5

YEN ASUR MPARATORLUUNDA ORDU VE SAVA ALETLER

RIDVAN YILDIZ

YZNC YIL NVERSTES

ARKEOLOJ BLM

2015

1. GR

Mezopotamyann gbeinde yz yllardr hkm sren bir imparatorluk, bu

imparatorluk ihtiam ve gc ile btn medeniyetlerin rnek ald, etkilendii ve korktuu

bir imparatorluk bu imparatorluk Assur adyla anlmaktadr. Kuruluu M.. 3. Bin yla

dayanan bu imparatorluk corafya olarak rak ran Suriye blgelerinin bir ksmnda hkm

srmekte (Hrt. 1) ve evre blgelere tarih boyun birok kez sefer dzenlemitir. Asur

imparatorluu ok iyi planlam kentler ina etmitir. Dzenli bir ordu ve takm tehizata

sahip bir imparatorluktur. Asur imparatorluu M.. 2100 yllarnda kurulmu bir krallk olup

bizim burada konumuz alakadar olan ksm Assur imparatorluunun M.. 1000 ylndan

itibaren gelen dnemi olan ve yeni Asur olarak adlandrlan krallnn sava aletleridir. 1

Yeni Asur imparatorluu Adad-nirari II (M 912 M 891) ile balam olup Sin-

shar-ishkun (M 623 M 612) ile son bulmutur.2 Sre zarf Anadolu iin ok hareketli

geen bir dnem olmutur. Trakyadan gelen kavimler Anadoluya yerlemi Hitit

imparatorluu dalmtr. Ve douda nemli bir krallk ortaya kmtr. Bu krallk

beyliklerin birlemesiyle ortaya kan Urartu krall olarak anmsanmaktadr. Tabi bu

dnemin dier nemi Anadolu iin demir ann balanmasdr. Bilindii gibi Anadolu Asur

iin bir ticaret merkezi idi Asur Anadoluda mal alm satmn yapyordu ve bunu yan sra

Anadoluda gl bir krallk istemiyordu tehdit grd yda hara alaca bir medeniyeti

hissettiinde hemen seferler dzenlemektedir.3

1 Sevin, s.23,1999 2 Sevin, s.23,1999 3 Sevin, s.23,1999

6

Asur kral sefer yaztlarnda bu bilgi elde edilmektedir. Yeni Asur imparatorluu

gelien maden teknolojisi ve yeni krallklara kar gcn devam etme bilmek iin yeni

saraylar ina etmi sava aletlerini gelitirmitir. Bu sava aletleri konusunu ilerde detaylar

ile anlatmaya alacaz, Asur imparatorluu grsel sanatlarda ok zengin bir medeniyet yle

ki evre medeniyetleri hakkndaki bilgiyi bile Asur kaynaklarnda reniyoruz. Bu grsel

sanatta Asurun propagandas ok kullanlmaktadr. Bu sahnelerin nemli ksmn sava

sahneleri oluturmaktadr. Dier sahneler dini konular ve av sahneleridir.4 Tabi kral

sahnelerinde nemli bir yer tutmaktadr. Sava sahnelerinde konumuz olan yeni Asur sava

aletleri hakknda bilgi edinebiliriz. Bu sahnelerde Asur imparatorluu kulland tehizatlar

sergilercesine betimlemitir. Tabi bunun yan sra Asur sava aletleri buluntu olarak da ele

gemitir. Asur sava aletlerini drt balk altnda grselleri eliinde deerlendirmeye alarak

gr ve fikirler dorultusunda ierik oluturulacaktr.

1.1. Ama

Mezopotamya medeniyetlerin en kkl imparatorluu olan Asur imparatorluun

birinci bin deki devam olan Yeni Asur imparatorluun sava aletleri hakknda bilgi

vereceiz. almamzda Asur askerlerin kulland silahlar gruplandrld savunma ve saldr

silahlar ayr balklar altnda deerlendirildi. Konumuzu aratrrken Asur silah sanayisinin

evre medeniyetleri nasl etkiledii ve rnekleri dorultusunda irdelemektir.

Asur gibi bir medeniyetin srekli savamas ve savan en nemli arac olan silahlarn

aratrlmas ve rnekleri ile irdelenmesi hususu amalanmtr.

1.2. Yntem

Konumuzun ana baln aklamadan nce yeni asur hakknda corafi ve siyasi bilgiler

verilip konu iin bir n hazrlk yaplmtr. eitli kaynaklardan grseller toplanm ve konu 4 Bu sahneler Asur saray sslemelerinde kullanlmakta, bunu yan sra kap kabartmalar ve tehizat zerinde de sahneler bulunmaktadr. Sadece seferlerde deil krali ve dini sahnelerde de silahlar grlmektedir.

7

ile ilgili makale kitap dergiler aratrlmtr. Btn konular sentezlenerek konu ile ilgili

bilgilere alnt yaplarak kendi yorum ve dncemize eklenmitir.

alma ile ilgili veriler tamamlandktan sonra bilgisayar ortamna aktarl ve ierik

MS Office Word program ile hazrlanmtr.

2. YEN ASUR MPARATORLUU

Mezopotamya da hkm sren byk krallklardan olan Asur Krall M.. 1000

600 yllar arasnda Yeni Asur Dnemi olarak betimlenmektedir. Artk krallk giderek

tm Aa ve Yukar Mezopotamya, Bat ran, Suriye, Dou Akdeniz ve hatta Anadoluya,

ukurova ve Toroslara dein egemen, rakip tanmayan bir imparatorluk halini almt. M..

10. Yy. balarnda yeni bir hanedanla balayan bu srete II. Aur-nasir-apli (M.. 883-

859), II1. ulmanu-aerid (M.. 858- 824), III. Tukulti-apil-Earra (.. 745-727), II. arru-

kin (M.. 721-705), Sin-ahhe-riba (.. 704-681) ve Aur-ban-apli (M.. 668-627) gibi

yetkin hkmdarlar ve onlara hizmet veren becerikli bir brokrat ordusu etkin olmutu.

Mezopotamyann bu grkemli Krall ynetim, sava ve mimarisiyle kendine zg bir

yapya sahip olup bu zellikleriyle btn dikkatleri zerine ekmitir.5

Yeni Asur imparatorluu Anadolu da demir ana denk gelmekte bu dnemde

Anadolu da birok medeniyet kurulmutur. Bunu zerine Asura yeni komular ortaya

kmaktadr. Bu medeniyetlerden biri Urartu douya yerlemi Hitit krallnn devam plan

ge Hitit beylikleri de gneye yerlemitir. Asur bu devletlere kar birok kez sefer

dzenlemitir. Ve bu seferleri hakknda bilgileri krallarn sefer yaztlarnda renmekteyiz.

Yeni Asur imparatorluu srekli Urartu zerine sefer dzenlemi ve Urartu devletinin

kurulu aamalar hakknda bilgi de verilmitir. Asur kkl bir krallk olduu iin daha

gelimi bir kltre sahip olmutur dolaysyla evre kltrleri etkisi altna almtr. Bu

nedenle konumuz alakal olan Asur sava aletlerinin benzerlerini evre devletlerden grmek

mmkn olmutur. Yeni Asur imparatorluu krallar yeni kentler ina etmi ve snrlarn

gelimitir. Bu sre zarfnda birok kral baa gemitir. Yeni Asur imparatorluu kral

5 SEVER, s.21,2003

8

listesindeki tarihlemeler deimeye ak olmakla beraber genel olarak bul edilen tarihler

yle aktarlmaktadr.

