Yoko i John. Dni, których nigdy nie zapomnę

„Gdy się poznali, podarowała mu karteczkę z napisem Oddychaj. Tak rozpoczęła się najpiękniejsza w dziejach popkultury defi nicja

słowa kochaj”.Anna Gacek, dziennikarka Programu Trzeciego Polskiego Radia

„Jonathan Cott ma wyjątkowy talent: potrafi pokazać ludzkie oblicze rozmówcy, nie odzierając go przy tym z jego magii”.

Richard Gere

Wielu zarzucało Yoko, że to z powodu szalonej miłości do niej Lennon porzucił Beatlesów. Ci, którzy znali Yoko i Johna naprawdę dobrze, wiedzieli, że była dla niego największą inspiracją i to dzięki niej rozwinął się jako artysta.

On: niekwestionowana ikona kultury XX wieku.

Ona: awangardowa artystka, wnuczka bankierów i spadkobier-czyni arystokratycznego rodu. Studiowała razem z dziećmi cesa-rza Hirohito. W jej żyłach płynie krew cesarza z IX stulecia. Jako jedna z niewielu może się pochwalić współpracą z tak różnymi muzykami, jak John Cage, Ornette Coleman i Lady Gaga.

Mało kto poznał tę parę tak dobrze jak Jonathan Cott, który przyjaźnił się z nimi od 1968 roku. Przez cały ten czas był jedną z najbliższych im osób – widział ich w najbardziej intymnych chwilach, odwiedzał ich w apartamentach, bywał z nimi w studiach nagraniowych i na impre-zach towarzyskich. Przegadał z nimi niejedną noc. To on jako pierwszy rozmawiał z Lennonem, gdy ten poznał Yoko – i to on przeprowadził z nim ostatni wywiad prasowy na 3 dni przed śmiercią muzyka.

Cena detal. 34,90 zł

JO

NA

TH

AN

C

OT

T

YOKO iJOHN DNI, KTÓRYCH NIGDY NIE ZAPOMNĘ

JO

NA

TH

AN

CO

TT

YOKO

iJO

HN D

NI, KTÓ

RYCH N

IGD

Y NIE ZA

POM

NĘ

ISBN 978-83-240-2353-0

„Jonathan Cottzdobył rzeczniezwykle trudną– zaufanie Johna Lennona i Yoko Ono. Ta książkapodsumowuje ich ponadczterdziestoletnią znajomość”.PIOTR METZ

Cott_Yoko i John__okladka__DRUK.indd 1 2013-01-09 15:09:58

Jonathan Cott

yoko i john Dni, których nigdy nie zapomnę

tłumaczenie Łukasz Müller

Cott_Yoko i John_DRUK.indd 2 2012-12-17 11:18:17

Jonathan Cott

yoko i john Dni, których nigdy nie zapomnę

tłumaczenie Łukasz Müller

KraKów 2013


Tytuł oryginałuDays That I’ll Remember. Spending time with John Lennon and Yoko Ono

Copyright © 2013 by Jonathan CottThis translation published by arrangement with Doubleday, an imprint of The Knopf Doubleday Publishing Group, division of Random House, Inc.

Copyright © for the translation by Łukasz Müller 2013

Projekt okładkiMagda Kuc

Fotografia na pierwszej stronie okładki© Susan Wood/Hulton Archive/Getty Images

Opieka redakcyjnaJulita CisowskaJakub Kulasa

AdiustacjaJulita Cisowska

KorektaBarbara Gąsiorowska

Projekt typograficzny i łamanieIrena Jagocha

ISBN 978-83-240-2353-0

Książki z dobrej strony: www.znak.com.plSpołeczny Instytut Wydawniczy Znak, 30-105 Kraków, ul. Kościuszki 37

Dział sprzedaży: tel. 12 61 99 569, e-mail: [email protected] Wydanie I, Kraków 2013

Druk: Drukarnia Opolgraf


27

– Zapraszam do naszego sanktuarium! – powie-dział John Lennon, witając mnie energicznie z udawaną ceremonialnością przed wejściem

do gabinetu Yoko Ono w ich mieszkaniu na parterze Da-koty – niby-gotyckiego, udającego zamek gmachu z wim-pergami, gargulcami i bramami z kutego żelaza, stojącego w nowojorskiej dzielnicy Upper West Side. Zdjąłem buty i wszedłem do wysokiego opalizującego pokoju z białą wy-kładziną na podłodze, a Yoko, która siedziała przy dużym inkrustowanym złotem biurku, wstała, żeby się przywitać.

