Yıllık Faaliyet Raporu - Sayfa Goruntulenemedi · Takasbank İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. TBB Türkiye Bankalar Birliği TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi TCMB Türkiye

Yıllık F

aaliyet Rap

oru 2018

2018

Yıllık Faaliyet Raporu

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASIİdare MerkeziHacı Bayram Mahallesi İstiklal Caddesi No: 1006050 Ulus, Altındağ / Ankarawww.tcmb.gov.trISBN (Basılı): 978-605-4911-84-4

2018 Yıllık Faaliyet Raporu’nun bölüm ayraçlarında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından düzenlenen “Ekonomi ve Zanaat” temalı II. Uluslararası Fotoğraf Yarışması’nda ödül alan; · Abhijit Banerjee’nin “Life and Livelihood”· Haşim Kandilcioğlu’nun “Alem” · Hakan Çöplü’nün “Semerci” isimli fotoğraflarına yer verilmiştir.

i

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Yıllık Faaliyet Raporu 2018

i

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI ANONİM ŞİRKETİ

Ticaret Sicil Numarası: 26915 Mart 2019 TarihliHissedarlar Genel Kuruluna SunulanSeksen Yedinci Hesap Yılı HakkındaBanka Meclisince Hazırlanan2018 Yılı Yıllık Faaliyet RaporuAnkara2019

AdresTürkiye Cumhuriyet Merkez Bankasıİdare MerkeziHacı Bayram Mahallesiİstiklal Caddesi No: 1006050 Ulus Altındağ / Ankara

Telefon: (312) 507 50 00 Faks: (312) 507 56 40 Genel Ağ: http://www.tcmb.gov.trKEP Adresi: [email protected]

@Merkez_Bankasi (Türkçe) @CentralBank_TR (İngilizce) @TCMBBlog (Merkezin Güncesi)

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası




ISSN 1300 – 4573ISBN (Basılı) 978 – 605 – 4911 – 84 – 4ISBN (Elektronik) 978 – 605 – 4911 – 83 – 7

ii


1- Açılış ve toplantı başkanlığının oluşturulması.

2- Banka Meclisi ve Denetleme Kurulunun 2018 hesap yılına ait raporlarının ve kâr dağıtımı ile ilgili teklifin okunması ve görüşülmesi.

3- 2018 yılına ait bilanço, kâr ve zarar hesabı ile kâr dağıtımına ilişkin teklifin onaylanması.

4- Banka Meclisi üyelerinin ve Denetleme Kurulunun ibraları.

5- Banka Meclisinin 30 Nisan 2019 tarihi bitiminde boşalacak iki üyeliği için seçim yapılması.

6- Denetleme Kurulunun 30 Nisan 2019 tarihi bitiminde boşalacak üç üyeliği için seçim yapılması.

Gündem

ii

iii


Portre, E-9 Emisyon Grubu1. Tertip 20 TL ve 50 TL kupürlerindeki ön yüz tasarımlarından alınmıştır.

iii

iv


Önsöz viii

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 2014-2018 Stratejik Planı x

2018 Yılına Genel Bakış xii

Sayılarla 2018 xiv

1. BÖLÜM GENEL BİLGİLER 1

1.1 Yönetim Birimleri 3

1.2 Kadro ve Personel Durumu 14

2. BÖLÜM FAALİYETLER VE ÖNEMLİ GELİŞMELER 15

2.1 Fiyat İstikrarı, Finansal İstikrar ve Para Politikası 16

2.2 Para Politikasının Operasyonel Çerçevesi 23

2.3 Finansal İstikrar Gelişmeleri ve Faaliyetler 29

2.4 Finansal Altyapı 32

2.5 Emisyon İşlemleri 36

2.6 Döviz Rezerv ve Risk Yönetimi 38

2.7 Kurumsal Risk Yönetimi Faaliyetleri 40

2.8 2019-2021 Stratejik Planı Çalışmaları 42

2.9 Avrupa Birliği’ne Uyum Çalışmaları 43

2.10 İletişim Faaliyetleri 45

2.11 Uluslararası İş Birliği ve Organizasyonlar 50

2.12 Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları 56

2.13 Eğitim Faaliyetleri 59

2.14 Kültür, Sanat ve Spor Faaliyetleri 63

2.15 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetleri 65

2.16 Kurumsal Dönüşüm Faaliyetleri 66

3. BÖLÜM FİNANSAL TABLOLAR 67

3.1 31.12.2018 Tarihli Bilanço 69

3.2 31.12.2018 ve 31.12.2017 Tarihli Bilançolar 71

3.3 2018 ve 2017 Hesap Dönemlerine Ait Kâr/Zarar Tabloları 73

3.4 Açıklamalar 74

3.5 Cari Bütçe Harcamalarına İlişkin Açıklamalar 94

3.6 TCMB’de Denetim ve Denetim Raporları 95

İçindekiler

iv

v


1. BÖLÜM GENEL BİLGİLER

Grafik 1.2.1 2008-2018 Yılları Arasında Personel Sayısı 14

Grafik 1.2.2 Personelin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 14

Grafik 1.2.3 Personelin Öğrenim Durumlarına Göre Dağılımı 14

2. BÖLÜM FAALİYETLER VE ÖNEMLİ GELİŞMELER

Grafik 2.1.2.1 Kısa Vadeli Faizler 17

Grafik 2.1.2.2 TCMB Fonlaması 17

Grafik 2.1.2.3 Opsiyonların İma Ettiği Kur Oynaklığı 18

Grafik 2.1.2.4 Getiri Eğrisi 18

Grafik 2.1.2.5 Gelişmekte Olan Ülkelere Portföy Akımları 19

Grafik 2.1.2.6 Kredilerin Yıllık Büyüme Hızları 19

Grafik 2.1.2.7 Enflasyon ve Hedefler 20

Grafik 2.1.2.8 Enflasyon Beklentileri 20

Grafik 2.1.2.9 Gayrisafi Yurt İçi Hasıla ve Nihai Yurt İçi Talep 21

Grafik 2.1.2.10 Cari İşlemler Dengesi 21

Grafik 2.1.2.11 Reel Efektif Döviz Kuru 22

Grafik 2.1.2.12 İşsizlik Oranları ve İş Gücüne Katılım Oranı 22

Grafik 2.2.3.1 Türk Lirası Zorunlu Karşılık Oranları 25

Grafik 2.2.3.2 Yabancı Para Zorunlu Karşılık Oranları 25

Grafik 2.2.3.3 ROM Döviz İmkân Kullanımı 26

Grafik 2.2.3.4 ROM Altın İmkân Kullanımı 26

Grafik 2.2.3.5 ROM Döviz ve Altın Tutarı 26

Grafik 2.2.3.6 Yabancı Para Zorunlu Karşılık Tutarı 26

Grafik 2.2.3.7 Türk Lirası Zorunlu Karşılık Tesis Kompozisyonu (ROM’da Euro Tesis İmkânı Öncesi) 27

Grafik 2.2.3.8 Türk Lirası Zorunlu Karşılık Tesis Kompozisyonu (ROM’da Euro Tesis İmkânı Sonrası) 27

Grafik 2.4.1.1 TCMB Ödeme Sistemlerinde Gerçekleşen Toplam Ödeme Tutarı 32

Grafik 2.4.1.2 TCMB Ödeme Sistemlerinden Geçen Toplam Mesaj Adedi 32

Grafik 2.4.2.1 Çek Takas Sistemi Aracılığıyla Ödenen Çekler 33

Grafik 2.5.1 Emisyon Hacmi ve Dolaşımdaki Banknot Sayısı 36

Grafik 2.5.2 Kupür Bazında Dolaşımdaki Banknotlar 36

Grafik 2.5.3 Yıllık Ortalama Emisyon Hacminin GSYİH’ye Oranı 37

Grafik 2.6.1 2001-2018 Yılları TCMB Döviz ve Altın Rezervleri 39

Grafik 2.6.2 2018 Yılı TCMB Döviz ve Altın Rezervleri 39

Grafik 2.13.1.1 TCMB Personeline Yönelik Eğitim Etkinlikleri 59

Grafik 2.13.2.1 İMB Uluslararası Eğitim Programlarına Katılımın Dağılımı 61

Grafik 2.13.2.2 İMB Uluslararası Eğitim Programlarına Diğer Ülkelerden Katılımın Bölgesel Dağılımı 61

Grafik 2.13.3.1 Banka Dışı Kısa Süreli Eğitim Programları 62

Grafik 2.13.3.2 Lisansüstü Eğitime Devam Eden TCMB Personeli 62

Grafikler

v

vi


2. BÖLÜM FAALİYETLER VE ÖNEMLİ GELİŞMELER

Tablo 2.5.1 31.12.2018 Tarihinde Tedavülde Bulunan Banknotlar 36

Tablo 2.9.1 Tarama ve Müzakere Sürecinde TCMB’nin Katılım Sağladığı Fasıllarda Son Durum 43

Tablo 2.10.4.1 2018 Yılında Düzenlenen Toplantılar 49

3. BÖLÜM FİNANSAL TABLOLAR

Tablo 3.4.2.1.1 Altın 79

Tablo 3.4.2.2.1 Yabancı Para Banknotlar 80

Tablo 3.4.2.3.1 Yurt Dışı Bankalar (Aktif) 80

Tablo 3.4.2.3.2 Yurt Dışı Bankalar (Pasif) 80

Tablo 3.4.2.4.1 IMF Üyeliğinden Doğan Bakiyeler 81

Tablo 3.4.2.5.1 Menkul Kıymetler 81

Tablo 3.4.2.6.1 Para Politikası İşlemlerinden Alacaklar/Borçlar 82

Tablo 3.4.2.7.1 Yurt İçi Bankalar 82

Tablo 3.4.2.8.1 Krediler ve Takipteki Alacaklar 83

Tablo 3.4.2.9.1 İştirakler 84

Tablo 3.4.2.9.2 İştirakler Hareket Tablosu 84

Tablo 3.4.2.10.1 Duran Varlık Hareket Tablosu 84

Tablo 3.4.2.11.1 Diğer Aktifler 85

Tablo 3.4.2.12.1 Tedavüldeki Banknotlar 85

Tablo 3.4.2.13.1 Mevduat 86

Tablo 3.4.2.14.1 Ödenecek Vergiler 87

Tablo 3.4.2.14.2 Geçici Farklar ve Ertelenmiş Vergi Varlığı / Yükümlülüğü 87

Tablo 3.4.2.14.3 Ertelenmiş Vergi Varlığı / Yükümlülüğü Hareketi 88

Tablo 3.4.2.15.1 Karşılıklar 88

Tablo 3.4.2.15.2 Emekli İkramiyesi ve Kıdem Tazminatı Yükümlülüğü Hareketi 89

Tablo 3.4.2.16.1 Sermaye ve İhtiyat Akçesi 89

Tablo 3.4.2.16.2 Hissedar Bilgileri 90

Tablo 3.4.2.17.1 Değerleme 90

Tablo 3.4.2.18.1 Diğer Pasifler 91

Tablo 3.4.2.20.1 Kâr / Zarar Tablosu 92

Tablo 3.4.2.21.1 Kâr Dağıtımı 93

Tablo 3.5.1 Harcama Dağılımı 94

Tablolar

vi

vii


Kısaltmalar

vii

AB Avrupa BirliğiABD Amerika Birleşik DevletleriAÇMDP Akademik Çalışmalar için Mali Destek ProgramıAPİ Açık Piyasa İşlemleriBCBS Basel Bankacılık Denetim KomitesiBES Bilgi Edinme SistemiBIS Uluslararası Ödemeler Bankası BİST Borsa İstanbul A.Ş.BMGM Banknot Matbaası Genel MüdürlüğüBPP Bankalararası Para PiyasasıBPS Banknot İnceleme SistemleriBT Bilişim TeknolojileriBTOM Bankalararası Takas Odaları MerkeziCİMER T.C. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi CPMI Ödemeler ve Piyasa Altyapıları KomitesiDB Dünya BankasıDİBS Devlet İç Borçlanma SenediDRYYK Döviz Risk Yönetimi ve Yatırım KomitesiECB Avrupa Merkez BankasıEFC Ekonomik ve Mali KomiteERP Ekonomik Reform ProgramlarıEVDS Elektronik Veri Dağıtım SistemiFİK Finansal İstikrar KomitesiFPA Finansal Piyasa AltyapılarıFSB Finansal İstikrar Kurulu Gıda Komitesi Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme KomitesiGLP Geç Likidite PenceresiGOÜ Gelişmekte Olan ÜlkelerGSYİH Gayrisafi Yurt İçi HasılaGUD Gerçeğe Uygun DeğerHazine T.C. Hazine ve Maliye BakanlığıIBAN Uluslararası Banka Hesap NumarasıIFC Irving Fisher Merkez Bankası İstatistikleri Komitesi

IILM Uluslararası İslami Likidite Yönetimi ŞirketiIMF Uluslararası Para FonuIOSCO Uluslararası Menkul Kıymet Komisyonları ÖrgütüİİT İslam İşbirliği TeşkilatıİMB İstanbul Merkez Bankacılığı Araştırma ve Eğitim Merkezi Genel MüdürlüğüKDK Kredi Derecelendirme KuruluşuMENA Orta Doğu Kuzey AfrikaMONY Merkezi Olmayan Nakit YönetimiMPTS Mastercard Payment Transaction Services Turkey Bilişim Hizmetleri A.Ş.NYS Nakit Yönetim SistemiPPK Para Politikası KuruluRESİM Reel Sektöre İktisadi MercekROM Rezerv Opsiyonu MekanizmasıRTGS Gerçek Zamanlı Brüt Mutabakat SAM Stratejik AmaçSDR Özel Çekim HakkıSWIFT Dünya Bankalararası Finansal Telekomünikasyon KuruluşuTakasbank İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş.TBB Türkiye Bankalar Birliği TBMM Türkiye Büyük Millet MeclisiTCMB Türkiye Cumhuriyet Merkez BankasıTL Türk LirasıTTK Türk Ticaret KanunuTÜİK Türkiye İstatistik Kurumu Türk Eximbank Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş.TÜYİD Türkiye Yatırımcı İlişkileri DerneğiVİOP Vadeli İşlem ve Opsiyon PiyasasıVUK Vergi Usul KanunuYP Yabancı Para

viii


Önsöz

2018 yılı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından fiyat istikrarını sağlama ve finansal istikrarı destekleme çerçevesinde kapsamlı politika adımlarının atıldığı bir yıl olmuştur. Fiyat istikrarının kalıcı olarak sağlanması amacıyla bütüncül bir strateji oluşturulmuş ve para politikası araçları etkin bir şekilde kullanılmıştır. Ayrıca, yapısal unsurlara dair farkındalık oluşturan çalışmalara devam edilmiştir.

TCMB, 2018 yılında küresel finansal piyasalarda yaşanan dalgalanmaların, uluslararası ticarette artan korumacılık eğilimlerinin ve jeopolitik gelişmelerin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkilerini sınırlamak ve riskleri azaltmak amacıyla çok yönlü politika adımları atmıştır. Bu doğrultuda para politikasında sadeleşme süreci tamamlanmıştır. Enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmaları sınırlamak amacıyla güçlü bir parasal sıkılaştırma gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, bu dönemde piyasaların etkin işleyişini sağlamak amacıyla Türk lirası ve döviz likidite yönetimlerini destekleyen finansal istikrar odaklı bir dizi önlem alınmıştır. Bu çerçevede, zorunlu karşılıklar kapsamında rezerv opsiyon mekanizması döviz imkânına ilişkin üst sınır indirilmiş, Türk lirası ve yabancı para zorunlu karşılık oranları düşürülerek piyasalara likidite sağlanmış, bankaların teminat koşullarına esneklik getirilmiş, reeskont kredilerinin geri ödemesinin Türk lirası olarak yapılabilmesine imkân tanınmıştır. Ek olarak; TCMB, Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında kurumsal ve bireysel yatırımcılarla Türk lirası uzlaşmalı vadeli döviz işlemlerine başlamış, Döviz Karşılığı Türk Lirası Swap Piyasası devreye alınmıştır. Söz konusu adımlarla vadeli işlem piyasalarının derinleşmesi amaçlanmıştır.

ix


Fiyat istikrarı ve finansal istikrar odaklı bütüncül strateji yaklaşımı çerçevesinde, politika eş güdümünü güçlendirmek ve etkin politika bileşimini sağlamak amacıyla TCMB, 2018 yılında ulusal paydaşlarla yürütülen çalışmalara katkıda bulunmuştur. Bu kapsamda, yeniden yapılandırılan Finansal İstikrar ve Kalkınma Komitesi’ne katılım sağlanmıştır. Fiyat istikrarı kapsamında ise, Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi (Gıda Komitesi)’nin paydaşlarıyla yürütülen faaliyetlere katkı sağlanmaya devam edilmiştir. Gıda Komitesi’nin fiyatlama davranışları, piyasa mekanizması, tedarik zinciri ve üretimde verimlilik yönünde alacağı tedbirlerin orta vadede fiyat istikrarına katkı sağlaması beklenmektedir. Ayrıca, reel sektör kur riskinin yönetimi kapsamında tasarlanan Sistemik Risk Veri Takip Sistemi çalışmalarının finansal istikrarı destekleyeceği değerlendirilmektedir.

Geçtiğimiz yıl içerisinde, iletişim kanalları para politikasını destekleyici bir unsur olarak kamuoyu nezdinde farkındalığı artırmak amacıyla TCMB tarafından aktif şekilde kullanılmıştır. Bu kapsamda TCMB, “Merkezin Güncesi” ve “Herkes İçin Ekonomi” gibi çeşitli platformlar aracılığıyla toplumun her kesimine ulaşarak fiyat istikrarı ve para politikasına ilişkin farkındalığı artırma hedefleriyle faaliyetlerini sürdürmüştür. Söz konusu iletişim araçları kanalıyla, merkez bankacılığı, para politikası ve temel ekonomik kavramlara ilişkin video ve infografikler yayınlanmış, ülke çapında okul ziyaretleri yapılmış, çeşitli konferans ve seminerler gerçekleştirilmiştir. Ayrıca uluslararası kuruluşlarla iş birliğini güçlendirme yönünde yapılan ikili anlaşmalar hayata geçirilmiştir. Reel sektör temsilcileri, yatırımcılar ve analistlerle gerçekleştirilen teknik içerikli görüşmelerle özellikle enflasyonla mücadelede ortak ve bütüncül bir çaba ortaya konulmuştur.

Kurumsal bilgi birikimini güçlendirmek, banka personelinin nitelik bakımından gelişimini sağlamak, merkez bankacılığında gerçekleşen küresel değişimleri takip etmek ile yeni teknolojilere adaptasyon ve bunların para politikası karar süreçlerinde kullanılmasını sağlamak adına, TCMB bünyesinde 2018 yılında da ulusal ve uluslararası düzeyde çeşitli konferans, seminer, panel ve çalıştaylar düzenlenmiştir. İlgili organizasyonların sonucunda küresel paydaşlarla görüş alışverişinde bulunulmuş, TCMB bünyesinde yürütülen çalışmalara katkı sağlanmıştır.

Geçtiğimiz dönemde iş süreçlerinin iyileştirilmesi, kurum altyapısının güçlendirilmesi ve değişimin kurumsal kültürün bir parçası haline getirilerek TCMB’nin daha dinamik bir yapıya dönüştürülmesi amacıyla başlatılan kurumsal dönüşüm, 2018 yılında da tüm hızıyla devam etmiştir. Bu kapsamda, bir dizi iş geliştirmeleri ve iyileştirmeler hayata geçirilmiştir.

TCMB, yasayla kendisine verilen görevler çerçevesinde fiyat istikrarını sağlama temel amacının yanı sıra finansal istikrarı da gözeterek Türkiye ekonomisinin dengeli ve sürdürülebilir büyüme sürecini desteklemektedir. Yeni Ekonomik Programın oluşturulması sürecinde Hükûmet ile varılan mutabakatla uyumlu olarak, 2019-2021 dönemi için enflasyonun 2020 sonu itibarıyla tek haneli oranlara düştükten sonra kademeli olarak yüzde 5 hedefine yaklaşacağı öngörülmektedir. TCMB, bu hedefe ulaşmak için elindeki tüm politika araçlarını gerektiğinde etkin bir şekilde kullanmaya devam edecektir.

Murat ÇetinkayaBaşkan

x


Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 2014-2018 Stratejik Planı

VİZYONUMUZBağımsızlığı, güçlü örgüt yapısı, nitelikli kadrosu, teknolojik üstünlüğü ve etkili sonuçlar alma özelliği ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB)’nın dünyanın önde gelen merkez bankaları arasında yer almasını temin etmektir.

İLKELERİMİZ1. Bağımsızlık

2. Şeffaflık ve Hesap Verme

3. Güvenilirlik

4. Kamu Yararı

5. Etkililik ve Etkinlik

MİSYONUMUZPara, kredi ve sermaye piyasaları başta olmak üzere ekonomideki tüm sektörlerin sağlıklı bir biçimde işlemesi amacıyla fiyat istikrarını temin edecek, finansal istikrarın sağlanmasına katkı yapacak politikaları oluşturmak ve uygulamak; döviz ve altın rezervlerini yönetmek; ülkenin banknot ihtiyacını karşılamak, dolaşımdaki banknotun sağlıklı ve güvenilir olmasında sürekliliği temin etmek; ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemlerinin gelişimine yön vermek, gözetimini gerçekleştirmek ve gerektiğinde sistem kurmak ve işletmek; uluslararası ilişkileri geliştirerek bölgesel ve küresel ölçekte etkililiği artırmak; hesap verme sorumluluğu taşıyan şeffaf bir kurum olarak yönetişim ilkeleri çerçevesinde çalışanlarına, paydaşlarına ve topluma değer katmaktır.

xi


xi

TCMB’nin stratejik amaçları (SAM) kamusal, küresel ve kurumsal olmak üzere üç alanda toplanmıştır.

Kamusal Alan

SAM-1. Fiyat istikrarını sağlamak.

SAM-2. Finansal istikrara katkı sağlamak.

Küresel Alan

SAM-1. Uluslararası alanda etkili olmak.

SAM-2. Araştırma ve kapasite geliştirme faaliyetleri ile uluslararası alanda saygınlığı artırmak.

Kurumsal Alan

SAM-1. Asli görevlerin yürütülmesinde etkinlik ve etkililiği esas almak ve kurumsal gelişimi sağlamak.

SAM-2. Kurumsal kimliği ve iletişimi güçlendirmek.

Stratejik Alanlar ve Amaçlar

xii


TCMB, fiyat istikrarını sağlama ve finansal istikrara katkı verme amacı doğrultusunda para politikası ve likidite araçlarını uygun bir bileşimle ve öngörülebilirliği destekleyecek şekilde kullanmaya devam etmiştir.

• 2018 yılı Mayıs ayında para politikasında sadeleşme süreci tamamlanarak fonlama 1 haftalık vadeli repo faiziyle gerçekleştirilmeye başlanmış ve para politikasındaki öngörülebilirliğin artırılması hedeflenmiştir.

• Para politikasının operasyonel çerçevesindeki sadeleşmeye ek olarak enflasyon beklentileri ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmaları sınırlamak amacıyla güçlü bir parasal sıkılaştırma gerçekleştirilmiştir.

• 2018 yılının üçüncü çeyreğinde finansal piyasalarda yaşanan dalgalanmaların ve jeopolitik gelişmelerin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkilerini sınırlamak ve riskleri azaltmak amacıyla politika faiz oranı 625 baz puan yükseltilmiştir.

• Ağustos ayında yaşanan gelişmeler karşısında finansal istikrarın desteklenmesi ve piyasaların etkin işleyişinin sürdürülmesi amacıyla zorunlu karşılıklar kapsamında rezerv opsiyon mekanizması döviz imkânına ilişkin üst sınır indirilmiş, Türk lirası ve yabancı para zorunlu karşılık oranları düşürülerek piyasalara likidite sağlanmış, bankaların teminat koşullarına esneklik getirilmiş, reeskont kredilerinin geri ödemesinin Türk lirası olarak yapılabilmesine imkân tanınmıştır.

• TCMB, Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında kurumsal ve bireysel yatırımcılarla Türk lirası uzlaşmalı vadeli döviz işlemlerine başlamış, Döviz Karşılığı Türk Lirası Swap Piyasası devreye alınmıştır. Söz konusu adımlarla vadeli işlem piyasalarının derinleşmesi ve reel sektörün kur riskinin yönetilmesine katkıda bulunulması amaçlanmıştır.

TCMB, küresel ölçekte en iyi standartları yakalamış, sürekli gelişime açık, öncü bir kurum olarak ekonomik istikrara daha güçlü bir şekilde katkı verme hedefiyle, dönüşümü odağına almıştır.

• Küresel gelişmelerin ve yeniliklerin dönüşümü kaçınılmaz kıldığı bir dönemde, dönüşüm sürecine ait bir vizyon belgesi niteliğinde olan 2019-2021 Stratejik Planı kabul edilmiştir. Bu kapsamda TCMB’nin beş odak alanı; “Araştırma ve İletişim”, “Operasyonel Yapı”, “Teknoloji ve Altyapı”, “İnsan Kaynağı” ve “Kurumsal Kültür” olarak belirlenmiştir.

• TCMB’nin etkinliğini artıracak yeni organizasyon yapısı hayata geçirilmiştir.

• TCMB bünyesindeki finansal, operasyonel ve mevzuata uyuma dair riskleri bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirip üst yönetime raporlayacak Kurumsal Risk Yönetimi Genel Müdürlüğü 2018 yılında faaliyete geçmiştir.

• Kariyer yönetimi; uzmanlaşmaya dayalı, yalın, anlaşılır, insan kaynağının gelişimine odaklı bir yapıda yeniden tasarlanmıştır.

• TCMB’nin kurumsal imajı, felsefesi, kültürü ve itibarına uygun olacak şekilde, kurum içi ve kurum dışı iletişim araçlarının tasarımında yeknesaklık sağlamak üzere yeni bir kurumsal tasarım kimliği oluşturulmuştur.

• TCMB çalışanlarının istek ve önerilerini dinlemek ve yakından takip etmek amacıyla “Bir Fikrim Var Platformu” faaliyete geçmiştir. Çalışanlardan alınan tüm bildirimler üst yönetim tarafından değerlendirilmiş, TCMB’ye ve çalışanlarına değer katacak öneriler hayata geçirilmiştir.

FİYAT İSTİKRARINA ODAKLANMA

DÖNÜŞÜMÜ ODAĞA ALMA VE SÜREKLİ KILMA

TCMB, açıklık ve şeffaflık ilkelerine dayalı iletişim stratejisi kapsamında yalın, etkin ve çift yönlü iletişim yürütmüştür.

• TCMB çalışanlarının görüşlerini kamuoyu ile paylaşabilmeleri, tartışmaya açmaları ve ekonomi gündemine zamanlı katkıda bulunabilmeleri amacıyla açılmış olan “Merkezin Güncesi” isimli kurumsal blogda yeni analiz ve videolar yayımlanmaya devam edilmiş, blog sitesinin tasarımı yenilenmiştir.

• Fiyat istikrarının önemi konusunda farkındalık oluşturmak ve farklı paydaşlara ekonomi eğitimi vermek üzere başlatılan “Herkes için Ekonomi” girişimi sürdürülmektedir. Yurt geneline yayılması doğrultusunda “Herkes İçin Ekonomi Anadolu’da” projesi başlatılmıştır.

• TCMB politikalarının anlaşılabilirliğine katkı yapmak amacıyla yerli ve yabancı yatırımcı, analist ve ekonomistlerle birebir ve teknik toplantılar düzenlenmiştir.

• Türkiye ekonomisinin yapısal unsurlarını incelemek ve reel sektörü yakından takip etmek amacıyla firmalar ile kapsamlı görüşmeler yürütülmüştür.

• Reel sektörle sürekli iletişim halinde olma hedefi doğrultusunda yeni Bölge Koordinatörlükleri faaliyete geçirilmiştir.

• Sekretarya hizmetleri TCMB tarafından yerine getirilen Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme Komitesi (Gıda Komitesi) yapısal ve konjonktürel sorunların çözümüne yönelik faaliyetlerine devam etmiştir.

YALIN, ETKİN VE ÇİFT YÖNLÜ

İLETİŞİM

2018 Yılına Genel Bakış

xiii


TCMB, teknoloji ve otomasyondan tüm iş süreçlerinde yoğun ve etkin bir şekilde yararlanmaya devam etmiştir.

• TCMB Genel Ağ sitesi günün teknolojik koşullarına uygun bir şekilde ve kullanıcı ihtiyaçları göz önünde bulundurularak yenilenmiştir.

• Herkes için Ekonomi çalışmaları kapsamında dijital araçlar kullanılarak farklı hedef kitlelere erişilmesi amacı doğrultusunda 2 Şubat 2018 tarihinde Herkes İçin Ekonomi mikro sitesi yayına alınmıştır.

• TCMB mobil uygulaması görsel ve içeriksel olarak yenilenmiştir.

• Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS) mobil uygulaması kullanıma açılmıştır.

• Sistemik Risk Veri Takip Sistemi tasarlanmıştır.

TCMB, görev alanı dâhilindeki ekonomi politikalarının üretilmesinde ve uygulanmasında ulusal ve uluslararası paydaşlarla eş güdüm içinde çalışmaya devam etmiştir.

• Yurt içinde çeşitli ulusal platformlarda aktif olarak yer alınmıştır.

• Uluslararası konferanslar ve toplantılar düzenlenmiş ve bölgesel iş birliği faaliyetlerine önem verilmiştir.

• Merkez bankaları ile yürütülmekte olan iletişimin ve ikili iş birliğinin artırılmasına yönelik çalışmalar yoğunlaştırılmıştır.

• İmzalanan yeni mutabakat zabıtları ile TCMB’nin uluslararası iş birliği ağının kapsamı genişletilmiştir.

• Siber güvenlik, kredi raporlama sistemleri, uygulamalı ekonometri, büyük veri kullanımı, reel sektör türev ürünleri kullanımı, finansal istikrar için finansal teknolojiler, ulusal ödeme sistemlerinin etkinliği ve güvenliğinin artırılması konularındaki eğitim programları ile “Balkan School of Central Banking” sertifika programı ilk kez gerçekleştirilmiştir.

• İstanbul Merkez Bankacılığı Araştırma ve Eğitim Merkezi Genel Müdürlüğü (İMB) ulusal ve uluslararası paydaşların katıldığı birçok seminer ve çalıştay düzenleyerek TCMB hedeflerine katkı sağlamıştır.

• TCMB Sanat Koleksiyonu’nda yer alan seçkin eserlerle yurt içi ve yurt dışında sergiler açılmıştır.

• TCMB kurumsal kimliğinin ulusal ve uluslararası platformda tanıtılması, kültürel ve sanatsal faaliyetlerin artırılması, iç ve dış iletişim kanallarının güçlendirilmesi ve fotoğraf sanatı ile sanatçılarının desteklenmesi amacıyla, “Ekonomi ve Zanaat” temalı olarak düzenlenen II. Uluslararası Fotoğraf Yarışmasına 75 ülkeden 2.534 fotoğraf sanatçısı toplam 8.891 fotoğrafla katılım sağlamıştır.

• Sosyal sorumluluk faaliyetlerinde yer alınmış, bağış ve yardımlar ile akademik çalışmalara katkıda bulunulmaya devam edilmiştir.

• Yurt içinde çeşitli sportif ve sosyal etkinlikler düzenlenmiş, yurt dışında düzenlenen çeşitli etkinliklere katılım sağlanmıştır.

TEKNOLOJİYİ DAHA YOĞUN VE ETKİN

KULLANMA

ULUSAL VE ULUSLARARASI

PAYDAŞLARLA EŞ GÜDÜM

KÜLTÜREL, SANATSAL VE SOSYAL DUYARLILIĞA

SAHİP OLMA

xiv


88 trilyon TLTCMB Ödeme Sistemlerinden Geçen Toplam Ödeme Tutarı

132,3 milyar TLEmisyon Hacmi

5İmzalanan Mutabakat Zaptı

Sayısı

1,9 milyar adetDolaşımdaki Banknot Sayısı

Sayılarla 2018

488,9 tonAltın Mevcutları

3.805Çalışan Sayısı

2.021Reel Sektör Çalışmaları

Kapsamında Görüşülen Firma Sayısı

xv


xv

1.000“Üniversite Buluşmaları”na

Katılan Öğrenci Sayısı

423

Basın Duyurusu51

Toplantı Yapılan Yatırımcı, Analist ve Ekonomist Sayısı

3.829TCMB Tarafından Düzenlenen

Eğitim Etkinliklerine Katılan Kişi Sayısı

543İMB Uluslararası Eğitim

Programları Katılımcı Sayısı

32Mali Destek Verilen Akademik

Program Sayısı

837Banka Tanıtımı/Staj

Programlarına Katılan Öğrenci Sayısı

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Yıllık Faaliyet Raporu 2018 1. Bölüm Genel Bilgiler

1

1. BÖLÜM GENEL BILGILER

Fotoğraf: Abhijit Banerjee - Life and Livelihood

1. Bölüm Genel Bilgiler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Yıllık Faaliyet Raporu 2018

2

TCMB, 30 Haziran 1930 tarihinde anonim şirket statüsünde kurulmuş ve 3 Ekim 1931 tarihinde Ankara’da faaliyetlerine başlamıştır.

TCMB’nin sermayesi 25.000 Türk lirası olup, hisseleri (A), (B), (C) ve (D) sınıflarına ayrılmıştır. (A) sınıfı hisse senetleri, TCMB sermayesinin yüzde 51’inden aşağı düşmemek koşuluyla Hazineye aittir. (B) sınıfı hisse senetleri, Türkiye’de faaliyette bulunan millî bankalara, (C) sınıfı hisse senetleri, millî bankalar dışında kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlere, (D) sınıfı hisse senetleri ise Türk ticaret müesseselerine ve Türk vatandaşlığını haiz tüzel ve gerçek kişilere tahsis edilmiştir. 2018 yılı sonu itibarıyla, toplam hisseler içinde; (A) sınıfı hisselerin payı yüzde 55,12, (B) sınıfı hisselerin payı yüzde 25,74, (C) sınıfı hisselerin payı yüzde 0,02 ve (D) sınıfı hisselerin payı ise yüzde 19,12’dir.

Türkiye’de Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’ne ait olan para basma yetkisi TBMM tarafından süresiz olarak TCMB’ye devredilmiştir. Bu doğrultuda, ülkemizde banknot basma ve ihraç imtiyazı tek elden TCMB’ye aittir.

TCMB’nin temel amacı fiyat istikrarını sağlamak olarak belirlenmiştir. TCMB’ye, bu amaca yönelik para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan belirleme yetkisi verilmiştir. Diğer yandan TCMB, finansal sistemde istikrarı sağlayıcı, para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almaktadır. Bununla birlikte TCMB, fiyat istikrarını sağlama amacı ile çelişmemek kaydıyla hükûmetin büyüme ve istihdam politikalarını desteklemekle görevlendirilmiştir.

2018 yılı sonu itibarıyla, yurt içinde 20 Genel Müdürlüğü ve çeşitli illerde faaliyet gösteren 21 Şubesi; T.C. Dışişleri Bakanlığı yurt dışı teşkilatının Frankfurt, Londra, New York, Washington, Pekin, Tokyo ve Doha’daki temsilcilikleri bünyesinde ekonomi müşavirlikleri ve ataşelikleri bulunan TCMB, toplam 3.805 personeli ile dünyadaki ve ülkemizdeki gelişmeleri yakından izleyerek sürekli yenilenen dinamik bir yapı içinde politikalarını uygulamakta ve 1211 sayılı TCMB Kanunu ile kendisine verilen görev ve yetkiler çerçevesinde faaliyetlerini sürdürmektedir.


3

1.1.1 Banka Meclisi

1.1 Yönetim Birimleri


Mehmet Vehbi ÇıtakÜye

Ömer DumanÜye

Prof. Dr. Sabri OrmanÜye

Prof. Dr. Nurullah GençÜye

Derya YücelÜye

Fatih GüldamlasıoğluÜye


4

Banka Meclisi, Başkan ile Genel Kurul tarafından seçilen altı üyeden oluşmaktadır. Banka Meclisi üyelerinin görev süresi üç yıldır ve her yıl üçte biri yenilenmektedir. Başkan, Banka Meclisinin de başkanıdır. Toplantılar, Başkan’ın çağrısı ile ayda en az bir defa olmak üzere yapılmaktadır. Banka Meclisi, üyelerin en az üçte ikisinin katılımıyla toplanmakta ve mevcut üyelerin çoğunluğu ile karar almaktadır.

Para politikası stratejisi ve enflasyon hedefi doğrultusunda uygulanabilecek para politikasına ve kullanılabilecek para politikası araçlarına ilişkin kararların alınması; tedavüldeki banknotlara ilişkin konularda düzenleme yapılması ve karar alınması; açık piyasa ve döviz-efektif işlemlerine, reeskont ve avans işlemleri ile reeskont ve avans faiz oranlarına, zorunlu karşılıklara ve ülke altın ve döviz rezervlerinin yönetimine ilişkin usul ve esasların tespiti ile gerekli düzenlemelerin yapılması; TCMB’nin bütçesinin, yıllık faaliyet raporunun, bilanço, kâr ve zarar hesaplarının ve Genel Kurul gündeminin hazırlanması; TCMB’nin idare, teşkilat ve hizmetleri ile personeline ilişkin olarak hazırlanan düzenlemelerin ve kadroların onaylanması Banka Meclisinin görev ve yetkileri arasındadır.

Banka Meclisi 2018 yılında 21 toplantı yapmış, 139 adet karar almıştır.

12 Nisan 2018 tarihinde yapılan TCMB Olağan Genel Kurul Toplantısında; görev süreleri 30 Nisan 2018 tarihi bitiminde sona eren Banka Meclisi üyeliklerine, 1 Mayıs 2018 tarihinden 30 Nisan 2021 tarihi bitimine kadar üç yıl süreyle görev yapmak üzere Nurullah Genç yeniden, Necdet Şensoy’dan boşalan Banka Meclisi üyeliğine ise Derya Yücel seçilmişlerdir.

31 Aralık 2018 tarihi itibarıyla Banka Meclisi, Başkan Murat Çetinkaya ve üyeler Mehmet Vehbi Çıtak, Sabri Orman, Fatih Güldamlasıoğlu, Nurullah Genç, Ömer Duman ve Derya Yücel’den oluşmaktadır.


5

1.1.2 Para Politikası Kurulu


Dr. Emrah ŞenerÜye

Dr. Uğur Namık KüçükÜye

Murat UysalÜye

Ömer DumanÜye

Prof. Dr. Abdullah YavaşÜye


6

Para Politikası Kurulu (PPK), Başkan’ın başkanlığında, Başkan Yardımcıları, Banka Meclisi tarafından kendi üyeleri arasından seçilen bir üye ve Başkan’ın önerisi üzerine atanan bir kişiden oluşmaktadır.

PPK, fiyat istikrarını sağlamak amacıyla para politikası ilke ve stratejilerinin belirlenmesi; para politikası stratejisi çerçevesinde hükûmet ile birlikte enflasyon hedefinin belirlenmesi; para politikası hedefleri ve uygulamaları konusunda belirli dönemler itibarıyla raporlar hazırlayarak, hükûmetin ve belirleyeceği esaslar doğrultusunda kamuoyunun bilgilendirilmesi; hükûmetle birlikte Türk lirasının iç ve dış değerini korumak için gerekli tedbirlerin alınması ve yabancı paralar ile altın karşısındaki değerini tespit etmeye yönelik kur rejiminin belirlenmesi ile görevli ve yetkilidir.

2018 yılında PPK tarafından 9 toplantı yapılmış, PPK tarafından alınan kararlar TCMB Genel Ağ sitesinde yayımlanmıştır.

31 Aralık 2018 tarihi itibarıyla PPK, Başkan Murat Çetinkaya ve üyeler Başkan Yardımcıları Murat Uysal, Emrah Şener, Uğur Namık Küçük ile Banka Meclisi üyesi Ömer Duman ve atanan üye Abdullah Yavaş’tan oluşmaktadır.


7

1.1.3 Denetleme Kurulu

Mehmet Murat ÖzdilÜye

Doç. Dr. Mehmet BabacanÜye

Mehmet KayaÜye

Zekeriya KayaÜye


8

Denetleme Kurulu, Genel Kurul tarafından seçilen dört üyeden oluşmaktadır. Üyelerin görev süresi iki yıldır.

Denetleme Kurulu, TCMB’nin bütün işlem ve hesaplarını denetlemekle görevlidir. Kurul, değerlendirmelerini yazılı olarak Banka Meclisine bildirmekte ve bir kopyasını da Cumhurbaşkanlığına iletmektedir. Kurul, o yıla ait işlem ve hesaplar hakkında yıl sonunda hazırladığı raporu Genel Kurula sunmaktadır.

12 Nisan 2018 tarihinde yapılan TCMB Olağan Genel Kurul Toplantısında, görev süresi 30 Nisan 2018 tarihi bitiminde sona eren Mehmet Ziya Gökalp’ten boşalan Denetleme Kurulu üyeliğine, 1 Mayıs 2018 tarihinden 30 Nisan 2020 tarihi bitimine kadar iki yıl süreyle görev yapmak üzere Mehmet Murat Özdil seçilmiştir.

31 Aralık 2018 tarihi itibarıyla Denetleme Kurulu, Mehmet Babacan, Mehmet Kaya, Zekeriya Kaya ve Mehmet Murat Özdil’den oluşmaktadır.


9

1.1.4 Yönetim Komitesi


Dr. Uğur Namık KüçükÜye

Murat UysalÜye

Dr. Emrah ŞenerÜye


10

Yönetim Komitesi, Başkan ve Başkan Yardımcılarından oluşmaktadır. Başkan ve Başkan Yardımcıları, Cumhurbaşkanı kararıyla dört yıllık bir dönem için atanmaktadır. Yönetim Komitesi toplantılarında kararlar, tam üye sayısının çoğunluğu ile alınmaktadır.

Yönetim Komitesi; gerekli görülen durumlarda, Banka Meclisi tarafından karar alınması gereken hususları önceden inceleyerek Banka Meclisine yapılacak teklifleri ve TCMB’nin idare, teşkilat ve hizmetlerine ilişkin yönetmelikleri hazırlamaktadır. Ayrıca, TCMB işlemlerinde eş güdümü sağlamak, atanmaları Banka Meclisi tarafından yapılan personel dışında kalan memur ve hizmetlilerin tayini, aylıklarının tespiti, işten çıkarılması ve emekliliği gibi konularda karar almak Yönetim Komitesinin görev ve yetkileri arasındadır.

Uğur Namık Küçük 14 Ağustos 2018 tarihinde Başkan Yardımcılığı görevine atanmıştır. Başkan Yardımcısı Erkan Kilimci 28 Ağustos 2018 tarihi itibarıyla görevinden ayrılmıştır.

