yönetim nedir? yönetici kimdir?yuksekbilgili.com/wordpress/wp-content/uploads/2017/03/...YAŞAR SUCU (PROF. DR.) YÖNETİM NEDİR? YÖNETİCİ KİMDİR? 5 Yöneticilerin diğer kısmı

YAŞAR SUCU (PROF. DR.)

YÖNETİM NEDİR? YÖNETİCİ KİMDİR?

YAŞAR SUCU (PROF. DR.) YÖNETİM NEDİR? YÖNETİCİ KİMDİR?

1

İÇİNDEKİLER

YÖNETİM ............................................................................................................................. 2

1. YÖNETİM KAVRAMI ........................................................................................................... 3

2. ÖRGÜTLERDE YÖNETİMİN VE YÖNETİCİLERİN ÖNEMİ ...................................................... 5

3. YÖNETİMİN ÖZELLİKLERİ ................................................................................................... 8

4. YÖNETİM SÜRECİ FAALİYETLERİ ........................................................................................ 9

4.1. Planlama .................................................................................................................. 10

4.2. Örgütleme ............................................................................................................... 11

4.3. Yürütme ................................................................................................................... 11

4.4. Eşgüdümleme .......................................................................................................... 11

4.5. Denetleme ............................................................................................................... 11

5. YÖNETSEL ETKİNLİĞİ ETKİLEYEN UNSURLAR ................................................................... 12

6. YÖNETSEL HÜNERLER (YETENEKLER-BECERİLER) ............................................................ 13

6.1. Kavramsal Hünerler (Yetenekler-beceriler) ............................................................ 13

6.2. Beşerî Hünerler (Yetenekler-beceriler) ................................................................... 13

6.3. Teknik Hünerler (Yetenekler-beceriler) ................................................................... 14

7. YÖNETİCİ OLMANIN FAYDALARI VE ZORLUKLARI ........................................................... 14

8. YÖNETİCİLERİN NİTELİKSEL FARKLILIKLARI ...................................................................... 15

9. YÖNETİM VE YÖNETİCİ BİÇİMLERİ ................................................................................... 16

9.1. Düzeylerine göre yönetim ve yönetici türleri.......................................................... 16

9.2. Yönetim sürecini işleten gruplar açısından yönetim türleri .................................... 20

9.3. Güç sahipliğine, kullanımına ve karar oluşturma biçimine bağlı olarak yönetim

türleri ................................................................................................................................. 21

9.4. Siyasal anlamda yönetim türleri ................................................................................... 22

10. YÖNETİCİLERİN SAHİP OLMASI GEREKEN NİTELİKLER ................................................. 24

11. YÖNETİCİ YÖNETTİĞİ ÖRGÜTÜ İNCELERKEN VE YÖNETİRKEN ŞUNLARA DİKKAT

ETMELİDİR ............................................................................................................................... 25

12. YÖNETİCİLERİN ÖRGÜTLERDE OYNADIKLARI ROLLER ................................................. 26


2

YÖNETİM Yönetim örgütsel amaçların etkin ve verimli gerçekleştirilmesine yönelik olarak insanların ve

örgütsel kaynakların planlanması, örgütlenmesi, yönlendirilmesi, uyumlaştırılması ve

denetlenmesidir. Yönetim insanla ilgilidir ve insanlarla birlikte gerçekleştirilir. Gerçekleştirildiği

faaliyet alanının, örgütsel sistemin ve çevrenin özellikleri de en az yönetime taraf insanlar kadar

yönetimin nasıl gerçekleştirileceği konusunda önem taşımaktadır. Yönetim bilgi birikimini ve

deneyimi gerektirir. İnsanların en temel ve belirgin yetkinliği emeklerinin verimliliklerini

arttırmak için araçlar geliştirmeleri ve araçlar kullanmalarıdır. Yönetimin etkinliği de yönetim

işini gerçekleştirenlerin bu araçları bilmesi ve bu araçları maharetle, ustalıkla ve etkin bir şekilde

kullanabilmeleri ile ilgilidir. Yönetici, yönetim işini gerçekleştiren, örgütün içinde yer alan

insanlarla birlikte örgütün çevresiyle-çevresel unsurlarıyla ilişkilerini sağlıklı bir zeminde

gerçekleştiren ve örgütün kaynaklarını (bilgi, ileti, ham maddeler, yarı işlenmiş maddeler,

makinalar-araçlar-aletler-edevatlar, finansal sermaye, yetenekler, hünerler ve benzerleri)

kullanarak örgütsel amaçların gerçekleştirilmesinden sorumlu olan insandır.

Yönetim konusuyla ilgilenenlerin akıllarından çıkarmamaları gereken temel gerçek:

Yönetim = f (yönetici (ler), yönetilenler, amaçlar, faaliyetler ya da yerine getirilmeye çalışılan

işler, izlenilen ya da izlenilmiş stratejiler-politikalar, içinde etkinlikte bulunulan örgütsel

sistem, örgütsel performans ve öğrenme, ortam koşulları ve tüm yönleriyle, tüm bileşenleri ile

çevre)

İnsanların toplu halde yaşamaları, gereksinimlerini karşılayacak mal ve/veya hizmetleri

üretmelerini, bilinçli olmaları nedeniyle bu süreci olabildiğince etkili ya da etkin (doğru işleri

yapma) ve verimli (işlerin doğru yapma) bir şekilde gerçekleştirebilmek için uyumlu hareket eden

bir bütün oluşturmalarını, iş birliği ve iş bölümü yapmalarını, değişik bir anlatımla

örgütlenmelerini gerekli kılmıştır. Doğadan ve sahip olunan kaynaklardan en yüksek ölçüde fayda

sağlayabilme düşüncesinin ürünü olan çabalar, üretim sürecinde yer alan üretici güçlerin

gelişmesine, üretici güçlerin gelişmesi kendisine özgü üretim ilişkilerinin oluşmasına neden

olmuştur. Üretici güçler ile üretim ilişkileri gelişmişlik düzeyi temelinde toplumsal düzenlenişleri

üretim biçimleri oluşturmuştur.

Günümüzde düşünsel olarak “yöneticisiz yönetim” noktasına ulaşsak da, yaşamın içine

bakıldığında yer yüzündeki tüm örgütlerin henüz hem yöneten hem de aynı zamanda yönetilen

insanlardan oluştukları görülmektedir.

Yönetim, insanları ya da oluşturdukları örgütleri amaçlarına ulaştıracak ya da onları gerçek

kılacak faaliyetleri, etkin ve verimli şekilde gerçekleştirmek üzere kararlar oluşturmak bu

kararların uygulanmaya aktarılmasını sağlayacak faaliyetleri belirlemek, onları uyumlaştırmak ve

denetlemek-düzeltmek işi olarak, yöneticileri yönetici olmayanlardan ayırır.


3

Yönetim konusunda yapılacak tartışmalarda insanlar, insanların gereksinimleri, bu

gereksinimlerin karşılanması gereği, üretim, üretimde kullanılan kaynaklar ve araçlar, bilinçli ve

akılcı çabalar, ussal ve yasal düzenlemeler, fiziksel ve düşünsel araçlar, ürünler, üretilen ürünlerin

kullanıma sunumu ve kullanım sürekliliği, tüketimi, tüketimin toplumsal ve bireysel yansımaları

önem taşımaktadır.

Aynı zamanda, aynı koşullarda, aynı faaliyet alanında (ürünler/pazarlar) faaliyette bulunan

örgütlerin performansları, başarı ya da başarısızlıkları yönetilme biçimleri, yönetim yeteneği ve

yönetsel beceri ile doğrudan ilişkilidir.

1. YÖNETİM KAVRAMI

Yönetim alanında kullanılan diğer kavramlarda olduğu gibi, yönetim kavramının

tanımlanmasında da bir karmaşa yaşanmaktadır. Örgütlerin nitel ve nicel yönden birbirlerinden

farklı olmaları, örgütlü yaşamın zorunlu bir gereği olan yönetim kavramı ile ilgili tartışmalarda

farklı tanımlamaların yapılmasına yol açmaktadır. Bu kavramı tanımlama çabası içinde olanların

düşünce yapıları, amaçları, bilgi düzeyleri, ilgilendikleri örgütler veya örgütsel düzeyler ve

beklentileri de işin içine katılınca konu içinden çıkılmaz bir niteliğe bürünmektedir. Kısaca,

araştırmacıların ilgili oldukları bilim dallarının farklı oluşu; inceledikleri toplumsal alanlardaki

oluşumlardaki farklılıklar, araştırmacıların benimsedikleri yaklaşım biçimlerinin farklı oluşu;

araştırmacıların amaçlarındaki farklılıklar, ilgilenilen kavramın çok genel, soyut ve ölçülemeyen

nitelikte olması nedeniyle, yönetim kavramı ilgili alanda çalışan bilim adamları tarafından bile

farklı şekillerde tanımlamaktadırlar.

Yönetim karar oluşturma, kararların uygulanmasını sağlama, uygulamaları ve sonuçları izleme,

öğrenme ve gerektiğinde düzeltme etkinliğidir. Yöneteni yönetilenden ayıran temel unsur karar

oluşturma ile ilgilidir. Yöneticiler önemli ya da kritik sorunları tanımlarlar, bilgi elde ederler ve

kullanırlar, en uygun eylem biçimlerini belirlerler ve bunlardan en uygun olanı seçerler.


4

Bir örgütün bütün düzeylerinde temel unsur olan ve çok genel şekliyle ”başkaları ile birlikte veya

başkaları aracılığıyla iş görmek” anlamını yüklenmektedir. Genel şekliyle, yönetimin, başkaları

aracılığıyla bir amaca ulaşmak için girişilen işler ve faaliyetler toplamı veya çalışanların işbirliğini

sağlama ve onları bir amaca doğru yöneltme, yürütme faaliyet ve çabaları olarak tanımlanmakta

olduğu görülmektedir.

Bütünsel bir biçimde ele alındığında, yönetim, örgüt amaçlarının belirlenmesi, bu amaçların etkili

ve verimli olarak gerçekleştirilmesine ve kaynakların akılcı kullanımına yönelik olarak, planlama,

örgütleme, yürütme, eşgüdümlüme ve denetleme süreçlerine ilişkin yönetim biliminin

geliştirdiği kavram, ilke, teknik, yöntem, model ve kuramların sistemli, bilinçli bir biçimde ve

ustalıkla kullanılması ile ilgili faaliyetlerin tümüdür. Bazı örgütlerde ise profesyoneller tarafından

gerçekleştirilen bir meslektir.

Bu tanım, yaşamın her alanına uygulanabilir nitelik taşımaktadır. Bu tanımdan da görüleceği gibi

yönetim süreçsel bir faaliyettir. Amaçların belirlenmesi, planlama, örgütleme, yürütme,

uyumlaştırma ve denetim zaman zaman aşamalı çoğu zaman iç içe geçmiş süreçleri tanımlar.

