“YÜKSEKTE GÜVENLİ ÇALIŞMA İLE

İLGİLİ TEFTİŞ POLİTİKALARI VE

UYGULAMALAR”

HAZIRLAYAN

SERCAN PEŞAN

İş Müfettişi-İnş. Yük. Müh.

“YAPI İŞYERLERİNDE YÜKSEKTE GÜVENLİ

ÇALIŞMA HEDEFİNE YÖNELİK RİSK ESASLI

TEFTİŞ PROJESİ”

YAPI İŞLERİNDE;

•Üretim şekli ve kullanılan malzemeler çok çeşitlidir.

•Yapılan çalışmalar sürekli değişim gösterir.

•Çalışma alanı genellikle geniş ve dağınıktır.

•Çalışmalar belirli sürelidir. Diğer taraftan günlük çalışma süreleri uzun ve çalışma

saatleri düzensizdir.

•Çalışanlar sık değişir, işçi sirkülasyonu fazladır, eğitimsiz ve vasıfsız işçilerin çok

sayıda çalıştığı bir sektördür.

•Aynı yapı alanında birden fazla ekip çalışır.

•Asıl işveren-Alt işveren ilişkisini genelde yanlış temellere oturtulur.

3

Tablo 1. İnşaat İşkolunda iş kazası verileri (SGK/2008,2009,2010,2011)

İŞ KAZASI İSTATİSTİKLERİ

4

Yıl Tüm İş Kolları İnşaat Sektörü Oran (%) Tüm İş Kolları İnşaat Sektörü Oran(%)

Standardize

İş Kazası

Oranı(%)

2008 72.963 5.574 7,64 865 297 34,34 88,07

2009 64.316 6.877 10,69 1.147 156 13,32 83,52

2010 62.903 6.437 10,23 1.444 475 32,89 76,95

2011 69.227 7.749 11,2 1.710 570 33,33 81,97

Ölümİş Kazası

Aşağıdaki tablolarda 2008 - 2011 yıllarına ait iş kazası verileri bulunmaktadır.

• ILO verilerine göre gelişmekte olan ülkelerde; iş kazaları

ve meslek hastalıkları maliyetleri:GSYİH’ nin yüzde 4’ü

• İş kazalarının ülkeye maliyeti yaklaşık olarak Milli

Eğitim Bakanlığına ayrılan bütçeye denk gelmektedir.

• İş kazaları sonucu ortaya çıkan maddi kayıpların bu

kazaları önlemek için yapılacak harcamaların 5 katı

civarında olduğu da bilinmektedir.

6

Yapı İşkolunda Kaza Nedenleri

Şekil 1. İnşaat Sektöründe Meydana Gelen Kaza Tiplerinin Oranları

YAPI İŞLERİNDE YÜKSEKTE GÜVENLİ ÇALIŞMA PROJESİ

İnşaat işkolunda ölümle sonuçlanan iş kazaları tüm

sektörlere göre birinci sırada yer alıyor.

Bu kazaların büyük bölümü yüksekten düşme sonucu gerçekleşiyor.

Yapı İşyerlerinde Yüksekte Güvenli Çalışma Hedefine Yönelik Risk Esaslı Teftiş Projesi 2009 yılında pilot illerde uygulanmaya başlanmış, 2010, 2011 ve 2012 yıllarında yürütülmeye devam edilmiştir.

7

YAPI İŞYERLERİNDE YÜKSEKTE GÜVENLİ ÇALIŞMA

HEDEFİNE YÖNELİK RİSK ESASLI TEFTİŞ PROJESİ

UYGULAMALARI

• Sempozyum, seminer ve bilgilendirme toplantıları

• İşçi - işveren tarafları, meslek örgütleri, sivil toplum kuruluşları, yerel idareler ve mülki idari amirleri ile görüşme ve bilgilendirme

• İşyerlerinde bilgilendirme toplantıları,

• Basın-Yayın kuruluşlarının bilgilendirilmesi,

• Kitap ve Broşür dağıtılması,

Bilgilendirme Seminerleri

• 2012 yılında projeye 11 iş başmüfettişi, 18 iş müfettişi ve 68 iş müfettişi yardımcısı katılmıştır.

