Yrd.Doç.Dr. S. Sadi SEFEROĞLU

Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin Bilgisayara Yönelik Öz-Yeterlik Algıları

Yrd.Doç.Dr. S. Sadi SEFEROĞLUHacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü

XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 28-30 Eylül 2005 Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, DENİZLİ

Dr. SEFEROĞLU / XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 28-30 Eylül 2005 Pamukkale Üniversitesi, DENİZLİ -2-

İçerik

Giriş Öz-yeterlik nedir? Problem Yöntem

– Çalışma Grubu– Veri Toplama Aracı– Verilerin Çözümlenmesi

Bulgular Sonuçlar


Giriş

Günümüzde hem bilgi kapsamı, hem de teknolojik gelişmeler büyük bir hızla değişmekte ve yayılmaktadır. Bilginin bu kadar hızlı bir şekilde çoğalmasının arkasında bilgi teknolojileri alanında gerçekleşen yenilikler bulunmaktadır.


Giriş

Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) Bölümlerinin açılması

BÖTE öğrencilerinin çalışma alanı BÖTE bölümü mezunlarının konumu BÖTE bölümü öğrencilerinin bilgisayarla ilgili öz-

yeterlik algılarının ise teknoloji kullanımlarıyla ilgili yeterliklerinde rolü olduğu düşünülmektedir.


Giriş

Bu çalışmada BÖTE Bölümü öğrencilerinin bilgisayar kullanma durumlarına, öz-yeterlik algılarına ve bilgisayar kullanma durumları ile öz-yeterlik algıları

arasındaki ilişkiye bakılmıştır


Öz-Yeterlik Nedir?

Bandura: Öz-yeterlik algısı bireyin, belli bir performansı

göstermek için gerekli etkinlikleri düzenleyip, yerine getirme kapasitesi hakkında kendine ilişkin yargısıdır.

Güçlü bir öz-yeterlik bireylerin başarılı olmalarını ve mutluluklarını olumlu yönde etkiler.


Öz-Yeterlik Nedir?

Öz-yeterliği güçlü olan bireyler yani kendi yetenekleriyle ilgili özgüveni olan bireyler zor bir görevle karşı karşıya kaldıklarında bu durumdan kaçmak yerine duruma, üstesinden gelinmesi gereken bir iş olarak yaklaşmaktadırlar.

Bu öz-yeterlik inancı akademik performansı etkilemektedir.


Öz-Yeterlik Nedir?

Sosyal Bilişsel Kuramcılara göre bireyin öz-yeterlik algısı – bireylerin yaptıkları seçimleri, – bir işi başarmada harcadıkları çabayı ve – yaşadıkları endişe derecesini

güçlü biçimde etkilemektedir.


Öz-Yeterlik ve Farklı Disiplinler

Öz-yeterlik mühendislik, matematik, okuma ve bilgisayar kullanımı gibi pek çok alana uyarlanmıştır.


Bilgisayar Öz-Yeterliği

Compeau ve Higgins bilgisayar öz-yeterlik algısı– “bireyin bilgisayar kullanma becerilerine ilişkin

yargısı” Bilgisayar öz-yeterliği;

– bireyin bilgisayarı kullanıp kullanmama durumunu, – bilgisayar kullanma sıklığını, – bilgisayar deneyimini ve – akademik performansını

etkilemektedir.


Bilgisayar Öz-Yeterliği

Cassidy ve Eachus, bilgisayar öz-yeterliliği ile bireylerin bilgisayar

kullanma konusundaki deneyimleri arasında anlamlı bir ilişki vardır.

Bireylerin kendilerine ait bir bilgisayarlarının olması ve yazılım paketleriyle olan tanışıklık (kullanım) düzeyleri de bilgisayar öz-yeterliğini etkiler.


Bilgisayar Öz-Yeterliği: Araştırmalar

Bilgisayar öz-yeterlik algısı üzerinde yapılan çalışmalar,

Bilgisayar öz-yeterlik algısı yüksek olan bireyler bilgisayara ilişkin etkinliklere katılmada daha istekli olmaktadırlar.

Bu tür çalışmalardan beklentileri daha yüksektir. Bu bireyler bilgisayar konusunda her hangi bir

güçlükle karşılaştıklarında söz konusu güçlüğün üstesinden daha kolay gelebilmektedirler.


