ETMDE ADA YAKLAIMLAR V/ Ycel KALINYAZGAN Kemalettin ERBLGN Hazal ERKAN Seray BAYSAL Abdullah DCLE Adnan MAZMANOLU Ahmet ATAN Ahmet BACANAK Ahmet ESE Ahmet KARA Ahmet STN Ali KAYA Arzu CAR Berna STFOLU Cem GENOLU Cemile ARZU TAN CV Cevat ELEP idem NTRK Devrim

A A VX

roan YILMAZ Emine CABI .J Elif MERCAN "YEdnan KARADZ Eyp ZC Erkan PEREMBE Ergin ERGINAR ismail TALI S Ruen KESM Mehmet OKUTAN Kemal BAKAR smet AHN Mehrali CALP Meryem DOAN Mualla SEZGN Murat GKDERE Mustafa KARABAL Mustafa YAVUZ Orhan KARAMUSTAFA Serpil Gvendi KAPTAN Sibel DEMR Sleyman YAMAN Vesile Kaptan AYKA Tlay Sarar KUZU Vural HDGRR & Melike TABLEK Yar Ali METE Yasin ZKARA Zafer IILDAR Zeki APAYDIN Sevilay DERVOLU ETMDE ADA YAKLAIMLAR "BLG LEN" SAMSUN L MLL ETM MDRL ZEL MERALCAN OKULLARI 8. MAYIS 2004 / SAMSUN SEMPOZYUM DANIMA KURULU Prof. Dr. Erdoan Baer Prof. Dr. Hlya Kprl Prof. Dr. Turgut Karacan Prof. Dr. Gven nbilgin Prof. Dr. Mustafa olak Prof. Dr. Ahmet Erdnmez Prof. Dr. Erturul Bayraktarkatal Do. Dr Hasan Bolat. Do. Dr. Hseyin Kalkan Y.Do. Dr. Kemalettin Erbilgin Y.Do. Dr. Ahmet ebi Y.Do. Dr. Nafan Kzltan Y.Do. Dr. Fikret Karahan Y.Do. Dr. Zeki Apaydn Y.Do. Dr. afak Apaydn Y.Do. Dr. Mualla Polat Y.Do. Dr. Nevil Sleymanov Y.Do. Dr. Ufuk oruh SEMPOZYUM YRTME KURULU Prof. Dr. Erdoan Baer Y.Do. Dr. Kemalettin Erbilgin Y.Do. Dr. Fikret Karahan Y.Do. Dr. Ahmet ebi Y.Do. Dr. Nalan Kzltan lkretim Md. Fatma Cengiz

Lise Mdr Recep Ser Halkla likiler Uzm. zlem Akta Rehberlik Uzm. Adil zcan TASARIM UYGULAMA Reklamc Tantm ve Halkla likiler Tel. 0212 244 81 68 - 69 BASKI VE CLT Birmat Matbaaclk San. Ve Tic. Ltd. ti. ZEL OKULLAR DERNE istiklal Caddesi Odakule i Merkezi No.286 K.5 Beyolu I STANBUL Tel. 0212. 249 00 00 Faks. 0212. 249 00 10 www.ozelokullardernei.org.tr E-posta. lnfo@ozelokullardernegi.org.tr NDEKLER 9EVGL DOSTLAR...........................................................................3 SUNU...............................................................................................5 LBLM ALI KONUMALARI Ycel Kalnyazgan (Ankara zel Okular Dernei Bakan)..................8 Kemalettin Erbilgin (Meralcan Okullar Kurucusu ve Genel Mdr)......10 Hazal Erkan (9/Kolej rencisi)...................................................11 Seray Baysal (4/A snf rencisi)..............................................12 R.BLM LDRLER..........................................................................................15 Abdullah Nuri Dicle.......................................................................16 Adnan Mazmanolu......................................................................31 Ahmet Atan..................................................................................39 Ahmet Bacanak........................................................................................50 Ahmet Ese...................................................................................61 Ahmet Kara.................................................................................74 Ahmet stn................................................................................80 Ali Kaya......................................................................................99

Arzu Car.....................................................................................104 Berna stif olu.............................................................................110 Cem Genolu............................................................................116 Cemile Arzu Tan..........................................................................125 Cevat elep................................................................................133 idem ntrk.............................................................................144 Devrim i..................................................................................148 Ednan Karadz............................................................................152 Elif Mercan..................................................................................160 Emine Cab..................................................................................170 Ercan Ylmaz................................................................................180 Ergin Erginer................................................................................188 Erkan Perembe............................................................................197 Eyp zci.....................................................................................208 ismail Tal-Ruen Kesim...............................................................218 smet ahin.................................................................................235 Kemal Bakar.............................................................................................246 Mehmet Okutan.......................................................................................... Mehrali Calp................................................................................................256 Meryem Doan...........................................................................................265 Mualla Sezgin................................................................................269 Murat Gkdere......................................................................................273 Mustafa Karabal.............................................................................281 Mustafa Yavuz............................................................................................289 Orhan Karamustafaolu.............................................................................296 Serpil Gvendi Kaptan....................................................................305 Sevilay Derviolu..........................................................................310 Sibel Demir...................................................................................321

Sleyman Yaman...........................................................................330 Tlay Sarar Kuzu...........................................................................340 Vesile Kaptan Ay ka.......................................................................350 Vural Hogrr-Melike Tabilek........................................................360 Yar Ali Mete..................................................................................368 Yasin zkara................................................................................382 Zafer Ildar.................................................................................. 392 Zeki Apaydn................................................................................ 397 2 Sevgili Dostlar, \ zel Okullar Birlii olarak akademik almalara ayr bir nem vermekteyiz. Bunu geen yllar iinde yaptmz almalarla gsterdik. Her yl Antalya'da dzenlediimiz sempozyumlar Bakanlmz, medya, kamuoyu ve okullarmz tarafndan ilgiyle izlenmektedir. Yaklak be yldan bu yana da retmenlerimize ynelik olarak aylk seminerler yapmaktayz. Bu almalar bir ok kez stanbul dndayaptmz blge toplantlarnda da tekrar ettik. Akademik almalar yapmakla kalmyoruz, yapanlar da destekliyoruz. Nitekim, 8 Mays 2004 tarihinde Samsun'da zel Meralcan Okullar tarafndan dzenlenmi olan "Eitimde ada Yaklamlar Bilgi leni-2" de sunulan bildirileri ieren ve youn bir emek harcanarak retilmi olan bu kitab da, ayn anlayla yaynlayarak, daha geni kitlelerin istifadesine sunmaktayz. Bu vesileyle, Samsun linde Atatrk lkeleri nda eitim retim veren ve baarl almalarn mutlulukla takip ettiimiz ye okullarmzdan biri olan zel Meralcan Okullar Kurucusu Sayn Yardmc Do. Dr. Kemalettin ERBLGN ve Deerli Ei Meral ERBLGN'e de eitime yapt katklardan dolay ok teekkr ediyoruz. zel Okullar Birlii olarak bundan sonra da akademik almalara artan bir younlukta devam edeceimizi belirterek hepinize gzel gnler diliyoruz. Dr. Yk. Mh. Rstem EYUBOLU zel Okullar Birlii Dernei Ynetim Kurulu Bakan 3 9 anda yayoruz. Bilgiyi yakalamann, an hzla gelien teknolojisine ayak Imenin eitimden getiinin bilincindeyiz.

li 2004 tarihinde Meralcan Okullarnda "Eitimde ada Yaklamlar Bilgi (Sempozyumu) gerekletirdik. Bilgi lenimize katlan eitimciler, bilim yepyeni bildirilerini sundular. Bilgi alveriinde bulundular. Eitim ve yeni yaklamlarn sergilediler.

ll-2'ye Samsun Valisi Mustafa Demir, zel retim Kurumlar Genel Mdr "OOnty,Ankara zel Okullar Dernei Bakan Ycel Kalnyazgan, Samsun l Milli Mdr Cevdet Aydn katlarak konuma ve tartmalara katlmlaryla eitim katkda bulundular. n yapan deerli bilim adamlarmza,sekin konuklarmza,izleyenlerimize in ten teekkr ediyorum. ll-2'nin hazrlanmasnda bir takm ruhu iinde almaktan her zaman keyif i,tlkadalanma zlem Akta, Adil zcan ve Murat Yaln'a ok teekkr bir emek ve titizlikle hazrladmz Eitimde ada Yaklamlar Bilgi Kitabnn basmn stlenen stanbul zel Okullar Dernei Ynetim Kuruluna derim.Bu kitabn eitime gnl verenlere destek olacana,yol ne inanyorum. 01.06.2004 Sayglarmla Yrd.Do.Dr.Kemalettin Erbilgin Meralcan Okullar Genel Mdr 5 BLG LEN II

BLM

KONUMALARI Okular Dernei Bakan ' Erbilgin ' kU"an Kurucus" Genel Mdr rencisi rencisi Ycel KALINYAZGAN Ankara zel Okullar Dayanma ve Gelitirme Dernek Bakan Sayn Valim, Sayn zel retim Kurumlar Genel Mdrm Ve ok Deerli Konuklar, Hepinizi Sayg le Selamlyorum. niversitelerimizin gzide retim yelerinin katlmlar ile bu oturumlarn oluumu, olaanst bir baar ile gereklemi bulunuyor. "Bilgi leni-2 ve Eitimde ada Yaklamlar" konulu bilimsel enliin hepimiz tarafndan

paylamn salayan zel Meralcan Okullar Kurucusu Sayn Meral Erbilgin'e ve Kemalettin Erbilgin'e sonsuz teekkrlerimi sunuyor, baarlarndan dolay kendilerini kutluyorum. zel retim Kurumlarnn Sayn yetkilileri, huzurlarnzda kurulularmzn gelimesi iin zveri ile bizlere destek olan Genel Mdrmz Sayn ner Gney'e de teekkr etmekten gurur duyuyorum. lkemiz genlerinin eitimine ok byk katklar olan kurumlarmzn gelimeleri iin olabilecek btn nlemlerin gereklemesine gayret gsteren btn brokratlarmza da ayrca ok teekkr ediyorum. Deerli Arkadalar, 625 Sayl kanunumuz Sayn Bakanmzn youn almalar ile yaknda Byk Millet Meclisimizin olurlarna sunulacak. Biz Dernek Bakanlar, Maliye Bakan Gelirler Genel Mdr Sayn Osman Arolu ile grtk. 625 sayl kanundaki baz iyiletirmeler iin destek istedik. Vergi iadesi iin kullanlan orann % 5'den yukar, % 15'lere ekilmesini, burslu olarak okuttuumuz en az % 2 olan renci saysnn kurumlarmzn yetkisinde olmak zere % 10'a kadar kullanlabilmesini, MEB'in hizmet satn alma isteminin desteklenmesini, Belediye hizmetlerinin, resmi okullarmzn koullarna gre kullanmamz v.b. konularda lehimize kararlar alnmasnn desteklenmesini arz ettik. ok olumlu karlandk. Kurumlarmzn mali sorunlarnn zmlerine katk salanmas sz aldk. Sanyorum ilevlerimizi kolaylatracak ve pekok artlar kazanacamz bir ynetim anlay ile karlanyoruz. Bu durum da bizleri cesaretlendiriyor. ok Deerli Katlmclar, bu gzel bilim enliinin konusunu destekleyecek "Devlet Planlama Tekilatnca" gndemde olan Hazine Mstearl'nn baz uygulamalarndan sz etmek istiyorum. Dnya Bankasnca desteklenen Sokrates, Leonardo da Vinci v.b. baz projelerinin desteklerini incelemenizi neririm. Proje merkezi olma durumunda ok byk oranda kaynak destei verilmekte. Tbitak incelemesinde olumlu rapor alan projelerimize byk lde destek salan iyor. Ben de bir eitimci olmam nedeni ile biraz da bu konuyu ilemek istiyorum. Eitimi drt ayakl bir masaya konmu, salam ilkeleri olan bir yapt olarak deerlendiriyorum.. 8 Sotyal, Kltrel ve Eitim Bilimleri. Fn ve Teknolojik Bilimler. Dil (ngilizce, Almanca, Franszca v.b.) Bilimleri. (Ofis, Word, PowerPoint, Excel, Windows, Axces, Outlook ve Yazlm lltoMBlItaban ve temel bilgileri edinme, bu teknolojinin elektronik yapt. bu salam masaya koyduumuz blmleri kendi iinde istediimiz . Sevgili kardeim Kemalettin Erbilgin'in yllardan beri bu bilimsel gtHflmi ve en son teknolojiye uyumu iin kouturmakta olduunu Otn niteleri ile u grdmz donanmlar tamamlanm okullar da n gereki kant. Kendilerini itenlikle kutluyor, baarlarnn m.

tnHO'ni gerekletiren "Meralcan Okullarnn" btn ynetici, retmen ' tekrartekrar kutlar, btn katlmclara sayglar sunarm. 9 Yrd. Do. Dr. Kemalettin ERBLGN Meralcan Okullar Genel Mdr Milli Eitim Mdr Vekilim,Sinop Eitim Fakltesi Dekanm,l Kltr Mdrmm,Bilimsel Danma Kurulu yelerim,Ankara zel Okullar Dernei Bakanm,Oturum Bakanlarm .Konumaclarmz,limiz Okullar Yneticileri ve retmenleri,Misafirlerimiz HhHepinize Sevgi ve Sayglarm Sunarm. Bilgi leni -2 'ye ho geldiniz. Bugn burada bizleri bir araya getiren en nemli neden ocuklarmz genlerimizi yetitirirken karlatmz Eitim renim sorunlarna zm yollar bulmaya almaktr.lkemizin eitli niversitelerinde ve eitim kurumlarnda grev yapan retim yelerinin ve eitimcilerin eitim adna rettikleri yenilikleri .okullarmzda grev yapan retmenlerimizin gr ve nerilerini dinleyeceiz.yle bir zaman diliminde bulunuyoruz ki dnk dorularmzn .bildiklerimizin bugn deitiini .eskidiini her an grebiliyoruz, gzleyebiliyoruz. Sevgili Katlmclar,CRM Dergisinin Ocak 2004 saysnda Martin Schneider kaleme ald makalesinde dnyada toplam bilgi retimi dnya zerindeki her erkek, kadn ve ocuk iin an bilimi bilgisayar dilinde aklarsak yaklak 250 mega bit civarnda olduu belirtilmekte bir exa bit = Bir milyar giga bit'e eit olduuna gre her yl toplam bir-iki exabit arasnda bilginin retildii belirtiliyor.Bir exabit o kadar byk ki bir yl iinde oluan tm yazl dokmanlar retilen toplam verilerin sadece yaklak %3'lk bir ksmn ieriyor.Yani u ok ak ki hepimiz bir bilgi denizinin iinde bouluyoruz.Asl mcadele bu denizde boulmak yerine iinde yzmeyi renmektir.Ayrca halk arasnda bir deyi vardr byk balk kk bal yer artk bu deyi deiti,hzl balk yava bal yer .Bilgi denizinde yzmeyi becermeliyiz. Ama bu yeterli deil,hzl yzmeyi renmeliyiz eer rahat .huzur ve gven iinde yaamak istiyorsak nce kendimizi deitirmeliyiz. Allm yaantmz iinde neden kendimizi deitirmek iin uraalm. Neden .niin , nasl ne uruna deiim Bana gre ocuklarmz iin deimeliyiz.Geleceimiz iin deimeliyiz ocuklarmz bizim yetitirildiimiz gibi yetitirirsek gelecein dnyasnda ok gerilerde yer alacaklardr. Bugn bizlerin Avrupa Birlii iin kuyrukta beklememiz gibi .Genlerimiz kuyruk olmasnlar ba olsunlar, lider olsunlar yarn zlmemek iin bugn deiimi kabul etmeliyiz ve ayak uydurmalyz.nk,dn ve bugn bizlerin rakipleri genellikle bizleriz. ocuklarmz iin yle olmayacak yakn gelecekte Avrupa Birliine girdiimizde ocuklarmzn rakipleri tm Avrupa lkeleri hatta dnya lkeleri insanlar