Był piątek 5 grudnia 1980 roku. „Rolling Stone” przy-gotowywał artykuł na pierwszą stronę o Johnie i Yoko do swojego pierwszego numeru z 1981 roku, a ja przyszedłem, żeby zrobić z Johnem wywiad z okazji wydania ich wspól-nego nowego albumu Double Fantasy. Już od dość dawna


28

nie rozmawiali z prasą. Po narodzinach syna Seana w 1975 roku John i Yoko zabrali się, według ich własnych słów, do

„wiosennego przewietrzania naszych umysłów” i przestali dokładać do ognia w tym, co Joni Mitchell nazwała kiedyś

„machiną do robienia gwiazd”. Przez pięć lat nie nagry-wali żadnych płyt, nie tworzyli nowej muzyki ani dzieł sztuki i nie pojawiali się publicznie. Podczas gdy Yoko pil-nowała rodzinnych interesów, John został samozwańczą panią domu, opiekując się synem i zajmując się obowiązka-mi domowymi. Przychodzi tu na myśl pozostawiony przez greckiego historyka Herodota opis pewnych niezwykłych zwyczajów praktykowanych przez Egipcjan w V wieku p.n.e.: „Kobiety u nich przebywają na rynku i handlują, a mężowie siedzą w domu i przędą”*. Wyglądało na to, że The Lenonos – by posłużyć się nazwą wydawnictwa mu-zycznego Johna i Yoko – prowadzili dom jak w starożyt-nym Egipcie! Albo postawiony na głowie dom z rymowan-ki dla dzieci, gdzie, jak nas informował John w piosence Cleanup Time, królowa jest w skarbcu i „liczy pieniądze”, a król został w kuchni i „piecze chleb z miodem”.

W wywiadzie przeprowadzonym przez dziennika-rza Cheta Flippo doradca medialny Elliot Mintz – który w 1971 roku blisko się zaprzyjaźnił z Johnem i Yoko – opo-wiadał, że pewnej nocy John zadzwonił do niego do Los Angeles. „Było bardzo późno – wspominał Mintz – a John

* Herodot, Dzieje, tłum. Seweryn Hammer.


29

oświadczył: »Elliot, przytrafiło mi się dzisiaj coś niesamo-witego«. Powiedział to z taką nabożną czcią, iż myślałem, że zaraz wyjawi mi jakieś naprawdę istotne duchowe prze-życie. Więc podparłem się na łóżku i powiedziałem: »Tak?«. A John na to: »Upiekłem swój pierwszy bochenek chleba i nie uwierzyłbyś, jak idealnie wyrósł, więc zrobiłem zdję-cie polaroidem i myślę, że uda mi się wysłać ci je kurierem jeszcze dzisiejszej nocy«”.

Mintz wyjaśnił, że John i Yoko korzystali z usług ku-rierskich zamiast z poczty, bo ludzie często przywłaszcza-li sobie na pamiątkę ich listy i paczki, kiedy widzieli na kopertach nazwisko któregoś z nich. „Zatem ktoś odbierał wiadomość – drążył temat Mintz – wsiadał do samolotu i le-ciał z nią, gdzie tylko było trzeba, a następnie wręczał oso-bie, dla której była przeznaczona”. Mintz rzeczywiście otrzy-mał zdjęcie z polaroidu. Tydzień czy dwa później przyleciał do Nowego Jorku i zaszedł do Dakoty. „Pewnego wieczoru siedzieliśmy przy stole kuchennym – powiedział Mintz – a John przyniósł jakiś przedmiot zawinięty w srebrną folię. Był to kawałek chleba, który zachował dla mnie ze swoje-go pierwszego bochenka. Więc połamaliśmy się chlebem”.

