Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
19.03.2018
1
ORM 424
SULAK ALAN EKOLOJİSİ
4. Hafta
Sulak Alan Bitkileri ve Adaptasyonları
Yrd. Doç. Dr. Arda Özen
HidrolojiSu
seviyesi,
akış,
sıklık
Fiziko-Kimyasal
Çevre
Toprak-su kimyasal
değişimler
Biyota
Bitki, hayvan, bakteri
iklimJeo-
morfoloji
Sulak alanların 3 Temel Özelliği
Direk etki
Biyolojik geri besleme
Hidroloji
Hidrik toprakHidrofit
Wetland hydroperiod is the seasonal pattern of the water
level of a wetland. It defines the rise and fall of a
wetland’s surface.
Relative
depth
J F M A M J J A S O N D
Su seviyesi
aylar
O S M N M H T A E E K A
Çok çeşitli hidrolojik koşullar
Karasal Ekosistem Sulakalan
Besin
girdisi
Besin ve sucul
canlı hareketi
Hidroloji
Fiziko-
kimyasal
Bazen/her zaman
suyla kaplı
Genel olarak
yüksek: su bitkileri
Besin: kaynak,
değiştirir
Karasal ekosistemle geçiş içindeki
Göller/sulakalanlar
Biyota
Yüksek su seviyesi
Düşük su seviyesi
Suiçi Bitkileri
Littoral zon
Suüstü BitkileriIslak
çayırlarÇamur
düzlükleri
Yıllık Su Seviyesi Değişimi
Karasal ile Sucul Ekosistem arasındaki geçiş
zonunu belirler. Hidrolojik değişimler çok zengin
bitki çeşitliliğine neden olduğu gibi tür çeşitliliğini
kısıtlayabilir yada arttırabilir.
19.03.2018
2
Suiçi
BitkileriSuüstü
Bitkileri
Islak
çayırlarÇamur
düzlükleri
Littoral zon
Yüzen
bitkiler
Yüksek
Düşük
Yıllık Su Seviyesi Değişimi
•Su bitkilerinin çeşit ve biyokütlesini belirler
Normal
Her zaman su altında kalan
En az tür çeşitliliği
Su altında sonra hidrik toprakOrta derecede tür çeşitliliği
Önce hidrik toprak ve sonra su
altında: Orta derecede tür çeşitliliği
Her zaman hidrik toprakEn yüksek derecede tür çeşitliliği
Bitki Çeşitliliği
Artış
Göl Derinlik Profili Su içi Bitki Gelişimi İçin Kritik Olabilir
Düşük Su Seviyesinde (DSS) bitki gelişimi gözlenir.
Yüksek Su Seviyesinde (YSS) bitki gelişimi gözlenir.
DSS
YSS
DSS
Hidrofitler suda veya uzun süreli sualtında kalarak oksijensizleşen toprakta Sucul ortamda büyüyebilen bitkilerdir.
Su içi Bitkiler: Tamamen sucul
Kökleri su veya çamur içinde fakat gövde ve yaprakları su üzerinde bulunur.
Suiçi
BitkileriSuüstü
Bitkileri
Islak
çayırlarÇamur
düzlükleri
Littoral zon
Yüzen yap.
bitkiler
Yüksek
Düşük
Normal
Suüstü
BitkileriYüzen
yapraklı
bitkiler Suiçi
Bitkileri
Sulakalanın
Bitkileri
(hidrofitler)
Açık su
19.03.2018
3
Suüstü Bitkileri
Suüstü Bitkileri
Typha sp. Kedi Kuyruğu
Spartina alterniflora
Juncus sp.
Phragmites australis
19.03.2018
4
Yüzen yapraklı
Nymphaea alba Nilüferler
Yüzen yapraklı
Lemna minor Su
Mercimeği
Polygonum natans
Su Çoban Deneği
Su altı yüzen bitki Su altı ve Yüzen yapraklı
Suiçi Bitkiler
Potamogeton pectinatus Myriophyllum spicatum
Suiçi Bitkiler Suiçi Bitkiler
19.03.2018
5
Suiçi Bitkileri
Najas sp. Chara sp.
Suiçi Bitkiler Ağaçlar
Acer sp. Akçaağaç
Salix sp. Söğüt
Populus sp. Kavak
Su bitkilerinin yararları• Sucul canlılar için korunma, beslenme ve üreme ortamı
sağlarlar. Sudaki su böcekleri, su kuşları, balıklar, su memeli
hayvanları için korunma, beslenme ve üreme ortamı sağlar.