Yönetim bir takım kavramların, ilkelerin, tekniklerin, yöntemlerin, modellerin ve kuramların

üzerine şekillenir, yönetim süreçlerinin etkinliği açısından yöneticiler bu araçlardan yararlanırlar,

bunlar sistemli bir bilgi birikiminin ürünüdür. Bu yönüyle de yönetim bilimsel bir faaliyettir.

Yönetsel süreçlerde yönetsel araçların kullanımı belirli bir mahareti, belirli bir ustalığı ve sistemli

bir uygulamayı gerektirmektedir. Bilinçli bir faaliyet ve çaba harcamadan ortaya çıkması olanaklı

olmayan bir takım arzulanan sonuçların, bilginin sistemli bir biçimde maharetle uygulanarak

yaratılması veya sezgi, muhakeme, deneyimle elde edilen ve yönetim biliminin geliştirdiği

araçların, bilinçli ve sistemli bir biçimde, maharetle uygulanarak, örgüt amaçlarının

gerçekleştirilmesine ilişkin bir faaliyet ve çaba yönetim sanatı olarak tanımlanmaktadır.

Yönetim gönüllü olarak amatörce gerçekleştirilebildiği gibi çıkar amaçlı kurum ve kuruluşlar söz

konusu olduğunda bazı insanların bilgi ve deneyim kazanarak, yönetme konusunda sistemli bilgi

birikimini ve uygulama deneyimini edinerek, yeteneklerini ve yetkinliklerini geliştirerek (ki

bunları edinebileceği kurumlar ve bu konuda sistemli olarak üretilmiş ve birikmiş, aktarılabilir ve

öğrenilebilir bilgi birikimi bulunmaktadır) çalışmak için kendini hazırladığı ve yaşamını sürdürmek

için gerçekleştirdiği iştir. Yöneticilik yapmanın yazılı ve yazılı olmayan gerekleri ve kuralları

bulunmaktadır. Yöneticilik toplumda saygınlığı olan bir uğraşıdır. Gelişmemiş coğrafyalarda bir

meslek niteliği taşımaması ve içerdiği keyfiyet yöneticiliğin meslek olma yolunda oldukça önemli

yol kaydettiği gerçeğini değiştirmemektedir.

Yönetim işi yöneticiler tarafından yerine getirilir. Dolayısı ile, yönetici kısaca yönetim işini yerine

getiren kişi olarak tanımlanabilir. Yönetim kavramında ki karmaşa, yönetici kavramı açısından da

geçerlidir. Yöneticiler karar oluşturma ve oluşturdukları kararları başkaları ile veya başkaları

aracılığıyla uygulamaya aktarma yönüyle yönetilenlerden ayrılırlar. Yöneticilerin tümü aynı rolü

oynamazlar, onlarda kendi aralarında sınıflandırılabilirler. Yöneticilerin büyük kısmı belirlenen

sürecin ve bu süreçte gerçekleştirilmesi gereken işlerin doğru bir biçimde yapılması ile ilgilidirler.

Bu alanda eğitim almış ve yetiştirilmişlerdir, örgütlerde ara kademe yönetici rolünü yüklenirler.


5

Yöneticilerin diğer kısmı ise doğru işleri belirleyen ve bu işlerin doğru bir biçimde yapılabilmesi

için süreçleri tanımlayan, tanımladıkları işi doğru bir biçimde uygulamaya aktarma durumunda

olan insanlardan oluşmaktadır. Bu bir önceki yönetsel rolden farklıdır. Eğitim ve yetişmenin yanı

sıra gelişkin olmayı gerektirir ve bu yöneticiler örgütlerde üst düzey yönetim rolünü

gerçekleştirirler.

2. ÖRGÜTLERDE YÖNETİMİN VE YÖNETİCİLERİN ÖNEMİ

Toplumsal yaşam düzeyinin yüksekliği, sahip olunan kaynakların etkin bir biçimde

kullanılabilmesi ile doğrudan bağıntılıdır. Kaynakların etkin kullanılabilmesi, toplumsal dokuyu

oluşturan örgütlerin etkin kılınmaları ile sağlanabilirken, örgütsel etkinlikte, etkin bir yönetim ile

sağlanabilir. Etkin bir yönetim, yönetsel organların nitelikleriyle, değişik bir anlatımla, yöneticiler

veya yönetim takımının sahip olduğu nitelikler ile yakından ilgilidir. Yönetsel süreçlerde,

yöneticilerin veya yönetim takımının kendilerine özgü özellikleri ve bu özelliklerinden

kaynaklanan tutum ve davranışları oldukça önemlidir. Örgütsel etkinliğin sağlanması ile ilgili bir

koşul, örgütsel sistemin bileşenleri arasında iç uyumun sağlanmasıdır ki, yönetsel organın

özellikleriyle yakından ilgilidir ve bu koşul, amaç belirleme, öngörüde bulunma, planlama,

örgütleme, yürütme, eşgüdümleme, denetleme ve düzeltme zincirinden oluşan yönetim süreci

faaliyetlerinin etkin bir biçimde yürütülebilmesi için gereklidir.

Ekonomik gelişme ile birlikte yönetim faaliyetlerinin kapsamı da değişmektedir. Yönetim biçimi,

gelişme sürecinde yönetimi gerçekleştiren gruplar açısından ailesel yönetim, siyasal yönetim ve

profesyonel yönetim olarak üç grupta toplanmaktadır. Profesyonel yönetim, yönetim işinin

meslek haline gelmesi (ilgili alanda gelişmiş bilgi topluluğunun, uzmanlaşmış bir uygulamanın,


6

sosyal sorumluluğun, kendi kendini denetlemenin, toplumca kabul edilmenin gerçekleşmiş

olması) ile ilgilidir.

İşletmelerin büyümeleri sonucu, bu örgütlerde gerçekleştirilen faaliyetlerin kapsamı ve niteliği

değişmiştir. Bu durum, bu birimleri etkin şekilde yönetecek kişilere duyulan gereksinimi

arttırmış; bu gereksinimi karşılamak için yönetim alanında okullar açılmış ve bu amaca yönelik

olarak insanlar eğitilmiş; yönetim meslekleri yöneticilik olan insanlar tarafından

gerçekleştirilmeye başlanmıştır.

Örgütlerde, doğru işlerin ne olduğu, onların uygulamaya nasıl aktarılacağı ve işlerin doğru bir

biçimde yapılması yönetimin niteliği ile ilgilidir. Örgütsel sistemin vizyonunu, misyonunu,

stratejik amaçlarını, uzun veya kısa dönemli davranış biçimlerini, düzenleniş ve işleyişini,

denetlenmesini ve gerektiğinde değişimini yöneticiler belirlerler. Örgütlerin etkinliklerinin

istenilen biçimde gerçekleştirmesi, onların çevreye uyum sağlayabilmesi (aktif veya pasif),

çevrenin sunduğu fırsatlar ve olanaklardan yararlanabilmesi, çevresel tehlikelerden

sıyrılabilmesi, kaynaklarını etkin kullanabilmesi yönetsel organın yapısıyla ilgilidir. Örgütsel

sistemdeki ilişki ağı, büyük ölçüde onların eseridir. Onlar, içinde yer aldıkları veya parçası

oldukları, faaliyetlerini belirli şekillerde kısıtlayabilen bütünü farklılaştırabilme gücüne sahip olan

en önemli unsurdurlar. Fakat bu özgürlük, bir takım değişkenlerce sınırlandırılmaktadır. Farklı bir

anlatımla, yönetsel özgürlük-saf bir özgürlük değildir.

Karar oluşturma ve uygulamaya aktarma durumunda olan yöneticilerin bir takım değişkenlerin

baskısı altında olmadıklarını söyleyebilmek olanaklı değildir. Bu süreci sınırlayan önemli

kısıtlardan bazıları kendileri ile ilgilidir. Demografik özellikleri, entelektüel nitelikleri, değerleri,

yetenekleri, deneyimleri, belirsizlik ve karmaşıklığı değerlendirme biçimleri, gelişen sürece-

olaylara tepki geliştirebilme güçleri, kişisel değerleri, konuya duydukları ilgi ve beklentileri

bireysel kısıtlara karşılık gelmektedir. Örgütün kurumsallaşma düzeyi, düzenleniş ve işleyiş

biçimi, örgütün kültürü ve kurumsal normlar örgütsel kısıtları oluştururken; üst sistemlerin amaç

ve davranış sınırlamaları, dış çevresel unsurlar, sahipler ve endüstri dalına hakim davranış

biçimleri dışsal kısıtları oluşturmaktadır. Konunun uzmanlarca ele alınma biçimleri, konuyla ilgili

bilgi birikimi, zaman baskısı, geçmiş davranış biçimlerinin sonuçları-başarı düzeyi konuyla ilgili

özel kısıtlara karşılık gelmektedir.

Örgütsel sistemin etken değişkenleri ile gerçekleştireceği faaliyetleri belirleyen kararlar arasında

bir ara değişken olan yöneticiler, örgütlerde kararların oluşturulması ve uygulanması sürecinde,

çevreyi olduğu gibi değil de algıladıkları şekilde işleyeceklerdir. Dolayısıyla, yöneticilerin kişisel

özellikleri veya yönetsel organın oluşum biçimine göre; durumsal değişkenleri algılamaları,

işlemeleri, yorumlamaları, yönelimleri ve seçimleri farklı olabilecektir.

Yöneticiler, yönetimdeki becerileri ile örgütlerde etkinlik, verimlilik ve performansın önemli

belirleyicileridir. Örgütsel performans, klasik anlamda yöneticilerin örgütsel kaynakları

gereksinimleri karşılayacak ve amaçları başaracak etkinlik (amaçlara ulaşma derecesi) ve


7

verimlilikte (kaynakların üretken ve iyi kullanılması-en yüksek çıktı/girdi oranına ulaşmanın)

kullanmasının ölçütüdür.

1. Eğer yöneticiler, amaçları yanlış tanımlamışlarsa, kaynakların kullanımında yetersiz

kalmışlarsa ve uygulamada yanlışlar yapmışlarsa maliyeti yüksek ve düşük kaliteli ürünler

üreteceklerdir.

2. Eğer yöneticiler, amaçları yanlış tanımlamışlarsa ya da uygun amaçlar belirlememişlerse

fakat sahip oldukları kaynakları amaçlara doğru iyi yönelmişlerse ve doğru kullanmışlarsa

gereksinimlere karşılık vermeyen düşük maliyetli ve kaliteli ürünler üreteceklerdir.

3. Eğer yöneticiler gerçekleştirmek için doğru amaçlar seçmişlerse fakat amaçlara ulaşmak

için kaynakları doğru kullanamamışlarsa gereksinimlere karşılık verebilme niteliğinde

fakat maliyeti yüksek ürünler üreteceklerdir.

4. Eğer yöneticiler, gerçekleştirmek için uygun amaçlar belirledilerse ve kaynakları iyi bir

şekilde kullandı ise gereksinimlere karşılık gelen düşük maliyetli ve kaliteli ürünler

üreteceklerdir.