Yeni asur imparatorluu kral listesi;

Adad-nirari II (M 912 M 891)

Tukulti-Ninurta II (M 891 M 884)

Ashur-nasir-pal II (M 884 M 859)

Shalmaneser III (M 859 M 824)

Shamshi-Adad V (M 822 M 811)

Adad-nirari III (M 811 M 783)

Semiramis, vekaleten, (M 811 M 805)

Shalmaneser IV (M 783 M 773)

Ashur-Dan III (M 773 M 755)

Ashur-nirari V (M 755 M 745)

Tiglath-Pileser III (M 745 M 727)

Shalmaneser V (M 727 M 722)

Asur Kral Listesi olarak bilinen dkmannn sonu; bundan sonraki krallar liste

dzenlendikten sonra hkmdarlk yapmlardr.

Sargon II (M 722 M 705)

Sennacherib (M 705 M 681)

Esarhaddon (M 681 M 669)

Ashurbanipal (M 669 M 631 ya da M 627)

Ashur-etil-ilani (M 631/M 627 M 623) (631-627 yllar arasnda babas Ashurbanipal

yerine vekillik yapmtr)

Sin-shumu-lishir (M 623)

Sin-shar-ishkun (M 623 M 612)

9

2.1. ASUR MPARATORLUU ORDUNUN GELM AAMASI

Asur ordusunun gelime sreci, Asur devletinin gelime sreci ile dorudan

ilgilidir. Asur ordusu asl gcne demir ann yaand Orta ve Yeni Asur dnemi olarak

adlandrlan srete ulamtr. Asurlularn gerekten de bu dnemde dnyada eine nadir

rastlanan gl bir ordu sistemi kurduklar grlmektedir. Orta Asur dneminde Asur

ordusu, adalar arasndaki en gl ordulardan biri haline gelmitir. Bunun sonucu

olarak da, Asur devleti sz edilen dnemde zellikle Anadolu corafyasnda emperyalist

bir politika uygulamaya balamtr. Asur ordusunun temelinin Eski Asur devleti kurucusu

I. Samsi-Adad (M.. 18101776) ile atld sylenebilir. Gerekten de, Eski Asur dnemi

kaytlarnda ordu yaplanmasna ve sistematiine ilikin baz bilgilere ulamak mmkn

olmaktadr. Bu konuda Samsi-Adadn bizzat kendisi tarafndan yazm ve olu Yasmah-

Adada gndermi olduu mektuplarda Asur ordusunun strateji ve manevralarna ilikin ilk

bilgiler yer almaktadr.

Bu mektuplardan birinde Samsi-Adadn, olu Yasmah-Adad, Nihriadan Sudaya6

dzenleyecei askeri seferin dman tarafndan renilip takip edilme ihtimalini belirterek,

olunu bu sefer konusunda uyard grlmektedir. Bir baka mektupta ise kral, Yasmah-

Adadn kendisine gnderdii mektuplar incelediini ve on bin askerin (kendisine yardm

iin) hareket ettiini bildirmektedir. Bu mektuplar Samsi-Adadn hzl bir haberleme

sistemine sahip olduunu ve kralln eyaletlere sratli bir ekilde askeri destek saladn

gstermektedir. Mektuplama dndaki bir baka haberleme sistemi ise, acil askeri

durumlarda yksek yerlerden atele verilen iaretlerdi. Bu iaretler dizisiyle haber btn

6 Nihria ve Suda yerlemeleri Kuzey Suriyede Balih rma kavsinde ve dou-bat istikametinde birbirlerine fazla uzak olmayan yerlemelerdir.

10

lkeye yaylrd. Mesela, Yasmah-Adadn kalabalk bir grubun saldrs neticesinde gece iki

ate yakarak btn lkeyi yardma ardn grmekteyiz. Ayrca, Samsi- Adadn kontrol

altndaki blgelere atad valiler vastasyla iyi bir rgtlenme kurduu anlalmaktadr.

Kk kentlerde srekli garnizonlar bulunur ve her askeri sefer iin hem yerleik halktan

hem de gebelerden ek asker toplanrd. Samsi-Adadn, Nurrugumun fethi srasnda

60.000 asker kulland sylenmektedir.7 Buradaki rakam kadar abartl da olsa, Asurlularn

daha bu dnemde ciddi bir saysal gce sahip olduunu gstermektedir. Ancak daha da

nemlisi bu saysal gcn sistemli bir ekilde rgtlendiine dair ak kantlar bulunmaktadr.

Bu kapsamda, Kuzey Irakta Sincar Danda veya Mardinde bulunduu belirtilen aslan

stelinden, Asur ordusunun kaleler fethedebilecek ve nehirler geebilecek tehizata sahip

olduu anlalmaktadr. Dier taraftan Eski Asur dneminde Asur ordusunun tehizatlar

hakknda fazla bilgiye sahip olmamakla birlikte, ada Mari ve Mitanni kaynakl resimler,

bizi ksmen aydnlatmaktadr. Mari kral Zimri-Lim, kendi yaptrm olduu sarayn

duvarlarnda tren kyafetleri ierisinde resmedilmitir. Bel ksmndan bir kemerle balanm

bzgl bir elbise, belinde bir haner ve sa elinde ise, ucunda keskin bir metali olan sopa ile

tasvir edilmitir. Yine ayn sarayn duvarna ait bir baka resimde, Marili bir piyadenin tasviri

yer almaktadr. Bu tasvirde piyadenin, bronz balkl bir mzrak ile silahlandrldn,

pelerinli ve ba ksmnn bir koruma ile kaplandn grmekteyiz.8 Buna ilaveten Kltepede

ele geen ve Eski Asurca yazlm tabletlerden de, dnemin askeri ara ve gerelerine dair

nemli bilgiler edinilebilmektedir. Kltepe metinlerinde geen baz silah isimleri her ne kadar

Anadolu corafyasna ait olsa da, benzer tehizatn Asur ordusunda da kullanldn

dnebiliriz; nk tabletlerde, ok, balta, haner, bak, mzrak, topuz, kl, iki ve atall

karglarn Asurca kelime karlklarn grmek mmkndr. Dier taraftan bu dnemde,

askeri yapnn tamamen piyadelerden olutuunu ve henz sava arabalarnn

kullanlmadn da belirtmek gerekir. Eski Asur dneminde her ne kadar drt tekerlekli

arabalar kullanlyor olsa da9, bunlarn lojistik amal olduu ve henz sava meydanlarnda

stnlk yaratacak bir aamaya ulamad bilinmektedir. Yine mevcut kaynaklarda ordunun

7 Oates, J., Babil, ev. Fatma izmeli, Ankara. : 2004: 75. 8 Stillman N-Tallis N., Armies of the ancient Near East 3000 BC to 539 BC.,Worthing, Sussex, England: Wargames Research Group, 1984:135. 9 Gkek L.G., The Use of Wagons (eriqqum) in Ancient Anatolia According to Texts from Kltepe, Zeitschrift fr Assyriologie und Vorderasiatische Archaologie, Band 96, II. Halbband, 2006: 185-199.

11

rgtlenmesine dair yeterli bilgiler bulunmamaktadr.