31 Aralık 2018 tarihi itibarıyla Yönetim Komitesi, Başkan Murat Çetinkaya ile Başkan Yardımcıları Murat Uysal, Emrah Şener ve Uğur Namık Küçük’ten oluşmaktadır.


11

1.1.5 Üst Düzey Yöneticilere Sağlanan Mali Haklar

1211 sayılı TCMB Kanunu’nun 19, 22/A, 24 ve 33. maddeleri gereğince; Başkan ve Başkan Yardımcılarının aylık ücretleriyle temsil ödenekleri, Banka Meclisi üyeleri ve PPK üyesinin aylıkları ile tazminatları ve Denetleme Kurulu üyelerinin ücretleri Cumhurbaşkanı tarafından tespit edilmektedir. Bu doğrultuda; Başkan, Banka Meclisi, PPK, Denetleme Kurulu ve Yönetim Komitesi üyelerinden oluşan TCMB üst yönetimine 2018 yılında brüt ücret olarak toplam 7.903.396 Türk lirası ödenmiştir.

31.12.2018 tarihi itibarıyla;

Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü Genel Müdür Dr. Pınar Özlü

Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yavuz Yeter

Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü Genel Müdür -

Bilişim Teknolojileri Genel Müdürlüğü Genel Müdür Ayşe Gül Sayın

Bütçe ve Finansal Raporlama Genel Müdürlüğü Genel Müdür İrfan Yanar

Denetim Genel Müdürlüğü Genel Müdür Mehmet Düzgün

Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğü Genel Müdür Mehmet Taşkın

Emisyon Genel Müdürlüğü Genel Müdür Nurettin Tüysüz

Hukuk Genel Müdürlüğü Genel Müdür Sıtkı Eroğlu

İletişim ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü Genel Müdür Hakan Atasoy

İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğü Genel Müdür Dr. Sinan Binbir

İstanbul Merkez Bankacılığı Araştırma ve Eğitim Merkezi Genel Müdürlüğü

Genel Müdür Ergün Meriç

İstatistik Genel Müdürlüğü Genel Müdür Gülbin Şahinbeyoğlu

Kurumsal Dönüşüm Koordinatörlüğü Kurumsal Dönüşüm Koordinatörü Zafer Orhan

Kurumsal Risk Yönetimi Genel Müdürlüğü Genel Müdür Mustafa Begün

Operasyon Genel Müdürlüğü Genel Müdür Dr. Ali Çufadar

Operasyon ve Destek Hizmetleri KoordinatörüOperasyon ve Destek Hizmetleri Koordinatörü

Erol Göncü

Ödeme Sistemleri Genel Müdürlüğü Genel Müdür Mustafa Ömer Okay

Piyasalar Genel Müdürlüğü Genel Müdür Orhan Kandar

Strateji ve Kurumsal Yönetim Genel Müdürlüğü Genel Müdür Dr. İbrahim Ethem Güney

Şubeler Koordinatörü Şubeler Koordinatörü Ayhan Aydın

Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü Genel Müdür Dr. Cevriye Aysoy

1.1.6 İdare Merkezi Yönetim Birimleri


12

31.12.2018 tarihi itibarıyla;

Adana Şubesi Müdür Emel Aksoy

Ankara Şubesi Müdür Dr. Yusuf Bora Enhoş

Antalya Şubesi Müdür Sibel Nilüfer Erim

Bursa Şubesi Müdür Lütfi Soylu

Denizli Şubesi Müdür Mustafa Alpar

Diyarbakır Şubesi Müdür Cihat Yücel

Edirne Şubesi Müdür Ayşen İşcan

Erzurum Şubesi Müdür Mustafa Okan Ergin

Eskişehir Şubesi Müdür Nilüfer Aydemir

Gaziantep Şubesi Müdür Oğuzhan Saçkan

İskenderun Şubesi Müdür Mehmet Yıldırım

İstanbul Şubesi Müdür İsmail Fehmi Ergüder

İzmir Şubesi Müdür Halil Yeşilbursa

İzmit Şubesi Müdür Aysel Beycar

Kayseri Şubesi Müdür Vasviye Kahramanlar

Konya Şubesi Müdür Nezihe Filiz Baysal

Malatya Şubesi Müdür Emel Altay

Mersin Şubesi Müdür Sevim Sağlamyaşar

Samsun Şubesi Müdür Mehmet Ünal Kekevi

Trabzon Şubesi Müdür Özgür Aydin

Van Şubesi Müdür İzzettin Uluat

1.1.7 Şubeler


13

1.1.8 Organizasyon Şeması

Genel Kurul

Banka Meclisi Para Politikası Kurulu

Destek HizmetleriGn. Md.

İletişim ve Dış İlişkilerGn. Md.

Strateji ve Kurumsal YönetimGn. Md.

Denetim Gn. Md.

Banknot MatbaasıGn. Md.

Kurumsal Risk YönetimiGn. Md.

Operasyon ve Destek Hizmetleri

Koordinatörü

Ödeme SistemleriGn. Md.

Şubeler Koordinatörü

Kurumsal Dönüşüm Koordinatörlüğü

İnsan KaynaklarıGn. Md.

OperasyonGn. Md.

Bilişim TeknolojileriGn. Md.

EmisyonGn. Md.

Yapısal Ekonomik Araştırmalar

Gn. Md.

İstanbul Merkez Bankacılığı Araştırma

ve Eğitim MerkeziGn. Md.

Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Gn. Md.

Araştırma ve Para Politikası Gn. Md.

İstatistikGn. Md.

Bütçe ve Finansal Raporlama

Gn. Md.

HukukGn. Md.

PiyasalarGn. Md.

Başkan

Denetleme Kurulu

Yönetim Komitesi

Başkan Yardımcısı Başkan Yardımcısı Başkan Yardımcısı Başkan Yardımcısı


14

1.2 Kadro ve Personel Durumu

TCMB, Türkiye ekonomisindeki stratejik rolü ve üstlenmiş olduğu farklı görevleri nedeniyle çeşitli meslek gruplarından nitelikli bir insan kaynağına sahiptir. TCMB personel kadro sayısı, 2018 yılı sonu itibarıyla 4.972’dir. Fiili personel adedi 3.805 olup, personel kadrolarının faaliyet dönemi sonu itibarıyla doluluk oranı yüzde 76,53 olarak gerçekleşmiştir.

Bu faaliyet dönemi içinde emeklilik, istifa, işe son verme, askerlik ve vefat gibi sebeplerle 45 personel ayrılmış, toplam 120 personel alınmıştır. Böylece yıl sonu itibarıyla fiili personel mevcudu, 2017 yılına göre 75 kişi artarak 3.805’e yükselmiştir (Grafik 1.2.1).

TCMB’deki personel mevcudunun yüzde 79,40’ını genel idare hizmetleri, yüzde 11,62’sini teknik hizmetler, yüzde 0,39’unu sağlık hizmetleri, yüzde 0,34’ünü avukatlık hizmetleri ve yüzde 8,25’ini yardımcı hizmetler sınıfı oluşturmaktadır. Personelin yüzde 20,81’i sözleşmeli, yüzde 79,19’u ise kadroludur.

TCMB’deki personel mevcudunun yüzde 56,16’sı İdare Merkezinde, yüzde 43,84’ü ise şubelerde çalışmaktadır. Yaş gruplarına göre dağılım incelendiğinde, personelin yüzde 46,02’sinin 31-40 yaş grubunda olduğu görülmektedir (Grafik 1.2.2). Diğer taraftan, ön lisans, lisans ve lisansüstü öğrenim yapmış personelin payı ise yüzde 80,24’tür (Grafik 1.2.3).

Grafik 1.2.3: Personelin Öğrenim Durumlarına Göre Dağılımı

Grafik 1.2.1: 2008-2018 Yılları Arasında Personel Sayısı

18-3

0

31-3

5

36-4

0

41-4

5

46-5

0

51-5

5

56-…

1.000

800

600

400

200

0

Grafik 1.2.2: Personelin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı

İdare Merkezi Şubeler

Kaynak: TCMB

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

Kaynak: TCMB

5.000

4.750

4.500

4.250

4.000

3.750

3.500

Personel Sayısı

4.437 4.401 4.379 4.397

4.5844.659

4.753 4.746

4.564

3.730

3.805

275

23836

8

351

373

52815

5

91

379

279

225

476

2344

Doktora

Lise

Yüksek Lisans

Ortaokul

Lisans

İlkokul

Ön Lisans

Kaynak: TCMB

%40,71

%17,79

%16,64

%2,76

%3,26%0,37

%18,48

430

747

1.00

4

630

329

598

67

2. Bölüm Faaliyetler ve Önemli Gelişmeler

15


2. BÖLÜM FAALIYETLER VE ÖNEMLI GELIŞMELER

Fotoğraf: Haşim Kandilcioğlu - Alem


16


2.1 Fiyat İstikrarı, Finansal İstikrar ve Para Politikası2.1.1 Genel Değerlendirme

2018 yılı farklı boyutta önemli şokların yaşandığı bir dönem olmuştur. Uygulanan koordineli politikaların da etkisiyle 2018 yılının ilk dokuz aylık döneminde Gayrisafi Yurt İçi Hâsıla (GSYİH) bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 4,5 oranında artmıştır. Türkiye ekonomisi 2018 yılının ilk yarısında kademeli bir dengelenme eğilimi sergilemiştir. Yılın üçüncü çeyreğinde ise Türk lirasında görülen değer kaybının yarattığı belirsizlik ve finansal koşullarda gözlenen sıkılaşma yurt içi talebi ve kredi arzını etkilemiştir. Öte yandan net ihracatın büyümeye katkısı önemli ölçüde artmıştır. Talep kompozisyonundaki dengelenmeyle birlikte cari açıkta hızlı bir düzelme gözlenmiştir. Cari işlemler dengesindeki reel iyileşmeyi destekleyen diğer etkenler dış talebin güçlü seyri, artan rekabet avantajının da katkısıyla turizm ve diğer hizmet gelirlerinde gözlenen güçlü toparlanma ve ihracatçıların alternatif pazarlara yönelebilmesi olarak değerlendirilmektedir.

Tüketici enflasyonu temelde Türk lirasındaki değer kaybı ve buna bağlı olarak üretici fiyatları ve fiyatlama davranışlarında görülen bozulma ile artış göstermiştir. Fiyatlama davranışındaki bozulma ve enflasyon görünümüne ilişkin risklere karşı güçlü bir parasal sıkılaştırma gerçekleştirilmiştir. Alınan parasal tedbirler ve ekonomi politikalarında atılan koordineli adımlar sonrasında yılın son çeyreğinde fiyatlama davranışları normalleşme eğilimi sergilerken enflasyon görünümü kademeli olarak iyileşmiştir. Böylelikle, yılın son çeyreğinde Türk lirasındaki kısmi değerlenme ve petrol fiyatlarındaki gelişmelerin yanı sıra zayıf talep koşullarının etkisiyle enflasyon gerilemiş ve yıl sonunda yüzde 20,30 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bununla birlikte, enflasyon seviyesinin halen yüksek olması ve fiyat istikrarına dair riskler nedeniyle sıkı parasal duruş korunmuştur.

2018 yılında parasal aktarım mekanizmasının etkinliğinin artırılmasına yönelik olarak bir yandan para politikası operasyonel çerçevesinde sadeleşme süreci tamamlanırken diğer yandan döviz kuru oynaklığı ve sağlıksız fiyat oluşumları karşısında piyasaların etkin çalışmasını ve aktarım mekanizmasını desteklemek amaçlarıyla adımlar atılmıştır.


17


Para Politikası Gelişmeleri

TCMB, 2018 yılı ilk çeyreğinde para politikasındaki sıkı duruşunu kararlılıkla sürdürmüş, Nisan ayında enflasyon ve enflasyon beklentilerinin bulunduğu yüksek seviyelerin fiyatlama davranışları üzerinde risk oluşturmaya devam ettiğine ve ithalat fiyatlarındaki yükselişin söz konusu riskleri artırdığına dikkat çekerek ölçülü bir parasal sıkılaşma yapmıştır.

Mayıs ayında piyasalarda gözlenen sağlıksız fiyat oluşumları ve enflasyon beklentilerinde devam eden yükselişin genel fiyatlama davranışlarına dair oluşturduğu riskler ışığında ilave sıkılaşma gerçekleştirilmiştir. Bu politika tepkisine ek olarak, TCMB, para politikasının öngörülebilirliğini artırmak ve aktarım mekanizmasını güçlendirmek amacıyla 28 Mayıs 2018 tarihinde yaptığı duyuru ile para politikasının operasyonel çerçevesinde sadeleşme sürecini tamamlamıştır. Buna göre, bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı TCMB politika faizi olmuştur. Ayrıca, TCMB’nin gecelik vadede borçlanma ve borç verme oranlarının bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı etrafında +/- 150 baz puanlık bir marj ile belirlenmesine karar verilmiştir (Grafik 2.1.2.1). Böylelikle, gecelik borçlanma ve borç verme oranları bir hafta vadeli repo ihale faizi etrafında simetrik bir koridor oluşturmuştur. Yeni operasyonel çerçevede TCMB fonlamasının tamamı haftalık repo ihaleleriyle sağlanmaya başlanmıştır (Grafik 2.1.2.2).

2.1.2 2018 Yılı Gelişmeleri

Nisan-Mayıs döneminde TCMB, para politikası kararlarına ek olarak piyasalara yönelik bazı önlemler de almıştır. Bu kapsamda, Rezerv Opsiyonu Mekanizması (ROM) döviz imkân oranı üst sınırı yüzde 55’ten yüzde 45’e düşürülerek dilim aralıkları yeniden belirlenmiştir. Bu değişiklik ile bankalara döviz likiditesi sağlanırken, Türk lirası likidite koşulları sıkılaştırılmıştır. İlaveten, günlük olarak düzenlenen Türk Lirası Depoları Karşılığı Döviz Depoları ihale tutarı artırılmıştır. 25 Mayıs 2018 tarihinde yapılan duyuru ile vadesinde ödenme koşuluyla ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredilerinin geri ödemesinin Türk lirası olarak yapılabilmesine olanak tanınmıştır. Döviz ve Türk lirası likidite yönetimine yönelik alınan bu önlemler ile Mayıs ayındaki parasal sıkılaştırma ve sadeleştirme sürecinin tamamlanması finansal piyasalardaki oynaklığın gerilemesinde etkili olmuştur.

Grafik 2.1.2.2: TCMB Fonlaması (2 Haftalık Hareketli Ortalama, Milyar TL)

Gecelik Borç VermeGeç Likidite Penceresi

Haftalik Repo (miktar ihalesiyleNet APİ

08.1

5

12.1

5

04.1

6

08.1

6

12.1

6

04.1

7

08.1

7

12.1

7

04.1

8

08.1

8

12.1

8

180

160

140

120

100

80

60

40

20

0

Grafik 2.1.2.1: Kısa Vadeli Faizler (%)

TCMB Faiz Koridoru

01.1

7

04.1

7

07.1

7

10.1

7

01.1

8

04.1

8

07.1

8

10.1

8

27

24

21

18

15

12

9

6

BİST Gecelik Repo Faizleri1 Hafta Vadeli Repo Faizi

Kaynak: BİST, TCMB Kaynak: TCMB


18


Haziran ayı PPK toplantısında, TCMB, enflasyon ve enflasyon beklentilerinin bulunduğu yüksek seviyelerin fiyatlama davranışları üzerinde risk oluşturmaya devam ettiği vurgusunu yaparak parasal sıkılaştırmayı güçlendirmeye karar vermiştir. Bu çerçevede politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı yüzde 16,5’ten yüzde 17,75’e yükseltilmiştir. Temmuz ayı PPK toplantısında ise iç talep koşullarındaki yavaşlama ile para politikasının gecikmeli etkilerinin izlenme gereği dikkate alınarak politika faizi değiştirilmemiş, bununla birlikte enflasyon ve enflasyon beklentilerinin bulunduğu yüksek seviyelerin fiyatlama davranışları üzerinde risk oluşturmaya devam etmesinden ötürü sıkı para politikasının uzun bir müddet korunmasının gerekebileceği değerlendirilmiştir.

Ağustos ayı başında finansal piyasalarda gözlenen aşırı oynaklık nedeniyle Türk lirasının hızlı biçimde değer kaybetmesi karşısında TCMB, piyasaların etkin işleyişini sağlamak amacıyla Türk lirası ve döviz likidite yönetimlerini destekleyen finansal istikrar odaklı bir dizi önlem almıştır. ROM kapsamında döviz imkânına ilişkin üst sınır indirilmiş, Türk lirası ve yabancı para zorunlu karşılık oranları düşürülerek piyasalara likidite sağlanmış, bankaların teminat koşullarına esneklik getirilmiştir. Finansal piyasalarda yüksek oynaklık gözlenen söz konusu dönemde maliyet yönlü baskılar ve bunun ikincil etkileri enflasyon görünümünü olumsuz etkilemiştir. Bu çerçevede TCMB, fiyat istikrarını desteklemek amacıyla Eylül ayında güçlü bir parasal sıkılaştırma gerçekleştirmiş, bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı yüzde 24 düzeyine yükseltilmiştir. Alınan tedbirler ve Eylül ayı PPK toplantısında yapılan güçlü parasal sıkılaştırma sonrasında risk primi ve enflasyon telafisindeki gerilemenin etkisiyle Türk lirasının ima edilen oynaklığı Eylül ve Ekim aylarında gerilemiştir (Grafik 2.1.2.3). Eylül ayındaki güçlü parasal sıkılaşmanın ardından uzun vadeli faizlerde belirgin bir düşüş gerçekleşmiştir (Grafik 2.1.2.4 ).

Grafik 2.1.2.4: Getiri Eğrisi (%)

Kaynak: Bloomberg Vade (Ay)

35

30

25

20

15

10

Grafik 2.1.2.3: Opsiyonların İma Ettiği Kur Oynaklığı (1 Ay Vadeli, %)

Kaynak: Bloomberg

* Gelişmekte olan ülkeler arasında Brezilya, Endonezya, Filipinler, Güney Afrika, Hindistan, Kolombiya, Macaristan, Malezya, Meksika,Polonya, Romanya ve Şili yer almaktadır.

70

60

50

40

30

20

10

0

01.1

7

05.1

7

09.1

7

01.1

8

05.1

8

09.1

8

3 6 12 24 36 48 84 12060

GelişmekteOlan Ülkeler

Türkiye

12 Eylül 2018 13 Eylül 2018 13 Aralık 2018


19


2018 yılı boyunca, gelişmiş ülke merkez bankalarının para politikalarındaki normalleşme süreci devam etmiştir. Küresel para politikalarındaki bu gelişmelerin yanı sıra uluslararası ticarete ilişkin korumacılık eğilimlerinin güçlenmesinin de etkisiyle, küresel finansal piyasaların oynaklıklarında artış gözlenmiş; gelişmekte olan ülkelerin risk primleri yükselirken para birimleri değer kaybetmiştir. Gelişmekte olan ülkelere olan portföy akımları dalgalı bir seyir izlemiştir (Grafik 2.1.2.5). Türkiye’ye dönük portföy hareketlerinde de benzer bir eğilim gözlenmiş; jeopolitik gelişmeler ve enflasyon görünümünün bozulması gibi nedenlerle portföy akımları önceki yıllara göre daha zayıf bir seyir izlemiştir.

2018 yılı ilk çeyreğinden itibaren toplam kredi büyümesi yavaşlama sürecine girmiş ve 2018 yılı genelinde kredi büyüme hızındaki gerileme devam etmiştir (Grafik 2.1.2.6). Kredilerin yıllık büyüme hızındaki düşüşte, 2017 yılındaki destekleyici makro ihtiyati politikalar ile kamu maliyesi tedbirleri ve teşviklerinin etkisiyle kredi büyüme hızındaki ivmelenmenin oluşturduğu baz etkisine ek olarak arz ve talep kaynaklı dinamikler etkili olmuştur. Yurt içi ve yurt dışı fonlama maliyetlerinin yükselmesi ile bankaların kredi standartlarını sıkılaştırması kredi arzında öne çıkan etkiler olarak gözlenmiştir. İktisadi faaliyette gözlenen yavaşlama, yatırım talebindeki zayıf seyir ve kredi faiz oranlarında görülen artış kredi talebindeki azalmada belirleyici unsurlar olmuştur.

Grafik 2.1.2.5: Gelişmekte Olan Ülkelere Portföy Akımları (4 Hafta Birikimli, Milyar ABD Doları)

01.1

6

04.1

6

07.1

6

10.1

6

01.1

7

04.1

7

07.1

7

10.1

7

01.1

8

04.1

8

07.1

8

10.1

8

40

30

20

10

0

-10

-20

-30

-40

Hisse Senedi Piyasaları Tahvil Piyasaları

Kaynak: EPFR

Grafik 2.1.2.6: Kredilerin Yıllık Büyüme Hızları (Kur Etkisinden Arındırılmış, % Değişim, Yıllık)

01.1

5

04.1

5

07.1

5

10.1

5

01.1

6

04.1

6

07.1

6

10.1

6

01.1

7

04.1

7

07.1

7

10.1

7

01.1

8

04.1

8

07.1

8

10.1

8

25

20

15

10

5

0

Ticari Toplam Tüketici

Kaynak: TCMB


20


Enflasyon Gelişmeleri

2018 yılı sonunda tüketici enflasyonu yüzde 20,30 düzeyi ile hedef etrafındaki belirsizlik aralığının üzerinde gerçekleşmiştir (Grafik 2.1.2.7). Türk lirasındaki sert değer kaybı ve buna bağlı olarak fiyatlama davranışlarında gözlenen bozulma enflasyondaki yükselişin temel belirleyicileri olmuştur. Üretici enflasyonunun yüzde 33,64’e ulaşmasıyla, tüketici fiyatları üzerinde maliyet yönlü baskılar güçlü seyretmiştir. Bu doğrultuda, tüketici enflasyonu ikinci çeyrekten itibaren hızlı bir yükseliş göstermiş ve Ekim ayında yüzde 25,24 seviyesine ulaşmıştır. Enflasyondaki yükseliş enflasyon beklentilerinde de artışa neden olmuştur (Grafik 2.1.2.8). Son çeyrekte ise talep koşullarındaki yavaşlama, petrol fiyatlarındaki azalma ve bazı dayanıklı tüketim mallarında yapılan geçici vergi ayarlamalarının katkısıyla enflasyon aşağı yönlü bir eğilim sergileyerek yıl sonunda yüzde 20,30 düzeyinde gerçekleşmiştir.

2018 yılı boyunca özellikle döviz kuru geçişkenliği yüksek ve görece hızlı olan temel mallar enflasyondaki yükselişin sürükleyicilerinden biri olmuştur. Enflasyondaki yükselişe bir diğer önemli katkı ise gıda fiyatlarından gelmiştir. 2017 yılının sonunda yüzde 13,79’a ulaşan gıda enflasyonu, 2018 yılının ilk dört aylık döneminde düşüş kaydetse de takip eden altı ayda başta döviz kuru gelişmelerine bağlı maliyet baskıları olmak üzere, bazı ürünlerdeki olumsuz arz koşulları ve turizmdeki canlı seyrin de etkisiyle oldukça yüksek seviyelere ulaşmıştır. 2018 yılının son iki ayında ise, gıda enflasyonu taze meyve-sebze fiyatlarındaki olumlu görünüm ile işlenmiş gıda fiyat artışlarındaki yavaşlamaya bağlı olarak gerilemiş ve yılı yüzde 25,11 seviyesinde tamamlamıştır.

Hizmet grubu yıllık enflasyonu; Türk lirasındaki değer kaybı, geçmiş enflasyona endeksleme davranışının yaygınlaşması, gıda ve enerji bağlantılı sektörlerde maliyet baskılarının güçlenmesi ve güçlü seyreden turizm kaynaklı talep yönlü etkilere bağlı olarak artmıştır. İlk çeyrekte tüketici enflasyonuna kıyasla ılımlı bir seyir izleyen enerji enflasyonu, ilerleyen aylarda Türk lirasındaki güçlü değer kaybı ve petrol fiyatlarındaki yukarı yönlü eğilime bağlı olarak hızlanmıştır. Elektrik ve doğal gazda yapılan ayarlamalar enerji enflasyonu üzerinde baskı oluştururken, akaryakıt ürünlerinde Mayıs ayı ortasından itibaren yürürlüğe giren eşel mobil uygulaması fiyat dalgalanmalarını sınırlamıştır.

Grafik 2.1.2.7: Enflasyon ve Hedefler (%)

12.0

706

.08

12.0

806

.09

12.0

906

.10

12.1

0

06.1

112

.11

06.1

212

.12

06.1

312

.13

06.1

4

12.1

4

06.1

512

.15

06.1

612

.16

06.1

712

.17

06.1

8

12.1

8

30

25

20

15

10

5

0

Hedef

Belirsizlik Aralığı

Yıllık TÜFE Enflasyonu

Yıllık B Endeksi Enflasyonu

Grafik 2.1.2.8: Enflasyon Beklentileri (%)

12 Ay 5 Yıl 10 Yıl24 Ay

12.0

706

.08

12.0

806

.09

12.0

906

.10

12.1

006

.11

12.1

106

.12

12.1

206

.13

12.1

306

.14

12.1

406

.15

12.1

506

.16

12.1

606

.17

12.1

706

.18

12.1

8

20

18

16

14

12

10

8

6

4

Kaynak: TCMB, TÜİK Kaynak: TCMB


21


Arz - Talep Gelişmeleri, Dış Denge ve İstihdam Piyasası

2017 yılında GSYİH büyümesi bir önceki yıla göre önemli ölçüde ivmelenerek yüzde 7,4 olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde, büyümenin temel sürükleyicisi uygulanan tedbir ve teşviklerin de etkisiyle yurt içi talep olmuştur. Özellikle yurt içi talebin güç kazanması ve altın ticaretindeki gelişmelerle ithalatın da artması sonucu net ihracatın büyümeye katkısı sınırlı olmuştur.

İktisadi faaliyet, 2018 yılının ilk çeyreğindeki güçlü seyrin ardından, ikinci çeyrekte hız ve kompozisyon bakımından dengelenme sürecine girmiş ve ana eğilimine yakınsamaya başlamıştır. 2018 yılının üçüncü çeyreğinde ise Ağustos ayında finansal piyasalarda gözlenen oynaklığın da etkisiyle iktisadi faaliyetteki yavaşlama süreci özellikle yurt içi talep kaynaklı olmak üzere belirginleşmiştir. Turizmdeki güçlü toparlanmanın desteğiyle ve ithalat talebindeki düşüş ile birlikte net ihracatın büyümeye desteği artmış ve nihai yurt içi talebin katkısının olumsuz etkileri kısmen sınırlanmıştır (Grafik 2.1.2.9). Bu gelişmeler doğrultusunda, 2018 yılının ilk dokuz aylık döneminde GSYİH bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 4,5 oranında artmıştır. Cari işlemler dengesi bir önceki yıla göre önemli oranda iyileşme kaydetmiştir (Grafik 2.1.2.10). Dış ticarette yılın ikinci yarısında başlayan dengelenme süreci cari açığın azalışında önemli rol oynamıştır. İhracat, başta AB ülkeleri olmak üzere dış talepteki olumlu seyre paralel olarak, yıl genelinde artış eğilimini korumuştur. İthalat ise yılın ikinci yarısından itibaren zayıflayan iktisadi faaliyetle birlikte daralma göstermiştir. Altın ithalatının tarihsel ortalama değerlerine dönmesi de cari açığa olumlu katkı sağlayan bir başka etken olmuştur. Turizm gelirlerindeki artış eğilimi devam ederken, turizm ile bağlantılı önemli bir diğer hizmet kalemi olan taşımacılık gelirleri de cari dengedeki iyileşmeye katkı sağlamıştır. Öte yandan, 2018 yılının son aylarında petrol fiyatlarındaki gerilemeye rağmen, yıl genelinde enerji fiyatlarında 2017 yılına kıyasla gözlenen artış cari denge üzerinde olumsuz etki oluşturmuştur.

Grafik 2.1.2.9: Gayrisafi Yurt İçi Hasıla ve Nihai Yurt İçi Talep (Çeyreklik Büyümeye Katkılar, % Puan)

8

6

4

2

0

-2

-41

2013 2014 2015 2016 2017 2018

3 34 2 22 4 41 13 3 13 1 12 24 4 2 3

Net İhracat

GSYİH

Nihai Yurt İçi Talep

Stok Değişimi(*)

Grafik 2.1.2.10: Cari İşlemler Dengesi (12 Aylık Birikimli, Milyar ABD Doları)

0

-10

-20

-30

-40

-50

-60

2014 2015 2016 2017 2018

CİD CİD (Altın hariç)

1 1 1 1 12 2 2 2 23 3 3 3 34 4 4 4 4

Kaynak: TCMB, TÜİK

(*) İstatistiki sapmayı da içermektedir.

Kaynak: TCMB


22


2018 yılı genelinde reel efektif döviz kurundaki düşüş bir önceki yıla göre ortalama yüzde 14,4 olarak gerçekleşmiştir (Grafik 2.1.2.11). Zayıflayan iç talep ve kredilerin yanında, döviz kurundaki reel değer kaybı da, ithalattaki düşüşü destekleyerek cari açıktaki dengelenme sürecine önemli katkı sağlamıştır.

2017 yılı boyunca gerileyen işsizlik oranı 2018 yılı ikinci çeyreğinden itibaren tekrar artış eğilimine girmiş ve işsizlik oranlarındaki bu eğilim son çeyrekte devam etmiştir (Grafik 2.1.2.12). Bu gelişmede iktisadi faaliyetteki yavaşlama süreci ile birlikte tarım dışı sektörlerde istihdam kayıpları etkili olmuştur. Ayrıca, iş gücüne katılım oranındaki yükseliş de işsizlik oranlarının artmasında rol oynamıştır.

Grafik 2.1.2.11: Reel Efektif Döviz Kuru (TÜFE Bazlı, 2003=100)

Kaynak: TCMB

1 1 1 1 1

2014 2015 2016 2017 2018

2 2 2 2 23 3 3 3 34 4 4 4 4

110

100

90

80

70

60

Grafik 2.1.2.12: İşsizlik Oranları ve İş Gücüne Katılım Oranı (%, Mevsimsellikten Arındırılmış)

1

2013 2014 2015 2016 2017 2018

1 1 1 1 12 2 2 2 2 23 3 3 3 3 34 4 4 4 4 4

15

14

13

12

11

10

9

8

55

53

51

49

47

45

43

İşsizlik OranıTarım Dışı İşsizlik Oranıİşgücüne Katılım Oranı (sol eksen)

Kaynak: TCMB, TÜİK


23


2017 yıl sonu itibarıyla 137,52 milyar Türk lirası olan sistemin fonlama ihtiyacı, 2018 yıl sonu itibarıyla 100,53 milyar Türk lirasına gerilemiştir.

1 Haziran 2018 tarihinden itibaren, bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının politika faizi olarak ilan edilmesiyle birlikte TCMB fonlaması bir hafta vadeli repo ihaleleri ile sağlanmaya başlanmış ve gecelik piyasa faizlerinin politika faizi etrafında oluştuğu gözlenmiştir.

2018 yılı Ağustos ayında piyasalarda yaşanan şoklar karşısında finansal istikrarın desteklenmesi ve piyasaların etkin işleyişinin sürdürülmesi amacıyla 13 Ağustos 2018 tarihinde bir dizi tedbir alınmıştır. Söz konusu tedbirler kapsamında likiditeye erişim ve teminat koşullarında esneklikler sağlanarak finansal istikrar için gerekli adımlar atılmıştır.

TCMB bünyesinde gerçekleştirilen işlemlerin teminat koşullarının sadeleştirilmesine ve şeffaflaştırılmasına yönelik teknik çalışmalar 2018 yılında da devam etmiştir. Teminat yönetimi kapsamında;

• 2018 yılı Ocak ayında bankaların BPP ve Açık Piyasa İşlemleri (APİ) için bulundurdukları teminatlar birleştirilmiştir. 2018 yılının Şubat ayından itibaren altın, Türk lirası işlemleri için teminat olarak kabul edilmeye başlanmıştır.

• 2018 Ağustos ayında alınan tedbirler çerçevesinde bankaların teminat yönetimlerine esneklik sağlamak amacıyla, bir hafta vadeli repo ihalelerinde kazanan tekliflerin bir bölümünün veya tamamının, bankalar tarafından talep edilmesi halinde repo işlemi yerine aynı faiz oranı ve vade ile BPP’de depo işlemi olarak sonuçlandırılmasına imkân tanınmıştır.

• 2018 yılı Ağustos ayında Türk lirası işlemler karşılığında alınan tüm teminatların iskonto oranı vade ayrımı yapılmaksızın yüzde 5 olarak belirlenmiş, Eylül ayında ise bankaların BPP borçlanmalarına karşılık bulundurmakla yükümlü oldukları minimum Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) teminat oranı yüzde 30’dan yüzde 10’a düşürülmüştür.

• 30 Kasım 2018 tarihinden itibaren ise Döviz Piyasaları işlemleri ortak teminat sistemine dahil edilerek TCMB bünyesindeki piyasalarda gerçekleştirilen tüm piyasa işlemleri tek bir teminat sistemi altında birleştirilmiştir.

Borsa İstanbul A.Ş. (BİST) bünyesindeki “Taahhütlü İşlemler Pazarı”nda, TCMB tarafından Aralık ayından itibaren işlem yapılmaya başlanmıştır.

2018 yıl sonu için belirlenen 16 milyar nominal Türk lirası portföy hedefi çerçevesinde, 2018 yılı başında 14,96 milyar nominal Türk lirası seviyesinde bulunan APİ portföyü için, yıl içinde itfası gelen 5,77 milyar nominal kıymet dikkate alınarak 6,21 milyar nominal tutarında kıymet alınmış, yıl sonu APİ portföyü 15,40 milyar seviyesine ulaşmıştır.

2.2.1 Türk Lirası Likidite Yönetimi

2.2 Para Politikasının Operasyonel Çerçevesi


24


2.2.2 Döviz İşlemleri

Finansal piyasalarda gözlenen aşırı oynaklık ve sağlıksız fiyat oluşumları ile finans sektörünün likidite ihtiyaçlarını göz önüne alan TCMB, piyasaların etkin işleyişini sağlamak amacıyla Türk lirası ve döviz likidite yönetimlerinin etkinliğini destekleyen bir dizi önlem almıştır.

2018 yılında ihale yöntemiyle veya doğrudan döviz alım veya satımı yapılmamıştır.

18 Ocak 2017 tarihinde başlanan Türk Lirası Depoları Karşılığı Döviz Depo İhalelerine devam edilmiş, ihale miktarı 1,5 milyar ABD dolarından kademeli olarak 500 milyon ABD dolarına düşürülmüştür.

Teminat döviz depo alım faiz oranları ABD doları için 27 Eylül 2018 tarihinde yüzde 1,50’den yüzde 2’ye, 24 Aralık 2018 tarihinde ise yüzde 2,25’e yükseltilmiştir.

20 Kasım 2017 tarihinde başlanan Türk Lirası Uzlaşmalı Vadeli Döviz Satım İhalelerine devam edilmiştir. Ayrıca, ilgili ihalelere ek olarak döviz piyasalarının etkin işleyişine katkı sağlamak amacıyla, 31 Ağustos 2018 tarihinden itibaren BİST nezdinde faaliyet gösteren VİOP’ta Türk lirası uzlaşmalı vadeli döviz işlemleri de gerçekleştirilmeye başlanmıştır.

1 Kasım 2018 tarihinde bankaların Türk lirası ve döviz likidite yönetimindeki etkinliğinin artırılması amacıyla Döviz Karşılığı Türk Lirası Swap Piyasası işlemlerine başlanmıştır. Kotasyon yöntemiyle gerçekleştirilen söz konusu işlemlere dair maksimum tutar bankaların Döviz Piyasaları işlem limitlerinin yüzde 10’u olarak belirlenmiştir.

Bu araçlara ek olarak, bankaların TCMB’den döviz deposu almak üzere kullanabilecekleri yaklaşık 50 milyar ABD doları seviyesinde toplam limitleri bulunmakta olup, bu kapsamda Ağustos ayında sınırlı miktarda işlem gerçekleşmiştir. Ayrıca, Döviz Depo Piyasasındaki aracılık faaliyetlerine 13 Ağustos 2018 tarihi itibarıyla yeniden başlanmıştır.

TCMB nezdinde ABD doları cinsinden tutulan zorunlu karşılıklara, rezerv opsiyonlarına ve serbest hesaplara uygulanacak faiz oranı da, uluslararası piyasalardaki referans faiz oranlarındaki gelişmeler dikkate alınarak, 23 Ekim 2018 tarihinde yüzde 1,50’den yüzde 2’ye yükseltilmiştir.

TCMB, yurt içindeki altın cinsi tasarrufların finansal sisteme dahil edilmesine yönelik adımlar atmaya bu dönemde de devam etmiştir. 5 Ocak 2018 tarihinde, yurt içi yerleşiklerden toplanacak işlenmiş veya hurda altından dönüştürülmüş standart altınlar ile yurt içinde cevherden üretilen standart altınların Türk lirası karşılığında alınması uygulamasına başlanmıştır. Diğer taraftan Döviz Karşılığı Altın Piyasası işlemlerine başlanmış ve bankalara altın işlemlerinde lokasyon swap imkânı sunulmuştur.

Dış ticarette yerel para birimlerinin kullanılmasının teşvikine yönelik olarak, Türkiye Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki ticaret ve yatırım faaliyetlerinin finansmanına ilişkin ödemelerde kullanılmak üzere, Çin yuanı üzerinden düzenlenecek senetlerin reeskonta kabulü suretiyle 2 milyar Çin yuanı toplam kredi limiti kapsamında kullandırılmıştır. “Çin Yuanı Reeskont Kredisi Uygulama Talimatı” 2017 yılı Ocak ayında yayımlanmış olup, bu kapsamda, 2018 yılında senet karşılığı bankalara kullandırılan net tutar 26,3 milyon Çin yuanıdır. Ayrıca, Katar Merkez Bankası ile 17 Ağustos 2018 tarihinde swap anlaşması yapılmıştır.


25


2.2.3 Zorunlu Karşılıklar

TCMB, para politikası aracı ve makro ihtiyati bir araç olarak zorunlu karşılıkları kullanmaya devam etmektedir.

Rezerv Opsiyonu Mekanizması (ROM) kapsamında döviz cinsinden tesis imkânına ilişkin üst sınır Mayıs ayında yüzde 55’ten yüzde 45’e, Ağustos ayında ise yüzde 40’a indirilerek piyasalara toplam 4,4 milyar ABD doları döviz likiditesi sağlanmıştır.

Ağustos ayında Türk lirası zorunlu karşılık oranları tüm vade dilimlerinde 250 baz puan, yabancı para zorunlu karşılık oranları mevduat/katılım fonu dışı yükümlülükler için 3 yıla kadar vadeli yükümlülüklerde 400 baz puan indirilerek piyasalara 10 milyar Türk lirası, 6 milyar ABD doları ve 3 milyar ABD doları tutarında altın likiditesi sağlanmıştır. Yabancı para yükümlülükler için azami ortalama tesis imkânı yüzde 4’ten yüzde 8’e çıkarılmış ve Türk lirası yükümlülükler için ROM kapsamında ABD dolarının yanı sıra euro cinsinden de zorunlu karşılık tesis edilebilmesi imkânı getirilerek finansal kuruluşlara likidite yönetiminde esneklik sağlanmıştır.

Türk lirası zorunlu karşılıklara ödenecek faiz oranının belirlenme yönteminde değişikliğe gidilerek, daha önce TCMB bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının 400 baz puan eksiği olarak uygulanan oranın sabit bir oran olarak belirlenmesine karar verilmiştir. Yöntem değişikliği öncesinde fiilen yüzde 4 seviyesinde olan söz konusu oran 1 Haziran 2018 tarihinden itibaren yüzde 7, 21 Eylül 2018 tarihinden itibaren ise yüzde 13 olarak uygulanmıştır.

Mevcut uygulamada BİST piyasalarında bankaların TCMB ile ve birbirleriyle yaptıkları dışında kalan repo işlemlerinden sağlanan fonlar zorunlu karşılığa tâbi tutulmakta iken, finansal piyasaların derinleşmesine ve etkinliğine katkı sağlamak amacıyla Aralık ayında yapılan değişiklikle BİST piyasalarında repo işlemlerinden sağlanan tüm fonlar zorunlu karşılıklardan muaf hale getirilmiştir.

Söz konusu düzenleme değişiklikleri sonrasında; 2018 yılı sonu itibarıyla Türk lirası ve yabancı para ağırlıklı ortalama zorunlu karşılık oranları sırasıyla yüzde 7,4 ve yüzde 11,3 olarak gerçekleşmiştir (Grafik 2.2.3.1 ve 2.2.3.2).

Grafik 2.2.3.1: Türk Lirası Zorunlu Karşılık Oranları (%)

Kaynak: TCMB Kaynak: TCMBSon Gözlem: 14.12.2018 Son Gözlem: 14.12.2018

01.1

6

04.1

6

08.1

6

11.1

6

03.1

7

06.1

7

10.1

7

01.1

8

05.1

8

08.1

8

12.1

8

15

12

9

6

3

0

Zorunlu Karşılık Oran Aralığı Ağırlıklı Ortalama Oran

Grafik 2.2.3.2: Yabancı Para Zorunlu Karşılık Oranları (%)

01.1

6

04.1

6

08.1

6

11.1

6

03.1

7

06.1

7

10.1

7

01.1

8

05.1

8

08.1

8

12.1

8

28

24

20

16

12

8

4

0

Zorunlu Karşılık Oran Aralığı Ağırlıklı Ortalama Oran


26


Bankalar ve finansman şirketlerinin büyük kısmı ROM imkânlarını aktif olarak kullanmaya devam etmektedir. 2018 yılı sonu itibarıyla; döviz tesis imkânı kullanım oranı yüzde 92,5, altın tesis imkânı kullanım oranı yüzde 92,1, hurda altın imkân kullanım oranı ise yüzde 48,1 olarak gerçekleşmiştir (Grafik 2.2.3.3 ve 2.2.3.4). Öte yandan, bankalar kıymetli maden depo hesapları için de standart altın tesis edebilmekte olup, söz konusu imkânın kullanım oranı aynı tesis dönemi itibarıyla yüzde 77,9 olarak gerçekleşmiştir.

2018 yılı sonu itibarıyla, Türk lirası yükümlülükler için ROM kapsamında 8,6 milyar ABD doları döviz ve 8,7 milyar ABD doları karşılığı altın tesis edilmiştir (Grafik 2.2.3.5). Yabancı para yükümlülükler için ise 34,8 milyar ABD doları döviz ve 0,7 milyar ABD doları altın tesis edilmiştir (Grafik 2.2.3.6).