10 MZin onlarla mcadele edebilmesi onlardan daha iyi yetimeleri ile numuzun geleceidir temelidir. Bu temeli atarken ekillendirirken Kulak vermeliyiz.Onlarn ihtiyalarn onlarn azndan dinleyip l geleceklerine umut katmalyz. Peki yleyse kimdir bu ocuklarmz E onlar dinlemeye ne dersiniz itoay Baysal - 9. Snflardan Hazal Erkan" I ftefere hitap etme frsat verildii iin ok mutluyum .Sizler bilim yn veren kiilersiniz. Ben de bir eitilen olarak burada kendi itimi aktarmak istiyorum. Eitimin deiime ok ak bir biliyorum; bu nedenle eitimden beklentiler ve hedefler de I tlalfebilir. Bunun farkndaym; ancak ben u andaki duygularm fim. f rencisi olmama ramen niversite giri stresini yaamaktaym. n gnavn hayatmda bu kadar belirleyici bir rol olmasn iime ~ Snav tasnn ykselmesi adna ileride yarar tartlabilecek "Sn bana yklendiini dnyorum. ' konuda bir ey renirken bu bilginin hayatta nasl ve nerede renmek istiyorum. Ancak mevcut sistem beni test \f9 ezberlemeye itiyor, konular sindire sindire renmek yerine ni de kullanarak sonuca en ksa zamanda ulamak ilk hedef 112 eden bir baka konuda okullarca unutulan dersler ve konular f rencilerin belirleyici hibir rolnn olmamas. Oysa okutulan i bir ksm yetenek ve ilgi alanlarna gre seilebilse ok daha tyon olabilir dite dnyorum. Mtmln temeli ve geleceidir. Benim eitim ve retimle ilgili Jllrm ne yazk ki eitim sisteminden kaynaklanmaktadr. Ancak I gre daha anslym; nk bu okulda eitim ve retim adna Ok mutluyum. 11 Okulumuzda renmek isteyen in her trl imkan salanyor. Bizlerle eitim liderlerimiz , yneticilerimiz ve velilerimiz ok ilgileniyor. Yani veli renci retmen birlii ok iyi salanyor. Gelecekten ok iyi yerlere geleceimize gnlden inanyor , sayglarm sunuyorum. Seray BAYSAL 4/A Snf rencisi Sayn byklerim, Ben,Okulumuz zel Meralcan Okullar renci temsilcisi, 4/A snfndan Seray BA YSAL. Hepinize arkadalarm adna ho geldiniz diyorum.

ada eitimle birlikte okullar , retmen merkezli olmaktan kp,renci merkezli hale geliyor. Eitimcinin fonksiyonu da, rencilerine belli mfredata ait belli konular ezberletmek deil,doru gzlemlemek ve eletirel dnebilme yetenei kazandrmak olacaktr. Kiilere yaamda gerekli olan beceri ve alkanlklar kazandrma ve bunlar davrana dntrme iini eitimle gerekletirebiliriz. Eitime % 100 destek vermeliyiz. Bence retmen-renci dayanmas iyi olmal. Derslerin anlamadan geilmemesi iin, mfredat kaygsyla pe pee konular ilemek yerine bir konuyu iyice aratrp,kavratp,yle yeni bir konuya geilmeli grsel dersler ilenmeli,ders kitaplaryla o kitabn iindeki bizlere hissettirecek CD'leri ile ders ilenmeli: Hem gze, hem kulaa hitap eden grsel bir ders ilemenin izleri seneler sonra da silinmez .Mesela herhangi bir sava ve tarih dersinden bir devlet ilenirken o savan getii yerler,sesler,grntler haritalar... Mzik,resim,belgesel,konferanslarla derslere motivasyon salanmal,n aratrmaya tevik edilmeli ,her ya grubuna ynelik gncel olaylardan, gazetelerden,dergilerden yararlanmallar ki renciler ileride diplomat,Babakan gibi grevlerde yer almallar. Dersleri mzelerde,ktphanelerde,gezide,konser gibi yerlerde de yapabilmeli. Ulusal bayramlarmzda veliler,renciler,davetliler,lenle,ziyaretle gsteriyle bir araya gelebilmeli. lgi alanlarn, becerilerini, snama ile gelitirmeli oaltabilmeli. 12 # ' ocuklarmzn , genlerimizin bizden beklentilerini dinledik grdk, lizi miraslarmz olan ocuklarmzla dorudan iletiim kurmaya ve f geliim lkelerin kabullendii eitim renim hizmetleri ve metotlarn llyz.Bugn ok mutluyum nk,gelecei dnen deiimi kabul l beriberim ayrca genlerimizin daha iyi bir renim almalar iin alan , metotlar reten Deerli Konumac konuklarmzla beraberiz. I bir yky aktarmak istiyorum.Kenar Mahalle bir profesr sosyoloji illerini Baltimore ehrinin kenar mahallelerine gndermi ve o 1200 erkek ocuunun durumlarn aratrmalarn ve her bir ocuun unda bir deerlendirme yapmalarn istemiti. renciler hemen hepsi i gelecekte hibir anslarnn olmadn dile getirmilerdi.Bundan tam ra bir baka sosyoloji profesr tesadfen bu almay buldu ve bu projeyi srdrmelerini ve ayn ocuklara ne olduunu I stedi, renciler o blgeden tana yada len 20 ocuk dndaki 180 inin olaanst bir baar gsterip , avukat , doktor yada iadam , kardlar.Profesr ok etkilenmiti ve bu konuyu izlemeye karar lln olan o ocuklarn hepsi o blgede yaadklar iin her biriyle 10du."O koullarda nasl bu kadar baarl oldunuz? sorusuna verdikleri J ."Mahalle okuluna o dnemde yeni bir retmenimiz geldi.Onun rbu retmeni ok merak etmiti.Hala hayatta

olduunu rendii I izini bulmas zor olmad. Kendisini ziyaret etmek iin evine kadar gitti, in yzne ekledii krklklara ramen hala din duran bir yal yal kadna bu ocuklar kenar mahallelerden kurtarp baarl Olmalarn salamak iin kulland sihirli formln ne olduunu inin gzleri parlad ve dudaklarnn kenarnda bir glmseme 'dedi, "Ben o ocuklar ok sevdim. ' btn bu yenilikleri takip etmek, gelecein genlerin i iyi yetitirmek mz ve genlerimizi ok sevmek gerek. ilne bildiri sunarak katlan konumaclara teekkr ediyorum.Bilgi imasnda ve yrtlmesinde emei geen Bilimsel Danma I Yrtme Kurulundaki arkadalarma teekkr ediyorum. Samsun Milli > yardmclarna teekkr ediyorum. Bilgi lenine teknik malzeme Bayndr Ataken, Mimar Sinan,Deniz Evleri,Bala ve Atatrk t Atakum Endstri Meslek Lisesi yneticilerine teekkr ediyorum (dosyasnda bulunan Samsun ili brorlerini ve gezi iin rehber veren Rasim Efendiolu'na teekkr ediyorum.Bilgi leni bitiminde lOlObS veren .Bykehir belediyesine teekkr ediyorum. 13 ay kahve aralarnda ikram edilecek pastalar okulumuz mutfanda hazrlayan Okul Aile Birliine ve katkda bulunan retmenlerime Bilgi lenine ev sahiplii yapan Meralcan Okullar yneticilerine,retmenlerine , yardmc personeline teekkr ediyorum. Zamanlarn ayrarak bizlerle beraber olan Devlet Protokolne teekkr ediyorum.Ankara 'dan gelerek aramza katlan zel retim Kurumlar Genel Mdr ner Gney'e ve zel Okullar Dernei Bakan Ycel Kalnyazgan'a ve ei Meral hanma Ankara Yce Fen Lisesi Mdr Ali Akgz'e ve ei Glay Hanma teekkr ediyorum.Ayrca bu organizasyonu balangtan bu ana kadar getiren alma arkadalarm zlem Akta, Adil zcan ve Murat Yaln'a teekkr ederim. Sevgili Katlmclar, En byk teekkr de siz katlmclara ediyorum.Her ey sizlerle bir baka oluyor. Sevgi ve Sayglarmla. 14 BLG LEN II II. BLM BLDRLER smail Tal-Ruen Kesim ! ismet ahin i Kemal Bakar I Mehmet Okutan i Mehrali Calp I Meryem Doan Mualla Sezgin Murat Gkdere i Mustafa Karabal i Mustafa Yavuz i Orhan Karamustafaolu i Serpil Gvendi Kaptan I Sevilay Derviolu Sibel Demir I Sleyman Yaman Tlay Sarar Kuzu j Vesile Kaptan Ayka 1 Vural Hogrr-MelikeTabilek 1 Yar Al i Mete i Yasin zkara * Zafer Ildar 1 Zeki Apaydn 15

i ola_n temel kriterleri ylece NTHAR (Z KIYIM) Abdullah NurioJCLE . .ii/^^'^S Ondokuz Mays t)niversites'' ^m iin ge D Kiinin akli 2) 3) Kiidorudanveyadolaf fl ve an, ntihar ijn seilen "able-cei gibi, dolayl ve uzun r'

zaman sonucunda da gerek'^ ^ kj. ^^ ^ Bu noktalar dikkate alarak drt^mesi^r ^ l.barnda bir bireyin, toplumsal deerlerin destekledii veya ^^ ^ylernle dorudan veya dolayl olarak kendi yaamna i$teyere lgili Kavramlar ^ r ounluu ^

ntihar dncesi: nsanla"^ #reTsariokaf^ar*1lann,n belli dnemlerinde intihar etmeyi dnmierd'^ei/jerin ' Olarndan geirenlerin byk bir blm bunu uygulamaya 9 ^ dnsel alanda bu eylemi gerekletirerek lmlerinden 5 ^jk(erj bjr ^mi tahmin etmeye alrlar. ntihar tehditleri: Baz etmek iin intihar tehditleri

savururlar. Byle bir davranV u'an,ar O^rcte bu davran biimi adeta alkanlk haline gelebilir- Bu 1 vlerrlerinin ilgisini, yardmlarn salama amac gderler. aka yapm Gstermenk intihar 91 ^S^mT^mJ^^''1,11' kendisini gerekten ldrebileceini gstermek y ?mec ^ap aJamayan kiiler gstermelik intihar giriiminde bulunurlar^en nce, dierlerinin kendisini kurtarmalar iin birok aikkaP ^ g(.r/m(^ Gerek intihar giriimi: "amacmf>! 'erirTlin yan sra- gerek intihar na ^ meAi gerekten istemekte, fakat

giriimleri de vardr. Byle br e1 ^ setii yntem ve zama'l)anl kurtarlmaktadr/Sl2ln meyd

ulaamamakta ve dierlerince

nceden bir iitihar dunc 16

gelen intihar: lmek niyeti

t; bir kii, lrken insann neler hissettiini merak ederek kurtulma " r, ama kurtulamayarak lr. : ntihar olarak adlandrlan davranta en temel koul eylemin lir. yaamn devam ettirme igds vardr. Doal olarak bu varlk olan insanda da vardr. Yaamna ynelik her tr glkle 10 bir ksm nasl olup da bu en ok korumalar gereken kendi lllyorlar? 1 Olgu gibi, intiharn nedenini tek bir faktre balayarak aklamak bilimsel olmayan bir anlay temsil eder. ntiharn nedenlerini , azda olsa etkili olabilen her faktr ele almak gerekir. ' baba yada kendisi iin ok nemli bir kii tarafndan reddedilme duygusunu yaamas ve bu duyguyla ba edememesi, gente z beeni sorunlar yaratan, ailevi problemlerle oluan .....)i, glkleri karsnda yalnz braklmas, hissettii kayg ve I bir bana yaamak zorunda kalmas, W btnln ya ksmen bulunmas, ya snrl olmas yada hi Wl Ivadmanca ana baba tutumlarna maruz kalnmas, radenierin bulunmas, IV*depresyonda kayg dzeyinin yksek olmas ldl0er maddeleri n a r kullan m , lln yada ok yakn birinin kayb, sevilen lm bir kiiyle tekrar w salkta ortaya kan yada kmas beklenen olumsuz olarak ' lklikler, Ilmcl hastalk, I kimlik sorunu yayor olmas, (bitmi ok yakn bir iliki, hayali, fiziksel yada duygusal bir terk edilmenin cn almay edilemeyecek bir hatann kefaretini bu ekilde deyeceini tor getiren yaantlar, gtnlik intiharlarnda silahlarn kolay ulalabilir olmas, intihar bir eylem olarak ycelten film, kitap yada mzikler, 17 Bir intihara ahit olmak, kiinin kendini len kiiyle zdeletirmesi yada medyann o kiiye vgler yadrmas, ete ve iddet olaylar na karma, Bilinmeyen nedenler.