Asurlularda ilk dzenli birlikler ve tekilatlanma ancak Orta Asur Dnemi olarak

adlandrlan M.. 1365-745 tarihleri arasnda ortaya kmtr. Asurlular, M. 1365de tahta

kan Asur-uballi Asur topraklarn Mitanni egemenliinden kurtararak yeni bir balang

yapmlardr. Bylece Orta Asur dneminde, n Asyann en byk devleti olan Msr ile

diplomatik ilikiler kurulmu, Ege Gleri ile birlikte ortaya kan Arami tehlikesi

durdurulmu ve kuzeyde Anadolu topraklarna ynelik olarak emperyalist bir politika

izlenmeye balanmtr. Asur krallarnn zellikle bu alarda balayan yllk tutma gelenei,

Asur ordusunun faaliyetlerine ynelik nemli bilgiler sunmaktadr. Bunun yannda mektup ve

rapor gibi yazmalarn da, Asur ordusunun rgtlenmesi ile ilgili net bilgiler vermeye

balamas bu dneme rastlar.

2.1.1. ASUR ORDUSUNDA TEKLATLANMA

Ordudaki tekilatlanma, zaman zaman deiimlere uramakla birlikte, Orta Asur

periyodunda kurulan genel yapnn korunduu grlmektedir. Fakat, Asur ordusunun

sistematik bir hal almas ve kalc bir yapya ulamas III. Tiglat-pileser (M.. 744-727) ile

gereklemitir. Dier taraftan Asurlularn tertip ve teknik asndan Mitanni modelini rnek

aldklar ve bu yapy gelitirip uyguladklar anlalmaktadr. Buna gre Asur ordusunun

oluumunda ilku olarak adlandrlan ve bir tr tmar olarak adlandrabileceimiz bir sistem

uygulanmaktayd. Bu sistemin temeli, tebaann krala hizmet etme zorunluluuna

dayanmaktadr. lkularn farkl grevi bulunmaktayd: lki 0ab sarri olarak ifade edilen

kraln askerleri, ikincisi yedek askerler anlamnda gelen sa kutalli, ncs de devlete ait

byk projelerde almak zere ii olarak kullanlan ve metinlerde dullu ekliyle geen

birimdi.10 lkuluk grevinin yln belli zamanlarnda ihtiyaca gre yerine getirilmesi

gerekiyordu. Bu ihtiya, genellikle Temmuz aynda ortaya kyordu. Zira Asur ordusunun

Anadolunun yksek platolarna sefere kmas ancak bu aydan itibaren

10 Stillman N-Tallis N. 1984: 29-30.

12

gerekleebiliyordu.11 Fakat sava kmas halinde yln deiik zamanlarnda da ilku

uygulamasna bavuruluyordu. Baz hallerde ykml kii, dorudan katlmak yerine

grevini para veya silah salamak suretiyle yerine getirebiliyordu. Bu uygulama, tarmsal

faaliyetlerin aksamasna ve dolaysyla da ekonomik durumun bozulmasna meydan

vermemek iin gelitirilmiti.12 Bylece bir taraftan tarmsal retim devam ederken dier

taraftan ordunun ihtiya duyduu tehizat temin edilmi oluyordu.

lku sistemi ierisinde yer alan 0ab sarri birimi, Orta Asur ordusunun bel kemiini

oluturuyordu. Asur ordusunun komutan doal olarak kral olmakla birlikte, bar

dnemlerinde bu birimin kendi blgelerindeki yerleiminden, belgelerde saknu unvan ile

geen valiler sorumluydular. Bunun yannda Asur ordusunda dorudan krala bal olan ve

rab ki0ri olarak adlandrlan daha farkl bir birlik bulunmakta idi ve bu birlik kral tarafndan

i isyanlar bastrmakta kullanlabilirdi.13

Orta Asur dnemi ordusunda en kk askeri birim 10 kiilik bir mangadan olumaktayd.

Bu birlie gnmz ordularnda olduu gibi bir kii sorumluydu. Metinlerde manga ba, rab

10 veya rab eserti olarak ifade edilir ve otoritesinin sembol olarak bir grz tard. Mangann

zerindeki askeri birlik, komutann rab 50 veya rab hasse eklinde adlandrld 50 kiilik

bir kuvvetti.14 Bu dzenleme, Asur ordusunun temel yapsn oluturuyordu. Ordu

komutanlarna, rab sa resi ve rab saqe isimleri verilirdi. Ordunun yannda savaa katlan

eyalet askerlerinin birlik komutanlar iin turtanu unvan kullanlmaktayd.15 Ayn askeri yap

Yeni Asur periyodu ierisinde de bozulmadan devam etti.

Yeni Asur Dnemi askeri tekilatnda, bir takm yenilikler yaplmt. zellikle III. Tiglat-

pileserin orduda yapt reformlar, Yeni Asur ordusunun esas eklini ortaya koymutu. Her

eyden nce ilku sisteminden farkl olarak daimi profesyonel orduya geilmiti. Yine ordunun

rgtlenmesine ve ksmen tehizatlara ynelik yenilikler, imparatorluun sonuna kadar byk

lde deimeden devam edecekti. Buna gre turtanu unvan bu dnemde artk kraln

11 Saggs H.W.F., The Might That was Assyria, London, 1989: 251. 12 Tallis N., Ancient Near Eastern Warfare, The Ancient World at War, A Global History, Edited by Philip De Souza, London, 2008: 59. 13 Stillman N-Tallis N. 1984: 29-30. 14 Postgate N., The invisible hierarchy: Assyrian military and civilian administration in the 8th and 7th centuries B.C. In: J.N. Postgate (ed.),The Land of Assur & The Yoke of Assur: Studies on Assyria 1971-2005, Oxbow, 2007: 344. 15 Mattila R., The Kings Magnates, A Study of the Highest Offcals of the Neo-Assyrian Empire, SAA 11, Helsinki 2000: 5.

13

bakomutan veya komutan yardmcs olarak bilinmekteydi ve onun komutasndaki ordu,

imparatorluun asl ordusunu tekil etmekteydi. Turtanu, ordu tekilat ierisinde iki ekilde

kendisini gstermekteydi: turtanu sa imitti ve turtanu sa sumeli. lki sa turtanu, dieri ise,

sol turtanu olarak ifade edilmekte ve bunlardan sa turtanu, daha kdemli saylmaktayd.

Terimlerden de anlalaca zere bu komutanlar sava esnasnda muhtemelen ordunun sa ve

sol kanatlarn yetki ve sorumluluunu almlard.16 Alt kademelerde ise, ordunun en temel

birlii olan rab esertfnin yannda, iki mangadan oluan rab ki0ri yer almakta idi. Birka

kioru'nun birlemesinden ise, saknu unvan altnda bir takm oluturulmutu.17

Dier taraftan, dorudan kraln komutasnda olan baz zel birlikler, Asur ordusunda

nemli grev ve sorumluluklar stlenmiti. Bunlarn banda, qurrubtu ve kioir sarrti adnda

iki temel birlik bulunmakta idi. Qurrubtunun mahiyeti tam olarak anlalamamakla birlikte,

bu birlik dorudan krala balyd ve kraln yannda bulunmaktayd. Asarhaddonun idari

kaytlarnda, qurruptu ierisinde ayrca qurubute sa pitalli adnda svari ve narkaptu tepe

olarak adlandrlan arabal birlikler olduunu grmekteyiz. Bununla birlikte qurrubtu

birliinin ierisinde sa sepe ve sa qurbti adnda iki zel birlik daha bulunmaktayd.