John na kilka minut wyszedł z „sanktuarium”, a ja usiadłem obok Yoko na ogromnej perłowobiałej plu-szowej kanapie. W tym delikatnie oświetlonym, nie-

skazitelnym gabinecie zauważyłem czarne pianino, a nad


30

nim na ścianie malarski portret przedstawiający Johna i Seana, obu z włosami do ramion, siedzących na plaży na Bermudach. Na stoliku do kawy stała kasetka z dębowego drewna inkrustowana kością słoniową i jadeitem, a w kil-ku szklanych gablotach spoczywały artefakty ze starożyt-nego Egiptu, które Yoko ceniła za ich piękno i właściwo-ści magiczne.

Potem spojrzałem do góry i poczułem się, jakbym wstę-pował – a nie zapadał – w sen, bo nagle zdałem sobie spra-wę, że cały sufit jest w istocie iluzjonistycznym obrazem nieba pełnego unoszących się płynących obłoków, delikat-nych jak babie lato. „Above us only sky” (Nad nami tylko niebo). Od razu przypomniał mi się list otwarty napisa-ny przez Johna i Yoko, opublikowany na ostatniej stronie

„New York Times” 27 maja 1979 roku. Nosił tytuł „List miłosny od Johna i Yoko do ludzi, którzy pytają nas co, kiedy i dlaczego” i kończył się następująco: „Pamiętajcie, nasze milczenie jest milczeniem podyktowanym miłoś-cią, nie obojętnością. Pamiętajcie, że piszemy na niebie, nie na papierze – to jest nasza piosenka. Podnieście wzrok i popatrzcie w niebo (…) a zobaczycie, że spacerujecie po niebie, które rozciąga się do ziemi. My jesteśmy bardziej częścią nieba niż ziemi”. Chociaż oczarowany ciemnonie-bieskim światłem nadal bujałem w obłokach, powoli zmu-siłem się do zejścia na ziemię, kiedy Yoko zaczęła mi wy-jaśniać, jak doszło do powstania albumu Double Fantasy.


31

Poprzedniej wiosny – jak mi powiedziała – John z jej błogosławieństwem wyczarterował Megan Jaye, piętna-stometrowy slup cumujący w Newport w stanie Rhode Is-land, i 4 czerwca wypłynął z czteroosobową załogą w rejs na Bermudy. Trasa liczyła 635 mil. John nauczył się wcześ-niej żeglować w zatoce Long Island Sound, nad którą on i Yoko mieli drugi dom w Cold Spring Harbor, i od daw-na pragnął wyruszyć w długi rejs po oceanie. 9 paździer-nika miał skończyć czterdzieści lat i jak napisał w Borro-wed Time – piosence, którą skomponował po ukończeniu tej podróży – „Now I am older / The future is brighter and now is the hour” (Teraz jestem starszy / Przyszłość jest jaśniejsza i teraz nadeszła godzina).

Plan zakładał, że Sean poleci z nianią na Bermudy, kie-dy już John tam dopłynie, żeby ojciec i syn mogli spędzić razem dwa czy trzy tygodnie wakacji, pływając i żeglując. Yoko miała zostać w domu i „porządkować interesy” – jak to ujęła. Jednak w połowie morskiej podróży Johna przez Trójkąt Bermudzki rozpętał się sztorm. Wiał huraganowy wiatr, a wysokość fal dochodziła do siedmiu metrów. Ka-pitan i członkowie załogi się pochorowali, więc John, nie-podatny na chorobę morską, musiał na sześć godzin prze-jąć ster. Smagany wiatrem i zalewany wodą, czuł się – jak później mówił – niczym wiking, „wyśpiewując na całe gardło szanty i krzycząc na bogów”. Zastanawiając się nad swoją przygodą, John powiedział mi potem: „Płyniesz taką


32

pierdoloną łódką przy wietrze wiejącym 110 mil na godzinę i naprawdę odkrywasz, co jest prawdziwe, a co nie”.