Yöneticiler, yönetimdeki performansları ile işletmenin yaşamını sürdürmesini, gelişmesini,

büyümesini, rekabet ortamında sürdürülebilir başarıya ulaşmasını olanaklı kılarlar. Bu noktada

örgütsel amaçlar ve hedeflerin paydaşların ve toplumun amaç ve hedefleriyle uyumlu-dengeli

kılınması ve bu temelde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Yönetimin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi içinde yaşanılan bütün içinde doğru işlerin

tanımlanmasını ve işlerin doğru bir biçimde yapılmasını sağlar, yönetimin etkin bir biçimde

gerçekleştirilmesi toplumsal gelişme ve refah düzeyinin yükselmesini sağlar, yönetimin etkin bir

biçimde gerçekleştirilmesi paydaşların ve çıkar gruplarının faaliyetlerini olumlu yönde etkiler,

yönetimin etkin bir biçimde gerçekleştirilmesi kaynakların amaca uygun etkin ve verimli bir

biçimde kullanılmasını sağlar, yönetim örgütlerde insanların ortak amaçlara yönelik istemli-

gönüllü davranışlar gerçekleştirmelerini sağlar, yönetimin etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi bu

süreçte yer alan insanların ve yöneticilerin doyum sağlamasını sağlar.


8

3. YÖNETİMİN ÖZELLİKLERİ

Yazında, oldukça geniş bir alana yayılmış bulunan yönetim konusundaki çalışmalar

incelendiğinde, yönetimin zamanla gelişen ve kendini yenileyen dinamik bir kavram olduğu

açıkça görülmektedir.

Yönetim, bilimsel bir olgudur. Bilimsel etkinliklerin tümünde olduğu gibi, olaylara

dayanmaktadır, mantıklıdır (belirli bir düşünme biçimini gerekli kılmaktadır), sistematiktir,

nesneldir, eleştiriye açıktır ve kendi kendini düzeltebilme özelliğine sahiptir, geneldir, tanımlayıcı

olduğu kadar açıklayıcı yönü bulunmaktadır, iletilebilmektedir, seçicidir ve sürekli gelişmektedir.

Yönetim, bilimsel yaklaşımlarda olduğu gibi açıkça tanımlanmış kavramlara, ilkelere, modellere

ve kuramlara sahiptir. Bilimsel yöntemi temel alır ve bu yöntemle bilgi elde eder. Yönetimde

kullanılan bilimsel teknikler bulunmaktadır. Bilimsel olduğu kadar, eldeki bilgilerin etkin bir

biçimde uygulanmaya aktarılması gereği söz konusudur. Uygulanma sürecinde, maharet ve

ustalık oldukça önem taşımaktadır. Bu yönüyle bir sanattır.

Yönetim dünyanın neresinde gerçekleştirilirse gerçekleştirilsin insanlarla, bilinçle, tanımlanabilir

amaçlarla, oluşturulan kararlar, yetki ve sorumluluklarla, iletişim ve yönetsel süreçlerle ilgili

ortak birtakım özellikler taşımaktadır.

Evrensel özelliklerinden çok, içerisinde yaşanılan zaman ve koşullara göre özellikleri

belirtildiğinde, yönetim insanlar, amaçlar, düşünceler, nesneler, faaliyetler, birliktelikler ve

benzeri aşağıda belirtilen bir takım temel özelliklere sahiptir;

• Yöneten ve yönetilenlerin insan olması nedeniyle insana özgü bir nitelik taşımaktadır, iki

veya daha çok bireyin varlığını gerektirdiğinden grup niteliğini taşımaktadır,


9

• Örgütün ve örgütü oluşturan insanların ulaşmayı düşündükleri amaçların bulunması

nedeniyle amaçsal niteliği bulunmaktadır,

• Amaçları gerçekleştirmek için bir araya gelen insanların çaba birliği içinde bulunmaları

nedeniyle işbirliği niteliğine sahiptir,

• Etkinlik ve verimlilik artışının sağlanabilmesi için işbölümü ve uzmanlaşmaya

gidildiğinden, işbölümü ve uzmanlaşma niteliği taşımaktadır,

• İşbölümü yatay ve dikey boyutlarda gerçekleştirildiğinden, dikey işbölümüne karşılık

gelen bir basamaksal (hiyerarşik) nitelik içermektedir,

• Evrensel olarak yatay ve dikey boyutlara sahip olması nedeniyle evrensel bir nitelik

taşımaktadır. Dünyanın her yerinde, her tür ve büyüklükte örgütün, örgütsel düzeylerin

ve örgütsel çalışma alanlarının yönetime gereksinimi vardır.

• İnsanlarla ilgili konularda etkinlik ve verimliliğin sağlanabilmesi, yönetimin insana özel

bir önem vermesini gerektirmektedir bunun sağlanabilmesi için ise yönetimin

demokratik niteliklere sahip olması gerekmektedir,

• Yönetim sürecinin bir karar verme süreci olması ve kararların genellikle bireyler

tarafından verilmesi nedeniyle bireye özgü nitelikler taşımaktadır,

• Yönetsel işlevlerin ardışıklığı ve sürekliliği nedeniyle çok yönlü bir süreç niteliği

taşımaktadır,

• Örgütsel amaçların saptanması, amaçlara ulaştıracak akılcı yolun yolların bulunması,

bunun için gerekli düzenin oluşturulması, yönetime katılanların yaratıcı çaba

göstermelerini gerektirmektedir. Bu yönüyle yönetim yaratıcı niteliğe sahiptir,

• İç ve dış çevreyle etkileşim sürecinde çok çeşitli yönlerde bilgi akışının gerçekleştirilmesi

nedeniyle, haberleşme ağırlıklı bir süreç niteliğini taşımaktadır,

• Amaçların en kısa yoldan, en az kaynak kullanımıyla gerçekleştirilmesi veya eldeki

kaynaklarla olası en iyi sonuçların elde edilmesini hedeflemesi nedeniyle ussallığa dayalı

bir süreç niteliklidir,

• Amaçlara ulaşmak için yönetsel işlevlerin yerine getirilebilmesi sürecinde yönetsel

bilginin ustalıkla kullanılmasını gerektirdiğinden bir sanat olma niteliğini taşımaktadır.

Bu özellikler göz önünde bulundurulduğunda yöneticilerin grup amaçlarının başarılmasında,

örgütsel sistemin düzenlenmesinde ve işleyişinde özellikle yapısal düzenlenişte, örgütün

çalışmasının düzenli ve etkin bir şekilde gerçekleştirilmesinde, kaynakların en uygun şekilde

kullanılmasında, maliyetlerin düşürülmesinde, değişim ve büyümenin gerçekleştirilmesinde,

yenilik yapılmasında, karlılığın arttırılmasında, sosyal fayda yaratmada, ülkenin kalkınmasında

özel rol yüklendikleri açıkça görülmektedir.

4. YÖNETİM SÜRECİ FAALİYETLERİ

Henri Fayol, yönetsel faaliyetlerini beş ayrı süreç olarak tanımlayan ilk yazardır. Fayol yönetim

süreci aşamalarını; İleriyi görmek, örgütlemek-organizasyon, yürütme-emir komuta,

eşgüdümleme-koordinasyon ve denetleme- kontrol olarak belirtmiştir. Daha sonra buna benzer


10

ya da oldukça farklı şekillerde tanımlanabilen yönetim süreci aşamalarına bazı yazarlarca karar

verme, planlama, yenilik yapma, temsil etme, kadrolama, haberleşme, önderlik, raporlama ve

bütçeleme ve benzeri kavramlar eklenmiştir.

Günümüzde yönetim süreçlerinin genelde planlama, örgütleme, yürütme, eşgüdümleme,

denetleme aşamaları şeklinde ele alınmış incelendiği görülmektedir. Son yıllarda pek çok

çalışmada eşgüdümleme aşaması ağırlıkla yürütme içinde değerlendirilmiştir.

4.1. Planlama

Planlama amaçlarının; bu amaçlara ulaşmak için uygulanacak en uygun davranış biçimlerinin; bu

davranış biçimlerinin gerçekleştirilebilmesine yönelik gerekli kaynakların nasıl yerleştirileceğinin

ve dağıtılacağının kararlaştırılması işlemidir. Çevrenin niteliklerine (devingenlik, karmaşıklık,

belirsizlik düzeyi) bağlı olarak planlama süresi ve içeriği değişmektedir. Belirlilik ortamında uzun

dönemli, ayrıntılı ve kesin görünümlü planlar yapılabilirken; kısmı belirsizlik ortamında bir takım

varsayımlara dayanarak senaryolar oluşturulmakta ve bu senaryolar çerçevesinde gelişmelere

bağlı uygulamaya aktarılacak durumsal planlar yapılmakta; belirsizlik ortamında ise amaçlar

genel olarak tanımlanmakta tepkisel davranılmakta ve eylem içinde yön-yol belirlenmektedir.

Klasik şekliyle planlama belirlilik ortamında yapılmaktadır dış ve iç çevresel analiz ve gelecek

öngörüleri temelinde amaçlar belirlenmekte, amaca ulaştıracak seçenekler saptanmakta, akılcı

temelde birtakım ölçütler ve kısıtlar kullanılarak seçenekler arasında değerleme yapılmakta, en

uygun davranış biçimi saptanmakta ve uygulamaya hazır hale getirilmektedir. Çağdaş şekliyle

planlama belirlilik koşullarında yukarıdaki gibi yapılmakla birlikte devingenlik, karmaşıklık ve

belirsizliğin yoğun yaşanması nedeniyle saptanan genel amaçlara uygun davranışların eylem

içinde belirlenmesi şeklinde gerçekleştirilmektedir.


11

4.2. Örgütleme

Örgütsel amaçların ve bu amacı gerçekleştirmek üzere oluşturulan planların gerçekleştirilmesine

yönelik kaynakların elde edildiği, ussal ve yasal bir şekilde yerleşiminin yapıldığı, işlerin,

işlemlerin, işleyişin, ilişkilerin yapılandırıldığı, örgütsel davranış normlarının, kültürünün,

ikliminin, etik kodlarının oluşturulduğu, kadrolamanın gerçekleştirildiği bir süreç ve sonucu

örgütlemeye karşılık gelir. Amaçların ve planların niteliğine bağlı olarak mekanik bir örgüt ya da

organik bir örgüt yapısı oluşturulabilir. Bürokratik örgütler mekanik örgütlere yakın yapısal

formları tanımlarken şebeke örgütler, ad-hoc örgütler, sanal örgütler organik örgütlere yakın

yapısal formlara karşılık gelirler.

4.3. Yürütme

Örgütlenmiş kaynakların örgütsel amaç ve planların gerçekleştirmesi üzerine harekete

geçirilmesi; çalışanların yönlendirilmesi, güdülenmesi, aralarındaki çatışmaların çözümlenmesi,

takım halinde ve bağlılıkla çalışmalarının sağlanması sürecinde örgütsel sisteme ve örgütsel

yapılanışa uygun şekilde güç ve etkileme araçlarının kullanılmasıdır. Emirler, öneriler, katılımcı

yönetim anlayışı, dikey, yatay, çapraz iletişim kanallarının kullanıldığı bu süreç, tasarlanan

planların yaşanan gerçeklere uygun bir biçimde yaşama aktarıldığı bir yönetim aşamasıdır.

