Yasar Kemal Agridagi Efsanesi

8/3/2019 Yasar Kemal Agridagi Efsanesi

1/46

Yaar Kemal _ Arda Efsanesiwww.kitapsevenler.comMerhabalarBuraya Yklediim e-kitaplar Aada Ad Geen Kanuna stinadenGrme zrller in HazrlanmtrEkran Okuyucu, Braille 'n Speak Sayesinde Bu Kitaplar Dinliyoruz

Amacm Yayn Evlerine Zarar Vermek DeildirBu e-kitaplar Normal Kitaplarn Yerini TutmayacandanKitaplar Beyenipte Engelli Olmayan Arkadalar Sadece Kitap Hakknda FikirSahibi OlduundaAada Ad Geen Yayn Evi, Sahaflar, Ktphane, ve Kitaplardan TeminEdebilirlerBu Kitaplarda Hi Bir Maddi karm Yoktur Byle Bir eyide DnmemBu e-kitaplar Kanunen Hi Bir ekilde Ticari Amal KullanlamazBilgi Paylatka oalrYaar MutluNot: 5846 Sayl Kanunun "altnc Blm-eitli Hkmler " blmnde yeralan "EKMADDE 11. - Ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilimve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir

ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya ncbir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu,vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braillalfabesi ve benzeri 87matlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanundangrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekildesatlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz vekullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerinbulundurulmasve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesindedeneme yaynna geilmitir.T.C.Kltr ve Turizm Bakanl Bilgi lem ve Otomasyon Dairesi BakanlAnkaraBu kitaplar hazrlanrken verilen emeye harcanan zamana sayd duyarakLtfen Yukardaki ve Aadaki Aklamalar SilmeyinTarayan Yaar Mutluweb sitesiwww.yasarmutlu.comwww.kitapsevenler.come-postayasarmutlu@kitapsevenler.com [email protected]@hotmail.com [email protected] Kemal _ Arda EfsanesiYaar KemalARIDAI EFSANESRomanCEM YAYINEVMahmut Hann *saraynn grndr

I\ rdann yamacnda, drt bin iki yz metrede bir gl vardr, adna Kp glderler. Gl bir harman yeri byklndedir. ok derinlerdedir. Gl deil birkuyu. Gln drt bir yan, yani kuyunun az, frdolay krmz, keskin, bakaz gibi ltl kayalarla evrilidir. Kayalardan gle kadar daralarak inenyumuak bakr rengi bir toprak belli bir antyla yol yoldur. Bakr rengitopran stne yer yer taze bir y" il imen serpilir. Sonra gln mavisibalar. Bu, ban" baka bir mavidir. Hi bir suda, hi bir mavide brY'e birmavi yoktur. Laciverdi, yumuak, kadife bir rav'-dir./ Her yl karlar eriyip de bahar gzn anca. Ar-dagnda bir ulu tazelikpatlaynca, gln kylar1- nce kar izgisinin st, keskin, ksa, ktieklerle dolar. ieklerin rengi alabildiine parlaktr. En k'Jk iek bilemavi, krmz, sar, mor kendi renginde *ok uzaklardan bir renk prlts olarakbalkr. Ve Keskin kokarlar. Gln mavi suyu, bakr rengi topra ba dndrc


2/46

keskin kokularla kokar. Ve bu /kokular ok uzaklardan duyulur.1Ve her yl Ardanda bahar gzn atnda, ieklerle, keskin kokular,renklerle, bakr rengi toprakla birlikte Ardann gzel, kederli kara gzl,iri yapl, ok uzun, ince parmakl obanlar da kavallarn alp Kp glnegelirler. Krmz kayalklarn dibine, bakr topran, bin yllk baharn stne

kepeneklerini atp gln kysna frdolay otururlar. Daha gn domadanArdann harman olmu yalp yalp yanan yldzlar altnda kavallarnbellerinden karp Ardann fkesini almaa balarlar. Bu, gn doumundangn batmna kadar srer. Bu arada, tam gn kavuurken gln stnde kar gibi akkck bir ku dnmee balar. Sivri, uzun, krlangca benzer bir kutur. Glnstnde ok hzl dner. Uzun, ak halkalar izer stste. Ak halkalar tel telgln som mavisine der, tam gnn batt anda kavalclar almay keserler.Kavallarn bellerine sokup dorulurlar. Gln stnde btn hzyla uan kutam bu srada gle imek gibi aklrcasna iner, bir kanadn suyun mavisinedaldrr kalkar. Bylece kere daldrr, sonra da uup gider, gzden rar,yiter. Ak kutan sonra obanlar da sessiz, birer ikier oradan ayrlr,karanla karr ekilir giderler.Ardanm yamacndaki Kp glnn kysnda obanlarn birikip kaval

aldklardrKr bir at Ahmedin evinin kapsnda dn akamdan beri duruyordu, Boynunuuzatm, geni burun de-likleriyle kapnn yer yer atlam tahtasn koklargibiydi. Bu at Ahmedin kapsnda ilk nce ok yal, uzun ak sakall Sofigrd. Atn stnde gm savatl bir erke eeri vard. zengisi ilemegmtendi. Sofi ata yaklat bklm beliyle onun az tesinde durdu.Dizginleri srma ilemeliydi ve eerin altn, sedef kakma kana geirilmiti.Eerin altndan da atn sarsna doru, ok iyi piirildii daha uzaktan belliolan bir nakl kee belleme uzanyordu. Kee bellemenin stne eskizamanlardan kalma bir gne sureti ilenmiti. ok turuncu. Gnein ardndan dauzun bir hayat aac yemyeil ykseliyordu., Atn sol yannda da byle birgne, byle bir aa vard. Sofi bu gnei, bu aac bir yerlerde grmt.Bunu yle hayal meyal ansyordu. Bu suretler bir nl airetin, oymandamgas olmalyd.Sofi bir sre azck rkm, azck arm, azck korkmu atn tesindesessiz durdu. Ahmedin evine gelen bu nl, bu byk konuk kimdi ola? Damgaykafasnda evirip eviriyor, hangi oyman hangi beyin,11Atn Ahmedin kapsnda gelip durduudurnz bu damga ona korku veriyordu. Bylesi damgalar hep uursuzdu. Bir korkuylagelir, bir korkuyla giderlerdi.Bu yerlerde byle donatlm bir at olabilecek hi kimse yoktu. stelikburadaki her oyman da damgasn bilirdi Sofi.Bahard, Ardann karlar erimee yz tutmutu. Aalarda krmzkayalklarn ular yer yer gzkmee balam, sar kar iekleri u vermiti.ok uzaklardan, arka arkaya katarlanm turnalar salnarak geiyorlar, Vanglne doru gidiyorlard.Ahmedin hi bir eyden haberi yoktu. Ala afakta ierden bir kaval sesigeliyordu. Sofi bu gzel kaval sesini ok eskilerden bu yana tanrd. Ahmedindedesi Sultan Aa da bylesine kaval alard. Babas Resul da... Bu evinerkekleri stne kaval alan bir kii daha gelmemiti Ardana. Belki de uyeryzne. Bunu Sofi sylyorsa doruydu. nk Sofi btn u dounun, Kafkasm,rann Turann en nl kavalcsy-d.Sofi atn yanna biraz daha yanat. Damgay daha yakndan gzden geirdi. Atsanki ierden gelen kaval sesini dinliyordu, kulan bir iyice vermi. Ahmetok eski bir Arda trksn alyordu. Ardann iflah etmez fkesini. Butrky tekmil Ar kavalclarna Sofi retmiti.At boynunu sese iyice uzatt. Sofi de... Bu destan almayal, dinlemeyeli okoluyordu. Bir koca da nasl da bir kaval sesinde korkun bir fkeye geliyordu.Sofi byle tuhef, akn eyler dnrken, u insanoluna akl ermez, diyordu.Bir incecik kavaldan koskoca, kkremi bir da karyorlar, diyordu. uinsanlar, u dnyada var olduka her eye akl erdire-


3/46

13,d ;.> 43T'

ceKier, Karmn uyuuna, mhhh,uh., 7^u^...~, v7..., gnn douuna, batna,lme, kalma, her eye akl sr erdirecekler. Karanla a, her eye, her

eye akl erdirecekler, tek insanoluna gleri yetmeyecek. Onun srrnaulaamayacaklar.Ve da yryordu kaval sesinde. Ve uurumlar, lar, ayaz gece, yldzlarpatlyordu. Ay patlyordu. Ve da btn hmyla yryordu. Terlemi,soluklanan... Bir ulu dev gibi gs geiriyordu Ar. Sofi ok derinden Arnnsoluklandn duyuyordu. ok uzak, derin bir uultu dnyann ortasna dorusoluklanyordu. Ahmet alyor, dan soluu, fkesi by-yordu. Byle zamanlardaSofi kulan dan uulda-yan toprana dayyordu. Da gittike fkeleniyor,soluu derinleiyor, sklayor, bir iniyor, bir kalkyor, parampara oluyor,btn hm, btn arlyla dnyann stne kyordu. Sonra da dnyay birsessizlik kaplyordu. Her bir yan pssz. Dnya bombo kalm, Arda banalm da dnyamzdan ekip gitmi, kurdunu kuunu, insann alm gtrm,yldzn, ayn, gneini, esen yelini, yamurunu karn, ieklerini alm

gtrm, u dnyay bombo brakmt. lleri dolduran srmeli ceylansrlerini de alm gtrmt. Kavaln sesinde sszlk, boluk donup kalmt.Sonra birden btn iekleri, yldzlar, kokusu, alabalkl, aydnlk sular,ceylanl golleriyle dnya Sofinin gzlerinin nnde yeniden ald. Gzlerininnndeki at bakalat. Atn kee bellemesindeki gne canland. Hayat aacyaprak dkt, iek at.14peinin tesinden ucunu kpkrmz bir dilim gibi gstermiti.Sofi kendine geldi. Bir ata bakt, bir kapya. At da ban kaldrd, iri,kederli gzleriyle Sofiye bakt. Sofinin yreine belirsiz bir korku girdi:Ahmet, Ahmet, diye bard.Ahmet Sofinin sesini tand, kapya yrd, at:Buyur day, dedi.At grd, nce ard. Sonra bir ata, bir Sofiye bakt.Sofi:Konuun kim Ahmet? diye sordu. Ho geldi safalar getirdi.Ahmet:Konuum yok, diye karlk verdi.kisi de ata baktlar.At kapdan uzaklat, evi bir kere dnd, geldi kapda gene durdu. Uzun, sallbir att. Kulaklar sivri, dikilmi. Ban havaya kaldrd, kiner gibi yapt,ki-nemedi.Ahmedin evi bir kayann dibindeydi. Yontulmam krmz kayalardan rlmt.Kaps geniti ve bir tek penceresi vard.Sofi dnd. Ahmet de dnd.Sofi:Bu at senin ksmetindir, dedi.yledir, dedi Ahmet. Mademki gelmi, kapda durmu. Ama bu at kimin at?Sofi:Keesinde damgas var. Bir yerlerden, ok eski zamanlardan gzm sryor budamgay. Bir belal, bir korkulu yerin damgas olsa gerek. Ama kimin olursaolsun, bu at senin. Kapna haktan armaan geldi.15Ahmedin: Ne yapalm at benim ksmetimdir, dedii yerdirBir sevin mi, bir bela m?Ahmedin yzne den glge Sofinin gznden kamad.Kimin olursa olsun bu at senindir. Yalnz, u damgay gzm sryor. ok eskignlerden kalma bir damga.Bir de byle koumlar olan at unun bunun at olamazd.ok dnme, at al, u aa yola brak gel. At bir daha kapna gelirse, algene gtr. Bunu kere byle yap, dedi Sofi. At gene gelirse bu senin


4/46

atndr. Atn sahibi bey de olsa, paa da, Osmanl Padiah, Acem ah da olsa,Krolu da olsa, kelleni verir de bu at veremezsin. Ve hem de veremeyiz.Gn dodu, srmalanm bulutlar ald, karlarn -stne ltl bir kduman kt. Ahmet at tuttu, at uysald, stne bindi aalara srd. Atbrakt, dnd. Dnd ki ne grsn, at Sofinin yannda duruyor. Bunu kereyeniledi.

Baa gelen ekilir, day, dedi Ahmet.Nasl olsa bu atn sahibi bir gn atn arayacaktf. Kim olursa olsun artk Ahmetat ona veremezdi. Kellesini verir de at ona veremezdi.At ahra ekti. Hem sevinli, hem korkuluydu. Kendini bildi bileli byle gzelbir at grmemiti.Sofi:Atn sahibi bir stsz kar da ille de atm isterim derse d olacak.Arnn ba kzarsa dnyayla dr. diye sevinlendi.Ahmet ona katld:Dr, dedi.Ahmedin kapsna bir kheylann gelip durduunu nce btn ky duydu. Gelip atgrdler. Sonrayakn kyler, sonra tekmil Ar yresi duydu, gelip at grdler. Az bir zamanda

atn n rana Turana ulat. Bu hali, Ahmedin bana gelip konan devlet kuunutrl trl yorumladlar. Kimi hayra yordu, kimi erre...Sonra aadaki ovadan, Karakiliseden, Ghadn-den, Idrdan Krt Beyleriduydular at grmee geldiler. Ahmedin talihine gpta ettiler.Uzun bir sre atn sahibinden haber kmad. Ahmet atna binip, yarenleriniyanna alp ran toprana talana gidiyor, maldan mal, koyundan koyun, attanat srp getiriyordu Ardana.Ama kuku iindeydi. Bu atn sahibi kimse bir gn ortaya kacakt. Bu kiikimdi acaba? Belki gz kanl, dediinden dnmez bir beydi. Belki de psrnbirisi.Aradan alt ay geti. Ahmet korkusunu da, kukusunu da, byk sevincini deunuttu.Bir gn, bir sabah vakti, gne gelmi Arda-nn brne kpkrmz donmuoturmuken Sofi deneine basa basa, ak uzun sakal titriyerek Ahmedegeldi:Duydun mu Ahmet? diye sordu.Ahmet:Duydum, dedi.Beyazt Paas Mahmut Han atn aryormu.Ahmet:Duydum, dedi.At getirene be at, bir de elli altn verecekmi.Ahmet:Bele, dedi.At kimin evinde, kimin elinde bulursa onun kellesini vurduracakm.18Ahmet:Ne yapalm, at benim ksmetimdir, dedi.Ordusunu ekip gelecek stmze.At benim ksmetimdir.Mahmut Han zalim bir paadr.At benim ksmetimdir.Mahmut Hanla baa klmaz.At bana haktan yadigardr.Mahmut Han hakk, yadigar bilemez. O, Osmanl olmutur.At bana yadigardr.Aradan bir ay geti gemedi, Mahmut Hann adamlar Ahmedin evine geldiler:Paa diyor ki, dediler, attan at, maldan mal, paradan para beensin, dedi,dediler. Bes atm versin. Mademki atm kam gitmi onun kapsnda durmu, neisterse ona veririm.Ahmet:


5/46

Han bilmez mi ki at bana yadigardr. Yadigar gelen at kimseye verilmez. Baverilir, at verilmez, Paa bunu bilmez mi?Paa bunu bilir ama, gene de atn ister. O at da ona yadigardr. Kardei kadarsevdii Zilan Beyinden yadigardr.Ahmet:Paa maldan mal, candan can istesin, ama yadigarm ona veremem, dedi, kesti

att.Paann adamlar:Paa dedi ki, arkasndaki ulu daa, bandaki birka ipsize gvenmesin. Danda, bandakileri de yerle bir ederim, dedi. Hem de eder, dediler.Ahmet bir daha konumad. Sofi de konumad. Paann adamlar eli bo, fkeli,oradan ayrldlar.19

:-mKrt Beylerinin Ahmedin szlerine kzmayp, fkelenmeyip, Ahmet hakldr,dedikleridirKOmuar, yaKin Koyer, gu^u Kam r\un ucycn Ahmedin bana toplandlar.Kim grm ki, dediler, kim grm ki haktan yadigar gelmi at. Bey de olsa,

paa da olsa sahibine geri verile!Ahmet:Kim grm ki, dedi, baka bir ey demedi.Paa sonucu byle ummuyordu. Ahmedin karl gelir gelmez fkeden delirdi.Paa gelenei biliyordu. Osmanl Padiahnn, Acem ahnn at gelse de kendisaraynn kapsnda dursa, lm gze alr da at onlara geri veremezdi.Veremezdi ama, u Ahmet, u dal paras da kim oluyordu?Atn alacakt. Kona velveleye verdi. Adamlarn, kumandanlarn toplad, birkarara varamadlar. Bu at yznden btn Arda ona kar duracakt. Ahmetyalnz deildi.Kendisine dost, bir dediini iki etmeyen Krt beylerini saraya ard. Vann,Patnosun, Sphanda-n, Muun, Bitlisin beyleri gzel atlara binmi geldiler.Mahmut Han byk toyluk eyledi. Konuklarn imdiye kadar grmedikleri birbiimde arlad. Sonra da divan kurdu, onlara olan biteni, bandaki belayanlatt.Bir dal, bir talana, bir ocuk, daha by bitmemi, benim atm ald, banahakarette bulundu, diyordu.Paaya hi kimse yadigar anlatamad. Btn Arda insanlarnn kellesi giderde, bu at bu saraya bir daha dnemez, diyemediler. Hep sustular. Onlar sustukaPaa fkelendi. Ve szn kesti att:Bu at sizden isterim, dedi.Krt beyleri istemiyerek, Ahmede, Arda insanlarna umucu gnderdiler. Ahmetat onlara da ver-21medi. Bir de zehir zkkm bir sz gnderdi. Onlar bilmiyorlar m ki yadigargelmi, gelmi de kapda durmu, kere gtrlp braklm, sonra da geridnm bir at kimseye verilemez? Bu at benim deil, gelmi Ardann banakonmu. Onlar ki bey olmular, nasl dilleri varr da bizim atmz isterler?Onlar bey deil, Paaya kul olmular, dedi.Krt beyleri Ahmedin bu szlerine kzmadlar, fkelenmediler, Ardallarhakl, dediler. Ama aresizdi. Paa at iin her eyi gze alacakt.Paa Krt beylerinden de imdat olmaynca hazrla giriti, asker toplad, Krtbeylerini de yanna alp Ardann stne yrd.Gz aylaryd, Arda etekleri yangn yeriydi. Krmz, mor kayalklar, ufak,rk kepir talar atlarnn nallar altnda sular gibi aldayarak akt. Birikindi st Ahmedin ky olan Sorik'e geldiler. Ky psszd. Bir can bileyoktu. Kyde mola verildi. Evle-1 re ate verdirdi Paa sonra da. Yanan birevden ok yal, ak sakallar ise bulanm, uzun kalar gzlerini rtm,yepyeni, mavi ilemeli bir al-apik giymi bir yal kt Paann karsna.Bu kii Sofiydi. Paaya dik dik bakt. Kartal gzleri kvlcmlyd.Btn bunlar bir at iin mi, Paa? dedi. Dnya dnya olal kim kapsna gelenat geriye vermi? Sen bunu bilmez misin Paa? Sen Osmanl olmusun Paa. Yoksa


6/46

bir at iin bu ileri bamza amaz, evleri yakmaz ocaklar sndrmezdin.Arnn, laneti, Arnn gazab, Arnn hm senin stne olsun Paa. Babantanrm. Yiit bir beydi. Sen paa oldun. Sen yoz-latn Paa. Baban yadigar atkimseden istemezdi. At, bir dul kadnn, bir sabi ocuun, bir hrszn, birdknn kapsna gelse dursa da istemezdi. Baban22

-Mbeydi, sen paa olmusun. Arnn laneti Dana o-sun.Paa konumad, yalnz:unun ellerini balayn, boynuna bir lale geirip zindana gtrn, dedi.Arda eteklerinde, yamalarnda ok ky vard. Mahmut Han arkasnda Krtbeyleri, beylerin adamlar, kendi askerleri ky ky dolatlar. Hangi kyevardlarsa, o ky bombo buldular. Sanki hi bir kye insan aya dememiti.Kyleri bo bulduka Paa kuduruyor:syan bayra atlar, diyor kpryordu.Paa ok uzun boylu, kartal burunlu, kara gzl, kara kvrck sakallyd. Herhalinde, davrannda, elini sallaynda, konumasnda kendine gveni ortayakyordu. ok az konuuyor, hep dnyordu. Uzun admlarla bir heybet gibiyryordu. Samur krknn iinde terliyordu boyuna.

dr ovasndan Bakye geti, AJuri koyana kt, oradan Ahuri yaylasnageti. Hi kimseyle, ne bir oban, ne bir yolcuyla, ne bir ekiyaylakarlamadlar. Bir ku, bir ay, bir tilki, bir kaplan, hi bir canlyla dakarlamadlar. Dnya ilk kurulduu andaki gibiydi. Siniler sinek yoktu.Paa:Bulacam onlar, dedi. Yer yarlp da yere geseler bulacam. Dnyannteki ucuna kasalar da rana, Hindistana, ine Maine de gitseler bulacam.Yanndaki Krt beyleri azlarn amyorlard. Hepsi dilsiz kesilmiti.K gelip att. Atlar, kendileri, arlkl askerleri yorulmutu. Arydolanp kk Arnn dibine gelmilerdi. Paa sararm solmu, halden dmt.Hi23Sofinin zindandaki halidirbir canlyla karlamamalar onu ae eum. m* hi kimseye bir tek szckbile olsun sylemiyordu. Yanndakiler onun ne istediini hareketlerindenanlamaa alyorlard. Ve durmadan Ar yresinde dolap duruyorlard.Umutsuz.Krt beylerinden Molla Kerim yze gelip Paaya dedi ki:Paam, bu Girid danda biz bundan sonra bin yl adam arasak da bulamayz. Budallar saklandklar zaman yle bir saklanrlar ki onlar eytan bile bulamaz.Toprak benim bama, dedi.Paa gzlerindeki sonsuz kederle onun yzne bakt ama, hi bir ey sylemedi.Ardan aramaa devam ettiler. Paa iinden diyordu ki, bir tek adam greyimu dallardan, u koca Sofiden gayri, baka bir ey istemem.En sonunda beyler aralarnda toplandlar. Bu i byle nereye varacakt, doladola ne olacakt? Paa da hi bir ey anlamyor, kyleri bo grdke deliyednyordu. Bu byle srp gidemezdi. Daha uzun bir sre de dolaamazlardArda. Bir bora frtna, bir hepsini toptan yokedebilirdi. Bunu da Paayasylemiler, Paa duymamt bile. Uzun konutular, Paaya bir tekliftebulunmay uygun buldular.Molla Kerim Paann karsna kp el pene divan durdu ve vardklar sonucusyledi:Paam, dedi, biz toplandk, karar verdik. drt aya varmadan, yaz baharaylar demeden at da, Ahmedi de bulup sana teslim edeceiz.Paa:Benim derdim Ahmet deil. At da deil. Bu kadar dal nereye ekilip gitti?Sofiden baka kimseyi bulamadk bu kadar da kynde. Bir karnca bile g-25rPaann: Benim derdim Ahmet deil, at deil, diye fkelendiidirremediK. Koyuer ue mmmn uana ycucucn, nuu erimeden, diye konutu.Beyler gene toplandlar, uzun uzun konutular, Molla Kerim gene geldi Paaya:


7/46

Olur Beyim, dedi. Bahar daha domadan sana kylleri de gstereceiz.Dnyann neresine kam-larsa bulacaz.Beyazda, saraya dndler. Paa beyleri divana toplad, her birisini teker tekerarmaanlad. Beyler Paann bu davranndan sonsuz kvan duydular. Ama Ahmedinasl bulacaklard? Bu dallar isteseler kyamete kadar ele gemezlerdi.Paa ok okumu bir adamd. Osmanlya, Osmanlnn nne anna ok balyd.

Onun dedesi, dedesinin dedesi de bu dalardan olurdu. Ne zaman dadan aaindiklerini bilmiyordu. Bildii bir ey varsa o da babasnn ErzurumMedresesinde okuduktan sonra s-tanbula gittii, Saraya kapland oradan daburaya paa olarak gnderildiiydi. Babas yaman, kartal gibi bir adamd.Beyazda, u kayalklarn stne bu koca saray yaptrm, bilim adamlarndengbejleri, ozanlar, sarayna toplam, Erzurumdan Karsa, Karstan Vana kadartekmil Krt beylerini dize getirmiti. Babas uzun yaamt. Son gnne kadarda at stnden inmemiti. Yazn Ardandaki yaylasna kar, bu saraydan dahadeerli sayd ulu adrn byk bir dzle kurard. Dzlk,danbuzullarnn balad yerdeydL;Ve bu dallar babasn ok sayarlard. Belki dekorkularndan... Babas da dallar ok sayard. Onlarn trelerincedavranrd. Mahmut Han babasnn krk elli kavalcy bir araya getirip, onlaraadrnda hep birden kaval aldrdn ansyordu.

Babasnn bir at kasa da gitse byle bir Ahme-din kapsnda dursayd acaba atgeri verirler miydi?27Vermeseler babas nasl davranrd acaba? te bunu bir trl kestiremiyordu.u beyler nasl bulacaklardr dallar? Ya ekip ok uzaklara, rana, Horasanagitmilerse? Ya da Kafkas dalarna snmlarsa? Nasl bulabilirlerdi beyleronlar?Paa da babas gibi nce Erzurumda okumu, sonra stanbula gitmi, Sarayakaplanm, orada kendini gstermi, Padiahn ordusuyla savalara katlm,yiitlii, gzpekliiyle n salmt. Sam, Hale-bi, Kahireyi biliyordu. Birsre oralarda yaamt. Sofyay, Deli Orman da biliyordu. Douyu baty biriyice dolamt. Babas lmeden on iki yl nce de buraya, Beyazda, sarayagelmi, babas lnce de yerine paa olmutu. Onu, oraya babas armt.Yoksa onun stanbulu brakp hi bir yerlere kprdayaca yoktu.nce bu yabanl insanlara, bu dalara alamad. Sarayn stanbulda bile bir eiyoktu ama, bir sarayla i olmuyordu ki... Bir de bu dalarn kadnlar ok gzeloluyordu. Dnyann hi bir yerinde bylesine ince yapl kadnlarlakarlaamazdnz. nce bir Ermeni kzyla evlendi. Sonra bir Krt beyininkzn ald. nc karsn Kafkasyadan getirdi. Drdnc kars Urmiye glkylarndand. kz, sekiz olu oldu. Be de kardei vard. Akrabalar,aireti dr ovasnda oturuyorlard. Onlarla o kadar ok iliii kalmamt.Biraz hor gryordu onlar. En kk kardei saray brakm, dr ovasnagitmi, airetten bir kzla evlenmi, onlarla birlikte yaamaa balam, birdaha da saraya hi dnmemiti. Kardeine kzyordu.Paann byk bir tutkusu vard, o da geyik avyd. Her bahar yanna en keskinatclarn alr, Van g-28lnn stndeki tsruk dana, boryana, Sphandana ava kar, yzlerce geyik pos-tuyla geriye dnerdi.Paann kzlarndan birisinin ad Glistan, birisinin ad Glriz, birisinin adGlbahard. Glistann anas Ermeni kzyd. Byk ela gzl, krmz sal,uzun kirpikli, uzun boyluydu. stanbuldan gelirdi giyitleri... Saraydakiler gibigiyinirdi. Glriz kumrala yakn sar salyd. ok uzun, kuu boyunluydu.Kvrck kirpik-( liydi. Gzleri ok maviydi. O da kzkardei gibi stan-""*bulca giyinirdi. Glriz kzkardeleri arasnda okuma-X a ok meraklyd.Ahmedi Haninin iirlerini ezbere bilir, gelir daha ocukluundan bu yanababasnn divannda iir okurdu. Babas ocuklarnn arasnda en ok Glriziseverdi.GQIbaJiar orta boylu, dolgundu. Duru, ak bir teni vard. Buday benizliydi. O,kzkardelerinden baka trlyd. Arda kadnlar gibi stste dkmeiifistanlar giyer, salarn krk rg yapard. Gerdanl altnd. Ayak


8/46

bileklerine Arda kadnlar gibi altn, inci, zmrt halhallar takard. okzekiydi. Az konuur, hep inceden glerdi. teki kardeleri erkek olsun, kzolsun, saraydan ok az dar kar, ok az halkn arasna katlrlard.Glbahar byle deildi. O, hep halkn arasndayd. Toylardan, dnlerden,derneklerden hi eksik olmazd.Beyazt kasabasnn halk, Ardann kylleri Glbahar ok seviyorlar, ona

bir ermi gzyle bakyorlard. Nerde bir hasta, nerde bir yardma muhta kimse,nerde bir yal varsa Glbahar onun yanndayd. Bir usta atdan daha usta atabiniyordu. Ve Paa bu kzn uzaktan uzaa, ona hi karmadan izliyor, iinden,bu kz erkek olsayd Ardan padiah olurdu, diye geiriyordu.29Glbaharn, Sofinin kavaln dinlediidirUumanar, saray n sevmyorau. t\araeenye de hi anlaamyordu.Kyller onun adn hi sylemiyorlar, ona hep Glen Kz diyorlard. Glerkenyanaklar ukurlayor-du. Scak, kederli gzleri, uzak bir zlemle yanyordu.Bu yl yirmi ikisine basmt.Sarayda babasnn at meselesiyle en ok ilgilenen Glbahar olmutu. Bu atn birbildii vard. Atn macerasn Sofiden dinlemiti. Sofiyi de ok sevmiti.Zindandaki Sofiye her gn kendi eliyle yemekler gtryor, durmadan ona sorular

soruyordu.Sofi:Valla balam, dorudur, diyordu. At kere ben kendi elimlen aalaragtrdm, yola braktm. At nde de geldi Ahmedin kapsnda durdu. Bu atAhmede yadigardr. Hak onu Ahmede gndermitir. Ahmt at kimseye veremez.Verirse olmaz. Btn Arda lr, at veremezler.Bir gn Sofi Glbahardan bir kaval istedi. Glbahar hemen ona ok eski, belkiyz yllk bir kaval getirdi verdi. Ve Glbahar onun kaval istemesine ok at.Sofi, bu yal haliyle nasl kaval alacakt? Kaval almak bir soluk, bir diiiydi. Kaval ancak genler iyi alabilirlerdi. Glbahar bakt ki bu kocam,beli bklm adamn dileri yle duruyor, yle apak.Kaval eline alr almaz Sofi balad almaa. Glbahar bu kaval sesi karsndalal- ebkem kald. Orada, zindann kapsna oturdu, belini duvara dayad, Sofiald o dinledi. Sofi comutu. Durup dinlenmeden alyordu.Kaval bittiinde Glbahar uzun bir uykudan uya-nrcasna uyand. Duyulurduyulmaz bir sesle:Sofi, bu kimin trksdr? diye sordu.Sofi:31

