Sağlıkla // Nisan 201332

DERNEKLERİMİZİ TANIYALIM

Bize öncelikle kendinizden bahseder misiniz?

Öncelikle derginizin bu sayısında, ülkemizde Stoma ve Yara Bakım Hemşireliği’nin geliştirilmesine öncülük eden Yara Ostomi ve İnkontinans Hem-şireleri Derneği (YOİHD)’nin tanıtımına yer verdiğiniz için yönetim kurulumuz adına teşekkür ediyorum.

Halen yürütmekte olduğum mesleği-me 1988 yılında, Sağlık Meslek Lisesi mezunu olarak başladım. Meslek lisesi yıllarındaki deneyimlerim, hemşireliğin lise düzeyinde bir eğitimle ve çocuk yaşta yürütülemeyecek kadar ciddi, zor ve komplike olmasını düşündürdüğü için üniversiteye gitmeye karar verdim. Türkiye Yüksek İhtisas Hastanesi Koro-ner Yoğun Bakım Ünitesinde, hemşire olarak çalışırken Hacettepe Üniversi-tesi Hemşirelik Yüksek Okulunu, 1992 yılında birincilikle tamamladım. Hemşi-reliğe arzu ettiğim katkıyı sağlayabilme-min en iyi yolunun nitelikli hemşireler yetiştirmek olduğu düşüncesi ile 1993 yılında, mezunu olduğum okulda Hemşirelik Esasları Anabi-lim Dalı’nda Araştırma Görevlisi olarak çalışmaya başladım. Halen Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü’nde Bölüm Başkanı görevini yürütmekteyim. Eğitim öğretim faaliyetlerinin yanı sıra çok sayıda ulusal / uluslarara-sı kurs, kongre, sempozyum vb. bilimsel faaliyetlerde, meslek örgütlerinin çalışmalarında, hemşirelikle ilgili yasa- yönetmelik çalışmalarında aktif rol aldım. Ancak benim için dünyadaki ilk ‘Enterostomal Terapi Eğitim Programı’ nı başlatan okul olan R.B.Turnbull, jr. School of Enterostomal Therapy/Wound Os-tomy Continence Nursing, Cleveland Clinic Foundation/Ohio/ABD’de, 2003 yılında tamamladığım sertifikalı eğitim progra-mı, mesleki kariyerim açısından en verimli süreç olup, özel bir konuma sahiptir. YOİHD’deki tüm çalışmalar, bu programın bana kazandırdıkları ile gerçekleştirilmiştir.

Yara Ostomi İnkontinans Hemşireleri Derneğinin kuruluş amacı nedir?

Enterostomal Terapi Hemşireliği, hemşirelerin ilk özelleştikle-ri alanlardan biridir. Dünyada 1958 yılında başlayan bu süreç ancak yarım asır sonra ülkemizde özel alan olmaya başla-yabilmiştir. Stoma açılan her bireyin stoma bakım hemşire-sinden hizmet alma hakkı olduğuna inanan bir grup hemşire, ülkemizde Stoma ve Yara Bakım Hemşireliğini geliştirmek için 2008 yılında, YOİHD’ i kurmuşlardır. Derneğimizin Tüzüğün-de belirtilen kuruluş amaçları; yara, ostomi, inkontinans hem-şireliğini geliştirmek, yara, ostomi, inkontinans sorunu olan bi-reylere bakım veren hemşireleri desteklemek ve hemşirelerin mesleki gelişmelerini teşvik etmektir.

Derneğin faaliyetleri nelerdir?

Kâr amacı gütmeyen bir meslek örgütü olan derneğimizin; eğitim, araştırma, yasa-yönetmelik çalışmaları ve toplumsal hizmetler, başlığı altında gruplandırılabilecek çok sayıda ça-lışmaları mevcuttur.