4.4. Eşgüdümleme

Süreç içinde örgütün çevresinde değişimler yaşanmaktadır, süreç içinde örgütün kendisi

değişmektedir, örgüt içi unsurlar ve örgütle çevresi arasında uyumun sürekli kılınması örgütsel

yaşamın etkin sürdürebilmesi açısından önemlidir.

4.5. Denetleme

Örgütün amaçlarını ve planlarını ne ölçüde gerçekleştirebileceğinin, gerçekleştirebildiğinin

belirlenerek düzeltici önlemlerin alınması; bireylerin, bölümlerin ve örgütün gözlenerek istenen


12

standartlara ulaşılıp ulaşılmadığının belirlenmesi; performansı geliştirecek gerekli eylemlerin

gerçekleştirilmesi aşamasıdır.

5. YÖNETSEL ETKİNLİĞİ ETKİLEYEN UNSURLAR

Kısaca, toplumsal yaşam düzeyi, örgütsel etkinlikle, örgütsel etkinlik ise yönetim bilincinin

yüksekliği ve yönetsel etkinlik ile ilgilidir. Yönetimin etkinliği, bir takım bileşenlerin

fonksiyonudur. Bu bileşenler, yöneticiler, yönetilenler, amaçlar, yerine getirilmeye çalışılan iş,

içinde etkinlikte bulunulan örgütsel sistem ve ortam koşullarıdır. Bu ilişki şöyle formüle edilebilir.

Yönetim = f (yönetici (ler), yönetilenler, amaçlar, faaliyetler ya da yerine getirilmeye çalışılan

işler, izlenilen ya da izlenilmiş stratejiler-politikalar, içinde etkinlikte bulunulan örgütsel

sistem, örgütsel performans ve öğrenme, ortam koşulları ve tüm yönleriyle, tüm bileşenleri ile

çevre).

Yukarıdaki eşitlik içinde yer alan bileşenlerin niteliği yönetsel etkinlik arayışında önemli bir rol

oynamaktadır. Bu bileşenlerden yönetici (ler), yönetimin etkinliği açısından ayrıcalıklı öneme

sahiptir. Yöneticiler denklemin en aktif unsuru durumundadırlar ve bileşenler arasındaki ilişkileri

doğru bir şekilde oluşturma özelliğine sahiptirler.


13

6. YÖNETSEL HÜNERLER (YETENEKLER-BECERİLER)

6.1. Kavramsal Hünerler (Yetenekler-beceriler)

Örgütler uluslararası çevre, ulusal çevre, sektör, ilgili çevre, paydaşlar ve benzeri unsurlardan

oluşan çok geniş bir çevrede faaliyette bulunurlar. Yöneticiler bu bütünü ve bütün içinde

işletmenin konumunu doğru değerlendirebilmelidir. Bu ise bütüncül bir bakış açısıyla içinde

bulunduğu durumu tanımlamalıdır, bütünü anlama, parçalar arasındaki ilişkileri tanımlama,

olaylar arasında bağlantı içinde bulunduğu koşulları okuma olanağı sağlar. Yönetici bu hünerini

kullanarak bütünün karmaşıklarını anlar, örgütün bütün içindeki konumunu tanımlar ve örgütün

amaçlarını, temel hedeflerine belirler.

Kavramsal beceri yöneticinin bütünü ve içindeki ilişkileri bu ilişkilerin yol açabileceği olumlu ve

olumsuz yönleri görme, gelişen olayları kavramasını sağlar. Yönetici olaylara kuş bakışı bakarak

bulanık ya da karmaşık çevrede karşılaştığı belirsizliği belirgin hale getirir; mevcut gelişmeleri

değerlendirerek ilişkilendirerek gelecekle ilgili doğru öngörülerde bulunur, parçalar arası

karşılıklı ilişkileri görür ve içinde bulunduğu bütüne açıklık kazandırır.

Yöneticilerin gelecekte olacaklara dair öngörüleri vizyon tanımlamasını buda örgütlerin başarılı

olmasını sağlar.

6.2. Beşerî Hünerler (Yetenekler-beceriler)

Yöneticiler örgüt içinde farklı amaçları farklı yönelimleri olan bölümlerin, birimlerin

yöneticilerini, üstlerini, astlarını, meslektaşlarını anlamak, onlarla birlikte çalışmak, iletişimli ve

iyi ilişkiler içinde olmak ve onlarla iyi geçinmek durumundadır. Yöneticinin insanlarla sosyal

ilişkileri, çalışanları işe yönelik yönlendirmesi ve motive edebilmesi onlarla iyi iletişim kurabilmesi


14

işin etkin ve verimli bir biçimde gerçekleştirilebilmesi açısından önemlidir. Başarılı yöneticiler

kendine tanıyan, kendine güvenen, insanlarla etkin iletişim kurabilen, birlikte çalışma yönü yani

sosyal becerileri geliş insanlardır. Yöneticilerin değerleri, kültürleri, bakış açıları, yaklaşımları,

algılama yetenekleri sosyal becerinin niteliğini belirleyici rol oynar. Her şeyden önce yöneticinin

kendine öz güveni tamdır, kendini iyi tanır, birlikte çalışma ve başarma yönü gelişmiştir bu tür

bir yönetici İnsanları cesaretlendirir, iş yapmaya yöneltir, takım oluşturur, onları amaca doğru

yönlendirir. Örgütlerin tüm yönetsel düzeylerinde beşerî ilişki kurma becerisi önemli olsa da üst

düzey yöneticilerinin daha çok çevreyle, çevresel gözlemlerle ilgili olması, alt düzeydeki

yöneticilerin de ağırlıkla işle işin gerekleriyle ilgili olması nedeniyle orta düzey yöneticileri

açısından daha önemlidir.

6.3. Teknik Hünerler (Yetenekler-beceriler)

Bir işin gereğince yerine getirilmesi için o işle ilgili bilgi sahibi olmanın yanı sıra işin yerine

getirilmesinde kullanılan araçlar, yöntemler ve teknikler hakkında da bilgi ve deneyim sahibi

olmak gerekmektedir ki bu teknik hünerlere ya da becerileri tanımlamaktadır. Teknik hüner ya

da beceri bir faaliyetin etkili bir şekilde gerçekleştirilebilmesi gerekli tüm bilgilere sahip olunması

ve ilgili araçların başarıyla kullanılmasıdır. Bir yöneticinin teknik beceriye sahip olması onun

gerçekleştirilen faaliyetlerin ya da işin gereklerini ve ayrıntılarını kolaylıkla yakalamasını ve

sürece kendi düşüncelerini katmasını sağlar.

7. YÖNETİCİ OLMANIN FAYDALARI VE ZORLUKLARI

Yöneticilerin gerçekleştirdiği iş örgütler ister kar amaçlı ister kar amaçsız olsun genellikle aynıdır,

yalnızca önceliklerde farklılaşma söz konusudur. Yöneticiler farklı çalışan grupları etkin bir

şekilde yönetmek için gerekli bilgi, yetenek, istek ve deneyime sahip olmalıdırlar, bu oldukça

zordur. Ayrıca bir yöneticinin başarısı başkalarının işe yönelik performanslarına bağlıdır.

Yönetici olmakla insanlar yeteneklerini gösterme ve başarıya ulaştıracak bir iş çevresi yaratma

fırsatı yakalarlar. Yöneticiler örgütte ve toplumda saygınlık ve statü elde ederler. Örgütlerin

çabalarına, yetenek ve kabiliyetlerine gereksinim duyması bir çok yöneticinin doyuma ulaşmasını

sağlar.

Günümüzde küresel örgütlerin sayılarındaki artış, faaliyet alanlarında verimlilik, kalite, hız,

esneklik ve yenilik ve müşterilerin güçlenmesi nedenleriyle sürdürülebilir rekabet üstünlüğünün

öneminin artması, etik standartların izlenmesi gerekliliği, güçlenen ve farklılaşan çalışanların

yönetimi, e-ticaret, ağlar ve bilgi teknolojilerinin kullanımının yaygınlaşması ve benzeri

gelişmeler nedeniyle yöneticilerin sorumlulukları artmıştır.


15

Yöneticilerin çalışma saatleri uzundur, yoğun ve yorucu çaba gerektirir, aynı anda çok farklı

faaliyet alanları ile ilgilidirler, zamanının çoğunu kişilerarası ilişkilere, çevresel ilişkilere ve

gözlemlere dayanır.

8. YÖNETİCİLERİN NİTELİKSEL FARKLILIKLARI

Yönetim insanlar tarafından gerçekleştirilen faaliyetler bütünüdür. İnsanlar birtakım özellikleri

ile birbirlerinden ve her şeyden farklılaşırlar. Örneğin insanlar birbirlerinden fiziksel-biyolojik

özellikleri ile farklıdır, insanlar birbirlerinden psikoloji-sosyolojik özellikleri ile farklıdır, insanlar

bir bütündür, insan davranışları belirli amaçlara dayanır, insanlar yaratıcıdır, insanlar

oluşturdukları örgütler ve örgütler içindeki konumuyla farklıdır. Dolayısıyla insanlar nasıl

duygularıyla, düşünceleriyle, bilişsel özellikleri farklı ise yöneticilerde insan olarak benzer

yönleriyle bir birlerinden farklılaşırlar.

Yöneticilerin kendileri, benlikleri farklıdır; ailesi-ailesi ile olan ilişkileri farklıdır; yakın çevresi,

arkadaşları, dostları farklıdır. Sosyal çevresi-kültürel çevresi-politik çevresi farklıdır; iş çevresi

farklıdır; yaşadığı bütüne ait özellikler farklıdır. Bu konu “İNSAN, FARKLILIKLAR VE AYRIMCILIK”

başlıklı yazımda bu tartışıldığı için burada ayrıca tartışılmayacaktır.

Bireyler olarak farklılıklara sahip olan yöneticiler, yönetim işi, farklı özelliklere sahip kişilerden

oluşan bir yönetim takımı tarafından gerçekleştirildiğinde, farklılıklar ve farklılıkların yönetime

etkisi daha da karmaşık bir görünüm almaktadır. Çünkü, böyle bir grup içerisinde yöneticilerin

çevrelerini algılamaları, yorumlamaları ve yönelimleri kişisel özelliklerine bağlı olarak

benzerlikler ve farklılıklar gösterecektir.