Su bitkilerinin yararları• Beslenmeleri bu bitkilere bağlı olan otçul canlılar (örneğin: Ot
sazanı, büyükbaş sazan ve gümüş sazan gibi otçul balıklar) ile
yumurtalarını bu bitkiler üzerine bırakan canlıların (örneğin
sazangiller) yaşamlarını sürdürmeleri, bu bitkilerin varlığına
bağlıdır.
•Suiçi Bitkileri: Biyolojik çeşitliliği artırırTurna, tatlısu levreği gibi avcı balıklar için beslenme, üreme ve barınma yeri sağlar
Su bitkileri : Su kalitesini iyileştirir
Özellikle azotu atmosfere uzaklaştırır
19.03.2018
6
Su bitkilerinin yararları• Oksijen üreterek; tortu taneciklerini tuzaklayarak; zehirli
bileşikleri ve besin maddelerini alıp, ya da ayni işlevi yapan
mikroorganizma topluluklarına yaşama yeri
sağlayaraksuyun arıtımını gerçekleştirirler.
Su bitkilerinin yararları• İnsanların çeşitli amaçlarla yararlandıkları ürünleri
üreterek, yarar sağlarlar.
Su bitkilerinin yararları• Kıyılar ve su tabanındaki aşınma ve
taşınmayı,erozyonu önleyerek yarar sağlarlar.
• Su bitkileri sulardaki besin ağının alt basamakları ile daha üst
basamakları arasında bağ oluşturur.
Su bitkilerinin yararları
• Doğal yöresel görünümün (landscape; peyzaj) nün
önemli bir öğesini oluştur.
Su bitkilerinin yararları
Su bitkilerinin yararları
Biyolojik çeşitliliği artırır: Özellikle su kuşları (dalıcı
ördekler, sakarmeke, kuğu)
19.03.2018
7
Su bitkilerinin kullanım alanları Gelişmiş ülkelerde, sıvı
atıkların arıtımında kullanılmakta
Az gelişmiş ülkelerde ise gübre, hayvan ve insan besini, doğal gaz ve kağıt üretimi ile dam örtüsü olarak kullanılmakta
sepet ve hasır yapımında dam örtülmesindemobilya döşemeciliği
hayvan yemi
Ekonomik ve sosyal gelişmelere bağlı olarak günümüzde, bu
kullanım alanları daralmıştır.
• İnsan besini olarak çeltik üretimi, geçmişe göre büyük önem
kazanmıştır.
Su bitkilerinin, atık su arıtımı ve kılavuz bitki olarak kullanılmasındaki araştırmalar ile
su bahçeleri ve akvaryumlardaki kullanımları da, günümüzde artmıştır.
Sucul Bitkilerin Gösterge/İndikatör bitki olarak kullanılması ile ilgili araştırmalar artmıştır.
Türkiye’de Referans İzleme Ağının Kurulması Projesi (2017-2020)
Ülkemize Özgü Su Kalitesi Ekolojik Değerlendirme
Sisteminin Kurulması Projesi (2014-2016) Su bahçesi ve akvaryum Kullanımı
19.03.2018
8
Sucul bitkilerin insanlarca
kullanılabilmesi için ilk aşama, hasat
işlemidir.
Hasat, az gelişmiş ülkelerde
genellikle insan gücü, gelişmiş
ülkelerde makine ile yapılmaktadır.
• Sucul bitkiler % 85-95 oranında su ve % 5-15 oranında kuru
madde içerir.
• Hasat edilmiş bitkilerinin kullanımını engelleyen en önemli
etken, içerdikleri suyun çok yüksek niceliklerde oluşudur.
• Genel olarak, 1 ton kuru madde elde edilebilmesi için, 10 ton
sucul bitkinin hasat edilmesi ve işlenmesi gerekmektedir.
• Suyun azaltılması için, çeşitli yöntemler (doğrama, baskı altında
tutma vb.) kullanılmaktadır .
