกสาธารณะ และเรามการลงแขก

ทสะทอนความรสกผกพนลกๆ อยางเปนรปธรรม “การลงแขก”

ทงการทำบญทำทาน การปลกบาน ทำสวน ทำนา ทำไร ทำฝาย

กนนำ รวมทงการชวยเหลอ การแบงปนในเรองตางๆ ยายบอกวา

“เมอเรามแกงหนงหมอ ถาอยากไดกนแกงทงป กตกแกงไปแจก

เพอนบาน ญาตพนองแลวเรากจะไดกนแกงตลอดป” เราอาจ

สงเกตคำพงเพยหรอสภาษตของเราด เราจะพบคำตางๆ ทสะทอน

จตอาสาจตสำนกสาธารณะ อยางนาสนใจทเดยว เชน เอาใจเขา

มาใสใจเรา ผอนสนผอนยาว รแพ-รชนะ-รอภย แพเปนพระ -

ชนะเปนมาร เปนตน

“จตอาสา” ยอมนำมาหรอพฒนาไปสการม “จตสำนก

สาธารณะ” บณ บนลอฤทธ ดาราหนมทเรารจกกนด มจตอาสา

ทำงานใหกบ “มลนธรวมกตญญ” ชวยเหลออบตภยทกอยาง

เกบศพ อยางตอเนองมากวายสบป และเขากประกาศวาจะทำ

ตอไปจนทำไมไหว จตอาสาไดพฒนาเปนจตสำนกสาธารณะ

เรยบรอยแลว พรอมกนนนเขากเชญชวนทกคนวา “ถาเราชวย

เหลอคนอนสกครง เราจะมความสขและอยากชวยเหลอตอไป”

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พฒนามาจากโรงเรยน

ฝกหดครชนสงและวทยาลยวชาการศกษาดวยความทเรามรากเหงา

มาจากการศกษา เราเปนสถาบนครอาจารย เราเตบโตจากทองทง

ประสานมตร รมคลองแสนแสบ เราตดดนและ “เราเปนผให”

สบตอกนมา ผมภาคภมใจมากทเกดทนและเตบโตทน เมอครง

รบปรญญาทน ในอดตเมอครงเปนวทยาลยวชาการศกษา วนรบ

ปรญญาจะมคนเฒาคนแกจากชนบท นงโจงกระเบน กนหมาก

ปากดำมากมาย ปเสอกนขาวปลาอาหาร กนสมตำ เตมประสานมตร

มหาวทยาลยอนจะมชาวบานนอย นาภาคภมใจมาก นนคอความ

เปนประเทศไทย นนคอตดดน แมวนนผเฒาผแกทมารวมแสดง

ความยนด รวมรบปรญญาจะเปลยนแปลงไปบางแลวกตาม

เรามศษยเกากระจายอยทวประเทศ ศษยเกาหรอนสตเกา

ในภาคการศกษาเปนสวนใหญ ทลวนตดดน สมถะ เปนทพงของ

สงคม เปนผให เปนผมปรชญาเศรษฐกจพอเพยงฝงตวอยใน

232

หวใจอยางถวนหนา และเขาทกคนลวนภาคภมใจในความเขมแขง

ทางวชาการของสถาบนของเขา และรกสถาบนของเขาไมนอย

กวาใคร แมการแสดงออกจะตางกนกตาม

“มศว คอผให

เราจงเปนผให

และภาคภมใจในความเปน มศว”

ผมเชอวาการทศษยเกาจะรก ศรทธา และภาคภมใจใน

สถาบนการศกษาของเขา สถาบนการศกษาตองใหเขากอนแลว

เขาจะใหสถาบนการศกษา เราตองใหความรก ความจรงใจ ใหความ

ร ความสามารถ และใหคณภาพชวตกบเขา ถาเราเพยงแตใหเกรด

ใหปรญญา เขายอมรเทาทนและจะลมสถาบนของเขาทกคนจง

ตองเปนผให ใหกบลกศษยของเรา ใหเขาเปนเหมอนลกเหมอน

หลานของเรา หลายปแลว ผมขบรถมามหาวทยาลย วนนนเปน

วนแม มพระมาเทศนาผานรายการวทยเพอสอนลกหลานใหนก

ถงแม รกแม แมคอผใหทยงใหญทสดในโลก ผมพดเสมอวา

ทกคนคอชนสวนของคณแมของเรา หลวงพอทานนนเทศนาโดย

เลานทานชาดก พทธชาดก ใหฟงวา มแมคนหนงพการ สาม

เสยชวต เลยงลกมาจนโต ยากจนมาก บานอยชายปา เมอแกเฒาลง

ลกชายตองเลยงดแลแมดวยความยากลำบาก ดวยความยากจน

และแมพการทำอะไรไมได เมอตอสกบชวตมาจนถงทสด แมจะรก

แมแสนรก กตดสนใจทจะพาแมไปทงในปาเพอใหหมดภาระ

(เรองจรงไมนาจะม) ระหวางทอมแมเดนเขาปาลกนน แมกหก

กงไมเลกๆ ทงเปนระยะไปตลอดทาง เมอเขาไปในปาลกจน

เชอวาแมคงกลบบานไมไดแลว ลกชายกวางแมพการลงบนโขดหน

รองไหฟมฟายดวยความรกแม แตกจำเปนตองทำรบหนหลงจะ

เดนกลบ แมจงรองเรยกลกชายใหหยดกอน แลวบอกวา

“ลก... อยาลมดกงไมทแมหกทงไวขางทาง

เดนไปตามกงไม เจาจะไดกลบบานถก ไมหลงทาง”

มศว ครบาอาจารย อาจจะตองเปนผให เหมอนคณแม

พการคนนกได

เราลองพจารณาปรชญาการศกษาของเรา “การศกษา

คอความเจรญงอกงาม” “สกขา วรฬห สมปตตา” “Education

is Growth” เมอมผถามวางอกงามอะไร งอกงามอยางไร ผมตอบ

ไมถนดนก จงตองไปคนในพทธธรรม และนำเสนอวา มศว งอกงาม

ดวยอารยวฒ ๕ ประการ คอ งอกงามดวยศรทธา ศล สตะ จาคะ

ปญญางอกงามดวยศรทธาในชวต ในอาชพ ในครอบครว ในสงคม

ในสถาบนของเขา งอกงามดวยความดงามทงปวง งอกงามดวย

การเรยนรตลอดชวต งอกงามดวยการใหหรอจาคะ และ งอกงาม

ดวยปญญา ความร ความคด ความสามารถทงหลาย

การงอกงามดวยจาคะ คอการเปนผให เปนผเสยสละ

มจตอาสา จตสำนกสาธารณะทงอกงามและเขมแขงยงยนนนเอง

เราลองกลบมาดแกนสาระของการเปนมหาวทยาลย

(Essence of University) แกนสาระของมหาวทยาลย คอเรอง

ของวชาการ การคนควาวจย การสรางองคความรใหม แสดง

นวตกรรมทางความรความคด นวตกรรมทเปนประดษฐกรรม

ตางๆ ซงลวนเปนเรองของสตปญญา ภายใตคณธรรมจรยธรรม

และความดงามทงปวง ดวยความดงามและสตปญญา ซงเปน

ธงสำคญสำหรบความเปนมหาวทยาลยนน มหาวทยาลยจงตอง

เปนทพงของสงคม โจทยสำคญของความเปนมหาวทยาลยจง

อยทวา เราซงเปนผบรหาร คณาจารย บคลากร นสตนกศกษา

บณฑต จะแสดงศกยภาพและประพฤตตวอยางไรใหเปน“ทพง

ของสงคมทแทจรง” ใหจงได

เมอเปนเชนน ตกรามบานชอง อาคาร วตถ สภาพ

กายภาพ การลงทน ICT จงเปนเพยงเครองมอ (Tools) ทจะ

ชวยใหการขบเคลอน “ความเปนมหาวทยาลย” บรรลเปาหมาย

เพยงเทานน

นกคดและนกการศกษาตะวนตก มกคดดานใดดาน

หนงเปนดานหลก และไมคอยจะใหความสำคญกบดานอนๆ

พฒนาการความคดเปาหมายการเปนมหาวทยาลย มกแยกเปน

สามดานดงน

๑. มหาวทยาลยยอมแสดงความเปนเลศทางวชาการ (Aca-

demic Excellence) เปนดานหลก ดานอนไมควรไมยงเกยว

๒. มหาวทยาลยยอมแสดงภาวะผนำ (Leadership) นำสงคม

ชนำสงคมและชมชน เพราะมหาวทยาลยเปนผร

๓. มหาวทยาลยยอมลงไปเรยนรและลงไปรวมแกปญหา

ในสงคมหรอชมชน (Learning and Problem Solving in

Community)