Wynajął otynkowaną willę w okolicy o idyllicznej na-zwie Fairylands (Baśniowa Kraina) na peryferiach Ha-milton i codziennie chodził z Seanem na plażę, żeby pły-wać i budować zamki z piasku. Właśnie tam natknęli się na pewną artystkę, która zdobyła się na odwagę i podeszła do nich, żeby zapytać, czy może ich namalować. Nieoczeki-wanie John wyraził zgodę. Przez kilka dni przychodził do niej z Seanem, żeby pozować do portretu. Kiedy wrócił do Nowego Jorku, sprezentował obraz Yoko jako niespodzian-kę i to właśnie ten portret zauważyłem na ścianie nad pia-ninem w jej gabinecie.

Pewnego dnia John zabrał Seana do bermudzkiego ogrodu botanicznego, gdzie pod jednym z cedrów natknął się na delikatne biało-żółte kwiaty o nazwie Double Fan-tasy (Podwójna Fantazja). „To gatunek frezji – wyjaśnił John – ale dla nas oznacza sytuację, kiedy dwoje ludzi wy-obraża sobie ten sam obraz w tym samym czasie. To jest ta tajemnica”. Potem przechadzał się pewnego wieczoru po Hamilton i chcąc się przekonać, jakiego rodzaju muzyki ludzie tam słuchają, chodził od klubu do klubu – co ostat-ni raz robił w latach siedemdziesiątych w Los Angeles – aż w końcu trafił do lokalu o nazwie Disco 40. „Na piętrze grali disco – powiedział mi później – ale na dole nagle usłyszałem po raz pierwszy kawałek B-52’s Rock Lobster.


33

Znasz go? Brzmi jak muzyka Yoko, więc powiedziałem so-bie: czas wyjąć stare wiosło i obudzić żonę!”

John zaczął pisać piosenki i robił to w błyskawicznym tempie. Woman zajęła mu podobno około piętnastu minut. W jednej z tych nowych piosenek, Dear Yoko, nawiązy-wał do swojego koszmarnego rejsu, mówiąc Yoko, że nawet podczas sztormu jej duch czuwał nad nim. Równocześnie w Nowym Jorku Yoko także zaczęła pisać piosenki. Jak-by na potwierdzenie jej przekonania, że – jak kiedyś za-uważyła – „możesz przez telefon namalować obraz z oso-bą na biegunie północnym”, ona i John zaczęli codziennie do siebie dzwonić i śpiewali sobie nawzajem piosenki, któ-re skomponowali pomiędzy rozmowami. Podczas jednej z nich John zaśpiewał jej Beautiful Boy, a Yoko powiedzia-ła: „Ja też napisałam piosenkę. Nazywa się Beautiful Boys. Pozwól, że ci ją zaśpiewam”. Kiedy John wrócił do Nowe-go Jorku, Yoko spytała: „Chcesz to zrobić?”, a John odpo-wiedział: „Tak”.

John wrócił teraz do „sanktuarium”, a Yoko oświad-czyła, że opuszcza nas na chwilę, żebyśmy mogli po-rozmawiać. Kiedy usiadł na kanapie, powiedziałem

mu, że Yoko zdradziła mi, jak powstawała płyta, i zauwa-żyłem, że Double Fantasy jest prawdopodobnie pierwszym albumem w historii skomponowanym przez telefon.


34

– Tak – powiedział John ze śmiechem – to jest gra. Gra serc, heart play, z naciskiem na „ear” (ucho) w środ-ku pierwszego wyrazu!

– Słyszałem, że przez ostatnie pięć czy sześć lat miałeś gitarę, która wisiała na ścianie za twoim łóżkiem – powie-działem – i że zdjąłeś ją dopiero niedawno, żeby zagrać na Double Fantasy. To prawda?

– Kupiłem tę piękną elektryczną gitarę mniej więcej w tym samym czasie, kiedy wróciłem do Yoko i urodziło nam się dziecko – odpowiedział. – To nie jest zwyczajna gitara, nie ma korpusu, tylko gryf i takie coś w kształcie rury, co wygląda jak sanki. Można wydłużać górę dla rów-nowagi, w zależności od tego, czy siedzisz, czy stoisz. Gra-łem na niej trochę, a potem powiesiłem za łóżkiem, ale zerkałem na nią od czasu do czasu, bo nigdy nie wykorzy-stałem jej do niczego profesjonalnego, nigdy tak napraw-dę na niej nie zagrałem. Nie chciałem chować jej w taki sposób, jak się chowa instrument, bo patrzenie na to było-by zbyt bolesne – jak Artie Shaw, który zrobił wielką rzecz, a potem nigdy już nie zagrał na swoim klarnecie. Ale cza-sem na nią patrzyłem i zastanawiałem się: „Czy kiedy-kolwiek ją zdejmę?”. Nad gitarą umieściłem drewnianą dziewiątkę, którą przysłał mi jakiś dzieciak, i sztylet po-darowany mi przez Yoko. Został przerobiony z kuchenne-go noża z czasów amerykańskiej wojny secesyjnej i służył do odcinania złych wibracji, do symbolicznego odcinania się od przeszłości. Ta gitara była jak obraz, który wisi na