Kurslar

Derneğin en önemli faaliyet alanı Stoma ve Yara Bakım Hem-şirelerinin yetiştirildiği kurs programlarıdır. Derneğimiz, ku-rulduğu tarihten beri GÜ. SBF ve Tıp Fakültesi, Türk Ostomi Cerrahi Derneği, Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Mü-dürlüğü ve Türk Kolon ve Rektum Cerrahisi Derneği ile işbirliği içerisinde dört adet “Stoma ve Yara Bakım Hemşireliği Kurs”u yapmıştır. Ayrıca dört adet bilimsel toplantı yapılmıştır.

Toplumsal Hizmetler

YOİHD stoması ve kronik yarası olan bireylerin yaşam kalite-lerini artırmaya yönelik olarak toplumda duyarlılık oluşturmak; stomalı bireylerin sorunlarını gündeme getirmek amacı ile Dünya Ostomililer Günü etkinliklerini ülkemizde düzenleyen ilk meslek örgütüdür. Derneğimiz bu amaçla 2010-2012 yılları arasında ilgili derneklerle işbirliği yaparak 1. , 2. , ve 3. “Dün-ya Ostomililer Günü” etkinliklerini düzenlemiştir.

Eğitim Materyalleri

Bu başlık altında, trafik kazalarının çok yaygın olduğu ülkemiz-de yatağa veya tekerlekli sandalyeye bağlı birçok kişinin bu-lunması nedeni ile önemli sağlık sorunları arasında yer alan Bası yaralarının (Basınç ülserlerinin) önlenmesi ve tedavisine yönelik iki önemli rehber ülkemize kazandırılmıştır. Amerika

YARA OSTOMİ İNKONTİNANS HEMŞİRELERİ DERNEĞİPROF. DR. AYİŞE KARADAĞ

"Ben hemşireliğin kurtuluşununuzmanlaşma ve özel dal hemşireliğinde olduğuna inananlardanım."

Röportaj: Başak CANBAZ

Sağlıkla // Nisan 2013 33

Basınç Ülseri Danışma Paneli ve Avrupa Basınç Ülseri Danış-ma Paneli tarafından geliştirilen “Pressure Ulcer Prevention -2009” ve “Pressure Ulcer Treatment- 2009” rehberleri izin alı-narak Türkçeye çevrilmiştir (2010). Bu rehberler derneğimizin web sayfasında kullanıma sunulduğu gibi EPUAP’ın Web say-fasında da Türkçe olarak yer almaktadır. Bu kapsamda ayrıca, Avusturya BÜ Önleme Derneği (APUPA) tarafından geliştirilen Topluma Yönelik Eğitim Kitapçığı’ nın Türkçe Formu da der-neğimiz Yönetim Kurulu tarafından edit edilerek, tüm dünyada Türkçe konuşan bireylerin hizmetine sunulmuştur (2012).

Eğitim Cd’ leri

YOİHD, bireylerin stoma ile yaşamaya uyumlarını kolaylaştı-racak ve yaşam kalitelerinin artmasına katkıda bulunacak beş adet eğitim cd’ si hazırlanması için yoğun bir çalışma gerçek-leştirdi. Bu cd’ lerden “Kolostomi Bakımı”, “İleostomi Bakımı” ve “Stoma Bölgesinin İşaretlenmesi”nin çekimleri tamamlandı. Diğer iki cd’ nin ise içerikleri hazırlandı; en kısa sürede çekim-leri yapılacaktır. Eğitim cd’ leri ülkemizde çok önemli bir açığı kapatacak olup hem hasta ve hasta yakınlarının hem de sağlık profesyonellerinin kullanabilecekleri kaynak niteliğindedir.