ณ วนน มหาวทยาลยหรอมหาวทยาลยไทย ดวย

เหตปจจยตางๆ จำเปนตองผสานหรอสงเคราะหเปาหมายของ

การเปนมหาวทยาลยทงสามดานเขาดวยกน สวนการจดนำหนก

ใหมากนอยแตกตางกนอยางไร กยอมมความเปนไปได ตาม

อตลกษณและอดมการณของแตละมหาวทยาลยเปนประการสำคญ

ดงทเราทราบกน มหาวทยาลยตะวนตกมพฒนาการมา

จากอะคาเดม ลซอม มวซอม (ปรชญาจารย สานศษย หองสมด)

มหาวทยาลยในครสตศาสนา มหาวทยาลยเฉพาะทาง มหาวทยาลย

วจย มหาวทยาลยแหงมลรฐ Land Grant University สวนการ

ศกษาไทยมาจากวด ชมชน และวง วด และชมชนเปนหนงเดยวกน

ปจจบนเราแยกการศกษาออกจากวดและชมชนเราจงเตมไปดวย

ปญหา เรามวดโพธหรอวดพระเชตพนวมลมงคลาราม กทม.เปน

ตนแบบของมหาวทยาลยไทยเปนมหาวทยาลยเปดทเราสามารถ

233

เรยนรไดมากมาย ตำรายา สขภาพพลานามย ฤาษดดตน คชศาสตร

ศลปกรรม พทธธรรม ฯลฯ รชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหวมผเสนอใหตงมหาวทยาลย โดยใชคำวา “สกลวทยาลย”

แทนคำวา “University” แตกยงไมเกดขน จนถงรชกาลพระบาท

สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว จงเกด “จฬาลงกรณมหาวทยาลย”

ขน “มหา” ใหความรสก “มหา” ด

การปฏวตอตสาหกรรมในองกฤษและยโรป ปลายครสต

ศตวรรษท ๑๘ ถงครสตวรรษท ๑๙ วทยาศาสตรเตบโต อตสาห-

กรรมขยายตว ทนนยมรงเรอง ประชาธปไตย อสรภาพ เสรภาพ

เบงบาน การแสวงหาโภคทรพยเกดขนพรอมกบจกรวรรดนยม

การลาอาณานคม ดทชเขาครอบครองอนโดเนเซย สเปนเขา

ครอบครองฟลปปนส องกฤษเขาครอบครองอนเดยและพมา

ฝรงเศสเขาครอบครองอนโดจน ฝรงเศสและองกฤษจะแบงแยก

ไทยออกเปนสองซก พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

ตองไปนำเงนจากถงแดงทพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว

ทรงสะสมไวเปนเงนทองพระคลงเกอบสามลานบาท นำมาไถ

ประเทศจากฝรงเศสดวยพระทยทเจบปวดยง นกลาอาณานคม

ผเลวราย ทนนยมทไมรจกพอเตบโตสบมา

ทนนยมไมรจกพอยอมแสดงออกสามดานดงน

๑ ตางคนตางอย เหนแกตว แยงชง ฉวยโอกาส

๒ มหาวทยาลยไปยนอยกบฝายทนนยมไมรจกพอ

๓. มหาวทยาลยขาดจาคะ ขาดจตอาสา ขาดจตสำนกสาธารณะ

แลวเรากแยกมหาวทยาลยแบบตวใครตวมน

แยกคณะ แยกศาสตร แยกภาควชา ฉลาดและเกงคนละอยาง

ออนแอและมปญหากนคนละมากมายหลายอยางและทระนงกน

ไปทวเมอง เสฐยรโกเศศ (พระยาอนมานราชธน) เคยกลาวไว

วา “การศกษาในสมยน สวนใหญเปนการศกษาวชาเฉพาะ

อยาง ซงถาเชยวชาญเฉพาะวชาทไดศกษามา กตองบกพรอง

ในความรเปนธรรมดา ถายงมความเชยวชาญเฉพาะวชาใด

กมกมตามดและใจคบแคบ เพราะรสกเหนวาวชาอนมความ

สำคญสวชาของตนไมได”

อยางไรกตาม มหาวทยาลยกตองไมลมแกนสาระของ

ตนเอง องคความรและนวตกรรมทกดาน ยอมกอเกดมาจากคนควา

วจย ไมใชสอนอยางเดยว สอนอยางเดยวความรจะหมด ความร

จะลาหลง ถามหาวทยาลยไมคนควาวจย มหาวทยาลยจะเอาอะไร

ไปสอน เอาอะไรไปบรการวชาการแกสงคมเอาอะไรไปทำนบำรง

ศลปวฒนธรรม เอาขปากคร ขปากตำราคนอน ขปากฝรงไปสอน

ไมใชความรของตนเอง ไมใชเรองนาภาคภมใจ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ในหวงเวลา มศว

๖๐ ป ศรสงามหานคร “จดเปลยน มศว” กำลงรณรงครวม

กนอยางเขมแขงอยสามเรอง

๑. รณรงคมหาวทยาลยสเขยว (Green University)

๒. รณรงคภาษาไทยเขมแขงและ “รกการอาน”

๓. รณรงคจตอาสาเพอพฒนาจตสำนกสาธารณะ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กำหนดดาวไวสามดวง

• ดาววชาการและวจย

• ดาวนสต

• ดาวชมชน

ดาวดวงอนคงไมตองกลาว กลาวเฉพาะดาวชมชน เรา

จดสรรงบประมาณมากมายเพอลงสชมชน บรหารวชาการแก

ชมชน ๔-๕ ปทผานมา ไมนาจะนอยกวา ๒๕๐ ลานบาท การลง

สชมชนกเพอใหคณาจารย บคลากร นสต เหนคณคาของชมชน

สงคม ผคนทขาดโอกาส ดอยโอกาส โครงการไมนอยกวา ๒๐

โครงการ ปฏบตภารกจอยางมประสทธภาพ ทกคณะ วทยาลย

สถาบน สำนก ตระหนกและใหความสำคญแกการ “ลงสชมชน”

นนคอกระบวนการสรางจตอาสาและจตสำนกสาธารณะนนเอง

ศนยการแพทยปญญานนทภกข ชลประทาน มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ จะเปนตนแบบเรองจตอาสาในโรงพยาบาล

นสตจากคณะตางๆ จะลงไปอยขางเตยงผปวย ชวยเหลอ พดคย

อานหนงสอ เชดตว ฯลฯ ใหกบผปวยมากมาย

“มศว คอผให เราจงเปนผใหและภมใจในความเปน มศว”

จตอาสา คอ รากของจตสำนกสาธารณะ ในทางจตวทยา

เราเชอกนวา “ถารกตวเองไมเปน เรากรกคนอนไมเปนดวย”