Kısaca, yöneticilerin durumsal değişkenleri algılarındaki, yorumlamalarındaki ve seçimlerindeki

farklılıklar, şu özelliklerinin ürünü olabilmektedir:


16

Bireysel farklılıklar,

1. Bilgi kaynaklarındaki ve bilgi birikimlerindeki farklılıklar,

2. Sosyal beklentilerindeki farklılıklar,

3. Deneyimlerindeki farklılıklar,

4. Politik tutumlarındaki farklılıklar,

5. Örgüt içi (biçimsel) rollerindeki farklılıklar,

6. Uzmanlık alanlarındaki farklılıklar,

7. Felsefe ve çevreye karşı tutumlarındaki farklılıklar,

8. Kişiler arası yönelimlerindeki farklılıklar,

9. Zaman yönelimlerindeki farklılıklar,

10. Örgüt içindeki bölümlere verdikleri önemdeki farklılıklar,

11. Örgütün hedeflerine, Ar-Ge faaliyetlerine, örgütün güçlü ve zayıf yanlarına, örgütün

amaçları ve bunları gerçekleştirmede kullanılacak araçlara, örgütün etkinliğine, çevresel

boyutlara bakış açılarındaki farklılıklar,

Bunların yanı sıra, üst yönetim takımı üyeleri arasındaki kırgınlık, kızgınlık, öfke; onların gruplara

ayrılmaları veya koalisyonlara yönelmeleri ile aralarındaki anlaşma dereceleri; yöneticilerin

durumsal değişkenleri algılamalarında, değerlendirmelerinde, yorumlamalarında ve yönetsel

seçimlerinde farklılıklara neden olabilmektedir.

9. YÖNETİM VE YÖNETİCİ BİÇİMLERİ

9.1. Düzeylerine göre yönetim ve yönetici türleri


17

Örgütlerde yatay ve dikey işbölümü sonucu oluşan hiyerarşik bir yapı ve yönetsel düzeyler

bulunmaktadır. Bu temelde yöneticiler, örgütlerde ilk düzey yöneticileri, orta düzey yöneticileri

ve üst düzey yöneticileri olarak tanımlanan üç farklı düzeyde görev yaparlar. Bunların arasında

yönetsel kararlar almalarına ve oluşturmalarına karşın yönetim kuruluna yer verilmemektedir.

Yönetim Kuruluna kısaca değindikten sonra yönetsel düzeylere bağlı olarak farklılaşan

yöneticileri açıklayacağız.

Yönetim kurulu, genellikle hisse senedi sahiplerinin temsilcilerinden oluşur ve onlar adına

hareket eder. İşletmelerde en üst düzeyde yasal yetkili organ yönetim kurudur.

• Hisse senedi sahiplerince seçilen yönetim kurulu üyelerinin sorumlulukları arasında;

• Şirketin misyonunu oluşturmak veya yenilemek,

• Şirketin üst düzey yöneticilerini seçmek, daha ötesinde kimin üst yönetici olacağına

karar vermek,

• Üst düzey yöneticilerin alacakları ücret ve ikramiyeleri vb. hakları belirlemek,

• Hisse senedi sahiplerine ne kadar ve ne zaman kar payı ödeneceğini belirlemek,

• İşçi-yönetici ilişkileri, işletmenin ürün veya hizmet hattı, işverenin imtiyaz hakkı gibi

şirket politikaları oluşturmak bulunmaktadır.

Yönetim kurulunun başarısı, uygun sayıda (genellikle 8-12 yüksek derecede nitelikli) üyelerden

oluşmasına, üst düzey yöneticilerin hareketlerini dikkatle izlemelerine; dış çevredeki önemli

çıkar gruplarıyla kurdukları bağlantılara; uygun bir kompozisyona sahip olmalarına; çok iyi

tasarlanmış bir yapıda olmalarına; sık sık bir araya gelip örgütsel amaçların başarılma düzeylerini

tartışmalarına ve yöneticilere danışmanlık yapmalarına; şirketin etik kodlarını oluşturmalarına;

şirket stratejileri ile rekabet çevresi arasında uyumu gözden geçirmelerine; çevrelerine uygun

vizyon açıklayarak ve paylaşarak şirket misyonu oluşturmalarına; en az yılda bir kez üst yönetimin

performansını değerleyerek liderlik türü ile ilgili rehberlik sağlayabilmelerine ve üst yöneticilerin

hareketlerini ve stratejik değişiklikleri değerlemede bağımsız ve nesnel olabilmeleri ile ilgilidir

(Pearce ve Robinson, 1994, s.43-45).

Yönetim kurulları geçmişteki görünümlerinden hayli uzaklaşmışlardır. Yönetim kurulunun

çalışmaları ile tarihsel bir gelişim sürecine bakılacak olursa yönetim düzeyine katılım düzeylerinin

gittikçe arttığı görülecektir. Yönetim kurulu, yönetime katılım düzeyleri temelinde

• Neyin yapıldığını bilmeyen ve hiçbir derecede kararlara katılmayan,

• Üst yöneticilerin kararlarını uygulamalarına onay veren, yöneticilerin önerdiği eylem

kararlarını veto yetkisi taşıyan,

• Yöneticilerce dikkatine sunulan seçili konuları biçimsel olarak gözden geçiren,

• Yönetsel kararlara sınırlı ölçülerde katılan,

• Amaçlar, strateji, politikalar ve hedeflerle ilgili son kararları alan, sorular soran, öneren,

performansı izleyen aktif yönetim komitesi,


18

• Amaçların, stratejilerin, hedeflerin ve politikaların oluşturulmasını ve düzenlenmesini

yönlendiren, aktif stratejik komite rollerini oynadıkları görülmektedir (Wheelen ve

Hunter, 1992, s.32)

Örgütler içindeki düzeylere göre farklılaştırıldıklarında üst, orta ve ilk düzey yöneticiler şeklinde

üç temel yönetsel düzey bulunduğu görülmektedir. Koçel işletmelerde genelde kullanılan

yönetsel unvanların dilimizde tam karşılıkları olmamakla birlikte şunlar olduğunu belirtmektedir:

Manager- yönetici; executive: üst düzey yönetici; Chief Executive Officer: en üst düzey yönetici;

Chief Operating Officer: en üst düzey üretim yöneticisi; President: Başkan – Genel müdür; Vice-

President: Başkan yardımcısı – Genel Müdür yrd.; Executive Vice-President : En üst genel müdür

yrd.; Director: işlevsel bölümden sorumlu yönetici; Coordinator: koordinatör

1. Üst Düzey Yönetim: Örgütün amaçlarını, stratejilerini belirleyen ve onu denetleyen

az sayıda yöneticiden oluşur. Yönetim Kurulu, yönetim kurulu başkanı, genel müdür,

tepe yönetici bu grubu tanımlayan yönetsel başlıklardır. Yönetim kurulu, genellikle

hisse senedi sahiplerinin temsilcilerinden oluşur ve onlar adına hareket eder. Hisse

senedi sahiplerince seçilen yönetim kurulu üyelerinin sorumlulukları arasında;

a. Şirketin amaçlarını, misyonunu, hedeflerini oluşturmak veya yenilemek,

b. Belirlenen hedeflere ulaştıracak genel çerçevenin ve politikaların belirlenmesi,

c. Şirketin üst düzey yöneticilerini seçmek, daha ötesinde kimin üst yönetici

olacağına karar vermek,

d. Planların uygulamaya aktarılacağı örgütsel sistemi tasarlama buna yönelik

kaynak dağıtımı ve yerleşimini gerçekleştirmek

e. Örgütsel çalışmaları etkin bir biçimde yönlendirmek, liderlik yapmak, işlemleri,

süreci ve tüm performansı denetlemek

f. Üst düzey yöneticilerin alacakları ücret ve ikramiyeleri vb. hakları belirlemek,

g. Hisse senedi sahiplerine ne kadar ve ne zaman kar payı ödeneceğini belirlemek,

h. İşçi-yönetici ilişkileri, işletmenin ürün veya hizmet hattı, işverenin imtiyaz hakkı

gibi şirket politikaları oluşturmak bulunmaktadır.

Üst düzey yöneticiler, bir taraftan bölüm ve birimlerde gerçekleştirilen faaliyetlerin

diğer taraftan bölümler arası karşılıklı ilişkilerin sağlıklı bir şekilde yerine

getirilmesinden sorumludur ve orta düzey yönetimi yönetir-yönlendirir. Örgütün

çevre ile ilişkilerini kuran, stratejilerini ve temel politikalarını belirleyen

yöneticilerdir. Çevreyi gözleyen, izleyen, gelişmeleri okuyan ve onlara uygun

kararları alan, orta düzeyde yer alan yöneticileri yöneten yöneticilerden oluşur.

2. Orta Düzey Yönetim: Orta düzey yönetim, birçok örgütte en büyük yönetici grubunu

oluştururlar. Fabrika müdürü, üretim müdürü, kısım ve bölüm başkanları bu gruba

giren yöneticilerdir. Üst yönetim tarafından belirlenen politikaları ve planları

uygulamakla, alt düzey yöneticilerin faaliyetlerini uyumlaştırmakla yükümlüdürler.

Bölüm ya da birim amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelik olarak bölüm ya da birim

kaynaklarının en uygun bir şekilde kullanılmasından sorumludurlar, ilk düzeyde yer


19

alan yöneticileri ve varsa onları yöneten yöneticileri yönetirler. Bu düzeydeki

yöneticiler,

a. Üst yönetim tarafından belirlenen politikaları yorumlamak ve açıklık

kazandırmak

b. Kendi bölümünde belirlenen hedefler ve politikaların uygulanmasını sağlama

c. İlk düzey yöneticileri görevlendirme

d. Tüm faaliyetlerin planda belirlendiği şekilde gerçekleştirilmesini sağlama

e. Bölüm ya da birimdeki çalışanları yönlendirme, onlar arasındaki ilişkileri

geliştirme, onları motive etme ve amaca yönlendirme

f. Diğer bölümler ya da birimlerle ilişki ve uyum içinde olma

g. Bölüm ve birim faaliyetleri ile ilgili bilgileri toplama rapora dönüştürme ve

hazırladığı raporu üst yönetime sunma

h. Üst yönetime uygulamalar hakkında önerilerde bulunma gibi faaliyetleri

gerçekleştirirler.

3. İlk düzey yönetim: Çalışanların gün be gün çalışmalarından sorumludurlar,

çalışanların faaliyetlerini uyumlaştıran ve denetleyen yöneticilerdir. Amaçları

gerçekleştirmek için en alt düzeyde yerine getirilmesi gereken faaliyetlerin istenildiği

şekilde yerine getirilmesini sağlamakla yükümlüdürler. Ustabaşı, şef, denetçi bu

gruba giren yöneticilerdir.

4. Takım liderleri ve yöneticileri. Bu yönetici türü işletmelerde özerk yada kısmen

bağımsız çalışabilen çalışma grupları oluşmasının ürünüdür. Tanımlamaya

çalışıldığında bu yöneticiler biçimsel yöneticilerin tanımlandığı gibi

tanımlanamamaktadır. Geleneksel yapılarda ilk düzey yöneticilerin yerine

oluşturulan işlevsel ve operasyonel gruplarda yer alırlar fakat hem görevleri hem de

iş yapma biçimleri onlardan farklıdır. Takım liderleri yönetmek ya da yönlendirmek

yerine takımın çalışmalarını-çabalarını tanımlanan amaçların gerçekleştirilmesine

yöneltirler. Takımın üyesi olmakla, takımı amaçlara doğru yönlendirmekle birlikte bir

problemi çözmek için bir araya gelen ve etkin çalışan takımın bir üyesidir ve takımın

performansından sorumlu değildir. Takım içinde görev yüklenirken diğer çalışma

grupları ve üst yöneticiler arasında bağlantı görevini yerine getirir. Takım üyeleri ve

takım yöneticinin teknik yetenekleri gelişmiş olup konularında uzmandırlar.