Yönetmelik Çalışmaları

Stoma ve Yara Bakım Hemşireliği, ülkemizde oldukça geç başlayan ancak hızla gelişen bir özel alandır. Bu bağlamda çok önemli iki yasal düzenleme çalışmasında YOİHD yöne-tim kurulu üyeleri görev almıştır. Bu çalışmalardan biri SB. Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile Hemşirelik Hizmetleri Yönetmeliği, Stoma ve Yara Bakım Hemşireliği özel alanının çalışılması (2010-2011); diğeri ise SB. Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü ile Sertifikalı Eğitim Yönetmeliği kapsamında kurs standartlarının belirlenmesidir (2011). Komisyon üyesi olarak aktif çalıştığım Hemşirelik Yönetmeliği’ nde Değişiklik Yapıl-masına İlişkin Yönetmelik’te (19.04.2011 Sayı: 27910); Sto-ma ve Yara Bakım Hemşiresi’ nin rolleri ve işlevleri uluslar arası standartlarda belirlenmiştir. Bana göre bu çalışma, der-neğin en önemli çalışmasıdır.

Bunlara ilave olarak derneğimizin eğitim komisyonu üyeleri, dü-zenli olarak her yıl pek çok kamu kurumlarına ve özel kurumlara ‘Yara, Ostomi ve İnkontinans’ konularında eğitim vermektedir.

Bu yıl derneğiniz 12. Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kong-resi’ ne “Yara, Ostomi, İnkontinans” konularında sözel bildiri ile katılan 3 öğrenciye teşvik ödülü verecek. Bunun derneğinize ve öğrencilere olan katkılarının neler olacağı-nı düşünüyorsunuz?

Bu ödülde amacımız, yıllarca ihmal edilen, görmezlikten geli-nen ve yeterli destek sağlanamayan stoması ve kronik yarası olan bireylere sunulması gereken hizmetlere duyarlı hemşi-reler yetiştirmeye katkıda bulunmaktır. Ödülün, öğrencileri bu özel alana odaklanarak bireylerin sorunlarına ilişkin bilgi sa-hibi olmalarını sağlayacağı düşünüldü. Konu hakkında bilgisi olan öğrenciler belki de bu örtülü konuya ilgi duyacak ve me-zuniyetlerinden sonra da bu alanda çalışmak isteyebilecekler-dir. Diğer bir amaç da kongreye katılmak isteyen ancak yeterli bütçesi olmayan öğrencilerimize katkı sağlamaktır.

Derneğinizin düzenlemiş olduğu Stoma ve Yara Bakım Hemşireliği Kursu var. Bir yıl içinde kaç kurs düzenliyorsu-nuz ve bu kurslara hemşirelerin katılımı nasıl sağlanıyor?

Stoma ve Yara Bakım Hemşireliği Kursu, 2001 yılından beridir yılda bir kez düzenlenmektedir. Bu kursun özelliği, kursa katı-lacak hemşirelerin bu özel alanda çalışmaya istekli olmalarıdır. Bilindiği üzere ülkemizde pek çok konuda kurslar düzenlen-mektedir. Kurs programlarında alınan sertifikalar, bireylerin bilgi ve becerisine katkıda bulunmak dışında görevlendirme-lerinde ve ücretlendirmede ilave bir katkı sağlamamaktadır. Bu durum çoğu kez alınan sertifikaların rafa kaldırılması veya

bu programlara katılmada isteksizlikle sonuçlanmaktadır. Bu bağlamda düşünüldüğünde Stoma ve Yara Bakım Hemşireliği Kursu, ülkemizde amacına ulaşan kurslar arasında yer almak-tadır. Özellikle üniversite hastanelerinden ve özel sektörden bu kursa katılan hemşireler yoğun çaba harcayarak stomaterapi ünitelerini kurmaya çalışmaktadırlar. Bu durumdan etkilenen eğitim ve araştırma hastaneleri de ünite kurmuşlardır. Henüz istenilen sayıya ulaşılmamakla birlikte derneğin sertifika verdi-ği hemşirelere sağladığı danışmanlık hizmetleri ve Stoma ve Yara Bakım Hemşireleri’ nin birbirlerine sağladıkları destek ağı ile stomaterapi ünitelerinin sayısı gittikçe artmaktadır. Bugüne kadar eğitilen Stoma ve Yara Bakım Hemşiresi sayısı 250; bu alanda çalışan hemşire sayısı ise yaklaşık 50’dir.

Stoma ve Yara Bakım Hemşireliği Kursu sayesinde kaç hastanede stomaterapi ünitesi kurulması sağlandı?