Bunlar gibi birok faktrn etkisiyle ortaya kan intihar olayn aklayabilmek iin her bilim dal, kendi konu alan iinde kalarak soruna farkl boyutlardan

yaklamlardr. Burada sadece nemli grlen ve geerlilikleri belli derecede kabul edilen grlere ksa ve genel olarak deinilecektir. Bunlar; Psikolojik Nedenler Sosyolojik Nedenler Felsefi Nedenler Biyolojik Nedenler Corafi Nedenler

Psikolojik Nedenler ntihar zellikle yzylmzda, psikiyatristlerin ve psikologlarn ilgilendikleri en nemli konulardan biri durumuna gelmitir. Bu alanlarda konu ile ilgilenenler intihar kiinin bir sorunu olarak ele almlar ve toplumsal koullara gereken nemi verememilerdir. Psikiyatrist ve psikologlar, sosyolojik aklamalar eletirerek, "neden u kii deil de bu kii intihar ediyor?" sorusuna kiilerin psikolojik yapsna inerek cevap aramlardr. Bu tr grler bir ok ynden eksiklik gstermelerine ramen, yine de intiharn nedenlerini aklayabilmekte nemli katklarda bulunmutur. Ruhsal bozukluu olan hastalarda kendi canlarna kyma olaylarna olduka sk rastlanr. Bu verilerden hareket eden psikiyatristler her intihar olayna bir akl hastal damgas vurmak ve olay akl hastanelerinin ierisinde halletme eiliminde olmulardr. Oysa istatistikler akl hastalklaryla intihar arasnda zorunlu bir ba olmadn, ikisinin de frekanslarn hi uyumayan deiiklikler gsterdiini ortaya karmtr. Baz akl hastalarnn bilinsizce canlarna kymalarn intihar olarak ele alamayacamz gerei bir yana; gnlk hayatta normal olarak kabul edilen kiilerin intihar oranlar yannda, akl hastalarnn szde intihar oran nemsenmeyecek oranda kk bir yzde tekil etmektedir. Psikoloji alannda intihar konusu ile yakndan ilgilenen teoriler daha ok psikanaiitik teorilerdir. Bu teorilerin ncs ve en ok tannan Freud'un teorisidir. Freud intiharn Tam bir aklamasnn hibir yolla yaplamayacan belirtir. Freud'a gre bir tehlike karsnda btn canllar gibi, insannda yapaca ey kendini korumak yada tehlikeden kamaktr. Bu kama iki ekilde olur; biri tehlikeden uzaklaarak kamak, 18 |tehlikenin iine atarak. Nevroziu bir kii ise tehlikeyi aka gremez ki zt kutup arasnda bocalar ve zt isteklerden istemediine doru i lm yani intihar meydana gelir. lm korkusundan azap duyan lyakalananlarnda kendilerini ldrmeleri de bunu anlatabilir. fl toplumsal faktrler olduunu belirtmek gerekir. nk toplumsal I Okluu kadar, insann da denetim altna alabilmektedir.

nsan doasna aykrdr; ama elverisiz toplumsal koullarda I elverisiz koullara kar verilen savata ise herkesin ayn direnci iin olas deildir." jmun bireyleri zerindeki kontrolnn baarsz olmas sonucu iktn savunur. I olmayan etmenlerle intihar arasnda zorunlu bir iliki olmadn r, bu etmenlerin dolayl etkilerini de yads mam aktadr. II nedenleri ele alndnda intihar olaylarn bir snflamaya tabi I nedenlere gre intihan 3'e ayrr. | ntiharlar din, politik zmre, aiie vb. tarafndan korunmam olmasndan lumsal balarn gevek olduu, birey kendini yalnz hissettii grup balar zayfladka ve gruba bamll azaldka kendi kalr; yalnzlk hisseder. Birey iin hayat anlamn yitirir. flnharlar Jan koptuu kendini yalnz hissettii zaman deil topluma ok i ntihar eder. Durkheim buna rnek olarak, Hindistan'da ei len lardndan cenazesinde kendilerini yakmalarn gsterir. I) intiharlar rtakm toplumsal bunalmlar sonucu, toplumun yapsnda meydana bireyin yaam biiminin, deerlerinin alt-st olmas sonucu lir. intiharlara neden olduunu belirten Durkheim, bunun nedeni NMdrilk deil toplumsal yapdaki deiiklik olduunu belirtir. Bunun 19 Felsefi Nedenler alar boyunca toplumlar intihara farkl tepkiler gstermilerdir. Kimi toplumlarda desteklenen ve doru bir davran olarak kabul edilen intihar, baz toplumlarda ise olumsuz bir davran olarak deerlendirilmitir. Bu tr tepkilerin ynn belirleyen en nemli faktrlerden biri de kukusuz toplumlarn dnce biimleri ve dolaysyla dnrleridir. Hatta baz dnrlerin eserleri, o dnemdeki intihar olaylarndan sorumlu tutulmulardr. Dnrler daha ok insann kendi yaamna son verme hakknda sahip olup olmadklar ve bu davrann onurlu bir davran olup olmad zerinde durmulardr. Biyolojik Nedenler Baz aratrmaclar intihara insann biyolojik yapsnn neden olduunu savunmulardr. Bu tr grler insann beden yapsnn, kaltmn veya bedendeki kimyasal deiikliklerin dorudan neden olabilecei grndedir.

Irklar arasndaki gransal farkllklar baz aratrmaclar biyolojik bir nedene balama eilimindedirler. rnein; zencilerde intihar olaylar beyazlara gre daha dktr. Fakat bunun intihar nedeni biyolojik olmaktan ok, toplumun deiik rklara olan tepkilerinde ve sosyal basksnda yatmaktadr. Ayrca ayn rka mensup olan deiik toplumlarda ve bir toplumun deiik blgelerinde intihar oranlar ayn deildir. Corafi Nedenler Bu tr grler intiharn nedenlerini determinist bir anlayla kiinin ve toplumun dnda aramaktadrlar. Bunlar baz corafi faktrlerin intiharlar zerinde etkili olduunu savunmular ve bunu kantlamak iin baz corafi aratrmalar yapmlardr. Baz aratrmaclar ncellikle gnein ve ayn kozmik etkisi zerinde durmular, fakat daha sonra bunlarn dorudan etkileri yerine, dnyada meydana getirdikleri deiikliklerin intiharlar zerindeki etki derecelerini aratrmaya ynelmilerdir. ntihar ile corafi nedenler arasnda dorudan iliki olduunu savunan bu tr grler sonradan birok eletiriye uramlardr. Yalnz unu da unutmamaldr ki, corafi faktrler her ne kadar dorudan etkilemiyorsa aa sosyal yaam etkilemekte ve deitirmektedir. rnein, frtnal bir havada ou kimse evinde oturarak pencereden bulutlarn kasvetini seyretmekte ve rzgarn uultusunu dinlemektedir. Yani sosyal yaam durgunlamakta ve intihar edecek kiiye zemin hazrlamaktadr. Belirtiler Davransal pular: Baz davransal ipular Capuzzi tarafndan u ekilde sralanmaktadr: 20 IIMtdnmede zorluklar, IdfOnterinde deime, ld2enekoymagiriimleri, IfcUtanmnda art, Naaettiklerine kar ar ilgi, (temalar ile ilgilenme, linden sonra aniden iyileme, Imkitk. ^Umutsuzluk, enerji azl, re ilgi azl, iri bakalarna verme, I ekimle, (eklemitir. I verici sigara yanklar, ive kopartma, Kiisel sal iin ilgi azl, Sosyal davranlarda deime, Okul baarsnda d,

nlar gstermeyi de bu grupta ele almaktadr. (pular olarak deerlendirilebilecek cmleler u ekilde olabilir t dertlenmeme gerek yok", (gidiyorum", Ikendi Jlmi ldreceim", l lmek", llm nasl bir ey acaba", Jim", I 1, bir sre sonra aranzda olmayacam", Kdaha iyi olur", iletemiyorum". I bu Cmleler dikkate alnmas gereken trdendir. l hi ve hep dncesi, ar genelleme, olumlu deneyimleri ret lyoundur. 21 Fiziksel olan ipularndan bazlar, D grnne zen gstermemek, tahta ani deimeler yaamak,

Nedensiz arlar ve yaknmalardan sz etmek olarak belirtilmektedir. Duygusal ipularndan bazlar ise mitsizlik, Gerginlik, Yorgunluk, Sululukyaamave

Arkadalklardan zevk alamama biiminde zetlenmektedir. Kielholz intihar tehlikesini bildiren belirtileri yle sralar: A. 1. 2. ntihar tehlikesini iaret eden belirtiler Daha nceki intihar giriimleri ya da intihar dndrecek belirtiler. Aile iinde ya da evrede intiharn bulunuu.

3. evreyi dolayl ya da dolaysz olarak intihar giriimleri ile korkutma (tehdit etme). 4. 5. ntihar eylemini nasl yapacan yada eyleme nasl hazrlandn bildirme. Huzursuzluun ve intihar dncelerinin ardndan devingenleme.

6. Dlerinde kendisine kydn, yksek yerden dtn, felaketleri grme.

B. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. C. 1. 2. 22

zgl belirti ya da sendromlar Korkulu, ajitesendromlar. Uzun sren uykusuzluk. Duygularn younlamas ve saldrganlk birikimi. Depresyonlarn balang ve biti dnemleri. Biyolojik nedenli bunalm dnemleri (gebelik, doum sonras vb). iddetli sululuk ve yetersizlikduygular. yilemeyen ar hastalklar. Alkolizm ve madde bamll. evresel koullar ocukluk dneminde aileleri dank ve aile sorunu olanlar. liki azl (yalnzlk, g, sevgi yitimi).

lkler, parasal skntlar, da amacn yokluu, n eksiklii veya ar I . Bulunan Bireylerin zellikleri dayanlmaz aclar iinde hissederler. , ve aresizlik iindedir ve herhangi bir intihar giriiminde bulunup konusunda ikircikli duygular yaarlar. erikleri darald iin baka hibir alternatifi fark edemeyecek kadar algs iindedirler. yksek standartlar olan, mkemmeliyeti, yanl yapmaktan ni ska eletiren kiilerdir. flK)m mezara konmak ve hayata son vermenin sonrasna ait bulunmaktadr. e yaramaz, kullanlm, gnahkar, cezalandrlmay hak etmi grebilmektedirler, kendi gr ve duyularnn deitiini fark etmekte akln gibi korkularyaamaktadrlar. lar: "harlar farkl biimlerde aklamaktadrlar. Psikoanalitik yaklamn nlarda lm igdsnden sz etmekte ve intihar, kiideki fke I knt yaand durumlarda kiinin kendine evrilmesi ve an terk edilen egonun kendini lme brakmas olarak "imlardan bazlar intihar sosyal renme ile aklarken bazlar si, cezalandrlmalar iin bu ie giriildiini belirtmektedirler, r, stres yaratan durumlar karsnda kiinin gsterdii renilmi :l ve varolusal yaklamlara gre otantik olmayan seimler dizisinin iiramclar, bilisel arptmalarn ve

depresyonun intihara yol atn Sosyokltrel kuramlarn banda Durkheim gelmektedir. Ona gre nedenlidir alttematik almalar 19. yzylda Durkheim'in klasik almas ile jan bu zamana pek ok risk etmeni ortaya konmusa da tek bir i Sz edilememektedir. Bunun en nemli nedeni intiharn oklu ve "iler sonucu olmasdr. Tomori ve Zalar da, intiharn bireysel ;aklanamayacak kadar karmak olduunu belirtirler. 23 Aktardklarna gre biyolojik, intrapsisik, kiiler aras, sosyolojik, kltrel ve fel nedenleri vardr. Her intiharn kendine zg olduunu da savunurlar. Leenaars intiharlarn sosyoloji, psikoloji ve biyoloji kuramlarnn ayr olarak ele alnmas anlalamayacan, oklu deikenlerle belirlenmi bir sorun olduun belirtmektedirler. Bu nedenle, ekolojik ynelimli kuramlar, kiisel aile nedenleri,okul, iyeri gibi kurumlar, sosyal normlar ve deerler, hizmet rgtleri, sal politikalar gibi pek ok sistemi dikkate almak gerekmektedir. Sonu olarak intih olaylarn en iyi aklayan tek bir kuram bulunmamaktadr. Psiko-Sosyal Geliim Dnemleri ve ntihar: ntihar belirli yalarla snrlandrlabilecek bir olgu deildir. nsan yaamnn evresinde farkl oranlarda da olsa kendini gsterir ocuk ntiharlar: Bu dnemlerin 0-11 yalar arasnda olduu kabul edilir; ocukluk dneminin sonu kadar lm kavram tam olarak gelimez. ocuk lmn sadece byklere z olduunu dnr.. evresel glklere tepki verirken, ciddi olarak kendini ldrmeyi dnmek on yapsna aykrdr ve intihar dncesi pek akllarna gelmez. lm hakkndaki dnceler ocuklarda genellikle 10 yandan sonra oluur. ntih giriimi ile ocuk ailesindeki sorunlar halletmeyi amalar. Gerek intiharda ise a babadan birinin kayb veya ona kavuma istei ocuu lme srkleyebilir. Bakalarn ynetme, sevgi ve etkinlik kazanma, sevdii insanlar cezalandr ocuklar intihara srkleyen nedenler arasnda saylabilir. ocuk intiharlarnda en nemli etkenin aile olduunu syleyebiliriz Ergen Ve Gen ntiharlar: Ergen dnyaya dorudan baldr. Ergenin zmesi gereken sorunlar yle sralam mmkndr. Bamszlkistei, Toplumsal deerlere uyum salayamama, Toplumun ondan bekledii cinsiyet roln oynamay renmek ister,

24

Gelecekteki renimini ve mesleini semek zorundadr.