Problem

Bu çalışmada BÖTE Bölümü öğrencilerinin bilgisayar kullanma durumları, öz-yeterlik algıları ve bilgisayar kullanma durumları ile bilgisayar öz-yeterlik algıları arasındaki ilişkiler belirlenmeye çalışılmıştır.

Bu çerçevede yanıtı aranan sorular: – Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü

öğrencilerinin bilgisayar kullanma durumları nedir? – Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü

öğrencilerinin öz-yeterlik algıları nasıldır?– Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü

öğrencilerinin öz-yeterlik algıları ile çeşitli değişkenler arasında nasıl bir ilişki vardır?

Yöntem


Yöntem

Bu araştırma, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü öğrencilerinin bilgisayar kullanım durumları ve bilgisayarla ilgili öz-yeterlik algılarını incelemeye yönelik betimsel bir araştırmadır.


Yöntem: Çalışma Grubu

Çalışma Grubu: Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Bilgisayar

ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 4. sınıfındaki 54 öğrenciyi kapsamaktadır.


Yöntem: Çalışma Grubu

Katılımcıların %30’u bayan, %70’i erkek Mezun olunan lise ağırlıklı olarak meslek lisesi

0

1020

30

40

5060

70

E.M.L.,Teknik L.,A.M.L.,A.Tek.L.

AnadoluLisesi

Süper Lise Düz lise Özel FenLisesi

AnadoluÖğretmen

Lisesi

Okul Türleri

Yü

zde


Yöntem: Veri Toplama Aracı

Öğrencilerin kişisel bilgileri, bilgisayar kullanma, erişim ve kullanım sıklığına ilişkin anket

Aşkar ve Umay (2001) tarafından geliştirilen “Bilgisayar Öz-yeterlik Algısı” ölçeği

Bilgisayar öz-yeterlik ölçeği 17 maddeden oluşmaktadır. “Hiçbir zaman, ara sıra, bazen, çoğunlukla, her zaman” şeklinde 5’li Likert tipine uygun olarak hazırlanan ölçeğin güvenirlik katsayısı 0.70’dir.


Yöntem: Verilerin Çözümlenmesi

Öğrencilerin bilgisayar kullanma durumlarına ilişkin verilerin çözümlenmesinde yüzde ve frekans kullanılmış

Öğrencilerin bilgisayara ilişkin öz-yeterlik algısı hesaplanırken, (5’li likert) – Olumlu maddeler için “her zaman-5, çoğunlukla-4,

bazen-3, ara sıra-2, hiçbir zaman-1” olacak şekilde; – Olumsuz maddelerde “her zaman-1”…. “hiçbir

zaman-5” olacak şekilde tersine puanlanmıştır – Aritmetik ortalaması 3,5 ve üzerinde olanların öz-

yeterlik algısı yüksek; 2,5 ve altında olanların düşük. Öğrencilerin öz-yeterlik algıları ile bilgisayar

kullanma durumlarının karşılaştırılması için tek yönlü varyans analizi yapılmıştır.

Bulgular


Bulgular

Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü öğrencilerinin bilgisayar kullanma durumları nedir? – bilgisayara ve İnternet’e erişim koşulları, bilgisayar

kullanımıyla ilgili deneyim, bilgisayarı ve İnternet kaynaklarını kullanım sıklığı ve bilgisayar kullanmayı nasıl öğrendikleri

Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü öğrencilerinin öz-yeterlik algıları nasıldır?

Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü öğrencilerinin öz-yeterlik algıları ile çeşitli değişkenler arasında nasıl bir ilişki vardır? – “cinsiyet, mezun olunan lise türü, bilgisayar kullanma süresi,

bilgisayar kullanma sıklığı, İnternet kullanma sıklığı” ile “öz-yeterlik algısı” arasında nasıl bir ilişki olduğuna bakılmıştır.