• İnşaat faaliyetlerinin yoğun olduğu İstanbul, Ankara, Antalya, İzmir, Mersin, Bursa, Adana, Gaziantep, Trabzon, Denizli, Kocaeli, Samsun, Balıkesir, Van, Çankırı, Muğla, Sakarya, Afyon, Aydın, Kayseri, Konya, Malatya ve Eskişehir illerinde;

• Proje kapsamında toplam 349 inşaat işyerinde teftiş gerçekleştirilmiştir.

Proje kapsamında, 2012 yılı içerisinde toplam:

• 11.402.951 m2 inşaat alanına sahip işyerleri teftiş edilmiştir.

• 30.893 işçiye ulaşılmıştır.

• Bu işyerlerinde tespit edilen mevzuata aykırılıklar için toplam 11.188.433,00 TL İPC uygulanmıştır.

• İşçilerinin yaşamı için tehlikeli hususlar tespit edilmesi halinde İŞYERLERİ KAPATILMIŞTIR

• Yüksekte çalışma (İskele, yatay ve düşey süreksizlikler, platform kenarları, emniyet kemeri ve yaşam hatları vs.)

• Enerji dağıtım tesisleri, elektrik işleri

• Malzeme düşmesi

• Kazı işleri

• Kalıp iskeleleri

• Barınma yerlerinde yangın riskleri

2012 Yılı Teftişlerde İşyeri Kapatma

Gerekçesi Olan Hayati Tehlike Kriterleri

KAPATMA SAYILARI

Tablo 5. 2009, 2010, 2011, 2012 yılları Kapatılan İşyeri Sayısı 13

Yıl Kapatılan İnşaat

İşyeri Sayısı

2009 72

2010 284

2011 326

2012 336

Tablo 6. 2009, 2010, 2011,2012 yılları Ulaşılan İşçi Sayıları ve Teftiş Edilen İnşaat Alanı

ULAŞILAN İŞÇİ / İNŞAAT ALANI

14

Yıl Ulaşılan İşçi

Sayısı

Teftiş Edilen Toplam

İnşaat Alanı

( m2 )

2009 7.500 3.800.000

2010 30.000 10.500.000

2011 21.100 7.500.000

2012 30.893 11.402.951

İşverenlere, kapatılan işyerlerindeki noksanlıkların

giderilmesi amacıyla, üretime yönelik çalışma

yapmamak kaydıyla süre verilmiştir.

Teftiş

Sayısı

Noksanı Olmayan

İşyeri Sayısı

Kapatılan

İşyeri

Sayısı

Açılan İşyeri

Sayısı Kapalı Kalma Süresi

349 13 336 333 11 gün

Tablo 4. 2012 yılı Kapatılan İşyeri Sayısı

• Hakkında kapatma kararı alındığı halde

üretime yönelik faaliyet gösterdiği

tespit edilen işyerlerinde, Türk Ceza

Kanunu’ nun 176. ve 203. maddeleri

uyarınca işverenler hakkında ilgili

Cumhuriyet Savcılığına suç

duyurusunda bulunulmuştur.

TCK 176 VE 203.MADDELERİ

176.Madde: İnşaat faaliyeti sırasında, insan hayatı veya

beden bütünlüğü açısından gerekli olan tedbirleri

almayan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile

cezalandırılır.