U5555555555555555555555555555555555555 I, neye ynelmesi gerektiini kendine sorarak bunlara yant arar. itti tam olarak bulamayan ergenler kendilerine dman baml bir intihar dncesi ve giriimleri olduka oktur. zellikle en ok grld yalar 17 ve 18'dir. Genelde bu yalarda u nedenler jular. *lar. arkadatan ayrlma, feri zgven (2002) tarafndan yaplan almada lkemizde 15 yan n her 100000 kiinin 31.9'unun erkek, 85.6'snn kadn, ntihar 100000 kiinin 9.9'unun erkek, 5.6'snn kadn olduu bulunmutur, girienlerin byk ounluunu 15-24 ya ars olan ergen ve gen *r. almalarndan sz eden ener ve enol (1996) ise tm intihar ni lise rencilerinin, %25 ini 14 yan zerindeki ergenlerin W giriimlerinin %30-35'ini 15-24 ya arasnda younlatn Ssnn 2003 ylnda yaynlad 2001 ylna ait bilgilere gre 15-Intlhar eden genlerin says 424 erkek ve 417 kz olmak zere Enstitsnn verilerine gre 15-24 yalar arasndaki genler aylar 1987'de 327, 1990'da 423, 1991'de ise 365'tir. Saylar, irlarda bir art olduunu aka gstermektedir. (2003) tarafndan gerekletirilen bir aratrma boyutunda 1997 arasndaki dnemde giriilen ve intihar eden genlerle ilgili , aratrmaya gre 1997'de intihar oran %0.4 iken 2002'nin ilk Bhar giriimi oran ise 1997'de %03 iken 2002'nin ilk be aynda aratrmaya gre intihara girien kzlarn oran %46 iken 25 i ^klerde bu oran %14.2'dir.lntihar eden kz renci oran %3.8 iken Erkek re p %6.2'dir. j^kin ntiharlar .. fi kl dnemler geirerek yetikinlik dnemine giren bir kiide bir duraanl 11 fen\r. Kii artk belli lde kim olduunu renmi ve bir yne ynelmitir. Her ' A' f diyette de bu dnemde intihar giriimleri ve gerek intiharda bir azalma olmas bu ' ^/germektedir. Fakat oranlardaki azalma bu dnemlerde sorunlarn bittii y~ ^ Yedii anlamna gelmez. V

/^ _(iar aratrmalarnda u konu yaygndr ki, intihara yatkn kiilerin ocuklar j^ffiomik mahrumiyet, ilgisizlik, ana-babann mutsuz evlilii vardr. Aile balar ii ' J/^yar yalnz insanlar yaadklarnda ok daha fazla zorluklar ekecekle ' (^/^nrler; yalnzln verdii ruhsal durum sayesindeyse intihara yatkn bir duru U l ntiharlar jllkta insan kendisi ile atma halindedir yada ksm durumdadr ^jrganlnn hedefi kendisidir. mitsizlik, - Yalnzlk, ^ e yaramama inanc nedenler arasndadr. ^ayatndan kopmu olan yal insanlarda bu durum daha belirgindir. Eme '^minde bunalma girmemek iin alnabilecek nlemler olduka azdr. Emeklil j^^te birok statsn kaybetmitir. ar oranlarnda art grlrken, giriimler bu dnemde azalmaktadr. nk (fekten lmek istemektedir. Umut dolu yaam boyunca mutluluu ancak son jrliK iinde, yani lmden sonra bulacana inanr. T ih^ar Yntemleri / j ^viye'de Devlet statistik Enstitsnn 2003 ylnda yaynlad 2001 ylna /3ere gre en fazla kullanlan intihar etme yollarnn banda kendini a' Iflyektedir. Dierleri ile srasyla silah kullanma, kimyasal bir madde ime v ^ma (ila, zehir, gaz vb.) ve yksekten atlama olarak grlmektedir. i t } (2003) tarafndan > giriilen ve intihar e lk sradadr. Bunu yk:

ereWetri|en 1997 j)e 2002 retim yllar ^jen gederle j|gj|j almada intihar iin ila r e^ aH ve kesici, delici alet kullanma V Ya Faktr I - zgven (1998) Trkiye'de kadnlarn n, Sayl, Devrimc^tara gnn^e olduu ancak, erkeklerin J.0 kat daha fazla intiH ' rekleWsonucunavarmlardr. Ifcttdaha fazla intihar ge-^ ^f&m} ya arttka intihar oran da endstrilemi CL/ olduu ya jSe 65'tir (Moscicki, 1995). intihar orannn ramseviyededir. IVf genlerde intiharo-^ Yanl Kanlar

i tartlar etmezler M lmek niyetindedirler ,y (Mafcyae. bu sonsuza kadar MM riski sona ermitir. SL ff MMda veya tam tersi 1 1 II s *1

M* Weylere aktarlan bir HpRM l4ladr DORU ^crfutm^ J0 kiiden fi l intihar niyetlerim dajaM^jlmjarla bildirmilerdir.__ ilarak.ti)>^nbir lmek ve yaamak agS^Si|aenitir.______ julitetalaliis,^ bum, eitli yollarla bildirir.Bu \0)g^!i!jij>h olursak itilar nlenebilir. Butf**,^ arzusu ksa bir sre iin olur. fegttj^^nju muti olarak yaayabilirler. ip^ljrjimde sonraki bireyin salksz filide ^^ilebilecei enerjiye sahipken e de fakirin sorunudur j0plfflmtak5|ye olmaktadr ve de ok . Sadece bireyin sorunudur ve _ - edenler ok tmlsu/durla; S--! hasta olmalarn gerektirmez. ^1 toplumsal bireysel df, aS "Tin dar snrlarna sg v in geer. Jar karmak bir olgudur. 27 4. Olguda saldrganlk almalarn temel bir sorun olarak |jjrme eilimi ok yaygndr. 5. Yalnzlk, bask altnda olma ve herhangi bir eyin dzelecjne dair umudun yitimi olguda etkili ruhsal etmenlerdir. 6. Kontroln yitirilecei kayglar ve tm olumsuz duygularn birbirlerini iddetlendirildikleri bir ks r dng intihar eyleminde nemli roller oynar. lul f^V

7. Eylemde bulunanlarn iki seenek arasnda kalmalar \ giriimin zm araylarn da iermesi, olgunun unutulmamas gereken nitelleridir. Saaltmda Dnem Giriimden nceki Dnem: ntihar giriiminden nceki dnem nlem alma dnemidir. nlem Anmas bireysel ve kuramsal eitim yan sra toplumun biimlenmesini de gerektiren^ geni kapsaml bir ilemdir. Saaltm iinde yapld evreye sk skya bal evrenin dinamiini etkileyen bir uygulamadr. ntihar tehlikesini zamannda anlamak ok nemlidir. statistfeel veriler intihar giriimlerinde bulunanlarn yaklak te ikisinin (% 50-80) giriinin nce bir hekim aradn gstermektedir. Tehlikeyi zamannda anlamada ilk grme ok nemlidir. Hast% aka kafasnda bazen yaamak istememe gibi bir dncenin geip gemed|i sorulmal, daha nceleri birgiriimde bulunup bulunmad aratrlmaldr. Giriim Dnemi: Giriimde bulunduunda alnan nlemlerin tmdr. Burada ^rnli olan hastayla ilginin kesilmemesi ve bilincini kazandktan sonra iliki kurmaya akmaktr. Kendine gelme genellikle bastrlm drt ve duygularn, i tepkilerin ve rtl istemlerinde da vurulmas hasta ile kurulmaya allan ilikili kolaylatrc bir olanak yaratr. 28 mden Sonraki Dnem: un, en yorucu, en ok dayanma gc ve emek isteyen dnemdir. Yalnzlk, zluk ve aresizlii en ileri boyutlarda yaamakta olan, intihar giriiminde mu bir kiinin ilgi ve bakm gereksinimi daha da artmaktadr. Hasta istemese Onun yannda olma, onu anlamaya alma, onu brakmama, ilgi gsterip deer yaplacak ilemlerin en deerlileridir. ;ynler in Tavsiyeler: Uyar iaretlerini tanyn. ocuunuzla konumaktan korkmayn. Silahlar ulaamayacaklar yerlere kaldrn. Okul ve dier toplum kaynaklarn kullann. Acil olarak harekete gein. ocuunuzun arkadalarn dinleyin. l Uzmanlar in Tavsiyeler: ~C intihar riski altnda olduunda okuldaki uzmann yapmas gerekenleri King fu ekilde stelemitir.

Aktif bir dinleme gerekletirin. 8orular dorudan sorun, renciyi yalnz brakmayn. imdiye odaklann. Kiriz alarmna geerek gerekli yerlerle temas kurunuz. Kahraman olmaya almayn, jrumla tek banza baa kmaya almayn. iler ergen ve genlerde intihar nlemek amacyla okullarda eitli nleme dzenlenebilir. Bu programlarda, syon ve depresyondan kurtulma becerileri, ve saldrganlk ynetimi, zl nleme, raras problem zme becerileri, ilk artrma becerileri, dnme becerileri, a ilgili farknda l artrmak, 29 Ebeveynleri okuldaki rencinin zellikleri ile ilgili bilgilendirmek gibi konulara yer verilebilir. ntihar konusundaki etkisi gz nne alnarak medya bilinlendirilmeli, medyann intihar olaylarn verme konusunda titizlikgstermesi salanmaldr. KAYNAKA Akba T., renci ntiharlar ve Okul, Seluk niversitesi Et.Fak.Sos.Bil.Der., Say:10Yl:2000 Arkun, N., ntiharn Psikodinamikleri.2.bs. stanbul: .. Edebiyat Fakltesi, 1978. ekirge P., Niin ntihar, stanbul 1996 Altn Kitaplar Korkut F., Okul Temelli nleyici Rehberlik Ankara 2004, An Yaynclk Kknel., Depresyon, stanbul 1996 Altn Kitaplar Kknel., Zorlanan nsan, stanbul 1993 Altn Kitaplar OdaC., ntihar, zmir 1990 zmir Psikiyatri Dernei ztrkO., Ruh sal ve Bozukluklar, Ankara 2002 Nobel Tp Yaynevi Sonuvar B., Gelerde ntihar ve ntihar Giriimi, 21. Ulusal Psikiyatri ve Nrolojik Bilimler Kongresi Szer y., krize mdahele ve ntihar n-leme, ankara t.sosyal psikiyatri dernei yayn Ziyalar A., Sosyal Psikiyatri, stanbul 1982 30 LERN YKSEK RETME GETE BAARILI OLMASI IMnan Mazmanolu

I niversitesi,Fen-Edebiyat Fakltesi, Matematik Blm Bkler: Faktr Analizi, PA1(Tekrarsz Asal Bileenli Faktrleme), PA2(Tekrarl Faktrleme), IMAGE(Rao Kanonik Faktrleme) bilinen nedenler dnda, yolojik nedenlerin de gz ard edilmemesi gerektiini dnyoruz. (Aratrmalar nicel deerli deikenlerle yapldndan kullanlan istatistiksel ."Regresyon Modelller" olmaktadr. Bu modellerde aklayc yada tdeO'kenler rassal(raslantsal) deilse regresyon, rassal ise korelasyon /urulur. Bizim almamzda nicel deikenli rassal deikenlerin nitel grnmleriyle, rencileri "Yksek retime Gei" te etkileyen Milerin) bulunmasnda olaylar arasnda bir takm ilikiler bulmak, bu yararlanarak bir takm ngrlerle tahminlerde bulunarak eitimcilere yardmc olmaktr. Dorudan llemeyen zellikleri daha nce ftIZ 58 deikenli bir anketi 4518 renci zerinde deerlendirerek sonular iinde en etkin faktrlerin, gnmzde Yksek retime ny nasl etkilediini, bu faktrleri bulmak iin yeni hazrlanan anketin [karlat rmak olacakt r.. , bulunan faktrler iinde en etkin faktrlerden bazlarnn "rencinin im Blgesi", "rencinin Doum Yeri", "rencinin nerede faktrlerin korelasyonlar yksek bulunmutur. Kullandmz m "Faktr Analizi" dir. Faktr Analizi' ni kullanarak deikenlerden Byon katsaylar vastasyla deiken-veri(data) arasndaki ilikiyi Modelin parametreleri bilinmediinden anketlerle gzlem ve deney ok gerek anlamda eitim hizmeti verecek Yksek retim halen l.snflarnda okumakta olan rencilerden rastgele veriler Analizi nin en yaygn kullanm paketi SPSS'in bilgisayar alt programlarndan PA1(Tekrarsz Asal Faktrleme),IMAGE(RAO ime) kullanlarak uygun istatistiksel testlerle deikenler arasndaki ^i) simgesel olarak dile getireceiz. Mhendislik, Tp, letme ve ktisat fakltelerinde okuyan ve bu rencilerin baarl olduu varsaylarak daha ok Fen-Edebiyat, ienlik(Kltr + Teknik + Fen) ve Meslek Yksek Okullarnda 4)renciler zerinde hazrlanarak dzenlenmitir. 31 Ama: Yksek retime Gei'te rencinin niversincesj ve niversitede eitim-retimi srasnda karlat veya karlaaca sosyoekonomik problemlerin iinde, rencinin sosyolojik durumuna ve yaamna et) etkjn faktrlerin bulunmas ve elde edilen gzlem verileri hakknda genel bir sonu l %tmak. niversiteye yeni giren renciler hakknda en d^ru bi|gjyj yjne rencilerin kendisinden renmek kouluyla iki ayr dnemde ifcj anket dzenlenerek bunlarn sonular SPSS(STATISTICAL PACKAGE THE SOCI\LSC|ENCES~Sosyal Bilimler iin statistiksel Bilgisayar Paket Program) bilgi$ayar uygu|amal istatistiksel paketindeki "Faktr Analizi" ile uygulanarak daha ks^ zamancia daha net sonular alnmaya allmtr. Anketler

1) ANKET: Bundan 25 yl nce stanbul nivers|esjne yenj kaydolmu 4518 renciye Mediko-Sosyal Merkezi grevlilerinc(Sosyo|0g.psjkolog-Hekim) hazrlanan anket uygulanmtr. Anket toplam olarak^ deikenden olumaktadr. rencinin kolayca yantlamasna olanak salamak ijr kjm|ik bilgileri istenmemitir. Fakat; birbirleriyle ilikileri olan deikenlerin se^ yapiarak "Faktr Analizi statistiksel Modeli" nin ilk koulu olan seilsn deikenlerin arasndaki ilikilerin(korelasyonun) ok byk olmas salanmt,. seilen deikenler rastgele seilmeyip yukarda sz edilen koula uymas yann(j^bunu seenlerin veri tabann iyi bilen, gzlem yapan kiilerin de gr ve dnte| erjne ba|, 0|arak bir seim yapldn sylemekte yarar vardr. Birbirleriyle iliip 0|duu mantkl bulunan 11 deiken(soru) arasnda uygulama yaplmtr. Deiip stesi aadaki gibidir. Deiken Listesi(Variables List) VARIABLES.. LABELS VAR013 VAR013 VAR013 VAR013 VAR018 VAR020 VAR021 VAR022 VAR023 VAR027 VAR031 rencinin Doum Y$rj Nerede yaad Ailesinin Nerede ya^, Ailesinin En uzun Yaadl, corafi Blge Ailenin aylk geliri Baba Eitimi Anne Eitimi Babann ii Annenin ii Yabanc Dil Bilgisi stanbul'da yaad $re