Grafik 2.2.3.3: ROM Döviz İmkân Kullanımı (%)

01.1

6

04.1

6

08.1

6

12.1

6

04.1

7

08.1

7

12.1

7

04.1

8

08.1

8

12.1

8

60

54

48

42

36

30

24

Döviz Döviz İmkân Üst Limiti

Grafik 2.2.3.4: ROM Altın İmkân Kullanımı (%)

01.1

6

04.1

6

08.1

6

12.1

6

04.1

7

08.1

7

12.1

7

04.1

8

08.1

8

12.1

8

30

24

18

12

6

0

5

4

3

2

1

0

Hurda Altın (Sağ Eksen)

İmkân Üst Limiti

Altın (Sol Eksen)

Grafik 2.2.3.5: ROM Döviz ve Altın Tutarı (Milyar ABD Doları)

Grafik 2.2.3.6: Yabancı Para Zorunlu Karşılık Tutarı (Milyar ABD Doları)

Kaynak: TCMBSon Gözlem: 28.12.2018

01.1

6

03.1

6

06.1

6

09.1

6

12.1

6

03.1

7

06.1

7

09.1

8

12.1

7

03.1

8

06.1

8

09.1

8

12.1

8

30

24

18

12

6

0

30

24

18

12

6

0

Altın (Sol Eksen)Döviz

Kaynak: TCMBSon Gözlem: 28.12.2018

48

42

36

30

24

18

12

6

0

2,0

1,6

1,2

0,8

0,4

0,0

01.1

6

03.1

6

06.1

6

09.1

6

12.1

6

03.1

7

06.1

7

09.1

8

12.1

7

03.1

8

06.1

8

09.1

8

12.1

8

Altın (Sol Eksen)Döviz


27


Reeskont kredileri, ihracatın desteklenmesi suretiyle cari açığın azaltılması ve TCMB rezervlerinin güçlendirilmesi amacıyla, TCMB Kanunu’nun 45’inci maddesi çerçevesinde, döviz üzerinden düzenlenmiş senetlerin reeskonta kabulü suretiyle 240 güne (yüksek teknolojili sanayi ürünlerinde ve yeni pazarlarda 360 güne) kadar vadeli ve Türk lirası olarak Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. (Türk Eximbank) ve ticari bankalar aracılığıyla ihracatçılar ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerde bulunan firmalara kullandırılmakta, kredilerin TCMB’ye geri ödemesi ise döviz cinsinden yapılmaktadır.

Reeskont kredilerinin toplam limiti, 17 milyar ABD doları Türk Eximbank’a, 3 milyar ABD doları ise ticari bankalara olmak üzere 20 milyar ABD dolarıdır. Firma bazında kredi limitleri dış ticaret sermaye şirketleri için 400 milyon ABD doları, diğer firmalar için ise 350 milyon ABD doları olup, bu limitlerin tamamı 120 güne kadar vadeli kredi başvurularında, en fazla yüzde 60’ı ise 121-360 gün vadeli kredi başvurularında kullanılabilmektedir. Reeskont kredisine ilişkin düzenlemelerde;

Nisan ayında yapılan değişiklikle;

• Ülkemiz ile ihracat veya döviz kazandırıcı hizmetlerin gerçekleştirilmesi taahhüt edilen ülkelerde Devletçe konulan yasaklar, harp veya abluka halinin meydana geldiğinin tespit edilmesi durumunda geçerli olmak kaydıyla reeskont kredilerinin taahhüt kapatma işlemlerinde mevcut 24 aya ilaveten 12 aya kadar ek süre tesis edilebilmesi kararlaştırılmıştır.

2.2.4 Reeskont Kredileri

ROM kapsamında ABD dolarının yanı sıra euro cinsinden de zorunlu karşılık tesis edilebilmesi imkânının getirilmesiyle birlikte, yüzde 40,5 olan Türk lirası yükümlülükler için yapılan tesisler toplamı içindeki ABD dolarının payı 2018 yılı sonu itibarıyla yüzde 6,5’e gerilemiş, euro cinsinden tesisin payı ise yüzde 30,5 olarak gerçekleşmiştir (Grafik 2.2.3.7 ve 2.2.3.8).

Grafik 2.2.3.7: Türk Lirası Zorunlu Karşılık Tesis Kompozisyonu (ROM’da Euro Tesis İmkânı Öncesi)

Grafik 2.2.3.8: Türk Lirası Zorunlu Karşılık Tesis Kompozisyonu (ROM’da Euro Tesis İmkânı Sonrası)

%30,6(36,1 milyar TL)

%40,5 (48,7 milyar TL)

%28,8 (34 milyar TL)

USD Altın TL USD EUR Altın TL

%6,5 (5,7 milyar TL)

%30,5 (26,8 milyar TL)

%30 (26,4 milyar TL)

%33 (28,9 milyar TL)



28


Kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami akdi ve gecikme faiz oranları TCMB tarafından üçer aylık dönemler için açıklanmaktadır. Kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami akdi faiz oranları 2018 yılının ilk yarısında değişikliğe gidilmeyerek Türk lirası için yüzde 1,84, yabancı para için yüzde 1,47; aylık azami gecikme faiz oranları Türk lirası için yüzde 2,34, yabancı para için yüzde 1,97 olarak uygulanmıştır. 2018 yılının üçüncü çeyreğinde ise aylık azami akdi faiz oranı Türk lirası için yüzde 2,02, yabancı para için yüzde 1,62; aylık azami gecikme faiz oranı Türk lirası için yüzde 2,52, yabancı para için yüzde 2,12; yılın son çeyreğinde aylık azami akdi faiz oranı Türk lirası için yüzde 2,25, yabancı para için yüzde 1,80; aylık azami gecikme faiz oranı Türk lirası için yüzde 2,75, yabancı para için yüzde 2,30 olarak belirlenmiştir.

2.2.5 Kredi Kartı Azami Faiz Oranları

Mayıs ayında yapılan değişiklikle;

• 25 Mayıs 2018 tarihinden önce kullandırılan ve 31 Temmuz 2018 tarihine kadar vadesi dolacak olan reeskont kredilerinin geri ödemelerinin, kredinin vadesinde ödenmesi halinde, ABD doları için 4,20, euro için 4,90, İngiliz sterlini için 5,60 kuru kullanılarak Türk lirası olarak yapılabilmesine olanak tanınmasına ve kredi kullanım tarihindeki işlem kurunun sabitleme kurundan yüksek olması durumunda kredi kullanım tarihindeki işlem kurunun esas alınmasına karar verilmiştir. Söz konusu değişiklikle, piyasalarda yaşanan gelişmeler ve döviz kurlarındaki yüksek oynaklık göz önünde bulundurularak, finansal istikrarı desteklemek amacıyla, reeskont kredisi kullandırılan firmalara yabancı para cinsinden borçlarının Türk lirası cinsinden ödenmesi suretiyle kolaylık sağlanması hedeflenmiştir. Türk lirası geri ödeme imkânı kapsamında, 1.120 firmaya kullandırılan yaklaşık 4,9 milyar ABD doları tutarında 2.474 adet reeskont kredisi Türk lirası olarak geri ödenmiştir.

Temmuz ayında yapılan değişikliklerle;

• Reeskont kredisinin operasyonel çerçevesinde köklü bir değişikliğe gidilmiştir. Yeni uygulama ile birlikte, işlemlerin daha hızlı ve etkin bir şekilde sonuçlandırılması ve tüm paydaşların operasyonel yükünün azaltılması hedeflenmiştir. Bu doğrultuda, bilişim teknolojilerindeki son gelişmeler çerçevesinde kurulan altyapı ile aracı bankalarca krediye ilişkin her türlü veri ve belgeler Bankamıza elektronik olarak aktarılmaya başlanmıştır.

• Yeni mekanizma ile reeskont kredisine ilişkin verilerin resmî yazıyla Bankamıza iletilmesi ve her türlü belgenin fiziki teslim zorunluluğu ortadan kaldırılmıştır. Bunun yerine, Bankamız nezdinde kurulan Reeskont Kredisi Yönetim Sistemi (RKYS) bilişim altyapısına reeskont kredisi kullanımına aracılık eden bankaların entegrasyonu sağlanmış ve halihazırda Bankamızca kullanılmakta olan Elektronik Veri Aktarım Sistemi (EVAS)’ne reeskont kredisi de dahil edilmiştir.

Eylül ayında yapılan değişiklikle;

• Çin yuanı reeskont kredilerinin vadelerinin azami 365 güne kadar uzatılabilmesine imkân tanınması kararlaştırılmıştır.

Aralık ayında yapılan değişikliklerle;

• Reeskont kredisi geri ödeme ve taahhüt kapama işlemlerinin otomasyon kapsamına alınması ve serbest bölge firmalarının sevk sonrası ihracat ve döviz kazandırıcı hizmet işlemleri için reeskont kredisi imkânından faydalanabilmesi kararlaştırılmıştır.

Dış ticarette yerel para birimlerinin kullanılmasının teşvikine yönelik olarak, Türkiye Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki ticaretin ve yatırımların yerel para ile finansmanı amacıyla, 11 adet proje için 10 firmaya 27 milyon Çin yuanı tutarında senet karşılığı reeskont kredisi kullandırılmıştır.

2017 yılında 20,4 milyar ABD doları olan reeskont kredisi kullanımı 2018 yılında 22,9 milyar ABD dolarına ulaşmış olup, yıl sonu itibarıyla 15,5 milyar ABD doları kredi bakiyesi bulunmaktadır.

Reeskont kredileri 2018 yılında TCMB döviz rezervlerine 15 milyar ABD doları katkı sağlamıştır.


29


Küresel iktisadi politika belirsizliği 2018 yılı boyunca artış eğilimi göstermiştir. Artan toplam borçluluk ve gelişmiş ülke para politikalarında devam eden sıkılaşma eğilimi, ABD dolarının değer kazanması, korumacı ticaret önlemleri, İtalya ve İngiltere başta olmak üzere bazı gelişmiş ülkelerdeki politika belirsizlikleri nedeniyle gelişmekte olan ülkelere (GOÜ) yönelik risk iştahı azalmış, 2018 yılı ilk çeyreğini takip eden süreçte GOÜ’lerden net portföy çıkışı yaşanmıştır. Küresel iktisadi görünüm olumlu seyrini korurken ülkeler arası ayrışmalar belirginleşmiş, iktisadi büyümeye yönelik aşağı yönlü riskler artmıştır. Küresel talebe ve korumacı ticaret önlemlerine bağlı olarak emtia fiyatlarında 2016 yılından itibaren görülmekte olan artış eğilimi yerini dalgalı bir seyre bırakmıştır. GOÜ’lerin ekonomik büyüme görünümünde bu ülkelere özgü riskler, jeopolitik gelişmeler ve küresel likidite koşullarındaki sıkılaşma risk unsurları arasında yer almıştır.

Son yıllarda alınan makro ihtiyati önlemlerin katkısıyla hanehalkı finansal varlıkları, yükümlülüklerinden daha hızlı büyümektedir. 2018 yılı Ocak ayından itibaren, varlıkların büyümesi hızlanırken yükümlülüklerin büyümesi yavaşlamıştır. Bunun sonucunda hanehalkı finansal kaldıraç oranı (yükümlülük/varlık) düşüşü hızlanarak yüzde 45 seviyesinin altına gelmiştir. Finansal varlık artışında en önemli etmenler Türk Lirası ve Yabancı Para (YP) cinsi mevduat olurken yükümlülük tarafında konut ve ihtiyaç kredilerine ek olarak bireysel kredi kartı bakiye artışı belirleyici olmuştur. 2018 yılı Eylül ayı itibarıyla yüzde 16,8 olan Türkiye hanehalkı borçluluğu (borç/GSYİH), seçilmiş GOÜ’lerin yaklaşık yüzde 30 olan ortalamasının oldukça altında yer almaktadır.

Reel sektörde faaliyet gösteren firmaların finansal kaldıracı artış eğilimini sürdürmüş olup firma kredilerinin GSYİH’ye oranı 2018 yılı itibarıyla G20, GOÜ ve dünya ortalamasının altında seyretmektedir. 2017 yılında alınan tedbir ve teşviklerle birlikte 2017 yılında artış gösteren reel sektör Türk lirası kredi borçluluğu 2018 yılı itibarıyla dengelenme sürecine girmiştir. Döviz kurunda yaşanan oynaklık, kur riskinin yönetilmesine yönelik oluşturulan farkındalık ve eş güdüm içerisinde alınan tedbirler ile iktisadi faaliyetteki dengelenme sonrasında reel sektörün yabancı para kredi kullanımında düşüş gözlenmiştir.

2018 yılının ilk yarısında Kredi Garanti Fonu (KGF) kefaleti başta olmak üzere teşviklerle desteklenen kredi büyümesi, yılın ikinci yarısında iktisadi faaliyette dengelenme, finansal koşullarda sıkılaşma ve finans sektörünün güçlenen likidite tercihine bağlı olarak yavaşlamıştır. 2018 yılı başında Türkiye Finansal Raporlama Standardı (TFRS 9) muhasebe sistemi uygulamasına geçilmesiyle bankalar kredi sınıflandırmasında makroekonomik görünüme ve uluslararası gelişmelere yönelik beklentileri ihtiva eden öznel içsel değerlendirme modellerini kullanmaya başlamış ve bu durum aktif kalitesindeki sınırlı bozulmayla birlikte yakın izlemedeki kredi oranını artırmıştır. Yavaşlayan iktisadi faaliyet, kur oynaklığı ve TFRS 9 uygulaması ile bir miktar artan Tahsili Gecikmiş Alacaklar (TGA) oranına karşın, bankacılık sektörünün aktif kalitesi olumlu görünümünü korumuştur.

Bankacılık sektörünün kısa vadeli likidite pozisyonlarını gösteren Likidite Karşılama Oranları (LKO) toplam ve yabancı para için yasal sınırların oldukça üzerindedir. Son dönemde, sektörün uzun vadeli likidite riski görünümünü izlemek için kullanılan göstergelerden olan kredi/mevduat (K/M) oranında iyileşme gözlenmektedir. Kredi büyüme oranlarındaki yavaşlamanın mevduat büyüme oranındaki gerilemeden daha güçlü olması nedeniyle K/M oranı bir miktar gerilemiştir. Bankaların temel fonlama kaynağı olan ve çekirdek yükümlülükler arasında yer alan mevduatın özkaynak dışı yükümlülükler içindeki payı yüzde 55 seviyesindedir. Mevduatın istikrarlı fon olması nedeniyle, bankacılık sektörü kısa vadeli fonlama riskine karşı korunaklıdır. Yurt dışı borçların yabancı kaynaklar içindeki payı sınırlıdır.

2.3.1 Finansal İstikrara Yönelik Gelişmeler

2.3 Finansal İstikrar Gelişmeleri ve Faaliyetler


30


Bankaların yurt dışı kaynak kullanımı 2018 yılı ilk yarısında artış gösterirken yılın ikinci yarısından itibaren azalmaya başlamıştır. Bu eğilimde; gelişmekte olan ülkelere yönelik azalan yatırım iştahı ve küresel arz koşullarının yanı sıra, reel sektör yatırımlarındaki yavaşlama, kur riskinin yönetilmesine ilişkin alınan önlemler ve oluşan farkındalık sonrası 2018 yılı ikinci yarısından itibaren azalan yabancı para kredi talebinin dış kaynak gereksinimine yansıması etkili olmuştur.

Küresel piyasalarda gözlemlenen sıkılaşmaya rağmen bankalar dış borç yenileme oranındaki azalışı mevcut likidite tamponlarını kullanarak başarıyla yönetmiştir. Bankaların dış finansal şoklara karşı kullanabilecekleri nakit, yurt dışı serbest hesaplar, serbest eurobond, ROM rezervleri ve YP zorunlu karşılıklardan oluşan likit tamponları 1 yıl içinde vadesi dolacak dış borcu karşılayabilecek düzeydedir. Ayrıca, bankaların 35 milyar ABD doları net para takası pozisyonu ile TCMB tarafından sağlanan 50 milyar ABD doları limitli döviz depo imkânı da dış şoklara karşı ilave tampon oluşturmaktadır. Öte yandan, dış borçların uzun vadeli olması ve geniş kreditör profili refinansman riskini azaltıcı bir mahiyet taşımaktadır.

Sektörün kârlılık ve özkaynak yapısındaki olumlu görünüm devam etmektedir. Bankacılık sektörünün Sermaye Yeterlilik Rasyosu, Basel Komitesi’nin (yüzde 8) ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK)’nun (yüzde 12) öngördüğü asgari/hedef oranların oldukça üzerindedir. Kasım 2018 itibarıyla Sermaye Yeterlilik Rasyosu yüzde 18,2 seviyesindedir. Bu gelişme sektörün kârlılık performansı ile desteklenmektedir. Özkaynak kârlılığı ve aktif kârlılığı sırasıyla yüzde 14 ve yüzde 1,5 düzeyinde seyretmektedir. Sektörün net kârındaki yatay seyir ve 2018 yılının ikinci yarısında bazı bankalarca sermaye hesaplamasına dâhil edilen borçlanma aracı ihraçları yasal özkaynaklara olumlu yansımıştır.


31


TCMB, ilgili otoritelerle iş birliği ve koordinasyon içinde, finansal istikrara katkı sağlayacak çalışmalarına devam etmektedir.

Ocak ayında, döviz kredisi kullanımına ilişkin olarak Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’da kapsamlı bir değişikliğe gidilmiştir. TCMB söz konusu değişiklik sürecinin tüm aşamalarında yer almış, değişikliğin ikincil mevzuatı olan Sermaye Hareketleri Genelgesi iç ve dış paydaşların katkı ve görüşleri de alınarak yenilenmiş ve 2 Mayıs 2018 tarihinde yürürlüğe konmuştur. Yenilenen Genelge’de, küçük ölçekli işletmelerin döviz kredisi kullanımlarının döviz gelirlerine uyumlu olmasına yönelik uygulama ayrıntıları düzenlenmiştir.

Finansal istikrar çerçevesinde öne çıkan konulardan biri reel sektörün yabancı para borçluluğudur. Finansal İstikrar ve Kalkınma Komitesi toplantılarında temelleri atılan Sistemik Risk Veri Takip Sistemi Projesine TCMB etkin katılım sağlamaktadır. Firma bazlı kur riskinin yönetimi amacıyla TCMB nezdinde başlatılan veri takip sistemi, önümüzdeki dönemde firmaların döviz riskine yönelik gözetim altyapısının güçlendirilmesi açısından önem taşımaktadır.

TCMB, finansal istikrara ilişkin görüş ve değerlendirmelerini yılda iki kere yayımlanan Finansal İstikrar Raporu ile kamuoyuyla paylaşmaya devam etmiştir. Ayrıca, çeşitli çalışma tebliğleri, ekonomi notları ve uluslararası dergilerde yayımlanan makaleler ile finansal istikrar konusunda iktisat yazınına katkı sağlanmıştır. Bunların yanı sıra, Merkezin Güncesi blog sitesinde finansal istikrara ilişkin değerlendirmelere yer verilmektedir.

TCMB, diğer kurum ve kuruluşlarla eş güdüm içerisinde uluslararası yayın ve toplantılara desteğini sürdürmektedir. Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) gibi, finansal istikrar konusunda uluslararası boyutta çalışmalar yürüten kuruluşlarla ikili ilişkiler devam etmiştir. Söz konusu çalışmalar, kuruluşların yayımlayacakları raporlarda belirtilen hususlar ile ilgili görüş alışverişi şeklinde gerçekleşmiştir. İlişkiler yüz yüze yürütülen toplantıların yanı sıra kuruluş raporlarına yönelik paylaşılan yazılı görüşleri kapsamaktadır. Bu çalışmalarda ilgili otoriteler ile TCMB arasında iş birliğinin sağlanmasına yönelik çalışmalar da yürütülmüştür.

Uluslararası finansal platformlarda, TCMB’nin temsil gücünü ve etkinliğini artırıcı ve finansal istikrara katkı sağlayan çalışmalara devam edilmiştir. Bu kapsamda, finansal istikrarın sağlanması için ulusal finansal otoritelerin ve uluslararası standart belirleyici kurumların çalışmalarını koordine etmek ve etkin düzenleme, gözetim ve diğer finansal sektör politikaları geliştirmek ve uygulamakla görevli olan Finansal İstikrar Kurulu (FSB) Genel Kurul ve Daimi Komite toplantılarına üst düzeyde aktif katılım sağlanmıştır.

Basel Bankacılık Denetim Komitesi (BCBS); bankaların denetimi alanında genel standartlar belirlemek, üyesi olan otoritelere danışmanlık yapmak ile sermaye ve likidite başta olmak üzere çeşitli alanlarda yeni uluslararası standartlar oluşturmakla görevlidir. TCMB, BCBS toplantılarına üst düzeyde, çeşitli alt çalışma grubu toplantılarına da teknik düzeyde katılım sağlamış ve katkı vermiştir.

Temel görevi finansal hizmetleri faizsiz finansman yapısı çerçevesinde ve uluslararası finansal sistemdeki gelişmelere uyum sağlayacak şekilde geliştirmek ve ilerletmek olan İslami Finansal Hizmetler Kurulu (IFSB) tarafından yapılan düzenleme çalışmalarına da TCMB tarafından katkı sağlanmaya devam edilmiştir.

Söz konusu kuruluşlarla yapılan çalışmalar, finansal istikrarın sağlanmasına katkı yapacak finansal düzenlemelerin oluşturulması ve uygulanması aşamalarında gerçekleşmiştir. Bu çalışmalar, ülkemiz ilgili otoriteleriyle etkin iş birliği çerçevesinde yürütülmüştür.

FSB Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesel Danışma Grubu Eş Başkanlığı (RCG)’nı birlikte yürütmekte olan TCMB ve Katar Merkez Bankası, 5 Mayıs 2018 ve 5 Kasım 2018 tarihlerinde TCMB ev sahipliğinde İstanbul’da iki toplantı gerçekleştirmiştir. Toplantı gündemleri ve içeriklerinin hazırlanmasına TCMB tarafından katkı sağlanmıştır.

Bu çerçevede, FSB’nin devam eden düzenleme çalışmaları, kırılganlıklar ve finansal istikrara ilişkin bölgesel hususlar, gelişmekte olan ekonomilerde altyapı yatırımları ve finansmanı, kripto varlık piyasalarındaki büyümenin finansal istikrara yansımaları, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ) finansmanı ve Basel düzenlemelerinin etkileri, finansal teknolojilerin bölgede kullanımı ile Net İstikrarlı Fonlama Oranı düzenlemesine ilişkin hususlar ele alınmıştır.

2.3.2 Finansal İstikrara Yönelik Faaliyetler


32


Bankalararası Türk Lirası Aktarım Sistemi ile bu sistemde gerçekleşen Elektronik Menkul Kıymet Transfer ve Mutabakat Sistemi (EMKT) işlemlerinin para karşılığı tutarı 2018 yılı için toplam 71 trilyon Türk lirası olmuştur. 2018 yılı günlük ortalama işlem tutarı 282,7 milyar Türk lirası olarak gerçekleşmiştir. Sistemde 2018 yılında yaklaşık 2,5 milyon adet işlem gerçekleşmiş ve günde ortalama 10 bin adet mesaj işlenmiştir. Bankalararası Türk Lirası Aktarım Sistemi’nde 2018 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 12,7 daha fazla tutarda işlemin mutabakatı gerçekleştirilmiştir (Grafik 2.4.1.1).

Müşterilerarası Türk Lirası Aktarım Sisteminde 2018 yılında gerçekleşen mesajların toplam tutarı 17 trilyon Türk lirası olmuştur. 2018 yılında günlük ortalama işlem tutarı 67,8 milyar Türk lirası olarak gerçekleşmiştir. Sistemde 2018 yılında 585 milyon adet işlem gerçekleşmiş ve günde ortalama 2,3 milyon adet mesaj işlenmiştir. 2018 yıl sonu itibarıyla günlük en yüksek işlem adedine 17 Aralık 2018 tarihinde 5,8 milyon adet işlemle ulaşılmıştır. Müşterilerarası Türk Lirası Aktarım Sistemi’nde 2018 yılında 2017 yılına göre yaklaşık yüzde 24,5 daha fazla işlemin mutabakatı yapılmıştır (Grafik 2.4.1.2).

İhale sisteminden ise yaklaşık 173 bin adet mesaj işlenmiştir.

Bank of China Turkey A.Ş.’nin 11 Nisan 2018 tarihinde TCMB Ödeme Sistemlerine dahil edilmesi ile 2018 yıl sonu itibarıyla katılımcı sayısı 52 olmuştur.

2.4.1 TCMB Ödeme Sistemleri Kullanım İstatistikleri

2.4 Finansal Altyapı

Grafik 2.4.1.1: TCMB Ödeme Sistemlerinde Gerçekleşen Toplam Ödeme Tutarı (Trilyon TL)

Grafik 2.4.1.2: TCMB Ödeme Sistemlerinden Geçen Toplam Mesaj Adedi (Milyon Adet)

Bankalararası TL Aktarım Sistemi Müşterilerarası TL Aktarım SistemiToplam

Trily

on T

L

Mily

on A

det

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

24 25

3933

35

4349

40 43

5356

77

88

7163

45

17141110

Günlük Ortalamalar: 2018: 350,5 Milyar TL(*)

2017: 303,0 Milyar TL 2016: 226,3 Milyar TL

98

Bankalararası TL Aktarım Sistemi Müşterilerarası TL Aktarım SistemiToplam

(*) 282,7 milyar TL Bankalararası TL Aktarım Sisteminden ve 67,8 milyar TL Müşterilerarası TL Aktarım Sisteminde gerçekleşen ödemedir.

Kaynak: TCMB

(*) 5.792.464 adet Müşterilerarası TL Aktarım Sisteminden ve 10.789 adet Bankalararası TL Aktarım Sisteminden geçen işlemlerdir. (**) 2.331.867 adet Müşterilerarası TL Aktarım Sisteminden ve 10.130 adet Bankalararası TL Aktarım Sisteminden geçen işlemlerdir.

Kaynak: TCMB

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

700

600

500

400

300

200

100

0

129 142167 230

233267

2,9315 2,9 2,5 2,5 2,5

269315

318 375

377 470

473585

588

182

197

Günlük İşlem rekoru: (17 Aralık 2018) 5.803.253 adet mesaj(*)

Günlük Ortalamalar: 2018: 2.341.997 mesaj(**)

2017: 1.868.731 mesaj 2016: 1.515.258 mesaj


33


Ülkemizdeki çek takası faaliyetleri, 5941 sayılı Çek Kanununun “Hesaben ödeme” başlıklı 8’inci maddesi kapsamında, TCMB tarafından 9 Haziran 2018 tarih ve 30446 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Çek Takas Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik” uyarınca İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) tarafından “Çek Takas Sistemi” aracılığıyla gerçekleştirilmektedir.

Diğer taraftan, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun (6493 sayılı Kanun) çerçevesinde çek takası faaliyetlerinin kesintisiz ve güvenilir bir şekilde yürütülmesine yönelik çalışmalar TCMB tarafından takip edilmektedir.

2018 yılında çek takas sistemi aracılığıyla ödenen yaklaşık 15,2 milyon adet çekin toplam tutarı 588,4 milyar Türk lirası olmuştur (Grafik 2.4.2.1).

2.4.2 Çek Takası Faaliyetleri

TCMB tarafından 2008 yılında çıkarılan “Uluslararası Banka Hesap Numarası Hakkında Tebliğ” ile bankaların her bir müşterisi için Tebliğ’de belirlenen şartlar çerçevesinde Uluslararası Banka Hesap Numarası (IBAN) üretmelerine, müşterilerin de para transferlerinde IBAN kullanmalarına ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu Tebliğ ile ülkemizde IBAN kullanımı konusunda farkındalık ve yaygınlık hızla artmıştır. IBAN uygulamasıyla ilgili olarak 2018 yıl sonu itibariyle Elektronik Fon Transferi (EFT) ile yapılan para transferlerinde göndericinin IBAN’ının kullanım oranı yüzde 99,5, alıcının IBAN’ının kullanım oranı yüzde 94,3 seviyesinde olmuştur.

2.4.3 Türkiye’de Uluslararası Banka Hesap Numarası Kullanımı

Grafik 2.4.2.1: Çek Takas Sistemi Aracılığıyla Ödenen Çekler (Yıllık, Milyar TL)

Milyon Adet Tutar (Sağ eksen)

Kaynak: Takasbank

700

600

500

400

300

200

100

0

30

25

20

15

10

5

0

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018


34


Takasbank Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası Nakit Takas ve Teminat Hizmetleri Faaliyet İzni

Takasbank tarafından Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasasında nakit takas ve teminat hizmeti verilmesi faaliyeti Banka Meclisinin 8 Kasım 2018 tarihli Kararı ile Takasbank’ın sistem işleticiliği faaliyetlerine ilave olarak gerçekleştirebileceği diğer faaliyet olarak onaylanmış, söz konusu Karar 14 Kasım 2018 tarih ve 30595 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ) tarafından işletilen Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası ve bu piyasaya yönelik olarak oluşturulan sürekli ticaret platformu, ülkemizin bölgesel doğal gaz ticareti merkezi olma hedefi uyarınca kurulmuş olup doğal gazın bu piyasada piyasa koşullarında fiyatlanarak referans fiyatı oluşmakta ve piyasa katılımcılarının ikili anlaşmalarına ek olarak doğal gaz alım-satımı yapma olanağı sağlanmaktadır. Takasbank, söz konusu piyasaya nakit takas, teminat, temerrüt ve temlik hizmetleri vermektedir.

Takasbank Altın Transfer Sistemi Faaliyet İzni

Takasbank tarafından Altın Transfer Sisteminin işletilmesi faaliyetine ilişkin izin başvurusu Banka Meclisinin 12 Temmuz 2018 tarihli Kararı ile Takasbank’ın sistem işleticiliği faaliyetlerine ilave olarak gerçekleştirebileceği diğer faaliyet olarak onaylanmış, söz konusu Karar 19 Temmuz 2018 tarih ve 30483 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Kuruculuğu ve işleticiliği Takasbank tarafından üstlenilen Altın Transfer Sistemi, bankalarda yer alan altın bakiyelerinin bankalararası elektronik transferinin anlık olarak yapılabilmesini mümkün kılan bir sistemdir.

Takasbank’ın BİST Swap Piyasasında Merkezi Karşı Taraf Olarak Hizmet Vermesine İlişkin Faaliyet İzni

Takasbank, çoğunlukla tezgahüstü piyasalarda gerçekleştirilen swap işlemlerinin organize bir piyasa güvencesi ile sunulabilmesini sağlamak amacı ile BİST nezdinde kurulan Swap Piyasasında alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı rolünü üstlenerek Merkezi Karşı Taraf hizmeti verme faaliyetinin sistem işleticiliği faaliyetlerine ilave olarak yürütebileceği diğer faaliyetler arasına eklenmesi hususunu TCMB onayına sunmuştur. Söz konusu başvuru 29 Kasım 2018 tarihli Banka Meclisi Kararı ile uygun görülmüştür. Karar 8 Aralık 2018 tarih ve 30619 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

2.4.5 Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemlerinin Faaliyetlerine İlişkin İzinler

Takasbank, mevcut menkul kıymet mutabakat sistemi işleticiliği ana faaliyetine ek olarak çeklerin banka şubeleri arasında hesaben ödenmesinin sağlanmasına ilişkin Çek Takas Sistemini kurmak ve işletmek üzere 18 Mayıs 2018 tarihinde TCMB onayına başvurmuştur. Söz konusu sistemin kurulması ve işletilmesine ilişkin faaliyet izni Banka Meclisinin 20 Haziran 2018 tarihli Kararı ile uygun görülmüş olup, anılan Karar 29 Haziran 2018 tarih ve 30463 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Çek Takas Sistemi’ni işletmekte olan Bankalararası Takas Odaları Merkezi (BTOM)’nin tüzel kişiliği, 20 Aralık 2009 tarih ve 5941 sayılı Çek Kanunu uyarınca, 9 Haziran 2018 tarih ve 30446 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve yürürlük tarihi 2 Temmuz 2018 olan “Çek Takas Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik” ile BTOM’un tüzel kişiliğini oluşturan 25 Eylül 1985 tarihli ve 18879 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Bankalararası Takas Odaları Merkezi Yönetmeliği”nin yürürlükten kaldırılmış olması nedeniyle, 2 Temmuz 2018 tarihi itibarıyla sona ermiştir. Konuya ilişkin TCMB duyurusu 6 Temmuz 2018 tarih ve 30470 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Dolayısıyla, ülkemizdeki çek takası faaliyetleri, 2 Temmuz 2018 tarihine kadar BTOM tarafından “Çek Takas Sistemi” aracılığıyla yürütülmekte iken 2 Temmuz 2018 tarihinden itibaren Takasbank tarafından yürütülmeye başlanmıştır.

2.4.4 Takasbank Çek Takas Sistemi


35


6493 sayılı Kanun ve bu Kanun uyarınca çıkarılan ikincil düzenlemeler gereğince TCMB, ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemlerinin kesintisiz işlemesini sağlamak üzere, söz konusu sistemlere ilişkin gözetim faaliyetleri yürütme yetki ve sorumluluğuna sahiptir.

TCMB, mevzuatla kendisine verilen yetki ve sorumluluklara dayanarak, ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemi olarak faaliyet gösteren kuruluşlara ilişkin olarak, bu kuruluşların TCMB’den gerekli izinleri alması süreciyle başlayan ve sonrasında devam eden gözetim faaliyetlerini yürütmektedir. Söz konusu gözetim faaliyetleri devam eden bir süreç olmakla beraber, bu faaliyetlerin bir parçası olarak sistem işleticileri toplanan bilgi ve belgeler aracılığıyla izlenmekte, gerekli görüldüğünde yerinde inceleme ziyaretleri yapılarak işlem ve dokümanlar daha detaylı bir şekilde incelenmekte ve gözetim faaliyetleri sonucunda sistem işleticilerinin TCMB düzenlemelerine ve uluslararası standartlara uyum durumuna ilişkin detaylı raporlar hazırlanmaktadır.

Bu kapsamda, 2018 yılının ilk yarısında TCMB Ödeme Sistemleri ve Mastercard Payment Transaction Services Turkey Bilişim Hizmetleri A.Ş. (MPTS)’ye ilişkin detaylı gözetim faaliyetleri yürütülmüş, MPTS’ye ilişkin yerinde inceleme faaliyetleri gerçekleştirilmiş ve anılan sistemlerin 6493 sayılı Kanun uyarınca çıkarılan ikincil düzenlemelerde yer alan hükümler ile BIS, Ödemeler ve Piyasa Altyapıları Komitesi (CPMI) ve Uluslararası Menkul Kıymet Komisyonları Örgütü (IOSCO) tarafından yayımlanan Finansal Piyasa Altyapılarına İlişkin Prensipler’e uyum durumu incelenerek Gözetim Raporları hazırlanmıştır. Ayrıca 2018 yılının ikinci yarısında, MPTS ve Garanti Ödeme Sistemleri A.Ş.’ye ilişkin olarak 2017 ve 2018 yıllarında hazırlanan Gözetim Raporlarında yer alan bulgu ve tavsiyelerle ilgili olarak gelinen noktanın incelendiği ve söz konusu sistemlerin ulusal mevzuat ile uluslararası standartlara uyum durumunun tekrar değerlendirildiği Gözetim Takip Raporları hazırlanmıştır.

Diğer taraftan, TCMB tarafından sistem işleticilerinin sistem, kural, prosedür ve uygulamalarında yapılacak yapısal değişikliklerin yakından izlenmesi faaliyetleri de gözetim faaliyetlerinin önemli bir unsurunu oluşturmaktadır. Bu kapsamda, “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemlerinin Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik”in (Faaliyet Yönetmeliği) 7’nci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca Takasbank’ın, teminat mektuplarının Pay Piyasası Takas Sistemi aracılığı ile yapılan Borsa İstanbul Pay Piyasası işlemleri için 31 Aralık 2018 tarihine kadar teminat ve garanti fonu katkı payı olarak kabul edilebilmesine ilişkin yapısal değişiklik başvurusu Yönetim Komitesinin 18 Mayıs 2018 tarihli Kararı ile onaylanmıştır.

Faaliyet Yönetmeliği’nin 9’uncu maddesinin yedinci fıkrası uyarınca Takasbank’ın, Borsa İstanbul Borçlanma Araçları Piyasasında Merkezi Karşı Taraf rolü üstlenmesi ve Borçlanma Araçları Piyasası Takas Sistemine ilişkin uygulamalar ile teknolojik altyapının BISTECH ortamına taşınarak değiştirilmesi sonucunda Borçlanma Araçları Piyasası Takas Sistemine ilişkin süreçlerde gerçekleştirilen yapısal değişiklikler Yönetim Komitesinin 27 Mart 2018 tarihli Kararları ile onaylanmıştır.

2.4.6 Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemlerinin Gözetimine İlişkin Gelişmeler


36


2018 yıl sonu itibarıyla emisyon hacmi bir önceki yıla göre yüzde 0,6 oranında artış göstererek 132,3 milyar Türk lirasına ulaşmıştır. Dolaşımdaki banknot sayısı ise yüzde 0,3 oranında azalarak 2018 yılı sonunda 1.914 milyon adet olarak gerçekleşmiştir. Son beş yıllık dönemde yıl sonu itibarıyla emisyon hacmi yıllık ortalama yüzde 12,3, dolaşımdaki banknot sayısı ise yıllık ortalama yüzde 7,9 oranında artmıştır (Grafik 2.5.1).

Tedavülden kaldırılan ve 10 yıllık zaman aşımı süresi devam eden banknotlar hariç tutulduğunda, 31 Aralık 2018 tarihi itibarıyla tedavülde 1.893,5 milyon adet banknot bulunmaktadır. 2018 yıl sonu itibarıyla emisyon hacminin kupür dağılımında, adet olarak en yüksek paya sahip olan kupürler 100 ve 50 Türk lirasıdır (Grafik 2.5.2). Adet olarak en yüksek paya sahip iki kupürün (100 ve 50 Türk lirasının) toplam içindeki payı yüzde 53,6 oranındadır. Tutar olarak en yüksek paya sahip 100 ve 200 Türk lirasının toplam içindeki payları ise sırasıyla yüzde 53,7 ve yüzde 28,3 seviyesindedir (Tablo 2.5.1).

Grafik 2.5.1: Emisyon Hacmi ve Dolaşımdaki Banknot Sayısı

Grafik 2.5.2: Kupür Bazında Dolaşımdaki Banknotlar (Milyon Adet)

Tablo 2.5.1: 31.12.2018 Tarihinde Tedavülde Bulunan Banknotlar

Kupür Tutar % Dağılım Adet % Dağılım

200 TL 37.451.975.900,0 28,32 187.259.879,5 9,78

100 TL 70.958.036.450,0 53,65 709.580.364,5 37,07

50 TL 15.776.598.275,0 11,93 315.531.965,5 16,48

20 TL 4.537.611.340,0 3,43 226.880.567,0 11,85

10 TL 2.180.255.820,0 1,65 218.025.582,0 11,39

5 TL 1.181.120.955,0 0,89 236.224.191,0 12,34

TOPLAM 132.085.598.740,0 99,87 1.893.502.549,5 98,91

Diğer(*) 176.123.644,5 0,13 20.763.482,5 1,09

GENEL TOPLAM 132.261.722.384,5 100,00 1.914.266.032,0 100,00

Kaynak: TCMB(*) Tedavülden Kaldırılan ve 10 Yıllık Zaman Aşımı Süresi Devam Eden Banknotlar

2.000

1.800

1.600

1.400

1.200

1.000

800

800

700

600

500

400

300

200

100

0

140

120

100

80

60

40

20

0

Dolaşımdaki Banknot Sayısı (Milyon Adet) (Sağ Eksen) 200 TL 100 TL 50 TL 20 TL 10 TL 5 TLEmisyon Hacmi (Milyar TL)

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB

2.5 Emisyon İşlemleri


37


2006 yılında yüzde 3,5 olan “Yıllık Ortalama Emisyon Hacmi/GSYİH” oranı yıllar içinde değişiklikler göstermiş olup, söz konusu oranın 2018 yılında yüzde 3,7 düzeyinde gerçekleşeceği hesaplanmaktadır (Grafik 2.5.3).

2018 YIL SONU İTİBARIYLA EMİSYON HACMİ BİR ÖNCEKİ YILA GÖRE YÜZDE 0,6 ORANINDA ARTIŞ GÖSTEREREK 132,3 MILYAR TÜRK LIRASINA ULAŞMIŞTIR.

2018 yılında TCMB’nin hizmet verdiği 21 şube, 16 banknot deposu ve 2 vezne merkezinde 496,5 milyar Türk lirası tutarında tahsilat, 497,2 milyar Türk lirası tutarında tediye olmak üzere toplam 993,7 milyar Türk lirası tutarında işlem gerçekleştirilmiştir.

TCMB şubelerinin bulunmadığı illerde gerek banknot kalitesinin iyileştirilmesi, gerekse piyasanın çeşitli kupür ihtiyacının zamanında karşılanabilmesi amacıyla 16 ilde faaliyette bulunan banknot depolarında 2018 yılında 66,7 milyar Türk lirası tutarında tahsilat, 67,1 milyar Türk lirası tutarında tediye işlemi yapılmıştır. Diğer bir ifadeyle, TCMB’de gerçekleşen toplam işlem hacminin yüzde 13,5’i banknot depolarında gerçekleşmiştir.

2018 yılında, İstanbul Şubesi’ne bağlı olarak hizmet veren Avrupa Yakası Vezne Merkezi İstanbul ilinin toplam işlem hacminden yüzde 39,1 pay almıştır. Söz konusu dönemde, ülke bazında toplam işlem hacminden Avrupa Yakası Vezne Merkezi yüzde 11,7, Ankara Şubesi yüzde 11,6, İstanbul-Karaköy Şubesi yüzde 9,5, Anadolu Yakası Vezne Merkezi yüzde 8,7 ve İzmir Şubesi yüzde 7,7 pay almıştır.

Son olarak, 2018 yılının ikinci yarısında İstanbul Şubesine bağlı olarak faaliyet göstermeye başlayan toplam 8 Merkezi Olmayan Nakit Yönetimi (MONY) Deposu ise İstanbul ilinin toplam işlem hacminden yüzde 4,3 pay almıştır.

Grafik 2.5.3: Yıllık Ortalama Emisyon Hacminin GSYİH’ye Oranı (%)

6

5

4

3

2

1

0

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

(*)

Kaynak: TCMB

(*) 2018 GSYİH verileri 9 aylık verilerin yıllık hale dönüştürülmesiyle elde edilmiştir. (baz yıl 2009=100)

3,53,3 3,3

4,04,5

4,2 4,34,8 4,9

5,34,7

4,23,7


38


Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetinin döviz cinsinden olan borçlarına karşılık iç ve dış borç servisini gerçekleştirmek, dışsal şoklara karşı gerekli döviz likiditesini bulundurmak, para ve kur politikası uygulamalarını desteklemek, piyasalara güven vermek gibi amaçlara yönelik olarak tutulan TCMB rezervlerinin yönetimine ilişkin uygulamaların temel dayanağı, 1211 sayılı TCMB Kanunu’nda yer almaktadır. Ayrıca, söz konusu Kanun ile verilen görev ve yetkiye dayanarak Banka Meclisinin, döviz ve altın rezerv yönetimine ilişkin düzenlediği yönetmelikler ve aldığı kararlar da rezerv yönetimi uygulamalarının çerçevesini oluşturmaktadır.