เตาบอกวา “ทำตวเราเองใหมความสข ทำคนอนใหมความสข

เมอคนอนมความสข เรากจะมความสขมากขนดวย” การเปน

ผให อาสาสมคร จตอาสา จตสำนกสาธารณะ ลวนทำใหคนอน

มความสข แลวเรากจะมความสขเพมขนดวย

คณะศลปกรรมศาสตร มศว กวาสบปมาแลว รบนสต

สอบตรงทงหมด เพราะสอบเอนทรานซหรอผานระบบแอดมชชนส

เปนระบบทตรวจวดหยาบ ไมสามารถไดคนเกง คนด คนรกองคกร

การสอบตรงของคณะศลปกรรมศาสตรเกอบทกวชาเอก ยกเวน

เฉพาะวชาเอกทตองการรบนสตอยางงายๆ การสอบตรงตอง

สงแฟมประวตและผลงานหรอ “พอรตฟอลโอ” ในพอรตฟอลโอ

ใหสงเอกสาร ภาพ รางวล งาน หนงสอรบรอง

แสดงศกยภาพสามดาน

๑. ความสามารถพเศษในวชาเอกของตน

๒. งานอดเรกของแตละคน

๓. หลกฐานแสดงการมจตสำนกสาธารณะ

เราไดเดกฉลาด เกง ด มความสข ศรทธาในสงเขาเรยน

234

รกหองเรยน รกสถาบน

ผมมโอกาสไดฟงการบรรยายเรองการรบแพทยในสหรฐ

อเมรกา หลายตอหลายมหาวทยาลยกำลงปรบตว ดวยเดกทจะ

เรยนแพทยลวนเกรดสง GPAX เกอบเตมสทงหมด การคดกรอง

มปญหามากถาเอาคะแนนเปนตวตง การรบนกเรยนแพทยจง

หนมาตรวจสอบการทำงานอาสาสมครหรอ volunteer ประกอบดวย

เพอใหไดหมอทไมคดแคบและเหนแกตว ใหไดหมอทเสยสละ

อทศตนเพอผอน เพอชมชน

ผมเชอวา การทเราสรางเดกและเยาวชนหรอสรางผ

คนใหมจตอาสา มจตสำนกสาธารณะหรอมจาคะ ยอมสงผล

สามดานสำหรบอนาคต

๑. เขาจะเปนผให มจตสำนกสาธารณะ มความสข ชวยให

คนอนมความสข และเขาจะมความสขยงขน

๒. เขาจะชวยลดความเหนแกตวของสงคมทนนยมลง ซง

ความเลวรายแตกแยกในสงคมไทยขณะน ลวนมาจากความเหน

แกตว

๓. เขาจะชวยแกวกฤตโลกในระยะยาว ไมวาจะเปนวกฤต

ในเรองของจำนวนประชากร อาหาร ความรนแรง โรครอน ฯลฯ

พนฐานการศกษาวนน อาจไมงายนกสำหรบการพฒนา

จตอาสา จตสำนกสาธารณะ หรอการเปนผให แตเราตองไมยอม

จำนน ตองจดเทยนกนคนละดวงสองดวงใหสวางไสวใหจงได

ซงเราจะตองปรบรอมากมายหลายดาน

๑. ปรบรอปรชญา แผน และกลยทธของมหาวทยาลย

๒. ปรบรอหลกสตร สอ กระบวนการเรยนการสอน

๓. ปรบรอผบรหาร คณาจารย บคลากร ใหเปนตนแบบทด

๔. กจกรรมนสตตองเขมแขง จรงจง ตอเนอง

๕. ครอบครวและสอมวลชนตองปรบตวไปพรอมกน

๖. นกเรยนนสตนกศกษาตองพฒนาจตสำนกสาธารณะให

ตนเอง

ทายทสด โจทยทยากเหลาน นกวจยในมหาวทยาลย

จะพฒนางานวจยในเรองจตอาสาเพอพฒนาจตสำนกสาธารณะ

อยางไร ทงการวจยในเรองนอยางแยกสวน และบรณาการเขาไป

สวจยอนๆ ในศาสตรตางๆ ทมความหลากหลาย ใหเรองนผสาน

อยกบทกเรองราวในการคนควาวจย การเรยนรและการดำรงชวต

เปนประการสำคญ

หมายเหต

เขยนจากการบรรยายเรอง

“จตอาสาเพอพฒนาจตสำนกสาธารณะ”

ในการประชมวชาการ “ศรนครนทรวโรฒวชาการ” ครงท ๓

เนองในงานวนสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

ณ อาคารวจยและการศกษาตอเนอง

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร กทม.

๒๑ มกราคม ๒๕๕๒

235

การสงเสรมและพฒนาเ ด ก ท ม ค ว า ม ส า ม า ร ถ พ เ ศ ษ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ใหความสำคญกบ

การศกษาคนควา การเรยนการสอน และการบรการวชาการแก

สงคม ในเรองเดกและเยาวชนทมความสามารถพเศษ มาตงแต

ครงยงเปนวทยาลยวชาการศกษา โดยเฉพาะอยางยงสถาบนวจย

พฤตกรรมศาสตร ซงกคงไมนอยกวา ๓-๔ ทศวรรษทผานมาเมอ

วทยาลยวชาการศกษาพฒนาเปนมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

(๒๕๑๗) บทบาทและหนาททางดานนไดเขาไปอยในภาควชา

การศกษาพเศษ คณะศกษาศาสตร ซงกไดมบทบาทเขมแขง

ทงทางดานผมความสามารถพเศษ (Gifted)และเดกทมความตอง

การพเศษ (Special Need Children) “พเศษ” ทงทางบวกและ

ลบ สบมาจนถงวนน

เรามนใจวา เราไดทำเรองนอยางเขมแขงในทกดาน

เรามผเชยวชาญ มนกวชาการ ทมบทบาทโดดเดนในสงคมไทย

และเปนทคาดหวงของสงคมตลอดมา แมหลายมหาวทยาลยจะ

พยายามดำเนนการเรองนกตาม รวมทงภาครฐบาล ทพยายาม

จะเรมตนแตกยงไมเปนชนเปนอน

นอกจากนนแลว ในสวนของโรงเรยนสาธต ทงประถม

ศกษาและมธยมศกษา กไดใหความสำคญเรองนมาโดยตลอด

ทางคณะศลปกรรมศาสตร มศว ไดจบงานดานนในสวนทเกยว

กบผมความสามารถพเศษทางดานทศนศลปและศลปะการแสดง

รวมกบสำนกงานคณะกรรมการ การศกษาแหงชาต (สกศ.) อย

ระยะหนง ไดมทงผลงานวจยการรางนโยบายและแผนการเผยแพร

งานวจย สงพมพ การสมมนาวชาการ ทพฒนาไดระดบหนง

ผมไดใหความสำคญและศกษาเรองนมาโดยตลอดได

ทำงานรวมกบสำนกงาน คณะกรรมการการศกษาแหงชาตหลาย

เรอง ทำหนาทประธานรางนโยบายและแผนเพอพฒนา ผมความ

สามารถพเศษทางดานทศนศลปและศลปะการแสดง คณะวจย

ไดวจยเพอพฒนากระบวนการเรยนการสอนทเกยวกบพหศลป

ศกษา (Arts Education) กระบวนการเรยนการสอนซไอเสเอสท

(CISST) โดยใชโรงเรยนไผทอดมศกษา กทม.เปนฐานการวจย

ซงกระบวนการดงกลาวไดมผนำไปวจยตอยอดอกหลายเรอง

ไดเผยแพรทงสงพมพ การสมมนาวชาการ การเรยนการสอนนอกจาก

นนยงไดจดตง “สถาบนวจยเพอการพฒนาการศกษาสำหรบผ

มความสามารถพเศษดานทศนศลปและศลปะการแสดง” อกดวย

เมอมารบหนาทบรหารมหาวทยาลยในปจจบนน กคดวา

มศว จะตองหลอมรวมงานทกระจายอย จดตงเปนองคกรทม

ศกยภาพระดบชาต ผนวกทงทางดานผมความสามารถพเศษ

มความตองการพเศษ รวมทงเรองผมสามารถพเศษทางดานตางๆ

เขาไวดวยกน ซงความพยายามดงกลาวไดเรมขนแลว พฒนา

ในรปแบบของโครงการบรการวชาการแกสงคมมาเปนปทสอง

(๒๕๔๘ และ ๒๕๔๙) งบประมาณปละประมาณ ๑๐ ลาน

ในนามของ “โครงการจดตงสถาบนวจยและพฒนาผมความร

ความสามารถพเศษและเดกทมความตองการพเศษแหงชาต”

ซงจะผลกดนใหเปนองคกรถาวรตอไป โดยจะรวมมอกบภาควชา

การศกษาพเศษ คณะศกษาศาสตร โรงเรยนสาธต คณะ และ

สถาบนทเกยวของ สรางความเขมแขงใหจงได

ความเขมแขงทางดานนของ มศว นาจะพรอมดวย

โครงสราง ระบบและกลไกขององคกร ผเชยวชาญ บคลากร

องคความร ทนทเปนนสต แรงสนบสนนของผบรหาร เราคงตอง

ใชโอกาสนใหดทสด

กลาวถงโรงเรยนสาธต มศว ขณะนเรามระดบประถม

ศกษา (ชวงชนท ๑ และ ๒) ระดบมธยมศกษา (ชวงชนท ๓

และ ๔) ท มศว ประสานมตร ระดบมธยมศกษาทปทมวน ซงม

ทงการเรยนการสอนปกต (สาธต) และโครงการพเศษภาษาองกฤษ

“EPTS” ทเกยวของกบการพฒนาเดกทมความสามารถพเศษ

ทางดานภาษา ในขณะทโรงเรยนสาธต มศว ประสานมตร จะเนน

Multiple Intelligences เนนความหลากหลาย เนนภาวะผนำ

(Leadership) เนนกจกรรม โรงเรยนสาธต มศว ปทมวน จะเนน

การเปน Elite School เนนความสามรถพเศษทางภาษาองกฤษ

พรอมกนน มหาวทยาลยฯ กำลงผลกดนใหเกดโรงเรยนสาธตอก

แหงหนง ท มศว องครกษ แนวคดเบองตนจะพฒนาใหเปน

โรงเรยนสาธตทเนนทางดาน Neohumanism ซง “ความเปน

โรงเรยนสาธต” หรอ “ระบบโรงเรยนสาธต” ของ มศว ซงเปน

Laboratory and Demonstration School จะเปนฐานสำคญ

ในการพฒนาองคความร ฐานการผลตบณฑตทางดานการศกษา

และการบรการวชาการทางดานความสามารถพเศษและความตอง

การพเศษดวย

ทรรศนะทเกยวกบเรองความสามารถพเศษหรอ“Gifted”