Bu, dedi, Ardan tkesar. Ar yu* lenmi, sonra da atalar Arnn bufkesine trk yakmlar.Glbahar her gn, daha gn madan zindann kapsna geliyor, Sofi de onaArdan fkesini alyordu. Glbahar ne kadar sorarsa sorsun Sofi ona A-rdann bu belal fkesinin ne yzden ileri geldiini, fkenin ne olduunu birtrl sylemiyordu.te yle fkelenmi, diyordu. fkelenmi de atalar onun fkesi stne budestan karmlar. Ben destann yalnz kaval dilincesini biliyorum. nsan di-lincesini yalnz dengbejler bilirler. Ben kavalcym, dengbej deilim.Glbahar alt abalad, Sofiden Ardann fkesinin asln renemedi.Sofi:Benim kavalm, diyordu, Sultanm, sana bu fkenin hikayesini anlatamyor mu?Vay bama, toprak benim bama, demek ok kocalmm.Glbahar bu dalarda bu nl trky ok duymutu. Kadnlardan, ocuklardan,dengbejlerden, bi-lurvanlardan duymutu. Ama Sofi gibisini hi dinlememiti.Anlatsa bu fkeyi, kim bilir Sofi nasl anlatrd?Paa da kznn bu zindandaki Sofiyle ilgilendiini, her gn ona yiyeceklergtrdn, kavaln dinlediini izliyordu.Bir gn Sofiyi divanna ard:Sofi, dedi, at gelmeden, Ahmet gelmeden seni zindandan karamam. stersengit at, Ahmedi getir.Sofi dikeldi:


9/46

At da, Ahmet de gelemez. At, Ahmede haktan32yadigardr. Ahmet geiir belki de, ama at gelemez. Ben de Ahmedi sana getiremem,dedi.Paa ok fkelendi, Sofiyi zindana geri gnderip, Glbahar yanna istedi.Glbahar, dedi, bir daha bu Sofiyle uramayacaksn.

Paann sarayda her sz emirdi.Ve birka gn sonra Hayderan aireti beyinden haberci geldi: Paa meraketmesin, Ahmedin, atn, dallarn yerini bulduk, diye. Yaknda at da, Ahmetde elinde olacak.Ahmet tekmil dallar toplam, ta aalara, emdinan Krtlerine, Hakkridalarna gitmiti.Beyler toplandlar, Milan Beyinin olunu devlen-, dirip emdinana gnderdiler.Milan Beyinin olu Musa Bey, Ahmedi bir da dzlnde yzlerce adrnortasndaki nakl, mor adrnda buldu.Ahmet onu ok candan karlad. Musa Bey ona olan biteni anlatt:Paa seni grmek istiyor, dedi. Senden baka bir ey istemiyor. At daistemiyor. Paa kylerin Arya dnmesini istiyor. Beyler seni de, kylleri dePaaya balattlar, Paa seni bes merak ediyor. u Ahmet de bir nasl adamm

diye. Paa demi ki bizim beylere, bir gzm grsn byle bir yiidi ona on beat daha vereyim. u dnya gzyle yle bir yiidi greyim bir kere. Beyler banabunlar sylediler, beni sana gnderdiler.emdinan Beyleri, Arllarn ileri gelenleri, beyleri, aalar toplandlar,uzun uzun tarttlar. Kimi diyordu ki bu bir tuzaktr. Kimi diyordu ki, bukadar kartal gibi beyler byle bir tuzak kuracak kadar klrler mi?Bir koca Osmanl paas, bunca Krt beyleri bir33at iin bu kadar klrler miydi? Demek ki Paa Ahmedi grmek istiyordu. Atmvarm da kimin kapsnda durmu, diye merak ediyordu.Ahmet, Sofinin zindanda olduunu da Musa Beyden rendi. Sofinin haline ii okacd. Ardan brakrlarken yalvarm yakarm Sofiyi dadan ayra-mamt.Koca bir kaya gibi Sofi daa yapm kalmt. Paann onu zindana atacan nebilirdi.Musa Bey:Merak etmeyin. Sofinin ii iyi, dedi. Ve Glba-har Hanmla Sofinin zindandakidostluklarn anlatt. Buna herkes sevindi.Ahmet: 'Musa Bey, dedi, mademki sen gelmisin, senin hatrn yerde koymam. Aryadnerim. Paaya giderim. Airet de dner. Yalnz Paa at bir daha gremez.Musa Bey:Paa seni istiyor, diye szn tekrarlad. Bes seni grmek istiyor.Ve bir bahar gn dallar Arya dndler.Ahmedi btn Krt Beyleri aldlar Paann sarayna getirdiler. Paa Ahmedi hikzmadan, biraz alayc, tepedenrikarlad.Gel bakalm Ar Sultan, dedi. At nerede?Ahmet:At evimde, diye karlk verdi.Sen atm aldn, diye gld Paa. Benim atm almann cezas nedir bilirmisin?Ahmet hi boyun krmad:Ben atn almadm, dedi. At bana haktan yadigar verildi. At sana geriverilemez. Senin soyun da bizim dadan olur. Sen bu treyi bilmez misin?34duyuncaKan Uctcuay-d:Bilmem, dedi. Ya atm gelir, ya da ban alrm. Atn unu zindana.Ahmedi getiren beylerin hi sesi kmad.Ahmet zindana giderken:


10/46

Paa, Paa, diye bard. Bam gider ama, sen o at bir daha gremezsin. Oat bir daha senin sarayna gelmez.Musa Bey bu hali hi beklemiyordu. Kar koydu:Paa, dedi, bu sizin yaptnz insanlk deil. Ben aldm getirdim Ahmedi.Zindana at diye getirme-dim. Yalan sylediniz, kandrdnz bizi.Paa kkredi:

Bunu da zindana atn, diye bararak emir verdi.Musa Beyi de zindana gtrdler.Paa Krt beylerine dnd:Bu muydu bana yapacanz? Nerede atm? Ahmet geldi. Atm nerede? Atmisterim. Bu lekeyi soyuma srdremem. Paa atn bir daldan alamaddedirtemem.Beyler:Zor ama, at da getiririz, dediler.Atn, Ahmedin, Sofinin, Musa Beyin .ikayeleri Vandan Malatyaya, MalatyadanKafkasa, oradan Anadolu ierlerine kadar yayld. At stne, Ahmet stnedengbejler trkler kardlar, gittikleri yerlerde sylemee baladlar.Bu tuzak dallarn ok zoruna gitti. Milan airetinin de ok zoruna gitti.Zindana varr varmaz Musa Bey Ahmedin eline dt:

Kusura bakma Ahmet, dedi. Bilmiyordum. Be-35ni bala. Yoksa seni getirmezdim. Benim bam gitmeden senin de ban gitmez.Ahmedin geliine Sofi ok sevindi. Onu kucaklad, pt. Sonra da ekti kavaln,Arnn fkesini almaa balad. ald ald... Ahmedin, Musa Beyin gzlerindenyalar geldi. Uzun uzun aldktan sonra kaval Ahmede verdi. Ahmedin iiyanyordu. Arnn laneti bu Paann bana olsun, beylerin bana olsun, diyebalad kaval almaa. Kaval baka bir trl, baka bir sesle dile geldi.Glbahar bu yeni sesi duydu. Bambakayd. Bu da Arnn fkesini sylyordu.Sylyordu ama da ta ayaa kaldran, da ta eriten bir sesle.Glbahar zindana geldi. Babasndan da korkuyordu. Ama ne olursa olsun bu kavalalan adam grmeliydi. Sofiyi bahane ederek kaval alan Ahmedi grd. indenne olduunu bilmedii scack, dosta bir duygu geti. Babasnn yaptna delidivane olmutu. Duvarn dibine oturup Ahmedin kavaln dinlemee balad.Kendinden geti. Bir ey yapmalyd, bir eyler. Babasnn insaniyetsizliinirtmek iin bir eyler yapmalyd. Musa Beyin de yiitlii houna gitmiti.O gn mutfaa girdi. Kendini seven kadnlarla birlikte zindandakilere ok gzelyemekler yapt, adamlaryla zindana gnderdi. Bunu anas duydu:Paa bu yaptn iitirse, dedi, hepimizin boynunu vurdurur.Glbahar:Bu kadar kldkten sonra ne yaparsa yapsn Paa, diye karlk verdi.Gnler geti. Krt beyleri ne at bulup getirebiliyorlar, ne de bir habergnderiyorlard. Musa Beyle Ahmet de zindanda yatp duruyorlard. Glbahar ok36gizli onlara yemek gnderiyor, arada srada da zindana gidip onlar uzaktangzlyordu.Bir gn dayanamad, Sofiye:Ben Ahmetle konumalym, dedi. Bir gece zindana geleceim, syle Ahmede.Ahrpdin sarn, kvr kvr, altn sars, prltl , sakal uzundu, dalgadalgayd. Kirpikleri, iri, duru mavi gzlerine bir keder zlemi katyordu. Uzunboyluydu Ahmet. Salar kvr kvr alnna dklyordu. Uzun ince yz'yaralbir karacann acl yzn anstyordu. Btn insanlarn kederi, zlemi, tutkusugelmi de bu yze birikmi. Bir dte, bir bydeydi Ahmet. Aydnlk bir buuardndayd yz. Grenin kann kaynatan, uzak, bilinmez bir dnyann ateinealp gtren bir tad vard duruunun, baknn. Glbahar Ah-medi okeskilerden tanr gibiydi. Sanki birlikte domular, birlikte bymlerdi.ylesine ainalk duyuyordu ona... Belki dnlerde derneklerde, yaylada avda...Belki belki, kim bilir. Dlerinde grmt belki de... ylesine bildik,ylesine yakn.Sofi:Nasl olur, balam? dedi. Zindancba izin verir mi? Paaya syler, Paa dahepimizin ban vurdurur.


11/46

Glbaharn iine bir kurt girmi durdurmuyordu. Geceleri gzlerine uyku girmezolmutu. Ahmedin yz gzlerinin nnde bir sar k gibi gelip gidiyordu.Glyor, iri, mavi gzlerinde kederlerin en acsn, en onulmazn tayordu.Byk bir yaras, bir derdi olmalyd Ahmedin. Onulmaz bir yaras... Belki kimikimsesi, belki anas babas, belki kardeleri, belki bir sevdii yoktu. Dnyannortasnda tek bana kalm bir hali vard. Yalnz, yapayalnz. Glbahar bunu

dndke yreine a gibi bir ac doluyordu. Konu-37Memonun zindann kapsnda durduudurinciliyim, uyt; ujujuuu ,-^,..*,,. ._________Onunla konumalym, onun yalnzlna, acsna derman olmalym. stoiik dezindanda fkara.Niin hep onu dnyor, niin o geliyordu gzlerinin nne? Uykuda, dte hep ovard. Her nereye baksa onu gryordu. Kime, neye dokunsa, nce ona dokunuyordu.Bir ho olmutu. Her nereye gitse yrei onu zindana zindana ekiyordu. Glbaharbirka kere zindan grmt. Kaps ar bir demir kapyd. Zincirli, ar birkilidi vard. Kapnn kemeri, yan, mavi inke tandand ve ta kaba, prtklyontulmutu.Zindancba Memoydu. Babasnn en gvendii, ocuklar kadar sevdii bir

insand. Memonun babas da sarayn en sadk, en yiit adamlarndan birisiymi.Memo daha iki yandayken bir savata ldrlm.Memo genti. ok yiit, gzn daldan budaktan saknmaz^ Paa iin cann verirbir kiiydi. Zindanc-oalar hep bylesi adamlardan yaparlar. Memo hi_kimseyle konumaz, birisi ona bir sz_sylese, bi gen"Tciz~ftlkzaCTrdTTTIuTBihar kendisini bildi bileli Mern^"bT7_e7e_-o7sun Qnun yzne,gzlerinin iinebakamamt. Onu grnce hep kzarm, dudaklar mosmor kesilip, kan ekilmi,elleri titremiti. Glbahar btn bunlar hep Memonun utanga huyuna veriyordu.Hep yere bakar, hep utanga bir kz gibi kzarr, hep hi konumaz grmtMemoyu.Sarayn mutfa gizliden gizliye hep zindana alyordu. Memoya da ayrca gzelyemekler gnderiliyordu. Glbahar her seferinde Memoya: Kendi elimle sanayaptm, Memo karde, diyordu.Bylece gnler geti. Glbahar ancak birka kere daha uzaktan Ahmedin yzngrebildi, Memonun sayesinde. Memo baz baz zindann kapsn ak b-39Irakyor, kendisi ortadan yitip gidiyordu. Ve Glbahar zindann tamerdivenlerinde, Sofiyle konumak bahanesiyle, Ahmedi zindann derin kuyusunundibinde dolar gryordu. Bir ho, bir da gibi, her adm atnda yerindenkoparmcana salam yryordu. Ar, heybetli, erkek.Az yukardan, ince uzun birka pencereden zindann dibine el byklnde, elbyklnde klar dklyordu. Zindann kuyusu tam uurumun bandayd.Aada Beyazt ovas, ovada ulu yol bir utan bir uca uzayp gidiyordu.Arada srada yoldan geen kervanlarn ngrak sesleri zindana kadar geliyor,zindan kuyusunun asl durduu uurumda yanklanyordu. Dadan gelen, ovadanykselen btn sesler de bu uuruma gelip yanklanyorlard. Kuyunun dibinde birel byklnde, bir insan boyu yksekliinde de bir delik vard. Ve bu deliibilmeyen, duymayan yoktu. Sarayn yapc-basn, btn halk bu yzdenkutsuyordu. Onu bir ermi sayyorlard. stelik bu yapcba bir Srya-niydi.ok hapiste yatm bir kiiymi. Zindann derdini belasn onun kadar bilen okaz bir kii varm. Ne olursa olsun bu zindana bir gz delii brakacam. Neolursa olsun, dnyada ilk olarak, benim yaptm zindann karanlna pare parek decek. Ve hi bir zalim benim yaptm k ocaklarn tkayama-yacak,sndremeyecek...Saray bittikten sonra, yapcba, Paaya bir mektup brakarak ortadan yitipgitti. Mektubunda: Kim ki, diyordu, bu delikleri kapatr, o kii bu saraytemelinden ykar. Bu saray ben o deliklerin stne kurdum. Kim kizindann k ocaklarn kapatr, tekmil belalar onun bana yaacak, hi birzaman soyu, gelecei iflah olmayacaktr. Kim ki benim bu mektu-40


12/46

bumu bu sarayda oturacaKiara eimezse, unun suyu kuruyacaktr.Kurulduu gnden bu yana bu k ocaklarna kimse dokunamad. Beyazt Sarayzindan ite bundan dolaydr ki dillere destan oldu. Her zindana giren kii,yapmcba Sryani Sleyman Ustaya hayr dua okudu.O delikten baknca k olsun, yaz olsun dnya bir baka dnya oluyordu. Ovannstste, ge doru uzanan, uan yollar, kular, karlar, kervanlar,

turnalar, toylar, rdekleri, kazlar, kar yatk tepelerin stne aklmharman harman yldzlar, ve yldzlar geceleri alkanrd, yollar, geekilen ince sular ltsnda kvrm kvrm koyaklar, stste, sra, hersrann arasnda geni, buulu bir k izgisiyle uan ovas uar gibi olurdu.Dar knca her mahpus, o delikten grnen apayr, byl, iee, kara,a, yeile, baz mora, baz som bakra, baz maviye, baz gnee, sarya,balkyan hlf/ turuncuya durmu, andan ana deien bir dnyaya durmu ovaygnlerce arar, bir daha gremezdi. Mahpus zindandan knca o dnya da, ova daban (alr baka diyarlara giderdi.Sofi, Ahmet, Musa Bey, srasyla delikten darya, ban alm gitmi baharabakyorlard. Sabahlar ovadan arkadaki tepeleri belli belirsiz bir tl maviyleincelten bir buu ykseliyordu. Buu gittike pembe-leiyor, sonra ortadansiliniyordu.