TCMB’de, rezerv yönetiminde karar alma süreci üç aşamalı hiyerarşik bir yapıda oluşturulmuştur. En yüksek karar organı olarak Banka Meclisi, 1211 sayılı TCMB Kanunu’nda sırasıyla güvenli yatırım, likidite ve getiri olarak sıralanan önceliklere göre hazırlanan “Döviz Rezerv Yönetimi Yönetmeliği”ni (Yönetmelik) onaylayarak rezerv yönetimi için genel yatırım kriterlerini belirlemekte, uygulamaya dönük kararların alınması konusunda Yönetim Komitesini ve Başkanlık Makamını yetkilendirmektedir. Banka Meclisince onaylanan Yönetmelik çerçevesinde, Döviz Risk Yönetimi ve Yatırım Komitesinin (DRYYK) önerisi üzerine Yönetim Komitesinin veya Başkanlık Makamının aldığı kararlar, kurumsal karar alma sürecinin ikinci aşamasını oluşturmaktadır. Bu aşamada, TCMB’nin genel risk toleransını ve yatırım stratejisini yansıtan model portföy belirlenerek karara bağlanmaktadır. Model portföy, TCMB’nin stratejik varlık tahsisine ilişkin tercihlerini göstermekte olup, her yıl sonunda ertesi yıl uygulanmak üzere DRYYK’nin önerisi üzerine Yönetim Komitesinin onayı ile yürürlüğe konulmaktadır. Yönetmelik ve model portföy ile belirlenen tercih ve kısıtlar çerçevesinde rezerv yönetimi uygulamalarının gerçekleştirilmesi kurumsal karar alma sürecinin üçüncü ve son aşamasını oluşturmaktadır. Rezerv yönetimi uygulamaları, görevler ayrılığı ilkesine göre oluşturulan bir organizasyon yapısı içerisinde gerçekleştirilmektedir. Buna göre, rezerv yönetimi faaliyetleri Rezerv Yönetimi Müdürlüğü tarafından, rezerv yönetimine ilişkin risk yönetimi Finansal Riskler Yönetimi Müdürlüğü tarafından yerine getirilmektedir.

Rezerv yönetiminde, Yönetmelik’e ve model portföye uygun olarak, belirlenen hedefler ve limitler çerçevesinde uluslararası piyasalarda döviz alım-satım işlemleri, vadeli işlemler, diğer türev işlemler, döviz depo işlemleri, menkul kıymet alım-satım işlemleri, geri alım vaadiyle satım işlemleri, geri satım vaadiyle alım işlemleri ve menkul kıymet borç verme işlemleri gerçekleştirilmektedir.

Rezerv yönetimi sırasında karşılaşılan risklerin tanımlanarak kontrolü, stratejik varlık tahsisi, dolayısıyla model portföyün belirlenmesi aşamasında başlamaktadır. Döviz rezervlerinin öncelikle hangi para birimleri cinsinden, hangi yatırım araçlarında ve hangi vadelerde yatırıma tâbi tutulacağı belirlendiğinde rezerv yönetiminden elde edilecek getiri ile maruz kalınacak finansal riskler büyük ölçüde belirlenmiş olmaktadır. TCMB’nin stratejik varlık tahsisine ilişkin tercihlerini yansıtan model portföy; hedef döviz kompozisyonu, hedef vade kompozisyonu ve bunlardan sapma limitleri, maksimum işlem limitleri toplamı, kullanılabilecek işlem türleri ile yatırım yapılabilecek ülkeleri ve yatırım araçlarını ifade eden yatırım evreninden oluşmaktadır. Model portföy belirlenirken, sermayenin korunması ve gerekli likiditenin temini kısıtları altında getiri elde edilmesi hedeflenmekte, ülkemizin ulusal varlığı olan rezervlerin basiretli yönetimi esas alınmaktadır. TCMB risk toleransı çerçevesinde kabul edilebilir genel risk düzeyi model portföy ile belirlendikten sonra, mevcut risklerin ölçülmesi, gözetimi ve raporlaması düzenli olarak yapılmaktadır.

2.6 Döviz Rezerv ve Risk Yönetimi


39


Altın mevcutlarımız 31 Aralık 2018 itibarıyla 488,9 ton ve altın varlıklarımızın rezervlerimiz içindeki payı yüzde 21,6 olmuştur (Grafik 2.6.1). Uluslararası standartta olan TCMB altın rezervleri, 1211 sayılı TCMB Kanunu’nda yer alan hüküm ve şartlar dâhilinde, Banka Meclisi tarafından düzenlenen Yönetmelik çerçevesinde yönetilmektedir. Bu yönetmelik uyarınca, altın rezervlerine ilişkin doğrudan altın alım-satımı, altın depo, altın swap, lokasyon swap ve fiziki altın nakil işlemleri yapılabilmektedir. Bankaların yükümlülükleri için tesis etmeleri gereken zorunlu karşılıkların, yükümlülüklerin cinsine göre belirlenmiş oranlara denk gelen kısmının standart altın cinsinden tutulabilmesine imkân sağlanmaktadır.

TCMB’nin rezerv yönetim stratejileri kapsamında finansal risklerin yüksek seviyede kalmaya devam ettiği 2018 yılında da, rezervlerin korunması ve etkin yönetilmesi için gereken her tür tedbir alınmıştır.

Grafik 2.6.1: 2001-2018 Yılları TCMB Döviz ve Altın Rezervleri (Milyar ABD Doları)

Grafik 2.6.2: 2018 Yılı TCMB Döviz ve Altın Rezervleri (Milyar ABD Doları)

Kaynak: TCMB

160

140

120

100

80

60

40

20

0

Altın Rezervi

12.0

1

12.0

2

12.0

3

12.0

4

12.0

5

12.0

6

12.0

7

12.0

8

12.0

9

12.1

0

12.1

1

12.1

2

12.1

3

12.1

4

12.1

5

12.1

6

12.1

7

12.1

8

Kaynak: TCMB

Altın Rezervi

160

140

120

100

80

60

40

20

0

01.1

8

02.1

8

03.1

8

04.1

8

05.1

8

06.1

8

07.1

8

08.1

8

09.1

8

10.1

8

11.1

8

12.1

8

488,9 tonAltın mevcutlarımız 31 Aralık 2018 itibarıyla 488,9 ton ve altın varlıklarımızın rezervlerimiz içindeki payı yüzde 21,6 olmuştur

Altın Mevcutları

Döviz RezerviDöviz Rezervi


40


1 Mart 2018 tarihinden itibaren geçerli olan TCMB’nin yeni teşkilat yapısında, TCMB’nin karşılaştığı risklerin kurumsal düzeyde bütüncül bir çerçevede yönetilmesini sağlamak üzere, Finansal Riskler Yönetimi Müdürlüğü, Operasyonel Risk Yönetimi Müdürlüğü ve Mevzuata Uyum Müdürlüğü olmak üç müdürlükten oluşan Kurumsal Risk Yönetimi Genel Müdürlüğü kurulmuştur.

Finansal risk yönetimi kapsamında TCMB’nin faaliyetleri dolayısıyla maruz kaldığı kredi, piyasa ve likidite riskleri, iş birimleri ile eş güdüm içerisinde yönetilmektedir. TCMB faaliyetleri nedeniyle maruz kalınan finansal risklerin tamamına yakını, para ve kur politikalarının uygulanması, döviz rezervlerinin yönetilmesi, bankacılık kesimine ve Hükûmete belirli bankacılık hizmetlerinin sunulması gibi yasal görevlerin yerine getirilmesi sürecinde ortaya çıkmaktadır. TCMB’nin para otoritesi olarak para ve kur politikalarının uygulanması sürecinde karşılaştığı finansal riskler, seçilen politika hedeflerinin bir sonucudur. Diğer taraftan, döviz rezervlerinin yönetimi sırasında ortaya çıkan finansal riskler bir yatırım tercihinin sonucu olarak ortaya çıkmakta, buna karşın TCMB söz konusu riskleri muhafazakâr bir şekilde yöneterek en aza indirmeye çalışmaktadır. Döviz rezervleri, Yönetmelik’te belirlenmiş olan yatırım kriterleri ve takip eden yılda uygulanmak üzere, model portföyde belirtilen hedefler ve limitler çerçevesinde yönetilmektedir. Kredi riski temel olarak, döviz rezerv yönetimi sırasında yapılan yatırım işlemleri, para politikası uygulamaları çerçevesinde bankalara kısa süreli likidite sağlamak için gerçekleştirilen açık piyasa işlemleri, BPP işlemleri ve bankalara sağlanan gün içi fonlama işlemlerinden kaynaklanmaktadır. Para ve kur politikası çerçevesinde gerçekleştirilen işlemlerden dolayı, TCMB’nin kredi riski, işlem miktarının tamamının belirli bir marj tutarını da içerecek şekilde çok yüksek kredi değerliliğine sahip ve ikincil piyasası bulunan kıymetlerle (döviz depoları, DİBS ve gelişmiş ülkelerin hazinelerince ya da uluslararası kuruluşlar tarafından ihraç edilen menkul kıymetler gibi) teminatlandırılması ve mevcut risklerin düzenli olarak izlenip gerektiğinde ilave teminat istenilmesi suretiyle yönetilmiştir.

Döviz rezerv yönetimi sırasında maruz kalınan kredi riskinin yönetimi ise, işlem yapılan kuruluşların temerrüt olasılığı ve temerrüt durumunda oluşacak finansal kaybın en aza indirilmesi ilkesi üzerine kurulmuştur. Bu çerçevede TCMB, döviz rezerv yönetimi sırasında maruz kaldığı kredi riskini en aza indirmek için üç temelden oluşan bir risk yönetimi süreci uygulamıştır. İlk olarak TCMB, yatırımlarını uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları (KDK)’nın verdiği kredi notlarını esas alarak Yönetmelik ile belirlenmiş olan minimum kredi notu kısıtına uyan, yüksek kredi kalitesine sahip, önde gelen uluslararası finansal kuruluşlar ve borçlanıcılar ile sınırlandırmıştır. İkinci olarak, takas riski de dâhil olmak üzere finansal kuruluşlar ile yapılan işlemlerden kaynaklanan tüm kredi risklerini kontrol etmek amacıyla belirlenen işlem limitlerinin toplamı, yönetilebilir rezervin belirli bir oranı ile sınırlandırılmıştır. Üçüncü olarak, Yönetmelik ile belirlenmiş olan minimum kredi notu sınırlamasına uyan kuruluşlar arasından, temel ve finansal analiz yöntemleri de kullanarak işlem yapılabilecek kuruluşlar belirlenmiş ve her bir kuruluşa bir kredi riski limiti tanınmıştır. İlgili limitlerin toplamı döviz rezervimizin belirli bir oranını geçmemek üzere sınırlandırılmıştır. Bu kapsamda, işlem yapılan tüm tarafların kredi riski göstergeleri de yakından takip edilip, dönemsel olarak üst yönetime raporlanmıştır. Döviz rezervlerinin yönetimi sırasında uluslararası piyasalardaki kur, faiz ve fiyat dalgalanmaları piyasa riskine de neden olmaktadır. Piyasa riski yönetimi kapsamında, yıllık olarak belirlenen model portföyde belirtilen hedefler ve limitlere uyum takip edilip üst yönetime raporlanmıştır.

2.7 Kurumsal Risk Yönetimi Faaliyetleri


41


Rezerv yönetimi ile ilgili olarak karşılaşılan bir diğer önemli risk türü de likidite riskidir. Bu risk, önceden tahmin edilemeyen ani döviz likiditesi ihtiyaçlarının karşılanması sırasında zarar etme olasılığını ifade etmektedir. Likidite riskinin kontrolü amacıyla model portföyde belirlenen limitlere uyum takip edilip üst yönetime raporlanmaktadır.

TCMB bilançosu üzerinde etkileri izlenebilecek şekilde esaslı finansal kayıplara neden olabilecek ulusal ve/veya uluslararası finansal sistem ölçeğinde yaşanan kredi riski, piyasa riski ve likidite riski gelişmeleri sistemik risk unsurları olarak tanımlanmakta, ölçülmekte, izlenmekte ve raporlanmaktadır.

Operasyonel risk yönetimi kapsamında, TCMB’de operasyonel risk unsurlarının tanımlanması, ölçümlenmesi ve tespit edilen risklerin önceliklendirilerek belirli dönemler halinde raporlanması, iş sürekliliği yönetimi ile ilgili olarak risk değerlendirmesinin yapılması, iş etki analizinin hazırlanması ve olağanüstü durum yönetiminin eş güdümü amacıyla faaliyetlerde bulunulmaktadır. Bu kapsamda, operasyonel risk yönetimi metodolojisinin alt yapısını oluşturmaya yönelik olarak risk matrisleri tasarlanmış ve bu matrislerin uygulanmasına ilişkin rehber hazırlanmıştır. Risk farkındalığının artırılması için eğitim faaliyetleri gerçekleştirilmiştir. Tüm iş süreçlerinin barındırdığı doğal riskleri ölçmek ve risk bazlı temel süreçleri tespit etmek amacıyla bir çalışma yapılmış ve TCMB’nin operasyonel risk haritası çıkarılmıştır. Önceliklendirilen risklerden başlanarak, belirlenen iş birimlerinin süreçlerindeki riskler risk matrisleri yardımıyla detaylı bir analize tâbi tutulmuş ve artık risklerin seviyeleri ölçülerek düzeltici ve önleyici faaliyetler planlanmıştır. Olay kaydı raporlaması uygulaması yürürlüğe konarak TCMB genelinde oluşan operasyonel risk olayları ve alınan önlemler takip edilmiş ve raporlanmıştır. İş sürekliliği yönetimi kapsamında, iş birimleri ile eş güdüm içerisinde olağanüstü durum yedek merkezlerinde iş sürekliliği uygulama planlarının testlerinin yapılması sağlanmıştır.

Son olarak, TCMB’de mevzuata uyumla ilgili risklerin tanımlanması, ölçülmesi, raporlanması ve iş birimleriyle eş güdüm içerisinde söz konusu risklere ilişkin tedbir önerileri oluşturulmasına yönelik çalışmalar yapılmıştır. TCMB’nin suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanına ilişkin risklerden korunmasını ve TCMB faaliyetlerinin suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesine yönelik ulusal ve uluslararası mevzuata uygun olarak yürütülmesini teminen, belirli risk grubundaki müşteri ve işlemler ile riskli ülkelerle gerçekleştirilen işlemlere ilişkin izleme ve kontrol faaliyetlerinin yürütülmesi sağlanmış ve bu çerçevede yapılan risk değerlendirmeleri sonucunda kurum içi bazı uygulamaların geliştirilmesine katkıda bulunulmuştur.


42


2019-2021 dönemini kapsayan yeni stratejik planın hazırlık çalışmalarına 2018 Mart ayı itibarıyla başlanmıştır. Detaylı bir literatür taramasının yanı sıra çok sayıda merkez bankası ile çalışma ve inceleme yürütülmüştür.

Yeni stratejik planın yazımı aşamasında iç ve dış birçok paydaşla görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, her düzeyden TCMB çalışanıyla temaslarda bulunulmuş; çalışanların görüş ve tecrübeleri doğrultusunda plan içeriğine önemli katkılar sağlanmıştır. Dış paydaş analiziyle özellikle modern merkez bankacılığındaki son dönem gelişmeler mercek altına alınmış ve merkez bankacılığının gelecekteki ihtiyaçları konusunda faydalı bir öngörü edinilmiştir.

Bu birikim ışığında yazılmış olan yeni stratejik plan Başkan’ın önsözü ile başlamaktadır. Bu bölümde TCMB’nin misyonu ve vizyonu paylaşılmış, yapılan durum değerlendirmesiyle dönüşümün gerekliliği vurgulanarak Geleceğin Merkezine ulaşmak için önceliklerimiz sıralanmıştır.

TCMB’nin misyonu, fiyat istikrarını sağlayarak ve finansal istikrarı destekleyerek toplumsal refaha katkıda bulunmaktır. TCMB’nin vizyonu ise bağımsızlık, güvenilirlik, etkili organizasyon, yetkin insan kaynağı, yenilikçi yaklaşım, etkin iletişim ve üstün teknolojik altyapı anlayışıyla dünyanın önde gelen merkez bankaları arasında yer almaktır.

Yeni stratejik planda, öncelikler, misyonumuz ve vizyonumuz doğrultusunda odak alanları altında toplanmaktadır. Odak alanları ile araştırma ve analiz yetkinlikleri artırılırken, alınan kararların etkisini güçlendirecek bir iletişim ve eş güdüm yapısı oluşturulması hedeflenmektedir. Operasyonel yapı ise küresel merkez bankacılığının güncel ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde yeniden kurgulanmıştır. Bu dönemde, yenilikçi teknolojilerin TCMB bünyesine katılması ve altyapının yeni bir vizyonla geliştirilmesi sağlanırken, nitelikli insan kaynağının TCMB bünyesine kazandırılmasına devam edilmesi, çalışanlara özel gelişim imkânları sağlanması, şeffaf ve ölçülebilir bir performans sistemi oluşturulması planlanmaktadır. Son olarak, kurumsal aidiyet ve birlikte çalışma kültürünün ortak değerlerle güçlendirilmesi hedeflenmektedir.

Küresel gelişmelerin ve yeniliklerin dönüşümü kaçınılmaz kıldığı bir dönemde, TCMB’nin bu ihtiyaca cevap vermek için başlattığı dönüşüm sürecine ait bir vizyon belgesi niteliğinde olan 2019-2021 stratejik planı 2018 yılı sonunda tamamlanmıştır.

2.8 2019-2021 Stratejik Planı Çalışmaları


43


Türkiye’nin AB tarafından aday ülke ilan edilmesiyle birlikte müzakere sürecinin ilk aşaması olan tarama süreci 3 Ekim 2005 tarihinde başlamış, 13 Ekim 2006 tarihinde tamamlanmıştır. Tarama sürecinin ardından, AB müktesebatına uyuma yönelik çalışmalar devam etmektedir. Söz konusu tarama ve müzakere sürecinde TCMB’nin katılım sağladığı fasıllarda kaydedilen gelişmeler Tablo 2.9.1’de gösterilmektedir.

TCMB’nin doğrudan ilgili olduğu “18. İstatistik” ve “32. Mali Kontrol” fasılları 26 Haziran 2007 tarihinde, “4. Sermayenin Serbest Dolaşımı” faslı ile “17. Ekonomik ve Parasal Politika” faslı sırasıyla 19 Aralık 2008 ve 14 Aralık 2015 tarihlerinde müzakerelere açılmıştır. “9. Mali Hizmetler” faslı ise 14-15 Aralık 2006 tarihlerinde gerçekleştirilen AB Hükûmet ve Devlet Başkanları Zirvesinde alınan karar uyarınca, “Türkiye’nin Kıbrıs ile ilgili yükümlülüklerini yerine getirdiği teyit edilene kadar müzakereye açılmayacak” olan sekiz fasıldan biridir. Bununla birlikte, söz konusu fasılda müktesebata uyum kapsamında 6493 sayılı Kanun, 27 Haziran 2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir. İlgili Kanun, “4. Sermayenin Serbest Dolaşımı” faslında da ilgili AB müktesebatına uyumu sağlamaktadır. “33. Mali ve Bütçesel Hükümler” faslı, 30 Haziran 2016 tarihinde müzakerelere açılmış olup, müzakerelerin geçici olarak kapatılabilmesi için Ek Protokolün tam olarak uygulanması şartı haricinde 1 adet teknik kapanış kriteri getirilmiştir.

Avrupa Komisyonu ile yürütülen teknik çalışmalar sonucunda “32. Mali Kontrol” faslının altı kapanış kriterinden üçünün karşılandığı bildirilmiştir. Söz konusu üç kapanış kriterinden biri TCMB’nin de katkı sağladığı “Euronun sahteciliğe karşı korunması için gerekli önlemleri ortaya koyan 1338/2001 sayılı Konsey Tüzüğü’ne yasal ve idari uyumun sağlanması”na ilişkin kapanış kriteridir. TCMB’nin dolaylı ilgili olduğu fasıllardan, “28. Tüketicinin ve Sağlığın Korunması” faslı 19 Aralık 2007 tarihinde, “6. Şirketler Hukuku” faslı 17 Haziran 2008 tarihinde, “16. Vergilendirme” faslı 30 Haziran 2009 tarihinde müzakerelere açılmıştır. “19. Sosyal Politika ve İstihdam” faslı için açılış kriterleri belirlenmiş olup, “2. İşçilerin Serbest Dolaşımı” faslı ise Konsey’de görüşülmeye devam etmektedir.

TCMB, Türkiye’nin AB müktesebatına uyum sürecinde katettiği gelişmenin izlenmesini ve Avrupa Komisyonuna iletilmesini sağlamak üzere T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığına, sorumlu olduğu fasıllardaki gelişmeler hakkında bilgi aktarmaya devam etmektedir.

2.9 Avrupa Birliği’ne Uyum Çalışmaları

Tablo 2.9.1: Tarama ve Müzakere Sürecinde TCMB’nin Katılım Sağladığı Fasıllarda Son Durum

Doğrudan İlgili Fasıllar Müzakerelerde Son Durum

Doğrudan İlgili Olmayan Fasıllar Müzakerelerde Son Durum

4. Sermayenin Serbest Dolaşımı Müzakereye açıldı. (19 Aralık 2008)

2. İşçilerin Serbest Dolaşımı Konseyde görüşülmeye devam etmektedir.

9. Mali Hizmetler Müzakere süreci askıya alındı. (14-15 Aralık 2006)

6. Şirketler Hukuku Müzakereye açıldı. (17 Haziran 2008)

17. Ekonomik ve Parasal Politika

Müzakereye açıldı. (14 Aralık 2015)

16. Vergilendirme Müzakereye açıldı. (30 Haziran 2009)

18. İstatistik Müzakereye açıldı. (26 Haziran 2007)

19. Sosyal Politika ve İstihdam Açılış kriterleri belirlendi.

32. Mali Kontrol Müzakereye açıldı.(26 Haziran 2007) Pozitif Gündem kapsamındadır.

28. Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Müzakereye açıldı. (19 Aralık 2007)

33. Mali ve Bütçesel Hükümler Müzakereye açıldı.(30 Haziran 2016)


44


AB ile Ekonomik ve Mali Diyalog Süreci

Avrupa Komisyonu Ekonomik ve Mali Komite Uzman Toplantısı 3 Mayıs 2018 tarihinde Brüksel’de yapılmıştır. Toplantıda Batı Balkan ülkeleri ve Türkiye’nin Ekonomik Reform Programlarının (ERP) birinci bölümüne yönelik değerlendirmeler ve ülkelerin bu değerlendirmelere verdiği cevaplar ile Avrupa Komisyonunca hazırlanan sonuç bildirgesinde talep ettikleri düzeltmeler ele alınmıştır.

15 Mayıs 2018 tarihinde Brüksel’de AB ile Batı Balkanlar ve Türkiye arasında Ekonomik ve Mali Diyalog kapsamında Yüksek Düzeyli Memurlar toplantısı gerçekleştirilmiştir. Toplantıda Avrupa Komisyonu Ekonomik ve Finansal Komitesi Sekretaryası tarafından, 3 Mayıs 2018 tarihinde Brüksel’de düzenlenen Avrupa Komisyonu Ekonomik ve Mali Komite Uzman Toplantısında aday ülkelere (Arnavutluk, Makedonya, Karadağ, Sırbistan, Bosna Hersek, Kosova, Türkiye) ilişkin Ekonomik ve Mali Komite (EFC) Sekretaryası tarafından hazırlanan Taslak Sonuç Belgesi tartışılmış ve Ekonomik ve Mali İlişkiler Konseyi (ECOFIN)-AB ile Aday Ülkeler Bakanlar Diyaloğu Toplantısında onaylanacak aşamaya getirilmiştir.

AB ile Batı Balkanlar ve Türkiye Arasında Ekonomik ve Mali Diyalog Toplantısı 25 Mayıs 2018 tarihinde Brüksel’de gerçekleştirilmiştir. Aday ülkeler ve üye ülkelerin ekonomi/maliye bakanlarının katıldığı, AB ve aday ülkeler arasında ekonomik diyalog anlamındaki en üst seviye olan toplantıda sonuç bildirgesi, 15 Mayıs 2018 tarihindeki EFC Yüksek Düzeyli Memurlar Toplantısında üzerinde anlaşıldığı haliyle kabul edilmiştir.

Diğer taraftan, Avrupa Komisyonu tarafından ilkbahar ve sonbahar olmak üzere yılda 2 kez Brüksel’de düzenlenen Aday Ülkeler Ekonomik Tahmin Toplantıları 14 Nisan ve 18 Ekim 2018 tarihlerinde yapılmıştır. Söz konusu toplantılarda, Komisyon ekonomistleri ile karşılıklı olarak, ekonomik ve finansal tahminler ile ilgili veri ve bilgi paylaşımı yapılmıştır.

Ayrıca müktesebata uyum çerçevesinde, Türkiye ile AB arasındaki Ankara Anlaşması kapsamında kurulan Türkiye-AB Ortaklık Komitesi’nin 126. Toplantısı 28 Kasım 2018 tarihinde Brüksel’de gerçekleştirilmiştir. Toplantıda, ERP’ye, AB genişleme stratejisinin ekonomik yönetişim ayağına dikkat çekilmiştir.

TCMB, TÜRKİYE’NİN AB MÜKTESEBATINA UYUM SÜRECİNDE KATETTİĞİ GELİŞMENİN İZLENEBİLMESİNİ VE AVRUPA KOMİSYONUNA İLETİLMESİNİ SAĞLAMAK ÜZERE T.C. DIŞIŞLERI BAKANLIĞI AVRUPA BIRLIĞI BAŞKANLIĞINA, SORUMLU OLDUĞU FASILLARDAKI GELIŞMELER HAKKINDA BILGI AKTARMAYA DEVAM ETMEKTEDIR.


45


TCMB, uygulamakta olduğu para politikasının etkinliğini artırmak ve sahip olduğu araç bağımsızlığının beraberinde getirdiği hesap verme sorumluluğunu yerine getirmek için etkili bir iletişim politikası yürütmeye özen göstermektedir. Para politikası uygulamalarının ve bu uygulamaların gerekçelerinin kamuoyuna açıklanması, hem bu uygulamaların daha iyi anlaşılarak desteklenmesini sağlamakta hem de para politikasının güvenilirliğini artırarak beklentilerin politika hedefleri doğrultusunda oluşmasına katkıda bulunmaktadır.

Hesap verme sorumluluğu, TCMB’nin almış olduğu kararlar ile bunların sonuçlarından ve kurumsal yönetiminden topluma karşı sorumlu olması anlamına gelmektedir. TCMB, bir taraftan fiyat istikrarını sağlarken, bir taraftan da topluma karşı sorumluluklarını yerine getirmek adına, kurduğu iletişim ile toplumun bütün kesimleri tarafından ulaşılabilir ve anlaşılabilir olma yolundaki yaklaşımını devam ettirmiştir. Bununla birlikte, güvenilirliğini ve uygulamakta olduğu politikaların iletişimini sağlayarak bu politikaların etkinliğini artırmayı amaçlamıştır.

TCMB’nin hesap verme sorumluluğuyla ilgili düzenlemeler TCMB Kanunu’nun 42. maddesinde açıkça belirtilmiştir. Hesap verme sorumluluğu çerçevesinde TCMB, analitik bilançosunu günlük olarak Genel Ağ sitesinde yayımlamaya devam etmiştir. Bağımsız denetimden geçmiş olan bilanço ve gelir-gider tabloları ile denetim sonuçlarını bir rapor aracılığıyla kamuoyu ile paylaşmıştır. Benzer şekilde TCMB, aldığı politika kararlarının gerekçeleri ve bunların sonuçlarını da düzenli raporlar ve sunumlar aracılığıyla kamuoyu ile paylaşmıştır.

Uygulanmakta olan para politikası çerçevesinde, TCMB’nin temel iletişim dokümanları PPK duyuruları ve Enflasyon Raporu’dur. TCMB, daha önce duyurduğu takvime uygun olarak yayımladığı Enflasyon Raporu ile uluslararası ekonomik gelişmeleri, enflasyon, arz ve talep gelişmelerini, finansal piyasalar ve finansal aracılık ile kamu maliyesine ilişkin genel değerlendirmelerini kamuoyu ile paylaşmış; orta vadeli enflasyon öngörülerini açıklamıştır. Ayrıca Enflasyon Raporu’nda Türkiye ekonomisi ile ilgili güncel konular hakkında hazırlanan tematik kutulara da yer verilmiştir. Enflasyon Raporu 30 Ocak 2018 ve 31 Temmuz 2018 tarihlerinde Ankara’da, 30 Nisan 2018 ve 31 Ekim 2018 tarihlerinde ise İstanbul’da düzenlenen bilgilendirme toplantıları ile tanıtılmış, bu toplantılarda yabancı katılımcılar için İngilizce simültane tercüme sağlanmıştır. Gerçekleştirilen tüm toplantılar daha önce olduğu gibi TCMB Genel Ağ sitesinde canlı olarak yayımlanmıştır. Temmuz ve Ekim bilgilendirme toplantıları aynı zamanda TCMB Twitter hesabından da canlı yayınla takipçiler ile paylaşılmıştır.

TCMB, PPK tarafından kısa vadeli faiz oranlarına ve diğer para politikası araçlarına ilişkin alınan kararlar ile PPK toplantı özetlerini, “2018 Yılında Para ve Kur Politikası” metninde açıklanan tarih ve saatte Genel Ağ sitesinde yayımlamaya devam etmiştir. TCMB, başlıca faaliyetleri ile kamuoyunu yakından ilgilendiren uygulama değişikliklerini de 2018 yılı boyunca yaptığı 51 adet basın duyurusu aracılığıyla paylaşmıştır. TCMB, 2019 yılında uygulayacağı para ve kur politikasına yönelik bilgileri 5 Aralık 2018 tarihinde kamuoyu ile paylaşmıştır.

Aylık enflasyon gelişmelerinin kamuoyu tarafından daha sağlıklı biçimde yorumlanmasına katkıda bulunmak amacıyla, “Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu”nun enflasyonun açıklandığı günü takip eden iş günü yayımlanmasına devam edilmiştir.

TCMB, daha önce açıkladığı yayımlama takvimi uyarınca 31 Mayıs 2018 ve 30 Kasım 2018 tarihlerinde Finansal İstikrar Raporu’nu Genel Ağ sitesinde yayımlamıştır. TCMB, Finansal İstikrar Raporu’nda, finansal istikrar alanında Türkiye’deki ve dünyadaki güncel gelişmeler ışığında, finansal sisteme ilişkin görüşlerini kamuoyu ile paylaşmıştır.

Doğrudan iletişim kapsamında Başkan Murat Çetinkaya, yurt içinde ve yurt dışında TCMB politika ve uygulamalarını içeren ve güncel ekonomik gelişmeleri değerlendiren sunum ve konuşmalar gerçekleştirmiştir. Bu kapsamda Başkan Çetinkaya, çeşitli toplantı ve konferanslarda TCMB politikalarını kamuoyuna anlatmıştır.

2.10.1 Hesap Verebilirlik ve Para Politikası İletişimi

2.10 İletişim Faaliyetleri


46


Kurum içi ve kurum dışı iletişim araçlarının tasarımında yeknesaklık sağlamak üzere yeni bir kurumsal tasarım kimliği oluşturulmuştur. Söz konusu kimlik ile birlikte kurumsal tasarım unsurları bir çatı altında toplanmış olup yeni kurumsal tasarım anlayışı 1 Ocak 2018 tarihinde uygulamaya alınmıştır.

TCMB’nin temel iletişim kanalı olan Genel Ağ sitesi, günün teknolojik koşullarına uygun bir şekilde ve kullanıcı ihtiyaçları göz önünde bulundurularak yeniden tasarlanmış, sitede yer alan metinler ve içerik planları gözden geçirilmiştir. Görsel dünyası yenilenen kurumsal tasarım anlayışı çerçevesinde güncellenen ve içeriği yenilenen Genel Ağ sitesi, 2 Şubat 2018 tarihinde yayına alınmıştır. Sitenin yenilenmesi aşamasında, kullanıcıların talepleri ve kullanım alışkanlıkları göz önünde bulundurulmuş, metinlerin daha yalın ve doğrudan sunulmasına yönelik bir anlayışla içerik planlaması yapılmıştır.

TCMB’nin dijital iletişim kanallarını zenginleştirmek amacıyla kullanmakta olduğu mobil uygulama, güncel yaklaşımlar çerçevesinde görsel ve içerik olarak yenilenmiştir. Uygulamanın yeni versiyonu 2018 yılı Kasım ayında Android ve iOS marketlerde yayına alınmıştır.

TCMB çalışanlarının görüşlerini kamuoyu ile paylaşabilmeleri, tartışmaya açmaları ve ekonomi gündemine zamanlı katkıda bulunabilmeleri amacıyla 2016 yılı Aralık ayında açılmış olan Merkezin Güncesi isimli kurumsal blogda yeni analiz ve videolar yayımlanmaya devam edilmiş, blog sitesinin tasarımı yenilenmiştir. Yıl boyunca Merkezin Güncesi’nde 36 yeni analiz ve 2 yeni video yayımlanmıştır. Merkezin Güncesi, www.tcmbblog.org adresinden ve @TCMBBlog Twitter hesabından takip edilebilmektedir.

TCMB, sosyal medyayı daha aktif bir şekilde kullanmaya ve hesaplarında yaptığı paylaşımları görsel içerikler ile zenginleştirmeye devam etmiştir. Özellikle TCMB Twitter hesabı yoğun ve etkili bir şekilde kullanılmıştır. Bunun sonucunda Türkçe Twitter hesabının takipçi sayısı 196.000’e ulaşmıştır.

Herkes İçin Ekonomi girişiminin ana hedef kitlelerinden olan gençlerle daha etkin iletişim kurmak amacıyla “Herkes İçin Ekonomi” adında bir Instagram hesabı açılmıştır.

2018 yılında Facebook kullanımına ilişkin kurumsal strateji de yenilenmiştir. Flickr hesabında ise TCMB tarafından düzenlenen etkinliklerin fotoğrafları paylaşılmaya devam edilmiştir. Ayrıca YouTube kanalıyla Başkanın konuşmaları ve Enflasyon Raporu, Finansal İstikrar Raporu, 2018 Yılı Para ve Kur Politikası ve TCMB tarafından düzenlenen etkinlikler için hazırlanan çeşitli bilgilendirme videoları ile Herkes için Ekonomi kapsamında hazırlanan videolar da kamuoyu ile paylaşılmıştır.

Genel kamuoyunun TCMB tarihi, kurumsal yapısı ve temel görevleri hakkında doğru ve güncel bilgi edinmesini sağlamak amacıyla “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarihçesi ve Görevleri” başlıklı bir yayın hazırlanmıştır. Yayının basılı kopyaları Türkiye’de faaliyet gösteren üniversitelere dağıtılmış, elektronik olarak ise TCMB Genel Ağ sitesinde yayımlanmıştır. Kitapçığın İngilizce versiyonu da Aralık ayında Genel Ağ sitesinde yayımlanmıştır.

Ayrıca TCMB’nin temel görevleri, kurumsal yapısı ve para politikası ile ilgili olarak “100 Soruda Merkez Bankacılığı” adlı kitapçık hazırlanarak Genel Ağ sitesinde yayımlanmıştır.

Bilgi Edinme Kanunu kapsamında oluşturulan Bilgi Edinme Sistemi (BES), T.C. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi Sistemi (CİMER) ile çeşitli kişi, kurum ve kuruluşlarla iletişimin sağlanması amacıyla oluşturulan elektronik posta adresi [email protected] aracılığıyla TCMB’ye yönlendirilen başvurular değerlendirilerek cevaplandırılmıştır. BES aracılığıyla toplam 3.219 (448 adedi e-devlet aracılığı ile), CİMER aracılığıyla 2.097 ve “iletisimbilgi” adreslerinden alınan yaklaşık 9.010 başvuru değerlendirilerek gerekli işlemler yapılmıştır.

EVDS hizmeti çerçevesinde, 14 Şubat 2018 tarihinde EVDS Mobil uygulaması kullanıma açılmıştır.

2.10.2 Kamuoyuna Yönelik İletişim Faaliyetleri


47


TCMB, fiyat istikrarının önemi konusunda farkındalık oluşturmak ve farklı paydaşlara ekonomi eğitimi vermek üzere başlattığı Herkes için Ekonomi girişimini sürdürmektedir. Bu girişim ile, farklı hedef kitlelere yönelik hazırlanan yayınlar, etkinlikler ve benzeri iletişim çalışmaları ile mikro sitesi aracılığıyla fiyat istikrarının önemi, merkez bankasının ekonomideki rolü ve güncel ekonomik konular hakkında toplumun farklı kesimlerine kendilerine uygun araç ve içeriklerle ulaşılması amaçlanmaktadır.

Bu girişimin önemli parçalarından birini Herkes için Ekonomi mikro sitesi oluşturmaktadır. Temel ekonomi kavramlarını sunabilmek amacıyla 2 Şubat 2018 tarihinde yayına alınan Herkes İçin Ekonomi mikro sitesi, ülkemizde bu alanda yapılmış öncü bir çalışma niteliğindedir. Mikro sitede TCMB’nin temel işlevleri ve temel ekonomik kavramlar hakkında farkındalığın artırılması amacıyla hazırlanan video, kitapçık, infografik ve testler gibi farklı türde içerikler yer almaktadır. Ekonomi okuryazarlığı seviyesini artırmak için hazırlanan sitede, temel ekonomik kavramlar ile merkez bankacılığı kavramlarının yanı sıra güncel ekonomik gelişmeleri konu alan 60’ı aşkın içerik yayımlanmıştır.

2017-2018 yıllarında TCMB çalışanları arasından seçilen “Eğitim Gönüllüleri”nin katkılarıyla pilot proje olarak Ankara’da ilkokul öğrencilerine yönelik okul ziyaretlerine devam edilmiştir. Bu kapsamda, beş ilkokulun dördüncü sınıf şubelerinde bir ders saati süresince yerinde eğitim faaliyetleri düzenlenmiş ve yaklaşık 670 öğrenciye yaş gruplarına uygun bir yaklaşımla para, paranın işlevleri, enflasyon, fiyat istikrarı ve merkez bankacılığı kavramları tanıtılmıştır.

TCMB’nin idari yapısı ve temel işlevleri ile işe alım süreci ve kariyer olanaklarına ilişkin bilgilendirme sunumlarını içeren ve öğrenciler ile TCMB çalışanları arasında soru-cevap şeklinde bir iletişime imkân sağlayan yarım günlük etkinlikler olan Üniversite Buluşmaları sürdürülmüştür. Güz ve Bahar olmak üzere iki dönemde gerçekleştirilen bu etkinliklerle çeşitli üniversitelerden 1.000 öğrenciye ulaşılmıştır.

Herkes İçin Ekonomi girişiminin yurt geneline yayılması amacıyla başlatılan “Herkes İçin Ekonomi Anadolu’da” projesi ile 2019 yılı sonuna kadar yedi bölgeden yedi ilde ilköğretim, lise ve üniversite öğrencileri ile öğretmenlere yönelik etkinlikler düzenlenmesi hedeflenmiştir.

Projenin ilk adımı 17-19 Ekim 2018 tarihleri arasında Gaziantep’te gerçekleştirilmiştir. Projenin ikinci durağı ise 19-21 Aralık 2018 tarihleri arasında Bursa olmuştur. Söz konusu etkinlik serisi kapsamında düzenlenen Öğretmen Buluşmalarına ilkokul, ortaokul ve lise öğretmenleri katılım sağlamış, öğretmenlere Herkes İçin Ekonomi girişimi, TCMB ve para politikası hakkında bilgi verilerek derslerinde kullanabilecekleri eğitim materyalleri tanıtılmıştır. Ziyaret edilen il genelinde ilkokul ziyaretlerinde dördüncü sınıf, ortaokul ziyaretlerinde yedinci sınıf, lise ziyaretlerinde ise on birinci sınıf öğrencilerine yönelik bilgilendirme sunumları gerçekleştirilmiştir. Bu seminerlerde öğrencilere kendi yaş düzeylerine uygun biçimde hazırlanan para, TCMB ve enflasyona ilişkin içerikler sunumlar, videolar, oyun ve yarışmalar eşliğinde anlatılmıştır. Buna ek olarak ziyaret edilen ilde eğitim veren üniversitelerin İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri öğrencilerinin katılım sağlayabileceği Üniversite Buluşmaları etkinliği düzenlenmiştir. Bu etkinlik kapsamında ise TCMB yöneticileri gençlere merkez bankacılığı ve fiyat istikrarına ilişkin sunumlar gerçekleştirmiş ve soruları yanıtlamıştır. Çeşitli yarışmaların da yer aldığı etkinliklerde yaklaşık 3.000 kişiye ulaşılmıştır.

2.10.3 Finansal Eğitim ve Ekonomi Eğitimi Faaliyetleri


48


Herkes İçin Ekonomi girişimi kapsamında hazırlanan, okul öncesi ve ilkokul öğretmenlerinin derslerinde faydalanabilecekleri eğitmen ders planları, infografikler, etkinlik ve benzeri eğitim materyalleri TCMB Genel Ağ sitesinde yayımlanmıştır. Ayrıca söz konusu materyallerin, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı iş birliğiyle Bakanlığın Eğitim Bilişim Ağı’nda (http://www.eba.gov.tr/eicerik/tcmb) yayımlanması sağlanmış, böylelikle daha geniş kesimlerin erişimine sunulmuştur.

Toplumda fiyat istikrarının önemi konusunda bilinç oluşturulması, TCMB’nin hedef kitlelerinden biri olan üniversite öğrencileriyle çift yönlü iletişim kurulması, para politikası uygulamalarının bu hedef kitle tarafından daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla 12 Mayıs 2018 tarihinde İstanbul’da Gençlik Forumu düzenlenmiştir. Bir gün süren etkinlikte ekonomiye ilgi duyan, ekonomi gündemini yakından takip eden, ekonomik gelişmeleri daha iyi anlamaya ve yorumlamaya çalışan üniversite öğrencileri bir araya getirilmiştir. Etkinlik süresince katılımcılar ekonomi ve para politikasına ilişkin sorularını ünlü ekonomistlere ve TCMB yöneticilerine yöneltirken, kendi görüşlerini de dile getirme fırsatı bulmuşlardır. Katılımcılar etkinlik kapsamında takımlar halinde “Fiyat istikrarı sizin için neden önemli?” başlıklı sunumları ile ödül için yarışmışlardır. Katılımcıların ve TCMB çalışanlarının oylarıyla en beğenilen sunumu gerçekleştiren takım ödüllendirilmiştir. Ayrıca, düzenlenen bilgi yarışması ile öğrenciler para politikasına ilişkin bilgilerini test ederken eğlenme imkânı bulmuşlardır. Bu etkinliğe 16 üniversiteden yaklaşık 160 üniversite öğrencisi katılım sağlamıştır.