Türkiyede ilk stomaterapi ünitesi benim de içinde yer aldı-ğım bir ekip tarafından 2000 yılında Gazi Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezinde kuruldu. Bu üniteye 4 yıl süresince hiçbir hemşire görevlendirilmedi; benimle birlikte Gazi Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulundan iki araştırma görevlisi arkadaşım çalıştı. Bizler hemşirelik yüksekokulun-daki görevlerimize ek olarak stomaterapi hizmetlerini ve kurs programlarını yürüttük. Hiç şüphesiz çok fazla mesai harcadık ancak bunun sonucunda ülkemiz için bir model kurduk. On üç yıl sonra geldiğimiz nokta ise Gazi Üniversitesi Stomate-rapi Ünitesinde 3 Stoma ve Yara Bakım Hemşiresi’ nin aktif olarak çalışması ve stomaterapi ünitesinden, hemşirelerden konsültasyon istenmesidir. Hemşirelerden uzmanlıkları ile ilgili konsültasyon istenmesinin ilk örneğidir Stoma ve yara Bakım Hemşireleri’nin çalışmaları. Ameliyattan önce stoma açılacak tüm hastalar, üniteye yönlendirilerek hemşirelerden stoma böl-gesini işaretlemelerini istenmektedir. Geçmişte hiçbir hemşire-nin özel alan olarak düşünemeyeceği bu alana günümüzde ilgi çok artmış olup birçok hemşire çalışmak istemektedir.

Ülkemizdeki stomaterapi ünitesi sayısı 18’e yükselmiştir. Bu sayının yeterli olduğunu söyleyemeyiz, ancak kartopu etki-si ile ünite sayısı hızla artmaktadır. Derneğimizin en önemli amaçlarından biri de her üniversite ve eğitim araştırma has-tanesine bir ‘Stomaterapi Ünitesi’ açılmasının sağlanmasıdır. Bu konuda çok boyutlu çalışmalar yürütmekteyiz.

Son olarak hemşirelere ve hemşire adaylarına bir mesa-jınız var mı?

Bana göre hemşireliğin en önemli mesleki sorunlarının ba-şında özerklik sorunu gelmektedir. Eğitiminde, uygulamasın-da ve yönetiminde özerk olamayan hemşirelerin bu sorunu aşmalarında önemli güçlerden biri bilgidir. Uzmanlaşma ve mezuniyet sonrası sertifikalı eğitim programları bu amaca hiz-met etmektedir. Çünkü rutin içinde pek çok işle uğraşan hem-şireler, yaptıklarının etkinliğini topluma ve birlikte çalıştıkları ekip üyelerine gösterememektedirler. Oysa Stoma ve Yara Bakım Hemşireliği gibi belli alanlarda özelleşen hemşireler, hizmetlerinin vazgeçilmez olduğunu gösterebilme fırsatlarına sahiplerdir. Bu bağlamda benim öğrencilere ve meslektaşları-ma önerim, fırsatı olanların lisansüstü eğitim yapmaları veya çalıştıkları alana özel sertifika programlarına katılmalarıdır. Diğer bir önerim ise hastaneler gibi özerkliği kısıtlayan, hiye-rarşinin hâkim olduğu sağlık kurumlarında akademik olarak daha güçlü olan akademisyen hemşireler ile klinisyen hemşi-relerin yan yana, birlikte çalışmalarıdır. Yukarıda da açıklan-dığım gibi ilk stomaterapi ünitesi, akademisyen hemşirelerin klinik ortamda çalışmaları ile kurulmuştur. Araştırma ve eğitim ağırlıklı çalışan akademisyenler ile uygulama ağırlıklı çalışan klinisyen hemşireler birlikte çalışabilirlerse hemşirelik adına anlamlı, verimli ve güçlü sistemleri üretebilirler. Böyle bir sis-temden tüm hemşireler, hemşirelik ve hiç şüphesiz sağlık hiz-metleri olumlu etkilenir.