Glbahar tepeden trnaa muhabbet kesilmiti. liklerine kadar sevgiyledolmutu. Elinin her dedii ey, canl cansz bir sevgi yalmnda rperiyordu.Glbahar sarayda bir sevgi uuntusu gibi durmadan dnyor, bir an olsun yerindeduramyordu. Bir an byk sevin iinde alkanyor, bir an karanlk bir umutsuz-41lua dyordu. Sevgisi de korkusu da hm gibi vuruyordu.Bir an iin, diyordu kendi kendine. u zindanlk sre iinde. Ahmedi btnmrnde grp grebilecei bu kadard. Baka trls dnlemezdi bile. Hikimse babas bile, ahlar padiahlar bile, Kervan eyhi bile istese Ahmedi birdaha gremezdi. Dnyada her eyin bir aresi vard, bu zindan bitince Glbaha-rn Ahmedi yle uzaktan da olsa bir daha grebilmesinin hi bir mmkn aresiyoktu.Glbahar nne geilmez bir cokunlukla dnyordu her eyi. Sevgiyi,umutsuzluu, lm, ayrl, zulm. Her duygusu dizgin tanmaz bir ahlaniindeydi.Birden durgunlat. Btn bedeni yorgundu, her bir yan havanda doulmu gibi.Yar l gibi sarayda oradan oraya vurmaa balad. Grenler ard. Glbaharfrtnas durmutu.Byle, hi konumadan, bazan da hi kprdamadan, donmu, uykulu, ayaa kalkmlye benzer gn Glbaharn azn baklar amaz, dolat durdu. Yzsararmt. Donuk bir sar. Salar ltsn, dii akln yitirmiti. rigzleri sonsuz bir ltda, bir parlayp bir snyordu. Yznde, en tatl yeriolan gamzelerinde derin bir gl, bir mutluluk, bir kvan donmu kalm, biruzak kedere bomutu onun btn bedenini.Bir akam st birden Glbahar bakalat. indeki sevgi frtnas esmeebalad. Glbahar yerinde duramad. Gene tepeden trnaa sevgi kesildi. Genesevgisi, sevinci taa topraa iledi. Geceyi iple ekiyordu. Gece hiolmayacakm geliyordu ona. Hi hi, hi gelmeyecekmi gibi... Kendini sarayndna att, bir sre uzaktan demirci dkkannn kvlcmlar-42n seyretti. Demirci Hso bir kvlcm yamuru annda yitiyordu. Sonra AhmediHaninin mezarna gitti, ona niyazda bulundu. Dualar etti, yardmn diledi.Dualar da bir alayan gibiydi. Set ekilmez. Ahmedi Haninin mezarndanayrldnda gn batm, o hi gelmeyecekmi duran gece Ardann stnekmt. nceden de bir yamur iselemee balyordu.'Artk her eyi bilinli, inceden ince biliyordu. Kurtuluu kalmamt.Akibetinin stne yryecekti. Ne olursa olsun, ne pahasna olursa olsun.Odasnda ar, nakl bir ceviz sand vard. Sandnda byk anasnn onaarmaan eyledii altn, yakut bir Kafkas gerdanl vard. Sonra bir yzk,birka incili bilezik, altn halhallar, ta Hintten getirmiti days ona, birhrzma, gene days ona Afga-nistandan getirmiti, nesi var nesi yoksa toplad,bir kadife keseye doldurdu, doru zindana gitti. Memo zindann bitiiindeki


13/46

odasndayd. Kapy ald, Memo kapy at. Kocaman klc sa kasnnstnden ayak bileklerine kadar iniyordu. Abas doru bir tay postundand veKafkas gm, srmasyla ilenmiti. Kee klah bandayd. Glbahar grnceyznde tarifsiz bir sevin belirdi. Tarifsiz bir mutluluk sard yzn. Busevin Glbaharn gznden kamad. Bir anda Memonun yz gene ayn hmda birumutsuzlua bir karanla dnt. Glbahar da umuttan aknla dt. Memo

gene kzard, gzlerini yere dikti. Elleri, dudaklar belli bir titremedeydi.Eli aya da tutmaz olmutu.Glbahar elindeki keseyi Memoya uzatt: Al, dedi. Bunlarn hepsini sanaveriyorum. Memo keseyi ald, bakt, elleri ku gibi uuyordu, tit-43Glbaharla Ahmedin bulutuklardrremekten. u zindandaki Ahmedi bana gstereceksin.Kese Memonun elinden talarn stne dt. Gecede sert ngrtlar kard.Glbahar eildi, keseyi yerden ald, yeniden Memoya uzatt. Memo keseyi almad.Yznde bir damla kan kalmam, btn bedeninin kan ekilmiti. Yz kat gibiapakt.Al bunlar Memo. Al bunlar, beni ierdeki adamla grtr. Ondan sonra gitbabama her eyi syle. Syle ki bam vursun.

Memo yle kalakalmt. Neden sonra ban ar ar kaldrd, Glbahara bakt.Gzleri bir lm aci-sndayd. Can ekien bir adamn gzlerinin lm pi-rltsndayd. Glbahar gzlerini indirmek zorunda kald.Memonun elleri beline gitti, cansz, ar... Belinden zindann anahtarnkard. Glbahara uzatt, oradan uzaklat gitti. Glbahar bir sre elindezindann anahtar, sevinsin mi alasn m, bocalad durdu. Sonra alamaabalad. Oraya, Memonun odasmn kapsna oturdu, uzun uzun alad. Bir arazindann anahtarn oraya, zindann kapsna brakp gitmee davrand, bir trlyapamad. Sonra zorla ayaa kalkt, ayaklar ayaklarna dolanarak, yreigsn yrtar-casna derek zindann kapsna gitti. Koskocaman aky kilidesoktu at. Zindan karanlk. ok aada, zindann kuyusunun dibinde grnrgrnmez bir k ipiliyordu. Glbahar yordamlyarak eski, bu saray yaplmadanyzlerce yl nce kayaya oyulmu ta merdivenleri indi. Zindann dibinde hi birkprt gzkmyordu. Her ey dmdz, azck n ipiltisinde dibe kmkaln bir tortuydu. Zindanda hi rutubet kokusu yoktu. Aalardan eki birtavlanm deri, post kokusu geliyordu.45Glbahar merdivenin dibinde durup, zindann dibini semee alt.Sofi, Sofi! diye de usuldan seslendi.Glbaharn sesini duyan Sofi, don gmlek, telala merdivenlere atld:Buyur Sultanm, dedi. Sen nasl geldin buraya? Paa hepimizin boynunukoparr. Haydi git. Buraya gelen ilk kadn, bu zindan yapld yaplal sensin.Haydi, haydi haydi k dar. Buraya gelirken seni kimse grmedi ya...Ahmet nerede? Ona haber ver.imdi, imdi, dedi Sofi gitti.Karanlk, ar tortunun iinden bir sre fsltlar geldi, sonra her ey derinbir sessizlie gmld. Glbaharn yrei kt kt atyor, zindann soukkayalnda yanklanr gibi oluyordu. Ya da Glbahara yle geliyordu.Bekliyor, kimse, gelmiyordu. Bekledike cokusu artyor, yrei daha ok,vurulmu bir ku yrei gibi rpnyordu.Glbaharn bu hali aadan, tortudan bir karart upuzun ayaa kalkpyrynceye kadar srd. Kz yryp gelen kararty grnce bir ho oldu. Eliaya zld, ba dnd, duvara tutunmasa decekti.Ahmedin soluunu yznde duyunca birden kendine geldi. kisi de bir sre yledurdular kaldlar. Hi birisi konuamyordu.nce Ahmet:Glbahar, dedi, sen misin?Glbahar:Benim, dedi duyulur duyulmaz.Sanki ok eski zamanlardan beri dosttular, sevgiliydiler, candlar. kisini debir sevgi bulutu sard. Scak, gzel, dost... Btn zindana dald bu sevgi.46


14/46

Ve zindanda bir sr knal keklik vara. ot nereaen bulmusa bulmutu.Keklikler gece yars, sabaha kar, dal len, ne zaman olursa olsunkeyiflenince tyorlard. Aada tortunun iinden bir keklik sesi geldi.Glbahar bu beklemedii ses irkiltti. Elini uzatt, Ahmedin elini tuttu,merdivenlerden yukarya ktlar, zindann kulesinin oraya vardlar. Ovadanyanayd kule. ki adm teleri ucu buca belirsiz, derin uurumdu. Uzaklarda

yldzlar, ova, incecik kalm tepelerin stne bir ulu karanlk, Arnnglgesi kmt. Arnn stnde ok eski, bir yan silinip krlenmi, donukbir ay aslm duruyordu. Az sonra ayn stn kapkara bir bulut rtt. GlbaharAhmedin elini brakmamt. Gittike elleri yanyordu...Sabahn ilk horozlar terken kulenin dibinden kalktlar. Bir yalm parasortadan koparcasna elleri biribirinden ayrld. Glbahar hi ayrlmakistemiyor, gn atmcaya kadar burada, bylece susarak, Ahmedin elini tutmannkorkun tadn srdrmek istiyordu. Bundan sonra alaca kan varsn toprasulasnd. Ahmedin elini bir daha tuttu. ki yalm yeniden birleti. Ortalkgittike iiyordu. Gene elleri birbirinden ayrld. Ahmet yrd gitti, zindanagirdi. Glbahar ar zindan kapsnn Ahmedin ardndan kapanan sesini duydu. Birsre bombo ne yapacan, nereye gideceini bilemez orada durdu, sonra elindekiMemoya vermesi gerekli anahtar grd. Zindann kapsna yrd, Memonun odasna

geldi. Odann kaps ak duruyordu, Memo ierde yoktu. Bir telaa kapld, Me-moyu koarak btn sarayda aramaa balad. Memo-yu sarayn i surunun dnda,byk kapnn sana oturmu, belini de duvara dayam buldu. l gibiydi, hikprdamyordu. Glbaharn ayak sesi de Memoyu kendine getiremedi.47Gibahar Memonun kula dibinde anahtarlar akrdatt. Memonun yznde,tutumunda hi deiiklik olmad. Gibahar onun banda bekledi bekledi, tekindehi bir deiiklik olmad. Aklar kucana brakp:Saol Memo karde, dedi. Bu iyilini lnceye kadar unutmayacam.Memoda gene hi bir kprt olmad. Glbahar ondan uzaklat ve gn dodu.Ahmet zindann dibinde imdi yapayalnz bir ta gibi kalakalmt. Bugerekleen mucizeye, Glbaha-rn scak bysne, scack kadn kokusuna birtrl inanamyor, bu gece ona bir d grm gibi geliyordu. Bir anikircikleniyor, d m gerek mi, diye kendi kendine soruyor, iliklerine kadarsevdayla, mutlulukla doluyor, sonra gene boluuna, inanmamazlna yalnzlnadnyordu.Demek at bunun iin geldi de kapsnda durdu. Demek Tanr byle yazm. Bu at,bu kz bana Tanrnn, Arnn armaandr. Buna layk olmak gerek. Gibahar birAr iei gibi keskin kokulu, ktr ktr salkl, ba dndrcyd.Sofi kaval ver, dedi.Sofi ona kaval verdi. imdi Sofi, Musa Bey ve zindan, keklikler yepyeni,duyulmam bir hava dinliyorlard kavaldan. Glbahar bu havay iitsesevincinden deli divane olurdu.O gn Glbahar hi durmadan btn gn konan iinde dnd durdu. Dalgn,uyurgezer, hi bir ey yemeden, hi bir eye elini srmeden... Babas Ahmedi48brakmayacakt. Braksa da onlar n or zaman Kavuamayacaklard. Bir paakzn hi bir zaman bir dalya vermezdi. Hem de byle asi bir dalya.Zindandan gelen kaval sesini duyunca kendine geldi. Tepeden trnaa btn bedenimgt.Ahmet zindandan ksayd, bir gece gelseydi, onu atnn srtna atsayd,srseydi bol ceylanl le... Orada uzun adrl Krt obalar, oymaklar vard.Ve Krtler konuksever olurlard. Bir de Arda insanna bir baka trlbakarlard. Bir baka dnyann yara-tym, kutsal bir eymi gibi. Ama neredeolursa olsun babas onu buldurur, ldrtrd. Osmanlnn eli kolu uzundu, tadnyann teki ucuna kadar, Ahmedi de ldrrlerdi. i yanyordu.Bu gece de Ahmede gitmeliydi. Her gece. Ama babas duyarsa Ahmedi de ldrrd,onu da. Memo-yu da ldrrd. Memonun hali bir hotu. O kadar altn almamt.Ve aklar ona vermi km gitmiti. Memoyu dndke, onun acl yzgzlerinin nne geldike kahroluyor, elinden geldike Memo dncesinikafasndan kovmaa alyor, onu hi dnmek istemiyordu. ok derinden bireyler sezmiti, ta eskiden beri Memoda. Memo ona her zaman bir ho davranmt.


15/46

Memoya giderken ne pahasna olursa olsun Memonun onun isteini yerinegetireceini biliyordu.Her gece, o burda, zindanda kald srece onunla bulumak istiyordu. Ama hergece Memodan ak nasl istenir, onun o acl yzne nasl baklrd. Memolmden beter bir ikence ekmiti, aky verirken. Bu Glbaharn deil, hikimsenin gznden kaamazd.