203.Madde: Kanun veya yetkili makamların emri uyarınca

bir şeyin saklanmasını veya varlığının aynen korunmasını

sağlamak için konulan mührü kaldıran veya konuluş

amacına aykırı hareket eden kişi, altı aydan üç yıla

kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

17

Tespit Edilen Noksan Hususlar Noksan Husus

Sayısı

Çalışma Alanı Düşme Riskleri (Kat Platform Kenarlar, Asansör Boşluğu vb.) 317

İskelenin Uygunluğu (Ana, Ara Korkuluk Merdiven Platform vb.) 184

Uyarı ve İkaz Levhaları 170

Seyyar İletkenler ve Fiş Priz Sistemleri 161

Emniyet Kemeri 152

Baret 134

Merdiven Kenarı Korkuluk 130

Kaçak Akım Rölesi 124

2012 Yılı Proje Teftişlerinde Yapı İşyerlerine İlişkin

Tespit Edilen Noksan Hususlar

Tespit Edilen Noksan Hususlar Noksan Husus

Sayısı

Antitetanik Aşı 117

Yapı Alanındaki Giriş Çıkışlarda Malzeme Düşmelerine Karşı Önlem 110

Yangın Söndürme Cihazları 107

Geçit ve Platformlar 101

Koğuş ve Soyunma Yeri 100

El Merdiveni 92

İş Ekipmanı Koruyucu (Operasyon ve Hareketli Aksam Koruyucusu) 92

Yapı Alanı Etrafı 83

Gövde Güvenlik Topraklaması 83

Yaşam Hattı 75

KKD (İş Eldiveni, İş Ayakkabısı) 71

Tespit Edilen Noksan Hususlar Noksan Husus

Sayısı

Gırgır Vinç 68

Çalışma Alanı Temizlik ve Malzeme İstifi 62

Kazı İşleri (İksa, Şev Açısı, Kazı Etrafı Korkuluk) 55

Aydınlatma 45

Duş ve Lavabolar 40

Seyyar Çalışma Platformu 44

Kaynak Tüplerinin Depolanması 28

Çadır 28

Yapı Alanında Kalıp Çalışması 27

Güvenlik Ağı 17

Çatılarda Çalışma 17

Vinç Emniyet Mandalı 15

Diğer 109

KAPATMAYA GEREKÇE OLAN TESPİT EDİLMİŞ NOKSAN HUSUSLAR

21

Noksan Hususlar Değerler Yüzde

Yüksekte Güvenli Çalışma 609 33,5%

Elektrik 330 18,2%

İş İskelesi Uygunluğu 278 15,3%

Emniyet Kemeri ve Yaşam Hatları 227 12,5%

Yüksekten Malzeme Düşme Riski 110 6,1%

Kazı İşleri 55 3,0%

Kalıp İskelesi 46 2,5%

Barınma Yerinde Yangın Riski 28 1,5%

Toplam 1817 100,0%

2013 Yılı Teftişlerde Öncelikli Olarak

Bakılan Hususlar

• Risk Değerlendirmesi

• İşyeri Hekimi-İş Güvenliği Uzmanı

• İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu

• Çalışan Temsilcisi

• Yangın-Parlama-Patlamaya Karşı Alınması Gerekli Tedbirler

• Barınma Yerleri

• Yüksekten Düşmeye Karşı Alınması Gerekli Tedbirler

2012 YILINDA TESPİT EDİLEN NOKSAN HUSUSLARIN

SINIFLANDIRMASI

İSG organizasyonu

Sağlık gözetimi

Eğitim

Belgelendirmeler

Yapı alanı asgari sağlık güvenlik şartları

Dinlenme barınma yerleri

Elektrik-Enerji dağıtım tesisleri

İş ekipmanları

Kazı İşleri

İskeleler

KKD

Kalıp İşleri

Düşme riski içeren çalışmalar, tehlikeli boşluklar

İŞYERİ ORGANİZASYONU

Sağlık Güvenlik Planı ve Risk değerlendirmesi Sağlık ve Güvenlik Koordinatörü İş Güvenliği Uzmanı İşyeri Hekimi İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi veya Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi İlk Yardım Kursu Görmüş Eleman