35

ścianie, ale nigdy go tak naprawdę nie zauważasz, aż nagle, niedawno, pomyślałem: „Świetnie! W końcu mam okazję się przekonać, o co chodzi z tą gitarą”, no i zdjąłem ją i wy-korzystałem przy nagrywaniu Double Fantasy.

– Więc ta gitara nie łkała delikatnie za twoimi pleca-mi przez te pięć lat? – spytałem.

– Moja nigdy nie łka – odparł. – Moja wyje albo wca-le nie gra!

– Odtwarzałem Double Fantasy wiele razy – zacząłem mu mówić, bardzo podekscytowany – i jest fantastyczna, ale słuchałem jej tylko przez ostatnie trzy czy cztery dni i żałuję, że nie miałem jej wcześniej…

– Jak się czujesz? – przerwał mi John i spojrzał na mnie z uśmiechem oznaczającym przerwę w wywiadzie. – Nie musisz się śpieszyć, mamy przed sobą wiele godzin. Te ostatnie kilka tygodni było dla nas jak ponowne spotka-nie. Płyta jest już gotowa, przeszła już wszelkie testy, jakie miała przejść, słuchacze ją zaakceptowali i kupili. Jestem zadowolony, Yoko jest zadowolona, jesteśmy zadowoleni, że znów pracowaliśmy razem i że rozmawiamy z prasą.

– Nie miałeś nic przeciwko odpowiadaniu na te wszyst-kie typowe pytania? – zapytałem.

– To jest gra – odparł – ale całe życie jest grą, praw-da? A czy tym samym ta gra jest niemoralna? To znaczy, czy mamy ją traktować bardzo poważnie, czy tylko trochę poważnie? Przecież to jest bardzo poważna sprawa – w al-bum włożono dużo pieniędzy, dużo potu i krwi… więc


36

teraz znów trzeba znosić te bzdury, zgadza się? No i robi-my to, bo rzeczywiście chcemy to robić, i sądzę, że może-my się przy tym dobrze bawić, a ludzie chcą mieć płytę, oczywiście, że chcą, bo inaczej by jej nie kupili. Ostatnio udzieliliśmy bardzo miłego wywiadu bardzo miłemu re-porterowi. Naprawdę mi się podobał, był inteligentnym facetem i nie chciałem go w żaden sposób urazić. Ale kie-dy opisał mnie w swoim artykule, zorientowałem się, że wcale mnie nie widział.

– W jakim sensie? – spytałem. – Napisał, że noszę okulary w drucianej oprawce,

a przecież nie noszę takich okularów od 1973 roku. Wi-dzisz, jakie mam okulary? Normalne, w niebieskiej pla-stikowej oprawce.

– No to, żebym i ja nie wpadł w podobną pułapkę – za-proponowałem – może mógłbyś opisać czytelnikom maga-zynu, co masz teraz na sobie?

– Okej – zaczął John. – Powiedz im, że on ma na sobie sztruksy i te same czarne kowbojskie buty, które kupił so-bie w Nudie’s w 1973 roku…

– Co to jest Nudie’s? – spytałem. – To jest słynny kowbojski sklep w Hollywood, z któ-

rego Elvis miał ten strój ze złotego brokatu. Nad wejściem są rogi byka. Wszyscy znają to miejsce.