ผมเองมองหลายดาน ประเดนสำคญผมมองไปทศกยภาพของ

สมอง การเรยนรเรองศกยภาพของสมองพฒนามาประมาณครง

ศตวรรษ ผมเชอในพลงรวม (Synergy) ของสมองทงสองดาน

236

ซายและขวา ซายทเปนเรองของ เหตผล ตรรกะ ตวเลข ภาษา

การวเคราะห ขวาทเปนเรองของมตสมพนธ ภาพ ภาพรวม

จนตนาการ ความคดสรางสรรค การสงเคราะห ตางมพลงรวม

และผลกดนซงกนและกน ซงอาจคลายกบพลงหยนและหยางของ

โลกตะวนออก การศกษาทแยกโรงเรยนชาย - หญง วทย - ศลป

แบบสดขว ฉลาดดานหนงและไมฉลาดอกหลายดาน ผคนเหลานน

จงเปนปญหามากมายหลายแงหลายมมอยในสงคมขณะน

อาจศกษา อลเบรต ไอนสไตน ทปรบเปลยนกระบวน

การทศนเกยวกบสสารและวตถมาสพลงงาน เขาคอสญลกษณและ

แรงบนดาลใจของโลกวทยาศาสตรในปจจบนเขาคอผทใหความ

สำคญกบ “Imagination” ใหความสำคญและรกศลปะอยายง

เขาเปนนกไวโอลนชนยอดดวย ลโอนาโด ดา วนช สวนหนง

เราอาจรจกเขาเพยงศลปนผยงใหญของโลก รจกจตรกรรมโมนาลซา

ภาพอาหารมอสดทาย ภาพการตดสนครงสดทายในวหารซสตน

นครวาตกน อตาล แตเขาคออาจารยแพทยศาสตรทางดานกายวภาค

ศาสตร อาจารยทางดานวศวกรรมศาสตร ทศกษาและรางภาพเครอง

ทนแรง เครองจกรกล เฮลคอปเตอร เครองบน ฯลฯ แรงบนดาล

ใจทกอใหเกดนวตกรรมมากมาย

ดาวนชพรอมดวยสมองซายและขวา เปนคนมระบบ

ระเบยบ ประณต แตงกายสะอาดเรยบรอย เฉลยวฉลาด ศลปนไทย

ไมคอยเอาดาวนชเปนตนแบบ เราออกไปทาง มเคลนเจโล ทไม

คอยมระบบและดสกปรก แต “ศลปะ มศว” แนวโนมไปทาง

ดาวนช

อาจศกษา พระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจ

พระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ของเรากลาวเฉพาะ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ททรงศกษาและสรางสรรคทกสง

ทกอยางบนโลกน ทงวทยและศลปและนอกเหนอกวาวทยและ

ศลป ทรงคลารเนต แซคโซโฟน ทรมเปต อยางยอดเยยมในชวง

เวลาททรงสรางสรรคศลปะ ๘-๙ ป จตรกรรมฝพระหตถสนำมน

กวารอยภาพ ทามกลางพระราชกรณยกจลนพนอยางหาทเปรยบมได

อาจศกษา คณหมอประเวศ วะส หมอทเสนอความคด

ไดอยางลมลกในทกดาน ศาสตราจารยสปปนนท เกตทต นกวทยา-

ศาสตรทเสนอความคดเหนและมบทบาททางการศกษาไทยอยาง

ยอดเยยม คณโสภณ สภาพงษ วศวกรทเปนนกสงคมศาสตร

มนษยศาสตร อยางลกซง ดร.ชยวฒน วบลสวสด อดตผวาการ

ธนาคารแหงประเทศไทย นกเศรษฐศาสตรทคยเรองวรรณกรรม

ศลปศาสตร ศลปะ วรรณกรรมเดก ดวยหวใจหรอศาสตราจารย

สทศน ยกสาน นกวทยาศาสตรยอดเยยมทซาบซงกบศลปะอยาง

ยอดเยยมเชนกน

การทดลองเกยวกบเรองสมองของกลมพฤตกรรม

นยม การวจยรนคลาสสคนานมาแลว เขาเอาหนทดลองกลมหนง

มาใสกรง มกลองอาหารกลไกอยในกรง หนจะกนอาหารไมได

ถาไมเอาตนไปแตะทกระเดองกลไก นานเขาหนคงจะเรมหววงกน

วนวายอยในกรง อาจบงเอญไปเหยยบกระเดองกลไก อาหารเมด

หลนลงมา เมอไดกนอาหารทแลนลงมากกอใหเกดการเรยนร

การเหยยบกระเดองกลไกและไดกนอาหารจงไมเปนปญหาสำหรบ

หนกลมนน (กลม A)

ผศกษา (ใจราย) ททดลองเรองนผาสมองหนเอา RNA

“Ribonuclic Acid” กรดทอยในทชชในสมองหนกลมนน นำ

ไปฉดเขาสมองหนทดลองอกกลมหนง (กลม B) นำหนกลมน

ไปใสกรงทมกลองอาหารกลไก เปรยบเทยบกบหนธรรมดาอก

กลมหนง (กลม C) ผลปรากฏวา เจาหนกลมทฉด RNA จาก

หนทเรยนรการกนอาหารจากกลองอาหารกลไกแลว เรยนรการ

เหยยบกระเดองกลไกเพอกนอาหารเมดไดเรวกวาหนธรรมดา

(กลม C) การทดลองเชนนพยายามจะบอกวา ศกยภาพของสมอง

มผลตอการเรยนรดวย… โชคดทไมใชคนทดลอง

หลายปมาแลว ใครทไดชมภาพยนตเรอง “Amadius”

ซงเปนภาพยนตเชงประวตของ โมซารท “Amadius”เปนชอ

กลาง เราจะเหนวาโมซารทฮมทำนองเพลงออกมาเหมอนกำลง

เพอ ตองมคนไลตามเพอบนทกโนตเพลงคลาสสคทเหมอนหลด

มาจากสวรรค เหมอนเปนการจตหรอ “divinity” หลายคนเชอวา

โมซารทมพรจากสวรรค แตกมนกวจยคนหนงชอไวสเบรกยนยน

วา มหลกฐานมากมายทแสดงวาโมซารทแตงเพลงดวยกระบวน

การปกต ลองผดลองถก มการแกไขโนตเพลงมากมาย แกไข

แลวแกไขอก เปนกระบวนการสรางสรรคดวยวทยและศลป

ดวยตรรกะและความงาม ดวยกระบวนการสมองซกซายและ

ขวา ดวยจนตนาการและการปนจนตนาการใหเปนรปธรรม กอนท

237

บทเพลงเหลานนจะไดรบการแซซรองไปทวโลก

Gottfried Schlaug นกประสาทวทยาจากมหาวทยาลย

ฮารวารด ยนยนวา “Planum Temporale” ในสมองซกซาย

ของคนเรา มศกยภาพในการรบรและแยกแยะคลนเสยงทแตก

ตางกน นกดนตรทดมกจะม Planum Temporale ทมศกยภาพสง

คณสทธพร อมรพนธ มอกตารลดของ “The Impossible”

เปนสมองและมอแกะโนตเพลงสากล แยกเสยง หรอ “pitch”

ทางดนตรไดอยางยอดเยยม

วนเนอร, เฮดแลนดและคณะ ไดสงเคราะหงานวจย

ประมาณ ๘๐ เรอง ทางดานศลปะการแสดง (Performing Art)