TCMB politika ve kararlarının topluma aktarılmasında önemli rol oynayan basın mensupları ile ilişkileri güçlendirmek ve çift yönlü iletişimi artırmak, basın mensuplarının TCMB ile ilgili konularda doğru bilgilenmelerini sağlamak, TCMB tarafından yapılan açıklamaların ve yayımlanan verilerin daha doğru yorumlanmasını sağlamak amacıyla 13 Nisan 2018 tarihinde Ankara’da, 17 Kasım 2018 tarihinde ise İstanbul’da olmak üzere, toplam 50 basın mensubunun katıldığı, iki Basın Buluşması düzenlenmiştir.


49


2018 yılında Yatırımcı Kuruluşlar ve KDK’lar ile toplantılar ve telekonferanslar düzenlenmiş, yurt dışında düzenlenen yatırımcı toplantılarına katılım sağlanmış ve Türkiye Yatırımcı İlişkileri Derneği (TÜYİD) ile iş birliği faaliyetleri gerçekleştirilmiştir. 2018 yılı boyunca TCMB İdare Merkezinde, belirli bir takvim çerçevesinde, yatırımcılarla teknik içerikli bire bir toplantılar yapılmıştır. Yıl içinde düzenlenen 72 toplantıda toplam 262 kuruluş, 423 yatırımcı, analist ve ekonomist ile görüşme sağlanmıştır. Aynı dönemde KDK’lar ile 5’i telekonferans yöntemiyle olmak üzere 15 toplantı düzenlenmiştir.

2.10.4 Yatırımcı İlişkileri

Tablo 2.10.4.1: 2018 Yılında Düzenlenen Toplantılar

DönemKDK ile

ToplantılarYatırımcı Kuruluşlar

ile ToplantılarYatırımcı

Kuruluş SayısıToplam

Kişi SayısıOcak-Mart 2018 3 23 59 107

Nisan-Haziran 2018 4 19 63 101

Temmuz-Eylül 2018 4 16 93 141

Ekim-Aralık 2018 4 14 47 74

TCMB İdare Merkezinde düzenlenen yatırımcı toplantıları dışında, 26 Mart’ta Londra’da JP Morgan tarafından düzenlenen “Turkey Macro and Credit Conference” başlıklı yatırımcı toplantısına katılım sağlanmıştır. Ayrıca, ülkemizde faaliyet gösteren yatırımcı ilişkileri profesyonellerine Türkiye ekonomisindeki ve para politikasındaki son gelişmeleri aktarmak ve karşılıklı görüş alışverişi sağlamak amacıyla TÜYİD ile Mayıs ve Kasım aylarında İstanbul’da “TCMB Politika Uygulamalarının Yatırımcı İlişkileri İletişimindeki Yeri” başlıklı iki etkinlik gerçekleştirilmiştir. Bunların dışında yıl içinde yurt içi ve yurt dışında çeşitli eğitim programlarına, seminerlere ve konferanslara katılım sağlanmıştır.


50


Ülkemizin kurucusu olduğu “Orta Asya, Karadeniz Bölgesi ve Balkan Ülkeleri Guvernörler Kulübü”nün 39. toplantısı 13-15 Mayıs 2018 tarihlerinde TCMB ev sahipliğinde ülkemizde düzenlenmiştir. Toplantının ana temaları küresel ekonomik görünüm ve finansal koşullar, küresel ekonomik iyileşmenin sürdürülebilirliği ile merkez bankaları dijital para birimlerine ilişkin fırsatlar ve zorluklar olarak belirlenmiştir.

Guvernörler Kulübü üye ülkeleri arasındaki iş birliğini artırmak ve Guvernörler Kulübü Toplantılarına hazırlık teşkil etmesi amacıyla TCMB öncülüğünde kurulan “Para Politikası ve Finansal İstikrar” Çalışma Grubu ilk toplantısını 26 Ocak 2018 tarihinde İstanbul’da; ikinci toplantısını ise 2 Temmuz 2018 tarihinde Bükreş’te gerçekleştirmiştir. Söz konusu toplantılarda, küresel ekonomik görünüm ve finansal gelişmeler; gelişmiş ülkelerin para politikası normalleşme sürecinin yükselen piyasa ekonomileri üzerindeki olası etkileri, küresel ekonomik toparlanmanın sürdürülebilirliği, sermaye çıkışlarına karşı uygulanabilecek politikalar ve ayrıca hızlı ödeme sistemlerinin faydaları ve riskleri ele alınmıştır.

İİT çatısı altında TCMB öncülüğünde oluşturulan, “İİT Ekonomik Görünümü” ve “Finansal Tabana Yayılma” çalışma grupları, ilk toplantılarını 9-10 Nisan 2018 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirmiştir. Çalışma gruplarının çıktıları olarak hazırlanan raporlar, “İslam İşbirliği Teşkilatına Üye Ülkeler Merkez Bankaları ve Para Otoriteleri Toplantısı”nın 16.sında Merkez Bankası Başkanlarına sunulmuştur. Söz konusu toplantı, 23-25 Eylül 2018 tarihlerinde Antalya’da gerçekleştirilmiştir. Toplantının bildirgesinde “İslam İşbirliği Teşkilatına Üye Ülkeler Merkez Bankaları ve Para Otoriteleri”nin çalışmalarına “İİT-İSEDAK Merkez Bankaları Forumu” şeklinde devam edeceği ve Forumun sekretarya görevinin TCMB tarafından yürütüleceği kayıt altına alınmıştır.

IMF heyeti 189 üye ülkenin ekonomik ve mali politikalarının izlenmesi ve uluslararası para sisteminin gözetimi için gerçekleştirdiği Madde IV görüşmeleri kapsamında ülkemizi ziyaret etmiştir. Söz konusu ziyaret çerçevesinde TCMB ile Hazine ve Maliye Bakanlığı eş güdümünde toplantıların koordinasyonu gerçekleştirilmiştir. Toplantılar öncesinde kurumlar arasında gerçekleştirilen ön hazırlık toplantısına katkıda bulunulmuş ve daha sonra IMF ile yapılan toplantılara katılım sağlanmıştır.

Diğer merkez bankaları ile yürütülmekte olan iletişimin ve ikili iş birliğinin artırılmasına yönelik çalışmalara devam edilmiştir. Bu yıl içerisinde Romanya, Moldova, Macaristan, Sudan ve Kosova Merkez Bankaları ile 5 yeni mutabakat zaptı imzalanmıştır. 13-15 Mayıs 2018 tarihleri arasında gerçekleştirilen 39. Guvernörler Kulübü toplantısı sırasında Romanya, Moldova ve Macaristan Merkez Bankalarıyla; Haziran ayında Sudan Merkez Bankası ile ve Ekim ayında Kosova Merkez Bankası ile ikili iş birliğini geliştirme amaçlı mutabakat zabıtları imzalanmıştır. Yeni imzalanan mutabakat zabıtları ile uluslararası iş birliği ağımız Balkanlar, Karadeniz, Doğu Avrupa, Kuzey Afrika ve Ortadoğu bölgelerinde güçlendirilmiştir.

Yabancı merkez bankaları ile gerçekleştirilen iş birliği faaliyetlerinin daha etkin hale getirilmesi ve TCMB Birimlerinin iş birliği imkânlarından daha çok yararlanabilmesi için 2017 yılında kurulan “Merkez Bankaları ile İş Birliği Komitesi” yıl içinde 4 kez toplanmıştır. Toplantılarda, 2017 yılında gerçekleştirilen ve 2018 yılı için planlanan faaliyetlerin değerlendirmesi yapılmış, iş birliği faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi sürecinde birimlerden beklentiler dile getirilmiştir. Ayrıca, yıl içinde dönemler itibarıyla yabancı merkez bankalarıyla iş birliğinde son durum hakkında bilgi paylaşılmış, birim talepleri ile ilgili değerlendirmeler yapılmış, 2019 yılı için iş birliği planlama takvimi üzerinde çalışılmıştır.

Halihazırda iş birliği yapılan merkez bankaları ile faaliyetlerin çeşitlendirilmesine devam edilmiş; Avrupa Merkez Bankası (ECB), İtalya Merkez Bankası, Ukrayna Merkez Bankası ile daha yoğun iş birliği programları yürütülmüştür. Bu kapsamda karşılıklı tecrübe paylaşımı amacıyla geçici görevlendirmeler yapılmış, çalışma ziyaretleri ve çalıştaylar gerçekleştirilmiş, ortaklaşa seminer ve konferanslar düzenlenmiştir.

2.11.1 Uluslararası Kuruluşlarla İlişkiler

2.11.2 Merkez Bankaları ile İlişkiler

2.11 Uluslararası İş Birliği ve Organizasyonlar


51


ECB ile TCMB arasında imzalanan mutabakat zaptı kapsamında, Avrupa Merkez Bankası Stres Testi Müdürlüğü’nde, Stress-Test Analytics for Macroprudential Purposes in the Euro Area (Stamp€) çerçevesinin yeniden yapılandırılması kapsamında çalışmak üzere 7 ay süreli bir geçici görevlendirme yapılmıştır. İtalya Merkez Bankası ile TCMB arasında imzalanan mutabakat zaptı kapsamında intranet ve internet yönetimi, dijital içerik üretimi ve sosyal medya kullanımı, kampanya yönetimi ve sosyal medya içerik planlama konuları üzerine çalışmak üzere 1 ay süreli geçici görevlendirme yapılmıştır.

İkili diyalog süreçlerinin en üst düzeyde ele alınması kapsamında Arnavutluk, Almanya, Avrupa, Endonezya, Gürcistan, Hırvatistan, İtalya, Malezya, Ukrayna, Kırgızistan, Kosova, Sudan, Moğolistan Merkez Bankaları ile Başkan ve Başkan Yardımcısı düzeyinde ikili görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde genel olarak ekonomik görünüme ilişkin değerlendirmeler ve ikili iş birliği olanakları gündeme gelmiştir.

Teknik iş birliği faaliyetlerinin kapsamını genişletmek amacıyla yeni partnerlerle ilk kez teknik iş birliği faaliyetleri başlatılarak, Güney Kore, Singapur, Brezilya ve Meksika Merkez Bankaları ile başarılı projeler yürütülmüştür.

2017 yılında ilki yapılan bölgesel merkez bankacılığı seminerine bu yıl merkez bankalarının ekonomi eğitimi konusundaki rolü ile devam edilmiştir. Eylül ayında İstanbul’da gerçekleştirilen seminere Arnavutluk, Azerbaycan, Bosna Hersek, Kanada, Hırvatistan, Gürcistan, Macaristan, İtalya, Kosova, Karadağ, Polonya, Romanya, Sırbistan, Ukrayna ve Avrupa Merkez Bankalarından toplam 41 kişi katılmıştır. Seminer’de, merkez bankalarının ekonomi eğitimine verdiği önem, iletişimde sade dil kullanımı ve daha geniş kitlelere ulaşma hedefi doğrultusunda kullanılan yöntemler tartışılmıştır.

TCMB’nin ikili ve bölgesel iş birliği stratejisi çerçevesinde planlanan “Instruments Designed Against Global and Country-Specific Shocks and Their Impacts” konulu bir diğer çok taraflı seminer Kasım ayında İstanbul’da düzenlenmiştir. Seminer ile Türkiye ile benzer gelişmekte olan ülke merkez bankalarının piyasalar birimlerinin bir araya gelmesi, deneyimlerin paylaşılması ve geliştirilen araçlara yönelik teknik düzeyde karşılıklı bilgi edinilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca, ileri dönemlere yönelik finansal riskler değerlendirilmiş ve risklere karşı etkin politika araçlarının geliştirilmesindeki süreçler tartışılmıştır.

TCMB’nin merkez bankaları ile bir diğer diyalog mekanizması ikili çalışma komiteleridir. Bu kapsamda, Türk-Rus Bankacılık ve Finans Alanında İşbirliği Çalışma Grubunun 8. Toplantısı 19-21 Haziran 2018 tarihlerinde Rusya Merkez Bankasının ev sahipliğinde düzenlenmiştir. İki ülke arasındaki ticarette ulusal paraların kullanımının teşviki başta olmak üzere, muhabir bankacılık ilişkilerinin geliştirilmesi ve iki ülke finansal sektörleri arasındaki iş birliğinin artırılması için şimdiye dek atılan adımlar ile önümüzdeki dönemde yapılabilecekler kapsamlı bir şekilde değerlendirilmiştir.

Toplantıda alınan kararların ardından 14 Ağustos 2018 tarihinde İstanbul’da Türk ve Rus Bankaları Arasında İşbirliğinin Geliştirilmesine Yönelik bir toplantı düzenlenmiştir. TCMB ve Rusya Merkez Bankası yetkilileri tarafından yönetilen toplantıya T.C. Ticaret Bakanlığı, BİST, Türk Eximbank, Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası A.Ş. (Kalkınma Bankası) olmak üzere ilgili ticari bankalar, yatırım ve katılım bankaları temsilcileri ile Rusya’yı temsilen Ekonomik Kalkınma Bakanlığı, Moskova Borsası, ülkemizde görevli ticaret ataşeleri ve ilgili banka ve şirket temsilcileri katılmıştır. Toplantıda iki ülke arasındaki bankacılık ilişkilerinde yaşanan sorunlar ve sorunlara ilişkin çözüm önerileri derinlemesine tartışılmış ve yeni iş birliği olanakları değerlendirilmiştir.

Ayrıca; TCMB ve İran Merkez Bankası arasında 2017 yılı başında oluşturulan İkili Çalışma Komitesinin dördüncü toplantısı 26-27 Şubat 2018 tarihlerinde İsfahan’da, beşinci toplantısı 27 Eylül 2018 tarihinde İstanbul’da, TCMB ve Ukrayna Merkez Bankası arasında 2017 yılında imzalanan Mutabakat Zaptı kapsamında kurulan Çalışma Komitesinin ilk toplantısı 4 Nisan 2018 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilmiştir.


52


TCMB’nin üyesi olduğu, banknot baskıcılığı ve nakit yönetimine yönelik Avrupa ülkeleri Merkez Bankaları ile Banknot Matbaalarının katılımlarıyla faaliyet gösteren “Avrupa Banknot Konferansı”nın (European Banknote Conference) iki yılda bir yapılan genel toplantısı ile “Politika Komitesi” (Policy Committee) toplantılarına katılım sağlanmıştır. Bu konferansın teknik alt birimleri olan; “Banknot Güvenliği Komitesi” (Banknote Security Committee) ve “Üretim Süreçleri Komitesi” (Manufacturing Process Committee) gruplarında çalışmalar yürütülmüştür. Bununla birlikte, konferansın yönetim ve işleyişe yönelik değerlendirme organı olan “Politika Komitesi Tavsiye Grubu” (Policy Committee Advisor Group) çalışmalarına katkı sağlanmıştır.

TCMB’nin üyesi olduğu, Banknot İnceleme Sistemleri (BPS) kullanıcıları arasında sistemlerin işleyişine yönelik görüş alışverişi yapılması, tecrübelerin paylaşılması ve sistemlerin teknolojik yeniliklere paralel olarak yenilenmesini amaçlayan; Almanya menşeli Giesecke & Devrient (G&D) firmasının düzenlediği ve BPS makinalarını kullanan Merkez Bankaları ve Banknot Matbaaları temsilcileri tarafından oluşturulan “BPS Uluslararası Kullanıcı Grubu”nun (BPS International Users Group) teknik alt birimi olan ve yılda iki sefer düzenlenen “Teknik Tavsiye Grubu” (BPS Technical Advisory Group) toplantılarına katılım sağlanmıştır.

2009 yılından beri TCMB’nin ülkemizi temsil ettiği, BIS bünyesinde çalışmalarını sürdüren CPMI tarafından Şubat, Haziran ve Kasım aylarında düzenlenen Ana Komite Toplantılarına aktif olarak katılım ve katkı sağlanmıştır. Öte yandan CPMI nezdinde oluşturulan çalışma gruplarının faaliyetlerine ve toplantılarına katılım sağlanmıştır. Bu çerçevede, TCMB’nin katılım sağladığı bazı çalışma grupları 2018 yılı içerisinde nihai raporlarını yayınlamışlar veya çalışmalarını görev tanımları çerçevesinde sürdürmeye devam etmişlerdir. Buna göre;

• CPMI ile IOSCO eş başkanlığında kurulan Siber Dayanıklılık Çalışma Grubu, çalışma grubu üyesi ülkelerdeki Finansal Piyasa Altyapılarının (FPA) 2016 yılı Haziran ayında yayımlanan “FPA’ların Siber Dayanıklılık Rehberine” uyum çalışmalarını takip etmek ve grup üyesi ülkeler arasındaki bilgi paylaşımını ve iş birliğini geliştirmek amacıyla çalışmalarına devam etmiştir. Bu kapsamda, FPA’ların siber dayanıklılık hedeflerini güçlendirmek, uygulamada yaşanan zorlukları ve üretilen çözümleri tartışmak amacıyla FPA, sistem katılımcıları, hizmet sağlayıcılar, otoriteler ve diğer sektör temsilcilerinden risk, güvenlik ve teknoloji uzmanları ile yöneticilerin katılım sağladığı sektör çalıştayını 12-13 Haziran 2018 tarihinde Londra’da gerçekleştirmiştir.

• CPMI Perakende Ödemeler Çalışma Grubu tarafından hazırlanan Sınır Ötesi Perakende Ödemeler Raporu Şubat ayında yayımlanmıştır.

• CPMI ve Dünya Bankası (DB) tarafından koordine edilen Finansal Erişimin Ödemeler Yönü Çalışma Grubunun 1-2 Ekim 2018 tarihlerinde Abu Dabi’de gerçekleştirilen toplantısına katılım sağlanmıştır.

• CPMI inisiyatifinde yürütülen yüksek tutarlı toptan ödemelere ilişkin artan güvenlik riskleri ve dolandırıcılık olaylarına karşı önlem almak amacıyla, başta ödemelerin aktarımının yapıldığı uç noktalar olmak üzere, toptan ödemelerin güvenliğine ilişkin konuların bankaları, finansal piyasa altyapılarını ve diğer finansal kuruluşları da içerecek şekilde ele alınması amacıyla 2016 yılı Eylül ayında başlatılan çalışmaya katkı verilmiştir. Çalışma sonucunda Bankamız da dâhil olmak üzere CPMI üyesi merkez bankalarının resmi görüşleri doğrultusunda nihai haline getirilen strateji raporu 8 Mayıs 2018 tarihinde yayımlanmış ve strateji kapsamında CPMI tarafından hazırlanan ilk ankete ilişkin TCMB cevapları Eylül ayında iletilmiştir.

Bu stratejiye paralel olarak oluşturulan TCMB Ödeme Sistemleri Stratejisi taslak belgesi katılımcılar ile 7 Ağustos 2018 tarihinde paylaşılmıştır. Katılımcılardan alınan görüşler doğrultusunda nihai hale getirilen strateji belgesinin Ocak 2019’da yayımlanması hedeflenmektedir.

• Gerçek Zamanlı Brüt Mutabakat Sistemleri Çalışma Grubu’nun; “The Future of RTGS” konusunda, 20-21 Şubat 2018 tarihlerinde İsviçre Basel’de ve 24-25 Nisan 2018 tarihlerinde Japonya Tokyo’da gerçekleştirilen toplantıları ile Temmuz ayı hariç her ay gerçekleştirilen telekonferanslarına katılım sağlanmıştır. Grubun RTGS sistemlerinin mevcut durumunu çeşitli istatistiki bilgiler ışığında analiz eden “Real-time Gross Settlement Systems:

2.11.3 Uluslararası Çalışma Gruplarına Katılım


53


A Survey of Changes in Access, Interoperability and Operating Hours” isimli raporu tamamlanmıştır ve onaylanması için CPMI komitesine sunulacaktır. Grubun diğer çalışması olan “Policy Implications of Recent Changes in Real-time Gross Settlement Systems” isimli not üzerinde ise çalışmalar devam etmektedir.

• CPMI-WGDI toptan ödemelerdeki yenilikler konusunda çalışmış olup, ana komiteye sunmak üzere “New Variants of Money: Digital Tokens For Wholesale Settlement” isimli raporu hazırlamıştır.

• 30-31 Mayıs 2018 tarihlerinde İsviçre’nin Basel şehrinde gerçekleştirilen “G-20 Veri Açıkları Girişimi” yıllık toplantısına katılım, hazırlanan “2018 Yılı İlerleme Raporu”na katkı sağlanmıştır.

TCMB ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun birlikte ülkemizi temsil ettiği, Birleşmiş Milletler Asya Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu nezdinde 10 Mayıs 2018 tarihinde düzenlenen İcra Grubu toplantısına ve çalışma gruplarına katılım sağlanmıştır. Bu çerçevede;

• Kapasite Değerlendirme Çalışma Grubu tarafından bölge ülkeleri için anket düzenlenmesi çalışmalarına ve Ekim 2018’de yayımlanan “Asya ve Pasifik Ekonomik İstatistikleri Kapasite Değerlendirme Raporu 2017”ye katkı verilmiştir. TCMB üyesi, çalışma grubu başkanlığına seçilmiştir.

• İcra Komitesi üyeliğine devam edilerek, 7-9 Mayıs 2018 tarihlerinde Bangkok’ta düzenlenen “Asya ve Pasifik İstatistik Haftası”na katkı sağlanmıştır.

BIS-Irving Fisher Merkez Bankası İstatistikleri Komitesi (IFC) İcra Komitesi üyeliğimiz çerçevesinde toplantılara katılım sağlanmış, faaliyet raporu ve sunumlarına katkı verilmiştir. “Küresel Kriz Sonrası İstatistik Girişimleri Tamamlandı mı?” başlıklı 9. Uluslararası IFC İstatistik Konferansı’nın düzenlenmesi ve sonuç raporunun yazılmasına katkı sağlanmış, Fintech ile ilgili veri sorunları üzerinde çalışmak üzere kurulan “Finansal İstikrar Alt Çalışma Grubu”na üye olunmuş ve çalışmalara katkı sağlanmıştır.

OECD nezdindeki “Finansal İstatistikler Çalışma Grubu” büro üyeliğimiz çerçevesinde 5-7 Kasım 2018 tarihlerinde gerçekleştirilen büro yönetim toplantısı ve çalışma grubuna katılım ve katkı sağlanmıştır.

Avrupa Merkez Bankaları bünyesinde yer alan bilanço ofisleri arasındaki iş birliğini artırmak, veri işleme teknikleri ve analizleri geliştirmek ve karşılaştırılabilir veri setleri oluşturmak amaçlarıyla kurulan, TCMB’nin üyesi olduğu Avrupa Merkezi Bilanço Ofisleri Komitesi (ECCBSO) kapsamında yer alan BACH, FSA ve ERICA çalışma grubu toplantılarına katılım sağlanmıştır. Bu kapsamda FSA çalışma grubunun başkan yardımcılığı görevi üstlenilmiştir.

Üyesi bulunduğumuz ve 2009 yılından bu yana aktif olarak katılım sağladığımız Dünya Bankası Uluslararası Kredi Raporlama Komitesi (International Committee on Credit Reporting - ICCR) dönemsel toplantıları 5-6 Nisan 2018 tarihlerinde ABD’de ve 4-5 Ekim 2018 tarihlerinde Arjantin’de gerçekleştirilmiştir. Toplantılara çoğunluğu Merkez Bankaları olmak üzere, uluslararası kredi raporlama kuruluşları ve birliklerinden temsilciler katılım sağlamıştır. “Siber Güvenlik”, “Kredi Raporlamasında İnovatif Yaklaşımlar” ve “Yönetim ve İdari Konular” alanlarını değerlendirmek üzere üç alt komite oluşturulmuş, TCMB yetkilisi, “Kredi Raporlamasında İnovatif Yaklaşımlar” ve “Yönetim ve İdari Konular” alt komiteleri üyeliklerine seçilmiştir.

TCMB 28 Ağustos 2018 tarihinde İtalya, Fransa, İngiltere, Portekiz ve Almanya Merkez Bankaları tarafından oluşturulan International Network of Exchanging Experiences on Statistical Handling of Granular Data (INEXDA) çalışma grubuna üye olmuştur. Grubun ana amacı, gizlilik rejimlerinin belirlediği sınırlar içinde kullanıcılar tarafından ayrıntılı veri kullanımını sağlayabilecek veri erişim yöntemlerini geliştirmek ve bu şekilde, granüler veri ile yapılacak analizlere imkân tanıyacak veri setleri oluşturmaktır.

Uluslararası boyutta banknot sahteciliği ile mücadeleye ilişkin olarak, AB nezdinde yürütülen “Pericles 2020” programı kapsamında düzenlenen faaliyetlere katılım sağlanmıştır.


54


Ulusal ve Uluslararası Organizasyonlar

TCMB’nin diğer ülke merkez bankaları ve uluslararası kuruluşlarla iş birliğinin geliştirilmesi, gerek dünya gerekse Türkiye ekonomisinde gündem oluşturan konuların tartışılması amacıyla çeşitli toplantı, konferans, seminer ve çalıştaylar düzenlenmiştir.

Bu kapsamda düzenlenen ve alanında yetkin akademisyenler, bankacılık ve finans sektörü temsilcileri, merkez bankacıları ile uluslararası kuruluş temsilcilerini bir araya getiren organizasyonlar aşağıda yer almaktadır:

• 26 Ocak 2018 tarihinde İstanbul’da düzenlenen Guvernörler Kulübü Para Politikası ve Finansal İstikrar Çalışma Grubu Toplantısı,

• 13 Şubat 2018 tarihinde Ankara’da düzenlenen IMF Madde IV Heyeti Toplantısı,

• 23-24 Mart 2018 tarihleri arasında Antalya’da düzenlenen “Policy Evaluation Workshop” başlıklı çalıştay,

• 9-10 Nisan 2018 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen İİT Üye Ülkeler Merkez Bankaları ve Para Otoriteleri Çalışma Grupları Toplantıları,

• 4-5 Mayıs 2018 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen FSB Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesel Danışma Grubu Toplantısı,

• 7-8 Mayıs 2018 tarihleri arasında Kapadokya’da BIS-IFC ile ortaklaşa düzenlenen “Workshop on Commercial Property Price Indices” başlıklı çalıştay,

• 8-11 Mayıs 2018 tarihleri arasında Antalya’da düzenlenen 17. Bölge Ülkeleri Ödeme Sistemleri Çalıştayı,

• 13-15 Mayıs 2018 tarihleri arasında Bodrum’da düzenlenen Guvernörler Kulübü Toplantısı,

• 11 Haziran 2018 tarihinde Ankara’da TBB’nin katılımıyla düzenlenen toplantı,

• 30 Temmuz-1 Ağustos 2018 tarihleri arasında Ankara’da düzenlenen Makedonya Merkez Bankası Heyeti Protokol Eğitimi,

• 14-15 Eylül 2018 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen “2nd Regional Central Banking Seminar on Communication: Why Should Central Banks Care About Economic Education?” başlıklı seminer,

• 23-25 Eylül 2018 tarihleri arasında Antalya’da düzenlenen İİT Üye Ülkeler Merkez Bankaları ve Para Otoriteleri Toplantısı,

• 5-6 Ekim 2018 tarihleri arasında İzmir’de düzenlenen “Modelling Macro-Finance Interaction” başlıklı 6. ECB-TCMB Ortak Konferansı,

• 11-12 Ekim 2018 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen “8th International Seminar on Legal Aspects of the Central Banking” başlıklı seminer,

• 4-5 Kasım 2018 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen FSB Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesel Danışma Grubu Toplantısı,

• 16-17 Kasım 2018 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen “CBRT Seminar on Policy Instruments Designed Against Global and Country-Specific Shocks and Their Impacts” başlıklı seminer,

• 5-6 Aralık 2018 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen İstatistik Raporlama Sertifika Programı Semineri,

• 7-8 Aralık 2018 tarihleri arasında Antalya’da düzenlenen “Conference on Changing Global Economic Landscape and Policy Implications for Emerging Economies” başlıklı konferans,

• 17 Aralık 2018 tarihinde Ankara’da düzenlenen Finansal Teknolojiler Arama Konferansı.

2.11.4 Organizasyonlar


55


TCMB İçi Organizasyonlar

TCMB’nin kurumsal dönüşüm sürecine katkı sağlamak, birim içi ve birimler arası iletişimi güçlendirmek, iş süreçlerini geliştirmek amacıyla düzenlenen toplantı ve çalıştaylar aşağıda yer almaktadır:

• 9-11 Mart 2018 tarihleri arasında düzenlenen TCMB Yöneticiler Toplantısı,

• 24-25 Mart 2018 tarihleri arasında düzenlenen Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü Birim İçi Çalıştayı,

• 30 Mart-1 Nisan 2018 tarihleri arasında düzenlenen Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü Birim İçi Çalıştayı,

• 8-12 Nisan 2018 tarihleri arasında düzenlenen Şubeler Emisyon İşlemleri Çalıştayı,

• 13-15 Nisan 2018 tarihleri arasında düzenlenen İstatistik Genel Müdürlüğü Birim İçi Çalıştayı,

• 27-28 Nisan 2018 tarihleri arasında düzenlenen Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü Birim İçi Çalıştayı,

• 23 Haziran 2018 tarihinde düzenlenen Bilişim Teknolojileri Genel Müdürlüğü Süreç Çalıştayı,

• 6 Ekim 2018 tarihinde düzenlenen Ödeme Sistemleri Genel Müdürlüğü Birim İçi Çalıştayı,

• 18-20 Ekim 2018 tarihleri arasında, bu yıl ikincisi düzenlenen Şubeler Emisyon İşlemleri Çalıştayı,

• 1 Aralık 2018 tarihinde düzenlenen TCMB 1. Kültür Çalıştayı,

• 20-23 Aralık 2018 tarihleri arasında düzenlenen “Reel Sektöre İktisadi Mercek (RESİM)” Çalıştayı.

Başkan ve Başkan Yardımcılarının Katıldığı Ulusal ve Uluslararası Organizasyonlar

Ülkemizin uluslararası platformlarda temsili, ekonomi ve finans çevreleriyle bir araya gelerek karşılıklı fikir alışverişinde bulunulması amacıyla katılım sağlanan toplantılardan bazıları aşağıda yer almaktadır. Ayrıca yıl boyunca yatırımcı gruplarıyla toplantılar yapılmıştır:

• İsviçre’nin Basel şehrinde yıl boyunca düzenlenen BIS Toplantıları,

• 23-26 Ocak 2018 tarihleri arasında İsviçre’nin Davos şehrinde düzenlenen, Dünya Ekonomik Forumu (WEF) Yıllık Toplantıları,

• 6 Şubat 2018 tarihinde İstanbul’da, Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) tarafından düzenlenen istişare toplantısı,

• 14 Mart 2018 tarihinde İstanbul’da Turkcell tarafından düzenlenen yatırımcı toplantısı,

• 19-20 Nisan 2018 tarihleri arasında ABD’nin başkenti Washington’da, 19-22 Temmuz 2018 tarihleri arasında Arjantin’in başkenti Buenos Aires’te ve 11-12 Ekim 2018 tarihleri arasında Endonezya’nın Bali Adasında düzenlenen G20 Bakanlar ve Merkez Bankası Başkanları Toplantıları,

• 20-22 Nisan 2018 tarihleri arasında ABD’nin başkenti Washington’da düzenlenen IMF-DB Bahar Toplantıları,

• 2 Mayıs 2018 tarihinde İngiltere’nin başkenti Londra’da BoA Merrill Lynch tarafından düzenlenen yatırımcı toplantısı,

• 11 Mayıs 2018 tarihinde İstanbul’da İtalya’nın İstanbul Başkonsolosluğunca düzenlenen ve İtalyan iş çevresinin katıldığı toplantı,

• 27 Mayıs 2018 tarihinde İstanbul’da TBB tarafından düzenlenen toplantı,

• 12-14 Ekim 2018 tarihleri arasında Endonezya’nın Bali Adasında düzenlenen IMF-DB Yıllık Toplantıları.


56


2018 yılında TCMB, akademik çalışmalara verdiği önem doğrultusunda, çalışanları tarafından hazırlanmış olan Çalışma Tebliğlerine ve Ekonomi Notlarına Genel Ağ sitesinde yer vermiştir. TCMB bünyesinde yapılan araştırmaların hakem değerlendirmesi sürecinden geçtikten sonra sunulduğu Çalışma Tebliğleri serisine 20 yayın eklenmiştir. Ekonomik gelişmelere dair tartışmalara zamanlı bir katkıda bulunmak ve TCMB bünyesinde Türkiye ekonomisi ve para politikası üzerine yapılan çalışmaların sonuçlarını kamuoyuyla paylaşmak amacıyla hazırlanan Ekonomi Notları kapsamında ise 15 not kamuoyu ile paylaşılmıştır.

2018 yılında ayrıca makroekonomik istikrar, finansal istikrar, likidite yönetimi, ödeme sistemleri ve rezerv yönetimi konularında hazırlanan makalelere yer verilen “Central Bank Review” adlı hakemli dergi dört defa yayımlanmıştır.

Öte yandan, TCMB çalışanlarının katkılarıyla hazırlanmış olan makaleler “Social Sciences Citation Index”te listelenen dergilerde yayımlanmıştır.

Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü tarafından Banka içinden katılımcılara yönelik olarak düzenlenen seminer serisi kapsamında seminerler düzenlenmiş, bu seminerlerde Türkiye’deki ve yurt dışındaki üniversitelerden, uluslararası kuruluşlardan ve diğer merkez bankalarından katılımcılar çalışmaları hakkında sunumlar gerçekleştirmişlerdir.

İstatistik Genel Müdürlüğü tarafından TCMB içi ve kamu kurumlarından katılımcılara yönelik olarak düzenlenen “İstatistik Seminerleri” kapsamında üniversitelerden, kamu sektörü ve özel sektörden katılımcılar istatistik çalışmaları hakkında sunumlar yapmışlardır.

Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, para politikasının etkinliğini sınırlandıran yapısal faktörlerin tespitine yönelik araştırmalar yapmak, kurumlar arası iş birliği çerçevesinde politika önerileri üretmek ve birim bünyesinde yer alan iş süreçlerine ilişkin kurumsal altyapıyı geliştirmek amacıyla faaliyetlerini sürdürmüştür.

2018 yılında gerçekleştirilen faaliyetler dört ana başlık altında sıralanabilir: (1) Gıda Komitesi kapsamındaki çalışmalar (2) Reel sektöre yönelik görüşmelere ilişkin çalışmalar (3) Türkiye ekonomisi ve para politikasına dair araştırma faaliyetleri ve (4) Akademik koordinasyon faaliyetleri.

2.12.1 Akademik Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları

2.12.2 Yapısal Ekonomik Gelişmelere Yönelik Araştırma Çalışmaları

2.12 Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları


57


Gıda Komitesi kararları çerçevesinde atılan yapısal ve konjonktürel adımlar, fiyat istikrarı bakış açısını merkeze alarak kurumlar arası iş birliği ile tasarlanmıştır. TCMB gıda ürünlerinde fiyat oluşumu konusundaki uzun vadeli kurumsal bilgi birikimi ile gıda fiyat gelişmelerinin izlenmesi ve bu alanda önceliklerin belirlenmesinde yönlendirici rol oynamıştır. Komitede ilgili kurumların en üst düzeyde temsil edilmesi sayesinde gündemdeki konulara dair çözüm odaklı bir iş birliği geliştirilmiş ve somut politika tedbirleri oluşturulmuştur.

Günümüzde merkez bankaları para politikalarını kurgularken ve uygularken kullandıkları bilgi setlerini çeşitlendirmekte ve zenginleştirmekte, özellikle reel sektördeki gelişmeleri karar alma süreçlerine artan düzeyde dâhil etmektedirler.

Bu çerçevede TCMB, firmaların karar alıcı üst düzey yöneticileri ile yüz yüze görüşmeler yaparak, ekonomik faaliyetlere ve firmaların karar alma mekanizmalarına ilişkin kapsamlı bilgi edinmekte ve ekonominin gidişatı ile ilgili reel sektör hissiyatını zamanlı bir şekilde yakından takip etmektedir. Bu görüşmelerden elde edilen bilgi, dönemsel ekonomik faaliyete (üretim-satış, yatırım, istihdam, finansman koşulları, fiyat-maliyet) ilişkin konjonktürel değerlendirmelerin daha sağlıklı yapılmasına katkı sağlamaktadır. Söz konusu görüşmeler, ekonomik faaliyete ilişkin gösterge ve verilerin işaret ettiği görünümün arkasındaki nedenlerin anlaşılması ve ekonomik modellerle tespit edilemeyecek bazı gelişmelerin gözlenebilmesi açısından önemli bir işlev üstlenmektedir. 2018 yılında 922’si imalat sanayii, 540’ı toptan ve perakende ticaret firması olmak üzere toplam 2.021 firma ile görüşülmüştür.

Firma ziyaretleri kapsamında para politikası uygulamaları hakkında görüş alışverişinde bulunulması ile TCMB iletişim politikasına katkı sağlanması ve reel sektör temsilcileriyle etkili bir iletişim kurulması amaçlanmaktadır. Firma karar alıcılarının uygulanan politikalara ilişkin görüşleri ve kamudan beklentileri de firma gizliliği korunarak raporlanmış ve üst yönetime sunulmuştur. Bölgesel olarak reel sektörle sürekli iletişim halinde olmayı hedefleyen dinamik bir yapı kurma hedefi çerçevesinde Bursa ve Samsun Bölge Koordinatörlükleri faaliyete geçirilmiştir. 2018 yılında İstanbul Bölge Koordinatörlüğü 678, İzmir Bölge Koordinatörlüğü 323, Ankara Bölge Koordinatörlüğü 289, Adana Bölge Koordinatörlüğü 245, Bursa Bölge Koordinatörlüğü 177 ve Samsun Bölge Koordinatörlüğü 135 firma ile görüşme gerçekleştirmiştir.

Türkiye ekonomisine dair büyüme, verimlilik, iş gücü piyasaları, dış ticaret, kamu maliyesi, tasarruf, piyasa yapısı ve rekabet, araştırma-geliştirme, girişimcilik, beşeri sermaye, eğitim, göç ve enerji gibi başlıklarda yapısal konuların fiyat istikrarı ve para politikası perspektifinden analizi gerçekleştirilmiştir. Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü çalışanlarının katkılarıyla hazırlanmış 9 yayın Çalışma Tebliğleri serisine eklenmiş, 3 çalışma ise Ekonomi Notları kapsamında kamuoyu ile paylaşılmıştır. Ayrıca, Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü çalışanlarının katkılarıyla hazırlanmış 13 adet makale Social Sciences Citation Index’te listelenen dergilerde yayımlanmak üzere kabul almıştır. Yapılan bu çalışmalar ulusal ve uluslararası seminer ve konferanslarda akademisyen ve politika yapıcılara sunulmuştur.

Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü tarafından kurum içindeki katılımcılara yönelik düzenlenen seminer serisi kapsamında 15 seminer düzenlenmiştir. Bu seminerlerde Türkiye’deki ve yurt dışındaki üniversitelerden, uluslararası kuruluşlardan ve diğer merkez bankalarından katılımcılar sunum gerçekleştirmişlerdir.

Enflasyonda katılık ve kalıcılıklara neden olan yapısal unsurları belirlemek, ilgili kuruluşlarla ortak çalışmalar yürütmek ve Birimlerin analiz kapasitesini geliştirmek amacıyla detaylı çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda diğer kurum ve kuruluşlarla veri paylaşımını ve ortak çalışmaları hedefleyen protokoller imzalanmış, politika yapımına önemli katkı yapması beklenen veri setlerine erişim sağlanmıştır.


58


Banknot basımına yönelik süreç iyileştirilmesine katkı sağlamak üzere araştırma ve geliştirme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Banknot basımında kullanılan simultan baskı makinesinin mevcut ana motoru ve sürücüsü modernize edilmiştir.

Banknot Tasarım Projesi çalışmalarına devam edilmiş, portre ve arka yüz gravür çalışmaları geliştirilmiştir. E-9 20 TL Banknot için 3. Tertip imza değişikliği çalışmaları tamamlanmıştır.

International Banknote Designers Association (IBDA) bünyesinde Dünya Banknot Projesi (World Banknote Project-WBP) için banknot tasarım çalışmaları yapılmış ve bu projeye yönelik kongrede Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü (BMGM) tarafından sunum gerçekleştirilmiştir.

BMGM’nin ISO 9001 Kalite ve ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemlerinin ilgili ISO standartlarının 2015 yılı son revizyonlarına uygunluğu sağlanarak, 11-14 Eylül 2018 tarih aralığında Türk Standartları Enstitüsü tarafından tetkik edilmiştir. OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sisteminin de dahil olduğu dış tetkik sonucunda, BMGM’nin ISO 9001 Kalite, ISO 14001 Çevre ve OHSAS 18001 İş Sağlığı Güvenliği Yönetim Sistemi belgeleri yenilenmiştir.

Bilişim Teknolojileri (BT) alanında önemli dönüşüm programları tamamlanmış, çok sayıda proje ve altyapı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Yazılım projelerinin modernizasyonu tamamlanarak sunulan yazılım servislerinin platform bütünlüğü ve buna bağlı olarak servis kalitesinin artması ile altyapı işletim harcamalarında tasarruf sağlanmıştır. Operasyonların merkezileşmesi, MONY, İnsan Kaynakları Dönüşüm Projesi gibi kurumsal dönüşümü destekleyen çalışmalar yapılmış, iç ve dış dijital kanallarımız güçlendirilmiştir.

Basın duyurularının daha şeffaf, sağlıklı bir şekilde basın ile paylaşılmasına olanak sağlayan ve yapılan duyuruların takibini kolaylaştıran Basın Duyuruları Sistemi kullanıma açılmıştır.

Özellikle yılın ikinci yarısında, finansal istikrarın sağlanması için ihtiyaç duyulan enstrümanlara ve esnekliklere olanak verebilmek üzere çeşitli ek özellikler geliştirilerek kullanıma sunulmuştur. Yine T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilen yeni kıymet ihraç modelleri için yazılım altyapısı geliştirilerek kullanıma sunulmuştur.

