Yanıklarda, Elektrik Çarpması ve Asılarda

Tıbbi İlk Yardım

Doç. Dr. Semra KARAMANAnesteziyoloji ve Reanimasyon AD

Yanıklar

• Yanıklar, yüksek ısı, kimyasal madde, elektrik ve ışın gibi etkenler sonucu oluşan yumuşak doku yaralanmalarıdır (hasarlarıdır).

Birinci  Derece  Yanıklar

• Yalnızca yüzeyel derinin zarar gördüğü, ciltte kızarıklık ve hafif ağrıyla karakterize olan tiptir.

• Güneş yanığı bu tipe en iyi örnektir.

• Kısa sürede kendiliğinden iyileşebilir.

İkinci  Derece  Yanıklar• Daha çok sıcak

suyla haşlanma, alevle veya sıcak cisimle temasla oluşan yanıklardır.

• Ciltte kızarıklığa ek olarak, su kesecikleri görülür.

• Çok ağrılı enfeksiyona açık yanıklardır.

Üçüncü  Derece  Yanıklar

• Tüm  deri  tabakalarının etkilendiği  yanık  türüdür. Sinir  uçları  da  harap

olduğundan  ağrı  azdır.• İnci  grisi, kahverengi gibi

bir  renk değişikliği vardır.

Cilt  kurudur  ve  buruşuktur. İyileşmesi  çok  uzun  sürer  ve  iz  kalır.

Dokuzlar  Kuralı

• Yanığın  genişliği  veya  kapladığı  alandokuzlar  kuralı  sistemiyle  kabaca  tahmin

  edilebilir. Bu  sistem,  vücut  yüzeyini  her  biri  toplamvücut yüzeyinin yaklaşık %9’u olan bölümlere ayırır.

  Bebek  ve  çocuklarda  baş  vücudun  daha  büyük  bir  kısmını  oluştururken  bacaklar  daha  küçük  kısmını  oluşturacağından  oranlar,  çocuklarda  erişkine  göre  daha  değişiktir.

 

Dokuzlar  Kuralı

Yanıkların  Şiddeti

Yanıkların  şiddetini  5  faktör  belirler. 1-    Derinlik ( birinci, ikinci, üçüncü  derece )2-    Yüzey  miktarı ( dokuzlar  kuralı )3-    Kritik  alanların  yanması ( eller, ayaklar, yüz, cinsel  organlar )4-    Kazazedenin  yaşı ( çok genç veya çok yaşlı olması )5-    Kazazedenin  genel  sağlık  durumu (diğer  yaralanmalar ve hastalıklar ) 

Bu  beş  faktör  ilkyardımcının; yanığın  şiddetli, orta  şiddetli  veya  hafif  yanık  olduğunu  tespit  etmesini

  sağlar.

Şiddetli   YanıklarEn  ciddi  yanıklardır.1- El, ayak, cinsel  organlar, yüz  gibi  kritik  alanları  içeren  yanıklar

2- Beraberinde  solunum  güçlüğü  veya  kırık  olan yanıklar(derecesi ne olursa olsun )

3- Vücut  yüzeyinin %10’undan  fazlasını  kaplayan  3. derece  yanıklar

4- Vücut  yüzeyinin %25’inden  fazlasını  kaplayan  2. derece  yanıklar

5- Derecesi  ne olursa olsun  vücut  yüzeyinin  %30’undan  fazlasını  kaplayan  yanıklar

6- Yaşlı ağır hasta ve çocuklardaki yanıklar sıvı kaybına duyarlı oldukları için şiddetli yanık olarak değerlendirilir.

 7- Direkt sıcak temas ve haşlanma haricindeki (asit, elektrik, kimyasal madde, radyasyon) tüm etkenlerle oluşan yanıklar yüzey alnına bakılmaksızın şiddetli yanık olarak değerlendirilir.