ยนยนวา การฝกฝนทางดานศลปะการแสดงจะชวยพฒนา

การเรยนรและทกษะทางภาษา (Verbal Skill) ใหดขน ซงความ

สามารถทางดาน Performing Art กเปนหนงในพหปญญาของ

โฮวารด การดเนอร “Kinesthetic Intelligence” ดวย

ศกยภาพของสมองซกซายขวาทเกยวของกบจนตนาการ

เกยวของกบเหตผลและทกษะเชง มตสมพนธ (Spatial Reason

and Skill) ทจะสงผลไปสการเรยนรและพฒนาทางดานทศนศลป

หรอศลปะจนตทศน (Imaging Art) จากการวจยเกยวกบพหศลป

ศกษา และซไอเอสเอสท “CISST” ยนยนวา เดกทมความสามารถ

ในการสรางสรรคศลปะ (ศลปะจนตทศน) สมพนธกบความสามารถ

ทางการศกษาโดยรวมดวย

เรองศกยภาพของสมองเปนเรองสำคญเรองหนงทเรา

ตองเรยนรและศกษาคนควาไปพรอมกบเรองอนๆ ทเกยวของกบ

เดกทมความสามารถพเศษ ปจจบนมการพดกนถงการศกษาฐาน

สมอง (Brain-Based Education)ทพฒนาศกยภาพสมองใน

แตละวยและวฒภาวะ พจารณาความสำคญของสมองซายและขวา

พจารณาพลงรวมของสมองซายและขวา มองการเรยนรเชงบรณาการ

อยางองครวม อยางสหวทยาการ เปนตน

นอกจากเรองศกยภาพของสมองแลว ควรมองไปท

จตวทยา พฤตกรรมนยม (Behavioralism) ทเกยวของกบ

สงแวดลอม สภาพแวดลอม การเลยงด บรบทตางๆ การเปดกวาง

การเปนตนแบบทดของพอแม ผปกครอง การมเหตผลการเปด

ขอมลความรทกวางและหลากหลายใหกบเดก การเปดโอกาสให

เดกคด ตดสนใจ ภาคภมใจในความร และความสามารถของ

เขาเอง ฯลฯ สงเหลานลวนเปนปจจยเกอหนนทมคายง

พจารณาจตวทยา จตวเคราะห (Psychoanalysis) ของ

ซกมนด ฟรอยด หนงสอเลมแรกและทฤษฎของเขามอายครบ

รอยปเมอปทผานมา (๒๐๐๕) เรองของภาวะเกบกด ID,EGO,

SUPER EGO เรองความเกบกดเชงเพศ ความเกบกดของมนษย

ทเสมอนภเขานำแขงในทองทะเล สวนทมองเหนเพยงเลกนอย

ลอยอยเหนอผวนำ “Psychoanalysis” ยงคงทรงอทธพลตอ

สงคม การเมอง การศกษา ชวต เรายงคงพดถง Art Therapy,

Music Therapy ทงๆ ทเวลาผานมานบดวยรอยป ฟรอยด

เองไดเขยนวเคราะหดาวนชในเชงจตวทยาวเคราะหไวอยางนา

สนใจมาก

นอกจากนน ยงอาจตองพจารณาจตวทยา มนษยนยม

(Humanism) ซงปจจบนไดพฒนามาส Neohumanism ทสมพนธ

กบยคหลงสมยใหม (Postmodernism) ทมองมนษย ชมชน

ธรรมชาตสงแวดลอม วฒนธรรมบรณาการ ฯลฯ มาสโลว ทมอง

ยอดปรามดในเชงอดมการณ เปนความใฝฝนของมนษย อดมการณ

และความใฝฝนทอยเหนอปจจย ๔ ในการดำรงชวต การไขวควา

ทางวตถหรอชอเสยงเกยรตยศจอมปลอมทงหลาย ออตโต แรงค

ทเชอมนในพลงของเจตจำนง หรอ “Will” ซงควรเปนธงของ

ชวต ธงทตองสรางใหเกดขนกบลกหลานของเรา ลกศษยของเรา

หรอ ทานพทธทาสภกข ทคำสอนของทานเตอนใหเราทกคน

ปกธงแหงความดงามไวในชวต ซงปน (๒๕๔๙) เปนรอยปแหง

ชาตกาลของทาน

ผทมความสามารถพเศษ (Giftedness) ตามดกรท

แตกตางกน มกมพฤตกรรมหลายอยางทนาสนใจ นาสงเกตและ

ตดตาม ประมวลไดหลายลกษณะ เชน

๑. สนใจในกจกรรมทประเทองปญญา (Intellectual Activities)

๒. สามารถสรางความคดรวบยอดไดด (To Conceptualise)

๓. ตนตวทงใจและกาย (Intellectual and physical

Restlessness)

๔. มระดบการรคดสง (High Cognitive Level)

๕. มทศทางหรอแนวทางทซบซอน (Complex Direction)

๖. รเรมและแสดงลกษณะเฉพาะตว (Initiative and

Originality)

๗. ใสใจและยนกรานดงเดยว (Persists Single Mindedly)

238

๘. มความคาดหวง (Expectation)

๙. แสดงคณภาพภาวะผนำ (Leadership Quality)

ผมไมทราบวา “เดกทมความสามารถพเศษระดบสง”

ตามประเดนการสมมนา เปนอยางไร เพยงแตเชอวา การกอเกด

“ความสามารถพเศษ” ตองมบรบท มปจจยหลากหลายทจะกระตน

หรอผลกดนใหบคคลผนนแสดงศกยภาพสงสดในแงมมของเขา

เพอประโยชนตอตวตนของเขา ตอสงคม ความสามารถพเศษท

ตองอยบนฐานของคณธรรมและจรยธรรมในสงคม ทงพลงภายนอก

และภายในจะกอใหเกดความรสกเปนเลศภายใน (Intrinsic Merit)

สงผลสพฤตกรรม กจกรรม และนวตกรรมตางๆ บนโลกใบน

บางทฤษฎอาจมองผมความสามารถพเศษเปนปรมาณ เปนจำนวน

หรอเปนเปอรเซนต แตผมมองผมความสามารถพเศษเปนดกร

ทแตกตางกน ถาเราเชอวา ลกศษยของเราหองหนง มความ

สามารถพเศษทหลากหลายแตกตางและมดกรทแตกตางกน

เรายอมพฒนาความสามารถพเศษทแตกตางหลากหลายของเขา

ใหมศกยภาพสงสด บนความแตกตางหลากหลายนน มใชเพยง

ความสำคญของเดก ๒-๓ คน ในหองเรยนเทานน และตองไมลม

วา ผมความสามารถพเศษเหลานน ตองเปนคนเกง คนด และ

มความสข เพอตนเอง เพอครอบครว และเพอสงคมดวย

หมายเหต

เขยนจากการบรรยายในการเปดสมมนาวชาการ

เรอง “การสงเสรมและและพฒนาเดกทมความสามารถพเศษ

ระดบสง”