24

Sağlık ve Güvenlik Planı

• Yapı işyerindeki muhtemel risklerin değerlendirilip üretim süreci boyunca sağlık ve güvenlik ile ilgili alınacak tedbirlerin,

• organizasyon yapısının,

• çalışma yöntemlerinin

• ve bunlara ilişkin hangi işlerin ne zaman, nasıl kim tarafından yapılması gerektiğinin belirlendiği,

• aynı yapı sahasında faaliyet gösterecek farklı çalışma ekipleri (farklı işverenler, alt işverenler, kendi adına çalışan kişiler, yapı sahasında herhangi bir zamanda faaliyet gösteren kişi veya ekipler) arasında sağlık ve güvenliğe dair hususların koordinasyonunun sağlanması amacıyla yapı sahasının tamamından sorumlu işveren veya proje sorumlusu tarafından hazırlanan veya hazırlanması sağlanan planı

SAĞLIK GÖZETİMİ: •İşe Giriş/Periyodik Muayeneler ve Sağlık Raporu

•Antitetanik Aşı

•Portör Muayenesi

•Göğüs Radyografileri

•Kulak Odyogramları

•Kan, İdrar Tahlilleri

•Asbestle Çalışmalarla İlgili Kayıtlar vb.

26

EĞİTİM

İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi

İşyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir ortamı temin etmek,

İş kazalarını ve meslek hastalıklarını azaltmak,

Çalışanları yasal hak ve sorumlulukları konusunda

bilgilendirmek,

Onların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler ile bu

risklere karşı alınması gerekli tedbirleri öğretmek

İş sağlığı ve güvenliği bilinci oluşturarak uygun davranış

kazandırmaktır.

Mesleki Eğitim

Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok

tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki

eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.

27

BELGELENDİRMELER Kaldırma Araçlarının Periyodik Kontrol Belgeleri

Elektrik ve Aydınlatma Tesisatının Periyodik Kontrol Belgesi

Topraklama tesisatı ve gövde güvenlik topraklamaları kontrol

belgesi

Kompresörün Periyodik Kontrol Belgesi

Hidroforun Periyodik Kontrol Belgesi

Basınçlı Kapların Periyodik Kontrol Belgeleri

Hava Tankının Periyodik Kontrol Belgesi

Yangın Ekipmanının Periyodik Kontrol Belgeleri

Kazanların Periyodik Kontrol Belgeleri

Havalandırma Tesisatının Periyodik Kontrol Belgesi vs.

İskelenin uygunluğu

Kalıp iskelesi ve kalıp sisteminin uygunluğu

Operatör Belgesi

Özlük Dosyası 28

ASGARİ SAĞLIK GÜVENLİK KOŞULLARI

• Sağlamlık, dayanıklılık

• Elektrik

• Acil Çıkış Yollları ve Kapıları

• Ulaşım Yolları

• Havalandırma

• Sıcaklık

• Aydınlatma

• Kapı-Geçitler

• Duş-Tuvaletler

30

NEVŞEHİR ACIGÖL CAMİİ İNŞAATI-KUBBE BETON KALIBI VE KALIP

İSKELESİNİN ÇÖKMESİ-17.12.2011

Islak Alan

Uygun şekilde

askıya alınmamış

seyyar kablolar

askıya alınmamış seyyar kablolar

32

Dinlenme ve Barınma Yerleri

• Yanıcı ve kolay tutuşan malzeme kullanılmaması

• Sağlık şartları ve dış etkilerden korunma

• Uygun ısıtma sistemi

• Yeterli sayıda karyola, ranza, yatak, battaniye vb.