Bunlardan ilki, kraln maiyeti olup, kraln kiisel korumasn salamaktayd. Dieri ise, daha

ok sembolik bir grev yapmaktayd. Bunlar, kraln sa ve solunda pozisyon alan yaverler

gibiydiler.18 Kisir sarrti ise, dzenli profesyonel askerlerden oluan byk bir kuvvetti. Bu

kuvvetin unsurlar, tamamen yerel glere dayanyordu. Bu birlik arabal askerler, svariler

ve piyadeler eklinde rgtlenmiti. Piyadeler de kendi aralarnda nas qasti, yani okular ve

nas azmari olarak ifade edilen mzraklar eklinde gruplara ayrlmlard. Belgelerden

anlald kadaryla ki0ir sarrti, vurucu gc yksek gl bir ordu haline gelebilmekteydi.

Mesela II. Sargon, Samariadan elli arabal asker, Hamatdan alt yz svari ve iki yz arabal

asker, Karkamtan iki yz svari ve be bin piyade almt.19 Bu birliklerin, standart Asur

askeri niformalar ve malzemeleri datlarak neredeyse Asurlu askerlerden ayrt

edemeyecek kadar benzer bir grnme sahip olmalar salanmt.20

16 Grayson A.K., Assyrian Civilization The Cambridge Ancient History, Vol III/2, Cambridge, 2008: 218. 17 Stillman N-Tallis N. 1984: 30. 18 Postgate N. 2007: 350. 19 Luckenbll D.D., Ancient Records of Assyria vol. I From the Earliest Times to Sargon, NewYork 1967/I: 223.; Stillman N-Tallis N. 1974: 29. 20 Healy M., The Ancient Assyrians, Ed. Martin Windrow, USA, 2007: 19.

14

2.1.2. YEN ASUR ORDUSU BRLK DZEN

Asur ordusunda ok eitli birlikler mevcuttu. Bunlar, narkaptu tepe olarak geen arabal

svariler, Oku ve mzrak piyadelerden oluan zku sepe, kitkittu veya kiskattu ekliyle

ifade edilen nc kuvvetler idi. Asur birliklerinin tanmlamalar, kullanm olduklar silahlara

veya tehizatlara gre yaplmaktayd. Mesela okular, ok tayan veya oku asker olarak

evirebileceimiz nas qasti veya 0ab qasti ifadeleri ile tanmlanmt. Yine ayn ekilde

mzraklar, nas azmari olarak ifade edilmekteydi. Piyadeler Asur rlyeflerinde iki kategoride

resmedilmilerdi. lki hafif piyadelerdi. Bunlar oku ve sapanc idi. Ar piyadeler ise,

mzraklard. Asur birliklerinde ayrca kalkanl askerler de bulunmaktayd.(Lev. 7)

Belgelerde nas tuksi, nas kababi ve nas arti adnda tr kalkan taycs gemekte, ancak

bunlarn birbirlerinden fark tam olarak bilinmemektedir. Kalka tayclarn bu ekilde ayr

olarak zikredilmesi, muhtemelen kalkanlarn farkl ekillerde veya farkl malzemelerden

yaplyor olmasndan kaynaklanyordu. Kalkan tayclar mzrak ve kl gibi baka silahlar

ile de donatlmt. Bu snf ayrca, sava esnasnda zellikle kuatmalarda okular

korumakla sorumlu idiler.21 Piyadeler genel olarak ynl kumalardan gmlekler giymekte ve

bel ksmna kadar bir zrhla korunmaktaydlar. Bacaklarn korumak iin diz boyuna kadar

uzanan deriden izmeler giymekteydiler.(Lev. 12) Okular ve mzraklar sivri klah

biiminde demirden bir mifer giyiyorlard. Ayrca mzraklar, dz bir kl, kama veya

topuz ile silahlandrlmlard. Kl iin bellerinde kaln bir kemer sarlyd. Darbeden

korunmak iin de kk bir kalkan kullanmaktaydlar.22

M.. VIII. yzyldan itibaren, Asur ordusunda, kaynaklarda pethallu veya sa pethalli

eklinde geen svari birliklerini grmekteyiz. Bu kelimeler nceleri Hitit ve Babil 21 Roux G., Ancient Iraq, London, 1964: 316.Stillman N-Tallis N. 1974: 30. 22 Gabriel R. A., The Ancient World, London, 2007: 204-205.

15

yaztlarnda haberci veya ulak anlamnda kullanlmaktayd. Ancak daha sonralar haberciden

ziyade savan bir paras haline gelen svari anlamn almt.23

Asur ordusunda svari snf, aamal bir gelime seyri gstermitir. Asur duvar kabartmalar,

Asur svarilerinin bu gelime srecini ksmen aydnlatabilmektedir. III. Tiglat-pileser

dnemine ait rlyeflerde, mzrak ve okularn ift olarak savatklar grlmektedir.(Lev. 7)

Oku at yaparken yanndaki mzrak atnn dizgini tutar durumda tasvir edilmitir.24 Bu

zamanda biniciliin henz gelimediini sylemek mmkndr. Zira, ata, eyersiz, zengisiz

biniyorlar ve at kolayca ynetemeyecekleri bir biimde arkaya doru oturuyorlard.

zerindeki zrh, kalkan ve ar izme, svarinin hareketlerini ciddi lde snrlamaktayd. II.

Sargon (M.. 722-705) ile birlikte svari snf biraz daha gelimiti. En azndan bu

dnemde, bozkrlarda yakalanp yetitirilen taylarn Asurlulara satldn bilmekteyiz.25

Atlarn zrhla kaplanmas da, yine Sargon dneminde balamt. Asur svarileri onun

zamannda mzraklar gibi giyinmeye balamlar ve kk bir yay ya da uzun bir mzrak ile

silahlandrlmlard.26 Ayrca eyeri dengelemek ve ata zarar vermemek iin at sars ve

gs bantlar kullanlmaya balanmt. Daha sonralar da bacaklar ile at kontrol etmeyi

renen Asur svarisi, bu sayede at zerinde ok atma becerisini kazand. Sanheribin

sarayndaki rlyefler ise, bu konuda daha somut ve gzel rnekler sunmaktadr.27 Burada,

ormanlarda savaan ve yoku yukar saldran svariler resmedilmektedir. Asur svarisinin,

Elam okularna saldrsn ve yokuu tutan Elam okularn bozguna uratn tasvir eden

grntleri, bu birliin savalardaki rolnn ne kadar nemli olduunu aka ortaya

koymaktadr.

Asur svarilerinin tam tehizatl hale gelmesi biraz yukarda da ifade ettiimiz zere

zaman almt. Ayrca bu birlikler, hibir zaman bozkrlarda yaayan atl gebe kavimlerin

manevra veya at kullanma becerisine sahip olamamlard. Bu nedenle Asur birlikleri

ierisinde, onlara destek olmas amacyla yerletirilmi paral ran ve Kimmer svarileri

bulunmaktayd. Asur svarilerinin bozkrda yaayan atl gebe svarilerinin becerisine sahip

olamamalarnn nedeni daha ziyade Asur yaylma alannn dalk olmasndan

23 Dallay S., Foreign Chariotry and Cavalry in the Armies of Tiglath-pileser III and Sargon II. Iraq 47, 1975: 37. 24 Noble D., Assyrian Chariotry and Cavalry. SAAB IV, 1990: 63. 25 Keegan J., Sava Sanat Tarihi, ev. Fsun Doruker, Genlik Yaynlar, stanbul, 1995: 137. 26 Roux G.1964: 316.; Keegan J. 1993: 137. 27 Stillman N-Tallis N. 1984: 61.; Gabriel R. A. 2007: 207.