Faktr Analizinin uygulanacak alt programlar hakkrilen bir retim alandr, kurumlarmzda her dzeyde verilen eitim dikkate alndnda ders programlarnn, trleri artarak sanat eitimi derslerinden yararlanmaya blmleri ok az ierdii grlr. Kald ki, eitimi verilen bir ok alanda eitiminden yararlanmak mmkndr. Bireysel zgrln ve zg ortayakmas iin, zellikle sanat eitimine c>zel bir nem verilmelidir . rencisinin iinde, bir deil birok yetenek, t>irok g vardr. Ancak k gelitirmek durumunda olan sanat rencisi, ald sanat eitimi yntemi ile birini en iyi ekilde gelitirir. te sanat rencisinin eitim srecinde, eitimcisinin yaklam ok nemlidir. Sanat rencisine zamanna ve yerine gre tannacak kimlik, ona zgr hissini verecek: Bu zgr ortamda, sanat renci i si, cesaretle zgn eserlerini koyma srecine girecektir. lkretim Kurumlar Resim- Dersi retim programnn amalar; "T Eitiminin amalar dorultusunda gzel sanatlar fc>ilgisi kazandrmak, sanatn 40 , kullanlmasn ve deerlendirilmesini salamak, yaratcl yollarn ve sanat-sal ifade beceri ve tekniklerini retmek, tlrmek, estetik kiilik kazandrmak, zgn

dnme sorumluluk ve ibirlii duygularn gelitirmek, tasarm , rencilerin sanat reten ve bilinli olarak tketen bireyler kltre katklarn, kltr ve tabiat varlklarna sahip "Olarak aklanmaktadr.2 ularnda gerek-le-tirilmeye allan sanat(resim) eitimi Itoplantlarda tartlmaktadr.lkretim okullarnda haftada 40 aemeli olarak haftada 80 dakika ile snrlandrlm bu ln alnamayaca bilin-mektedir.Harcanan emein ve W stenilen trden bir sanat eitimini gerekletirmede, aon derece yetersiz oluundan dolay etkili olamayaca itlarda sk sk dile getirilir. Tm bu olumsuzluklara karn atik gerei elinden geleni yapmaya ve kendisini saran birer birer krarak sanat rencilerine retmeye, onlar alr. Bu abasndan ona retim programlar, kendi Iamirli sayda olan yaynlar yardmc olur. Yeni bir almaya ayla birlikte oynamak"tr.3 kurall ve sistematik bir yaklamla, rgn ve yaygn llfilrken, gzel sanatlar eitiminin zgn ynleri kabul eitim dizgesi ierisindeki yeri gz ard edilmitir. Bu zlm olmas gereken gzel sanatlar alanndaki uygulanan eitim modeli kapsamnda halen zm nce gzel sanatlar alannda, ada ve nitelikli sanat Ibglana uyarlanm biimiyle bireysel adan zgrln II iin iyi durum deerlendirilmesine gereksinim vardr. I alan sanat rencisinin, sanatsal geliim kaynaklarn ve I yi aratrmak ve bu gne kadar "gelinen aamay amak l yeni durumlara, yeni sorunlara, deiik olay ve olgulara tadr. Bu fenomenin aratrma ve gelitirme merkezleri {retim ve eitim kurumlardr. jk iin simgesel bir oyundur. ocuun bu oyunda ortaya I ve dnsel yaamyla ilgili imgeleridir. ocuun uyum il, nesnel gerekler dnyas ile, elikileri, istekleri, sevin ;dnyas vardr. Birinciyi ortak anlatm arac olan dil ile dil ile anlatmayabilir. Bu nedenle ocuun ocuk sanat 41 Olarak adlandrlan ki kesinlikle sanat deildir bu ilk kendiliinden simgesel anlatmlar evreyi toplumu ksaca nesnel gerekleri, benimseme ile "ego" nun da vurumunun bir bilekesinden baka bir ey deildir" der. (Piaget,1953). zetle ocuk resimlerine ruhbilimsel ve geliimsel, boyuttaki yaklamlarda yer alan grler dorultusunda; ocuk resimleri ocuun nesnel dnya ile kurduu ilikinin ve o evreyi deitirme yolundaki yaratc eylemin gstergesidir.(...) Resim yapmak iin duygusal, algsal, ussal gelimeye frsat oluturur. Soyut dnmeye giden yolu aar. Bu yolla renmesi glenir. Demek ki ocuk resimlerinde ruhbilimsel ve geliimsel yaklamlarn temelinde, ocuun ok ynl geliimi yatar.4 2. lkretimde ada sanat eitiminin, artan eitim gereksinimi karsnda, bilgiye eriimin "teknoloji ile olabilecek I-blrlll ve eonuiarnn" deerlendirilmesi. Mesleklerin yaps deiirken, i gcnde aranan nitelikler de farkllamtr. Buna gre; sorumluluk alma, yaratc dnme, deiime uyum salama, problem

zme, etkili iletiim kurma, grupla alma, ibirliine yatknlk, karmak teknolojik sistemleri anlama gibi zellikler ayrmsz olarak btn mesleklerin ortak taban durumuna gelmitir. Trk eitim sisteminde bu ortak taban, sistem btnl ierisinde ve teknoloji eitimi temelinde kurulup harekete geirilmelidir.5 Bilgi ann olduu kadar, ada sanatn da yorumunu yapabilecek, ada sanat eitimi srecinde, konu ile ilk derecede ilgili tm birim ve bireylerin teknoloji ile buluturulmas temel ilke olmaldr. Gzel sanatlar alannda; sanat eitimi verme "aray", bilgi ann ve bilincin rndr. Bilgi anda, ada sanat eitimi iin, sanatn ve sanatnn dilini anlayan,teknolojiye sempati ile yaklamda bulunan, onlardan gelecek mesaj sinyallerini znmeyebilecek, teknoloji donanml "hocalarn hocas" konumunda olan sanat eitimcilerini yksek dzeyde aratrma ve gelitirmeye geiin salanmas gerekir. Bilgi an takip etme alkanln kazanm insan, doal olarak en son gelimeleri gz nnde bulundurarak yeni ara gereleri tanmay, tantmay, ilk reneni ve reteni olmay ister. Bu nedenle acl geliimlere ak bir sanat eitimcisi iin teknolojik ara gerelerle ibirlii kanlmaz bir durumdur. Bilgiye eriim noktasnda, kullanlan ve kullanlacak yntemlerle, verimi arttrmak amacyla sanat eitimi, teknolojiyi umulandan daha ok kullanabilecek zelliktedir. Sanat bilgiyi, bilgi teknolojiyi retmekte, teknoloji de retilen bilginin olgunlamasn ve bilginin yaygnlamasn salamaktadr. Gzel sanatlar alannda" bilgi" sanatn kuramsallamasdr. 42 Eitime ynelik teknolojik aralarn eitsel yararlarnn yansra, rencinin scanner, CD yazc, printer gibi paylama ak ara ve gereci kullanmasyla, birlikte alabilme ve sosyal ilikiler iinde olma becerisini kazanacan ifade eden Kirschenman (2001:12), bilgisayar ayla rencinin bilgiyi reten, alan ve eletiren bir yapya sahip olacan belirtmektedir. izgi ve karalama almalarndan sonra renciler biimler oluturmaya ynlendirilebilirler. Biimleri renklendirmek, eitli dokularla kaplamak, ayrca biimler ve yzey arasndaki espas ilikilerini ayarlamak, rencilerde bir kompozisyon dncesine ve zmlemesine doru bir ynelime gtrecektir.6 ada grsel sanatlar eitimi sanat tarihi, sanat eletirisi, estetik, etnografya vb. gibi bir ok alan bnyesinde birletirmektedir artk. Dersler kuramsal boyutlaryla uygulama alannn birletirilmesiyle oluturulmaktadr. Byle olunca eitim teknolojileri bu derslerden istenen amalar gerekletirmede imdada yetimektedir. Bu anlamda grsel sanatlar derslikleri artk sadece uygulamalarn yapld deil, kuramsal konularn da iledii mekanlar haline dnmekdurumundadr.7 3. lkretimde sanat eitiminin getirdii tasarm-uygulaym gcnn gelitirilmesi.

lkretimde Resim- dersleri, grsel ve yorumsal sanatlar eitimi alandr. Resim- eitiminin nemi,sanat eitim bilimi boyutlarnda deerlendirildiinde, insana kendini anlataca bir dil, bir anlatm yolu kazandrmasnda temellenir.Kltr aktarmnn yan sra bireyin psikolojik gereksinimlerinin karlanmas yoluyla tam olarak gelimesi hedefiyle, genel sanat eitimi kapsamndaki resim eitimi; eitsel yn gl, ada ve yetkin bir kiilik gelitirme ve kltrlenme arac oluturmaktadr.8 "Bilgi, bilin ve drtlerin" dengede olmasndan oluan ruhsal zgrlk, sanat eitiminde, tasarm uygulaym gcnn gelitirilmesine ortam hazrlar. Gnmzde sanat eitiminin nem kazanmas, tasarm gcnn, teknolojiye paralel olarak uygulama alan bulmas ile de ilgilidir. aa adn veren bilgi trendinin hzla ykselmesi, basl olduu kadar grsel yolla bilgiye eriimin etkinlemesi, gzel sanatlar eitimi alannda tasarm ve uygulaym yetisinin gelitirilmesi iin yeterli abann gsterilmesine gereksinim vardr. Bilgi anda sanat eitiminin getirdii tasarm uygulaym gcnn gelitirilmesi iin; sanat eitimcisi sanat rencisi ile beraber, ncelikle zellikle kurumsal finansman kullanmndan sorumlu ynetim ile ilgi-lidir. (2) (3) Kurtulu, Yldz, http://yayim.meb.gov.tr/yayimlar/153-154/kurtulus.htm zsoy, Vedat,http://yayim.meb.gov.tr/yayimlar/158/ozsoy.htm

(4) Krolu, Olcay Tekin, Sanatta Eitim, grmek renmek yaratmak, Pegem A Yaynlar, 2. Bask, Nisan 2002, Ankara, s.56 43 Bilgi anda renenlere; kazandklar bilgi ve becerileri uygulayabilme, karar verebilme, sorumluluk alabilme, iletiim kurabilme, ekip halinde alabilme gibi yeterlikler kazandrlmas gerekmektedir (Doan, 1997:1).Bu yeterliklerin kazandrlmas yntem sorununu gndeme getirmektedir. nk, amalar uygun yntemin bulunup uygulanmasyla ilerlik kazanabilmektedir. (Ouzkan, 1989:54). ada eitim yaklamnda, bireyi renme srecinde etkili klan, yaparak ve yaayarak renmesine olanak salayan, kendisini gerekletirmesine ve yaratc, retken bir birey olmasna, bakalaryla olumlu sosyal etkileim kurmasna, ksaca tm ynleriyle gelimesi katkda bulunan bir yntem olan eitsel/yaratc drama kullanlmaya balanmtr (Kaf, 1999:2). 4. nsanlararas iletiime nclk edecek admlarn sanat eitimi yoluyla kazandrlmas. letiim szcnn, yaln bir ileti alveriinden ok, toplumsal nitelikli bir etkileim, dei toku ve paylam ierdiini syleyebiliriz. letiim kavramnn farkl alanlarda birbirinden farkl anlamlarda kullanlmasna ilikin yaplan bir aratrmada, 15 ayr anlamda kullanld2 belirlenmekle birlikte iletiim sznn konumuz balamnda ilk arm, insanlar arasnda duygu, dnce ve bilgilerin her trl yolla bakalarna bildirimi olmaktadr. Tm yaam boyunca, psikolojik

olarak insann, varln bildirmek ve varlnn farkndalnn kendisine bildirilmesi ihtiyac vardr. Bu ihtiya iindeki insan, szl veya szsz eitli iletiim yollarna kanlmaz olarak bavurur. Her trl iletiim insann psikolojik gereksinmelerinin sonucudur. Kendisini tanmas, tantmas ve dnt alarak kendini deerlendirmesinde bu iletiim sreleri nemli rol oynar. Kiiler aras iletiimle ilgili olarak yaplan tanmlarn bulutuu nokta bu iletiimin psikolojik nitelikli bir bilgi alverii olduu yolundadr (Capelle 1987). Snf ii iletiim her eyden nce retme-renme ve bilgilendirmeyi temel alan amal bir iletiimdir.renci her retim dzeyinde ve her zaman gnll taraf olmayabilir.retim-renim srecini gnll, dolaysyla verimli klacak olan retici-renci arasnda kurulacak zel badr ki bu da retimin amacna ulamasnda retim felsefesi ve yntemleri kadar nemli bir dier ara olan baz temel iletiim becerilerinin bilinmesini ve uygu-lanmasn gerektirir. Snf ortamnda ok ynl bir iletiim sz konusudur. Bazen bir renciye gnderilen mesaj bir baka renci zerinde daha etkili olabilir.Ayrca renci-renci iletiimi de ok youndur ve bu ayn anda birok duygu ve dnceyi harekete geirdii iin dersin akn etkiler. reticinin etkililii insan psikolojisinin ve insan ilikilerinin genel kuram zerine kurulabilir. Her retici ile her grup ve yatan renci her eyden nce insandr. Benzer duygular ve tepkileri vardr. Dinlenilme, anlalma, beenilme, gvenilme, baarl olma gibi bir ok duygu ve deerler paydasnda buluurlar. Ve bu duygu ve deerlerin olumas, korunmas szel iletiim balamnda arlkl olarak "etkin dinleme" ve "ben iletisi becerisinde odaklanmaktadr. rencilerin baz 44 Derslere kar gelitirdikleri tutumlarnn dersin reticisi ile gelitirdikleri ilikiyle ne kadar doru orantl olduuna ska tank oluruz. retmen, renci ilikisinin nitelii, renmeyi etkileyen temel etkendir. Bu olgu retici asndan cidd bir sorumluluu beraberinde getirmektedir. renme kolayl, renmeyi elenceli hle getirme ve azami verimi salama reticinin etkili iletiim becerilerine sahip olmasn gerektirmektedir. Ana babalar gibi ou reticiler de eitimli olduklar hlde ocuklar ve genleri istemeyerek de olsa nasl incitebileceklerinin, onlarn zsayglarna ve zgvenlerine nasl zarar verebileceklerinin, ya-ratclklarn nasl yok edebileceklerinin farknda olmak durumundadrlar. Oysa mevcut eitim sistemi ierisinde bir ok retici rencilerine; sorumluluk alma, kendini ynetme ve ynlendirme kendini tanma,gerekletirme, denetleme ve deerlendirme yetilerini kazandracak bilgi ve becerilerden yoksun grnmektedir. Ayrca, etkili iletiim eitim sistemi ierisinde bir ok retici becerilerinden yoksun reticiler bu eksikliklerinden kendileri de olumsuz etkilenecek; genlerin tutum ve davranlarna biim vermek, onlarn geliimine katkda bulunmak gibi yce ve zevkli bir uran zdraba dnmesine tank olacaklar ve retme cokusunu yitireceklerdir. Bilgi a ile tanmann gerei, sanat eitimini veren yksek retim kurumlarnda, zgr ve zgn alma ortamn oluturmak olmaldr. yi bir sanat eitimcisi olmak, iyi bir sanat rencisi olmaktan geer.

