PMB 102 YAPI MALZEME BİLGİSİ DERS İÇERİĞİ

Bu dersin amacı, Peyzaj mimarlığı çalışmaları kapsamında yapılan

imalat ve inşaat çalışmalarında kullanılan yapı malzemelerinin

öğrenciye tanıtılmasıdır.

Yapı Malzeme Bilgisi dersinde, yapı malzemeleri ve Peyzaj Mimarlığı

çalışmalarında kullanımları hakkında genel bilgiler, doğal

malzemeler (taş, agrega, ahşap, metal), yapay malzemeler

(beton, pişmiş toprak ürünleri, mozaikler, blok, karo, büz,

briketler, sentetik petrol ürünleri, jeotekstil), borular (çelik

borular, plastik borular), boya ve koruyucular, bağlayıcılar

(çimento, kireç, alçı) ve metal ekleme malzemeleri (civata,

somun, vida, kaynak, perçin) anlatılmaktadır.

Haftalar Ders Konusu

1. Hafta Derse Giriş ve Yapı Malzemelerinin özellikleri

2. Hafta Doğal Materyaller: Taş, Volkanik (Magmatik)

3. Hafta Doğal Materyaller: Taş, Metamorfik ve Tortul Taşlar, Agregatlar

4. Hafta Doğal Materyaller: Ahşap Malzemelerin Tanıtımı, Sınıflandırılması ve Normları

5. Hafta Doğal Materyaller: Metaller

6. Hafta Yapay Materyaller: Beton ve Pişmiş Toprak Ürünleri

7. Hafta Yapay Materyaller: Cam ve Seramik Mozaikler, Blok ve Karolar

8. Hafta Yapay Malzemeler: Biriketler, Levhalar, Sentetik Petrol Ürünleri ve Jeotekstil

9. Hafta Ara Sınav

10. Hafta Boya ve Koruyucular, Çelik Borular PVC ve Polietilen Borular, Vanalar ve Ek Parçalar

11. Hafta Metallerin Eklenmesi: Cıvata Somun ve Vidalar, Kaynak ve Perçinler

12. Hafta Bağlayıcılar: Çimento, Kireç ve Alçı,

13. Hafta İzolan Malzemeler ve Bütümler

14. Hafta Grup Öğrenci Sunumları

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

Uzun, G., 2000. Yapı Materyalleri, Ç.Ü.Ziratt Fakültesi Genel Yayın No:148,

DerKitapları Yayın No:A-49, Adana. 141 sayfa

Farrelly, L., 2012. Yapım+Malzeme, Literatür Yayınları:647, 176 sayfa

Büyüktaş, K., Gümüş, Z., Tezcan, A., 2016. Malzeme Bilgisi, Akdeniz Üniversitesi Ders

Kitabı Yayın No:DK6, Antalya, 191 sayfa.

Mimari ve yapısal tasarım yapabilmek,

gereksinmelerle olanak arasında iyi bir denge

kurmaya bağlıdır. Tasarımı etkileyen etmenler nesnel,

öznel ya da öznel/nesnel gibi her iki türlü de olabilir.

Yapı malzemeleri bu bağlamda genellikle nesnellikleri

korur. İklim, deprem, yönetmelik gibi etmenler nesnel

niteliktedir. Öznel olanlar ise yorum gerektiren

girdilerdir.

1. YAPISAL ELEMANLARIN TASARIMINDA

MALZEMENİN İŞLEVİ

Yapısal elemanlar, makrokozmos’tan mikrokozmos’a kadar uzanan hiyerarşik

açılım sistemi içinde yer alır. Bu sistemi oluşturan her açılım düzeyi bir üst

sistemin alt sistemi, bir alt sisteminde üst sistemidir.

SİSTEM AÇILIM SEVİYESİ

Makrokozmos

Dünya

Ülke

Kent

Şehirsel Bölge

Bina Kompleksi

Bina Mekan

Mekan/Yapı Elemanı

Yapı Malzemesi

………………………

Mikrokozmos

Kozmos, kendini oluşturan ögelerin en küçüğünden en büyüğüne

kadar, bölünemez bir bütündür. Bunula birlikte, daha kolay

anlaşılabilmesi için «makro kozmos ve mikro kozmos olarak ikiye

ayrılarak incelenmektedir.

Makro kozmos «Evren» büyük evren demektir. Makro kozmos, belli

bir boyuttan sonsuzcasına büyüğe doğru uzanarak, evrenin tüm

ögelerini içerir. Küçük veya kesit evren ise Mikro Kozmos’dur. En

küçük parça yani mikro kozmos, makro alemin yapıtaşıdır ve onu

oluşturan her şey diğerinin içinde de vardır.

Berk, Yüksel, 2009. Makro ve Mikro Kozmos, milliyet blog.

Bu hiyerarşik açılım sistemi içinde ele alınan herhangi bir düzey

ve bu düzeyde yapılacak tasarım, bu düzeyin üstünde kalan

üst sistemlerin verilerine uymak zorundadır.

Örneğin Erzurum’da yapılacak bir parkta kullanılacak yer

döşemesi, Erzurum’un kış kenti olması nedeniyle donmaya

dayanıklı olmalıdır. Bu gereklilik tasarımcının arzu ve

iradesine bağlı değildir. Dolayısıyla, belirli bir sistem açılım

seviyesi söz konusu olduğunda, bu sistemin üstünde kalan

sistemler bu düzey için emredici niteliktedir.

Ele alınan tasarım düzeyinin üstündeki sistemler emredici, bu

düzeyin altında kalan sistemler ise seçimli niteliktedir.