16

kaynaklanmaktayd. Fakat olumsuz corafi artlara ramen Asurlular, atlarn temini ve

yetitirilmesi hususunda son derece gayretli ve sistemli bir alma ierisindeydiler. Bu

organizasyonda dorudan kral tarafndan atanan yksek dzeyde memurlar bulunmaktayd.

Bunlar musarkisu isimli at istihdam subaylar idi. Musarkisular, imparatorluk toprandan

toplanan veya hara olarak alnan atlar bir yl boyunca eitiyorlard. Al veya ahrlarda

tutulan atlarn eitiminden ve tmarndan tamamen bunlar sorumluydu. Yazl belgeler, bu

grevlilerin sorumluluunda gnde 100, ayda 3000 hayvan yetitirildiini gstermektedir.

Mesela rapor niteliindeki bir belgede, bir ay ierisinde toplanm olan 2911 atn 1840

tanesinin sava arabalarna, 787 tanesinin svari kullanmna tahsis edilmi olduuna ve 27

tanesinin de damzlk at olarak kullanldna dair bilgilere yer verilmektedir.28

3. YEN ASUR SANATINDA SAVA ALETLER

Asur ordusunun temeli dier ordularda olduu gibi piyadelere dayanmaktayd. Bu nedenle

piyadeler mmkn olduunca pratik ve evik olmak zorundayd. Piyadenin en nemli silah

ise kl ve hanerdi. Asurda kl ve hanerler erken dnemlerden itibaren gerek sava

gerekse prestij eyas olarak ok nemli bir yere sahip olmutu.

Kl ve hanerlerin ekli hususunda saray kabartmalarndan ayrntl bilgilere

ulalabilmektedir. Tasvirlere gre kl ve hanerler genellikle yuvarlak kabzal ve flanl idi.

Bununla birlikte, bir kn iinde ve bir kayla daima bedenin sol tarafnda tanr durumda

gsterilmitir. Kabzalarn zeri aslan veya boa gibi hayvan ba, knn u ksmlar ise,

bazen aslan ba, bazen de karlkl duran iki hayvan ile bezelidir.(Lev. 10) Erken dneme ait

baz knlarn u ksmlar ise, ift spiral durumdadr. Daha ziyade trensel amal bu bezemeli

kllar, krallar ve soylular tarafndan kullanlmt. Kllar, dnemine gre geni veya dar,

eklen ise gen ve kavisli olabilmekteydiler. Hanerler ise, bazen kn iinde ve beldeki

kemere takl durumda tanmtr. Asur metinlerinde patru olarak geen hanerler daha ok

trensel amaldr ve ritellerde kullanlmtr. Tuntan yaplm yuvarlak kabzal ve

28 Gabriel R. A. 2007: 206.

17

muhtemelen kakmal kabzalar genellikle kare kaidelidir. Kabzalarn flanl ya da flansz, dz

kenarl ve i bkey tutamakl tipleri mevcuttur. Namlular demirden ve kullanm amacna gre

dz veya kavislidir. Asur kabartmalarnda grlen hanerlerin knlarnn ular hayvan ba

eklinde sonlanmakta ve psklldr.29

Asur okular ise, ann en byk vurucu glerinden birine sahipti. (Lev. 2)zellikle

Yeni Asur dnemi ierisinde Asur okular savalarn kaderini belirlemede nemli rol

stlenmilerdi. Asur oklarnn ular demirdendi ve itinayla keskin bir hale getirilmilerdi.

Hatta baz oklarn, etkisini arttrmak iin kuyruklar da demirden yaplmt. Savalarda ve

zellikle kale kuatmalarnda, kap ve dier ahap yaplar yakmak iin yanc oklar da

kullanlmaktayd. Bunlarn kuyruk ksmna gazl bez sarlmaktayd.30 Okular genellikle,

hareketlerine engel olmayacak ekilde dizlerine kadar uzanan elbiseler giyerlerdi. Bununla

birlikte gvde ksmn saracak bir zrh ve tuntan bir mifer kullanmaktaydlar. Baz

izimlerde miferlerin ift sra kanca ve boynuz ile sslendiini grmekteyiz. Bunlar byk

ihtimalle bir rtbeliyi temsil etmekteydi. Ancak tasvirlerin genelinde, okularn byk

blmnn sradan bir balk taktklar grlmektedir. Bunlarn haricinde okular, yakn

dv iin bir de kl tamaktaydlar.31 Okular, ayn zamanda kalkan tayclar tarafndan

da korunurlard.(Lev. 7)

Asur piyadelerinin kulland bir dier sava arac ise, sapanlard. Sapan kullanan

askerlerin says fazla deildi. Sapan, muhtemelen Asur ordusuna farkl bir corafyadan

gelmiti ve ordunun bu arac kullanmas zaman almt. Baz kabartmalarda sapan kullanan

askerlerin savata, okularn yannda konuland, kuatmalarda ise, birinci srada

kullanldklar grlmektedir. Zira bunlar, surlarn zerinde veya arkasnda savunma

durumundaki hedeflere kar etkili olabiliyorlard. Sapanclar bir Asur askerinin standart

tehizatna sahiptiler. Fakat baz rlyeflerde plak ayakl olarak tasvir edilmilerdir. Bununla

birlikte arkeolojik kazlar neticesinde ele geen rneklerden, sapan talarnn ortalama 6 cm.

apnda ve 190-270 gr. arlnda olduu grlmektedir.

Piyadelerin vazgeilmez alt snflarndan bir dieri ise, mzraklard. Mzrak birlikler

erken dnemlerden beri ordu ierisinde yer alyorlard. Fakat daha ok Yeni Asur periyodu

29 Biber H., Urartu Silahlar: Kl, Haner ve Baklar, Yaynlanmam Doktora Tezi, Van, 320005: 19. 30 Bradford A.S., With Arrow, Sword andSpear, A History of Warfare in the Ancient World, London, 2001: 44. 31 Gabriel R. A. 2007: 206.

18

ierisinde, zellikle Sanherib (M.. 704681) ve Asurbanipal (M.. 668-631) zamanlarna ait

rlyeflerde bunlar hakknda detayl bilgiler edinebilmekteyiz. Sanheribin saray duvar

sslemelerindeki tasvirler kraln komutasndaki zel birliklere dair olsa da, Asur ordusundaki

mzrak birliklerin genelde benzer bir emaya sahip olduu anlalmaktadr. Mzrak ular

erken dnemlerde bronzdan iken sonraki dnemlerde demirden imal edilmekteydi. Mzrak

boylar yaklak 2.5 m. uzunluundayd. Mzraklarndan baka mifer ve kalkan da

mzraklarn vazgeilmez tehizatlar arasndayd. Bronzdan yaplan miferler, yanakl ve iki

trlyd. Biri klah eklinde sivri ulu, dieri dik pskll ve oval ekilde tasvir edilmiti.