Bu grten yola kld takdirde, sanat rencilerini, hedeflenen dzeye eritirebilmek iin, zgr ve zgn armlara dnsel ynden ak eser vermeye ynlendirmek gerei vardr. nk bu tr bir eitim srecinde, aratrma, bulma, Uygulama, snama, yarglama, hkm karma,eletirme ve sonulandrma gibi etkenler, zgrlk ve zgnlk balamnda nitelik belirleyici unsurlardr. 5. Diyarbakr Ali Emiri lkretim okulu 5. Snf iinde dzenlenmi bir resim yarmasnn sanat eitimcisi gz ile yorumu. izme boyama ina etme gibi etkinliklerin yer ald karmak srete ocuk, evresinde grd birok ayr eleman, anlaml bir btnle dntrr. Bu seme yorumlama yeniden biimleme srecinin sonunda ortaya kan rn (resim, heykel, vs.) bir yapt olmaktan ok ocuktan bir paradr. Onun dn, onun duyuu, onun grdr. ocuk iin bu devinimsel ve birletirici etkinlik, kendini anlatmaktan baka bir ey deildir. (9) (10) (11) (12) Grol,Aysun, http://yayim.meb.gov.tr/yayimlar/158/gurol.htm Kuzu, TClay, Sarar,http://yayim.meb.gov.tr/yayimlar/158/kuzu.htm Sungur, Fatma,www.evrensei.net/03/11/01/toplum.html#1 Kurtulu, Yldz, http://yayim.meb.gov.tr/yayimiar/153-154/kurtulus.htm

(13) Krolu, Olcay Tekin, Sanatta Eitim, grmek renmek yaratmak, Pegem A Yaynlar, 2. Bask, Nisan 2002, Ankara, s.55 45 ocuk izleyerek, iiterek, dokunarak d dnyay duyular ile alglar. Btn bu alg srecini iine sindirerek duyumsar, yine bu malzemeyi zihninde birletirip, ayrtrarak bir sonuca varr. Sonuta duygu dnce ve imgelemini bir anlatm formuyla grselletirir. Form (resim) alg ve imgelemin diyalektiinden doar. Btn bunlar gz nne aldmzda "Boyama kitaplarnn ocuun zgrlne, zgnlne, yaratclna, kendilinden , itenliine nasl bir zarar verecei anlalabilir. Boyama kitaplarnn, kalp ablon izimleri, nceden saptanm renkleri, rotalara yazgl olular ile ocuu eyleminde belirleyen deil, belirlenen konuma zorlamalar, ocuu ister istemez silmekle eanlamldr diyebiliriz. Aac maviye, gkyzn krmzya boyayabilen, gnee ka gz burun izebilen ocuun dnyas, kalplara smayacak kadar zgndr. ocuklarn dnyasndan byklere uzanan Antoine de Saint Exupery'nin "Kk Prens" kitabn biz bykler onun iin yzmzde glm-semeler ve ince bir hznle okuyoruz sanrm. c v Hakknda Bilgilendirmek in Kullanlan Zamana Gre Dalmlar 5' 3' 1' Hi

f 61

% 33

f 92

% 51

f 25

% 14

f 4

% 2

Tablo 11 incelendiinde, rencileri anlatlacak konunun ama3c ha bilgilendirmek iin, retmenlerin %50'sinin 3 dakika %34'nn 5 dakikaca/o14' dakika zaman ayrd, %2'sinin ise hi zaman ayrmad eklinde retf*tmenlr belirtmektedirler.Tablo 11'den elde edilen bulgulara bakldnda retme ounluunun "rencilere anlatlacak konulara" ilikin ncedenn re bilgilendirmedikleri anlalmaktadr. Tablo 12. retmenlerin Bir Ders Saati inde Eitim retim Ort/tamn stenmeyen renci Davranlarn Dzenlemek in Kullanlan Z&aman Dalmlar 10' f 21 % 12 7' f 45 % 25 3' f 103 % 57 Hi f 13 % 7

Tablo 12 incelendiinde retmenlerin %57'sinin eitim retim ortamna bozan istenmeyen renci davranlarn dzenlemek iin 3 dakika zaman kulland %12'si ise 10 dakika zaman kullandklar %6's ise snfta eitim retim cPrtamn" renci davranlarn dzeltmen iin zaman kullanmadklar ya da sn "f ortam' eitim-retimi bozabilecek renci davranlaryla karlat Jramad belirtmektedirler. Tablo 13. retmenlerin Bir Ders Saati inde lenen Bir Konudan*^ Yeni K Geite rencilerin Dikkatini Toplamas iin Kullanlan Zamana Dalmlar 5' f 41 90 retmenlerin yeni konuya geite, %51'inin 3 dakika, %23'nn ise 1 dakika zaman kullandklar grlmektedir, ise, yeni konuya gei iin zaman kullanmadklarn nlerin ounluunun yeni konuya geite zaman olumlu r. Mtl inde retmenlerin Sz Hakk Verdiinde renciler Zamana Gre Dalmlar Hi f% retmenlerin % 52'sinin 10 dakika, % 23 'nn 5 dakika, % ncilere bir ders saati ierisinde renme etkinlikleri iin sz irler. retmenlerin % 3'nn ise % 23 3' f 92 % 51 1' f 41 % 23 Hi f 8 % 4

rencilere bir ders saati Girmedikleri ya da byle bir etkinlik iin zaman harcamadklar fn Bir Ders Saati inde Okul Ynetimince Duyuru Amal Geen Zamana Gre Dalmlar Hi f 29 % 16

, retmenlerin % 39'u 1 dakika, % 29'u 2 dakika, % 19'u da r bir ders saati ierisinde kesintilerin olduunu fenlerin % 16's ise "duyuru amal" ders saati ierisinde bir beilrtmektedirler.Duyuru amal kesintilerin ders saati iinde Sm etkinliklerini aksatabilecei, dolaysyla bir ders ; srenin kullanmn olumsuz etkileyecei sylenebilir. in Bir Ders Saati inde Derste lenen Konunun !lp Anlalmadn lmeye Ayrlan Zamana Gre Hi % 91 Tablo 16 incelendiinde, retmenlerin %48'i dakika, %36's 7 dakika, %13' 3 o ders saatindeki ilenen konunun anlalp anlalmadn belirlemek iin etkinlikleri dzenledii, geri besleme yapmak iin rencilerden dnt ald belirtmektedirler. retmenlerin % 3' ise byle bir etkinlikte bulunmad belirtmektedirler. Tablo 17. Bir Ders Saati inde retmenlerin Anlatm in Kullandklar Gre Dalmlar 30' f 69 % 38 20' f 83 % 46 15' f 28 % 15 Hi f 2 % 1

Tablo 17 incelendiinde, retmenlerin % 46's 20 dakika, %38'i 30 dakika, % 15'l dakika bir ders saati iersinde konu anlatm na zaman ayrdklarn belirtmekt retmenlerin %1'i ise bu konuda gr belirtmemilerdir. retmenlerin ta yaknnn bir ders saati iersinde konu anlatmnda ayrlmas gereken sreden fazla sre kullandklar, bu da retmenlerin retmen merkezli bir yaklamla etkinliklerini gerekletirdikleri eklinde yorumlanabilir. Drdnc Alt Probleme likin Bulgular

retmenlerin mesleki kdemlerine gre sn fta zaman ynetimini etkileyen pl ve snf ii uygulama etkinliklerine ilikin grlerinin tek ynl varyans analizi. Tablo 18. Kdem Faktryle lgili Tek Ynl Varyans Analizi FAKTR KT Sd KO F P 0.29 39.66 39.96 2 179 181

ZAMAN YNETM Gruplar aras Grup ii Toplam 0.14 0.22 0.67 0.51 SINIF UYGULAMA 179 181 0.10 0.24

Gruplar aras Grup ii Toplam 0.40 0.66

0.2O 44.50 44.7 1 2 2 179 181 0.67

PLANLAMA Gruplar aras Grup ii Toplam 0.30 2.23 0.11 92

1.34 54.05 55.40

fal olarak retmenlerin aldklar puanlar arasndaki farkll Nlan varyans analizi testi sonularna gre; zaman ynetimi 0.67, p>0.05.) gruplar arasnda anlaml bir fark yoktur. I uygulamalar, (F(2/181) ).05.) fark yoktur. : 0.40, p>0.05) ve planlama asndan da irna gre snfta zaman ynetimini etkileyen planlama ve snf ine ilikin grlerinin tek Ynl Varyans analizi Jyle lgili Tek Ynl Varyans Analizi KT Sd KO F P 1.15 38.80 39.96 0.75 43.95 44.71 2.56 52.83 55.40 2 179 181 2 179 181 2 179 181 0.57 0.21 0.37 0.24 1.28 0.29

Gruplar aras Grup ii Toplam 2.67 0.07 Gruplar aras Grup ii Toplam 1.53 0.22 8 Gruplar aras Grup ii Toplam 4.35 0.01

l olarak ortaya kan farkllklar belirlemek amacyla yaplan (Zaman ynetimi (F(2/181) = 2.67 , p>0.05) ve snf ii uygulamalar 5) a s ndan fark yoktu r. Iplanlamaya dayal olarak anlaml bir fark vardr, (F(2/181) = 4.35, [nereden kaynaklandn belirlemek amacyla Post Hoc-Scheffe L Afada bu testin sonular grlmektedir. 93 Tablo 20. Scheffe Testi Sonular DEKEN BRAN BRAN FO P

ZAMAN YNETM Szel Alan

Saysal Alan 0.08 0.55

Gz. San-Bed. Et. 0.25 0.08 Saysal Alan Szel Alan -0.08 0.55

Gz San-Bed. Et. 0.17 0.33 Gz. San-Bed. Et, Szel Alan Saysal Alan -0.17 0.33 SINIF UYGULAMA Szel Alan Saysal Alan 0.09 0.48 -0.25 0.08

Gz. San-Bed. Et. 0.18 0.3 Saysal Alan Szel Alan -0.09 0.48

Gz. San-Bed. Et. 0.08 b.77 Gz. San-Bed. Et. Szel Alan Saysal Alan -0.08 0.77 PLANLAMA Szel Alan Saysal Alan 0.05 0.84 -0.18 0.3

Gz. San-Bed. Et. 0.38* 0.01 Saysal Alan Szel Alan -0.05 0.84

Gz. San-Bed. Et. 0.33* 0.05 Gz. San-Bed. Et. Szel Alan Saysal Alan -0.33* 0.05 Planlamaya dayal olarak ortaya kan farkllklar szel alan retmenleri ile gzel sanatlar-beden eitimi retmenleri arasnda olduu grlmektedir, FO = 0.38, p ] il PDR servislerinde grevli koruyucu ruh sal r, madde kullanmnn nlenmesi noktasnda Ur. ileri eitim programlar Rehberlik Aratrma ISpervizyonunda oluturulmaldr. I sonra okullarda grevli psikolojik danmanlarn imal, program bu ekilde yaygnlatrlmaldr, ilikle risk etmenlerinin younlat dnlen laldr. risk grubundaki okullarda nleme programlar daha kolay ve ucuz olduu bir ilke olarak 123 6. Bu eitim programlarna katlan bireyler Ayn zamanda kl nemli aamalar kat edileceklerdir. KAYNAKA Do Dr.Kltegin gel, Sevil Taner, Ceyda Ylmazetin. (2003) Ef Madde Kullanm Bozukluklarna Yaklam Klavuzu 10 Sanat yay,

Fidan Korkut (2003) Okullarda nleyici Rehberlik Hizmetleri Danma ve Rehberlik Dergisi Cilt :1 say:20 Do Dr.Berna ULU (1997) Madde kullanm ile ilgili Bozukluklar" Kitab" Ed: Prof.Dr Cengiz Gle, Erturul Krolu HYB yaync The Merck Manual Cilt 2 (1995) ev. Ed; Murat Keklikolu, Muzaffaf TpKitabevi. stanbul. Fidan Korkut. (2004) Okul Temelli neyici Rehberlik ve Psikolojik yaynclk. Ankara. Do Dr.Kltegin gel.(2001)Genlerde Madde Kullanm t zelliklerinin deerlendirilmesi 2001 Aratrmas Sonular Y Eitim Dernei Yaynlar. stanbul Prof.Dr. Adnan Kulakszolu. (1998) Ergenlik Psikolojisi Remzi K! Prof. Dr. mit Davaslgil, Dr. Mehmet akc. Dr. Kltegin g( Becerilerini Gelitirme Klavuzu Lebib Yalkn Matbaas. stanbul DSMIV-TR (2001) Tan ltleri Hekimler Yayn Birlii Ankara Mehmet E. Sardoan (1998) Florida nsan likileri Beceri Grup yelerinin Kayg, Yalnzlk, Atlganlk, Kendini Ama va Dzeylerine Etkisi OM S.B.E. Yaynlanmam doktora tezi.! Prof. Dr. Yldrm B. Doan (2001) Madde Kullanm ve Bamll Cilt :1say:4 Ramazan Abac (1996) Egan Ve Notthingam nsan likileri Modellerini Grup yelerinin Kendine Sayg, Kendini K Gerekletirme Dzeylerine Etlisi Asndan Karlaf S.B.E.Yaynlanmam Aratrma Raporu Melek Kalkan M.E Sardoan (2003) nsan likileri Beceri E Eitim Programnn Grup yelerinin Sosyal Beceri Dz Cilt:11 Sayr.2 Hatice 0dac(2003) nsan likileri Beceri Eitiminin niversfta Yalnzlk Dzeylerine Etkisi 3P Cilt:11 Say :4 MEB Eitimi Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl (E/ lkretimde Geliimsel Rehberlik Modeli Milli Eitim Basmevi, zcan Kknel (1982) Kaygdan Mutlulua Kiilik Altn Kitaplar, ist' A ETM KURAMLARI ZERNE BR Eitim Fakltesi, Resim- EitimiA.B.D, Art. Gv. ncelediimizde tm bu kuramlarn ada bir toplum Onucuna varmak mmkndr.Demokrasiye ve insan toplum ancak yine demokrasiye ve insan haklarna ve de ada bir eitimle mmkn olabilecektir.