Ekonomik analiz ve tahmin amaçlı yürütülen araştırmalarda faydalanılabilmesi için Büyük Veri Platformunun kurulumu tamamlanmış ve kurumsal sistemlerimizle entegrasyonu sağlanmıştır. Veri kullanımındaki kurumsal etkinliği en üst düzeye çıkarabilmek amacıyla altyapı ve yazılım yatırımları yapılarak İş Zekası platformlarımız yenilenmiş, katma değeri yüksek önemli projeler gerçekleştirilmiştir.

BT süreçlerinin dünyada kabul görmüş iyi pratiklerle uyumunu sağlamak amacıyla mevcut BT süreçleri üzerinde bir olgunluk değerlendirmesi yapılarak, iyi pratiklerle uyumlu olacak ve servis odaklı çalışma yaklaşımını destekleyecek şekilde bütünleşik bir BT Yönetişim Modeli oluşturulmuştur.

Üretilen banknotların teslimat süreçlerinde otomasyon sağlanması amacıyla kullanılması planlanan Nakit Yönetim Sistemi (NYS), 10 Ağustos 2018 tarihi itibarıyla BMGM’de faaliyete geçmiştir.

TCMB kritik uygulamalarının ve kurumsal verisinin büyük bir bölümünün üzerinde çalıştığı sistemler yenilenmiş, işletim sistemleri ile bağlı alt sistemlerin seviyeleri güncellenmiştir. Teknolojik ömrünü tamamlayan, destek süresi sona ermiş ve yüksek bakım maliyetleri olan eski donanımlar platform dışına çıkarılmıştır.

TCMB Şubelerinden talep edilen TCMB Çeklerinin kodlanması ve takibinin daha etkin ve verimli yapılması amacıyla, Çek Takip ve Kodlama Sistemi 25 Ocak 2018 tarihi itibarıyla kullanıma alınmıştır.

Ödeme sistemleri iletişim altyapısında iyileştirme çalışmaları kapsamında katılımcı bankalarda ve TCMB merkez yerleşkelerinde bulunan cihazlar yenilenmiş, destek dışı kalan tüm donanımlar parkurdan çıkartılmıştır.

2.12.3 Banknot Basımına Yönelik Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları

2.12.4 Bilişim Teknolojileri Alanında Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları


59


2018 yılında TCMB tarafından düzenlenen eğitim etkinliklerine toplam 3.829 kişi katılmış, diğer kurum ve kuruluşların düzenlediği çeşitli programlardan toplam 543 TCMB personelinin yararlanması sağlanmış, yurt içi ve yurt dışında düzenlenen eğitim etkinliklerine ise toplam 21 TCMB personeli öğretim elemanı ve konuşmacı olarak katılmıştır. Uzman yardımcılarının hazırladığı 10 adet tez incelenmiş ve oluşturulan tez değerlendirme komisyonları tarafından başarılı bulunmuştur.

E-öğrenme (on-line eğitim) çalışmaları kapsamında, yöneticilerin yabancı dil gelişimini desteklemek amacıyla, on-line yabancı dil eğitim platformu ile İş Sağlığı ve Güvenliği yenileme eğitimleri kapsamında genel konular, sağlık konuları ve teknik konuları kapsayan e-eğitimler ilgili çalışanların kullanımına açılmıştır.

Yönetim kademesindeki çalışanların yetkinliklerinin artırılması amacıyla yöneticiler için “İnsan Kaynakları Yetkinlik Geliştirme Programı” ile orta kademe çalışanların yetkinliklerinin artırılması ve yönetim kadrolarına kaynak sağlanması amacıyla, çalışanlar için “İnsan Kaynakları Temel Düzey Yetkinlik Geliştirme Programı” düzenlenmiştir.

2.13 Eğitim Faaliyetleri

2018 yılında TCMB tarafından düzenlenen Banka içi eğitimlere 2.992 TCMB personeli katılmıştır. Bu eğitimler; “Bankacılık Eğitimleri” (1.118 katılımcı), “Geliştirme Eğitimleri” (1.827 katılımcı) ve “Konferans ve Paneller” (47 katılımcı)’dir (Grafik 2.13.1.1). Yine TCMB tarafından düzenlenmekte olan Banka Tanıtım Programlarına 826, Staj Programına 5 ve Yurtdışı Stajyer Öğrenci Programına 6 üniversite öğrencisi katılmıştır.

TCMB’ye bankalar tarafından yapılan istatistik raporlamaların kalitesini artırmak amacıyla, 5-6 Aralık 2018 tarihlerinde İstanbul’da “İstatistik Raporlama Sertifika Programı” adı ile bir eğitim gerçekleştirilmiştir. TCMB’nin veri derleme ilkeleri, istatistiklerimizin kullanım amacı ve paylaşım alanları tanıtılarak, bankalar tarafından yapılmakta olan raporlamaların kapsamı ile bunlara temel teşkil eden uluslararası istatistik standartlar hakkında bilgi verilmiştir. Program sonunda 54 bankacı sertifika almıştır.

2.13.1 TCMB Tarafından Düzenlenen Programlar

Grafik 2.13.1.1: TCMB Personeline Yönelik Eğitim Etkinlikleri (Personel Sayısı)

Geliştirme Eğitimleri%61,0(1.827)

Konferans vePaneller

%1,6(47)

Bankacılık Eğitimleri%37,4(1.118)

Kaynak: TCMB


60


İstanbul Merkez Bankacılığı Araştırma ve Eğitim Merkezi Genel Müdürlüğü, ulusal ve uluslararası paydaşlarla birçok eğitim programı düzenleyerek TCMB’nin hedeflerine katkı sağlamıştır. Bu çerçevede, İMB tarafından düzenlenen uluslararası eğitim faaliyetlerine 66 ülkenin merkez bankası ve ilgili politika yapıcı kuruluşları ile yurt içi kurumlardan toplam 543 çalışan katılım sağlamıştır.

İMB, merkez bankacılığı konularında seminer ve çalıştay niteliğinde 20 uluslararası eğitim programı düzenlemiştir. Söz konusu eğitim programlarından; siber güvenlik, kredi raporlama sistemleri, uygulamalı ekonometri, büyük veri kullanımı, reel sektör türev ürünleri kullanımı, finansal istikrar için finansal teknolojiler, ulusal ödeme sistemlerinin etkinliği ve güvenliğinin artırılması konularındaki 7 program ilk kez düzenlenmiştir. “Balkan School of Central Banking” sertifika programı da ilk kez gerçekleştirilmiştir. Balkan ülkeleri merkez bankalarına yönelik olarak tasarlanan söz konusu programda katılımcılara, ödeme sistemleri ve araçları, gelişmekte olan piyasalar merkez bankalarında büyük veriden yararlanma, reel kesimin türev ürün kullanımı ve bunun gelişmekte olan piyasa merkez bankalarına etkileri ile merkez bankacıları için uygulamalı ekonometri temel konu başlıklarındaki dört eğitim bir modül halinde 2 haftalık bir süre içinde verilmiştir.

İMB tarafından uluslararası eğitim programları kapsamında;

• 26-29 Mart 2018 tarihleri arasında “Corporates’ Use of Derivatives and Implications for Emerging Market Central Banks” konulu seminer,

• 11-13 Nisan 2018 tarihleri arasında “Sectoral Financial Accounts” konulu seminer,

• 16-19 Nisan 2018 tarihleri arasında “Internal Audit Practices at Central Banks” konulu seminer,

• 24-27 Nisan 2018 tarihleri arasında “Balance of Payments and External Statistics” konulu seminer,

• 7-9 Mayıs 2018 tarihleri arasında “Central Bank Communication: How to Keep Up with the Latest Trends” konulu seminer,

• 2-5 Temmuz 2018 tarihleri arasında Endonezya Merkez Bankası ile ortaklaşa “Central Bank Policy Mix: Issues, Challenges and Policy Response” konulu çalıştay,

• 3-15 Eylül 2018 tarihleri arasında “Balkan School of Central Banking” sertifika programı,

• 3-5 Eylül 2018 tarihleri arasında “Making Use of Big Data in Emerging Market Central Banks” konulu seminer,

• 10-13 Eylül 2018 tarihleri arasında “Payment Systems and Instruments” konulu seminer,

• 24-27 Eylül 2018 tarihleri arasında “Prudential Supervision of the Banking Sector and Macroprudential Regulations” konulu seminer,

• 1-3 Ekim 2018 tarihleri arasında “Foreign Exchange Reserve and Risk Management” konulu seminer,

• 8-12 Ekim 2018 tarihleri arasında “Survey Design and Implementation” konulu seminer,

• 17-19 Ekim 2018 tarihleri arasında “Cyber Security in Central Banks” konulu seminer,

• 5-8 Kasım 2018 tarihleri arasında “Monetary Policy and Financial Markets” konulu seminer,

• 12-15 Kasım 2018 tarihleri arasında “Applied Econometrics for Central Bankers” konulu seminer,

• 19-22 Kasım 2018 tarihleri arasında “Cash Circulation Management” konulu seminer,

2.13.2 Uluslararası Eğitim ve Teknik Destek Faaliyetleri


61


• 2-3 Aralık 2018 tarihleri arasında “Challenges and Worldwide Applications of Credit Reporting Systems” konulu çalıştay,

• 10 Aralık 2018 tarihinde Toronto Center ile ortaklaşa “Leveraging Fintech for Inclusive and Stable Financial Systems” konulu konferans,

• 11-14 Aralık 2018 tarihleri arasında Toronto Center ile ortaklaşa “Enhancing the Safety and Efficiency of the National Payments System” konulu seminer,

• 17-21 Aralık 2018 tarihleri arasında Toronto Center ile ortaklaşa “Understanding Risk Management in Islamic Banking in the Times of Fintech ” konulu çalıştay

düzenlenmiştir.

İMB tarafından düzenlenen 20 eğitim programında 66 ülkeden 464 uluslararası, 79 yurt içi katılımcı yer almıştır (Grafik 2.13.2.1).

İMB eğitim programlarına Asya, Avrupa, Afrika, Kuzey ve Güney Amerika ülkelerinden toplam 464 uluslararası katılımcı iştirak etmiştir (Grafik 2.13.2.2).

Grafik 2.13.2.1: İMB Uluslararası Eğitim Programlarına Katılımın Dağılımı (Katılımcı Sayısı)

Grafik 2.13.2.2: İMB Uluslararası Eğitim Programlarına Diğer Ülkelerden Katılımın Bölgesel Dağılımı (Katılımcı Sayısı)

UluslararasıKatılımcı

%85 (464)

Yurt İçiKatılımcı%15 (79) Avrupa

%25 (119)Asya

%30 (140)

Orta Doğu veAfrika

%41 (191)

Güney Amerika%3 (12)

Kuzey Amerika%1 (2)



62


Grafik 2.13.3.1: Banka Dışı Kısa Süreli Eğitim Programları (Personel Sayısı)

Grafik 2.13.3.2: Lisansüstü Eğitime Devam Eden TCMB Personeli (Personel Sayısı)

Diğer kurum ve kuruluşların yurt içinde düzenlediği kısa süreli eğitim programlarına 177 TCMB personelinin, yurt dışındaki programlara ise 182 TCMB personelinin katılımı sağlanmıştır. Ek olarak, Akademik Çalışmalar İçin Mali Destek Programı (AÇMDP) kapsamında çeşitli kurum ve kuruluşların düzenlediği programlara da 35 TCMB personelinin katılımı sağlanmıştır (Grafik 2.13.3.1).

Lisansüstü (Yüksek Lisans ve Doktora) eğitim programlarına, yurt içinde yeni başlayan 24 kişiyle birlikte toplam 117 TCMB personeli, yurt dışında ise yeni başlayan 10 kişiyle birlikte toplam 32 TCMB personeli devam etmiştir (Grafik 2.13.3.2).

2.13.3 Diğer Kurum ve Kuruluşlar Tarafından Düzenlenen Programlar

Yurt Dışı KısaSüreli Eğitim

%46,2(182)

Yurt İçi Kısa Süreli Eğitim%44,9(177)

Yurt Dışı Lisansüstü%21,5

(32)

Yurt İçi Lisansüstü%78,5(117)

Akademik Çalışmalar İçinMali Destek Programı

%8,9(35)



63


TCMB, Sanat Koleksiyonu’ndan seçilen eserlerle gerçekleştirdiği yurt dışı sergileri ile Türk resim sanatının uluslararası platformda tanıtımına katkı sağlarken, yurt içi sergiler aracılığıyla da sanat koleksiyonunun tanıtımının yanı sıra ülkemizin kültür mirasının gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlamayı hedeflemektedir.

Bu kapsamda, Malatya’da, Fehmi Kolçak Devlet Sanat Galerisinde 2-31 Ekim 2018 tarihleri arasında gerçekleştirilen ve küratörlüğünü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Burcu Pelvanoğlu’nun yaptığı “Malatya Modern’e Doğru İlk Adım” sergisi, TCMB Sanat Koleksiyonu’ndan resim, heykel ve seramik örnekleri içeren toplam 48 adet eseri bir araya getirmiştir.

Sergi etkinlikleri kapsamında sergi küratörü, akademisyenler ve üniversite öğrencilerinin katılımıyla 7 Ekim 2018 tarihinde bir panel düzenlenmiş, ayrıca, sergi salonunda her gün ilkokul ve güzel sanatlar liseleri öğrencilerine yönelik etkinlikler gerçekleştirilmiştir. Sergiyi yaklaşık 4.000 kişi ziyaret etmiştir.

Bursa’da, Bursa Büyükşehir Belediyesi Merinos Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi’nde 18 Aralık 2018-15 Ocak 2019 tarihleri arasında gerçekleştirilen ve küratörlüğünü Prof. Dr. Burcu Pelvanoğlu’nun yaptığı “Bakış” Sergisi, TCMB Sanat Koleksiyonu’ndan, 26 sanatçıya ait 29 eseri bir araya getirmiştir. Bakış Sergisi kapsamında Prof. Dr. Burcu Pelvanoğlu’nun konuşmacı olarak katıldığı bir panel düzenlenmiştir. Ayrıca Sergi kapsamında lise öğrencilerine yönelik olarak yaratıcı drama etkinliği düzenlenmiştir.

TCMB tarafından düzenlenen kültürel ve sanatsal etkinlikler çerçevesinde çalışanlarımız arasındaki birlikteliği ve dayanışmayı artırmaya yönelik olarak Sanat Merkezi-Atrium’da “Mini Konser”ler düzenlenmiştir.

Ayrıca, 15 Kasım 2018 tarihinde “Senfoni ile Türküler” adlı konser bu kez de Banknot Matbaası Genel Müdürlüğü’nde gerçekleştirilmiştir. TCMB çalışanları ve emeklilerince oluşturulan; Türk Sanat Müziği Korosunun konserleri 1 Şubat ve 26 Nisan 2018 tarihlerinde, Türk Halk Müziği Korosunun konserleri 7 Şubat ve 8 Mayıs 2018 tarihlerinde, Tasavvuf Müziği Korosunun konseri ise 29 Mayıs 2018 tarihinde Hacettepe Üniversitesi Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilmiştir.

TCMB kurumsal kimliğinin ulusal ve uluslararası platformda tanıtılması, kültürel ve sanatsal faaliyetlerin artırılması, iç ve dış iletişim kanallarının güçlendirilmesi ve fotoğraf sanatı ile sanatçılarının desteklenmesi amacıyla, “Ekonomi ve Zanaat” temalı II. Uluslararası Fotoğraf Yarışması düzenlenmiştir. Yarışmaya, 75 ülkeden 2.534 fotoğraf sanatçısı toplam 8.891 fotoğrafla katılım sağlamıştır.

Uluslararası Fotoğraf Sanatı Federasyonu (FIAP) ve Türkiye Fotoğraf Sanatı Federasyonu (TFSF) destekleri ile yürütülen, jüri üyeliğini fotoğraf sanatçıları İbrahim Zaman, Ersin Alok, İlyas Göçmen, Tekin Ertuğ ve Nurullah Genç’in yaptığı yarışma sonucunda, üç ödül, 10 mansiyon, 60 sergileme ve bir TCMB Özel Ödülü verilmiş ve birinciliği Hindistanlı sanatçı Abhijit Banerjee “Life and Livelihood” adlı eseriyle elde etmiştir. Yarışma sonucunda, 32’si yabancı sanatçılara ait olmak üzere toplam 74 fotoğraf ödüllendirilmiştir. Yarışmanın ödül töreni ve ödül alan fotoğrafların yer aldığı sergi Ankara’da düzenlenmiştir.

TCMB iç iletişim ve sportif etkinlikler kapsamında, çalışanlar arasındaki iletişimi ve motivasyonu artırmak amacıyla İdare Merkezi ve Şube çalışanlarının katılımıyla 21-22 Nisan 2018 tarihlerinde Antalya’da, “9. Spor Festivali” düzenlenmiştir. Gelenekselleşen ve ilginin giderek arttığı Festival’de bu yıl on bir branşta toplam 738 sporcu mücadele etmiştir. Çalışanların aileleriyle birlikte katılımın yaklaşık 1.200 kişiye ulaştığı etkinlik dostluk ortamında geçmiştir.

2.14 Kültür, Sanat ve Spor Faaliyetleri


64


Şube çalışanlarının motivasyonlarının ve iç iletişimlerinin pekiştirilmesi amacıyla tüm Şubelerin katılımıyla, 12 Mayıs 2018 tarihinde eş zamanlı olarak, “Doğa Yürüyüşü” etkinliği gerçekleştirilmiştir. Etkinliğe çalışanlarımız aileleriyle birlikte katılım sağlamışlardır.

TCMB çalışanlarının yaşam kalitelerini yükseltmek, günlük streslerinden arınarak iş verimliliklerini artırmak amacıyla yüksek standartlardaki ekipmanlarla yenilenen TCMB Spor Merkezinin yeni yerindeki açılışı 26 Eylül 2018 tarihinde yapılmıştır.

Sportif etkinlikler kapsamında, TCMB’nin üyesi bulunduğu Avrupa Merkez Bankaları Kültür ve Spor Kulüpleri Birliğine üye merkez bankalarının ev sahipliğinde organize edilerek 16 takım arasında gerçekleştirilen Euro Futbol (İtalya) turnuvasında TCMB takımı Avrupa Şampiyonu olmuştur. Ayrıca Euro Tenis (Yunanistan), Euro Voleybol (Macaristan), Euro Swim (Malta) ve Euro Satranç (Belçika) turnuvalarına TCMB takımlarının katılımı sağlanmıştır.

Avrupa Merkez Bankaları Spor ve Kültür Kulüpleri Birliği’nin etkinlikleri kapsamında TCMB ev sahipliğinde, 17-21 Ekim 2018 tarihleri arasında Antalya’da düzenlenen “Avrupa Merkez Bankaları Basketbol Turnuvası”na Estonya, Belçika, Slovenya, İspanya, Romanya, Yunanistan, ECB, BIS ve TCMB takımlarından toplam 107 sporcu katılmıştır.

Ankara’da yer alan kurum-şirket takımlarının katılımıyla düzenlenen Ankara Kurumlararası Basketbol, Futbol ve Masa Tenisi Turnuvaları’na TCMB takımlarının katılımı sağlanmıştır.

İdare Merkezi birimleri ve Ankara Şubesi çalışanlarının katılımıyla Kasım ve Aralık aylarında Ankara’da “Halı Saha Futbol Turnuvası” düzenlenmiştir.

TCMB’nin ev sahipliğinde düzenlenen ve Türkiye’de yerleşik bankaların katıldığı geleneksel “Bankalararası Satranç Turnuvası”nın on ikincisi 8 Aralık 2018 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir.

Kurumsal aidiyet duygularının güçlendirilmesi amacıyla, TCMB çalışanlarının eğitim, spor, sanat ve kültür alanlarında üstün başarı elde etmiş çocuklarının ödüllendirilmesi projesi kapsamında, Başkan Murat Çetinkaya tarafından makamda kabul edilen çalışanlar ve çocuklarına ödül ve plaketleri verilmiştir. Ayrıca 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı etkinlikleri kapsamında Ankara’daki ilkokul öğrencilerinden oluşan bir grup ile TCMB çalışanlarının çocukları resim sergisi ve diğer aktivitelere katılım sağlamıştır.

2.534 sanatçı “Ekonomi ve Zanaat” konulu uluslararası yarışmada 75 ülkeden 2.534 fotoğraf sanatçısı toplam 8.891 fotoğrafla katılım sağlamıştır.

Ekonomi ve Zanaat


65


Yurt içi ve yurt dışında düzenlenen ekonomi ve finans alanlarındaki akademik ve/veya politika üretmeye yönelik konferanslar ile diğer akademik ve politika üretici çalışmaların desteklenmesine yönelik olarak 2006 yılından itibaren yürütülmekte olan AÇMDP 2018 yılında da devam etmiştir. AÇMDP kapsamında, mali destek talebinde bulunan 32 akademik etkinliğe mali yardım yapılmıştır.

1999 depreminden sonra TCMB ile Yunanistan Merkez Bankasının katkılarıyla inşa edilerek 2001-2002 yılında eğitime açılan “Merkez Bankası Derince Anadolu Lisesi”nin 17. Dönem Mezuniyet Töreni 25 Mayıs 2018 tarihinde gerçekleştirilmiş, dereceye giren öğrencilere plaket ve hediyeler verilmiştir. Törene, TCMB yetkilileri ile İl Protokolü ve öğrenci aileleri katılmıştır. 2002 yılından bu yana, anılan liseden mezun olarak bir yükseköğrenim kurumuna kaydını yaptıran başarılı öğrencilere belirli kriterler çerçevesinde verilen karşılıksız eğitim bursu uygulamasına devam edilmiş, burstan yararlanan öğrenci sayısı 104’e ulaşmıştır. Ayrıca eğitim amaçlı yardım giderleri kapsamında, fotokopi makinesi, projeksiyon cihazı, klima ve çeşitli spor malzemeleri alımı gerçekleştirilerek eğitimin kalitesi artırılmaya çalışılmıştır.

Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetleri kapsamında 63 kamu kurumuna 4.600 adet demirbaş (masa, sandalye, bilgisayar) yardımında bulunulmuştur.

2.15 Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetleri


66


2017 yılında başlatılan Kurumsal Dönüşüm çalışmaları 2018 yılında hız kazanarak devam etmiştir. Kurumsal dönüşüm programı ile TCMB’nin geleceğin merkezi olma yolunda küresel ölçekte en iyi standartları yakalamış, sürekli gelişime açık, dünyada ve ülkemizde öncü bir kurum olarak örnek olması, ülkemizin ekonomik istikrarına ve kalıcı büyüme hedeflerine daha güçlü bir şekilde katkı vermesi hedeflenmiştir.

Kurumsal dönüşümün ana odağı; organizasyonda verimlilik artışı, süreçlerin daha etkin ve yalın hale getirilmesi, insan kaynağı uygulamalarının küresel standartlarda ve gelişimi sağlayacak nitelikte olması, ana işlere odaklanma gerekliliği ve kurum kültürünün yeni bakış açısına destek verecek şekilde yeniden gözden geçirilmesi olmuştur.

Bu kapsamda; TCMB’nin etkinliğini artıracak yeni organizasyon yapısı 1 Mart 2018 tarihinde hayata geçmiştir. Organizasyonun yalınlaştırılması, süreçlerin merkezileşmesi, verimliliği esas alan bir yapıya kavuşturulması, stratejilerle ve uluslararası en iyi örneklerle uyumlu hale getirilmesi hedeflenmiştir.

İş süreçleri çalışanların katılımıyla yeniden tasarlanmış, düzenlenen çalıştaylarla iyileştirme alanları saptanmış, hedef süreçlere ulaşmak amacıyla birimlerin yapması gereken çalışmalar ile bilgi teknolojileri alanında geliştirilmesi gereken alanlar belirlenmiştir. Süreç çalışmalarında gündeme gelen konular somut kazanımlara dönüştürülmeye başlanmıştır.

Yeni kariyer yönetimi çalışmaları tamamlanmış; dünyadaki iyi uygulamaları temel alan, uzmanlaşmaya dayalı, yalın, anlaşılır, insan kaynağının gelişimine önem veren bir yapı kurulmuştur.

Proje yönetimi ve takibi kapsamında; kurumsal gelişime katkı sağlayan, iç ve dış paydaşlarla iletişimi güçlendirerek ortak çalışmaları teşvik eden inisiyatifler tasarlanmıştır. 2018 yıl sonu itibarıyla araştırma, kariyer yönetimi, çift yönlü iletişim, risk yönetimi, ödeme sistemleri, destek hizmetleri ve süreç yönetimi alanlarını kapsayan inisiyatifler başarılı şekilde hayata geçirilmiştir. Proje süreci devam eden inisiyatiflerden finansal işlemlerin takibi ve raporlanması, emisyon işlemlerinin daha yüksek standartlarda gerçekleştirilmesi ve bilişim teknolojilerinden daha etkin şekilde yararlanılması konularında kayda değer çıktılar alınmış, söz konusu çıktılardan uygulamalarda yararlanılmaya başlanmıştır. TCMB bünyesinde gerçekleştirilen ödeme, tahakkuk, hesap kayıt ve takip işlemlerinin ortak standartlar üzerinden öncü teknolojilerden yararlanılarak gerçekleştirilmesini esas alan ortak muhasebe çalışmalarına başlanmış ve ilerleme kaydedilmiştir.

2.16 Kurumsal Dönüşüm Faaliyetleri

Yeni kariyer yönetimi çalışmaları tamamlanmış; dünyadaki iyi uygulamaları temel alan, uzmanlaşmaya dayalı, yalın, anlaşılır, insan kaynağının gelişimine önem veren bir yapı kurulmuştur.

Yeni Kariyer Yönetimi Çalışmaları

3. Bölüm Finansal Tablolar

67


3. BÖLÜM FINANSAL TABLOLAR

Fotoğraf: Hakan Çöplü - Semerci


68



69


AKTİFAçıklama

No. Türk Lirası Yabancı Para Toplam1. Altın 3.4.2.1 - 105.904.019.148 105.904.019.148

1.1 Uluslararası Standartta Olan (Safi Gram) 488.531.099,25 - 105.904.019.148 105.904.019.148

2. Yabancı Para Banknotlar 3.4.2.2 - 18.069.286.283 18.069.286.283 3. Yurt Dışı Bankalar 3.4.2.3 - 364.548.310.930 364.548.310.930

3.1 YP Menkul Kıymetler - 129.717.482.052 129.717.482.052 3.2 Mevduat - 49.324.206.589 49.324.206.589 3.3 Diğer - 185.506.622.289 185.506.622.289

4. Rezerv Dilimi Pozisyonu 3.4.2.4 - 825.727.273 825.727.273 5. Menkul Kıymetler 3.4.2.5 13.703.784.910 - 13.703.784.910

5.1 Devlet İç Borçlanma Senetleri 13.372.059.760 - 13.372.059.760 5.2 Diğer 331.725.150 - 331.725.150

6. Para Politikası İşlemlerinden Alacaklar 3.4.2.6 109.297.097.563 - 109.297.097.563 6.1 Açık Piyasa İşlemleri 34.940.725.173 - 34.940.725.173 6.2 Bankalararası Para Piyasası İşlemleri 74.356.372.390 - 74.356.372.390

7. Yurt İçi Bankalar 3.4.2.7 - 6.230.499.299 6.230.499.299 8. Krediler 3.4.2.8 - 80.982.290.104 80.982.290.104

8.1 İç Krediler - 80.934.618.898 80.934.618.898 8.1.1 Reeskont Kredileri - 80.934.618.898 80.934.618.898 8.1.2 Diğer Krediler - - -

8.2 Dış Krediler - 47.671.207 47.671.207 9. İştirakler 3.4.2.9 - 1.468.826.671 1.468.826.671 10. SDR Tahsisatı Nedeniyle Hazine Yükümlülüğü 3.4.2.4 - 7.844.169.143 7.844.169.143 11. Duran Varlıklar (Net) 3.4.2.10 541.978.591 - 541.978.591 12. Takipteki Alacaklar (Net) 3.4.2.8 -8.188.811.020 8.188.811.020 -

12.1 Takipteki Alacaklar - 8.188.811.020 8.188.811.020 12.2 Takipteki Alacaklar Karşılığı (-) -8.188.811.020 - - 8.188.811.020

13. Diğer Aktifler 3.4.2.11 10.706.277.270 1.377.531.460 12.083.808.730 13.1 Uluslararası Standartta Olmayan Altın

(Safi Gram) 3.177.797,62 3.4.2.1 688.884.578 - 688.884.578 13.2 Madeni Para 83.669.894 - 83.669.894 13.3 Gelir Tahakkukları 68.490.602 - 68.490.602 13.4 Diğer 9.865.232.196 1.377.531.460 11.242.763.656

TOPLAM 126.060.327.314 595.439.471.330 721.499.798.644

3.1 31.12.2018 Tarihli Bilanço


70


PASİFAçıklama

No. Türk Lirası Yabancı Para Toplam1. Tedavüldeki Banknotlar 3.4.2.12 132.261.722.385 - 132.261.722.385 2. Para Politikası İşlemlerinden Borçlar 3.4.2.6 13.597.425.610 - 13.597.425.610

2.1 Açık Piyasa İşlemleri - - -2.2 Bankalararası Para Piyasası İşlemleri 7.306.262.137 - 7.306.262.137 2.3 Likidite Senetleri - - -2.4 Diğer 6.291.163.473 - 6.291.163.473

3. Mevduat 3.4.2.13 77.433.284.380 334.846.389.978 412.279.674.358 3.1 Kamu Sektörü Mevduatı 17.493.776.155 22.097.911.834 39.591.687.989

3.1.1 Hazine, Genel ve Özel Bütçeli İdareler 17.491.286.956 22.092.342.608 39.583.629.564 3.1.2 Diğer 2.489.199 5.569.226 8.058.425

3.2. Bankacılık Sektörü Mevduatı 59.329.230.568 309.251.672.318 368.580.902.886 3.2.1 Yurt İçi Bankalar 39.012.379.310 150.570.781.535 189.583.160.844

3.2.1.1 Nakit 39.012.379.310 123.455.498.935 162.467.878.244 3.2.1.2 Teminat - 27.115.282.600 27.115.282.600

3.2.1.2.1 Nakit - 27.115.282.600 27.115.282.600 3.2.1.2.2 Altın (Safi Gram) - - - -

3.2.2 Yurt Dışı Bankalar 20.316.851.259 - 20.316.851.259 3.2.3 Zorunlu Karşılıklar Bloke Hesabı - 158.680.890.783 158.680.890.783

3.2.3.1 Nakit - 107.724.618.540 107.724.618.540 3.2.3.2 Altın (Safi Gram) 235.059.291,35 3.4.2.1 - 50.956.272.243 50.956.272.243

3.2.4 Diğer - - -3.3 Diğer Mevduat 610.277.657 3.496.805.826 4.107.083.482

3.3.1 İşçi Dövizleri - 2.396.693.504 2.396.693.504 3.3.2 Uluslararası Kuruluşlar 91.036.932 - 91.036.932 3.3.3 Fonlar 212.302.894 36.037 212.338.931 3.3.4 Diğer 306.937.831 1.100.076.285 1.407.014.115

4. Yurt Dışı Bankalar 3.4.2.3 - 10.614.051.729 10.614.051.729 5. Rezerv Dilimi İmkânı 3.4.2.4 - 825.727.273 825.727.273 6. SDR Tahsisatı 3.4.2.4 - 7.844.169.143 7.844.169.143 7. Vergi Yükümlülüğü 3.4.2.14 10.807.347.617 - 10.807.347.617

7.1 Ödenecek Vergiler 10.776.873.207 - 10.776.873.2077.2 Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü 30.474.410 - 30.474.410

8. Karşılıklar 3.4.2.15 416.661.807 - 416.661.807 9. Sermaye ve İhtiyat Akçesi 3.4.2.16 27.602.160.432 - 27.602.160.432

9.1 Ödenmiş Sermaye 25.000 - 25.0009.2 Sermaye Enflasyon Düzeltme Farkı 46.208.524 - 46.208.5249.3 İhtiyat Akçesi 27.555.926.908 - 27.555.926.908

10. Değerleme Hesabı 3.4.2.17 45.004.664.079 - 45.004.664.079 11. Dönem Kârı 3.4.2.20 56.279.555.434 - 56.279.555.434 12. Diğer Pasifler 3.4.2.18 3.043.262.968 923.375.810 3.966.638.778

12.1 Hazine Altınları (Safi Gram) 527.329,35 3.4.2.1 74.913.854 39.400.869 114.314.724 12.2 Akreditifler - 115.917.447 115.917.447 12.3 Gider Tahakkukları 49.467.737 - 49.467.737 12.4 Diğer 2.918.881.376 768.057.494 3.686.938.870

TOPLAM 366.446.084.711 355.053.713.933 721.499.798.644

NAZIM HESAPLAR 3.4.2.19 1.497.251.202.204


71


3.2 31.12.2018 ve 31.12.2017 Tarihli Bilançolar

AKTİF Açıklama No. 2018 20171. Altın 3.4.2.1 105.904.019.148 88.778.169.804

1.1 Uluslararası Standartta Olan 105.904.019.148 88.778.169.8042. Yabancı Para Banknotlar 3.4.2.2 18.069.286.283 10.581.358.4663. Yurt Dışı Bankalar 3.4.2.3 364.548.310.930 306.351.078.099

3.1 YP Menkul Kıymetler 129.717.482.052 251.841.977.1063.2 Mevduat 49.324.206.589 21.989.215.5543.3 Diğer 185.506.622.289 32.519.885.439

4. Rezerv Dilimi Pozisyonu 3.4.2.4 825.727.273 606.030.2955. Menkul Kıymetler 3.4.2.5 13.703.784.910 14.531.545.390

5.1 Devlet İç Borçlanma Senetleri 13.372.059.760 14.531.545.3905.2 Diğer 331.725.150 -

6. Para Politikası İşlemlerinden Alacaklar 3.4.2.6 109.297.097.563 137.553.171.4776.1 Açık Piyasa İşlemleri 34.940.725.173 34.295.896.4426.2 Bankalararası Para Piyasası İşlemleri 74.356.372.390 103.257.275.035

7. Yurt İçi Bankalar 3.4.2.7 6.230.499.299 19.467.018.3988. Krediler 3.4.2.8 80.982.290.104 47.714.675.890

8.1 İç Krediler 80.934.618.898 47.680.497.1338.1.1 Reeskont Kredileri 80.934.618.898 47.680.497.1338.1.2 Diğer Krediler - -

8.2 Dış Krediler 47.671.207 34.178.7579. İştirakler 3.4.2.9 1.468.826.671 1.064.813.13010. SDR Tahsisatı Nedeniyle Hazine Yükümlülüğü 3.4.2.4 7.844.169.143 5.757.111.69811. Duran Varlıklar (Net) 3.4.2.10 541.978.591 324.862.26512. Takipteki Alacaklar (Net) 3.4.2.8 - -

12.1 Takipteki Alacaklar 8.188.811.020 5.843.448.37312.2 Takipteki Alacaklar Karşılığı (-) -8.188.811.020 -5.843.448.373

13. Diğer Aktifler 3.4.2.11 12.083.808.730 4.240.648.51213.1 Uluslararası Standartta Olmayan Altın 3.4.2.1 688.884.578 499.631.33213.2 Madeni Para 83.669.894 61.491.59013.3 Gelir Tahakkukları 68.490.602 60.174.80013.4 Diğer 11.242.763.656 3.619.350.789

TOPLAM 721.499.798.644 636.970.483.424


72


PASİF Açıklama No. 2018 20171. Tedavüldeki Banknotlar 3.4.2.12 132.261.722.385 131.457.662.3822. Para Politikası İşlemlerinden Borçlar 3.4.2.6 13.597.425.610 19.808.748.338

2.1 Açık Piyasa İşlemleri - -2.2 Bankalararası Para Piyasası İşlemleri 7.306.262.137 77.346.6972.3 Likidite Senetleri - -2.4 Diğer 6.291.163.473 19.731.401.641

3. Mevduat 3.4.2.13 412.279.674.358 377.768.522.2233.1 Kamu Sektörü Mevduatı 39.591.687.989 49.361.624.785

3.1.1 Hazine, Genel ve Özel Bütçeli İdareler 39.583.629.564 49.351.415.5663.1.2 Diğer 8.058.425 10.209.219

3.2. Bankacılık Sektörü Mevduatı 368.580.902.886 323.504.239.6343.2.1 Yurt İçi Bankalar 189.583.160.844 94.825.686.100

3.2.1.1 Nakit 162.467.878.244 - 3.2.1.2 Teminat 27.115.282.600 -

3.2.1.2.1 Nakit 27.115.282.600 - 3.2.1.2.2 Altın (Safi Gram) - -

3.2.2 Yurt Dışı Bankalar 20.316.851.259 2.429.961.8053.2.3 Zorunlu Karşılıklar Bloke Hesabı 158.680.890.783 226.247.656.863

3.2.3.1 Nakit 107.724.618.540 169.214.107.415 3.2.3.2 Altın 3.4.2.1 50.956.272.243 57.033.549.448

3.2.4 Diğer - 934.8663.3 Diğer Mevduat 4.107.083.482 4.902.657.804

3.3.1 İşçi Dövizleri 2.396.693.504 2.508.008.1443.3.2 Uluslararası Kuruluşlar 91.036.932 70.634.5923.3.3 Fonlar 212.338.931 242.833.5783.3.4 Diğer 1.407.014.115 2.081.181.490

4. Yurt Dışı Bankalar 3.4.2.3 10.614.051.729 2.842.3995. Rezerv Dilimi İmkânı 3.4.2.4 825.727.273 606.030.2956. SDR Tahsisatı 3.4.2.4 7.844.169.143 5.757.111.6987. Vergi Yükümlülüğü 3.4.2.14 10.807.347.617 3.256.768.727

7.1 Ödenecek Vergiler 10.776.873.207 3.242.852.0337.2 Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü 30.474.410 13.916.694

8. Karşılıklar 3.4.2.15 416.661.807 386.450.6469. Sermaye ve İhtiyat Akçesi 3.4.2.16 27.602.160.432 21.587.173.355

9.1 Ödenmiş Sermaye 25.000 25.0009.2 Sermaye Enflasyon Düzeltme Farkı 46.208.524 46.208.5249.3 İhtiyat Akçesi 27.555.926.908 21.540.939.831

10. Değerleme Hesabı 3.4.2.17 45.004.664.079 55.296.111.08311. Dönem Kârı 3.4.2.20 56.279.555.434 18.383.903.38912. Diğer Pasifler 3.4.2.18 3.966.638.778 2.659.158.889

12.1 Hazine Altınları 3.4.2.1 114.314.724 441.776.04812.2 Akreditifler 115.917.447 274.758.67412.3 Gider Tahakkukları 49.467.737 54.565.67212.4 Diğer 3.686.938.870 1.888.058.495

TOPLAM 721.499.798.644 636.970.483.424NAZIM HESAPLAR 3.4.2.19 1.497.251.202.204 1.228.964.474.757


73


3.3 2018 ve 2017 Hesap Dönemlerine Ait Kâr/Zarar Tabloları

Açıklama No. 2018 2017Faiz Geliri 3.4.2.20 30.135.305.125 17.060.635.721Faiz Gideri 3.4.2.20 -12.302.501.417 -6.924.814.084Net Faiz Geliri/Gideri 17.832.803.707 10.135.821.636Komisyon ve Hizmet Geliri 3.4.2.20 713.448.983 610.351.177Komisyon ve Hizmet Gideri 3.4.2.20 -37.264.289 -15.822.581Net Komisyon ve Hizmet Geliri/Gideri 676.184.695 594.528.596Faiz Dışı Gelir 3.4.2.20 75.941.945.672 14.697.521.887Faiz Dışı Gider 3.4.2.20 -27.569.466.882 -3.941.452.688Net Faiz Dışı Gelir/Gider 48.372.478.791 10.756.069.199Vergi Öncesi Kâr/Zarar 66.881.467.192 21.486.419.431Vergi Gideri -10.601.911.759 -3.102.516.042Vergi Karşılığı -10.610.547.065 -3.091.367.708Ertelenmiş Vergi Geliri/Gideri 3.4.2.14 8.635.306 -11.148.334Net Dönem Kârı/Zararı 56.279.555.434 18.383.903.389


74


3.4 Açıklamalar

TCMB, yasal defterlerini vergi mevzuatına ve 1211 sayılı TCMB Kanunu’na, yasal finansal tablolarını 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’na ve 1211 sayılı TCMB Kanunu’na uygun olarak hazırlamaktadır.

Muhasebenin dönemsellik, tam açıklama, ihtiyatlılık, sosyal sorumluluk, kişilik, işletmenin sürekliliği, parayla ölçülme, maliyet esası, tarafsızlık ve belgelendirme, tutarlılık, özün önceliği ve önemlilik ilkeleri, finansal olayların kaydedilmesi ve ölçülmesinde TCMB muhasebe uygulamalarının temel dayanağını oluşturmaktadır.

TCMB’nin gerçekleştirdiği işlemler işlem tarihindeki kurlar üzerinden Türk lirasına çevrilmektedir. Finansal tabloların hazırlanması sırasında, yabancı para cinsinden kayıtlara geçirilmiş olan varlık ve yükümlülük hesapları raporlama tarihindeki cari döviz ve efektif alış kurları esas alınarak Türk lirasına çevrilmektedir.

1211 sayılı TCMB Kanunu’nun 61. maddesi gereğince, Türk lirası değerinin yabancı paralar karşısında değişmesi nedeniyle TCMB’nin aktif ve pasifindeki altın ve dövizlerin yeniden değerlemesi sonucu oluşan gerçekleşmemiş gelir ve giderler TCMB bilançosunun aktif veya pasifinde “Değerleme Hesabı” kaleminde izlenmektedir. Bu gelir ve giderlerin gerçekleşmesi halinde, gerçekleşen tutarlar kâr/zarar hesaplarına aktarılmaktadır.

Finansal tablolar, Türk lirası cinsinden ifade edilmektedir.

3.4.1.1 Altın Rezervi

TCMB altın rezervleri, TCMB kasasında, yurt dışı bankalarda ve BİST nezdinde tutulan uluslararası standartta olan ve uluslararası standartta olmayan altınlardan oluşmaktadır.

Banka, altın rezervlerinin yönetimine ilişkin olarak, doğrudan alım ve satım işlemleri, altın muhafaza hesapları, vadeli altın depo işlemleri, altın karşılığı döviz ve döviz karşılığı altın swapları, lokasyon swapları, fiziki altın nakil işlemleri ve benzeri işlemleri yapabilmektedir.

Zorunlu karşılık tesisi için bankalar ve finansman şirketleri tarafından yatırılan altınlar da yurt dışı bankalar ve BİST nezdinde takip edilmektedir.