Elbiseler mavi ve yeil eritlerle sslenmiti. Mifer pskl, mavi karelerle bezenmi olup,

krmz renkteydi. Asurbanipalin saray duvarlarnda da yine benzer bir grnt vard.

Mzraklar, demir kvrmlarla sslenmi, yanaklkl ve dik pskl tutucular olan miferler

takyorlard.

Kalkanlar da farkl ekillerde yaplmlard. Erken dnemlerde kalkanlar yuvarlak ve

kk iken Asurbanipal zamannda neredeyse tm bedeni rtecek kadar bymt. Fakat

yine de baz birlikler eski tip olan yuvarlak kalkan kullanmaya devam etmilerdi. Kalkanlar,

kamlarn rlmesi ve deri ile kaplanmas suretiyle yaplmaktayd. Kamlarn kalnl

yaklak 5 cm. idi. Kalkanlarn kenarlar ise bronz erevelerle salamlatrlmt.

Birounun ortasnda, dairesel olan yine bronz bir kaplama vard. Kalkanlarn d genelde

dz bir renge boyanmaktayd ve bu renk daha ok krmz idi. Kalkan imalat Asur ordusu

iin elzemdi. M.. VII. yzyln sonlarna ait kaytlardan, kalkan yapmak iin Dicle nehri

yataklarnda kam retimi yapldn reniyoruz. Bunun yannda bronzdan yaplan

kalkanlar da mevcuttu fakat bunlarn imalat maliyetinden ve arlndan dolay fazla tercih

edilmiyordu.32

Asur ordusunun en nemli tehizatlarndan bir dieri de yazl kaynaklarda asibu, iasibu,

iasubu, sub ve sup eklinde geen kuatma aralardr.33 Koba veya hareketli kuatma

kuleleri eklinde tanmlayabileceimiz bu aralar, kale kuatmalar esnasnda gerek kale

kapsnn krlmas gerekse kale duvarlarnn delinmesi veya kale savunmas yapan askerlere

kar kullanmak amacna gre tasarlanmlard. Kuatma aralar en erken II. Asurnasirpal

(M.. 883-859) dneminde grlm, III. Tiglat-pileser, II. Sargon ve Sanherib zamanlarnda

32 Madhloom T.A., The Chronology of Neo Assyrian Art, London,1970: 57. 33 Scurlock J.A., Assyrian Battering Rams Revisited, SAAB III/2, 1989: 129.

19

ise bu aralarn daha gelimi rnekleri yaplmtr. Asurpanipal dneminde ar ve hareket

kabiliyeti snrl olan kobalar, III. Tiglat-pileser ve Sanherib dneminde daha hafif ve

hareketli bir silah haline dntrld. Bunlar, kent atlyelerinde prefabrik olarak

hazrlanabiliyor ve sonra duruma gre bazen nehirler zerinden botla tanabiliyordu.

Kobalarnn ve kuatma kulelerinin malzemesi, daha hafif olabilmesi iin byk lde

sazdan olumaktayd. evresi de deri ile kaplanmaktayd. Kuatma kulelerinin gvdesi n,

orta ve arka olmak zere blmden olumaktayd. (Lev. 2) n ksm, arka ksmdan daha

uzundu ve bir kuleyi andrrd. Bu ksmda genellikle bir pencere bulunurdu ve bu ksmdan

ok at yaplabildii gibi buraya amacna uygun kullanlmak zere uzun karg veya byk bir

mzrak ucunun takld koba yerletirilebilirdi. Delgi olarak tanmlayabileceimiz bu tr

koba, duvarlarn veya tulalarn aralarna sokuluyor ve bir yandan dierine hareket

ettirilerek tulalar yerinden karlyor veya duvarlar zayflatlyordu. Koba veya kuatma

kuleleri, bunlarn iindeki mrettebatn gcyle ve belki de dardan yardm alarak surlara

yaklatrlrd.(Lev. 2) Kobalarn veya kuatma kulelerini daha etkin kullanabilmek iin

baz durumlarda rampalar ina edilebiliyordu. Bylece kuatma kuleleri kale veya ehir

surlaryla ayn ykseklie geliyordu. Kobalarnn ka kii ile kullanld ak deildir.

Personel says kobann byklne gre deiiklik gstermi olmaldr. Fakat boyu 5 ile

8 m. arasnda deien standart bir koban kullanmak iin en az drt personelin gerektii

anlalmaktadr.34

Asur ordusunun en nemli sava aralarndan biri de sava arabalar idi.35 Yazl

kaynaklarda narkabtu ekliyle geen sava arabalarnn en erken Arik-den-ili (M.. 1307-

1296) dneminden itibaren kullanldn biliyoruz. Fakat ilk eksiksiz sava arabas sahnesi

Ninurta-Tukulti-Assur zamanna ait olan rlyeflerde grlmektedir. Bu sahnedeki sava

arabas iki at tarafndan ekilmekteydi ve zerinde avc ve belgelerde mukl appati olarak

kaydedilen src yer almaktayd.36 ki atla ekilen src ve okunun yer ald hafif bir

sava arabas hzl ve manevra kabiliyetine sahipti. Bu aralar 50 m.lik bir mesafeyi 4-5

34 Stillman N-Tallis N. 1984: 201. 35 Sava arabalarnn ilk kez nerede ortaya kt ve nasl gelitii belirsizdir. Ancak atl gebe kavimlerin, tekerlei kullanan yerleik toplumun uygar zanaat kesimi ile mnasebetlerinin bir sonucu olarak ran ya da Azerbaycan topraklar, sava arabalar ile savalarn gelitirildii ilk yerler olarak grnrler. En akla yakn tarih ise, M.. 1700lerden hemen sonra dnlmektedir. Zira atl gebe fetihlerin hzla yaygnlk kazanmas bu tarihlere rastlamaktadr (bkz. Mc. Neill W. 1994: 61.). 36 Madhloom T.A., 1970: 49.

20

saniyede geebilecek hza sahipti. Sonraki dnemlerde ise, sava arabalarnn at tarafndan

ekildiini grmekteyiz. Zira aralardaki personel says ilk olarak e karlmt: mzrak ve

balta ile silahlandrlm bir src, sadece gvde ksmn kapsayan zrha sahip bir oku ve

arabadaki ekibi koruma amal kalkan taycs. Asurbanipal dneminde ise arataki

kalkanclarn says ikiye karld. Personel saysnn drde kmas ile atlarn says da drt

oldu. Fakat bu byme aralarn hzn ve manevra yeteneini snrlad.37 Sava arabalarnn

boyutlarnn giderek bymesi aslnda svari snfnn zamanla gelimesinin bir sonucu idi.

Svari snf, oku birlikleri ve yakn muharebe birlikleri kadar etkili olmaya balaynca,

arabalarn kullanlabilecekleri blgeler darald. Ancak Asur sava arabalar, her dnem

rktc ve yldrc bir g olarak kullanlmaya devam etti.

Asur ordusunda arabalarn ve atlarn ok iyi bir ekilde zrhlandn grmekteyiz. Nitekim

Nuzi metinlerinde, at ve arabalara ait ok sayda zrh eitlerinden bahsedilmektedir. Demirin

kullanm yaygn olmakla birlikte zrh iin kullanlan ana metal bronzdu. Ayrca atlara,

zerindeki zrhtan zarar grmemeleri iin zrhn altna keeden yaplm bir koruyucu

giydirildii ve bu keeden yaplm olan koruyucu giysiyi bazen savalarn da giydii

bilinmektedir.38

3.1. SAVA ARABALARI

Bir imparatorluk geliince srekli snrlarn geniletme gereksinimini duyar

genileyen snrlar kontrol altnda tutabilmek iin srekli balantl halde olmak lazm.