ภายใตโครงการจดตงสถาบนวจยและพฒนาผมความสามารถ

พเศษและเดกทมความตองการพเศษ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

๓๑ พฤษภาคม ๒๕๔๙

ณ อาคารวจยและการศกษาตอเนอง

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

239

ศ ล ป ศ า ส ต รแ ล ะ ว ช า ศ ก ษ า ท ว ไ ป

ศาสดา ปรชญาจารย นกคด จะคดและเผยแพรความคด

ทเปนองครวม เปนการเชอมโยงผสานสารตถะตางๆ เขาดวยกน

ศาสดาของทกศาสนา นกปรชญาจน อนเดย กรก เมอนกปรชญา

กรกมบทบาททางตะวนตก เมอ ๔๐๐-๕๐๐ ป กอนครสต

ศกราชมงเนนเรองความจรง ความด และความงามผสมผสาน

กนความจรงไดพฒนาเปนวทยาศาสตร ความดไดพฒนาเปน

จรยศาสตรและความงามไดพฒนาเปนสนทรยศาสตร

วทยาศาสตร คอ การอยรวมกบธรรมชาตสงแวดลอมอยาง

สนตสข

จรยศาสตร คอ การอยรวมกบผอนอยางสนตสข

สนทรยศาสตร คอ การอยรวมกบตนเองอยางมความสข

นกปรชญากรกสายหลก โซฟสต จากโสกราตส เพลโต

มาสอรสโตเตลสานศษย อรสโตเตลใหความสำคญกบความจรง

เปนอยางมาก ศกษาวทยาศาสตรธรรมชาต โลก ดาราศาสตร

จนกลายเปนรากฐานของวทยาศาสตรในเวลาตอมา และเขากได

รบการสรรเสรญวาเปนนกปรชญาทเปนเสมอนเอนไซโครปเดย

เลมแรกของโลก และการแยกศกษาเปนเรองๆ เชนนน เทากบ

เปนการเรมตนแยกศาสตรตางๆ ออกจากกน รวมทงการแสวงหา

การศกษาความลมลกในเรองตางๆ เหลานนดวย ซงการแยกความ

ลมลกในแตละเรอง แตละประเดนนน กำลงกาวไปสการแยก

ศาสตรตางๆ และสงผลมาสทนนยมตอมา ซงการแยกศาสตร

ดงกลาว ยอมเปนทงจดแขงและจดออน ประเดนสำคญทตามมา

คอ เมอเราแยกศาสตรตางๆ แลว เราจะสรางความสมพนธ

สรางความเชอมโยงเปนเอกภาพ หรอสรางพลงรวมของศาสตร

ตางๆ เหลานนอยางไร

กลาวโดยสรปสำหรบปรชญาแลว ปรชญาเอาความคด

และความรเปนตวนำ เพอชกนำผคนไปสความจรง ความด และ

ความงาม

ทางดานศาสนา ศาสนาเอาสงคมเปนตวนำ สงคมท

สนตสข สงคมทดงาม เปนการบรณาการหลกธรรมและคำสอน

บนฐานของจรยธรรม (Ethical Based) ในขณะทพทธศาสนา

เอาศลหรอความดงามนำ ครสตศาสนาเอาความรกนำ สงคมตะวนตก

กาวเขาสยคกลาง ยคมด (Dark Age) ชวงตนครสตศกราช แลว

สงครามครเสดระหวางครสตศาสนกชนกบมสลมกตอสฆากนเปน

รอยป ไปขนผคนมาเปนเหยอของสงครามศาสนาคลนแลวคลนเลา

แลวตางกพายแพกนไปเอง ยโรปตอนใตเรมตงสตได เรมรงเรอง

ยโรปตอนเหนอยงปาเถอน

กลาวถงสงครามแลว ทผานมามกเปนสงครามแยงชง

วตถทรพยสนเงนทอง แยงชงผคน แยงชงพนท แยงชงทาง

เศรษฐกจ ปจจบนเราอาจจะกำลงแยงชงการสอสารแยงชงเหยอ

ทางวฒนธรรม ซงเราอาจจะกำลงเปนเหยออยดวยกได

เมอเรอนาสซองเตบโตขนในชวงตรสตศตวรรษท

๑๔-๑๕-๑๖ ครสตศตวรรษท ๑๔ เรมเกดมหาวทยาลยเฉพาะ

ทางในอตาล วทยาศาสตร เทคโนโลย ธรกจ ศลปวทยาการ

เจรญกาวหนาจากรากฐานกรก โรมน โรมนเนสก ลทธมนษยนยม

(Humanism) งอกงามจากรากเหงาปรชญากรก ตามมาดวย

พฒนาการของ “Liberal Arts” หรอ “ศลปศาสตร” ศาสตรทมง

พฒนาความเปนมนษย พฒนาความเปนเสรชน พฒนาสตและ

ปญญา สรางเสรชน “Free Man” ทมงใหหลดพนจากอวชชา

หลดพนจากความโงเขลา ปาเถอน ไมมศาสนา หลดพนจากการ

เปนทาส

“Liberal Arts” คำวา “Arts” ไมใชหมายถงงานศลปะ

ปรากฏการณทางศลปะ แตเปน “ศาสตร” เปนสถานะศลปะ

(State of Art) เปนระดบศลปะ (Stage of Art) เปนระดบเซยน

ระดบกระบอยทใจ คำและความสามารถในภาษาไทยทเกยวกบ

คำวา “ศลปะ” เชน ศลปะมวยไทย ใบประกอบโรคศลป ศลปะ

การครองเรอน ศลปะการปรงอาหาร เปนตน เปนระดบเหนอ

ธรรมดา ระดบวเคราะหและสงเคราะห ระดบทดทงปามใชดตนไม

เพยงบางตน ศลปศาสตรเกยวของกบมนษยศาสตร สงคมศาสตร

วทยาศาสตร ศลปกรรมศาสตร ไมวาจะเปน ภาษา วรรณคด

นตศาสตร วทยาศาสตร ประวตศาสตร คณตศาสตร ดนตร

ศลปะ และทกศาสตรนนเกยวของกบมนษย เกยวของกบความ

ดงามของมนษย ซงดเหมอนจรยศาสตร (Ethics)จะครอบศาสตร

เหลานนไว

การกลาวถง “ศลปศาสตร” หรอ “Liberal Arts”

ดจะมนำหนกทเปน “ศาสตร” ศาสตรทมจรยธรรมความดงาม

เปนเงาอยทกลมหายใจ เปนศาสตรทมบรณาการเขาหากนอยาง

240

เปนเอกภาพ อยางไรกตามศลปศาสตรกปรบเปลยนมาเปน

“วชาศกษาทวไป” (General Education) ในการศกษาวชาบงคบ

ในการศกษาระดบอดมศกษาในสงคมไทย ซงฟงแลวไมคอยม

นำหนกของ “ศาสตร” เหมอนเปนวชาทอยางไรกได เรยนหรอ

ไมเรยนกได อยางทเราทราบกนดวา แทจรงแลวไมควรเปนเชนนน

ความรยอมเปนฐานของปญญา คนมความรอาจไมม

ปญญา แตคนทมปญญาตองมฐานความร ปญญาเปนผลกของ

ความรความคด เปน “Crystal of Knowledge” และ “ภมปญญา”

ยงลมลกและตดดนเปนระดบเซยน ระดบกระบอยทใจ ระดบ

ศลปะอนลำลก

เมอกลาวถง ผสอนวชาศกษาทวไปหรอศลปศาสตร

จำเปนจะตองมความรทลมลกดงเดยวเฉพาะสาขาวชา มความร

หลากกลายสาขาวชา และมศกยภาพในการเชอมโยง การบรณาการ

ศาสตรเหลานน แลวเชอมตอไปสความเปนคน คณธรรมจรยธรรม

ความเปนสตวสงคม “Social Animal” คำของ อรสโตเตล

การอยรวมกบธรรมชาตสงแวดลอมอยางผสมกลมกลน ใหเกยรต

ซงกนและกน ทนถนอมหวงแหนคณคาของกนและกน

เมอเรามองคณธรรมความดงามและความสขสนตบนโลก

ใบน เรามองไดดงน

๑. ตวตนของเราเอง อยกบตนเองแลวมความสข ความดงาม

ทเกยวของกบสนทรยศาสตร มนษยศาสตร เลยไปถงวทยาศาสตร

สขภาพ

๒. ผอน อยกบคนอนแลวมความสข เขากมความสข เราก

มความสข ความดงามทเกยวของกบสงคมศาสตร แตเดยวน

สงคมศาสตรอาจทำใหเราขดแยงกนมากขน

๓. ธรรมชาตสงแวดลอม อยกบธรรมชาตสงแวดลอมแลวม

ความสข ไมทำลายกน ไมเบยดเบยนกน วทยาศาสตรธรรมชาต

นาจะชวยไดมาก

เราอาจนำ อารยวฒ ๕ ประการ หรอ “ความเจรญ

งอกงาม ๕ ประการ” มาชวยพฒนากระบวนการเรยนการสอน

วชาศกษาทวไป ดวยวชาศกษาทวไปประสงคจะสรางความเปน

คนทสมบรณ เปนคนทมความสขความเจรญ ตนเองมความสข

คนอนมความสข สงคมมความสข ธรรมชาตสงแวดลอมมความสข

โลกใบนมความสข

๑. เจรญงอกงามในศรทธา ศรทธาในตนเอง ผอน ธรรมชาต

สงแวดลอม สรรพ-ความร บาน องคกร ประเทศชาต

๒. เจรญงอกงามในศล ความดงามในการประพฤตปฏบต ม

ศลธรรมจรรยา เออ-อาทร รสทธและรหนาทในสงคมประชาธปไตย

ผสานทางโลกและทางธรรมในชวตของตน

๓. เจรญงอกงามในสตะ เปนคนเรยนร ศกษาคนควาสดบ

ตรบฟงตลอดชวต เปดใจกวาง มสตปญญาความคด รวมสราง

สงคมแหงการเรยนร

๔. เจรญงอกงามในจาคะ เปนผทมชวตเพอผอนดวย พอแม

ปยาตายายญาตพนอง เพอนฝง ผทออนดอย ผทขาดโอกาส

เปนผให เปนกลยาณมตรกบทกคน

๕ เจรญงอกงามในปญญา เปนคนแสวงหาความร มความร

พฒนาความรไปสปญญา เปนผสมควรไดรบการเคารพนบถอ

เปนทพงพงทางสตปญญาของผอน ของชมชน ของสงคมทายทสด

ถาเรามองวชาศกษาทวไป มองวชาศลปศาสตรอยางมความหมาย

มคณคาแกชวต เราตองมองไปทกระบวนการทจะกอใหเกด

ประสทธภาพ เกดมรรคและผล และสงผลไปชวชวตของเราทกคน

สบไป

หมายเหต

การบรรยายในการสมมนาผบรหารและคณาจารย ในการพฒนา

หลกสตรวชาศกษาทวไป ฝายวชาการ

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ณ เซน ไฮอะเวย รสอรท จงหวดกาญจนบร

วนท ๖ กนยายน ๒๕๕๑

241

242

แหลงการเรยนร มศว เพอชมชน

พนธกจหลกของมหาวทยาลยในสงคมไทย คอ

การศกษาคนควาวจย การผลตบณฑต การบรการวชาการแกสงคม

และการทำนบำรงศลปวฒนธรรม พนธกจสองประการหลง คอ

“การบรการวชาการแกสงคมและการทำนบำรงศลปวฒนธรรม”