Altın, alım tarihinde geçerli fiyatlar üzerinden kayda alınmakta ve izleyen dönemlerde Gerçeğe Uygun Değer (GUD) ile değerlenmektedir. GUD, haftanın ve ayın son iş gününde Londra Altın Borsasında açıklanan son gün saat 10:30’da kote edilen altın fiyatı ve 1 ons altın = 31,1035 gram esas alınarak hesaplanmakta, bu değerleri üzerinden günlük olarak Türk lirasına çevrilerek bilançoda gösterilmektedir. Altının fiyat ve kur farkı değişiminden kaynaklanan GUD değişiklikleri gerçekleşmemiş kazanç ya da kayıp olarak 1211 sayılı TCMB Kanunu’nun 61. maddesi gereğince “Değerleme Hesabı”nda takip edilmektedir.

3.4.1.2 Finansal Varlıklar ve Yükümlülükler

a) GUD Farkı Kâr veya Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar

Likidite yönetimi ve rezerv yönetimi amacıyla tutulan Türk lirası ve yabancı para menkul kıymetler GUD farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklardır.

1211 sayılı TCMB Kanunu’nun açık piyasa işlemleri ile ilgili 52. maddesine ve altın ve dövizle ilgili işlemlere ilişkin 53. maddesine dayanılarak, TCMB’nin kendi nam ve hesabına satın aldığı menkul kıymetler bu grupta sınıflandırılmaktadır. GUD farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar, kayda alınmalarının ardından ay sonları itibarıyla GUD’ları ile değerlemeye tabi tutulmakta ve oluşan kazanç ve kayıplar, kâr/zarar hesaplarına intikal ettirilmektedir. Bu finansal varlıkların elde etme maliyeti ile GUD’ları arasındaki değer farkları, bilançoda “3. Yurt Dışı Bankalar” ve “5. Menkul Kıymetler” kalemlerine yansıtılmaktadır.

3.4.1 Finansal Raporlama Esasları


75


GUD, BİST’te aynı gün valörlü işlemler için oluşan ağırlıklı ortalama fiyat, bu fiyatların bulunmaması durumunda ise, ilgili menkul kıymetlerin TCMB’nin Resmi Gazete’de günlük olarak açıkladığı fiyatları üzerinden hesaplanmaktadır. Yabancı para menkul kıymetler, ay sonları itibarıyla ilgili uluslararası piyasalarda oluşan kapanış fiyatları üzerinden hesaplanan GUD’ları ile değerlenmektedir.

GUD farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıkların elde tutulması esnasında kazanılan faizler, faiz gelirleri içerisinde gösterilmektedir.

b) Krediler

TCMB tarafından verilen krediler, kredi tutarının karşı tarafa transferi ile kayıtlara yansıtılmaktadır. Krediler etkin faiz yöntemi kullanılarak iskonto edilmiş maliyeti üzerinden gösterilir. Etkin faiz yöntemi; finansal varlığın itfa edilmiş maliyet ile değerlenmesi ve ilgili faiz gelirinin ilişkili olduğu döneme dağıtılması yöntemidir. Etkin faiz oranı; finansal aracın beklenen ömrü boyunca veya uygun olması durumunda daha kısa bir zaman dilimi süresince tahsil edilecek tahmini nakit toplamını, ilgili finansal varlığın tam olarak net bugünkü değerine indirgeyen orandır.

c) İştirakler

İlk olarak alış maliyetleri ile kaydedilmektedir. Kayda alınmalarını takip eden dönemlerde GUD’u, piyasa fiyatları veya diğer değerleme yöntemleri kullanılarak belirlenmektedir. GUD değişiklikleri sebebiyle oluşan gerçekleşmemiş kazanç ve kayıplar, “12. Diğer Pasifler” kaleminde takip edilmektedir. İştiraklere ilişkin temettüler, temettü alma hakkının kesinleştiği dönemde kâr/zarar tablosuna yansıtılmaktadır.

d) Geri Satım Vaadiyle Alım İşlemleri

Türk lirası cinsinden menkul kıymetlerin geri satım vaadiyle alım işlemleri TCMB’nin yürüttüğü açık piyasa işlemleri çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Geri satım vaadiyle alım işlemleri, teminat karşılığı verilen kredi şeklinde muhasebeleştirilmektedir. Nakit alacaklar, işlem tarihinde verilen tutar kadar, aktifte “6. Para Politikası İşlemlerinden Alacaklar / 6.1 Açık Piyasa İşlemleri” kaleminde gösterilirken, teminat olarak alınan menkul kıymetler nazım hesaplarda takip edilmektedir. Bankalardan alınan faizler etkin faiz yöntemi kullanılarak ay sonlarında tahakkuk ettirilmektedir. Vadede işlemden doğan faiz geliri kâr/zarar tablosuna yansıtılmaktadır.

e) Finansal Varlıklarda Değer Düşüklüğü

GUD farkı kâr veya zarara yansıtılanlar dışındaki finansal varlıklar için beklenen kredi değer düşüklüğü modeli uygulanmaktadır. Beklenen kredi zararının hesaplanmasında KDK’ların her yıl yayınladıkları geçiş matrisi verileri kullanılmaktadır. Temerrüt halinde kayıp oranı için Basel düzenlemelerinde önerilen yüzde 45 oranı temel alınmaktadır. Temerrüt tutarı, temerrüt olasılığı ve temerrüt halinde kayıp oranı kullanılarak beklenen kredi zararı hesaplanmaktadır.

f) Finansal Varlıkların Bilanço Dışı Bırakılması

TCMB, finansal varlığa ait nakit akışlarına ilişkin sözleşmeden doğan haklarının süresinin dolması veya ilgili finansal varlığı ve bu varlığın mülkiyetinden doğan tüm riskleri ve kazanımları başka bir tarafa devretmesi durumunda söz konusu varlığı bilanço dışı bırakmaktadır.


76


g) GUD Farkı Kâr veya Zarara Yansıtılan Finansal Yükümlülükler

1211 sayılı TCMB Kanunu’nun 52. maddesi gereğince, para politikası hedeflerine uygun olarak para arzının ve ekonominin likiditesinin etkin bir şekilde düzenlenmesi amacıyla, açık piyasa işlemleri çerçevesinde TCMB’nin kendi nam ve hesabına, ikincil piyasada alınıp satılabilen ve vadesi 91 günü aşmayan likidite senetleri ihraçları bu grupta sınıflandırılmaktadır. TCMB, likidite senetlerini ihraç tutarı üzerinden muhasebeleştirmekte, ay sonları itibarıyla TCMB’nin Resmi Gazete’de günlük olarak açıkladığı fiyatlar üzerinden GUD’u ile göstermektedir. İhraç tutarı ile GUD’u arasındaki farklar ay sonları itibarıyla kâr/zarar tablosuna yansıtılmaktadır. Bilanço tarihi itibarıyla TCMB’nin likidite senedi ihracı bulunmamaktadır.

h) Diğer Finansal Yükümlülükler

Diğer finansal yükümlülükler etkin faiz oranı üzerinden hesaplanan faiz gideri ile birlikte itfa edilmiş maliyet bedeli esas alınarak muhasebeleştirilmektedir.

i) Geri Alım Vaadiyle Satım İşlemleri

Geri alım vaadiyle satım işlemleri, teminat karşılığı alınan mevduat şeklinde muhasebeleştirilmektedir. Teminat olarak verilen menkul kıymetler bilançonun aktifinde “5. Menkul Kıymetler” içerisinde gösterilirken, nakit borçlar, işlem tarihinde alınan tutar kadar, pasifte “2. Para Politikası İşlemlerinden Borçlar/ 2.1 Açık Piyasa İşlemleri” başlığı altında takip edilmektedir. Bankalara ödenecek faiz etkin faiz yöntemi kullanılarak ay sonlarında tahakkuk ettirilmektedir. Vadede işlem için ödenen faiz gideri, kâr/zarar tablosuna yansıtılmaktadır.

j) TL Depo Karşılığı Döviz Depo İşlemleri

Verilen döviz depo bilançonun aktifinde “7. Yurt İçi Bankalar” kaleminde, alınan TL depo bilançonun pasifinde “2. Para Politikası İşlemlerinden Borçlar/ 2.4 Diğer” kaleminde takip edilmektedir. Döviz depolarından tahsil edilen faiz ve TL depolara ödenen faiz, “etkin faiz yöntemi” kullanılarak ay sonlarında tahakkuk ettirilmektedir. Vadede işlemden doğan faiz geliri ve işlem için ödenen faiz gideri kâr/zarar tablosuna yansıtılmaktadır.

k) TL Uzlaşmalı Vadeli Döviz Satış İşlemleri

Valör tarihinde döviz satış taahhüdü ile TL alacaklar nazım hesaplarda muhasebeleştirilmekte, ay sonlarında değer artışları “12. Diğer Pasifler / 12.4 Diğer” kaleminde, değer azalışları “15. Diğer Aktifler / 15.4 Diğer” kaleminde takip edilmektedir. Vadede işlemden doğan kur farkına ilişkin TL ödemeleri/tahsilatları kâr/zarar tablosuna yansıtılmaktadır.

BİST VİOP Nezdinde TL Uzlaşmalı Vadeli Döviz Alım-Satım İşlemlerinde ise, sözleşmelerin değer artış ve azalışları günlük olarak kâr/zarar tablosuna yansıtılmaktadır.

l) Para Takası İşlemleri

Para takası anlaşmasına konu olan YP borçlar ve TL alacaklar valör tarihinde nazım hesaplarda muhasebeleştirilmekte, bilançonun aktifinde “3. Yurt Dışı Bankalar / 3.3 Diğer” ve pasifinde “3. Mevduat / 3.2 Bankacılık Sektörü Mevduatı / 3.2.2 Yurt Dışı Bankalar” kalemlerinde takip edilmektedir. Para takası anlaşması çerçevesinde yapılan kullanımlardan tahsil edilen ve ödenen faiz “etkin faiz yöntemi” kullanılarak ay sonlarında tahakkuk ettirilmektedir. Vadede tahsil edilen/ödenen faiz kâr/zarar tablosuna yansıtılmaktadır.

m) Swap İşlemleri

TL/döviz karşılığı swap işlemlerin, valör tarihinde döviz satışı/alışı gerçekleştirilir. Valör tarihinde döviz alış/satış taahhüdü ile TL borçlar/alacaklar nazım hesaplarda muhasebeleştirilmektedir. Ay sonlarında, değer artışları “12. Diğer Pasifler / 12.4 Diğer” kaleminde, değer azalışları “15. Diğer Aktifler / 15.4 Diğer” kaleminde takip edilmektedir. Tahsil edilen ve ödenen faiz, “etkin faiz yöntemi” kullanılarak ay sonlarında tahakkuk ettirilmektedir. Vadede işlemden doğan kâr/zarar ve faize ilişkin tutarlar kâr/zarar tablosuna yansıtılmaktadır.


77


3.4.1.3 Gelirler ve Giderler

a) Faiz Geliri/Gideri

Dönemsellik ilkesinin gereği olarak henüz vadesi gelmemiş alacaklar ve borçlara ait faizler için ay sonlarında gelir ve gider reeskontları, vadesi gelen ancak tahsilatı veya ödemesi bir sonraki dönemde yapılacaklar için ise gelir ve gider tahakkukları yapılmaktadır.

b) Komisyon ve Hizmet Geliri/Gideri

TCMB’nin ticari bankalar, Hazine, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ile muhtelif kişi ve kuruluşlarla olan işlemlerinden dolayı ödediği ya da tahsil ettiği komisyon ve hizmet geliri ve gideri, tahsil edildiği veya ödendiği dönemde gelir veya gider olarak muhasebeleştirilmektedir. Tahsilatı veya ödenmesi bir sonraki dönemde gerçekleşecekler için gelir veya gider tahakkukları yapılmaktadır.

3.4.1.4 Duran Varlıklar

Duran varlıklar, arsalar, binalar ve bina maliyetine giren ilave harcamalar ile demirbaşlar ve yazılım ürünlerinden oluşmaktadır. TCMB bilançosundaki arsalar maliyet değerleri üzerinden, binalar, demirbaşlar ve yazılımlar ise amortismanları ile netleştirilmiş değerleri üzerinden bilançoda gösterilmektedir. Duran varlıkların elden çıkarılması sonucunda satış bedeli ile varlığın netleştirilmiş değeri arasındaki fark, gelir veya gider olarak kâr/zarar tablosuna yansıtılmaktadır. Arsalar dışındaki duran varlıkların amortismanları Vergi Usul Kanunu (VUK) Genel Tebliğlerinde yer alan faydalı ömürleri dikkate alınarak kıst amortisman yöntemine göre hesaplanmaktadır.

3.4.1.5 Tedavüldeki Banknotlar

1211 sayılı TCMB Kanunu ile Türkiye’de banknot ihraç etme yetkisi sadece TCMB’ye verilmiştir. Tedavüle çıkarılan banknot miktarı TCMB bilançosunda “1. Tedavüldeki Banknotlar” kaleminde gösterilmektedir. TCMB, tedavülde bulunan banknotları gerekli gördüğü zaman yeni banknotlarla değiştirebilmektedir. Tedavüldeki banknotlar, finansal tablolarda banknotların nominal değerleriyle gösterilmektedir.

TCMB’nin banknot matbaasında üretilen yarı mamul banknot stokları “15. Diğer Aktifler” kalemi altında maliyet bedeli ile izlenmektedir. Banknotlar ile ilgili harcamalar aktifleştirilmekte ve banknotlar TCMB’nin yedek deposuna aktarıldığında giderleştirilmektedir. Mamul ve yarı mamul maliyetleri; doğrudan maliyetler ile amortisman gideri, personel gideri, banknot taşıma gideri ve diğer üretim giderleri gibi genel giderleri içermektedir.

3.4.1.6 Karşılıklar

1211 sayılı TCMB Kanunu’nun 59. maddesine göre, TCMB’nin yıllık gayrisafi kârından ertesi yıllara has işlemler dolayısıyla meydana gelebilecek muayyen riskleri karşılamak üzere Banka Meclisince uygun görülebilecek tutarlarda provizyonlar ayrılabilmektedir.

3.4.1.7 Çalışanlara Sağlanan Faydalar

Emekli ikramiyesi ve kıdem tazminatı, emeklilik veya işten ayrılma durumunda ödenmektedir. Ödenecek tutar, mensubun unvanı ve hizmet yılına göre ilgili kanunlarda belirtilen esaslara göre hesaplanmaktadır.

Emekli ikramiyesi ve kıdem tazminatı yükümlülüğü, tüm çalışanların emeklilikleri dolayısıyla ileride doğması beklenen yükümlülük tutarlarının net bugünkü değerine göre hesaplanmakta ve finansal tablolara yansıtılmaktadır.


78


3.4.1.8 Vergiler

a) Ödenecek Vergiler

1211 sayılı TCMB Kanunu’nun 1. maddesi gereğince “anonim şirket” olarak kurulan TCMB, kurumlar vergisi mükellefidir. TCMB, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesine göre ücretler, serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan ödemeler, mevduat faizleri vs. üzerinden, ayrıca 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 30. maddesine göre dar mükellefiyete tâbi kurumlara yapılan gayrimenkul sermaye iratları, serbest meslek kazançları ve anılan maddede belirtilen diğer kazançlar dolayısıyla yapılan ödemeler üzerinden tevkifat yapmakla sorumludur.

TCMB, Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) mükellefidir.

1211 sayılı TCMB Kanunu’nun 61. maddesi kapsamındaki varlık ve yükümlülüklerden TCMB lehine oluşan gerçekleşmemiş değerleme farkları, değerlemenin yapıldığı dönem kazancına dâhil edilmemekte ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gelir olarak dikkate alınmamaktadır. TCMB aleyhine oluşan gerçekleşmemiş değerleme farkları da değerlemenin yapıldığı dönem kazancından düşülmemekte ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınmamaktadır.

Cari döneme ait kurumlar vergisi, kâr/zarar tablosuna gider olarak yansıtılmaktadır. Vergi işlemlerine ilişkin düzeltmeler cari dönemde işlem tarihleri esas alınarak gerçekleştirilmektedir.

b) Ertelenmiş Vergi

Ertelenmiş vergi yükümlülüğü veya varlığı, varlıkların ve yükümlülüklerin finansal tablolarda gösterilen tutarları ile Merkez Bankası Kanunu ve vergi kanunlarına göre tutulan defter kayıtları arasındaki geçici farkların vergi etkisinden kaynaklanmaktadır. Ertelenmiş vergi varlığı bilançonun aktifinde, ertelenmiş vergi yükümlülüğü bilançonun pasifinde gösterilmektedir.

Cari döneme ait vergi, ilgili dönemin kurumlar vergisi ile ertelenmiş vergideki değişimi içermektedir.

3.4.1.9 Karşılaştırmalı Bilgiler ve Önceki Dönem Finansal Tablolarının Düzeltilmesi

Finansal durumun karşılaştırılabilmesine imkân vermek üzere, TCMB’nin cari ve önceki dönem finansal tabloları birlikte sunulmaktadır. Cari dönem finansal tablolarının sunumu ile uygunluk sağlanması açısından önceki dönem finansal tabloları gerekli görüldüğünde yeniden sınıflandırılmakta ve önemli farklılıklar açıklanmaktadır.

3.4.1.10 Saklama İşlemleri

Çeşitli kişi ve kuruluşlara ait emanete alınan varlıklar, saklama amacıyla elde tutulduklarından nazım hesaplarda izlenmektedir.


79


3.4.2.1 Altın

Altın mevcudu, 488.531.099,25 safi gram karşılığı 105.904.019.148 TL tutarında uluslararası standartta olan ve 3.177.797,62 safi gram karşılığı 688.884.578 TL tutarında uluslararası standartta olmayan altınlardan oluşmaktadır. Uluslararası standartta olan altınların bir kısmı Hazine ve TCMB’ye ait olup, bir kısmı ise zorunlu karşılık tesisi için yatıran bankalara ve finansman şirketlerine aittir. Söz konusu altınlar, TCMB kasalarında, BİST ve yurt dışındaki bankalar nezdinde muhafaza edilmektedir.

Tablo 3.4.2.1.1: Altın

2018 2017Safi Gram TL Safi Gram TL

Uluslararası Standartta Olan Altın 488.531.099 105.904.019.148 564.654.454 88.778.169.804 TCMB malı altın 253.290.053 54.908.346.038 199.440.583 31.357.177.515

BoE nezdinde 5.939.153 1.287.492.602 109.759.799 17.257.057.024 BIS nezdinde - - 18.736.294 2.945.826.226 TCMB nezdinde 33.670.645 7.299.139.491 33.670.645 5.293.889.429 BİST nezdinde 213.680.255 46.321.713.945 37.273.844 5.860.404.835

Bankalar zorunlu karşılık altını 234.404.638 50.814.356.190 361.444.985 56.828.426.762 BoE nezdinde 90.013.832 19.513.244.093 264.341.426 41.561.255.421 BİST nezdinde 144.390.806 31.301.112.098 97.103.560 15.267.171.341

Finansman şirketleri zorunlu karşılık altını 654.653 141.916.050 1.304.639 205.122.687 BoE nezdinde 654.653 141.916.050 1.304.639 205.122.687

Hazine Altını 181.755 39.400.869 2.464.247 387.442.840 BİST nezdinde 181.755 39.400.869 2.464.247 387.442.840

Uluslararası Standartta Olmayan Altın 3.177.798 688.884.578 3.177.798 499.631.332 TCMB’ye ait 2.832.113 613.946.990 2.832.113 445.280.911 Koleksiyon (TCMB’ye ait) 109 23.733 109 17.213 Hazine’ye ait 345.575 74.913.854 345.575 54.333.208

NOT: Altın, 1 ons altın = 31,1035 gram esas alınarak, 1.281,65 USD/Ons fiyatı (2017: 1.296,50) ile ve 31.12.2018 tarihli ABD doları döviz alış kuru olan 5,2609 TL (2017: 3,7719 TL) kullanılarak değerlenmiştir. Buna göre 1 safi gram altın fiyatı = (1.281,65 x 5,2609) / 31,1035 = 216,78 TL olarak gerçekleşmiştir.

Uluslararası standartta olan altınlar, TCMB tarafından yabancı para rezervlerinin bir parçası olarak tutulmakta ve toplam yabancı para rezervlerinin % 22,12’sini (2017: % 21,85) oluşturmaktadır.

Zorunlu karşılık tesisi için bankalar ve finansman şirketleri tarafından yatırılan 235.059.291,35 safi gram karşılığı 50.956.272.240 TL tutarındaki altınlar ile BİST nezdinde muhafaza edilen 181.755,67 safi gram karşılığı 39.400.869 TL tutarındaki Hazine altınları da bu kalemde takip edilmektedir.

3.4.2 Finansal Tablo Kalemlerine İlişkin Açıklamalar


80


Uluslararası standartta olmayan altınların bir kısmı TCMB’ye, bir kısmı da Hazine’ye aittir ve tamamı TCMB kasalarında muhafaza edilmektedir. Söz konusu altınlar, bilançonun aktifinde “15. Diğer Aktifler” kaleminin altında takip edilmektedir. Hazine’ye ait olan 345.574,68 safi gram karşılığı 74.913.854 TL’lik kısım bilançonun pasifinde “12. Diğer Pasifler/12.1 Hazine Altınları” kaleminin altında gösterilmektedir.

3.4.2.2 Yabancı Para Banknotlar

2018 yıl sonu itibarıyla TCMB şubelerinin kasalarında bulunan yabancı para banknotların TL karşılığı 18.069.286.283 TL’dir.

Tablo 3.4.2.2.1: Yabancı Para Banknotlar

2018 2017Yabancı para banknotlar 18.069.286.283 10.581.358.466

3.4.2.3 Yurt Dışı Bankalar TCMB’nin döviz rezervlerinin büyük bir bölümünü oluşturan ve bilançonun aktifinde yer alan “3. Yurt Dışı Bankalar” kalemi, GUD’u ile izlenen YP menkul kıymetler, yabancı bankalardaki depo hesapları ve cari hesaplardan oluşmaktadır.

Tablo 3.4.2.3.1: Yurt Dışı Bankalar (Aktif)

2018 2017

TLABD Doları

Karşılığı TLABD Doları

KarşılığıYP menkul kıymetler 129.717.482.052 24.656.899.400 251.841.977.106 66.767.935.816

Mevduat 49.324.206.589 9.375.621.394 21.989.215.554 5.829.745.103

Diğer 185.506.622.289 35.261.385.369 32.519.885.439 8.621.619.194

Vadesiz mevduat 178.435.328.338 33.917.262.890 27.326.772.506 7.244.829.530

SDR holding hesabı 7.070.035.653 1.343.883.300 5.190.498.204 1.376.096.451

Diğer 1.258.297 239.179 2.614.729 693.213

TOPLAM 364.548.310.930 69.293.906.162 306.351.078.099 81.219.300.114

Bilançonun pasifinde yer alan “4. Yurt Dışı Bankalar” kaleminin 2018 ve 2017 yıl sonları itibarıyla bakiyeleri aşağıda yer almaktadır.

Tablo 3.4.2.3.2: Yurt Dışı Bankalar (Pasif)

2018 2017

TLABD Doları

Karşılığı TLABD Doları

KarşılığıYurt Dışı Bankalar 10.614.051.729 2.017.535.351 2.842.399 753.572


81


3.4.2.4. IMF Üyeliğinden Doğan Bakiyeler

Türkiye’nin IMF üyeliğinden doğan mali ilişkiler çerçevesinde, ülke kotasının altın ve yabancı para olarak ödenen kısmı bilançonun aktifinde yer alan “4. Rezerv Dilimi Pozisyonu” ve pasifinde yer alan “5. Rezerv Dilimi İmkânı” kalemlerinde takip edilmektedir. 112.775.000 SDR olan bu tutarın 37.750.000 SDR’lik kısmı altın olarak ödenmiştir. Türkiye’nin IMF kotası 18 Şubat 2016 tarihinde 4.658,6 milyon SDR olmuştur.

Tablo 3.4.2.4.1: IMF Üyeliğinden Doğan Bakiyeler

2018 2017TL SDR TL SDR

Aktif Rezerv dilimi pozisyonu 825.727.273 112.775.000 606.030.295 112.775.000 SDR tahsisatı nedeniyle Hazine yükümlülüğü 7.844.169.143 1.071.329.729 5.757.111.698 1.071.329.729Pasif Rezerv dilimi imkânı 825.727.273 112.775.000 606.030.295 112.775.000 SDR tahsisatı 7.844.169.143 1.071.329.729 5.757.111.698 1.071.329.729

IMF tarafından ülkemize tahsis edilmiş ve Hazine tarafından kullanılmış olan 112.307.000 SDR ile 2009 yılında tahsis edilen toplam 959.022.729 SDR tutarındaki Genel ve Özel SDR Tahsisatı ise aktifte “10. SDR Tahsisatı Nedeniyle Hazine Yükümlülüğü”, pasifte ise “6. SDR Tahsisatı” kalemlerinde izlenmektedir.

3.4.2.5. Menkul Kıymetler

Menkul kıymetlerin 2018 yıl sonu itibarıyla GUD’u 13.703.784.910 TL’dir.

Tablo 3.4.2.5.1: Menkul Kıymetler

2018 2017Maliyet GUD Maliyet GUD

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ihraç edilen devlet tahvilleri, hazine bonoları

13.884.021.970 13.372.059.760 14.557.547.630 14.531.545.390

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Varlık Kiralama A.Ş. tarafından ihraç edilen kira sertifikaları

326.810.540 331.725.150 - -

TOPLAM 14.210.832.510 13.703.784.910 14.557.547.630 14.531.545.390


82


3.4.2.6 Para Politikası İşlemlerinden Alacaklar ve Borçlar

Bilançonun aktifinde yer alan ve TCMB’nin nakit alacaklarını gösteren “6. Para Politikası İşlemlerinden Alacaklar” kalemi, 2018 yıl sonu itibarıyla 109.297.097.563 TL olarak gerçekleşmiştir. Bu kaleme yansıtılan gelir reeskontları, geri satım vaadiyle alım işlemleri için 100.419.439 TL (2017: 35.896.437 TL); BPP işlemleri için ise 196.678.242 TL’dir.(2017: 109.575.035 TL)

Bilançonun pasifinde yer alan ve TCMB’nin nakit borçlarını gösteren “2. Para Politikası İşlemlerinden Borçlar” kalemi 13.597.425.610 TL olarak gerçekleşmiştir. Bu kaleme yansıtılan gider reeskontu, BPP işlemleri için 4.562.137 TL (2017: 46.697 TL), TL depoları karşılığı döviz depoları işlemleri için 18.718.934 TL’dir. (2017: 34.833.780).

Tablo 3.4.2.6.1: Para Politikası İşlemlerinden Alacaklar/Borçlar

2018 2017Aktif

Para Politikası İşlemlerinden Alacaklar 109.297.097.563 137.553.171.477 APİ 34.940.725.173 34.295.896.442

BPP işlemleri 74.356.372.390 103.257.275.035Pasif

Para Politikası İşlemlerinden Borçlar 13.597.425.610 19.808.748.338 BPP işlemleri 7.306.262.137 77.346.697 Diğer 6.291.163.473 19.731.401.641

Para Politikası İşlemlerinden Alacaklar (Net) 95.699.671.953 117.744.423.139

3.4.2.7 Yurt İçi Bankalar

“7. Yurt İçi Bankalar” kaleminde TCMB taraflı döviz depo işlemleri, karşılaşan döviz depo işlemleri ve 18 Ocak 2017 tarihinde başlayan TL depoları karşılığı döviz depo işlemleri gösterilmekte olup, 31.12.2018 tarihi itibarıyla 6.230.499.299 TL’dir (2017: 19.467.018.398). Bu kaleme yansıtılan gelir reeskontu TL depoları karşılığı döviz depo işlemleri için 1.935.657 TL’dir (2017: 4.052.117).

Tablo 3.4.2.7.1: Yurt İçi Bankalar

2018 2017Türk Lirası Depoları Karşılığı Döviz Depoları 6.230.499.299 19.467.018.398TOPLAM 6.230.499.299 19.467.018.398


83


3.4.2.8 Krediler ve Takipteki Alacaklar

İç krediler reeskonta kabul edilen senetler karşılığında bankalara kullandırılan 6.841.369.398,55 ABD doları (2017: 6.761.022.393 ABD doları), 7.482.368.623,88 Euro (2017: 4.905.730.152 Euro), 29.972.474 İngiliz sterlini (2017: 27.047.292 İngiliz sterlini), 76.000.000 Japon Yeni (2017: Yok), 36.165.706 Çin Yuanı (2017: 23.142.685 Çin Yuanı) karşılığı 81.326.052.136 TL (2017: 47.804.468.499 TL) tutarındaki kredilerden oluşmaktadır. İç kredilerin 2018 yıl sonu bakiyesi reeskontlar dahil 80.934.618.898 TL (2017: 47.680.497.133 TL) olarak gerçekleşmiştir.

Dış krediler, Sudan Merkez Bankasına kullandırılan krediden oluşmaktadır. Sudan Merkez Bankası ile TCMB arasında imzalanan bankacılık anlaşması uyarınca kullandırılan bu kredinin bakiyesi 9.061.417 ABD doları (2017: 9.061.417 ABD doları) olup, karşılığı 47.671.207 TL ’dir. (2017: 34.178.758 TL)

Tablo 3.4.2.8.1: Krediler ve Takipteki Alacaklar (TL)

2018 2017

İç krediler 80.934.618.898 47.680.497.133Dış krediler 47.671.207 34.178.757Takipteki alacaklar (Net) - - Takipteki alacaklar 8.188.811.020 5.843.448.373 Takipteki alacaklar karşılığı -8.188.811.020 -5.843.448.373TOPLAM 80.982.290.104 47.714.675.890

NOT: Irak Merkez Bankasından olan kredi alacağına yıl içinde 7.336.311 ABD doları (2017: 7.951.453 ABD doları) karşılığı 36.045.032 TL (2017: 28.975.858 TL) faiz tahakkuk ettirilmiştir.

Irak Merkez Bankasından 1.463.967.375 ABD doları (2017: 1.456.631.064 ABD doları) karşılığı 7.701.785.962 TL (2017: 5.494.266.709 TL) kredi alacağı bulunmaktadır. Irak Bekhme Barajı projesi kapsamında satın alınan senetler karşılığı kullandırılan kredilerden ise 92.574.475 ABD doları (2017: 92.574.475 ABD doları) karşılığı 487.025.058 TL alacak bulunmaktadır (2017: 349.181.664 TL). Irak Merkez Bankasına kullandırılan kredinin anapara tutarına ve aylık olarak tahakkuk ettirilen faize 213 sayılı VUK’un 323. maddesi kapsamında karşılık ayrılmaktadır. Toplam 8.188.811.020 TL olan alacak, ayrılan karşılıkla netleştirildiği için Takipteki Alacaklar kalemi 31.12.2018 tarihi itibarıyla bakiye göstermemektedir.

3.4.2.9 İştirakler

BIS, Dünya Bankalararası Finansal Telekomünikasyon Kuruluşu (SWIFT) ve Uluslararası İslami Likidite Yönetimi Şirketinde (IILM) iştirakler bulunmaktadır.

Merkez bankacılığı faaliyeti çerçevesinde satın alınan BIS iştiraki net varlık değerinin %70’i olarak hesaplanan GUD’u ile değerlenmiştir.


84


Tablo 3.4.2.9.1: İştirakler

2018 2017

İştirak Adı Hizmet Alanı

Hisse Payı (%) TL Döviz

Hisse Payı (%) TL Döviz

BISBankacılık düzenleme hizmetleri

1,43 1.415.968.835 10.000.000 SDR 1,43 1.026.925.611 10.000.000 SDR

SWIFTElektronik fon transfer hizmetleri

0,007 248.836 41.280 EUR 0,007 168.518 37.320 EUR

IILM Likidite yönetimi 13,33 52.609.000 10.000.000 USD 13,33 37.719.000 10.000.000 USDTOPLAM 1.468.826.671 1.064.813.130

İştiraklerin hareket tablosu aşağıda verilmiştir:

Tablo 3.4.2.9.2: İştirakler Hareket Tablosu

2018 20171 Ocak bakiyesi 1.064.813.130 917.955.544GUD değişiklikleri 404.013.541 146.857.58631 Aralık Bakiyesi 1.468.826.671 1.064.813.130

3.4.2.10 Duran Varlıklar (Net)

TCMB duran varlıkları, arsalar, binalar, demirbaşlar ve yazılım ürünlerinden oluşmaktadır.

Tablo 3.4.2.10.1: Duran Varlık Hareket Tablosu

Gayrimenkul Demirbaş Yazılım Toplam1 Ocak net bilanço değeri 235.510.984 80.461.138 8.890.143 324.862.265Alımlar 148.907.027 90.438.973 35.613.647 274.959.647Elden çıkarılanlar (net) (*) -2.771.830 -50.023 - -2.821.853Dönem içi amortisman -4.561.543 -33.788.523 -16.671.402 -55.021.46831 Aralık net bilanço değeri 377.084.638 137.061.565 27.832.388 541.978.591

(*) Elden çıkarılanlar, amortismanı düşülmüş değeriyle gösterilmiştir.


85


2018 Gayrimenkul Demirbaş Yazılım ToplamKayıtlı değeri 542.837.195 323.882.063 69.102.499 935.821.757Birikmiş amortismanlar -165.752.557 -186.820.498 -41.270.111 -393.843.166Net bilanço değeri 377.084.638 137.061.565 27.832.388 541.978.591 2017 Gayrimenkul Demirbaş Yazılım ToplamKayıtlı değeri 398.246.885 251.958.865 35.821.306 686.027.056Birikmiş amortismanlar -162.735.901 -171.497.727 -26.931.163 -361.164.791Net bilanço değeri 235.510.984 80.461.138 8.890.143 324.862.265

3.4.2.11 Diğer Aktifler

Tablo 3.4.2.11.1: Diğer Aktifler

2018 2017

Uluslararası standartta olmayan altın 688.884.578 499.631.332Madeni para 83.669.894 61.491.590Gelir tahakkukları 68.490.602 60.174.800

Hazine’den tahsil edilecek masraf ve komisyonlar 32.608.323 35.408.495EFT mesaj ücretleri 20.677.860 18.508.276Diğer 15.204.419 6.258.029

Diğer 11.242.763.656 3.619.350.790Kurumlar vergisinden mahsup edilecek geçici vergi 7.222.981.210 2.158.794.988Kurumlar vergisinden mahsup edilecek gelir vergisi stopajı 502.021.428 141.038.934Depolar 71.981.094 61.238.020Peşin ödenen ücretler 3.889.674 1.912.141Diğer 3.441.890.250 1.256.366.706

TOPLAM 12.083.808.730 4.240.648.512

3.4.2.12 Tedavüldeki Banknotlar

Tablo 3.4.2.12.1: Tedavüldeki Banknotlar

2018 2017

1 Ocak bakiyesi 131.457.662.382 122.959.912.798

Tedavüle giren banknotlar 48.951.300.434 50.964.983.041

Tedavülden çekilen ve imha edilen banknotlar -48.147.240.431 -42.467.233.457

Zamanaşımına uğrayan banknotlar - -

31 Aralık Bakiyesi 132.261.722.385 131.457.662.382

Tedavüldeki banknotlar, 2018 yıl sonunda 132.261.722.385 TL bakiye göstermektedir.


86


3.4.2.13 Mevduat

Tablo 3.4.2.13.1: Mevduat

2018 2017Kamu sektörü mevduatı 39.591.687.989 49.361.624.785Hazine, genel ve özel bütçeli idareler 39.583.629.564 49.351.415.566Diğer 8.058.425 10.209.219Bankacılık sektörü mevduatı 368.580.902.886 323.504.239.634

Yurt içi bankalar 189.583.160.844 94.825.686.100 Bankalar mevduatı 27.963.987.094 10.754.658.926

Nakit 848.704.494 -Teminat 27.115.282.600 -Nakit 27.115.282.600 -Altın - -

Zorunlu karşılık serbest 161.619.173.750 84.071.027.174Yurt dışı bankalar 20.316.851.259 2.429.961.805Zorunlu karşılıklar bloke hesabı 158.680.890.783 226.247.656.863

Nakit 107.724.618.540 169.214.107.415 Altın 50.956.272.243 57.033.549.448

Diğer - 934.866Diğer mevduat 4.107.083.482 4.902.657.803İşçi dövizleri 2.396.693.504 2.508.008.144Uluslararası kuruluşlar 91.036.932 70.634.592

IMF 67.975.325 56.886.918 Diğer 23.061.607 13.747.673

Fonlar 212.338.931 242.833.578Diğer 1.407.014.115 2.081.181.490

Finansman şirketleri 1.406.364.250 2.075.177.611 Elçilikler mevduatı 5.758 723.877 Diğer 644.107 5.280.002

TOPLAM 412.279.674.358 377.768.522.223


87


3.4.2.14 Vergi Yükümlülüğü

TCMB, kurumlar vergisine tâbidir. Vergiye tabi kurum kazancı üzerinden tahakkuk ettirilecek kurumlar vergisi tutarı, ticari kazanca vergi matrahından indirilemeyen giderlerin eklenmesi ve vergiye tabi olmayan gelirler ve indirimler düşüldükten sonra kalan matrah üzerinden hesaplanmaktadır.

Tablo 3.4.2.14.1: Ödenecek Vergiler

2018 2017

Kurumlar vergisi 10.610.547.065 3.091.367.708

Diğer vergiler 166.326.142 151.484.325 Mükellefiyetten doğan vergiler 36.476.712 60.391.383 Sorumlu sıfatıyla ödenecek vergiler 129.849.430 91.092.942

TOPLAM 10.776.873.207 3.242.852.033

2018 yılında uygulanan kurumlar vergisi oranı % 22’dir (2017: % 20). Türkiye’de geçici vergi üçer aylık dönemler itibarıyla hesaplanmakta ve tahakkuk ettirilmektedir. 2018 yılında uygulanan geçici vergi oranı % 22’dir (2017: % 20).

TTK ile vergi mevzuatının farklı hükümler içerdiği konularda oluşan geçici farklar için geçerli kurumlar vergisi oranı olan % 22 üzerinden ertelenmiş vergi varlığı veya yükümlülüğü hesaplanmaktadır (2017: % 20).

2018 yıl sonu itibarıyla ertelenmiş vergiye konu olan geçici farklar ve hesaplanan ertelenmiş vergi varlığı/yükümlülüğünün detayı aşağıdadır.

Tablo 3.4.2.14.2: Geçici Farklar ve Ertelenmiş Vergi Varlığı / Yükümlülüğü

2018 2017

Toplam Geçici Farklar

Ertelenmiş Vergi Varlığı/Yükümlülüğü

Toplam Geçici Farklar

Ertelenmiş Vergi Varlığı/Yükümlülüğü

Toplam varlıklar 197.167.415 43.376.831 173.713.430 34.742.686 Emekli ikramiyesi ve kıdem tazminatı yükümlülüğü 173.605.469 38.193.203 143.394.309 28.678.862 Duran varlıklar amortisman düzeltmesi 23.561.946 5.183.628 30.319.122 6.063.824

Toplam yükümlülükler -1.342.749.835 -73.851.241 -973.187.611 -48.659.381 BIS iştirakinin GUD düzeltmesi -1.342.749.835 -73.851.241 -973.187.611 -48.659.381

Net Varlık/Yükümlülük -1.145.582.419 -30.474.410 -799.474.181 -13.916.694


88


Tablo 3.4.2.14.3: Ertelenmiş Vergi Varlığı / Yükümlülüğü Hareketi

2018 2017

1 Ocak bakiyesi -13.916.694 4.126.958

Gelir tablosu ile ilişkilendirilen ertelenmiş vergi (net) 8.635.306 -11.148.334

Diğer pasif hesaplar ile ilişkilendirilen ertelenmiş vergi -25.193.021 -6.895.319

31 Aralık Bakiyesi -30.474.410 -13.916.694

3.4.2.15 Karşılıklar

Tablo 3.4.2.15.1: Karşılıklar

2018 2017

Emekli ikramiyesi ve kıdem tazminatı karşılıkları 173.605.469 143.394.309

Kıymet yollaması dahili sigorta karşılığı 243.056.337 243.056.337

TOPLAM 416.661.807 386.450.646

1211 sayılı TCMB Kanunu’nun 59. maddesi kapsamında ayrılan kıymet yollaması dahili sigorta karşılığının 2018 yılı sonu itibarıyla bakiyesi 243.056.337 TL’dir.

5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu ile 1475 sayılı İş Kanunu hükümleri uyarınca, işverenler çalışanlardan emekli ikramiyesi ve kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde emekli olanlara ya da iş sözleşmesi sona erenlere, hak kazandıkları yasal emekli ikramiyesi veya kıdem tazminatlarını ödemekle yükümlüdür.

Emekli ikramiyesi ve kıdem tazminatı karşılığı, TCMB’nin, çalışanların emekli olmasından kaynaklanan gelecekteki muhtemel yükümlülük tutarının bugünkü değerinin tahmin edilmesi yoluyla hesaplanmaktadır. Bu doğrultuda, toplam yükümlülüklerin hesaplanmasında kullanılan aktüeryal varsayımlar aşağıda belirtilmiştir.

Her hizmet yılına ait azami yükümlülük tutarının enflasyona paralel olarak artacak olması temel varsayım olarak hesaplamalarda dikkate alınmaktadır. Dolayısıyla, uygulanan iskonto oranı, gelecek enflasyon etkilerinin düzeltilmesinden sonraki beklenen reel oranı ifade eder. Bu nedenle, 2018 yıl sonu itibarıyla, finansal tablolarda karşılıklar, çalışanların emekliliğinden kaynaklanacak geleceğe ilişkin muhtemel yükümlülüğün bugünkü değeri tahmin edilerek hesaplanmaktadır.

Kıdem tazminatı tavanı altı ayda bir revize edilmekte olup, TCMB çalışanlarının kıdem tazminatı karşılığının hesaplanmasında 01.07.2018 tarihinden itibaren geçerli olan 5.434 TL (2017: 4.732 TL) tavan tutarı dikkate alınmıştır.


89


Emekli ikramiyesi ve kıdem tazminatı yükümlülüğünün dönem içerisindeki hareketleri aşağıdaki gibidir:

Tablo 3.4.2.15.2: Emekli İkramiyesi ve Kıdem Tazminatı Yükümlülüğü Hareketi

2018 2017

1 Ocak bakiyesi 143.394.309 194.805.019

Ayrılan karşılık 32.553.264 25.060.594

Ödenen emekli ikramiyesi ve kıdem tazminatı -2.342.103 -76.471.304

31 Aralık Bakiyesi 173.605.469 143.394.309

3.4.2.16 Sermaye ve İhtiyat Akçesi

25.000 TL olan TCMB’nin sermayesi, her biri 10 kuruşluk 250.000 adet hisseye ayrılmış olup; hisse senetleri nama yazılıdır.