Nitekim bir saldrda bir isyan bastrmak iin erken mdahale art tabi yay olarak ulamak

zor ve zaman alan bir ey olduu iin ordular zamanla atlar evcilletirerek ve araba icat

ederek sava arabalarn orduya katmlar, bylelikle sava alannda hem hzl davranmak

hem de abuk yer deitirmek iin bu arabalar ok byk nem arz etmektedir.

Konumuz dhilinde ela alacamz Asur sava arabalar erken dnemlerde alt ispit ge

dnemlerde sekiz ispitli iki tekerlekli kasa bu kasada iki kii ya da en fazla kii yerleir biri 37 Noble D. 1990: 63.; Gabriel R.A. 2007: 205-206. 38 Stillman N-Tallis N. 1984: 142 ve 158.

21

atlar kontrol eder biri silahlar hazr eder dieri ok ya da mzrakla savar. Arabalar bir ya da

daha ok at tarafndan ekilmektedir. Kasa ahaptan yaplr ve bazen metal kaplama

yaplmaktadr kasann yan tarafnda genelde bir oktanlk bulunur. Araka ksmnda ise bir

kalkan bulunur bu kalkan gelen ok saldrlarna kar alnp korunmak iin kullanlr. Asur

sava arabalar iti tehizatl ve iyi sslenmi olarak betimlenmitir. Ssl kasa sslenmi ve

sorgulu atalar grmekteyiz Asur grsel sanatnda arabalar ou zamanda av sahnelerinde

grrz burada kral ok ile arabadan aslan avna kmaktadr. Yine asur grsel sanatna

baktmzda asur ordusu sava arabalaryla dman askerlerini ezdiini grmekteyiz.

Sava arabalar hem savata kullanlmas hem de ahaptan yapld iin gnmze kadar

gelmesi ok zor yllar iinde bu arabalar ryp gitmekte ya da sava alannda

yaklmaktadr.

3.2. SALDIRI ARALARI

Asur ordusunun ne kadar gl ve ykc olduunu daha nce de belirtmitik gelien

ordu zamanda savata farkl taktik ve silahlar kullanmaya imkn vermitir. Bunun gzel bir

rnei Asur grsel sanatnda grdmz zrhl sur ykma aracdr. Bu ara bir zrhl araba

gibi drt tekerlekli ve salam gvdeli nnde koba ile askerlerin kaleye girmesini

salamak iin surlar kobayla ykmaya alyordu.39 Bu ilgin ara hakknda bilgilerimiz

kstldr fakat grsel sanatlarda bu ara betimlenmi ve kuatma alannda kaleye saldrrken

betimlenmi ve dman askerleri bu ara karsnda aresiz olduu gsterilmektedir.(Lev. 4) 40

Burada bu aralarn gerekten var olduu hakknda kesin bilgi yoktur fakat Asur gibi

ok gelimi bir imparatorluk iin olas bir durum olmasn yannda byle sahnelerin saray

sslemelerinde bir propaganda da bir g gsterisi iin yaplm hayali grntlerde

olabilecei kanaatini oluturmaktadr.41 Asur hakknda bilgi verirken ne kadar acmasz ve

39 http://www.noah2014.com/ 40 http://www.noah2014.com/ 41 KURT, Mehmet, 2006, s. 1-25

22

kan aktc bir sava anlay olduuna deinmitik. te byle bir imparatorluun bu byle bir

ara kullanmas gl bir olaslk bu zrhl aracn yannda mancnkla alev topu frlatan arata

kullanmamtr genelde kale etrafnda kurulur ve kalenin iine alev toplar frlatarak kalenin

iinde yakma sebep olur. Asur ordusu bu aralarla dman ordular zerinde korku ve

dehetini derin bir iz olarak brakmtr.

3.3. PYADE SLAHLARI

Asur ordusunu yaps hakknda verdiimiz bilgiler dorultusunda imdi bu ordunu

tamamlaycs olan sava aletlerinin eitlilii ve kullanm amalarna deineceiz.

Yeni Asur ordusu demi ca medeniyetlerine kar mcadele ettiinden dolay kendi

silahlarn gelitirmi ve iyi bir demir sanayisi kullanmtr. Ordudaki dzen her askeri birliin

zel silah vard ayrca her seferin artlarna gre de askeri silahlar deimekteydi. Asur

grsel sanatlarnda grdmz kadaryla piyadelerin silahlar, savunma ve saldr silahlar

ayr ayr olarak gsterilmektedir. Hzl ve aktif piyade ordusu silah olarak kk kalkanlar

ksa kl ve haner kullanmaktayd (Lev. 3) tabi Asurun askerinin miferinde tehizatn

tamamlaycsyd ayrca Asur askeri rme zrh kullanarak kendini silah darbelerine kar

koruyordu.42

Asur askeri birliklerinden bahsederken bu birlikler sava alannda belli bir dzene

sahipti, komutann belirleyecei sava taktiine gre dizilirlerdi, bunlar oklu birlikler, kll

birlikler, mzrakl birlikler ve arabal birlikler olarak sralanrd. 43

Asur sava aletlerini incelerken; mifer iki paradan dkme teknii ile yaplm iine

deri dikilirdi ve yanakl bulunurdu bu miferler bronzdan yaplrd. Gvde dvlm metal

ya da i ie geirilmi tel buklelerinden yelek rlrd. Asur askeri eit kalkan kullanrd

savunma ve ok saldrlar iin birlikler savunma iin uzun ve geni metal kalkan kullanrd

42 KURT, Mehmet, 2006, s. 1-25 43 Noble D. 1990: 63.; Gabriel R.A. 2007: 205-207.

23

saldr iin kk kalkan kullanrd.44 Bu kalkanlar demir, bronz ve ahaptan imal ediliyordu.

Kalkanlar zerinde eitli motifler ileniyordu, ite tutama bulunur gbek ksm kntldr

genellikle, kalkanlar Asur sanatnda avclk sahnelerinde de grmekteyiz.45 Asur sava

aletlerinden en nemlisi ve Asur grsel sanatlarnda ska grdmz silah olan mzraklar

Asur ordusunun nemli silah Asur mzraklar tun ve demirden yaplan bir uca ahap sap

taklarak kullanlrd. Asur ordusunun dier nemli silah ok ve yayd ok sahnelerini genelde

kale kuatmalarnda ve kraln av sahnelerinde rastlyoruz Asur yaylar iyi gerilmi ekilde

tasvir edilmitir. Aa ucuna geirilen bronz ya da demir ok ucu kompoze edilmitir. Ve

bunlar iin hemen her grselde oktanlklar gze arpmaktadr. Asurun evresindeki

medeniyetler kendi ordularn olutururken Asurla yaptklar etkileimden sonra Asur

ordusunu rnek almlar ve Asur sava aletleri gibi sava aletleri yapmlardr. Bunu en

belirgin eklini Urartu ordusunda grmekteyiz. 46

44 Noble D. 1990: 63.; Gabriel R.A. 2007: 205-209. 45 Noble D. 1990: 63.; Gabriel R.A. 2007: 205-210. 46 E. Forrer, Reallexion der Assyriologie I, s. 229.