Bilgisayara Erişim Durumu

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Evde - Yurtta kendime aitbilgisayarım var

Sadece üniversitelaboratuvarını kullanıyorum

Aile bireyleri (arkadaşımla)ile paylaştığım bilgisayarım

var

Bilgisayara Erişim Durumu

Yü

zde


İnternet’e Erişim Durumu

0

10

20

30

40

50

60

Evde - Yurtta kendime aitİnternet bağlantım var

Üniversite laboratuvarınıkullanıyorum

İnternet kafelerikullanıyorum

İnternet'e Erişim Durumu

Yü

zde


Bilgisayar ve İnternet’e Erişim Durumu

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Evde - Yurtta kendime ait bilgisayarımvar

Evde - Yurtta kendime ait İnternetbağlantım var

Erişim Türü

Eri

şim

Du

rum

u (

Yü

zde)

Evet

Hayır


Bilgisayar Kullanmadaki Deneyim

0

10

20

30

40

50

60

70

2-3 Yıl 4-5 Yıl 5 Yıl ve üstü

Bilgisayarı Kullanım Süresi

Yü

zde


Bilgisayarı ve İnternet Kaynaklarını Kullanma Sıklığı

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Her gün birkaç saat

Haftada birkaç gün

Haftada birkaç saat

Ayda birkaç gün

Kullanım Sıklığı

Yü

zde

Bilgisayar kullanma sıklığı

İnternet kaynaklarını kullanmasıklığı


Bilgisayar Kullanmayı Öğrenme

0

1020

3040

5060

70Ö

ğren

ciliğ

imde

(üni

vers

ite)

aldı

ğım

ders

lerd

e öğ

rend

im

Öğr

enci

liğim

de(li

sede

) al

dığı

mde

rsle

rde

öğre

ndim

Tam

amen

den

eme-

yanı

lma

yolu

yla

kend

ike

ndim

e öğ

rend

im

Çev

rem

deki

arka

daşl

arım

dan

öğre

ndim

Kita

plar

a ba

şvur

arak

kend

i ken

dim

eöğ

rend

im

Öze

l bilg

isay

arku

rsun

a ka

tıldı

m

Lise

de/Ü

nive

rsite

deki

bir

kurs

a ka

tıldı

m

Bilgisayar KUllanamayı Öğrenme Yolları

Yü

zde

Öğrencilerin Öz-Yeterlik AlgılarıÖz-Yeterlik Maddeleri Yönü SK

Bilgisayar kullanırken yanlış bir şey yapacağım korkusu taşıyorum - 4,74 ,620

Bilgisayarda geçirdiğim zamanların büyük bölümü kayıp sayılır - 4,48 ,926

Yeterince uğraşırsam bilgisayarla ilgili sorunları çözebilirim + 4,33

,673

Bilgisayarda ani bir sorunla karşılaştığımda telaşa kapılırım - 4,22 ,861

Bilgisayarda her türlü yazıyı yazmak benim için basittir + 4,09

,896

Bilgisayarda çalışırken sinirli oluyorum - 4,07 ,866

Bilgisayara tam olarak hakim olmanın benim için imkansız olduğuna inanmışım

- 3,96 1,081

Bilgisayarlar beni olmadık bir yerde ortada bırakıveriyor - 3,91 ,759

Bilgisayarı etkin olarak kullanabildiğimi düşünüyorum + 3,76 1,063

Bilgisayarda yeni bir durumla karşılaştığımda ne yapacağımı bilirim + 3,67 ,911

Bilgisayar konusunda yetenekliyim + 3,65 ,974

Bilgisayar içinde dolaşıp yeni keşifler yaparım + 3,57 ,815

Bilgisayar terimlerine ve kavramlarına hakim olduğuma inanırım + 3,54 1,041

Bilgisayar kullanmaya karşı özel bir yeteneğim olduğuna inanırım + 3,44 1,192

Bilgisayarda çalışırken sorun çıktığında anlık çözümler bana yetiyor - 3,11 ,883

Bilgisayarı neredeyse bir parçammış gibi düşünürüm + 2,96 1,258

Günümü/zamanımı planlarken bilgisayar kullanırım + 2,19

1,029

Toplam 3,74

,93


Öz-Yeterlik Algısı İle Çeşitli Değişkenler Arasındaki İlişkilerin

Dağılımı

FAnlamlılık Derecesi

Cinsiyet 9,864 ,003

Mezun olunan lise 2,175 ,043

Bilgisayar kullanma süresi (deneyim) 4,305 ,019

Bilgisayar kullanma sıklığı 4,909 ,011

İnternet kullanma sıklığı ,925 ,435

Bulgulara göre öz-yeterlik algısı ile “cinsiyet, mezun olunan lise türü, bilgisayar kullanma süresi, bilgisayar kullanma sıklığı,” arasında bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır.