Glbaharn iindeki btn duygular bakaldr-49yordu. Her eye, babasna, geleneklere, saraya, An-dana, btn dnyayabakaldryordu. Divandan babasnn tok, gr sesi geliyordu. Mahmut Han ok yakkl biradamd. Krte konutuu zamanlar ok daha candan, scak, yakkl oluyordu.Ulu bir kartala benziyordu. Glbahar da imdiye kadar yalnz babasn severdi.Ona hayrand. Babas da kznn onu sevdiini bilirdi.Akam oldu, gn batt. Glbahar sarayn iinde doland durdu. Dolayor, birtrl divann nnden ayrlamyordu. Divandan el ayak ekilmiti. Glbahar bunuseslerin kesilmesinden anlad. Babas imdi yats namazna durmu olmalyd.imdi varsam, diye dnd Glbahar, Mahmut Hann ayana dsem, ben seninkzn deilim Mahmut Han, evine umucu geldim. Dizlerim stnde srnerek umucu

geldim. Ahmedi bana bala Hanlar Han Mahmut Han. Soyunu inkar etme MahmutHan. Senin soyun n byk Ardan olur, dedem sylerdi, hi duymadn m MahmutHan? Evimizin yannda kartallarn yuvas varm eskiden, desem...Bir seferinde, az kalsn, kapy bir asker atnda ieri girecekti. Kendinizor tuttu. Varp Hann ayana kapanacakt. Yrei azna geldi. Srklenerekdivann kapsndan uzaklat. Kendisi iin olsayd, i kolayd. i anlarsababas Ahmedi ldrtrd.Gece yarsna kadar uyumad. Btn Beyazt kasabas derin bir uykuya varmt.Arada bir zindandan gelen birka zincir akrtsndan baka bir eyduyulmuyordu. Glbahar uzun bir sre yatann iinde dnd durdu.Bu iin sonu yoktu. Bir gn nasl olsa yakalanacak, babas Ahmedi ldrecekti.Bu sarayda imdiye kadar gizli kalm hi bir ey yoktu. Dn bir, bugn50iki, kzkardeleri onda bir deiiklik olduunu sezmilerdi. Bulumalarn yabirisi grr, yarn sabah btn saray alkalanrd, ya da zindanc Memokorkusundan babasna haber verir, cann kurtarrd. Memo haber verir miydi?...Btn bu dnceler, korkular onu yatanda daha fazla tutamad, yataktan kt,bir anda da kendini zindann kapsnda buldu. Orada bir sre doland durdu.Memonun kapsna vard. Bir sre de orada durdu kald. Cesaret edip de kapyalamyordu. inde korkuya, utanca, acya benzer duygular birbirleriyleatyordu. erde Memo onun kapda olduunu sezmi, dnyordu. Birden kapyat. Glbahar onu grnce hemen geriye dnd yrmee balad. Memo arkasndanseirtti, ona aklar uzatt, odasn gsterdi.Burada konuun, dedi, ksk, duyulur duyulmaz bir sesle.Glbahar zindann demir kapsn var gcyle at. Ta merdivenlerden aayaindi.Sofi, Sofi, diye seslendi. 'Ahmet soluunu tutmu akamdan beri onu bekliyordu. O gittiinden beri her anbekliyordu. Bir trt duymasn ayaklanveriyordu. Hemen Glbahara kotu. Ellerbirer yalm gibi biribirine kavutu.Memo neden odasn gsterip burada konuun demiti? Memo bir ermi miydi? Bukadar cmert, byle bir insan bu yeryzne gelebilir miydi? Glba-harn iinebir eziklik geldi. Ahmedi baka yne, gene zindann stne, zindan kulesininsana, douyu gren uurumun bana gtrd. Duvarn dibine ktler. Elele hikprdamadan yle kaldlar, yrek yree. Gecenin sessizliinde biribirlerininkanlarnn szln bile duyuyorlard.51Glbahar, yank, at gibi bir sesle:Doru mu? diye sordu.Ahmet:Ne? diye soruyu kartlad.Glbahar:


16/46

Krk gn iinde at getirmezsen babam senin de, Sofinin de, Musa Beyin deban vurduracakm.Ahmet:Doru, dedi.Glbahar bir inilti gibi konutu, ama ne dedii belli olmad.Ahmet:

Beni hatrladn m? diye sordu. Hani yaylada Kp glnn stndeki toyda?Glbahar:Hi aklmdan gitmedin, dedi. Koer ba sendin. Sen de beni?Ahmet:imdiki gibi gzlerimin nndesin. Ayak bileklerinde krmz mercandanhalhallar vard.Glbahar, tatl, kendinden gemi, bir d iinde uuyordu. Yaylada, diyordu.Kp glnn stnde, uzun sal bir dengbej gn, gece Siy Ahmede Silivtrksn sylemi de bitirememiti. Daha bandayd trknn.Ahmet:O, o trky krk gn syler, dedi. ok uzundur.Glbahar:At gelmezse, babam nz de ldrr, diye derinden iini ekti. Aaah!

Ahmet:Bizim boynumuzu vurduracak, vurdursun. Ama yz yanda Sofinin de boynu vurulurmu? Bu zulm52-lmemi, duyulmam bir zulm. Yazk Sofiye. ok kocalm. Ama hi aldrmyor.Boyuna kaval alp glyor oynuyor, iki bklm beliylen. Yazm geliyor Sofiye.ok yazm geliyor. Elimden bir gelir olsa kurtarrdm Sofiyi. Bu yataki birinsann boynu vur-durulamaz. Paa diyormu ki ilk nce Sofinin boynunuvurduracam, onlarn gzlerinin nnde diyormu.Glbahar:Hi kimse ldrlmesin, dedi.Ahmet sustu.Glbahar onu kucaklad.Ahmet:Paa duymasn, seni de ldrr, dedi.Glbahar:ldrsn, diye karlk verdi, doygun, meydan okuyan bir sesle. Varsnldrsn. (>Ahmet:Musa Beye de yreim yanyor. Benim yzmden. At getirtsem mi? Sofinin, MusaBeyin cann kurtarsam m? Ama at bizimkiler vermezler. Verseler ben zindandanknca onlarn yzne nasl bakarm? Bir canndan korktu da hak armaan atnPaaya geri verdi, derler. Kimsenin yzne bakamam. Ama Sofinin, Musa Beyincan?Glbaharn boazna bir yumruk gelmi tkanmt. Ban Ahmedin omuzuna koydu.Durmadan alyordu. inden hep, at batsn, at batsn, batsn, diyordu.afan horozlar tt. Arnn yamacna yapm gne kpkrmzyd. Gnedeil de iri yuvarlak, parl parl yanan billur krmzs bir elmaya benziyordu.Camdan bir elmaya. ^ Elleri bir yalm gibi biribirinden koptu. Ahmet53zindana yneldi. Glbahar orada kmldamadan onun ardndan bakt kald. Ayaakalkacak derman kalmamt dizlerinde. Gn len oluncadr ki ancak yerindendorulabildi. Bouluyordu.Babas ldrrm demise, ldrecekti. Padiahtan ferman gelse ldrrd. O gnbugndr, hi kimse onun bir sznden dndn grmemiti. Ahmet de ok ktdurumdayd. At verip zindandan ksa artk dalarda, dallarn gznde bir lolacakt. Sofinin, Musa Beyin suu? Ahmet onlar kendisiyle birlikte lme naslsrklerdi?.Bunlar bylece hem Ahmet, hem de Glbahar dnyorlard. lmek bilekurtaramyordu Ahmedi.Glbahar iin en kck bir umut yoktu. Ama hi, hi bir trl bir kgrnmyordu, hi bir yerden. Umutsuzluk ar bir su gibi drt yanndan


17/46

ykseliyordu. Onu boacakt. Bir mrde krk gnlk bir mutluluk... lene kadarbtn sevinci bu olacakt. Krk gnlk bir sevin. O da bir lnn elinitutmann sevinci, ba vurulmu bir adam kucaklamann sevinci... Ahmet atgetirse, teslim etse, ba vurulmayp kurtulsa bile, Glbahar onu bir daha birmr gremeyecekti. Ahmet dana ekilip gidecek, o burada sarayda tek bana,kuyunun dibindeki ta gibi kalp kalacakt. Onun iin yaam bitmiti. stelik

Ahmet at da vermeyecekti. Glbaharn gznn nnde onun ban vuracaklar,kanl ban sra geirip alay alay kasabada dolatracaklard. Srmasakallar kana bulanacakt. Ben pmeye kyamazdm, bulayacaklar kzl kana,diyor alyordu.54Ve Kalenin Uuruuucl oaay aujj au^nu.u.bedenini Ahmedin. Ta uurumun dibine kayalara arpa arpa parampara decekti.Benim pmee kyamadm, diyor, bir at olmu, cann diine takm Ahmedikurtarma areleri dnyordu.Varsn o yaasn da bir daha lnceye kadar yzn grmeyim. Varsn yaasnda... Varsn yaasn. Dalarda kurt srs kadar ocuklar olsun. Varsn oyaasn da, ben leyim.Belki bir umut vard. Musa Beyin babas olunu byle brakacak myd ki ban

kessinler? teki Krt beyleri... Musa Bey onlarn yalanlarna kurban olmutu.Onlar gitseler de Sofinin, Ahmedin, Musa Beyin ba iin u at verin,Arllar, deseler, dallar at onlara vermezler miydi?Dallar sert adamlard. Hi kimseyi dinlemezlerdi ama, umucuyu, yakarcy dakim olursa olsun, niin olursa olsun kolay kolay eli bo evirmezlerdi. Ardaher ey gelenekti. Kimse gelenein dna kamazd. Azck bir umut belirdiGlbaharn iinde.Sonra birden aklna dt. Ya ben gidip de dallardan at istesem? Hele birkadn hi mi hi kr-mazlard. Beyler babamdan korkarlarsa, dallaragitmezlerse, ben gideceim, ben dallara... Ahmedimi kurtaracam. Bir daha dalene kadar yzn grmeyeceim. Bir kurt srs gibi ocuklar...i gvendii birisine amalyd. Belki de dallara kendisi gitmeliydi. Ya daMusa Beyin babasna bir haber uurmalyd. Dallara gitsin diye.kircik iinde sabah etti. Ana bir, baba bir kardei Yusuf onu ok severdi. iYusufa asa, Yusuf kendisini ldrmez miydi? Yusufa gvenilir miydi? Yusuf atistemee kendisiyle birlikte gelir miydi?55Haydi Yusuf her eyi kabu! etti diyelim, dallar onu Ahmedin yerine tutsakalmazlar myd? Kendisi tek bana gitse orada alkoymazlar myd? Glbahar,dallara hakszlk ediyorum, diye kendi kendine kt. Onlar babam gibideiller, konuk gelmi, yakarc gelmi bir insan tutsak klmazlar. Onlarkendilerine umu-cu gelmi bir kadna ne iin olursa olsun dokunmazlar, bir kadnonlara ne yaparsa yapsn ona el srmezler.Yusufun odasna gitti. Yusuf daha uyumam, sedire yan gelmi eski bir klcbileyliyor, parlatyor, naklarn, yazlarn ortaya karmaa alyordu.Glbahar grnce glmsedi:Ne o Glbahar, dedi, bu gece vakti?Glbahar gitti onun yanna oturdu. Yusufun ince., uzun ^soluk_b]r_yz vard.Sanki y^z h[g. memiti. Yusuf ok da uzun boyluydLU-Ri hara bakt. Gzleri sorudoluydu. Glbahar kardeinin boynuna sarlp alamaa balad. Byle bir srealadktan sonra Yusuf souk, buz gibi bir seslg sordu:Ne var, neden alyorsun Glbahar?Glbahar:Derdime areyi bulsan bulsan, sen bulursun Yusuf, dedi.Yusuf byk ela gzlerini kocaman kocaman at:Derdin ne?Glbaharm dudaklar titredi. Bir sre konuamad, sonra:Beni lmden sen kurtaracaksn.Yusuf bir iyice ard, telaland:Ne oluyor sana kz? diye bard.Glbahar:56


18/46

Glbaharm kardei Yusufa gidip her eyi anlattdrBabam onlarn boynunu vurduracak. Bunun nne geelim. Gidelim dallara,.atonlardan istiyelim. Biz istersek at dallar bize verirler. Yusuf kardeim,haydi gidelim dallara... Olur mu? diye abuk abuk konutu:Yusuf:Sana ne? dedi. Onlardan sana ne? Babam hakl olarak o hayinlerin ban

vurduracak. Sana ne onlardan?Birden szn bak gibi kesti, dik dik Glbahara bakt:Yoksa Glbahar, diye grledi. Yoksa?Glbahar:yle, dedi duyulur duyulmaz bir sesle.Yusuf ayaa frlad:O Ahmet, yle mi? Babam seni ldrr. ldrr! Babam seni ldrr, ldrr...Yusuf odann iinde gidip geliyor, gittike de kendinden geiyor, bir tuhaf,eski bir ate halay ekiyor gibi oluyordu. Durmadan da:Babam seni ldrecek, ldrecek... ldrecek, ldrecek... ldrecek! diyesyleniyordu, sayklar gibi...Hi durmuyordu. Korkudan gzleri bymt. Akln oynatm sand Glbahar.Yusuf sen delirdin mi?