ÜST SISTEM VERILERI KESINLIKLE UYULMASı ZORUNLU VERILERDIR.

İklim, yön, güneşin geliş açısı, zemin karakteristikleri, tasarlanan

mekanın yapıldığı yerin yapı kuralları, yönetmelikler ve

gelenekler bu kapsamda ele alınır. Her mekanda insana dönük

işlev alanları vardır. Mekandaki alan kullanımları belirlendikten

sonra mekandaki yapısal elemanların sahip olması gerekli

nitelikleri sağlamak için uygun nitelikte malzeme kullanılması

gerekir. Bu yapı malzemesi, işlevi yanında görsel, estetik, renk,

doku, yüzey özellikleri ile ilgili işlevleri de belirli düzeyde

sağlamalıdır. Nitekim yapı elemanı tasarımında her işlev bir

malzeme ile karşılanacağı gibi, farklı işlevler değişik

malzemelerle de karşılanabilir.

YAPISAL TASARIMI ETKİLEYEN ETMENLER

Atmosferik etmenler; su, sıcaklık, hava akımları ve rüzgar ile

güneş ışınımı

Mekanik etmenler; statik (ölü) yükler, dinamik (hareketli yükler)

Malzeme özellikleri; fiziksel, mekanik, teknolojik, kimyasal

özellikler, ekonomi ve bulunabilirlik, estetik, yüzey özellikleri

Kullanıcı istekleri

Malzemeler mimarlıkta bir atmosfer yaratır., yapının dokusunu ve maddi özünü oluştururlar. Malzemelerin etkin olarak nasıl kullanılacağını bilmek için tasarımcının önceden yapılmış olan yapılara veya malzemelerin tarihsel süreç boyunca nasıl kullanıldığına ilişkin bilgiye sahip olması, malzeme uygulamalarındaki gelişmelerin farkında olması gerekir. Bunlar birçok tasarımın geliştirilmesine yararlı bir yöntem sunabilir.

Yapım teknikleri ve malzemeler mekan tasarımının başlangıç noktasıdır; biçim, form ve mekan olanakları yaratırlar.

Peyzaj mimarının malzemeleri etkin olarak kullanabilmesi için yapım yöntemlerine ve uygulamalara ilişkin doğru bir kavrayış esastır. Yapım yöntemleri ve malzemeler bir yapının arka planındaki mimari fikrin doğrudan kendini gösterebileceği şekilde ifade edilebilirler. Ancak mimarlığın hepsi «doğru» değildir ve mimarlığı kavrarken «malzemeye sadakat» fikri esası oluşturan düşüncedir.

«DOĞRU»

Mimari açıdan «doğru» olmak dürüst olmak anlamındadır. Çatıyı taşıyacak duvar

yapımında tuğlanın kullanıldığı bir binada malzeme dürüstlükle kullanılıyor

demektir. Tuğla duvarın da yer aldığı çelik çerçeveli bir bina doğal olarak

malzemelerine karşı dürüst değildir, çünkü yapının gerçek strüktürünü

«gizleme» ve başka tür bir mimari yanılsaması yaratan duygu verir. Bir

yapının strüktürü her zaman açıkça dışa vurulmak zorunda değildir, bazen

mimar tasarım fikrinin bir parçası olarak bir yanılsama duygusu yaratmak

isteyebilir, ancak beton veya çelik iskeletli bir yapıyı tuğla bir yapı olarak

göstermek malzemeye «sadakat»fikriyle çelişir.

MIMARI SADAKAT

Bazı malzemeler elde edildikleri yerle güçlü bir bağ içindedirler. Öreneğin taş,

bulunduğu ya da çıkarıldığı toprağa aittr. Benzer şekilde ahşap da doğal peyzajın parçası olan doğal bir kaynaktır. Beton ve cam gibi öteki malzemeler belirli bir yerin kimliğiyle daha az bağlantılıdırlar. Tersine, her yere ait olabilecek ve her yerde yapılabilecek hammadde bileşenleri kullanarak üretim yapan endüstrinin bir parçasıdır.

Çağdaş tasarımcılar malzemeleri farklı bağlamlardan ve ortamlardan almakta, bunlarla mimarlıkta giderek daha yaratıcı uygulamalar yapmaktadır. Yapıda geleneksel malzemeleri kullanmaya yönelik standart düzen maliyet, ve sürdürülebilirlik konularının önem kazanmasıyla değişmektedir. Hangi malzemelerin üretileceği ve seçileceği, ne kadar uzaktan taşınacakları, dönüştürülmeleri ya da yeniden kullanılmalarının mümkün olup olmayacağı üzerine dikkatle düşünmek mekan tasarlayan peyzaj mimarının sorumluluğundadır.

Peyzaj mimarının mekan yapımında kullanmadan önce malzemenin doğasına,

sunduğu olanaklara ve sınırlamalarına ilişkin fikre sahip olması gerekir.

Peyzaj mimarı olarak malzemenin doğasındaki değişimi kavramak belirleyici

önemdedir. Malzeme çeşitliliğinden ve bunların özelliklerinden haberdar olmak

tasarım olanaklarınızı genişletecektir.

SORULAR:

Mimari açıdan «doğru» olmak ne demektir? Örneklerle açıklayınız.

Malzemeye sadakat nedir? Açıklayınız.

Malzeme kullanımı etkileyen üst sistem verilerinin özelliği nedir? Açıklayınız..

Yapısal tasarımı etkileyen etmenler nelerdir? Açıklayınız.