Öz-Yeterlik Algısı İle Çeşitli Değişkenler Arasındaki İlişkilerin Dağılımı

Kareler Toplamı

Serbest. Der.

Kareler Ort.

F

Anlamlılık

Derecesi

Cinsiyet

Gruplar Arası

2,340 1 2,340 9,864 ,003

Gruplar İçi 12,336 52 ,237

Toplam 14,676 53

Mezun olunan lise

Gruplar Arası

4,519 9 ,502 2,175 ,043

Gruplar İçi 10,157 44 ,231

Toplam 14,676 53

Bilgisayar kullanma süresi (deneyim)

Gruplar Arası

2,120 2 1,060 4,305 ,019

Gruplar İçi 12,556 51 ,246

Toplam 14,676 53

Bilgisayar kullanma sıklığı

Gruplar Arası

2,369 2 1,185 4,909 ,011

Gruplar İçi 12,307 51 ,241

Toplam 14,676 53

İnternet kullanma sıklığı

Gruplar Arası

,772 3 ,257 ,925 ,435

Gruplar İçi 13,904 50 ,278

Toplam 14,676 53


SonuçlarAraştırma sonuçlarına göre BÖTE bölümü öğrencilerinin; tamamının bilgisayar kullandığı, dörtte üçünün kendisine ait bir bilgisayarının olduğu, İnternet’e erişimlerinin olduğu, çok büyük bir çoğunluğunun bilgisayarı 4-5 yıldır

kullanmakta olduğu, büyük bölümünün bilgisayarı her gün birkaç saat

kullandığı, bilgisayar kullanımına göre biraz düşük olmak birlikte

İnternet kaynaklarını kullandıkları, bilgisayarla ilgili öğrenme etkinliklerini çoğunlukla

öğrencilikleri boyunca aldıkları derslerde gerçekleştirdikleri

anlaşılmaktadır.


Sonuçlar

Öz-yeterlik ölçeğindeki maddelere verilen yanıtların dağılımına göre – bilgisayar öğrencilerin yaşamlarına tam olarak girmiş

bulunmaktadır. – Öz-yeterlik algı puanlarını en fazla düşüren madde

“günümü/zamanımı planlarken bilgisayar kullanırım” maddesidir.


Sonuçlar

Öz-yeterlikle ilgili olarak BÖTE Bölümü öğrencileri– bilgisayarın, BÖTE Bölümü öğrencilerinin yaşamlarına

girdiği söylenebilir. Örneğin “– yeterince uğraşırlarsa bilgisayarla ilgili sorunları

çözebileceklerine – bilgisayarda her türlü yazıyı yazmanın kendileri için

basit olduğuna – bilgisayarı etkin olarak kullanabildiklerine

inanmaktadırlar.


Sonuçlar

Ayrıca, öğrenciler bilgisayar kullanırken yanlış bir şey yapacağı veya

yanlış bir tuşa basacağı korkusu taşımamakta, bilgisayarda geçirdikleri zamanı kayıp olarak

görmemekte, bilgisayarda ani bir sorunla karşılaştıklarında telaşa

kapılmamakta ve bilgisayarda çalışmanın kendilerini

sinirlendirmediğini düşünmektedirler.


Sonuçlar

Bulgulara göre – öz-yeterlik algısı ile – “cinsiyet, mezun olunan lise türü, bilgisayar kullanma

süresi, bilgisayar kullanma sıklığı,”

arasında bir ilişki olduğu anlaşılmaktadır.


Son Söz

Araştırmalar bilgi teknolojilerinin kullanımının yaygınlaştırılmasının yenilik ve değişim çabalarının başarılı olmasında gerekli olduğuna işaret etmektedir.

Eğitim kuruluşlarında yenilik ve değişim çabalarının başarılı olmasında bilgi teknolojilerinin kullanımı önemli bir yer tutmaktadır.

Eğitim Fakültelerinin öğretmen yetiştiren programlarından mezun olan öğrenciler (öğretmen adayları) bilgi teknolojilerini etkili şekilde kullanabilecek becerilerle donatılmalıdırlar.

Bu konuda gerekli her türlü destek sağlanmalıdır.


Teşekkürler!!!

Yrd.Doç.Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLUe-Posta: sadi_at_hacettepe.edu.trWeb: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~sadi/

Documents

Yrd.Doç.Dr. S. Sadi SEFEROĞLU