– Wszyscy oprócz mnie. – Teraz ty też… Poza tym ma na sobie sweter od Cal-

vina Kleina i podartą koszulkę z Mickiem Jaggerem, którą


37

dostał, kiedy Stonesi koncertowali w 1970 roku czy jakoś tak. Myślę, że należała do ich technicznego i ktoś mi ją dał. Na szyi ma naszyjnik z małym trzyczęściowym diamento-wym serduszkiem, który wiele lat temu kupił jako upomi-nek na zgodę po jakiejś kłótni z Yoko. Oddała mu go póź-niej w ramach swego rodzaju rytuału. Czy to wystarczy?

– Dzięki! Uratowałeś mnie. – W każdym razie to była frajda rozmawiać z ludźmi

i pozować do zdjęć… no, może nie pozować, ale fajnie było widzieć, że po dziesięciu latach oni nadal tu są. Widzie-liśmy się z Ethanem Russellem, który robił nam zdjęcia w 1969 roku. Była tutaj także Annie Leibovitz. To ona zro-biła mi pierwsze zdjęcie na okładkę „Rolling Stone” i na-dal zajmuje się tym samym. Fajnie było zobaczyć tych wszystkich ludzi, których kiedyś znaliśmy, i znów robić to co dawniej – wszyscy się trzymamy. A kiedy my dwaj się poznaliśmy?

– Poznałem ciebie i Yoko w Londynie 17 września 1968 roku – odpowiedziałem, przypominając sobie dokładną datę pierwszego z wielu spotkań.

Byłem po prostu szczęściarzem, który znalazł się we właściwym czasie we właściwych miejscach. Rok wcześniej zostałem absolwentem Uniwersytetu Ka-

lifornijskiego w Berkeley z tytułem magistra literatury, ale uroki studenckiego życia bladły w świetle wydarzeń,


„Gdy się poznali, podarowała mu karteczkę z napisem Oddychaj. Tak rozpoczęła się najpiękniejsza w dziejach popkultury defi nicja

słowa kochaj”.Anna Gacek, dziennikarka Programu Trzeciego Polskiego Radia

„Jonathan Cott ma wyjątkowy talent: potrafi pokazać ludzkie oblicze rozmówcy, nie odzierając go przy tym z jego magii”.

Richard Gere

Wielu zarzucało Yoko, że to z powodu szalonej miłości do niej Lennon porzucił Beatlesów. Ci, którzy znali Yoko i Johna naprawdę dobrze, wiedzieli, że była dla niego największą inspiracją i to dzięki niej rozwinął się jako artysta.

On: niekwestionowana ikona kultury XX wieku.

Ona: awangardowa artystka, wnuczka bankierów i spadkobier-czyni arystokratycznego rodu. Studiowała razem z dziećmi cesa-rza Hirohito. W jej żyłach płynie krew cesarza z IX stulecia. Jako jedna z niewielu może się pochwalić współpracą z tak różnymi muzykami, jak John Cage, Ornette Coleman i Lady Gaga.

Mało kto poznał tę parę tak dobrze jak Jonathan Cott, który przyjaźnił się z nimi od 1968 roku. Przez cały ten czas był jedną z najbliższych im osób – widział ich w najbardziej intymnych chwilach, odwiedzał ich w apartamentach, bywał z nimi w studiach nagraniowych i na impre-zach towarzyskich. Przegadał z nimi niejedną noc. To on jako pierwszy rozmawiał z Lennonem, gdy ten poznał Yoko – i to on przeprowadził z nim ostatni wywiad prasowy na 3 dni przed śmiercią muzyka.

Cena detal. 34,90 złJ

ON

AT

HA

N

CO

TT

YOKO iJOHN DNI, KTÓRYCH NIGDY NIE ZAPOMNĘ

JO

NA

TH

AN

CO

TT

YOKO

iJO

HN D

NI, KTÓ

RYCH N

IGD

Y NIE ZA

POM

NĘ

ISBN 978-83-240-2353-0

„Jonathan Cottzdobył rzeczniezwykle trudną– zaufanie Johna Lennona i Yoko Ono. Ta książkapodsumowuje ich ponadczterdziestoletnią znajomość”.PIOTR METZ

Cott_Yoko i John__okladka__DRUK.indd 1 2013-01-09 15:09:58

Documents

Yoko i John. Dni, których nigdy nie zapomnę