Yöneticilerin bulundukları düzey onlar tarafından yerine getirilen yönetim süreci faaliyetlerine

ayırdıkları zamanı da farklılaştırmaktadır.


20

Günümüzdeki gelişmeler yönetsel hiyerarşilerde değişimi ve azalmayı kendisiyle birlikte

getirmektedir. Teknolojilerde gelişme ve rekabetin baskısı, çalışanların güçlendirilmesi, kendini

yöneten takımların oluşturulması örgütlerin bütün düzeylerinde değer yaratmayan faaliyetlerin

elenmesini gerektirmekte ve örgütleri küçülmeye zorlamaktadır. Bu nedenle orta kademe

yönetimin gittikçe azaldığı, ilk düzey yönetimde yer alanların doğrudan işle temas halinde olmak

durumunda kaldıkları söylenebilir.

9.2. Yönetim sürecini işleten gruplar açısından yönetim türleri

Yönetim sürecini işleten gruplar açısından değerlendirildiğinde örgütlerde ailesel yönetim,

siyasal yönetim ve profesyonel yönetim olarak isimlendirilen üç tür yönetimin bulunduğu

görülmektedir.

1. Ailesel Yönetim: Bir işletme yönetiminde, sahipliğin, temel politik karar organlarının

ve hiyerarşik yapının önemli bir kısmının belli bir ailenin üyelerinden oluşması

halinde ailesel yönetim söz konusudur. Bu yönetim şeklinin en önemli özelliği, üst

yönetim kademelerinin belirli aile bireylerine veya akrabalara açık olmasıdır. Bu tür

yönetime, ekonomik gelişme çabalarının başlangıcında geniş ölçüde

rastlanmaktadır. Ekonomik gelişme sürecine yeni giren ve eğitilmiş insan gücü kıt

olan toplumlarda, ekonomik gücü elinde tutan aile bireylerinin genellikle eğitim

görmüş olmaları nedeniyle bu tür yönetimin maliyeti düşük olabilmiş ve özellikle

küçük sanayi ile perakendecilik ve toptancılık gibi küçük ve basit organizasyonlarda

bu tür yönetim etkin olmuştur.

2. Siyasal Yönetim: İşletme sahipliğinin, temel politik karar organlarının ve önemli

yönetim kademelerinin belirli siyasal eğilim ve ilişkilere sahip kişiler tarafından

doldurulması durumunda ise, siyasal yönetimden söz etmek mümkündür. Bu

yönetim türünde, aile yönetiminde olduğu gibi, “yönetim” konusunda eğitilmiş


21

kişileri çalıştırma olanağı var olmakla beraber, siyasal düşünce ve amaçlar yönetim

kademelerine girişi etkilemektedir.

3. Profesyonel Yönetim: Temel politik karar organlarında ve hiyerarşik yapıdaki diğer

bütün kademelerde belirli bir aileye veya siyasal eğilime bağlılıktan çok uzmanlık ve

yetenek esasına göre seçilen kişiler tarafından doldurulması halinde profesyonel

yönetimden söz edilmektedir. Profesyonel yönetim, yönetim işinin bir meslek haline

gelmesi ile ilgilidir.

Ailesel yönetim, siyasal yönetim ve profesyonel yönetim olarak özetlediğimiz bu üç yönetim türü

birbirinden kesin sınırlarla ayrılmış değildir. Bunların üçü de bir arada bulunabilir; ama önemli

olan ekonomik gelişmeye paralel olarak bu türlerin etkinlik ve yaygınlık derecelerinin

değişmesidir. Bu değişim profesyonel yönetimin önem ve yaygınlığının artması yönünde

olmaktadır.

9.3. Güç sahipliğine, kullanımına ve karar oluşturma biçimine bağlı olarak

yönetim türleri

1 Otoriter Yönetim Biçimi: Bu yönetim biçiminde kararlar üst düzeyde yer alan yönetici

tarafından alınır, aktarılır ve herhangi bir tartışmaya izin vermeyecek şekilde yerine

getirilir. Örgütlerde yöneticinin ilgisinin üretim ve verimlilik üzerinde toplandığında

uygulanan yönetim biçimidir. Otoriter yöneticinin temel isteği üretimin aksamadan

gerçekleştirilmesi ve arttırılmasıdır. İnsanın yakından denetlenerek, katı, disipliner ve

otoriteye dayalı bir yönetim biçimiyle etkili ve verimli kılınabileceği düşüncesinden

hareket etmektedir. Bu düşünceden hareket ettikleri için de, otoriter yöneticiler, çok

disiplinli ve katı tutum içindedirler ve çalışma yaşamında hiç kimsenin görüş ve önerisini

almadan karar alırlar ve astlarından alınan kararlara mutlak itaat beklerler. Otoriter

yöneticiler sahip oldukları güç ve yetkilerini pozisyonlarından alırlar.

2 İnsancıl Yönetim Biçimi: Bu yönetim biçiminde, insan ve insan ilişkilerine önem verilir.

Örgütlerde yöneticinin ilgisi insan üzerinde odaklanmaktadır. Bu tür bir yönetim

anlayışında, insanların ve onlarla ilişkilerin olumlu ve yapıcı yönde geliştirilmesinin

onların doyum elde etmesini sağlayacağı ve böylelikle onları daha etkin ve verimli

kılacağı düşüncesi hakimdir.

3 Liberal Yönetim Biçimi: Bu yönetim biçimi "Bırakınız yapsınlar" görüşüne dayanan, esnek

ve yumuşak yönetim tarzı örgütte ne işe ne de iş görenlere fazla önem vermemektedir.

İnsanlara ne yapacakları açıklandığında insanların o işi yapabilecekleri varsayılmaktadır

bu nedenle de çalışana ne yapacağı bir kez söylendikten sonra işin yapılacağı şekli ve

süreci kendisine bırakılır.

4 Orta Yol Yönetim Biçimi: Bu yönetim biçimi adından da anlaşılabileceği gibi hem üretim

hem de insanla ilgilenmeyi, ilgiyi dengeli dağıtmayı hedeflemektedir. Bu yönetim

biçiminde yönetici çalışanlar üzerinde, üretimi gerçekleştirmek üzere normal bir baskı


22

ve denetim sistemi uygulamakta; çalışanları mutsuz kılacak ve morallerinin bozulmasına

yol açacak olumsuzluklardan kaçınmaktadır.

5 Demokratik Yönetim Biçimi: Bu yönetim biçimi, gerçek anlamda, ekip çalışmasını

öngören, tüm çalışanların yönetim sürecine katılmalarını öngören ve sağlayan bir

yönetim biçimidir. Demokratik yönetim biçiminde astların, üretim hedeflerine yönelik

olarak birbirleriyle işbirliği ve dayanışma halinde, olumlu ve yapıcı yönde etkileşimde

bulundukları görülür. Bu tip yönetim biçimini niteleyen karakter, ekip çalışması ve ekip

ruhudur. Demokratik-Katılmalı yönetim biçiminde insana ve göreve ya da işe verilen

önem en yüksek düzeydedir. Demokratik yönetimde yönetici daha çok temsilcidir.

9.4. Siyasal anlamda yönetim türleri

1. Anarşizm, yöneticisiz yönetim anlamına gelir -toplumsal otoritenin, tahakkümün, erkin

ve hiyerarşinin tüm biçimlerini bertaraf etmeyi savunan çeşitli politik felsefeleri ve

toplumsal hareketleri tanımlayan sosyal bir terimdir. Anarşizm, her koşulda her türlü

otoriteyi reddeden ve bunlar yerine toplumsal ilişkilere dayanan gönüllü etkileşim ve

özyönetimi savunur, özgürlük ve otonomi ile karakterize edilen bir toplumu arzular.

2. Aristokrasi- üstün özelliklere, niteliklere sahip olduğu düşünülen bir zümrenin devlet

iradesini elinde bulundurduğu, ekonomik, toplumsal ve siyasi gücün soylulardan oluşan

bu zümrenin elinde bulunduğu bir yönetim biçimidir.

3. Cumhuriyet- bu yönetim biçimi millet egemenliğine dayanan, egemenlik hakkının

halkta bulunduğu, halkın egemenliği kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler için

kullandığı, belli bir süre için ve belirli yetkilerle seçtiği, doğrudan ya da temsilcileri

aracılığıyla hükûmet başkanını ve hükümet edecekleri belirlediği, halk tarafından

seçilenlerin halktan aldıkları güç ve yetkileri tanımlanmış organlar aracılığıyla yönetime

aktardığı bir yönetim biçimidir.

4. Demokrasi- "halkın yönetimi" (veya çoğunluğun yönetimi); halkın kendi kendini

yönetmesi esasına dayanan bir sistemdir. "Tüm insanlar eşittir" fikrinden yola çıkarak,

yönetimin tüm insanların seçtiği biçimde oluşu ve böylece herkesin yönetimde olduğu

(yönetimde hak sahibi olduğu) yönetim şekli olarak tanımlanabilir. Demokrat (katılımcı)

rejimlerin temel özelliği ise halkın kendisi için iyi, doğru ve güzel olanlara karar vermesi,

sorunlarının çözümlerini kendisinin üretmesi, yönetimlerin de bu çözümlerin hayata

geçirilmesi için -varsa- engelleri ortadan kaldırmasıdır. Demokrasilerde, toplumun

sorunlarına karşı ürettiği çözümlerin yönetimlere iletilmesi için temsilcilerini

kullanması, bu rejimlerin belirgin özelliğidir.

5. Despotizm- ister bireysel ister sıkıca birbirine bağlı bir grup tarafından olsun mutlak

siyasi bir güç ile hükmeden tek bir idari otoriteye sahip bir yönetim biçimidir. Hukuk,

teamül/adet veya etkili muhalefet tarafından sınırlanmayan, bu yüzden de devlet

kudretinin/kuvvetinin ona sahip olanlarca istedikleri zaman diledikleri gibi

kullanılabileceği yönetim tarzına denir.


23

6. Faşizm- Tüm yetkilerin tek partinin ve tek kişinin elinde toplandığı, her şeyin devlet için

yapıldığı düşüncesine dayalı genelde aşırı ve çarpıtılmış bir milliyetçiliğe dayanan bir

baskı düzeni kurmayı amaçlayan öğretiyi rehber alan baskıcı bir yönetim anlayışıdır.