Yusuf uzun uzun gld:Sen delirmisin, sen! Sen delirmisin, sen... Babam seni ldrecek.Glbahar son bir gayretle:Yusuf, Yusuf, Yusuf, dedi. Benimle at almaa gelecek misin?Sen delirdin mi. sen delirdin mi?58Ama onarn, Mumcum uuyuunu vU.Uv,...~. _. gelmezse. Ben de kendimildreceim.Sen kendini ldrme Glbahar. Ne olur ldrme. Ben ata gidemem. Babam senildrecek. Olur mu Glbahar, kendini hi ldrme. Olur mu Glbahar?Yusuf aknd, korkmutu. Glbahar da onun korkusu, tela akna evirmiti.Senden umut yok, diye onun ellerine sarlarak inledi Glbahar. Yalnz bunu.kimseye syleme Yusuf. Anama bile... Glistanla Glriz duyarlarsa benildrrler. Beni para para ederler. Kimseye syleme, olur mu? Hi syler miyim? dedi Yusuf. Sonra babam seni para para eder. Herparan da bir kpee verir. Hi syler miyim? Sen de kimseye syleme G-bahar.Yusuf bir tuhaf olmutu. Bir rknt iindeydi. rkm, kanatlar arasnayumulmu kck, korkmu bir kua dnmt.Glbahar Yusuftan hi byle bir davran beklemiyordu. Yiit, soukkanl, mertgrnrd. Nasl da aldanmt. Yusuf gider, babasna olan biteni haber verirmiydi? Kim bilir. O, ylesine ok korkmutu ki, korkusu ona her eyi yaptrrd.Yusufu odasnda bir aknlk, yumulmu bir korku olarak brakt kt.Ardann doruuna yakn yerinde, gneybat yamacnda bir gl vardr, adnaKp gl derler. Bir harman yeri byklndedir gl. Som mavi bir sudur. Kuyugibi. Krmz, keskin, ltl kayalklarn di-.bindedir. Her yl bahar gznaar amaz Arda-59nn teKm cmaman guun Kysna ycmc, yunoo damgal kepeneklerini bakrtopran stne serip gln kysna sralanrlar, kavallarn karp doangnle birlikte Ardanm fkesini gn batmna kadar alarlar. Ardanobanlar gzel, kara, kederli gzldrler. Uzun, ok gzel parmaklar vardr.Bazsnn gr, altn sakallar dalgalanr. Kck bir ak ku obanlar glnkysnda kaval aldklar srece stlerinde dner durur. Gn kavuunca obanlarkaranla karp giderler. Vg tam bu srada jda tepede_dngduran ak ku gln stne szlp iner, kanadm]_SLb.__yun som mavisine daldrr~sonri"~^~obar|arli likte karanla karr.Kanam~B^gCyerde gl incecikten dalgalanr, ince dalgalar genileyerek gelir,bakr kylara vururlar. Sonra, iri bir atn glgesi gln stne *der,szlr gider.Saray dan gney ucundaki dzlkte, bir kayann "H stne kurulmutu. Aityan derin bir uurumdu ve / uurumun dibinden ova balyordu. Ovadan byk


19/46

) yollar geerdi. Beyazt kasabas saraydan douya, A-j rdann yamacnadoru toprak daml evleriyle svanmt.Ulu bir kayann dibinde gr, ak sal Hsonun demirci dkkannn btngece yanard. Ve sabahlara dek, dkkann kapsndan darya, karanla top topkvlcmlar fkrrd. Bazan kvlcmlar durmadan ulu bir sel gibi btn gecekaranla akard. Mahmut Han keyifli olduu geceler penceresinden sabaha kadar

Hsonun kapsndan geceye akan kvlcmlara bakard.60fflDemirci Hsonun demir doduudurHHsonun ya belli deildi. Demirci dkkannda be oluyla birlikte alr, okgzel, altn ileme, keskin, krlmaz kllar derdi. Kendini bildi bilelipaa sarayna, bey konana admn atmamt. Ramazanda oru tutmaz, hi namazklmaz, hi dua etmezdi. Bazlar Hsonun atee taptn sylyorlard. Bazgeceler krn ekiyor ekiyor, dkkann ii, kaps kvlcmlar iindekalyor, Hso bu atein nnde dize gelip, ellerini atee ayordu.Hso yaz k stne hi bir ey giymiyordu. Bacaklarna yalnz ok kaln bir aldoluyor, beline krmz bir kuak balyordu.

Glbahar umutsuzluk iinde pencereden bakt. Btn kasaba uykudayd. Hsonundkkannn kapsndan kvlcmlar akyordu geceye, top top...Ve ierde, zindanda Sofi derinden derine kavaly-la Ardann fkesinialyordu. Uzakta, aada Beyazt ovasnda bir at kiniyordu, delirmicesine.Telal, korkak.Glbahar:Sofi, dedi.Sofi sana kurban, diye kavaln kesti Sofi.Glbahar:Az kald, dedi. Boynunuzu vuracaklar. Bir are yok mu?Yok, dedi Sofi.Sen buradan ksan, alp ati getirsen, boyunlar vurulmasa...Olmaz, dedi Sofi. At gelmez. Sofi senin gzel dillerine kurban.Gecede Sofiyle bir sre kar karya kaldlar. Ne Sofi konutu, ne Glbahar.Ama olmaz, dedi Glbahar. Sesi lm. Hi62olmaz. Gnah, zulm, lmaz ki... Bu saray yklsn, dedi, sesi iyice lerek.Sofi:Bu saray yklsn, diye onun l sesine kendi yumuak sesini katt.Bir at iin, ne var, drt cana deer mi?Sofi:Bu saray yklacak, dedi. O bir at deil, bin saray...Glbahar:Hi bir are yok mu? Sofi, ben gideyim mi daa? Varp Ahmedin eline obasna,Ahmet, Sofi at istiyor diyeyim mi?Sofi:Olmaz, dedi.Glbahar:Ben gideyim, babamn ayana deyim mi, attan vazgesin diye?Sofi:Olmaz gzelim, dedi. Olmaz Sultanm. Bir can iin deer mi? Sofi senindillerine kurban rlsun, gzel konuan, ballar akan... Sofi senin salarnakurban olsun, srma tel... Sofi senin gzlerine kurban olsun, ceren baklm...Sofi senin boylarna kurban olsun, suna boy... Sofi senin yreine kurban olsun,Leyla sevda... Hem de bir ate harman... Her eyin bir aresi var. Bu lmnaresi yok. Her eyin aresi var, bu akn sonu yok. Sofi senin aresizliinekurban olsun. Senin iin bylesi daha iyi... Sofi senin umutsuzluuna kurbanolsun.Glbahar:Biliyorum, diye derinden inledi. Bu benim iin daha iyi. Biliyorum, er geikimizin de babam boynunu vurduracak. Ama az kald Sofi. Yaknda boyunlarnz63


20/46

vurulacak. Ben de varp sizin mezarlarnz stnde kendimi ldreceim. Ayanadtm Sofi, bize yardm et.Sofi bir daha konumad. Glbahar konutu, ne dediini, ne sylediini bilmeden.Sofi ta kesildi, Sofiden bir daha ses kmad.Glbahar oradan ayrlrken Sofi kavalna yumulmutu. Sofi sabaha kadar kavalald.

Glbahar pencereden geceye bakt. Hsonun dkkanna bir daha bakt. Uzakta,ycelerde Arda derinden gmbrdyor, arada srada da koca da soluklanyor,rperiyordu.Hsonun kapsndan bir top daha kvlcm darya, geceye akt. Dan soluuna,eki sesleri tek tek kart.Glbahar yerinde duramyordu. Btn bedeni, kafas, duygularyla bir arearyordu. Uan kutan, akan ylandan car umuyordu. Doluya koyuyor almyor, boakoyuyor dolmuyordu. Gz hi bir ey grmeden sarayn iinde drt dnyordu.Birden tp diye aklna geldi.Bu Hso atee tapandr. Bir bycdr. Bir de iyi insandr. Belki bu derde birare bulur, dedi.Hemen darya kt, doru demirci dkkanna yolland. Bir top kvlcmnarasndan ieriye dald. Dkkann ii scakt ve Hsonun bedeninin yukars her

zamanki gibi plakt. Glbahar grnce hi a-rmad. Bir eli krndeydi.Krn ekerek yle dnd bir bakt. Sanki Glbahar oktandr bekliyordu.Yznde yle bir hava belirdi. Krn durdurmad. Bir sre ateteki demirebakt. Kor gibi demiri ocaktan ekti, rsn stne koydu, balyozu indirdi,demirden btn dkkan dolduracak kadar kvlcm fkrd.64Hso neden sonradr ki glmsedi:Ho geldin Glbahar Hanm, dedi.Glbahar sevindi.Sesi ok salam, dost, yaratcyd.Glbahar, nce at hikayesini olduu gibi anlatt.Hso:Biliyorum, dedi.Sonra aklna geleni, Ahmedi, Sofiyi, Musa beyi anlatt.Hso:Biliyorum, dedi.Sonra Glbahar, Ahmede kar sevdasn anlatt. Hso ne biliyorum dedi, ne debilmiyorum... Dncelere dald gitti.Gelecek hafta cumartesi gn kalede onlarn ban vurduracak babam. dediGlbahar. aresi yok mu hi?Hso karlk vermedi. Hep yle dnd kald. Ocaktaki kzler yava yavakarard, demir soudu buz gibi oldu. Hso yerinden kprdamad.Horozlar terken ban kaldrd:Yarn gece gel hele bana... Belki bir yolunu buluruz. Belki bir aresini!Glbaharm iine bir k koydu.Gn Arnn yamacna yapm, yle duruyordu. Krmz, souk... nceden, dadanaa bir yel esiyordu, souk, krlr gibi... tr tr eden bir yel.Glbahara akam hi olmayacak gibi geliyordu. Sarayn demirci dkkanna bakanpenceresine oturmu, gzlerini krpmadan oraya bakyor, bir bynngereklemesini bekliyordu.Dkkann kapsndan bir top ak ku frlyor, bir top daha, bir, bir daha.Sarayn g apak kesiliyordu. Birden sarayn btn kaplar alyor,Ahmetle65Kervan eyhinin evinin stndeki mavi yldza baktktan sonra dnddrGlbahar kendilerini Ardanda Kp glnn yannda, ulu kartallarn arasndaelele buluyorlard. Gzg-ze gelip glyorlar, gelip glyorlard. Gn akamoluncaya kadar, demirci dkkannda daha ne byler gereklemedi. Glbaharkendisini Arnn f-kesindeki kzn yerine ka kere koyup mutlu olmad.Ve gn batt zaman artk Glbaharn hali kalmam, elden ayaktan kesilmiti.Yerinden kprdaya-mayacak bir durumdayd. Gece yars horozlar tt zaman


21/46

bir kle haline gelmiti. Duvarlara tutunarak, yrei bir ku yrei gibirpnarak Hsoya gitti.Hso kzn yar l hale geldiini anlad, eyvah, dedi kendi kendine, bukadar olduunu bilmiyordum. Bir gnde oluvermi kz.Hso da dnm tanm, bir yolunu bulamamt. Ama Glbahar onun yzneylesine bir bakyordu ki... Bir are bulamadm demenin mmkn yoktu.

Hso:Kzm, dedi, onlarn ba vurulmadan ben atr getirmenin bir yolunu bulacam.Yalnz sen, u aadaki kyde, kervan yolunun stnde, bir Kervan eyhi var,sen ona da bir git hele.Glbahar:Ben Kervan eyhini biliyorum, dedi. Ama o kimseyi kabul etmez ki...Kervan eyhi ok yalyd. Uzm^^aJ^sakal gn vurmu kar gibi parlard herzaman. Gece gndzb-yk, kaln, ok tyl bir ay postunun stnde otururdu.Klm, bir topak kalmt.Evinin nnde ulu bir mee aac vard. Mee aac da Kervan eyhi kadarkutsald. Belki de ondan daha ok. Aacn, Kervan eyhinin birok kerametlerinianlata anlata bitiremiyorlard.67

Az ilerden byk kervan yolu geerdi. Arabistan-dan, Trabzondan, btnAnadoludan gelen yollar burada birleir rana Turana, Hindistana, ine Maineburadan giderdi. Bu yoldan geen kervanc- kim olursa olsun, hangi millettenolursa olsun, azdan az, oktan ok bu meenin dibine paralar brakrd.Kervanclarn brakt paraya hi kimse el srmezdi. Paralar meenin kkndeyle ylr kalrd. eyh bayramdan bayrama bu paralar fkaralarapaylatrrd. Hi bir kervanc eyhin meesinin dibine para brakmadangeemezdi. Para brakmadan geenler stne, onlarn felaketli sonular stnekorkun hikayeler anlatyorlard.Her gece de meenin stnde kervankran yldz gn douncaya kadaryalbrdayarak salnr dururdu. Yolunu yitirmi kervanlara yol gsterir, baskm kervanclarn imdatlarna koard.Hso:Sen ona benim gnderdiimi syle, olur mu?Glbahar oraya gitti, mee aacna, eyhin kapsnn eiine yzn srd,Hsonun selamn eyhe gnderdi, eyh onu kabul etti.eyhin mavi gzleri yldz gibiydi. Pir- pak, aydnlk, hi bulanmam birkaynaa benziyordu eyh. Glbahar onun nnde niyaza gelip omuzundan kerept.Ben bir kervancbaym eyhim, dedi. Bir kervancbaym ki dalarda kaldm,sana geldim. Yolumu ardm. Bir kervancbaym ki Arnn tepesinde frtnayatutuldum, sen imdat eylemezsen hepimiz krlacaz. Bir yar canl kuum kigeldim evinin nndeki meeye kondum. Alc kular yremde dolanp dururlar.Gagalarn bilemi, crnaklarn karmlar, dedi. Yreimi oyarlar.68zelliine de hayran kald.Derdini anlat kzm.Glbahar batan sona hikayeyi ona da anlatt. eyh elini sakal arasna sokupderin dncelere dald. Sonra da gzn evinin stnde salnp duran, mavi biryn ate gibi parlayp snen kervankran yldzna dikti. ok dnd. O kadarki, nnde diz kp kalm Glbaharn btn bedeni uyutu.Var git kzm, dedi en sonunda. Ahmedin boynu vurulmadan bir eyler olacak.Sofinin, Musa Beyin boyunlar vurulmadan... Yldzn bir yan karard, bir yank iinde. Var git kzm muradna ermeni dilerim. Git byle syle demirciye.Atn bir aresine baklacak. Var syle ona buraya gelsin.Glbahar oradan ayrld, ba dnyordu. indeki umut azckyalazlamt. Saraya gitti, beklemee balad. Ama ii iine smyordu. eyhe,demirciye, mee aacna, kervankran yldzna gveniyordu, gveniyordu ya,babasnn da fkesi gn getike, boyunlar vurulacaklarn gn yaklatkaartyordu. Hi kimse yanna yaklaamyordu. Hi kimseye bir tek szcksylemiyordu. Yalnz, tek bana, bir homurtu, bir fke olarak sarayda kendikendine kuduruyordu. Sararm solmu, avurdu avurduna gemi, kamburu kmt.


22/46

Onu yiyip bitiren, onu bu hale getiren, onuruna dokunan bir eyler vard bu iteama, ne olduunu kendi de bilmiyordu.Glbahar artk zindana gitmee korkuyordu. Memo ona bir dkne, bir hastaya,bir aresize davranr gibi sonsuz, snrsz bir hogrrlkle davranyor, onunbtn onurunu bu haliyle ayaklar altna alyordu. Memonun her halinde birermiin, bu dnyadan, cannuan vazgemi bir ermiin tavr vard. Gzlerin-

69sanda grmedii, kederli, umutsuz, derin, sevdal bir bak vard. Bak ta,demiri deler, insann ta cierine iler derler ya, yleydi. Dnyann btnkederi, sevgisi gelmi bu ermi yzl adamn gzlerine birikmiti. Glbahar, ogeceden beri Memo stnde de ok dnmt. Her dediini, kellesini koltuunaalarak bylenmi gibi yerine getiriyordu. Hem de sonsuz, ulalmaz bir mutluluksevinciyle. Glbahara yle geliyordu ki cann ver Memo, benim iin cann verdese, Memo sevinten akln yitirecekti. Memo sevdal myd? Memo yangn myd?yle olsa Ah-metle onu buluturur muydu, hem de en byk bir mutlulukla?Derisinden, gzlerinden dnyann en byk sevinci fkraraktan. En bykkederi...Memo, Memo, akrabamz Memo, senin bu insanln bu dostluunu lene kadarunutmayacam. Bu can bu tenden kana kadar seni unutmayacam.