ida pedagoji kuramlarn toplumu radikal olarak (dzeltme, yola getirme eklinde) isteyen grlerin 'Olarak 18.yy ve sonras Bat'da ve Cumhuriyet sonras ; demokratik yndeki eilimleri incelemektir. gemitir. renmenin olutuu her durumda insan fltim srecinden sz edilebilir. ( Var, 1995) Eitim htiyacn herkes hisseder. unda etkili olmu teorisine gre " bir kii en alt ke st dzey ihtiyalarn gideremez." (Sergiovanni 125 ekil 1: Gereksinmeler Hiyerarisi ( Bilge, 2002) Eitimin amac bireyi dzeltmek, yola getirmek deil, zgr ve de hayattan zevk alan bireyler haline getirebilmektir. Bu dncelerle gelien ada , zgrlk eitim kuramlar bir bakma mevcut eitim sistemlerinin eletirisini yapmlardr. Hatta bu radikal kuramlara gre eitim ; bireyin otoriteyi iselletirmesinin arac olarak da grlmektedir. Eitim sistemindeki olumlu ve olumsuz yanlara ramen ada eitim ve demokrasi konusunda yaplan tm bu almalar bizlere yeni yollar amaktadrlar. Bertrand Russell'n da belirttii gibi, "...iyi ki .ada eitim kuram ve uygulamasnn en iyi elerinin kkeni son derece demokratiktir." ( Russell, 1999) Demokrasi szlk anlamyla :a.Yun. 1- Halkn kendi kendini ynetmesi, 2- Bir ynetim dzeninde halk istencinin ar basmas ya da ynetimin halka denetlenmesi olarak geer. Demokrasi; bir devlet ynetim biimi olduu kadar toplum ve insan iin bir yaam tarz da olmaldr. Demokrasi kltr evrenseldir .Hmanisttir. " Demokrasi ve Cumhuriyet ilkeleri , ada toplum dncesinin temellerini oluturur. nsan haklarna dayal demokratik toplum yaps; insann odak alnd, demokratik, laik, sosyal hukuk devletinin ilerlik kazand, her alanda insanca yaama ve gelimenin temel ama ve hedef olduu , katlm ve dayanma ve paylamann toplumsal btnlemeyi salad, karlkl sevgi, sayg ve hogrnn ilikilerde temel olduu , sorumluluk sahibi ve bilinli vatandalarn etkili olduu bir toplum dncesini gerektirir." (Clga, 2001) 126 Kltr ve Temel Gstergeler MMtr denildiinde temel gstergeler :1- insan haklarna sayg 2- zgrlk Otyal adalet dncesi 5- oulculuk 6- katlmclk eklinde sralanabilir. ta0r doar. Haklar bakmndan da eittir. nsan haklar bildirgelerinin dayana bu anlaytr. 1789 Fransz nsan ve Vatanda Haklar ve 1948 Haklar Bildirgesi ve gnmze kadar gelen bildirgeler rneklerdir, iz insan hak ve zgrlklerine duyarllktr. bildirisi , zgrl yle tanmlamaktadr: Bakalarna zarar vermeden lmek.. .Bu tanmda zgrlk hayli kstlandrlmtr.Buradaki zgrlk zgrlktr. Kanunlar olan bir toplumda zgrlk ancak kanunlar , gerekeni yapmaktr. Bir

vatanda olarak bu dorudur. Bir vatanda yaaaklad eyleri yapabilseydi zgr olamayacakt. stediini .ttnim Montesqueu'nun da belirttii gibi, kanunlarn izin verdii her eyi Je ele alnr. Ancak burada tartlmas gereken ey , yetkilerin NMlIayacak ekilde ktye kullanlmas riskidir. Byle bir durumda kii ettiinde , otoriteler tarafndan bastrlmak istendiinde oluan hareket etme yeteneini yok edebilir ve onu yabanclatrabilir. Oysa bl|ka bir yetki ile snrlandrlabilir. nk toplum gerei kii, kendi iradesi ile hareket eder. renci , retmen merkezli eitime gre tercih edilir hale gelmitir. Devlet toplumsal yapy destekleseler de bnyelerinde eitli reformlar bilirler. Demokrasi kltr sorunu sonuta bir eitim sorunudur, kuramsal reformlarn yaplmas demokratiklemenin temel Eitim hakk her ocuun hakkdr, insan haklar evrensel r. maddelerinde yer alan bilim ve sanat renme ve eitim hakk gibi ira ramen hala ocuk haklar ihlalleri grlmektedir. Eitimden ve mahrum braklmaktadrlar. Russell'n da belirttii gibi gelecekte alacamz eitimin her ocua var olan en iyiden yararlanma Olks ksa zamanda gerekleebilir olmasa bile , lksel eitim Olmaldr. silerde dnce su olamaz. Dnce, ifade zgrl ncileri ezmek , onlar kendi dncelerini syleme hakkndan l olacaktr. Demokrasi kltrnn yerleip yerleemedii en az e nasl davranldna baklarak anlalabilir. Okulda bunlar okrasinin bir yaam biimine dnebilmesi iin zgrce ma ve uygarca uzlama yetenei , hogr ve de sentez irmek gerekir .renci olmadan okulun hibir deeri yoktur. 127 renci zgr olacak ki akln zgrce kullanabilsin ve kendi davranfl deiiklikler gerekletirebilsin. Radikal, zgrlk eitim kuramlarnda yer alan kendi kendine sahip* kiinin kendi eylemleri, inanlar zerindeki denetimini vurgulam kendine sahip olabilme kavram 18. Yy Aydnlanmasnn aklcl U Aydnlanma felsefesinde akln zgrln kstlayan her trl bask bir bakaldr vardr. Bu gibi gelimeler eitimde daha ok otc yntemlerin aratrlmasn salar. zgrlk ada Eitim Kuramlar 18. yy dan gnmze dek zgrlk eitim kuramlarna baktml gelenei grrz. Bu eletiri geleneinin kar kt konular ksaca; bir elit snfn karlar adna bir ara olarak kullanlmas, insanl gelimeler nda makineletirilmesidir. Bu yzdende bu eletiri gek yy lar boyunca radikal, insanlar ideolojik denetimden kurtaracak bir < yaratmak zere yola kmtr. Kiiyi isellemi bir inanlar sistemin kurtarmak zere en eski eitim planndan biri J.J.Rousseau dnceleridir. Rousseau ,Emile'de " insanlarn zgrle yasal ulaamayacaklarn ileri srmektedir. zgrlk hkmette deil, yreinde bulunabilir" der. ( Spring, 1997)Aslnda eitimdi yabanclamadan kurtulma ,topluma uyum salama , dengeleme sadece renen kiilere dnmeden zgelime , kendi kendinin kiiletirme eklindeki abalar olarak ikiye ayrabiliriz.

Bat'daki incelediimizde her eitim akmnn dayand eitli felsefeleri ve i farllklar grmekteyiz. Gnmze dek gelen bu eitim akmlar rn perennializm) klasik realist ve idealist grlere dayanmaktadr. (Adlar] 1938 ) idealistlerden Platon, Descartes, Spinoza, Leibniz, Berkeley, i realistlerden Aristo, Locke ve Herbart bu akmn ncleri, kayf Ortaada egemen olan eitim grleri yeniden ele alnr. Bu dnen ruhsal bir varlktr. Savunulan eitim bir irade eitimidir, aratrma, gezi, gzlem ve deneye dayansa da rencinin istedii I ifade etmesine gz yumulmamaktadr. Eitim ortam gerek yaa evrensel gerekleri kapsamaldr. nk eitimde hedef, insan ge ideal olana gre yetitirmektir. Esasicilik (Essentilalizm) akmna gre de eitim realizm ve idealia nsan toplumsal ve kltrel bir varlktr. Burada da hedef kiiyi toplu ona kltrel deerleri kazandrmaktr. Kii topluma uyum sala akmda da renci deil , retmen merkeze alnmtr. nk 128 yine retmendir. nn en nemli arac haline gelmitir. Bireyi tamamen Idtha ok sorumluluk stlenmektedir. 19 yy'un sonundan K eitimcilerce okulu d dnyann gerek yaamn ne abalar boy gstermektedir. 9lerle pragmatik felsefeye dayanmaktadr ve bunun (laktadr. Eitim yaamdr ve yaama hazrlk deildir. Srekli deimeye ak olma , doa ve yaamdaki yaratmay salamak , demokrasiyi gerekletirme ve [da kiiyi dengede tutma , bilimsel yntemi kullanma , I, trekli deien bir yaam temele alma, canl, zgr, I alan bilinli, demokrat insan yetitirme , dnmeyi r. (Snmez, 1991). Burada artk retmen deil renci grlr yaam iin yararl olacak bir yapt ortaya dzenlenmesi gerektii savunulur. Bilimsel yntem lld gibi insan hem tek bana bir varlk hem de l bir varlktr. Eitim dncesindeki deiimler ayn I deiimleri de yanstmaktadr. Rus yazar Tolstoy I kltr kavram konulmutur. Eitim ona gre insana , vermeye ynelik bilinli bir giriimdir. Bu yzden ilendiren tm toplumsal glerin toplamdr. Eitim l kendi gibi yapmas eklinde ele alnmtr. Eitim r. Eitim kstlama altndaki kltrdr. Kltr (Wr kstlama sreci olarak ele alndnda eitim ve gibi grlebilir. Ancak bu iinde bulunduumuz tillar iradenin zgrlne kar alan bir sulu I rencileri sadece renen kiilere dntrrse amac zgelime salamak olmaldr. Kendi Igelitirme esastr. Buradaki gibi bir eletiri gelenei , realist ve yararc eitim anlaylarnn yannda ("denetimden kurtarmaya ynelik grlerin ortaya R"w 1 l

gibi zgrlk , seme demektir. Sememek , 1, sememeyi semek demektir. (Snmez, 1991). I robotlamakta makineden fark kalmamaktadr, jzlua kaplmadan isyan etmekte grlr. Bu tedir. 20 yy'da Ivan lllich'e gre retmen l nsanln kitlesel bir tketim toplumuna nasl 129 dntnn bir gstergesi ve de ana unsurudur. Illich'e gre rendiinden yabanclatrmtr. Okul eitimi sreci bireyi tamamen kurumlarn denetimine ve otoritesine teslim etmektedir. Bilgi ve yaam srelerine ve kiisel yararlla balanmtr. Bilgi ve kurumun grevi olmayacaktr." ( Spring , 1997). Burada ada hareketlerin karsnda duran ana sorun artk bireysel iradenin by olanak tanyan son derece rgtl ve rasyonellemi teknolojik bir olmamzdr. Cumhuriyet Sonras Dnemde Trkiye'de Eitimde Liberal ve Yndeki Eilimler Trkiye Cumhuriyeti'nde okul sistemi Cumhuriyet sonras hzl birde girer. Milli Eitim Bakanlna bal olarak yeni dzenlemeler yaplmtr, ok eitimci , dnr davet edilerek grleri alnmtr. Trk Milli noktalarn belirleyen kii Atatrk olmutur. Atatrk; "eitim ; milli, bili yarar ve retici, yeni kuaklarn fazilet, dzen , disiplin duygularn geli cehaletten kurtarc onun bilgi ve ahlak dzeyini ykseltici , yete karc ve gelitirici nitelikte olmal" eklinde ana noktalar ortaya koym Trk eitim sisteminin hedeflerinden, insan haklarna ve anayasann! temel ilkelere dayanan demokratik , laik , sosyal bir hukuk devleti Cumhuriyet'ine kar grev ve sorumluluklarn bilen ve bunlar getirmi yurttalar olarak yetitirmektir.genel olarak bakldnda dneminin balangcnda bu hedefler iin yrrle giren eitim si pragmatist ve ilerlemecilik kapsamna girmektedir. Sistem kuramsal gre gre dzenlense de eitimde bazen uygulama boyutunda felsefenin ar bast da sylenebilir. nk halen baz okullarda retmen merkezdedir. Oysaki amzda bilimsel yntemi kullanan dnen , demokratik, laik retmenlere daha ok ihtiya vardr. G de bu ynde baz projeler ortaya konmaktadr. rnein okul gibi.TBMM ve MEB tarafndan hazrlanan demokrasi eitimi ve okul ilk nce liselerde kademeli olarak da tm lise ve ilkretim kurumlar ngrlen bir projedir. Okullarda seilecek meclis bakanlaryla oluturulacak ve il meclislerinin bakanlaryla da Trkiye Meclisi olu proje ile rencilere hem demokrasi kltr yerletirilmesi hem de ok sorunlarn zmne rencilerin katlmas planlanmaktadr. Projenin hazrlayan TBMM ve MEB bakanlnca stlenilmektedir. P~ rencilere demokrasi, seme seilme ve oy kullanma kltr yeri sorunlarn kendi bak alaryla ele almalar , katlm hogr ilevsel demokrasi bilincinin oluturulmasdr. 130 jndan hareketle eitimin yaam her gn yeniden t. ada eitimin en nemli unsurlarndan ikisi 1. yol gstericidir. ada eitimci rencileri illen ekip almasn nemseyen yaratc, demokrat, i potansiyellerini ortaya karmaya alan bir eitimci

sadece renci retmen ilikisi dnda ynetici -boyutunu da unutmamak gerekir. Hepsi birden ortak Jrlar. Okulda ynetim sadece mdre braklamaz. m olumas iin arttr. nk gerek baar ancak I bir ortamda gerekleir. Katlm sadece bir fikri dile 'fikrin karar zerinde etkisinin de olmasdr. Bu adan I koullarda okullarda hangi dzenlemelerin yaplaca illeriyle nasl tutarl olunaca tartlmaktadr. Bu hayat boyu eitim iin "program merkezli eitim"dir. renci merkezli eitime gei yaygn bir sylem ve [lrecin yeterlik art", rnei, " renen okul" deil, " dllr. renci ,retmen ,ynetici ile yap ve tesis ve oluan okul ile birey renemez. renilen okul sidir. Gelime , okulun eitim srecinin toplum ve dikkate alp deerlendiren- haftalk dersler deil-r. Bu program anlaynda eitim, okul ncesi balar, Iboyu srer." alan bir okulda rencilere nasl davranlmas IOlmas uygundur bunlar zerinde durulmaldr. nk nciler demokratik uygulamalarn snanmasnda en 1yeti korurken , eitimde katlmc ve oulcu Itn nemli hedef olarak nmzde durmaktadr.