7. Jüristokrasi- Yargı kurumundakilerin ya da yargı kurumunun başındakilerin yönetimi

olarak tanımlanmaktadır. Halkın ya da millet iradesinin göz ardı edildiği, yargı

kurumunun başındakilerin yorum kabiliyeti ön plana çıktıkları ve yargıçların yorumları

ile şekillenen kanunlar ile ülke yönetilmeye çalıştıkları, siyasal iktidarın işlevlerini

sınırladıkları ve gasp ettikleri bir yönetim biçimidir.

8. Meritokrasi- Yönetme erkinin hak edenlere verildiği, yönetimin yetenek ve bilgiye

dayalı olarak el değiştirdiği bir yönetim biçimidir. Yönetim iradesi, tamamen kişilerin

yönetim becerisine ve yönetime dair sahip oldukları bilgiye bağlıdır.

9. Meşrutiyet (parlamenter monarşi)- hükümdarın yetkilerinin anayasa ve halk oyuyla

seçilen meclis tarafından kısıtlandığı, hükümdarın ya da bir başbakanın başkanlığı

altında bir hükümetin ve yasaları yapan seçilmiş bir parlamentonun bulunduğu

yönetim biçimidir.

10. Monarşi- Kimseye hesap vermeyen tek kişinin egemenliğine dayalı bir yönetim

biçimidir. Tüm yetkiler ve güçler tek kişide toplanmıştır. Yönetime seçim dışı yöntemler

kullanılarak gelinir. Yetki, genellikle miras yoluyla mirasçısına geçer. Yasama, yürütme

ve yargı yetkileri tek bir kişinin elinde olduğu ve bu kişinin emirlerinin tartışılmaksızın

kabul edildiği bir yönetim şeklidir. Mutlak Monarşi ve meşruti monarşi- Bir kişinin

devlet başkanı olduğu kayıtsız şartsız egemenlik kurduğu, bütünü kendi aldığı kararlarla

yönettiği, bir yönetim biçimidir. Yönetici üzerinde hiçbir sınırlama yoktur, meclis

yoktur. Halkın yönetime katılımı yoktur. Yönetici bu yetkiyi yaşamı boyunca elinde

bulundurmaktadır. Meşruti Monarşide ise kişinin yetkileri Anayasa ile sınırlanmıştır,

yöneten yetkilerini milletin temsilcilerinin oluşturduğu meclis ile birlikte Anayasa

çerçevesinde kullanır

11. Oligarşi- Bu yönetim biçiminde hâkimiyet ve yönetime katılma hakkı bir gruba,

zümreye, bir sınıfa veya küçük bir azınlığa aittir. Yöneticiler bu grup tarafından

belirlenir ve genellikle toplumsal, askeri, siyasi ve maddi bakımdan ülkenin ileri gelen

kişilerinden oluşur. Seçim doğrudan olduğu gibi seçim aracılığı ile de olabilir. Bu

yönetim sisteminde görüntüsel olarak Meclisin varlığı bile söz konusudur.

12. Otokrasi- yetkilerin tek elde toplandığı, tek bir bireyin yönetimidir. Monarşinin bir

çeşididir. Yönetici, bütün siyasî yetkileri tek başına elinde bulundurur. Fakat monarşinin

aksine yönetim miras yoluyla kalmamış kişi tarafından ele geçirilmiştir. Meclis bulunur

fakat yetki devlet başkanındadır. Bu yönetim biçiminin temel özelliği, yönetimlerin halk

adına karar vermesi, iyi, doğru ve güzel olanları dayatması, buna karşın halkın

sorunlarını çözümlemeyi de üstlenmesidir. yönetim biçimidir

13. Plütokrasi- "varlıklıların yönetimi" Zenginlik ve beraberinde gücü elinde bulunduran

belirli bir grubun yönetimde olmasını tanımlar. Ekonomik iktidarın siyasal yapıyla

doğrudan örtüşen egemenliği tarihte sıklıkla görünen ancak çoğu zaman diğer yönetim

sistemleriyle iç içe geçmiş olan bir yönetim şeklidir.


24

14. Teknokrasi- tüm karar verme süreçlerinin mevcut olanakların en etkin ve verimli

kullanılmasına yönelik teknik uzmanların ellerinde olduğu bir yönetim şeklidir. Yönetim

teknokratlardan oluşan “uzmanlar kuruluna’’ devredilir, yönetim kademelerinde

sadece, bilgi, deneyim ve yetenek sahibi insanlar, bilim insanları, mühendisler ve

teknokratlar yer alır. Siyasi ve ekonomik kararlar ve uygulamalar bilime ve

rasyonalizme dayandırılır.

15. Teokrasi- dine dayalı, yönetme yetkisinin tanrıdan alındığına ve egemenliğin kaynağının

tanrı olduğu görüşünü kabul eden bir yönetim anlayışıdır. Yönetim dini otorite

organları siyasi otorite organları yerine yönetimi ellerinde tutar. Yapılan bütün işler

tanrı adınadır. O yüzden yöneticilerin yaptıkları halk tarafından tartışılamaz,

eleştirilemez ve değiştirilemez. Yöneticilerin seçiminde halkın ve demokratik kuralların

etkisi bulunmaz.

16. Totalitarizm- tüm yetkilerin merkezîleştirildiği, bireysel özgürlüklerin tamamen

kısıtlandığı, bireyin yaşamının tüm alanları devlet kontrolüne bırakıldığı, devlete itaatin

şart olduğu bir yönetim şeklidir. Totalitarizm tiranlık, diktatörlük ve otoriter

yönetimlerden çok farklı bir modeldir. Totalitarizm kendi anlayışına uygun bir insan

kurgular ve insanları bu kurguya uymaya zorlar, kendi insan kurgusuna uymayan kişileri

muhalif olup olmadıklarına kendileri aleyhinde söz söyleyip söylemediklerine bile

bakmadan yok etmeye çalışır.

10. YÖNETİCİLERİN SAHİP OLMASI GEREKEN NİTELİKLER

Yöneticiler veya belirli niteliklere sahip kişilerden oluşan yönetim takımının, durumsal

değişkenleri algısı, işlemesi, yorumlaması ve sonrasında yönetsel seçimi kişisel nitelikler

temelinde farklılıklar gösterecektir. Bu nedenle, örgütsel yapının oluşturulması ve yapının işleyişi

sürecinde, yöneticilerin kişisel nitelikleri ve sahip oldukları değerler oldukça önemlidir. Yalnız, bu

önem örgütün niceliğine ve niteliğine bağlı olarak farklılaşmaktadır.

Yönetimde; teknik beceri, iletişim becerisi, insan ilişkileri becerisi, çözümleme becerisi, karar

verme becerisi ve kavramsal beceri oldukça önemlidir. Örgütlerde çeşitli yönetsel düzeyler

bulunmaktadır ve örgütün çeşitli düzeylerinde gerekli olan yönetsel beceriler farklılaşmaktadır.

Örgütsel yapının oluşturulması sürecinde, örgütün nitelikleri ve niceliği temelinde, göreceli

belirleyiciliği olan yöneticilerin özellikleri ile ilgili olarak yazın tarandığında hem biyografik hem

de kişilikten kaynaklanan bir özellikler bileşiminden oluşan, altı temel niteliğe sahip olmaları

gerekmektedir:

1. Yöneticinin örgütü tanıma derecesi yüksek olmalıdır; bu yöneticinin, örgütün ürünleri,

pazarları, kullandıkları teknolojiler, çalışanlar, standart işlem yönleri, kültürü ve benzeri

özellikleri ile bilgisi ile ilgilidir.


25

2. Yöneticinin sanayi deneyimi ve birikimi olmalıdır; bu yöneticinin, örgütün içinde yer

aldığı sektörün yapısı, rekabet koşulları, sağladığı veya sağlayabileceği fırsatlar,

demografik özellikleri, ülke ekonomisi içindeki yeri ve benzeri konulardaki bilgi birikimi

ve deneyimleri ile ilgilidir.

3. Yöneticinin işlevsel bilgi birikimi olmalıdır; bu yöneticinin, örgütün niteliği ve niceliğine

göre, göreceli öneme sahip çeşitli bölümlerin veya işlevsel birimlerin yapısı, aralarındaki

ilişkilerin şekli veya yönü hakkındaki bilgi birikimi ile ilgilidir.

4. Yöneticinin risk yüklenmeye karşı olan tutumu ve hareket biçimi uygun olmalıdır; bu

yöneticinin çevresel belirsizlik karşısındaki tutumu, risk yüklenmeye karşı tutumu, yeni

fırsatlar için arayı içinde olma derecesi, büyümeye karşı tutumu, yetki merkezileştirmeye

karşı olan tutumu, karar oluşturmada katılıma verdiği önem, harekete geçmeden önce

amaçları ve bunlara ulaştıracak yöntemleri belirlemeye karşı olan tutumu (Watson,

1983), planlama sürecinde karar alma şekli ( kararların anlık doyurucu nitelikte ve

sezgisel olarak gelişi güzel bir şekilde mi, yoksa uzun vadeli çıkar en çoklaması

amaçlanarak, uzun dönemli planlar oluşturacak şekilde bilimsel yöntemler kullanılarak

mı alındığı (Aldemir ve Barbato, 1985) ile ilgilidir.

5. Yöneticinin kişiler arası ilişkilerde olumluluk düzeyi yüksek olmalıdır; bu, yöneticinin,

örgüt içinde yer alan (her düzeyde yer alan) çalışanlar ile olan ilişkilerin, katı-mekanik

yönetsel ilişkiler ve bürokratik değerler temelinde mi, yoksa esnek-organik yönetsel

ilişkiler ve uzmanlık gücüne verilen önem temelinde mi gerçekleştirildiği, bu ilişkileri

sırasında onlara olan güven derecesi ile ilgilidir.

6. Yöneticinin, olayları yorumlama şekli ağırlıkla içselleştirilmiş olmalıdır; bu, yöneticinin

olayları kendine bağlı olarak mı yorumladığı, yoksa kendi dışından birtakım unsurlara

bağlı olarak mı yorumladığı ile ilgili olan, kendine ve kendi dışındaki şeylere eğilimi

(kişinin gerçekleştirdiği veya gerçekleştiremediği faaliyetleri kendi davranışı, kapasitesi,

tutumu vb. gibi şeylerle mi yoksa şans, talih, kader vb. gibi kendi dışındaki şeylerle mi

ilişkilendirdiği) ile ilgilidir.

11. YÖNETİCİ YÖNETTİĞİ ÖRGÜTÜ İNCELERKEN VE YÖNETİRKEN

ŞUNLARA DİKKAT ETMELİDİR

Yöneticiler zor kararlar alırlar, Yöneticilerin yükümlülükleri ve sorumlulukları vardır ve hesap

verirler, Yöneticiler rekabet halindeki amaçları dengelerler öncelikleri belirlerler, Yöneticiler

hem analitik hem de kavramsal düşünürler, Yöneticiler arabuluculuk görevini yaparlar.

Yöneticiler bunları yaparlarken şunlara dikkat etmelidirler.