Ve Glbahar, Memoya gzkmeden zindann kapsnda dnp duruyordu.Geceydi, demircinin kapsnda kvlcmlar top top geceye fkryordu. YldzlarArdann apaydnlk olmu ayaz gecesinde, gkyzne irili ufaklserpilmilerdi. Hi bir ses yoktu. En ufak bir yel bile esmiyordu.Glbahar uykusuz, sabah pencerenin nnde etti. Gn rken, yrei sevincindenazna geldi. Demirci dkkannn nnde eerlenmi bir at duruyordu. Az sonrademirci dkkandan kp ata atlad ve daa doru doludizgin srd. Glbahar onunnereye gittiini biliyordu. Ve mutlaka at da getirecekti.70Demirci Hsonun at Ardadan alp getirdii, saraynn kapsna baladdrmek iin dallara gittii btn blgede duyuldu. Tekmil Anda sevin iindekald. Kervan eyhinin mhrn Hso gibi adam dallara gtrsn de, eli bodnsn, byle bir ey olamazd. Kervan eyhinin mhrne kar koyacak, ona yzsrmeyecek, buralarda bir tek insan bulunamazd. Haberi duyan Krt beyleri, MusaBeyin babas, arkalarnda srtlarna kei postu geirmi, balarna kee klahgiyinmi atlla-ryla Beyazt kasabasna doldular. Hepsi sevin iindeydi.Yalnz hi kimse bu iin sebebini anlayamyor-du. Koskocaman Kervan eyhi bu ienasl karmt? Nereden duymutu bir at yznden kiinin boynununvurulacan? Kervan eyhinin bu dnyayla, bu dnyann ileriyle hi birilikisi yoktu ki...Onlarn balarnn vurulmasna gn kalmt. Ya o gne kadar demirci Hsodalardan dnemezse? Sevinlerini kursaklarnda koyan, yreklerini karartanbuydu ite.Haberi Mahmut Han da duydu. fkesinden deliye dnd. Kervan eyhinin ardndanazna geleni syledi. Cumartesine urada ne kalmt. Sonra dallar at genevermeyeceklerdi. O yabanl kurtlar Kervan eyhini tanmazlard bile. Deilmhr, Kervan eyhinin kendisi gitse at gene vermezlerdi. Verseler bile...Verseler bile...Mahmut Han renk renk mermer direkli saraynn byk salonunda drt dnerkenbaryordu:Verseler bile, verseler bile... At getirip kapma balasalar bile Cumartesign onlarn boynunu kalenin burcunda vurduracam. Lelerini de kpeklereatacam... Onlar Osmanlya bir at iin bakaldr-m kiilerdir. Ala afaktakanlar akacak onlarn. O mendebur, o asi, o bin yandaki Sofinin bile...72hmetfe Glbahar sarlm yatarlarken Memonun galip klcn! bir damla sugibi stlerinde tuttuudurtSarayn byk kapsna balad. Kasabada bir bayram havas esti. Herkes en gzelgiyitlerini giyindi. Kadnlar alvala baladlar.Glbahar sevincinden deli divane oldu. Memonun halini bile aklna getirmedenhemen Ahmede kotu. Memodaki deiikliin, kntnn hi farkna varmad. Kara,


23/46

gzel gzleri onulmaz bir kederle ukura gmlmt. Bir yalnzla batmt.Ipssz dnyada tek bana yzer gibiydi. Belinden zorla, halsizce kardaky Glbahara verirken, sanki elleri yoktu. Ak kendi kendine gitti, kznellerine dt.Memo ayaklar birbirine dolana dolana sarayn kapsna yrd. Sarayn kapsndaat grncedir ki azck kendine geldi. At orada yle bal duruyor, ban

havaya dikmi geceyi kokluyordu. Geldi geleli hi kimse ona dokunmamt.Takmlar gecede donuk donuk parlyordu. Ata korkun bir dmanlkla bakt.Kendisini tutmasa bir klta atn ban gvdesinden ayracakt. Bu dnceyibir trl kafasndan atamyor, eli klcnn kabzasnda atn yresinde, fkeiinde, dayanlmaz bir ldrme tutkusunda dolanp duruyordu. Btn bedeni terdensuya batp km gibi pslak olmutu.Ve zindann stnde, uurumun tam stndeki eski, bo nbeti odasndaGlbaharla Ahmet kucaklamlar, bir altn sevgi bulutuyla gece onlar rtmt.Bir ulu sevgi seline kaplmlar, kendilerinden gemilerdi. lrken, sonsevgiyi, btn bir mrlk sevgiyi bir ana, bir geceye sdrmlard. Kanlarbiribirleri-nin damarlarnda akyordu. Korkun bir ate, plak bedenlerinibirletirmiti. lmn eiinde olmasalar bylesine bir olamazlar, bir sevdayangnnda bylesine birleemezlerdi.

74eski nbeti yerinde buldu. Ahmedin byk, geyik derisi abasna sarnmlar, birkii olmulard. ylesine can cana. stlerine yar karanlk afak klardklyordu. Memo yaln klt ve hrsndan dudaklarm yemi, byklarnyolmu, yz kan iinde kalmt.Glbaharn yz afak nda bir ocuk mutlu-luundayd. Memo bu yz, kardadurup hayranlkla seyretti. fkesi gittike yatt, uzun klcn gerisin geriknna soktu, oradan ayrld. Gene atn yanna vard. Gene fkesi ahland. Atndrt yann bir uuntuda dolat, dolat, ter iinde kald, yeniden klcnekti. Klc elinde bir deli uuntuda sarayn dibindeki uuruma koarak indi,geri kt. Btn kaplar ap, btn saraydakileri kltan geirmek... Btncanllar... Ayaklar onu zindana ekti gtrd. Elinde kl eski nbetikulbesinin kapsnda gene durdu. Glbaharn yz imdi daha aydnlkt. Usuldandudaklar aralanm apak, ocuk dileri gibi dileri gzkyordu. Yanaklarndakigamzeler daha da gzellemiti ve salar Ahmedin yzn rtmt. Ve Memo buyze hayran bakt kald. Byle durur, Glbaharn yzne bir mr, bin ylbkmadan usanmadan bakard. Ama sabah oluyordu. imdi uyanacaklard. Btn gecedndklerinden imdi, Glbahara hayran bakarken utanmt. Baktka bakyor,onu bir daha gremiyecekmi gibi, btn suretini, bir daha k-mamacasnagzbebeklerine nakediyordu.Memo yumam, utanm gene onlardan ayrld, gene ata gitti, gene uundu. Sonrabirka kere gene kulbeye geldi, Glbaharn gittike aydnlanan, gzel-leenuykuda yzne hayran kald.Glbahar en sonunda uyand, ala afakta stlerine gelen yaln kl adam grd,bunun Memo olduunu,75kuldu. Bu iin byle bitmesi daha iyiydi. Ahmet de yaln kl adam grm, hibir devinmede bulunmam, o da Glbahara sokulmutu. O da bylesi daha iyi,dedi. Bunun sonu yoktu zaten.Soluk bile almyorlar, afan iinde aydnlk bir su damlas gibi duran,stlerine inecek klc bekliyorlard. Memo kere var gcyle klcnsevgililerin stne kaldrd, geri ekti. Bir trl eli varp da klc oniarnstne indiremedi. Onlarn kendisini grdn ve biraz daha biribirlerinesarlp kenetlendiklerini, bylece lm beklediklerini gryordu.Gene sarayn kapsna, ata gitti, gene klcn ekti. Nbetiler nbetdeiiyorlard. Memo delicene bir hzla yalnkl, gzleri dnm, bir attanzindana, bir zindandan ata uunarak gidip geliyor, iri klcndan imekprltlar savruluyordu.Sonunda klc zindann mavi inke tana vurdu, kltan kan nlamay btnsaray, btn Beyazt duydu. Kl tuz buz olup her paras bir yana sald.Eski nbeti kulbesine geldi. Biraz daha hayran bakt onlara. imdi iyiceyumam, eski ermi haline ulamt.


24/46

Bitkin bir sesle:Sabah oldu, daha ne uyuyorsunuz? diye onlar uyard. Onlar biribirlerinesokulmular, daha gelecek felaketi bekliyorlard.Sabah oldu, haydin kalkn, birisi grecek... abuk olun, dedi, kt gitti.Sevgililer de altn sevgi bulutunun altndan ktlar. Glbahar sarayn kapsnakotu. At orada, yle-cene rahat duruyordu. Gnn ilk klaryla takmlarnn

gm, srmas, altn bir parlt cmbnde yanyordu.76Gibahar doan gne kar olanca mutluluuyla uzun uzun gerindi.Bu at geldi, artk Ahmet gidecekti. Bir daha hi hi Ahmedi gremeyecek, btnbir mrn mutluluu bu kadar az sren bir sevgide kalacakt. Btn bir mrdnp dnp bu gecenin tadn yaayacakt.Glbahar:ok kr u doan gne, ok kr u parlayan daa, ok kr yaratana, dedi.Bu da yeter. ok kr...Gn domu, bir minare boyu kalkmt. Krt Beyleri sevinli, ar, dik,bellerinde uzun, kaba kllar saraya birer ikier geliyorlard. Her gelensarayn kapsndaki atn evresinde yle bir dolanyor, at inceden inceyegzden geiriyor, ok saygl, attan ayrlp saraya giriyordu.

Sarayn byk, ok direkli divanndan bartlar geliyordu. Mahmut Han sapsarkesilmi, fkeden titriyor:O at benim deildir, diyordu. eyhin nnde boynumuz kldan incedir ama, o atbenim deildir. Cumartesi ala afakta onlarn boynu vurulacaktr.Zilan aireti beyi Mustafa Bey :Ben tanyorum Paa, o at senin attr diyecek oldu, bu sz bile Paay iledenkarmaa yetti.Bey, Bey sana, sana diyorum. Yoksa sen de onlarn arasnda msn? Yoksa sen demi?teki Beyler:Paa, dediler, O baka bir ey sylemek istiyordu. Sen yanl anladn.Ben mi, ben mi yanl anladm? Ne demek istiyorsunuz? Ben mi yanl anladm?Estafurullah Paa, dediler. Biz yanl anlattk. Sen hi yanl anlarmsn?77Sonra Beyler susup, bir daha da azlarn amadlar. Sevinleri kursaklarndakald.Evet Beyler, Cumartesi sabah ala afakta atm alp da getirmeyen hrszlarnbalar kalenin burcunda btn Osmanl tebalarnn gzleri nnde vurulacaktr.imdi mnadileri arya karyorum. lan etsinler.Krt beyleri el pene divan, yreklerinde sonsuz bir bakaldrma istemi,saraydan yklm, darya ktlar. Gene atn evresini dolanp uzun uzun atgzden geirdiler:Bu onun at, dediler. Vallah billah, bu onun at. Bu damga onun damgas.Ne sebepten Paa bu adama kzm? Ne sebepten balarn vurduracak?Sonra da:Vurdursun, dediler. Ksas kyamete kalmaz.Kalmaz, diye grlediler hep birden.Sonra ii btn kasaba duydu. Sonra mnadiler arya kp, ba vurulacakkiileri adlaryla sularyla ilan ettiler.Demirci Hso fkeden ldrd, elinde ekici, bir fke gibi sarayn kapsnageldi, bard ard:Bu zulmdr Paa, bu zulmdr. Bu zulm srp gitmeyecek. Srp gitmeyecek. Atsenindir Paa. Sen bu ata layk deilsin ama, at senindir. Ben yalan sylemem,at ben getirdim Paa, at senindir, dedi.Sonra vard, at sarayn kapsnda bal olduu halkadan zd, brakt:Sen bu ata layk deilsin Paa. Sen insanla layk deilsin Paa... Sen, sen,sen layk deilsin...At, babo Beyazdn ortasna dt ev ev, dkkan dkkan btn Beyazddolat. Sonra meydana geldi, ban yukar dikip havay, burun deliklerini aa-78


25/46

rak uzun koklad, sonra da btn gcyle, yeri g inleten bir kinemeylekinedi. Arda yankland. At kuyruunu dikip bir iki kere uacakm gibiahland. Sonra da daa, doludizgin ald yatrd bir yldz gibi dan yamacnaszld.Atn kinemesini duyanlar:Bu Paann sonu yok, dediler.

Cellatlar byk, ar palalarn biliyorlar, yarn sabaha hazrlklarnyapyorlard.Glbahar deli divane olmu, yerinde duramyor-du. Sarayn iinde bir l gibidolaarak akam etti. Akam olur olmaz, gece ker kmez doru demircidkkanna akt.Hso:Ne yapalm kzm, diye onu karlad. Elimizden hi bir ey gelmedi. Bundansonra da hi gelmez. eyh de bir ey yapamaz. Ben de yapamadm. Kader byleimi, ne yapalm, dedi.Glbahar sessiz, siyim siyim alyor, iinden: A vereceim ona... Andannboz ylannn asn... Gz ap kapayncaya kadar gnden glgeye gtrmeyecekbir a vereceim ona. Yaatmayacam onu, diye geiriyordu.Saraya dnd. Yusufu arad buldu. Yusuf bir ey yapamaz myd? Yusuf onunla

konumad bile. Bir de yle sert, yle dmanca bakt ki Glbahar dondu kald.Sarayn kahyasna kotu. Babas smail Kahyay ok sever, dediinden kmazd.smail Aay da ate k-prr grd. Anasna yakarmaa karar verdi. Anasnn dayanna yaklaamad. Sarayda her ey, herkes, duvarlar, mermer direkler, yerdekikurt hallar, ak, kocaman, ok sevdii bir gz mavi, bir gz altn sars Vankedileri bile ona dmand. Dmanca bakyorlard. Kucanda, yatandabytt, altn, ma-79I

- , ^il\ ,'~wv,, , -' -. 'Memoyla Glbaharn babaa konutuklardrlayarak konutu:Kedim, diyordu, ak kedim, altn gzlm. Sana sylyorum, derdimi sen anla...Bir bulup da bir yitirdiim Ahmedi ldrecekler. Yce dan kartal, gnlmnsevdasyd.Byle ok, uzun konutu. Kedi kucanda bir top mrlt olmutu. Gittikekaranla gmlyor, bir umutsuzluk duvarna ban dayam, debeleniyor,rpmyordu.Yarn sabah ban vuracaklar Ahmedin, kedim. ldrecekler onu, duyuyor musun?Yreim yanyor. Ben de kendimi ldreceim, kedim.Kedisi kucanda, uyurgezer halde zindann kapsna gitti. Kedi scakt vemrltsn gittike oaltyordu.Zindann kaps souktu. Zindanc Memo kocaman klcna dayanm, geyikderisinden, dizine kadar gelen abasna sarnmt. Uzun, gzel yz, karagzleri, kvrck abanoz sakal kedere batmt.Ben de yarn afakta onun boynu vurulurken, kendimi uurumdan aa onun lsstne atacam.Kendinden gemiti. Bu szlerini Memonun duyduunu anlayamad.Memo, Memo, bana ok iyilik ettin. Bir daha grtr beni onunla...Sonra kesik, boulur gibi, ne dediinden habersiz konutu.Memo, brak onu. Koyver gitsin. Memo benim hi hatrm yok mu yannda?Kediyi yere atp Memonun ellerine sarld. Memo bylenmi gibi oldu.Memo kocaman klcn var elinde. Yalm gibi ka-. '


26/46

Ne istersem verir misin?Ne istersen veririm Memo. Yiidim Memo. Akrabam Memo...Memo bir daha sordu:Ne istersem verir misin?Canm iste, canm veririm Memo, dedi Glbahar, sesinde yenemedii korkusu,merakyla.