Tablo 3.4.2.16.1: Sermaye ve İhtiyat Akçesi

2018 2017

Ödenmiş sermaye 25.000 25.000

Sermaye enflasyon düzeltme farkı 46.208.524 46.208.524

İhtiyat akçesi 27.555.926.908 21.540.939.831 Adi ihtiyat akçesi 18.720.275.631 14.423.856.184 Fevkalade ihtiyat akçesi 8.674.479.713 6.955.912.084 Hususi ihtiyat akçesi 161.171.564 161.171.564

TOPLAM 27.602.160.432 21.587.173.355


90


2018 ve 2017 yıl sonları itibarıyla TCMB hissedar bilgilerinin dökümü aşağıdaki gibidir:

Tablo 3.4.2.16.2: Hissedar Bilgileri

2018 2017Pay(TL) Pay(%) Pay(TL) Pay(%)

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı 13.780 55,12 13.780 55,12T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü 4.806 19,22 4.806 19,22Mervak İç ve Dış Ticaret A.Ş. 1.280 5,12 1.280 5,12T. Garanti Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü 621 2,48 621 2,48T. İş Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü 582 2,33 582 2,33T. Halk Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü 277 1,11 277 1,11Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü 139 0,56 139 0,56Akbank T.A.Ş. Genel Müdürlüğü 8 0,03 8 0,03Türk Ekonomi Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğü 2 0,01 2 0,01ING Bank A.Ş. 5 0,02 5 0,02Diğer 3.500 13,99 3.500 13,99Ödenmiş Sermaye 25.000 100,00 25.000 100,00

3.4.2.17. Değerleme Hesabı

Tablo 3.4.2.17.1: Değerleme

2018 2017Değerleme hesabı 45.004.664.079 55.296.111.083 Türk parasının yabancı paralar karşısındaki değerinin ve uluslararası piyasalarda altın fiyatlarının değişmesi nedeniyle TCMB’nin aktifindeki ve pasifindeki dövizlerin, efektiflerin ve yabancı para cinsinden diğer varlık ve yükümlülükler ile altınların değerlemesi sonucu oluşan aleyhte ve lehte değerleme farklarının takip edildiği bu kalemde, 2018 yıl sonu itibarıyla lehte kur farkı olan 45.004.664.079 TL’lik tutar yer almaktadır.


91


3.4.2.18 Diğer Pasifler

Tablo 3.4.2.18.1: Diğer Pasifler

2018 2017

Hazine altınları 114.314.724 441.776.048

Akreditifler 115.917.447 274.758.674

Gider tahakkukları 49.467.737 54.565.672

Diğer 3.686.938.870 1.888.058.495

Muhasebe politika değişikliklerinden oluşan fark 1.271.444.770 927.054.457

Vergi daireleri, icra memurlukları ve mahkeme kararları uyarınca tutulan bloke paralar 5.523.264 4.083.290

Gelecek yıl valörü ile yurt dışı bankalar hesaplarına gönderilecek paralar 182.045.309 141.886.200

Diğer 2.227.924.999 815.034.548

TOPLAM 3.966.638.778 2.659.158.889

3.4.2.19 Nazım Hesaplar

2018 yıl sonu itibarıyla, Türk lirası, yabancı para ve adet olarak takip edilen nazım hesaplar toplamı 1.497.251.202.204’tür (2017: 1.228.964.474.757’dir). Geri satım vaadiyle alım işlemleri nedeniyle bankalardan alınan teminatların nominal değeri 30.326.643.778 TL (2017: 28.241.562.517 TL) gerçeğe uygun değeri ise 34.917.974.858 TL (2017: 34.403.521.720 TL) olup bu hesaplar altında nominal değeriyle gösterilmektedir. 2017 yılı içerisinde Bankamız tarafından başlatılan TL uzlaşmalı vadeli döviz satım işlemleri ile ilgili olarak 31.12.2018 tarihi itibarıyla 2.563.509.600 TL (2017: 11.154.227.730 TL) alacak ve 431.000.000 USD (2017: 2.850.000.000 USD)

yükümlülük nazım hesaplarda takip edilmektedir.


92


3.4.2.20 Kâr/Zarar Hesapları

Tablo 3.4.2.20.1: Kâr / Zarar Tablosu

2018 2017NET FAİZ GELİR/GİDERİ 17.832.803.707 10.135.821.636Faiz Geliri 30.135.305.125 17.060.635.721

TL ve YP menkul kıymetler 5.070.791.093 3.986.373.400 Geri satım vaadiyle alım işlemleri 11.713.015.184 3.249.405.051 Bankalararası para piyasası işlemleri 11.356.862.149 8.936.681.248 Krediler 605.204.985 324.283.826 Bankalar 1.389.431.714 563.892.196

Faiz Gideri -12.302.501.417 -6.924.814.084 İşçi dövizleri -7.394 -777.415 Geri alım vaadiyle satım işlemleri -18.208.996 - Bankalararası para piyasası işlemleri -381.565.836 -6.911.987 T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı hesapları -4.296.484.972 -2.206.889.018 IMF genel kaynak kullanım hesabı -68.391.037 -29.115.977 TL zorunlu karşılıklar -2.408.331.065 -959.265.576 YP zorunlu karşılıklar -1.802.137.545 -1.484.993.469 Bankalar -3.327.374.573 -2.236.860.644

NET KOMİSYON VE HİZMET GELİRİ/GİDERİ 676.184.695 594.528.596Komisyon ve Hizmet Geliri 713.448.983 610.351.177

EFT işlemleri komisyon ve mesaj ücretleri 353.690.326 297.976.360 T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı alınan komisyonlar 237.905.409 213.806.213 Bankalardan alınan komisyon ve muhafaza ücretleri 85.646.269 84.061.635 Havale ücretleri 3.095.660 2.769.901 Bankalardan NYS Kapsamında Tahsil Edilen Ücretler 32.663.555 11.211.275 Diğer 447.764 525.791

Komisyon ve Hizmet Gideri -37.264.289 -15.822.581 Bankalara ödenen komisyon ve muhafaza ücretleri -36.318.246 -15.111.806 Diğer -946.042 -710.775

NET FAİZ DIŞI GELİR/GİDER 48.372.478.791 10.756.069.199Faiz Dışı Gelir 75.941.945.672 14.697.521.887

YP alım satım ve altın satım kârı 71.655.717.880 14.585.538.948 Menkul kıymetler alım satım kârı ve değer artışı 189.295.750 - İştirak geliri 11.631.728 11.141.299 Diğer 4.085.300.314 100.841.640

Faiz Dışı Gider -27.569.466.882 -3.941.452.688 YP alım satım zararı -5.006.626.881 -617.107.544 Menkul kıymetler alım satım zararı ve değer azalışı -1.666.929.325 -1.761.301.860 Takipteki alacak karşılık gideri -2.345.362.647 -419.466.993 Ücretler ve maaşlar -766.355.162 -763.646.229 Sosyal güvenlik gideri -93.888.834 -84.767.860 Genel faaliyet gideri -174.594.461 -126.729.942 Banknot kâğıdı ve mürekkep gideri -151.586.286 -123.157.470 Amortismanlar -55.021.468 -40.183.357 Diğer -17.309.101.818 -5.091.433

VERGİ ÖNCESİ KÂR 66.881.467.192 21.486.419.431ERTELENMİŞ VERGİ GELİRİ/GİDERİ 8.635.306 -11.148.334RAPORLANAN DÖNEM KÂRI 66.890.102.499 21.475.271.097


93


3.4.2.21. Kâr Dağıtımı

6102 sayılı TTK’nın 6335 sayılı Kanunla değişik 64’üncü maddesinin 5. fıkrasında, bu Kanuna tabi gerçek ve tüzel kişilerin, 213 sayılı VUK’un defter tutma ve kayıt zamanıyla ilgili hükümleri ile aynı Kanunun 175. ve mükerrer 257. maddelerinde yer alan yetkiye istinaden yapılan düzenlemelere uymak zorunda oldukları belirtilmiştir. Anılan fıkrada ayrıca, 6102 sayılı Kanunun defter tutma, envanter, mali tabloların düzenlenmesi, aktifleştirme, karşılıklar, hesaplar, değerleme, saklama ve ibraz hükümlerinin; 213 sayılı Kanun ile diğer vergi kanunlarının aynı hususları düzenleyen hükümlerinin uygulanmasına, vergi kanunlarına uygun olarak vergi matrahının tespit edilmesine ve buna yönelik mali tabloların hazırlanmasına engel teşkil etmeyeceği hükme bağlanmıştır.

1211 sayılı TCMB Kanunu’nun 60. maddesi, 6102 sayılı TTK’nın 6335 sayılı Kanunla değişik 64. maddesi hükümleri dikkate alınarak, TCMB’nin 213 sayılı VUK hükümlerine uygun olarak tutulmakta olan defter kayıtlarında yer alan 66.874.731.127 TL’lik 2018 yılı dönem kârının aşağıdaki şekilde dağıtılması öngörülmüştür.

Tablo 3.4.2.21.1: Kâr Dağıtımı (1211 sayılı Kanun md. 60)

2018 2017

Raporlanan dönem kârı (6102 sayılı TTK) 66.890.102.499 21.475.271.097

Raporlama düzeltme farkları 15.371.371 6.826.142

Dağıtıma tabi dönem kârı (213 sayılı VUK) 66.874.731.127 21.482.097.239

Vergi karşılıkları (-) 10.610.547.065 3.091.367.708

Kurumlar vergisi 10.610.547.065 3.091.367.708

Vergi karşılığı sonrası kâr 56.264.184.062 18.390.729.531

Diğer dağıtımlar (-) 18.745.588.199 6.034.188.150

1-İhtiyat akçeleri 18.724.924.566 6.014.987.077

Adi ihtiyat 13.374.946.225 4.296.419.448

Fevkalade ihtiyat 5.349.978.340 1.718.567.629

2-Hissedarlar hissesi 3.000 3.000

İlk kâr hissesi 1.500 1.500

İkinci kâr hissesi 1.500 1.500

3-Temettü miktarı (Md.60/c) 20.660.634 19.198.073

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığına Aktarılacak Tutar 37.518.595.863 12.356.541.382

18 Ocak 2019 tarihinde yapılan Bankamız Hissedarları Olağanüstü Genel Kurul Toplantısında alınan karar çerçevesinde ortaklara kâr payı avansı dağıtılmış olup, dağıtılan tutarlar kâr dağıtımında mahsup edilecektir.


94


3.5. Cari Bütçe Harcamalarına İlişkin Açıklamalar

TL işlemleri içinde yer alan genel gider alt kalemleri bazında, Bankanın operasyonel aktiviteleri için son iki yılda yapılan harcamaların, 2003 fiyatlarıyla reel dağılımı aşağıdaki gibidir.

Tablo 3.5.1: Harcama Dağılımı (2003 Fiyatlarıyla)

2018 (TL) 2017 (TL) Değişim (%)

I- Personel Giderleri 236.900.240 271.801.997 -13

II- Diğer Giderler 48.081.091 40.599.811 18

III- Banknot Tabı Giderleri 41.744.932 39.455.316 6

TOPLAM 326.726.263 351.857.124 -7

2018 yılında, 2017 yılına göre diğer giderler ve banknot tabı giderleri artarken, personel giderlerinde azalış gözlenmektedir.

• Personel giderleri; aylıklar, yan ödemeler, sosyal güvenlik giderleri, sosyal yardımlar, sağlık harcamaları, eğitim giderleri, görev yollukları ve dış kaynak personel giderlerinden oluşmaktadır. 2017 yılında 3.745 olan personel sayısı, 2018 yılında yüzde 2 artışla 3.820 olmuştur. Reel personel giderlerinde bir önceki yıla göre yüzde 13 azalış gözlenmektedir. Banka Meclisi, Para Politikası ve Denetleme Kurulu ile Yönetim Komitesi üyelerinden oluşan Banka üst yönetimine 2018 yılında brüt ücret olarak toplam 7.903.396 TL ödenmiştir.

• Diğer giderler; 2018 yılında bir önceki yıla göre yüzde 18 oranında artmıştır. Bu artış 2018 yılında bir önceki yıla göre Bakım ve Onarım Giderleri, Danışmanlık ve Araştırma Giderleri, Kıymet Yollama Giderleri, Kira Giderleri, Sosyal İçerikli Giderler, Vergi, Resim ve Harç Giderleri ile Yurt Dışı Temsilcilik Giderleri kalemlerindeki artıştan kaynaklanmaktadır.

• Banknot tabı giderleri; 2018 yılında banknot üretiminde kullanılan hammadde fiyatlarındaki ve üretim miktarındaki düşüşe karşın kurdaki yükseliş nedeniyle yüzde 6 oranında artmıştır.

Banka, Kanunu ile kendisine verilen emisyon, para politikasının belirlenmesi, fiyat istikrarının sağlanması ve ülkenin döviz rezerv yönetimi gibi temel görevleri yerine getirmek ve teknolojik gelişmelerin de gerisinde kalmamak üzere, gerek cari gerekse yatırım harcamalarında azami tasarrufa özen göstererek bütçesini hazırlamaktadır.


95


3.6 TCMB’de Denetim ve Denetim Raporları

Bir anonim şirket olan TCMB’nin faaliyetlerinin denetimi, 1211 sayılı TCMB Kanunu’ndaki düzenlemeler doğrultusunda yapılmakta ve Banka içi ve dışı organlarca gerçekleştirilen denetimler olarak ikiye ayrılmaktadır.

Banka İçi Organlarca Gerçekleştirilen Denetimler

TCMB Kanunu’nun 15. maddesi uyarınca Genel Kurul, Banka Meclisi tarafından verilen Yıllık Rapor ile Denetleme Kurulu Raporu’nu, Bankanın bilançosunu, kâr ve zarar hesaplarını tetkik eder ve karara bağlar. Genel Kurul, Banka Meclisini ve Denetleme Kurulunu ibra etmek suretiyle TCMB’nin yıllık faaliyetlerinin denetimini gerçekleştirir.

Denetleme Kurulu ise, Banka Kanunu’nun 24. maddesi uyarınca, Bankanın bütün muamele ve hesaplarını denetler; yıl sonunda hazırlayacağı raporu Genel Kurula sunar. Banka Kanunu’nun verdiği yetki çerçevesinde Denetleme Kurulu, mütalaalarını yazılı olarak Banka Meclisine bildirir ve bir kopyasını da Cumhurbaşkanlığına verir.

Bankanın mutat işlemlerinin denetim görev ve yetkisi, TCMB Teşkilat ve Görevleri Esas Yönetmeliği’nin 64. maddesi uyarınca Denetim Genel Müdürlüğüne verilmiştir.

Denetim Genel Müdürlüğü, 1211 sayılı Kanun ve diğer mevzuatın tanıdığı yetki ve görevler çerçevesinde, Bankanın birimleri, şubeleri ve temsilcilikleri ile Banka dışı kurumlar ve kuruluşlar nezdinde denetim yapmak; inceleme ve araştırmalarda bulunmak; gerektiğinde soruşturma yapmak ve danışmanlık faaliyetinde bulunmak görev ve yetkisini haizdir.

TCMB Denetim Yönetmeliği’nin 6. maddesine göre, denetim işlevleri dört tür faaliyetle yerine getirilir. Bunlar iç denetim, soruşturma, inceleme ve danışmanlık ile dış denetim faaliyetidir.

TCMB Denetim Yönetmeliği’nin 37. maddesine göre Bankanın bütün birimlerinde, şubelerinde ve temsilciliklerinde operasyonel denetim, finansal denetim, uygunluk denetimi ve bilişim teknolojileri denetimi türlerinden biri ya da birden fazlası bir arada yapılır.

Dış denetim faaliyeti kapsamında ise Türkiye’de faaliyet gösteren bankalar ve finansman şirketleri; zorunlu karşılık yükümlülüklerinin hesaplanmasının, azami ve ağırlıklı ortalama faiz/kâr zarara katılım oranları bildirimlerinin, değişken faizli mevduat ürünlerinin, mevduatların vade ve tür düzenlemesine uygunluklarının, değişken faizli konut finansmanı sözleşmelerinin yasal uygunluğunun, kredi kartı düzenlemesine aykırılık ve kredi kartı bildirimlerinin kontrolünün, ihracat reeskont kredisi taahhüt hesaplarının kapatılmasının, kredi kartı ve kredili mevduat hesaplarının, ilan edilen faiz oranlarının, fiilen uygulanan azami faiz oranı bildirimlerinin, KT ve MT formlarının mizan ile uyumunun ve IBAN uygulamalarının konuyla ilgili tebliğ, talimat ve genelgelerimize uygun olarak yapılıp yapılmadığı açısından denetlenmektedir. Bu kapsamda 28 adet banka ve 4 adet finansman şirketi denetlenmiştir.

3.6.1 TCMB’de Denetim


96


Denetim Genel Müdürlüğünde, 13 Başmüfettiş, 5 Başdenetçi, 27 Müfettiş, 1 Denetçi, 1 Bilişim Teknolojileri Denetçisi, 3 Yetkili Denetçi Yardımcısı, 2 Yetkili Bilişim Teknolojileri Denetçi Yardımcısı, 2 Denetçi Yardımcısı ve 4 Bilişim Teknolojileri Denetçi Yardımcısı olmak üzere 58 adet denetim elemanı görev yapmaktadır.

Denetim raporlarının sonuçlarına ilişkin gerekli önlemlerin alınıp alınmadığını takip etmek amacıyla oluşturulan ve Banka Meclisi, Denetleme Kurulu ile Yönetim Komitesinin bilgilendirilmesini, gündemdeki konulara ilişkin görüşlerinin alınmasını amaçlayan “Denetim Bulgu Takip Sistemi” faaliyeti bu yıl Haziran ve Aralık aylarında gerçekleştirilmiştir.

TCMB’nin Dış Organlarca Denetimi

TCMB Kanunu’nun 42. maddesi uyarınca Başkan tarafından, Banka faaliyeti ile uygulanmış ve uygulanacak olan para politikası hakkında, her yıl Nisan ve Ekim aylarında Cumhurbaşkanına rapor sunulmaktadır. Banka, faaliyetine ilişkin olarak yılda iki defa Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu’nu bilgilendirmektedir.

TCMB Kanunu’nun 42. maddesinin 2. fıkrasına göre; Banka, bilanço, kâr ve zarar hesaplarını bağımsız denetim kuruluşlarına denetlettirebilir. Uluslararası standartlarda faaliyet gösteren merkez bankalarının temel ilkeleri olan “şeffaflık” ve “hesap verme sorumluluğu” çerçevesinde en etkin araçlardan biri olarak görülen bağımsız dış denetim uygulamalarına 2000 yılında başlanmış olup, her yıl yapılan bağımsız denetimlerin sonucunda hazırlanan raporlar TCMB Genel Ağ sitesi aracılığıyla kamuoyuna duyurulmaktadır.

Yukarıda belirtilen denetimlerin yanı sıra; T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, Devlet Denetleme Kurulu, T.C. Sayıştay Başkanlığı, bazı Bakanlıklar ve yetkili diğer kamu otoriteleri, gerek görülen durumlarda, kendi görev alanlarına giren konularda, denetim elemanları aracılığıyla TCMB’de denetim yapabilirler.


97


TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI A.Ş. 2018 SEKSENYEDİNCİ HESAP YILINA AİT DENETLEME KURULU RAPORU

Bankanın 2018 Yılı Hesap Dönemine ilişkin faaliyet ve sonuçları, Kurulumuzca ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde incelenmiştir.

1. İdare Merkezi ve Şubelerde yapılan yıl sonu envanter sayımları ile Kurulumuzca yapılan denetleme ve sayımlarda; altın mevcudunun, yedek depolarda ve servis kasalarında bulunan banknot, efektif, madeni para ve kıymetli evrakın muhasebe kayıtları ile envanter tutanakları arasında uygunluğun sağlandığı ve söz konusu kıymetlerin yönetmeliklere ve talimatlara uygun olarak muhafaza edildiği,

2. Hesap dönemi içerisinde Banka Meclisince alınan kararlar, muhalefet şerhleri ve çekimser oyların incelenmesi neticesinde; yapılacak bir işlemin bulunmadığı,

3. Banka hesaplarının, muhasebe kayıtları ile yapılan mutabakatlarının incelenmesinde; kayıtların zamanında, düzenli, doğru ve mevzuata uygun olarak tutulduğu, Banka işlemlerinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu hükümlerine aykırı bir duruma rastlanmadığı,

4. Banka tarafından açılmış bulunan hukuki sorumluluk davasına ilişkin yargılama sürecinin devam etmekte olduğu,

5. 31.12.2018 tarihi itibarıyla düzenlenmiş bulunan Bilanço ile 01.01.2018–31.12.2018 hesap dönemini kapsayan Gelir Tablosunun Türk Ticaret Kanunu’na ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’na uygun olarak hazırlandığı,

6. Mali Tabloların Bankanın 31.12.2018 tarihindeki mali durumunu ve aynı tarihte sona eren hesap dönemine ilişkin faaliyet sonucunu, Türkiye’de yürürlükte bulunan mevzuata ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu hükümlerine uygun olarak doğru, gerçek ve açık bir şekilde gösterdiği,

Kurulumuzca tespit olunmuştur.

Sonuç olarak; 31.12.2018 tarihli “Bilanço” ile “Gelir Tablosu”nu Genel Kurul’un onayına saygılarımızla arz ederiz.

Ankara, 22/02/2019

3.6.2 TCMB Denetleme Kurulu Raporu

Mehmet BABACANDenetleme Kurulu Üyesi

Zekeriya KAYADenetleme Kurulu Üyesi

Mehmet KAYADenetleme Kurulu Üyesi

Mehmet Murat ÖZDİLDenetleme Kurulu Üyesi


98


3.6.3 TCMB Kanunu’na ve İlgili Mevzuata Uygun Olarak Düzenlenmiş Bağımsız Denetim Raporu*

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş. Banka Meclisi’neAnkara

Finansal Tabloların Bağımsız Denetimi

Görüş

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş.’nin (“Banka”) 31 Aralık 2018 tarihli bilanço ile aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait; kar veya zarar tablosu, özkaynak değişim tablosu ve nakit akış tablosu ile önemli muhasebe politikalarının özeti de dahil olmak üzere finansal tablo dipnotlarından oluşan finansal tablolarını denetlemiş bulunuyoruz.

Görüşümüze göre ilişikteki finansal tablolar, Banka’nın 31 Aralık 2018 tarihi itibarıyla finansal durumunu ve aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait finansal performansını ve nakit akışlarını, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’na ve ilgili mevzuata (Not I. A. (2)) uygun olarak tüm önemli yönleriyle gerçeğe uygun bir biçimde sunmaktadır.

Görüşün Dayanağı

Yaptığımız bağımsız denetim Uluslararası Denetim Standartlarına (UDS’lere) uygun olarak yürütülmüştür. Bu Standartlar kapsamındaki sorumluluklarımız, raporumuzun Bağımsız Denetçinin Finansal Tabloların Bağımsız Denetimine İlişkin Sorumlulukları bölümünde ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Finansal tabloların bağımsız denetimiyle ilgili olarak, Muhasebe Meslek Mensupları için Uluslararası Etik Standartları Kurulu tarafından yayımlanan Meslek Mensupları için Etik Kurallar (“Etik Kurallar”) ile birlikte finansal tabloların bağımsız denetimi için Türkiye’de geçerli olan etik kurallara uygun olarak Banka’dan bağımsız olduğumuzu beyan ederiz. Söz konusu hükümler uyarınca etiğe ilişkin diğer sorumluluklar da tarafımızca yerine getirilmiştir. Bağımsız denetim sırasında elde ettiğimiz bağımsız denetim kanıtlarının, görüşümüzün oluşturulması için yeterli ve uygun bir dayanak oluşturduğuna inanıyoruz.

Diğer Husus

Banka’nın 31 Aralık 2017 tarihinde sona eren hesap dönemine ait finansal tabloları başka bir bağımsız denetçi tarafından denetlenmiş ve 5 Mart 2018 tarihinde bu finansal tablolara ilişkin olumlu görüş verilmiştir.

Yönetimin ve Üst Yönetimden Sorumlu Olanların Finansal Tablolara İlişkin Sorumlulukları Banka yönetimi; finansal tabloların Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’na ve ilgili mevzuata (Not I. A. (2)) uygun olarak hazırlanmasından, gerçeğe uygun bir biçimde sunumundan ve hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlık içermeyecek şekilde hazırlanması için gerekli gördüğü iç kontrolden sorumludur.

Finansal tabloları hazırlarken yönetim; Banka’nın sürekliliğini devam ettirme kabiliyetinin değerlendirilmesinden, gerektiğinde süreklilikle ilgili hususları açıklamaktan ve Banka’yı tasfiye etme ya da ticari faaliyeti sona erdirme niyeti ya da mecburiyeti bulunmadığı sürece işletmenin sürekliliği esasını kullanmaktan sorumludur.

Üst yönetimden sorumlu olanlar, Banka’nın finansal raporlama sürecinin gözetiminden sorumludur.


99


Bağımsız Denetçinin Finansal Tabloların Bağımsız Denetimine İlişkin Sorumlulukları

Bir bağımsız denetimde, biz bağımsız denetçilerin sorumlulukları şunlardır:

Amacımız, bir bütün olarak finansal tabloların hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlık içerip içermediğine ilişkin makul güvence elde etmek ve görüşümüzü içeren bir bağımsız denetçi raporu düzenlemektir. UDS’lere uygun olarak yürütülen bir bağımsız denetim sonucunda verilen makul güvence; yüksek bir güvence seviyesidir ancak, var olan önemli bir yanlışlığın her zaman tespit edileceğini garanti etmez. Yanlışlıklar hata veya hile kaynaklı olabilir. Yanlışlıkların, tek başına veya toplu olarak, finansal tablo kullanıcılarının bu tablolara istinaden alacakları ekonomik kararları etkilemesi makul ölçüde bekleniyorsa bu yanlışlıklar önemli olarak kabul edilir.

UDS’lere uygun olarak yürütülen bir bağımsız denetimin gereği olarak, bağımsız denetim boyunca mesleki muhakememizi kullanmakta ve mesleki şüpheciliğimizi sürdürmekteyiz. Tarafımızca ayrıca:

• Finansal tablolardaki hata veya hile kaynaklı “önemli yanlışlık” riskleri belirlenmekte ve değerlendirilmekte; bu risklere karşılık veren denetim prosedürleri tasarlanmakta ve uygulanmakta ve görüşümüze dayanak teşkil edecek yeterli ve uygun denetim kanıtı elde edilmektedir. (Hile; muvazaa, sahtekarlık, kasıtlı ihmal, gerçeğe aykırı beyan veya iç kontrol ihlali fiillerini içerebildiğinden, hile kaynaklı önemli bir yanlışlığı tespit edememe riski, hata kaynaklı önemli bir yanlışlığı tespit edememe riskinden yüksektir.)

• Banka’nın iç kontrolünün etkinliğine ilişkin bir görüş bildirmek amacıyla değil ama duruma uygun denetim prosedürlerini tasarlamak amacıyla denetimle ilgili iç kontrol değerlendirilmektedir.

• Yönetim tarafından kullanılan muhasebe politikalarının uygunluğu ile yapılan muhasebe tahminlerinin ve ilgili açıklamaların makul olup olmadığı değerlendirilmektedir.

• Elde edilen denetim kanıtlarına dayanarak, Banka’nın sürekliliğini devam ettirme kabiliyetine ilişkin ciddi şüphe oluşturabilecek olay veya şartlarla ilgili önemli bir belirsizliğin mevcut olup olmadığı hakkında ve yönetimin işletmenin sürekliliği esasını kullanmasının uygunluğu hakkında sonuca varılmaktadır. Önemli bir belirsizliğin mevcut olduğu sonucuna varmamız halinde, raporumuzda, finansal tablolardaki ilgili açıklamalara dikkat çekmemiz ya da bu açıklamaların yetersiz olması durumunda olumlu görüş dışında bir görüş vermemiz gerekmektedir. Vardığımız sonuçlar, bağımsız denetçi raporu tarihine kadar elde edilen denetim kanıtlarına dayanmaktadır. Bununla birlikte, gelecekteki olay veya şartlar Banka’nın sürekliliğini sona erdirebilir.

• Finansal tabloların, açıklamalar dahil olmak üzere, genel sunumu, yapısı ve içeriği ile bu tabloların, temelini oluşturan işlem ve olayları gerçeğe uygun sunumu sağlayacak şekilde yansıtıp yansıtmadığı değerlendirilmektedir.

Diğer hususların yanı sıra, denetim sırasında tespit ettiğimiz önemli iç kontrol eksiklikleri dahil olmak üzere, bağımsız denetimin planlanan kapsamı ve zamanlaması ile önemli denetim bulgularını üst yönetimden sorumlu olanlara bildirmekteyiz.

KPMG Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş. A member firm of KPMG International Cooperative

Erdal Tıkmak, SMMMSorumlu Denetçi

İstanbul, 22 Şubat 2019

* Raporun tam metni www.tcmb.gov.tr adresinde Banka Hakkında/Mali Tablolar ve Raporlar/Bağımsız Denetim Raporları altında yer almaktadır.


100


3.6.4 UFRS’ye Göre Düzenlenmiş Bağımsız Denetim Raporu*

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş.Banka Meclisi’neAnkara

Finansal Tabloların Bağımsız Denetimi

Görüş

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş.’nin (“Banka”) 31 Aralık 2018 tarihli finansal durum tablosu ile aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait; kar veya zarar tablosu, diğer kapsamlı gelir tablosu, özkaynaklar değişim tablosu ve nakit akış tablosu ile önemli muhasebe politikalarının özeti de dâhil olmak üzere finansal tablo dipnotlarından oluşan finansal tablolarını denetlemiş bulunuyoruz.

Görüşümüze göre ilişikteki finansal tablolar, Banka’nın 31 Aralık 2018 tarihi itibarıyla finansal durumunu ve aynı tarihte sona eren hesap dönemine ait finansal performansını ve nakit akışlarını, Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’na (“UFRS”) uygun olarak tüm önemli yönleriyle gerçeğe uygun bir biçimde sunmaktadır.

Görüşün Dayanağı

Yaptığımız bağımsız denetim, Uluslararası Denetim Standartlarına (“UDS”) uygun olarak yürütülmüştür. Bu standartlar kapsamındaki sorumluluklarımız, raporumuzun Bağımsız Denetçinin Finansal Tabloların Bağımsız Denetimine İlişkin Sorumlulukları bölümünde ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Uluslararası Meslek Mensupları Etik Standartları Kurulu tarafından yayımlanan meslek mensupları için etik kurallara (“Etik Kurallar”) uygun olarak Banka’dan bağımsız olduğumuzu beyan ederiz. Etik kurallar uyarınca etiğe ilişkin diğer sorumluluklar da tarafımızca yerine getirilmiştir. Bağımsız denetim sırasında elde ettiğimiz bağımsız denetim kanıtlarının, görüşümüzün oluşturulması için yeterli ve uygun bir dayanak oluşturduğuna inanıyoruz.

Diğer Hususlar

Banka’nın 31 Aralık 2017 tarihinde sona eren hesap dönemine ait finansal tabloları başka bir bağımsız denetçi tarafından denetlenmiş ve 5 Mart 2018 tarihinde bu finansal tablolara ilişkin olumlu görüş verilmiştir.

3.a. no'lu finansal tablolara ilişkin notta belirtildiği üzere, ilişikteki finansal tablolarda gösterilen ABD Doları ("USD") tutarlar, Türk Lirası tutarları üzerinden, finansal durum tablosunda 31 Aralık 2018 ve 2017 tarihlerindeki Banka tarafından açıklanan resmi USD alış kurları, kar veya zarar tablosunda gösterilen USD tutarlar ise Banka tarafından duyurulan 2018 ve 2017 yılları günlük resmi alış kurlarından hesaplanan ortalama kurlar olup, bu finansal tabloların bir parçası değildir.

Yönetimin ve Üst Yönetimden Sorumlu Olanların Finansal Tablolara İlişkin Sorumlulukları

Banka yönetimi; finansal tabloların UFRS’lere uygun olarak hazırlanmasından, gerçeğe uygun bir biçimde sunumundan ve hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlık içermeyecek şekilde hazırlanması için gerekli gördüğü iç kontrolden sorumludur.

Finansal tabloları hazırlarken yönetim; Banka’nın sürekliliğini devam ettirme kabiliyetinin değerlendirilmesinden, gerektiğinde süreklilikle ilgili hususları açıklamaktan ve Banka’yı tasfiye etme ya da ticari faaliyeti sona erdirme niyeti ya da mecburiyeti bulunmadığı sürece işletmenin sürekliliği esasını kullanmaktan sorumludur.

Üst yönetimden sorumlu olanlar, Banka’nın finansal raporlama sürecinin gözetiminden sorumludur.


101


Bağımsız Denetçinin Finansal Tabloların Bağımsız Denetimine İlişkin Sorumlulukları

Bir bağımsız denetimde, biz bağımsız denetçilerin sorumlulukları şunlardır:

Amacımız, bir bütün olarak finansal tabloların hata veya hile kaynaklı önemli bir yanlışlık içerip içermediğine ilişkin makul güvence elde etmek ve görüşümüzü içeren bir bağımsız denetçi raporu düzenlemektir. UDS’lere uygun olarak yürütülen bir bağımsız denetim sonucunda verilen makul güvence; yüksek bir güvence seviyesidir ancak, var olan önemli bir yanlışlığın her zaman tespit edileceğini garanti etmez. Yanlışlıklar hata veya hile kaynaklı olabilir. Yanlışlıkların, tek başına veya toplu olarak, finansal tablo kullanıcılarının bu finansal tablolara istinaden alacakları ekonomik kararları etkilemesi makul ölçüde bekleniyorsa bu yanlışlıklar önemli olarak kabul edilir.

UDS’lere uygun olarak yürütülen bir bağımsız denetimin gereği olarak, bağımsız denetim boyunca mesleki muhakememizi kullanmakta ve mesleki şüpheciliğimizi sürdürmekteyiz. Tarafımızca ayrıca:

• Finansal tablolardaki hata veya hile kaynaklı "önemli yanlışlık" riskleri belirlenmekte ve değerlendirilmekte; bu risklere karşılık veren denetim prosedürleri tasarlanmakta ve uygulanmakta ve görüşümüze dayanak teşkil edecek yeterli ve uygun denetim kanıtı elde edilmektedir. (Hile; muvazaa, sahtekârlık, kasıtlı ihmal, gerçeğe aykırı beyan veya iç kontrol ihlali fiillerini içerebildiğinden, hile kaynaklı önemli bir yanlışlığı tespit edememe riski, hata kaynaklı önemli bir yanlışlığı tespit edememe riskinden yüksektir.)

• Banka’nın iç kontrolünün etkinliğine ilişkin bir görüş bildirmek amacıyla değil ancak duruma uygun denetim prosedürlerini tasarlamak amacıyla denetimle ilgili iç kontrol değerlendirilmektedir.

• Yönetim tarafından kullanılan muhasebe politikalarının uygunluğu ve yapılan muhasebe tahminlerinin ve ilgili açıklamaların makul olup olmadığı değerlendirilmektedir.

• Elde edilen denetim kanıtlarına dayanarak Banka’nın sürekliliğini devam ettirme kabiliyetine ilişkin ciddi şüphe oluşturabilecek olay veya şartlarla ilgili önemli bir belirsizliğin mevcut olup olmadığı hakkında ve yönetimin işletmenin sürekliliği esasını kullanmasının uygunluğu hakkında sonuca varılmaktadır. Önemli bir belirsizliğin mevcut olduğu sonucuna varmamız halinde, raporumuzda, finansal tablolardaki ilgili açıklamalara dikkat çekmemiz ya da bu açıklamaların yetersiz olması durumunda olumlu görüş dışında bir görüş vermemiz gerekmektedir. Vardığımız sonuçlar, bağımsız denetçi raporu tarihine kadar elde edilen denetim kanıtlarına dayanmaktadır. Bununla birlikte, gelecekteki olay veya şartlar Banka’nın sürekliliğini sona erdirebilir.

• Finansal tabloların, açıklamalar dâhil olmak üzere, genel sunumu, yapısı ve içeriği ile bu tabloların temelini oluşturan işlem ve olayları gerçeğe uygun sunumu sağlayacak şekilde yansıtıp yansıtmadığı değerlendirilmektedir.

Diğer hususların yanı sıra, denetim sırasında tespit ettiğimiz önemli iç kontrol eksiklikleri dâhil olmak üzere, bağımsız denetimin planlanan kapsamı ve zamanlaması ile önemli denetim bulgularını üst yönetimden sorumlu olanlara bildirmekteyiz.

KPMG Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Anonim ŞirketiA member firm of KPMG International Cooperative

Erdal TıkmakSorumlu Denetçi

22 Şubat 2019İstanbul, Türkiye

* Raporun tam metni www.tcmb.gov.tr adresinde Banka Hakkında/Mali Tablolar ve Raporlar/Bağımsız Denetim Raporları altında yer almaktadır.

102


İdare Merkezi Hacı Bayram Mahallesiİstiklal Caddesi No:1006050 Ulus Altındağ / Ankara(312) 507 [email protected]

Banknot Matbaası Genel MüdürlüğüEmniyet MahallesiDögol Caddesi No:1406560 Beşevler Yenimahalle/Ankara(312) 296 [email protected]

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası – Güncel İletişim Bilgileri

İstanbul Merkez Bankacılığı Araştırma ve Eğitim Merkezi Genel MüdürlüğüFener Kalamış CaddesiAtlıhan Sokak No:30/A 34726 Fenerbahçe Kadıköy/İstanbul(216) 542 [email protected]

T.C. Dışişleri Bakanlığı Nezdinde Ekonomi Müşavirlikleri

Frankfurt, Almanya+49 69 298 01 100+49 69 298 01 103

Mainzer Landstrasse 47 60329 Frankfurt am Main GERMANY

Londra, İngiltere +44 20 722 09 590Alpha House 1st Floor, 24a Lime Street, London EC3M 7HJ UNITED KINGDOM

New York, ABD +1 212 682 87 17Turkish Consulate General of New York Office of Economic Counselor 825 3rd Avenue, 5th Floor, New York, NY 10022 USA

Washington, ABD +1 202 904 00 80 2525 Massachusetts Avenue, N.W. Washington D.C. 20008 USA

Pekin, Çin +86 1065321715/187Embassy of the Republic of Turkey 9 Dong Wu Jie, San li Tun 100600 Beijing/P.R.CHINA

Tokyo, Japonya +81 3 3470 2395Turkish Embassy Economic Section 2-33-6 Jingumae, Shibuya-ku, Tokyo 150-0001 JAPAN

Doha, Katar +974 40390500Embassy of the Republic of Turkey Economic Office, Office A 40 Floor, Tornado Tower, P.O. Box:1977, Al Katifiya Zone 66, Al Rabwa Street, 310 Diplomatic Area, Dafna Doha-QATAR

103


Şubeler Telefon Adres

Adana Şubesi (322) 352 03 50 Tepebağ Mahallesi Abidinpaşa Caddesi No:31/A 01010 Seyhan / Adana

Ankara Şubesi (312) 507 50 00 Hacı Bayram Mahallesi Atatürk Bulvarı No:4 06050 Ulus Altındağ / Ankara

Antalya Şubesi (242) 248 75 46 Sinan Mahallesi Ali Çetinkaya Caddesi No:14 07100 Muratpaşa / Antalya

Bursa Şubesi (224) 224 34 50 Santral Garaj Mahallesi Kıbrıs Şehitleri Caddesi No:94 16200 Osmangazi / Bursa

Denizli Şubesi (258) 265 27 67 Sırakapılar Mahallesi Gazi Mustafa Kemal Bulvarı No:90/A 20010 Merkezefendi / Denizli

Diyarbakır Şubesi (412) 224 61 94 İskenderpaşa Mahallesi İnönü Caddesi No:33 21300 Sur / Diyarbakır

Edirne Şubesi (284) 213 97 00 Çavuşbey Mahallesi Hükümet Caddesi No:17 22020 Edirne

Erzurum Şubesi (442) 213 54 63 Kazım Karabekir Paşa Mahallesi Orhan Şerifsoy Caddesi No:42 25100 Yakutiye / Erzurum

Eskişehir Şubesi (222) 230 39 90 Arifiye Mahallesi Müftülük Sokak No:2 26010 Odunpazarı / Eskişehir

Gaziantep Şubesi (342) 230 36 80 İncilipınar Mahallesi Kamil Ocak Caddesi No:5 27090 Şehitkamil / Gaziantep

İskenderun Şubesi (326) 613 15 87 Çay Mahallesi Ulu Camii Caddesi Merkez Bankası Sit. No:1/1 31300 İskenderun / Hatay

İstanbul Şubesi (212) 251 80 00 Arapcami Mahallesi Bankalar Caddesi No:13 34421 Karaköy-Beyoğlu / İstanbul

İzmir Şubesi (232) 482 00 35 Konak Mahallesi Cumhuriyet Bulvarı No:3 35250 Konak / İzmir

İzmit Şubesi (262) 322 05 00 Kemalpaşa Mahallesi Cumhuriyet Caddesi No:36 41200 İzmit / Kocaeli

Kayseri Şubesi (352) 221 14 95 Şehit Nazımbey Mahallesi İnönü Bulvarı No:70 38150 Melikgazi / Kayseri

Konya Şubesi (332) 353 17 10 Şems-i Tebrizi Mahallesi Mevlana Caddesi No:25 42030 Karatay / Konya

Malatya Şubesi (422) 212 90 00 İnönü Mahallesi İnönü Caddesi No:186 44070 Yeşilyurt / Malatya

Mersin Şubesi (324) 238 83 15 Camişerif Mahallesi İstiklal Caddesi No:25/A 33060 Akdeniz / Mersin

Samsun Şubesi (362) 431 46 40 Kale Mahallesi Kazımpaşa Caddesi No:26 55030 İlkadım / Samsun

Trabzon Şubesi (462) 230 25 80 Toklu Mahallesi Devlet Sahilyolu Caddesi No:357 61040 Ortahisar / Trabzon

Van Şubesi (432) 214 14 55 Şerefiye Mahallesi Cumhuriyet Bulvarı No:57 65100 İpekyolu / Van

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası – Güncel İletişim Bilgileri

2018 Yıllık Faaliyet Raporu’nun bölüm ayraçlarında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından düzenlenen “Ekonomi ve Zanaat” temalı II. Uluslararası Fotoğraf Yarışması’nda ödül alan; · Abhijit Banerjee’nin “Life and Livelihood”· Haşim Kandilcioğlu’nun “Alem” · Hakan Çöplü’nün “Semerci” isimli fotoğraflarına yer verilmiştir.

Yıllık F

aaliyet Rap

oru 2018

2018

Yıllık Faaliyet Raporu

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASIİdare MerkeziHacı Bayram Mahallesi İstiklal Caddesi No: 1006050 Ulus, Altındağ / Ankarawww.tcmb.gov.trISBN (Basılı): 978-605-4911-84-4

Documents

Yıllık Faaliyet Raporu - Sayfa Goruntulenemedi · Takasbank İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. TBB Türkiye Bankalar Birliği TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi TCMB Türkiye