,, ), 131 KAYNAKA Baaran, Ethem," Eitime Giri", Kadolu Matbaas, Ank. 1994. Clga, brahim," Demokrasi, nsan Haklar Kltr ve ocuk Haklan" Eitim Dergisi, Say: 151,2001. Bilge, Filiz," Geliim ve renme Psikolojisi" Pegem Yaynlar, Ank. Binbaolu, Cavit," Eitim Dncesi Tarihi", Binbaolu Yaynevi, Dewey, John," Demokrasi ve Eitim", ev: Salih Otaran, st., 1996. Gven, Bozkurt, Makale, Gnce, Bilim ve Halkn Bilinci, T Akademisi Yayn, Nisan, say: 29,2004 Meral, Mehmet "ada Eitim zerine" Bilim ve akln aydnlnda yl:2 say:14 Pskll olu, Ali, "ada tke szlk, milliyet yaynlar st. 1987 Russell, Bertrand, "Eitim zerine" Say Yaynlar st. 1999. Snmez, Veysel "Eitim Felsefesi" Adm Yaynclk Ankara 1991. Spring, Joel , ev: Ayen Ekmeki, "zgr Eitim" Ayrnt Yaynlan Thomas , Sergiovani , "The New Scholl Executive a theory of NewYork1980. Turgut, hsan , "Felsefi Sorgulama" zmir Anadolu matbas 1997.

Uurlu, Veysel, "nsann Eitim htiyac makale" Bilim ve Akln ay dergisi Yl:2 Say:14 2001 Var, Fatma, "Eitim bilimine giri", Konya: Atlas kitabevi 1994. zgrlk dncesi, Varlk Yaynlar say: 1192 stanbul 1966. 132 M NLEME YAKLAIMLARI i Eitim Bilimleri Blm Bakan rencilerin renmesini etkileyen ve rencilerin lkleri davranlardr. Sorun davran olarak ifade Bon, Emmer, Clements, VVorsham, 1997): lilar: Ksa sreli dikkatsizlikleri ierir. Ders anlatm konumas, dev zerinde alrken ksa aralar inden oluur. lerin dikkatini datacak derecede sorun davran irin renme ve retimi etkilemeyen ksa sreli 3 .....:>( 531 ve kurallarna kar olan davranlar ierir. Bu etkinliklerini tahrip eder ve renci renmesini M izin almadan kalkmas, ders saati boyunca II veya okumas, rencilerin bamsz almas Ibiimde kendi aralarnda konumalardr. Olutuklar srece kk olan rahatszlk verici I snrlandrlm sorunlar: Bu davranlar retim I bir biimde engelleyen davranlardr. Ancak bu Itaydaki renci tarafndan yaplan davranlardr. rak ders dna ynelmesi, rencinin snfta tk okulun kurallarna uymada yetersiz kalmas gruptaki davranlar ok ciddidir, ancak okul Kirler. jnun devam etmesi, renme evresini ve Jln, ou rencinin snfn iinde dolamas ve Ur. retmen uyarsa bile kendi aralarnda inle ibirlii yapmay reddederler. 133 Sorun davrann nlenmesinde dikkate alnmas gereken temel I tutarllk, tehdit ve zamanlamadr. Aklk: retmenin istenmeyen davran gsteren renciye bu nlenmesine ynelik olarak verdii bilgideki akl ifade etmektetff, istenmeyen bir davran

gsteren renciye "Onu yapma" yerine, iteleme" ifadesini kullanrsa uyaranda belirsizlik yerine aklk sz konutll Tutarllk: Tutarszlk istenmeyen davran engellemek iin verilen rencilerin almasn engellemesidir. Burada retmen "unu demak" "derhal" iletisinde bulunur. rnein, retmen "Saner, Ltfen koni kullanrsa, dier rencilerin olumsuz etkilenme dzeyi azalr. Tehdit: stenmeyen davran gsteren renciye bu davranmm amacyla verilen iletinin ceza, tehdit v.s yoluyla renciye olan fkeyi I Bu davran renci zerinde olumlu etki brakmamaktadr. Kounin'e gre sorun davran gsteren renciye yardm amalayan davran gstermesini engellemeye ynelik olarak verilen uyaranlar d olumsuz ynde etkilenmemelidir. Bu da rencinin gznde r yardmseverlik, rnek alnma, yetki kullanma ve adalet gibi kaybetmesi demektir. Gdlemeye bal retmene sayg en olun ortamn salar ve en az dzeyde olumsuz davrana neden olur. GC olduu snflarda, ceza vermenin renci davran zerinde hibir bulunmamaktadr. retmenin tutumlar yalnzca renme gds tayan ve onu arasnda kabul grmektedir (Edvvards, 1997:222). Zamanlama: retmen doru zamanlamay, istenmeyen dav rencinin bu davrannn daha byk sorunlara neden olup olm belirler. rnein; iki renci srasndan kalkar arka sralara giderler ve bunlar 3,, izlerse "iletiyi" gndermede ge kalm demektir. nemli olan, ist ortaya ktnda onu inceleyip gereini yapmaktr. Yukarda rencilerin sradan kalktklarnda yerine oturmalarn istemek zama yerinde bir davrantr. Dier bir zamanlama hatas, ileti vermeden nce olumsuz davrann vermektir. rnein, bilgisayar laboratuarlarn sra ile kullanan iki r 134 bir nceki gn kullanan renci bugnde bilgisayar kar. Bu durumda retmenin kavgadan sonra f bir mdahaledir (Edvvards, 1997:224). lleri Kavrayamamasna yol aan engellemelere kar r. Sorunlardan birisi, rencinin kapasitesi ile akademik i Sz konusu olduunda, daha uygun snf etkinlikleri Hflarn ynetimine ynelik baz giriimler unlardr , VVorsham, 1997:162). ima: renci ile gz iletiimi kurmak ve bir iaret lMfi oynatma gibi), i: renci davran etkinlik aralarnda, dersten derse bozulmaktadr. Byle durumlarda, renciler /konuur, slk alar, bir eyler yapmak iin beklerken dalga geerler. l zamanlar ortadan kaldrmak ve ilie ksa srede geilmelidir. Bunun iin dersin ok

inciye daha yakn hareket etmektir. rencinin idll olmayan ipucu vermek suretiyle, retime ara (durdurulur. rencilerin dikkatleri zayflamaya baladnda edilgen kaldklarnda, grubu uyank tutma veya nek iin, grubu deitirmek, grevleri deitirmek i katlm salamak gerekir. Bylece, grubun yapsn illerin canl tutulabilir. llnliine yneltme: renci ders dna ktnda, laktr. "Blm sorularnn yantlarn herkes sessizce oturmal". rencilerin birou, yeni davranyor ve konuuyorlarsa, retmen doru I Amek gstermelidir. "Gryorum ki derse balamak renciler hazrlar. Yeni etkinliimize hazr olan rencilere istenilmeyen davranlar brakmalar baklr ve gvengen davran gsterilir. renci rretmen klavuzluunu srdrmelidir. retmenin rencilere ya uygun bir ekilde ivranadevam edip sonucuna katlanacaklar bir j? :-5] -'.i ; r> 135 seim hakk vermesidir. devini yapmay ret eden bir renciye yerinde sessizce oturarak devini yapmaya devam etmelisin, y yapmak iin teneffste de snftan kmadan almak zorundt biimde bir ifade ile seim hakk verebilir. 8. Ben iletisi kullanma: Ben iletisi (I massage) sorun yaratan bir dur retmen, renci ve snf zerindeki etkilerini tanmlar. Ayn zar dourduu duygularn tanmn da ierir. Ben iletisinin eleri: 1. 2. 3. rencinin sorun davrann tanmlamak Sorun davrann sonularn aklamak, Yaplmas gereken doru davran aklamak.

rnein, bir renci srekli olarak yksek sesle konuuyorsa, syleyebilir; "zin almadan konutuunda, dersin kesilmesine neden ol" engellenmi oluyorum" Ilml Giriimler renciler, engelleyici bir davran gsterdiklerinde, ilk nce aada giriimlerle bu davran engellenmeye allmaldr.

1. ncelik elde etme veya arzulanan etkinlik: ncelik veya ayr suiistimal eden renci (izin almakszn snfta dolama zgrl, yannda oturma) bu nceliini kaybedebilir. Bunu tekrar kazan davranlar tekrar gstermesi gerekmektedir. 2. rencilerin Yerini Deitirme veya Ayrma: Bir etkinli renciler,dier rencilerden uzaktaki snfn baka bir blm etraf evrili bir kabin bu strateji iin yararl olur veya en aznda s dier renciler ile gz temas olmayaca bir ekilde bir sraya otu 3. Bir ceza kullanma: Uygun olmayan davran iin karlk olarak ' gereksiz i tekrar yaptrlabilir. rnein; beden eitimi dersi fazladan bir tur daha koturulabilir veya matematik dersinde sorun yaptrla bilinir. Bu tarz bir sonucun stnl, bu etkinlii retme glerini kullanarak yapmasdr. Zayf yn ise; grev cezai; alglanr ve renciler olumsuz tutum gelitirirler. 4. Birii yapmaktan alkoyma: rencinin yapt uygunsuz dav renciye dersten ge kma cezas verilebilir. Sorun Davranta retmen Rol Bir retmenin etkinlik ve etkililik dzeyi, rencileriyle iletiim ku dzey ve eitliliiyle gzlemlenebilir. retmenin rencilerle kurd yer ve duruma bal olarak ekillenmektedir. Bu durumlarn boy olumsuz etkileri aadaki gibi ifade edilmektedir (Wragg, 1993:31). 136 n renci tarafndan anlalmamas halinde; yeniden anlatabilecei gibi, krc davranta da snf temiz brakan renciye retmen decei gibi, danklktan dolay ilgili olmayan :!: rencilerle hafta sonunda ne yaptklaryla ilgili hobilerini, ailesini veya kltrn kmseyebilir. ~U nitelik ve baar beklentisinde bulunaca gibi, ilir, almalarnn veya davranlarnn srekli t Olduu toplulukla ve ailesi ile olumlu ilikiler m inanlarna ilgisiz de kalabilir, bkey olarak grebilecei gibi snftaki rencilerin nne almadan, tek bir birey gibi kabul edebilir. _ tutum ve davranlarn, rencilerin cinsiyetleri, durumlar byk oranda etkilemektedir. n erkek rencileri kz rencilerden daha fazla . rnein, okul ncesi eitim kurumlarnda, erkek Hgl grmekte ve retmenin dikkatini zerlerine 1984; Akt. Jones ve Jones, 1998: 86). Erkek oranla sekiz kez daha fazla sz aldklar ve eoruiarn dinleyip yorumlad halde, kzlarnkini orarak ve yanllarn dzelterek geitirdikleri -Jones ve Jones: 1998:86). Bunun yan sra, erkek alma konusunda olanak tannd grlmtr

ttklleim almalar, retmenlerin yksek baar I daha ok ilgi gstererek yantladklarn rencilere, daha fazla yant verme frsatlar daha fazla zaman, glmseme, ba sallama ve verilmekte ve de daha az ihmal edilmektedirler ve Jones, 1998:86). , sorulara yant verme frsatna daha ok sahip azel olmayan tepkiler almaktadrlar. Etkilerinden Kanma !beklentilerinin neden olduu ve renci 137 renmesini olumsuz ynde etkileyen etmenlerden kanmak iin gerek kurallardan bazlar unlardr (Jones, Jones, 1998: 89-beklentilerinin olumsuz etkisini en aza indirmek iin retmenler yapmaldr (VVoolfolk, 1995; Akt. Jones ve Jones: 1998:88). 1. rencileri tanyabilmek iin, rencilerin gemite ald notla dosyalarndaki gerekli verileri ve dier retmenlerin deneyimleri bilgilerden yararlanma, 2. rencilerin gruplandrlmas stratejilerinin kullanmnda esnek sadece belli bir toplumsal gruptaki tutumuna gre deerlendi yaklamdr. Bir bireyin iinde bulunduu gruptaki konumu, bilgi ve grubun yeleri ile olan ilikiler dokusu, grubun amacna katk olduu yeterlik dzeyi, grup ii davrann belirlemede nemli Bu nedenle bir rencinin snf ii davran ile snf d davr farkldr. Ayrca, dersin niteliine gre de rencinin gsterdii farkllklar gzlenir. 3. Snf tartmalar boyunca dk baar gsteren rencili gsterilecei konusunda dikkatli olmak. 4. Disiplin srelerinde ve deerlendirmede drst olmak: Eit vermede emin olmak ve belli bireylerin yanl olup olmadn, sorular sorarak salanabilir rencinin kimlii hakknda bilgi renci almasn notla deerlendirmeye almak. 5. Tm rencileri renme etkinliklerine ve dl sistemine katmak:

6. Szl olmayan davranlarla rencilere klavuzluk etmek: Baz uzak durmak, renciler masanza yaklatnda bazlar yaln dierlerine ask yz ifadesi ile bakmak gibi. 7. Bireysel tartmalar iin frsatlar yaratma: retmenin, r tanmaya ynelik hangi etkinlikleri kullanaca ile ilgili karar, olumlu retmen-renci ilikisi gelitirmek iin ayraca za baldr. 8. Cinsiyet farkllyla ilgili sorunlara kar duyarl olma: ret rahatsz edecek bir ekilde rencilere dokunmamaya rencilerin utanma ve dokunmadan rahatszlk duyduklarnn f retmenler renciye dokunma biimini saptamadan dnmelidir (Jones ve Jones, 1998:92).

Davran Deitirme Yaklam Davranlara gre evresel uyaranlar insan davrann belirler ve! kabul edilebilir toplumsal ltlere gre insan davrann biimler dncenin altnda yatan temel ilke, insanlarn ac veren, ho olmayan 138 ho ve dllendirici olan aramaya almalardr