Orta  Şiddette  Yanıklar• Şiddetli  yanıklardan  daha  az  tehlikeli  olmalarına   rağmen  yine  de  ciddi  yaralanmalardır.

1- Vücut  yüzeyinin  % 2-10’unu  kaplayan (el, ayak ve cinsel  organlar  hariç) 3. derece  yanıklar

2- Vücut  yüzeyinin  % 15-25’ini  kaplayan   2. derece  yanıklar

3- Vücut  yüzeyinin  % 50-75’ini  kaplayan    1. derece  yanıklar 

Hafif  Yanıklar

1- Vücut yüzeyinin %2’den azını kaplayan 3. derece yanıklar

2- Vücut yüzeyinin %15’den azını kaplayan 2. derece yanıklar

Çocuklarda  Yanık  Şiddeti

1- Vücut yüzeyinin %20’den fazlasını kaplayan 2. derece yanık, şiddetlidir.

2- Herhangi  bir  3. derece  yanık, şiddetlidir.

3- Vücut  yüzeyinin  % 10-20’sini  kaplayan  2. derece yanık, orta  şiddetlidir.

4- Herhangi  bir  1. derece  yanık, orta  şiddetlidir

Yanıklarda  İlkyardım• Yapılacak  işlemler  dört  amaca  yönelik  olmalıdır; 1- Yanma  sürecini  sona  erdirip  daha  fazla  yaralanmayı  önlemek:

a- Tutuşmuş  kazazedenin  kaçması  önlenir, üzerine bir örtü  atılarak, su  tutularak  ya da  yerde  yuvarlanarak  alev  söndürülür.

b- Isı  yaymaya  devam  edebilecek  tüm  giysi, metal  takılar, saat vs. çıkarılmalıdır. Giysiler  çıkartılırken  deri de soyulabileceği  için  elbiseler  kesilerek çıkarılmalıdır.

c- Isıya maruziyetin devamını önlemek ve duman solunması neticesinde daha fazla zararı önlemek için kazazede yangın alanından uzaklaştırılmalıdır.

d- Yanık  yerler  bol  suyla  soğutulur. Ancak  geniş  bir  yanığın   uzun süre  soğuk suda kalması  vücut ısısının  kaybına neden  olabilir. Ayrıca  3. derece  yanıklarda en büyük tehlike  iltihaplanmadır. Böyle bir  yanığı  yanmayı  durdurmak  dışında  uzun  süre  suya  daldırmak  iltihaplanma  riskini  arttırabilir.

 

Yanıklarda  İlkyardım• 2- Kazazedenin  yaşamsal  fonksiyonlarını  desteklemek :

Yüzde  yanıkları olan  veya  duman  ya da gaz  solumuş  kazazedelerde  solunum  güçlüğü  gelişebilir. Kazazede  nakilden  önce  şok  tedavisine  ihtiyaç  duyabilir. Kazazede  şoka  karşı  uygun  pozisyonda  tutulur, bilinci  açıksa  ağızdan  bol  su  verilmesi  çok  faydalı  olabilir. Kazazede  ABC  yönünden  sürekli  kontrol  edilmeli   ve  gerekendestek  sağlanmalıdır.

 • 3-Isı  kaybını  ve  iltihaplanma  riskini  azaltmak  için  yanık  alanı  kuru,

steril  bir  pansuman  malzemesiyle  örtmek :Bir  yanığın  üzerine  yanık  alanı  çok  geniş  değilse koyulabilecek  en  iyi  malzeme  steril  gazlı  bezdir. Merhem, losyon veya  antiseptikler  asla  kullanılmamalıdır. Eğer  steril  bir  malzeme  yoksa  temiz  bir  çarşaf  da  örtülebilir. Yanık  alan  üzerindeki  su  kesecikleri  asla  patlatılmaz. Yanık  alana  diş  macunu, salça, yağ vs. gibi  maddeler  asla  sürülmez.