Hidroloji
Hidrik ToprakHidrofitler
Fauna
Fiziksel-Kimyasal Çevre
İklim
Adaptasyon (UYUM)
Sulakalan Ekosisteminin Vazgeçilmez bir Parçası: Stres
Susuz Kalma (sucul organizmalar için)
Su altında kalma (karasal organizmalar)
Oksijensizlik
Tuzluluk
19.03.2018
9
Sulak alanlarda yaşayan bitki ve
hayvanlar
Anoksik koşullar (oksijensizlik)
Tuzluluk
Su seviyesi değişimi
gibi faktörlerin yarattığı stresle başa çıkacak
şekilde adaptasyonlar geliştirmişlerdir
Adaptasyon
Morfolojik (şekilsel)
Fizyolojik
Üreme
Biyokimyasal
Sığ Kök Sistemi*
Toprak sadece yüzeyde
oksijenli
Rüzgarın devirdiği
ağaçlar sığ kök
sisteminin işaretidir.
*Toprak yüzeyine yakın
kısımlarda dağılan,
derinlere pek gitmeyen
kök sistemi
Genişleyen
Gövdeler
Su seviyesi
değişimlerine
uyum için
Ağaçların iyi
tutunmasını
sağlar
Pnömatoforlar
Gelişmiş kök sistemi
Solunum organı olarak, gaz alışverişinin gerçekleştiği, toprak
yada su yüzeyinden yukarı doğru uzayan kökler
Pnömatoforlar
19.03.2018
10
Gövde Kökler
Su kökleri
Toprak
yüzeyinin
üzerinde kökler
Şişkin yaprak, gövde ve kökler
Kök, gövde ve yapraklarda süngerimsi dokular
Oksijen taşımak için
Gaz hücreleri (Aerenchyma)
Yüzebilme
Yüzen
Gövdeler
Lentikler
Gövde de oksijen
almaya yarayan
genişlemiş delikler
Akça ağaç
(Acer sp.)
Fizyolojik
Adaptasyonlar
19.03.2018
11
Rizosfer Oksijenlenmesi
Oksijenin köklerden
kökleri çevreleyen
bölüme (rizosfer)
taşınması
Böylece kökler
büyüyebilir
Üremeyle İlgili
Adaptasyonlar
Tohumların Çok Uzun Süre
Kalabilmesi
>-20 yıl kalabilir .
Tohumlar düşük
oksijen seviyesinde
çimlenebilir
Fideler su altında kalmayı tolere
edebilirler
19.03.2018
12
Biyokimyasal
Adaptasyonlar
Malat Birikimi Gece CO2 malat (malik asit) olarak depolanır.
Gün içinde oksijensiz koşullarda malat kullanılarak canlılığın devam etmesi için gerekli enerji sağlanır.
CAM (Crassulaceae asit metabolizması)
Yoğun bir biçimde gelişen ya da kültür bitkilerinin
gelişimini engelleyen ve su kütlesinin yönetici ya da
işletmecilerince istenmeyen su bitkileri su yabancı otları
olarak tanımlanır.
Su yabancı otları Su yabancı otlarının neden olduğu başlıca sorunlar:
• Doğal ve yapay su depolama yapılarının depolama kapasitelerinin
azalması (özellikle sazlıklar ile) ; sulama ve boşaltma kanallarında
su iletiminin engellenmesi; sulama kanallarındaki sanat yapıları ile
damlama ve yağmurlama sulama sistemlerinde tıkanmalar;
• Sudaki tortunun çökelmesi sonucu, tortu sorunlarının oluşması;
• Sucul çevrelerde insan besini üretiminin azalması; insanlar ve su
hayvanlarında zehirlenmeler; su araçları ulaşımının engellenmesi;
dinlenme ve eğlenmenin olumsuz biçimde etkilenmesi;
• Su kaynaklarından elektrik üretiminin azalması; buharlaşma-
terleme yolu ile su kayıplarının artması;
• Sulama şebekeleri ile bu şebekelere su sağlayan su kaynaklarında Su
kökenli hastalıkların taşıyıcılarının gelişimi için uygun yaşama
yerlerinin oluşması
Boşaltma Kanallarında Su
Üstü Yabancı Otları
Beton Kaplamalı Sulama Kanallarında Su Altı
Yabancı Otlarından
Boğumlu Su Sümbülü (Potamogeton nodosus)
Boşaltma Kanallarında Su Altı
Yabancı Otlarından Boğumlu
Su Sümbülü (Potamogeton
nodosus)
19.03.2018
13
http://www.dsi.gov.tr/docs/yayinlarimiz/su-yabanci-otlari.pdf?sfvrsn=4