เปนพนธกจเสรมทผลกดนหรอสนบสนนใหมหาวทยาลย ซงเปน

สวนหนงของสงคม ไดแสดงบทบาททางวชาการ ความรบผดชอบ

ตอสงคม ทสงผลกระทบตอสงคมโดยตรง พรอมกนนน ยงเปน

กระบวนการทางการศกษา ทจะนำประสบการณ ความรความ

สามารถ และภมปญญาจากสงคม จากชมชน กลบมาพฒนาการ

เรยนรในมหาวทยาลยดวย เปนปฏสมพนธเชงวชาการทสำคญ

แมจะมการเสนอหลกการใหการบรการวชาการแยกกบ

การทำนบำรงศลปวฒนธรรม ซงสองพนธกจนนสามารถผนวก

เขาดวยกน เพราะการบรการและการเรยนรในเชงปฏสมพนธ

ไมสามารถแยกออกจากกนได “การบรการ” ไมใชมหาวทยาลย

ทำตวเปนผรแลวเปนผใหบรการความรเพยงดานเดยว พรอมกน

นนมหาวทยาลยจะตองเรยนรดวย เปน “กระบวนการเรยนรซง

กนและกน” มากกวาการทำตวเปนผรเพยงฝายเดยว สรรพความร

ประสบการณ ภมปญญาในชมชนและในสงคม ไมสามารถแยก

ออกจากกนเปนแตละประเดนได “ศลปวฒนธรรม” ในสภาพท

เปนพลงบรณาการในสงคม ศลปวฒนธรรมจงไมควรแยกออก

จากสรรพความร ประสบการณ และภมปญญาอนแทจรง

หลกการทสบทอดกนมา เราใชคำวา “ศลปะ และ

วฒนธรรม” “ศลปะ” อาจแยกจาก “วฒนธรรม” แตคำวา

“ศลปวฒนธรรม” ในเชงวาทกรรม อาจแสดงความสมพนธ

ความเปนหนงเดยว ซงแทจรงแลวศลปะและวฒนธรรมในชมชน

ในสงคม ไมสามารถแยกออกจากกนได ถาเรามองศลปะและ

วฒนธรรมแบบองครวม “ศลปวฒนธรรม” ทหมายรวมทง

นามธรรมและรปธรรม ทงระบบคด กระบวนการและปรากฏการณ

ทงสงทเกยวกบจตวญญาน ความเปนมนษย นนคอสงเดยวกน

การทำหนาทและบทบาทของมหาวทยาลยใหสมบรณแบบ

มหาวทยาลยจงมใชสถานทเพอการศกษาหาความรและแสดง

ศกยภาพ เพยงเฉพาะในหมนสตนกศกษา คณาจารย และบคลากร

เทานน แตมหาวทยาลยตองเปนแหลงเรยนรของชมชน ของสงคม

ของทกคนนอกมหาวทยาลยดวย โจทยดงกลาวยอมทาทาย

กบการเปนมหาวทยาลยในโลกวนขางหนา โลกหลงสมยใหม

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ซงมรากฐานมากบกระบวนการ

เรยนร ชมชน และศลปวฒนธรรม ดวยประสบการณและการ

เปนผนำในการบรหารจดการหลากหลาย วทยาเขตในกรงเทพ

มหานครและภมภาค ในเมองใหญและชนบท ยอมมทนทางดาน

การบรการวชาการแกสงคมและการทำนบำรงศลปวฒนธรรม

อยางเขมแขงดวย

ถาประมวลแหลงเรยนรภายในมหาวทยาลยศรนครน-

ทรวโรฒ ซงขอเรยกวา “แหลงเรยนร มศว เพอชมชน”

ในปจจบนและอนาคตหรอแผนในชวง ๒ - ๓ ปน อาจประมวล

ไดดงน

สำนกหอสมดกลาง

ฐานะทมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เปนผนำในการ

พฒนาหองสมดใหเปนหวใจของการศกษาในระดบอดมศกษา

พฒนาระบบใหเปนระบบมาตรฐานสากล ตงแตครงเปนวทยาลย

วชาการศกษา (๒๔๙๗) ขณะนหองสมดไดกลายเปนแหลงเรยนร

ทมบคคลนอกมหาวทยาลยฯ มาใชบรการจำนวนมาก ดวยปรชญา

ในการบรการเพอสรางสงคมแหงการเรยนร เราจงไดรบการตอบรบ

ดวยด โดยเฉพาะอยางยงท มศว ประสานมตร

หอสมดกลางทงทมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ประสานมตรและองครกษ สวนหนงกำลงปรบตวเปน Smart

Library การบรหารจดการและบรการพฒนาเขาสระบบคอมพวเตอร

มคอมพวเตอรบรการ มส อการเรยนรท งระบบเกาและใหม

จำนวนมาก กวางและหลากหลาย มแหลงเรยนรพเศษ เชน

หองศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศร หองศาสตราจารย ดร.ขจร

สขพานช หองหนงสอหายาก หองหนงสอเดก เปนตน ในอาคาร

เรยนรวมใหมจะมหองสมดพเศษ เชน หองสมดวรรณกรรมเดก

นานาชาต หองสมดปรชญานานาชาต หองสมดวรรณคดนานาชาต

เปนตน

มหาวทยาลยฯ กหวงวาพฒนาการของสำนกหอสมด

กลางจะกาวตอไป จะพฒนาใหเปนแหลงเรยนรทเขมแขง กาวหนา

243

ครอบคลม ลมลก ทงเพอนสต คณาจารย บคลากร นกเรยน

โรงเรยนสาธต รวมไปถงนกเรยนนสตนกศกษาและประชาชน

ภายใตปรชญา “การบรการเพอสรางสงคมแหงการเรยนร” ใหม

ประสทธภาพตอไป

สถาบนวฒนธรรมและศลปะ

แมสถาบนวฒนธรรมและศลปะ จะมพฒนาการในชวง

อนสน แตดวยวตถประสงคหลกดานหนงคอ การพฒนาใหเปน

แหลงเรยนรแหลงหนง มหาวทยาลยฯ ไดปรบปรงอาคาร ๓ หรอ

“อาคารประสานมตร” ทมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร

ใหเปนอาคารอนรกษ เปน สถาปตยานสรณทกระตนเตอนคน

รนหลงใหตระหนกถง ประวตศาสตร พฒนาการ สตปญญา

วฒนธรรมองคกร ซงคณปการบคคล ครอาจารย บคลากร

ศษยเกาทกคน ไดปลาดอดตไวอยางสงางาม

ในอาคารประสานมตรจะประกอบดวยแหลงการเรยนร

สามดานหลก คอ หอจดหมายเหต พพธภณฑการศกษาและ

หอเกยรตยศ หอจดหมายเหตทบอกความเปนมาและรากเหงา

ของมหาวทยาลยฯ พพธภณฑการศกษาทบอกความเปนผนำทาง

การศกษาและพฒนาการทางดานการศกษาในสงคมไทย และ

หอเกยรตยศทรวบรวม บนทก ประวต และบคคลทมคณปการ

แกมหาวทยาลย เปนตน

ศนยศลปวทยบรการ

ศนยศลปวทยบรการเปนหนวยงานในคณะศลปกรรม-

ศาสตร คณะศลปกรรมศาสตรซงตงอยทมหาวทยาลยศรนครน-

ทรวโรฒ ประสานมตร มสถานทและแหลงเรยนรเพอการบรการ

วชาการแกสงคมสามสวนคอ หอสะสมศลปกรรม ซงสะสมผลงาน

ศลปะของ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

หลายชน สะสมงานศลปกรรมของศลปนทโดดเดน เชน งาน

จตรกรรมและประตมากรรมขนาดใหญของ กมล ทศนาญชล

ผลงานจตรกรรมของ หมอมเจาการวก จกรพนธ , ประกต บวบศย

เฉลม นาครกษ, อาร สทธพนธ, ประหยด พงษดำ, ประเทอง

เอมเจรญ, จาง แซตง, กำจร สนพงษศร, เดชา วราชน,

อำนาจ เยนสบาย, ปรชา เถาทอง, วรณ ตงเจรญ, ทวเกยรต

ไชยยงยศ, สมศกด ชวาลาวณย, ศรวรรณ เจนหตถการกจ,

นกล ปญญาด เปนตน นอกจากนนแลวในหอสะสมศลปกรรม

ดงกลาว ยงสะสมอปกรณและวสดท สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ

สยามบรมราชกมาร ทรงใชเขยนภาพ จดหมายเหต วตถ หนงสอ

และเอกสารเชงประวตศาสตรของคณะศลปกรรมศาสตร

นอกจากนนยงม “หอศลปกรรมศรนครนทรวโรฒ”

เพอจดนทรรศการศลปกรรมและบรการวชาการแกสงคม ม

“หอนาฏลกษณ” ทจดการแสดงและดนตรอยางตอเนอง

ศนยวจยและการจดการความรทางพฤกษศาสตร

“ศนยวจยและการจดการความรทางพฤกษศาสตร”

ตงอยทมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ องครกษ แมเปดดำเนน

การในระยะสน (๒๕๔๘) ชวงแรกไดพฒนาบนพนทประมาณ

สบไรเศษ และเตรยมพนทขยายออกไปอกประมาณ ๕๐ ไร

เปนความพยายามทจะพฒนาใหเปนศนยแหงการเรยนรหรอ

อทยานการเรยนร วจย จดการความร และการบรการวชาการทาง

ดานพฤกษศาสตรแกชมชน พรอมจะขยายเปน “แกลเลอร

พฤกษศาสตร” เพอสรางองคความร รวบรวมและอนรกษพรรณพช

พฤกษศาสตรทสมพนธกบชวตและชมชน บรการพนธพชหายาก

ขยายพนธพช พฒนาพนธพช ถายทอดเทคโนโลยทางดาน

พฤกษศาสตร เปนศนยการเรยนรรวมกน รวมทงการพฒนาให

เปนแหลงทองเทยวเชงนเวศนในอนาคตดวย

ศนยศกษาภมปญญาไทยในรามเกยรต

โรงเรยนสาธต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร

(ฝายประถมศกษา) ไดพฒนาและจดแสดงโขนนกเรยนระดบ

ประถมศกษามากวาทศวรรษ และเปนการแสดงโขนในระดบคณภาพ

ทผานการแสดงทงในประเทศ ตางประเทศ และหนาพระทนง

จนอาจบอกกลาวไดวา นกเรยนทกคนไดผานกจกรรมการแสดงโขน

เรองรามเกยรตมาแลวอยางภาคภมใจ โรงเรยนฯ ไดจดตง “ศนย

ศกษาภมปญญาไทยในรามเกยรต” เพอเปนแหลงเรยนรทงใน

โรงเรยน นกเรยนและผสนใจจากนอกโรงเรยน แหลงฝกปฏบต

ศนยขอมล และความรตางๆ รวมทงกจกรรมการเรยนการสอน

ทมงสรางจตสำนกในการอนรกษภมปญญาไทย ภาษาและ

วรรณคด ศลปวฒนธรรมและประเพณไทย นบเปนแหลงการ

เรยนรทนาสนใจมากอกแหลงหนง

แหลงการเรยนร มศว เพอชมชน ๒๕๕๐ - ๒๕๕๒

หลงจากทมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ จดซอทดน

รมถนนอโศกมนตร กทม. เพอเปดทางเขาดานถนนอโศกมนตร

(๒๕๔๖ - ๒๕๔๗) จดซอทดนเกอบ ๗ ไร ดวยงบประมาณ

เกอบ ๕๐๐ ลานบาท พรอมกนนนกไดรบงบประมาณสรางอาคาร

๒ หลง สง ๑๗ ชน และ ๒๒ ชน งบประมาณรวมประมาณ

๗๐๐ ลานเศษ บรเวณ “ลานอโศกมนตร” ดงกลาว กำหนดใหเปน

“พนทเพอการบรการวชาการแกสงคม เผยแพรนวตกรรม และ

ผสานกบธรกจอตสาหกรรมเชงวชาการ” บนฐานองคความร

244

โดยศลปนแหงชาต สาขาสถาปตยกรรมไทย และราชบณฑต

รองศาสตราจารย ดร.ภญโญ สวรรณคร เปนพพธภณฑทเปน

แหลงการเรยนร ทงในเชงองคความรทเปนนามธรรมและวตถท

เปนรปธรรม รวมทงการสรางกระบวนการเพอการเรยนรในมต

ตางๆ มงเนนภมปญญาบนแผนดนไทย ทงอดต ปจจบน และ

ทจะสงผลไปสอนาคต “ภมปญญา” ในมตทกวางและหลากหลาย

ครอบคลมทงภมปญญาทางดานศลปวฒนธรรม ชาตพนธวทยา

การแพทย เทคโนโลย การกฬา เปนตน

ศนยศกษาการกฬาและพลศกษา

คณะพลศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มพฒนาการ

มาพรอมกบการเปนมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ บคลากร

มบทบาททงในระดบชาตและนานาชาต ปจจบนนอกจากคณะ

พลศกษาแลว ยงมสถาบนวจยและพฒนาวทยาศาสตรการกฬาและ

การออกกำลงกาย รวมทงศนยกฬา มศว เพอรวมกนขบเคลอน

ทางดานการกฬาและพลศกษา ศนยกฬา มศว มงพฒนาแหลง

เรยนรทางการกฬาและพลศกษาใหมความเขมแขง จงไดพฒนา

“ศนยศกษาการกฬาและพลศกษา” ทศนยกฬา มศว องครกษ

เพอใหเปนแหลงเรยนรเพอชมชนตอไป

นอกจากนกหวงวาในชวง ๒ - ๓ ป (๒๕๕๐ -

๒๕๕๒) จะมหนวยงานตางๆ ภายในมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

รวมกนพฒนาแหลงเรยนร มศว เพอชมชน ใหกวาง หลากหลาย

และลมลกยงขน ไมวาจะแหลงการเรยนรทางดานสอการเรยนร

ทโรงเรยนสาธต มศว ประสานมตร (ฝายมธยม) แหลงการเรยน

รทางดานพฤกษศาสตรทมหาวทยาลยชมชน มศว ตรอน จงหวด

อตรดตถ แหลงการเรยนรทางดานวทยาศาสตรสขภาพท

โรงพยาบาลปญญานนทภกข ชลประทาน พพธภณฑทนตกรรม

เปนตน มหาวทยาลยวนน ในสงคมหลงสมยใหมทบรณาการ

ความหลากหลาย วชาการและสงคม อดต - ปจจบน - อนาคต

ศาสตรและศลป โลกาภวตนและทองถนภวตน ฯลฯ มหาวทยาลย

คงไมสามารถมองความเปนเลศทางวชาการอยางจำกด มองวจย

อยางจำกด มองการบรหารจดการอยางคอนเซอเวทฟ ดงเชน

ในอดต “แหลงการเรยนรเพอชมชน” ยอมเปนอกมตหนงใน

หลายมต ทจะขบเคลอนมหาวทยาลยสำหรบอนาคตตอไป

หนงสอทระลก

วนมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

๒๘ เมษายน ๒๕๕๐

จากการคนควาวจยและการเรยนรรวมกบชมชน พฒนาเปน

“SWU Academic Complex” ทางเขาดานถนนอโศกมนตร

ผานใตดนเขาสทจอดรถใตสนามฟตบอล พนทเกากำหนดใหเปน

พนทวชาการ (Academic Zone) ทมสภาพแวดลอมและ

ภมสถาปตยสวยงาม เขยว สะอาด สงบ ณ บรเวณลานอโศกมนตร

ประกอบดวยแหลงการเรยนรเพอชมชน ๓ สวน ดงน

๑. ศนยหนงสออโศกมนตร

มหาวทยาลยไดจดสรรพนทประมาณ ๑,๐๐๐ ตารางเมตร

ใหเปนศนยหนงสอระดบคณภาพ หนงสอประเทองปญญา ทง

หนงสอไทยและนานาชาต มความหลากหลายครอบคลมศาสตร

ตางๆ กลมเปาหมายทงเดก เยาวชน นกเรยน นสตนกศกษา

ประชาชนและชาวตางชาต ดวยบรการการสงซอและการจดสงท

มประสทธภาพ

๒. อทยานไซเบอรและวทยาศาสตร (Cyber and

Science Park)

อทยานไซเบอรและวทยาศาสตร เปนแหลงเรยนรท

กาวหนาทนสมยในยคโลกาภวตนท เก ยวของกบเทคโนโลย

สารสนเทศและการสอสาร (Information and Communication

Technology : ICT) เกยวของกบพฒนาการและกระบวนการ

ของไซเบอร รวมทงสรรพความรความเขาใจทางดานวทยาศาสตร

ทเปนฐานของวทยาศาสตรเทคโนโลยและวทยาศาสตรสขภาพใน

โลกปจจบนและอนาคต

๓. ศนยศลปวฒนธรรมเพอชมชน

ศนยศลปวฒนธรรมเพอชมชน ประกอบดวยแหลง

เรยนรทางดานศลปกรรมหลากหลาย ครอบคลมอยางกวางขวาง

พฒนาใหเปนแหลงการเรยนรและการนำเสนองานสรางสรรค

ประดษฐกรรม นวตกรรมตางๆ ทงในระดบมหาวทยาลย ระดบชาต

และนานาชาต ดำเนนการอยางมประสทธภาพและมาตรฐานสากล

ประกอบดวย

หอนาฏลกษณและดนตร (Performing Art and Music Hall)

หอสะสมศลปกรรม มศว (SWU Art Collection)

หอศลปกรรม มศว (SWU Art Gallery)

ลานประตมากรรม (Sculpture Garden)

ศนยแฟชนและอญมณ (Fashion and Gemology Center)

ศนยมลตมเดยและแอนเมชน (Multimedia and

Animation Center)

พพธภณฑภมปญญาไทย

พพธภณฑภมปญญาไทย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

องครกษ จดสรางอาคารทรงไทยภาคกลางอนรกษ ออกแบบ