Tekrarlad:Ne istersen veririm Memo. Ne istersen... Yeter ki Ahmet kurtulsun.Memo sustu konumad. Dald, dondu kald. Yz l kandilin nda, mutluluktaparldad. Sonra Memo glmsedi. Elini uzatt, Glbaharn san okad,dokunmaa kyamayarak. Glbahar ne isteyecek, diye merak ediyor, gerilmi, btnbedeni, dncesiyle Memonun isteini bekliyordu.Memo sesi deimi, glen, mutlu, mutlu, mutluluktan taarak, yeryznde btnisteklerine kavumu bir insann durgunluu, sevinci, rahatlyla:Ne istersem verir misin? dedi.Veririm, dedi Glbahar, tok, inanm, gvenli bir sesle. Veririm.Sandan birka tel isterim, dedi Memo.Glbahar hi dnmeden hemen, bir beliini tutup uzatt:82

"


27/46

ldrmm ne kar. Senin birka kulunu ldrmm, deil mi? Hepinizsalcakla kaln. Kalanlara, dostlara, bizi sevenlere, sevmeyenlere selamolsun.Kendisini kalenin burcundan aa frlatt. Uurum ok derindi. Yukardan bakncaMemonun ls aada kanadnn birisini am bir ku lsne benziyordu.Memonun ls bana nce demirci Hso geldi, sonra oullar, sonra kadnlar,

kzlar... Beyazt kasabasna bir figan dt.Hso ar ar Memoya yaklat, onu alnndan84I'MMemonun lsnn bir kartal ls gibi uurumun dibinde yattdropiu. o en yumulmutu ve yreinin stndeydi. Hso eli ald, gl elleriylezorla at. Memonun avu-cundaki bir tutam sa kapkara bir yalm, bir k gibibalkd, incecikten yeillenmi topran stne akt.Yusuf btn olaylar korkuyla, yrei daralarak izliyordu. Yeil imene karankan grd. At aha" kalkmt. Herkes biliyordu ki at, babasnn atyd. Babasneden kabul etmedi at? Acaba babasnn her eyden haberi var myd? Glbaharnevirdiklerinden? Onun iin mi? O her eyi biliyordu. Bilmez olur mu o? Kalnduvarlarn arkasn grr, uzak yerlerde konuulan tm szleri duyar o... yle

deil mi? Glbaharn btn yaptklarn da biliyor. Memo neden kendini ldrd?Korkusundan. Memo kaamaz myd? Nereye kaacakt? Kap daa, kap Hoapkalesine sna-maz myd? Nereye kaarsa kasn Paa onu yakalatr, derisiniyzdrrd. Bir keresinde ocuktu Yusuf, kasabann alannda bir eee tersbindirilmi, rlplak, yalnz avret mahali kapal bir adam. Eein bangzleri blganl, kirpikleri dklm biri ekiyor. Kirpikleri dklp yerindekpkrmz bir et paras kalm, apaklar yanana bulam. Eein her ikiyannda, ok iri iki adam. Adamn birisinin elinde koca bir satr, kanl.tekinin elinde parlayan kk bir haner... imdiki gibi gzlerinin nnde.Hanerli adam uzand eee ters binili, yumulmu, kollar kl rmelerlebalanm adamn sol kulan tuttu, sonra kula kknden kesti. Arkasndan dabir kulaa, bir kalabala bakp gld. Adam korkun bir acyla bard,kvrand, kl ip kollarna oturdu. Kulan yerinden kanlar fkr-86yuuu. occl Kuiciy uiciya ra, Kdiauagm usu-den. Kulak vard, bir dkkann iine dt. Dkkanc iri, geni, top karasakall, kartal burunlu birisiydi. Dkkannn iine den kanl kulaa ylebakt kald. Gzlerini, bylenmi gibi, daha kanayan kulaa dikmi,kprdamyor, gzlerini de hi krpmyordu.Eek kan iinde kald. Byk palal adam keskin palasyla plak adamn derisinisoyuyordu. Koyun derisi yzer gibi. Adamn sesi barmaktan kmaz olmutu.Hrldyordu yalnz. ok kalabalk toplanmt. nsanlarn yz hi de ylekorkulu deildi. Adam ikindiye doru getirdiler sarayn kapsndaki talaattlar. Kan akyordu hep. Btn kasaba, evleri, dkkanlar, yollaryla kanabulanmt. Topraktan kan f-kryordu. Yusuf o gece sabaha kadar kustu.Kasabann btn ocuklar da kusuyordu. Kan kpkleniyor-du. Anas baucunaoturmu alyordu. Babas diyordu ki: Alr, alsn. Bu dnyada baka trlyaamasnn hi bir aresi yok...Anas durmadan alyordu. Yusuf bayldn ansyor.te bundan sonra byle eee ters bindirilmi ok insan grd Yusuf. Ty bilekprdamad. Yusu-fun gzlerinin nnde ok ba vurdular Beyazt kalesinde...Zincirlerle ok insan ddler Beyazdn ar alannda. Btn bu iler olurkenbabas kendisinden geiyor, heybetleniyor, yz geriliyor, gzleri parlyor,boyu uzuyor, omuzlar geniliyor, bambaka bir insan oluyordu. Babas sanki buanlarda yaratand, yo-kedendi. Babas bu anlarda Ardandan binbirgmbrtyle, yldrmla, imekle inmi bir korku tanrisy-d.Yusuf ondan ok korkuyordu. Babas onun iin bir baba deil, bir korkuydu.87O gece sabaha kadar uyumad. Uyuyamadka korkusu artyordu. Mutlak babasGlbaharn at getirme iini ona atn biliyor, zamann bekliyordu. Babassevgisini, dmanln, fkesini, korkusunu, o hi kimseden korkmazd, hibelli etmezdi.


28/46

Kasam buradan, gitsem Hoap kalesine, Hoap Beyinin ayana dsem, beni babamaverme, beni saklayamazsan, u aa kara gzl cerenlerin kotuu le gnder.Araplarn arasna. Bey de korkar, diye dnd, babamdan... Babamdan herkeskorkar. ran ah, Osmanl Padiah, herkes herkes korkar. Bir o mendeburGlbahar korkmaz. Bir de demirci Hso, bir de Kervan eyhi. Kervan eyhi bilekorkar. Bes, ikisi korkmaz.

Yusuf sabah zor etti. Babas bir duyarsa, byle byle iler oluyor da, olumolumken, bana asi olup haber vermiyor, ben lmeliyim artk, ya bu oulun alemeibret iin arnn ortasnda gzlerini oydurup, derisini yzdrmeliyim ki... Yada lmeliyim, derse...Yusuf gn dounca daha bir iyice korktu. Ha imdi, ha imdi cellatlargelecekler, kollarm zincire vuracaklar. Ha imdi, diye... Kilerin yanndakk bir oda vard. adam dik durunca sacak kadar. Hemen onun iine girdi.Kula kirite... imdi onu aryorlard btn sarayda. Sarayda arayacakarayacak, bulamayacaklar, ondan sonra da yollara atllar karacaklard. Paannolu kam diye, btn dnya alkalana-cakt. Trl dedikodular, rivayetler...rpererek, orada kald. Kapnn yarndan bir damla k szyordu ieriye.Ik soldu, azald, sonra da karanla kart. Yusuf bir ah ekti. Bugn deyakay kurtarmt. Odadan parmaklarnn ucuna basa basa kt. nnden ona

bakmadan, sayglca selama durarak sarayn adamlar getiler. Yusuf, bu birtuzak,83aea enen Kenane. babamn tuza. imdi yakalatacak. imdi... Kula yreininktrtsnde, alktan karn guruldayarak kendini mutfaa att. Ortalk baharakam kokuyordu. Uzak keskin bir iek kokusu duydu. Sonra genzini kzarmetin ar kokusu yakt. Mutfaktakiler onu grnce hep birden ayaa frladlar.Yusuf bir sre orada gezindi, fakat onlardan yemek istemee, orada yemek yemeeutand. Babasnn divandan tok, grltl, fkeli sesi kulana kadar geldi. Veses birden yitti, bakla kesilir gibi kesiliverdi. Yusuf hemen mutfaktan kt,sarayn avlusuna geldi. Nbeti yarinde nbeti fkeli byklaryla ylecedikilmi hi kprdamyordu. Yusuf oradan kendisini sarayn camisine att.Kovalanan yabanl bir hayvan gibi bir sre caminin iinde soludu, sonra haremegitti. Her eyi anasna anlatmalyd. Alktan da lecekti, bir de yemekyemeliydi.Anas onu grnce korktu:Ne oldu sana Yusuf? diye bard. Hasta msn?Yusuf:Hastaym, diye inledi, kendisini yataa att. Ateler iinde yanyordu. Yusufkendinden geti ve gn gece sayklad durdu. Hekimler ardlar. Hekimlerona ilalar verdiler. Avular yumulmu almyordu. nc gnn sonunda Yusufgzlerini at, bu arada elleri de gevedi, parmaklar ald. Sonra ayaakalkt. Bir rkek ceren gibiydi. Akama kadar sarayn iinde dnd durdu. Bakaaresi yoktu, gidip her eyi olduu gibi babasna anlatmalyd. Zaten babas hereyi biliyordu. Birden Glbahar aklna geldi. O ok yamand. O da biliyordubabasnn her eyi bildiini. Belki bir kurtulu yolu hazrlamt kendisine.Hemen hareme, Glbaharn odasna kotu.89vjuucjiictr uuru ktk tsyryuruu. vlKrlKlan '""ce, uzun iniltiler geliyordu.krk Yusufu ileden kard:Glbahar, diye bard. Sesi can ekiir gibiydi. Korkuydu.Glbahar:Ne var Yusuf diye sordu, durgun.Yusuf:Babam bizim gzlerimizi oyacak, derimizi yzecek. Babam her eyi biliyor.Sen mi syledin?Ben sylemedim ama biliyor. Gzlerimizi oyacak. Oyacak Glbahar! Oyacak!Glbahar:Kim sylemi?Biliyor o, kaalm. Kaalm olur mu?Glbahara sarlm bacaklarn germi, enesi titriyor, kazk gibi kalm:


29/46

Biliyor Glbahar, kaalm!Nereye kaalm?Nereye olursa. Biliyor.Glbahar onu sedire oturttu:Dur bakalm, dedi. Kaalm .m? Nereye? Dur bakalm.Yusuf:

Babam sana tuzak hazrlyor. Sana her eyi bildiini, at senin getirdiini,demirci dkkanna gittiini, bildiini bildirmek istemiyor. Ben de seni demircidkkanna girerken grdm. Babam bunu da biliyor. Ahmedi de biliyor, her eyi debiliyor. imdi burada, byle konutuumuzu da biliyor. Her eyi grd, her eyibiliyor. Kamazsak gzlerimizi oyacak babam. smail Aaya sylerken kulaklarmladuydum.Ne diyordu?90Paann kafasnda birden bir imein aktdr

uyorau ki o kz aa, u uyai ua uuureueym. Bekliyorum, bakalm Yusuf banaher eyi syleyecek mi? Glbahar gelip ayaklarma decek mi? Bugn debekleyeceim... Yarn onlar yakalayacam...

Glbahar her eyi anlad. Babasna kar kendisinin iinde de uzun yllar byleduygular vard. Babas her insanda, her eyi grd, her eyi bildii duygusunuuyandryordu. Ve bu duygudan kurtulmak zordu. Ne kadar akln kullanrsankullan bu duyguya bir kere derinliine dmsen bir daha kurtulamazdn. Yusufbugn deilse, yarn her eyi, ne biliyorsa hepsini babasna aacakt. Ya dakorkudan byle kaskat kesilerek lecekti. Yusufun imdi buraya gelmesi kendindeolmayndand. Bir de imdiye kadar babasna gidemeyii korkusundand. Glbaharher eyi bir bir dnd. Yusuf varp at meselesini, demirciyi babasna sylerseher ey anlalacakt. Ve babas mahpuslar onun kardn bilecekti. Hem deMemoyu lme gnderenin kim olduunu anlayacakt. Memo bunu ne iin yapard,Memo ne iin cann bylesine verirdi? Bunu babas dnmez miydi?Yusuf birden sapsar, kaskat kesildi:Ben gidiyorum, dedi, kapy vurdu kt, koarak divann kapsna geldi, deligibi babasnn ellerine sarld. Divanda iki Krt beyi, smail Aa, suba, ikiases vard. Birka da ok uzaklardan gelmi dervi.Baba beni bala, beni ldrme, gzlerimi oyma, nolursun! Sen her eyi grdn,biliyorsun. Beni bala. Ben sana hayinlik etmedim. Bala beni... dedi.Durmadan, soluk solua, Glbaharn kendisine geliini, teklifini, demirciye,Kervan eyhine gidiini, nasl, nereden ne duymusa, anlatt.92ou uf, ytum uuuanar Kayor, aye eKie-di. Glbahar kat.Birden Paann kafasnda bir imek akt, her ey aydnland. Memonun onahayinlik etmesinin sebebini bir trl bulamyordu. Bulamyor, fkesinden,kederinden, acsndan, Memoyu olu gibi seviyordu, deliye dnyordu.ki kollar kartal kanad gibi yanlarna alarak ayaa kalkt, sarard.Salland, bir iki achm att, duvara dayanmasa decekti. Yz apak olmu,dudaklar kurumu, atlamt. Sakal titredi. Sonra gerisin geri sedire kt.Elleri koynuna gitti.smail Aann dnda odadakiler darya ktlar. Yusuf bitmiti. Sedirindibine ylm kalmt.Paa:smail, dedi, smail, bu bamza gelen nedir? Bu namus belas da mgelecekti bama? Bu kz bunu da m getirecekti bama? Demek Memo ha? DemekMemoyu byledi bu sihirbaz. Demek soyumu lekeledi bu kz. Be paralk ettionurumuzu. Bu evin bana her bir bel gelmiti de, ite bu gelmemiti smail!Gafil avlandk. smail, kimseler duymasn bu bamza geleni. Koca Osmanllkesine rezil olurum. Demek yle smail! Ama anlamyorum smail. Kime vurgun bukz? Ahmede mi? Peki Memo? Memo? Memo?Mahmut Han aklna gelen teki ihtimali bir trl kendisine, krznayaktramyordu.smail, diye ayaa kalkt. Bu ii hi kimse duymamal. imdi, u anda kz daortadan kaldramayz.


30/46

Olmaz, dedi smail, hemen Memoya balarlar.Ne yapalm bu km

Documents

Yasar Kemal Agridagi Efsanesi