1. Örgütün içinde yer aldığı zaman yer ve ortam koşullarına,

2. İncelenen örgütün dış dinamiklerine, dış dinamikleri arasındaki ilişkilere ve örgütle

bunlar arasındaki ilişkilere,


26

3. İncelenen örgütü oluşturan bileşenlere, bileşenlerin göreceli bağımsızlığına ve kısmi

hareket serbestisine sahip olduklarına, bu parçalar arasındaki bağıntılara ve etkileşim

biçimine (amaç ve değerler alt sistemine, araçlar ve teknojik sisteme, yapısal alt sisteme,

beşeri ve sosyal alt sisteme, yönetsel alt sisteme ve aralarındaki ilişkilere)

4. İncelenen örgütteki gelişme, büyüme ve entropi eğilimine,

5. Bilgi akışının, özellikle de örgütün eylemleri ve sonuçları ile geri bildirimin yaşamsal

gerekliliğine,

6. Örgütün aynı sonuçlara farklı şekilde ulaşabileceğine

12. YÖNETİCİLERİN ÖRGÜTLERDE OYNADIKLARI ROLLER

Yöneticiler, yönetim işini gerçekleştirirken insanlar arasındaki ilişkilerin yürütülmesine,

faaliyetlerle ilgili bil akışının sağlanmasına, işe-işlemlere-işleyişe-ilişkilere yönelik kararların

oluşturulmasına yönelik rolleri yerine getirir.

Bir başka tanımlamada yöneticilerin şu rolleri gerçekleştirdiği belirtilmektedir (R. E. Quinn, D.

Bright, S. R. Faerman, M. P. Thompson, M. R. McGrath; Become a Master Manager)

1. Mentor (koruyucu) rolü

2. Facilitatör (kolaylaştırıcı) rolü

3. Gözlemci rolü

4. Koordinatör rolü

5. Direktör rolü

6. Üretici rolü

7. Broker (aracı) rolü

8. İnnovatör (yenilikçi) rolü

Mentor (koruyucu) rolü: İlgili, dikkatli, kendini karşısındakinin yerine koyabilmeye yeteneği

gelişmiş, yardımsever, duyarlı, yaklaşılabilir, açık ve dostça yaklaşan, anlayışla yaklaşan, talepleri

destekleyen, karşısındakine değer veren yönetici türüdür. Kendini ve diğerlerini anlayabilme,

etkin iletişim kurabilme, astlarını geliştirme özelliklerine sahiptir. Bağlılık geliştirme, moral

arttırma ve insanları geliştirme yoluyla örgütsel etkinlik üzerinde olumlu etkilerde bulunur.

Facilitatör (kolaylaştırıcı) rolü: Dikkatini çalıştığı grup üzerinde yoğunlaştıran, toplu çabaları

destekleyen, işbirliği, uyum ve moral sağlayan, kişiler arası çatışmaları yöneten yönetici türüdür.


27

Takım oluşturur, katılımcı karar alınmasını sağlar, toplantıların etkinliğini arttırır ve çatışmaları

yönetir. Katılımı sağlaması, açıklığı teşvik etmesi ve tartışmaları geliştirmesi yoluyla örgütsel

etkinlik üzerinde olumlu etkilerde bulunur.

Gözlemci rolü: Güvenli, bütünleştirici ve sürekli gelişimi destekleyen bir çalışma ortamı sağlayan,

dikkatini yapılan iş üzerinde yoğunlaştıran, birey-grup ve örgüt performansını gözleyen ve

yöneten yönetici türüdür. Profesyonel bakış açısına sahiptir, bireysel performansın nasıl,

nerelerde ve hangi zamanlarda gerçekleştirileceğini bilir, gözler, gerektiğinde geribildirimde

bulunur. Bilgi yönetimi ve belgeleme yoluyla örgütsel etkinlik üzerinde olumlu etkilerde bulunur.

Koordinatör rolü: Örgütsel bileşenleri birleştiren-uyumlaştıran, iş akışının düzenli bir şekilde

gerçekleştirilmesini sağlayan, ilişkilerin sürekli ve düzenli gerçekleştirilmesini güvenceye alan

yönetici rolüdür. Projeleri yönetme, iş tasarımını gerçekleştirme ve karşılıklı ilişkileri yönetme

konusunda gelişkindirler. Kararlılık sağlaması, denetimi gerçekleştirmesi ve süreklilik yoluyla

örgütsel etkinlik üzerinde olumlu etkilerde bulunur.


28

Direktör rolü: Yönlendirici olup, amaç tanımlayan, amaçları gerçekleştirmeye yönelik uzun ve

kısa dönemli planlar yapan, amaçlara göre yönetim türü yaklaşımı benimseyen yönetici türüdür.

Vizyon oluşturma, amaç tanımlama ve planlar yapma, işi tasarlama ve örgütleme, etkili yetki

dağıtımını gerçekleştirme konularında etkindirler. Yönlendirme, amaçlara açıklık kazandırmak,

planlama yoluyla örgütsel etkinlik üzerinde olumlu etkilerde bulunur.

Üretici rolü: Üretkenliği destekleyen bir çalışma ortamının oluşmasına sağlayan, güdülenmiş,

yetişmiş ve katılımcı yönetici türüdür. Üretici yönetici rolünü oynayan yönetici astlarını

güçlendirir, güdüler ve işle ilgili kararlara katılımlarını, üretken bir şekilde çalışmalarını sağlar.

Üretkenlik artışı sağlamak ve tasarlamak yoluyla örgütsel etkinlik üzerinde olumlu etkilerde

bulunur.

Broker (aracı) rolü: Örgüt içi ve dışı bileşenler arasında bağlantıların kurulması, taraflar arasında

bağlantı ve anlaşma yapılması işlerini yapan yönetici türüdür. Taraflarla ilgili bilgi sahibi olma,

tarafları bir araya getirebilme veya bir işin gerçekleştirilmesi sürecinde taraflara iş yaptırabilme

görevini yerine getirir. Güç tabanı oluşturabilme ve sürdürebilme becerisine sahiptir. Dışsal

destek sağlamak, kaynak dağıtımını gerçekleştirmek ve büyümeyi teşvik etmek yoluyla örgütsel

etkinlik üzerinde olumlu etkilerde bulunur.


29

İnnovatör (yenilikçi) rolü: Esnek ve risk yüklenmeyi olanaklı kılan bir çevre yaratan, değişen

koşullara uygun tepkilerin gösterilmesi konusunda çalışanların geliştirilmesini sağlayan yönetici

türüdür. Değişimle yaşayan, yaratıcı düşünen, değişim yaratan yönleri ile öne çıkar. Yenilik

yapılmasına kakışı, uyumu ve değişimi kolaylaştırması yoluyla örgütsel etkinlik üzerinde olumlu

etkilerde bulunur.

Bir başka çalışmada (Mintzberg) ise yönetsel roller üç üst başlıkta olmak üzere şöyle

sınıflandırılmıştır:


30

• Kişiler arası roller

o Temsilci:

o Liderlik ve mentorlük yapar.

o Bağlantı:

• Bilgisel roller

o Gözlemci:

o Bilgi dağıtıcı:

o Sözcü:

• Karar verme rolleri

o Girişimci:

o Karmaşayı ele alan:

o Kaynak dağıtıcı:

o Müzakereci:


31

a. Temsil rolü (Figurehead) : örgütün başarmayı arzuladığı misyonu temsil eder

örgütün misyonunu ve başarmak istediklerini sembolize eder. Rol seremoni ya

da törenlerde temsili niteliktedir.

b. Lider rolü (Leader) : çalışanların performanslarını yükseltmek için onları eğitir,

danışmanlık yapar, motive eder, cesaretlendirir ve gözlemler, onların çabalarını

örgütsel amaçları gerçekleştirmeye yöneltir.

c. Bağlantı rolü (Liaison) örgütün içindeki ve dışındaki bireylerin ve grupların

etkinliklerini uyumlaştırır ve birbiriyle bağdaştırır. Örgüt içinde farklı hiyerarşik

düzeylerdeki bilgileri toplar ve yararlı şekilde kullanır.

d. Gözleme rolü (Monitor): iç ve dış çevredeki bilgileri alır ve analiz eder

e. Dağıtım rolü (Disseminator) çalışanların tutum ve davranışlarını etkileyecek

bilgileri elde eder ve bunları gerekli kişilere ve birimlere ulaştırır

f. Sözcülük rolü (Spokesperson): bilgileri, örgütün iç ve dışındaki personeli olumlu

yönde etkileyecek şekilde kullanır ve uygun şekilde onlara bilgi aktarır. Örneğin

paydaşlara, ortaklara, hisse senedi sahiplerine gerekli bilgileri sunar, tüketicilere

etik ve sorumlu davranışlar hakkında açıklama yapar, kamuyu ve kurumları

yasalara ve sosyal sorumlulukların gereklerine uygun davrandığı konusunda ikna

eder.

g. Girişimci rolü (Entrepreneur): sürekli çevresinde yeni düşünceler arar,

kaynakların yönlendirileceği yatırım yapılacak yeni projeler ve programlara karar

verir

h. Karmaşayı giderme rolü (Disturbance handler): itfaiyenin görevini yüklenir,

işletme içinde ve paydaşlarıyla olan ilişkilerde istenmeyen, beklenmeyen

olayları ve krizleri yönetir.

i. Kaynak dağıtma rolü (Resource allocator): işlevler ve bölümler arasında kaynak

dağıtım kararını verir, çalışanlara yetki ve sorumluluklarını aktarır.

j. Müzakerecilik rolü (Negotiator): yönetici genelde çıkarları farklı taraflarla

muhataptır ve zamanının büyük kısmını görüşmelerle geçirir, örgütsel iç ve dış

taraflar arasında anlaşmaları sağlar.

Yöneticilerin örgütlerde oynadıkları rollerin önemi örgütün özelliklerine bağlı olarak farklılaşır,

örneğin örgütün büyüklüğüne göre incelediğimizde:

Küçük firmalarda sözcü rolü çok önemli iken, girişimci, temsilci ve lider rolleri önemli, dağıtımcı

rolünün önemi düşüktür; büyük firmalarda kaynak dağıtma rolü çok önemli, bağlantı rolü,

gözlemci, karmaşayı giderme, müzakereci rolü önemli, girişimci rolünün önemi düşüktür.


32

Yönetici türlerinin hangi durumlarda etkin oldukları şekil aracılığıyla şöyle gösterilebilir:

Bu çalışma “Yönetim” konusu ile ilgili dersleri yürüttüğüm sürece, derslere hazırlanılması için

paylaşıldığından canlılığını koruyacak ve bu temelde sürekli kendini yenileyecektir. Bu haliyle,

yararlı olması dileğimle…

Documents

yönetim nedir? yönetici kimdir?yuksekbilgili.com/wordpress/wp-content/uploads/2017/03/...YAŞAR SUCU (PROF. DR.) YÖNETİM NEDİR? YÖNETİCİ KİMDİR? 5 Yöneticilerin diğer kısmı