24

4. SONU

almamzn ana konusu olan Yeni Asur mparatorluunda Sava Aletleri ne

balamadan nce bu imparatorluun sosyal ve kltrel yaps hakknda aratrma yapmak

gerek nk byle zellikler medeniyetlerin her haline yn vermektedirler.

Yeni asur imparatorluu ok acmasz ve ykc bir kltre sahip olduundan srekli

kazanma ve srekli savama duygusu iinde olmutur tabi bu savalar adil ve sava edebi

dnda ok vahi ve gaddar olmutur. Bu hareketlerini vlecek bir durum gibi gstererek

bunu grsel sanatnda ilemitir. Dmana gelimi silahlaryla saldrmas, hanerlerle kafa

kesmesi sava arabalaryla dman askerlerinin zerinden gemesi ve en korkuncu dman

askerlerini kaza oturtmas gibi birok katliam sahnelerini grsel sanatnda sergilemitir. Bu

bilgiler belki konumuzun dnda olduu gibi gzkse de aslnda Asur silahlarnn yapm

amacn iyi bertilmek iin n bilgi olarak nemli husustur.

Yeni Asur mparatorluu Anadoluda deiin deneeler ve yeni bir madenin

sanayilemesi durumundan dolay kendini gvene alma hissi duymutur. Ve srekli evre

medeniyetlere sefer dzenlemitir. Silah stnlnden dolaylda bu seferlerden srekli galip

gelmeyi becermitir. nk iyi bir sava stratejisi ve silah uyumu ile dmanlarn kolayca

yenilgiye uratm. Tek tip ordulara kar Yeni Asur birlik eitlilii ile ve madenden yapt

iyi silahlaryla ordulara byk bir stnlk salamtr.

25

Bu silahlarn gelimi olmas nedenlerini yle aklayabiliriz, Yeni Asurun

Mezopotamyada kkl bir medeniyet olmas ve bu uygarln ticarette en nemli medeniyet

olmas gsterilebilir maden ticaret kltrel etkileim gibi durumlar bir medeniyetin

gelimesinin en nemli unsurlardr. almamz olutururken kaynak yetersizliinden dolay

silahlar eim sresi iinde hocalarmzn verdii bilgiler dorultusunda yorumlamaya ve

aklamaya altk. Asur, Hitit, Msr gibi uygarlklarn daha iyi aratrlp ve bilim adamlar

tarafndan ortak bir fikir altnda kaynak oluturulmaldr. Bu almann ieriini olutururken

Mezopotamyann bu ei benzeri olmayan uygarlklar stn kr ve vey evlat muamelesi

gibi hallerle aratrlm ve bilgiler bir ksr dng iinde yer almaktadr. almamn

sonunda dilerim ki bu uygarlklar tarih sayfalarn hak ettii deeri ve ilgiyi grr ve duyarl

bilim adamlarn insanlar bu uygarlklar hakknda bilgilendirmek iin daha emin ve tarafsz

kaynak oluturmalarn mit ederim.

26

5. KAYNAKA

DERCKSEN J. G., (1996) (1996) The Old Assyrian Copper Trade in Anatolia, Nederlands Historich-Archaeologisch Instituutte, stanbul.

DAKOV, V. - KOVALEV, S., (2008 (2008) lka Tarihi, ev. zdemir nce,

Yordam ve Basm Yaynlar, Ankara. GABREL, R. A., (2007) The Ancient World, London. GKEK, L. G., (2006) The Use of Wagons (eriqqum) in Ancient

Anatolia According to Texts from Kltepe, Zeitschrift fr Assyriologie und Vorderasiatische Archaologie, Band 96, II. Halbband, p.185-199.

GRAYSON, A. K., (2008) Assyrian Rulers of the Third and Second

Millennium (to 1115 BC) (The Royal Inscriptions of Mesopotamia, Assyrian Periods, vol. 1), Toronto/Buffalo/London.

GNBATTI, C., (2008) An Eponym List (KEL G) from Kltepe

AoF 35/1, 2008: 103-132.

HEALY, M., (2007) The Ancient Assyrians, Ed. Martin Windrow, USA.

HONGGENG, G., (2004) The Assyrian Intelligence Activities during the Assyrian Empire Journal of Assyrian Academic Studies, Vol. 18, no. 2, s.59-71.

LANDSBERGER, B., (1954) ) Assyriche Knigliste und Dunkles

27

Zietaltar, JSS 8:31-46 McNEL, W. H., (1994) Dnya Tarihi, ev. Aleddin enel, mge

Kitabevi, Ankara. NOBLE, D., (1990) Assyrian Chariotry and Cavalry. SAAB

IV:61-68. POSTGATE, N., (2007) The invisible hierarchy: Assyrian military

and civilian administration in the 8th and 7th centuries B.C. In: J.N. Postgate (ed.),The Land of Assur & The Yoke of Assur: Studies on Assyria 1971-2005, Oxbow, s.331-360

SCURLOCK, J. A., (1989) Assyrian Battering Rams Revisited, SAAB

111/2:129-131

SEVN, V., (1999) Yeni Assur Sanat I, Mimarlk, Trk Tarih Kurumu

Basmevi, Ankara.

STLLMAN, N. - TALLS, N., (1984) Armies of the ancient Near East 3000 BC to 539 BC.,Worthing, Sussex, England: Wargames Research Group.

AHN, H. A., (2009) Mari Krallar Yasmah-Adad ve

Zimrilimin Orta Frat Blgesinde Kurduklar ttifaklar, Msr-Hitit Ebedi Bar Antlamas (Kade) ve Eski nasyada Bar, Ed. akir Batmaz-Hasan Ali ahin, E.. Kapadokya Aratrma Merkezi, Nevehir. s.63-85

TALLS, N., (2008) Ancient Near Eastern Warfare, The

Ancient World at War, A Global History, Edited by Philip De Souza, London, s.47-65

YILDIRIM, T., (2010) Kltepenin Silahlar Anadolu nun

nsz Kltepe-Kani Karumu, Asurlular stanbulda. s.116-123

E. FORRER , Reallexion der Assyriologie I, s. 229.

BRADFORD, A. S., (2001) With Arrow, Sword and Spear, A History of Warfare in the Ancient World, London.

KURT, Mehmet, 2014 Eskia Tarihinde Kilikyann Doal

Kaynaklarnn Mezopotamya-Anadolu likilerindeki Rol, Arkeoloji ve Sanat, Say 118, stanbul Kasm-Aralk 2004, s.

28

114-117.

6. LEVHALAR

Levha: 1 Asur ordusu oku birlikleri

29

Levha: 2 Asur ordusu Kule ve sur delici arala kale kuatmas

Levha: 3 Asur sava aletleri ile Kraln av sahnesi

30

Levha: 4 Asur ordusu oku ve zrhl arala kale kuatmas

Levha: 5 Asur askerleri zrhl arala kale kuatmas

31

Levha: 6 Asur ordusu kale kuatmas

Levha: 7 Asur Askerleri savunma kalkan ve oku

32

Levha: 8

Levha: 9

Levha: 10

Levha: 11

33

Levha:13 Asur askerleri savunma ve saldr kalkanlar ile (Temsili)

Levha: 14 Asur ordusunda sava arabas

34

7. HARTALAR