  • 4- Kazazedeyi  nakletmek :

Kazazedeyi  acilen  yanık  yaralanmalarının  tedavi  edilebildiği  bir  hastaneye  sevk  etmek  gereklidir.

Elektrik Çarpması

Elektrik ve Yıldırım Çarpması

Elektrik çarpması, • Erişkinlerde iş ortamında dikkatsizlik ve bilgisizlikten

• Çocuklarda (< 5 yaş) ev kazaları • Yıldırım çarpmaları

Akımın

• Hücre membranı ve vasküler düz kasları direkt etkisi

• Vücut dokularından geçerken enerji dönüşümünden kaynaklanan ısı etkisi

Yaralanma,

Yaralanmanın çeşidi ve şiddetini,• Enerjinin büyüklüğü

• Voltajı

• Elektrik akımına karşı oluşan direnç

• Akım tipi (alternatif, doğru akım)

• Akım kaynağı ile olan temas

• Akımın vücutta izlediği yol gibi faktörler belirler

Alternatif akım: Evlerde ve ticari yerlerde kullanılan akım

Doğru Akım : Yıldırım çarpması

Elektrik Hasarları

Klinik Bulgular

Kardiyak arrestRespiratuar arrest

Sekonder hipoksik kardiyak arrest

• Solunum merkezi inhibisyonu• Tetanik kas kontraksiyonu• Kas paralizisi

Yeterli ventilasyon ve O2

Primer • VF• Asistoli

Kardiyak arrest gelişmeyen olgularda

• Hipertansiyon, taşikardi• Non-spesifik EKG değişiklikleri• Miyokardiyal nekroz• Ventriküler aritmiler (en az 24 saat monitorize edilmeli)

• Ayrıca;- Serebral nekroz, ödem, geçici paraliziler- Cilt yanıkları- Kas rüptürleri- Fraktürler- Myoglobinüri Renal yetmezlik

CPR sırasında

Kurtarıcı kazazedeye, elektrik akımı kesildikten sonra dokunmalı !!!!!!

• Değerlendir

• Solunum ve dolaşım yoksa CPR

• Havayolu sağlamakta zorluk

Havayolu güvenliği, ventilasyon, O2, servikal immobilizasyon

Erken trakeal entübasyon

Ağız, yüz ya da boyunda yanık Yumuşak doku ödemi

CPR sırasında

Önemli doku harabiyeti - Hipovolemi

Sıvı replasmanı (10-20 ml/kg SF veya LR)

- Miyoglobin, potasyum ve doku yıkım ürünleri

Atılımını

Diürezin sürdürülmesi

(0.25 - 0.5 gr/kg mannitol)

Na - bikarbonat tedavisi (pH> 7.5)

KPR öncesi zaman geçmiş olsa bile yapılacak

resusitasyonun etkili olabileceği unutulmamalı

Ası

Ası safhaları

• Asının başlamasından bilinç kaybına kadar geçen süre

• Bilinç kaybolduktan sonra konvülziyonların oluştuğu dönem

• Klinik ölüm• Biyolojik ölüm

• 5 – 7 dk içerisinde ölüm gerçekleşir.

Ölüm nedenleri

• Asfiksi

• Beyin iskemisi

• İnhibisyon

• Medulla spinalis kesisi

İnhibisyon

• Ani dış uyaranla stimulusun ters yön izleyerek

vejetatif sinirlere geçmesi

• Vagus uyarısıyla kalp ve solunum

merkezlerinin baskılanması

• Ölümün dış uyarandan hemen sonra olması

• Dış uyaranın tek başına öldürücü nitelikte olmaması

• Organizmada ölüme neden olabilecek bir hastalık olmaması

Yaklaşım

• Kazazede asıdan süratle indirilmelidir (spinal koruma !!!!!)

• Erken KPR

• Havayolu açarken spinal koruma

• Erken entübasyon

• Sekonder sekeller için hastaneye yatış