• Yangına karşı yeterli önlem

ESENYURT MARMARA PARK ŞANTİYESİ BARINMA

YERLERİNDE YANGIN (11.03.2012)

BARAKA YANGINI (11.04.2012)

KAZI İŞLERİ

• Sağlam yapıda destek elemanları

• Uygun açıda şev

• Malzeme-ekipman-personel düşmesi

• Su baskını

• Giriş-çıkışlar

• Güvenlik mesafeleri

• Hafriyatın uygun şekilde uzaklaştırılması

KAZI İŞLERİ

YÜKSEKTE GÜVENLİ ÇALIŞMA

Yüksekte çalışma: Seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma ihtimalinin oluşabileceği her türlü alanda yapılan çalışma

• Risk değerlendirmesi yapılıp mümkün olan işler için yüksekte çalışmaktan kaçınma

• Toplu koruma önlemleri (düşmeyi önleyici platformlar, çalışma iskeleleri, güvenlik ağları, hava yastıkları, güvenli korkuluklar, kapaklar, güvenlik izleme ve uyarı hattı sistemleri bariyer, siper, perdeler vb.)

• Kişisel Koruyucu Yöntemler

• Düşmeyi Önleme Planı

• Çalışma alanına güvenli ulaşım

• Yüksekte güvenli çalışma ile ilgili eğitim, talimatlar, gözetim, iş ekipmanları ve KKD bakım, kontrolleri

• Acil durum, kurtarma planları, tatbikatlar vb.

İşin doğası gereği toplu koruma tedbirlerinin

• Düşme riskini tamamen ortadan kaldıramadığı,

• Uygulanmasının mümkün olmadığı,

• Daha büyük tehlike doğurabileceği,

• Geçici olarak kaldırılmasının gerektiği hallerde,

Kişisel Koruyucu Yöntemler kullanılacaktır

Emniyet Kemerleri

• Uygun tipte emniyet kemeri,

• Uygun bağlantı (ankraj) noktaları ve yaşam hatları

• Bağlantı halatları, Lanyardlar

• Karabinalar, D halkası ve benzeri bağlantı tertibatları,

• Enerji sönümleyici aparatlar,

• Yatay ve dikey yaşam hatlarına bağlantıyı sağlayan uygun tipte halat tutucular vb.

• Yapılan işe göre gerekli diğer donanım

Kullanılan tüm ekipman ve aksesuarlar ilgili standartlara uygun olacaktır

EMNİYET KEMERİ KULLANIMI

BAĞLANTI ELEMANLARI

Şok Emicili

Çift Lanyard

ve

Karabinalı Halat

Emniyet Halatları Halat Tutucu Karabina

Çene Bağlı Baret

GÜVENLİK AĞLARI

• Uygun tipte (S-T-U-V) güvenlik ağı seçilecek,

uygun şekilde, kullanım ve kurulum klavuzunun

öngördüğü yöntemlerle uzman gözetiminde

kurulacak, kurulu sistemin uygunluğu

belgelendirilecektir.

• Yapıldığı malzemeler, bağlantı ve kurulum

şartları, kurulumdan sonra yapılan statik ve

dinamik dayanım deneyleri TS EN 1263-1 ve

1263-2 standartları ve ilgili diğer standartlarla

uygun olacak,

KORKULUKLAR

YAYGIN KULLANIM ALANI

• Betonarme platformların döşeme kenarları,

• Asansör, merdiven, baca, şaft, aydınlatma boşlukları gibi döşemelerde süreksizlik meydana getiren boşluklar,

• Pencere, balkon gibi duvar ve perde duvar gibi yapı elemanları arasında süreksizlik meydana getiren boşluklar

GÜVENLİ KORKULUK ÖZELLİKLERİ:

• 1 metre yükseklikte ana korkuluk

• Ara yan koruma elemanları (Ara yan koruma elemanları, ana korkuluk ve topuk levhası arasındaki açıklıklar 47 santimetreden fazla olmayacak)

• Yeterli dayanım (125 kg )

• Topuk levhası (15 cm yükseklikte)

ÇATI İŞLERİ

• Kenar koruma sistemleri,

• Çatı merdivenleri,

• Güvenlik ağları,

• Çalışma platformları,

• Korkuluklu iskeleler,

• Kayarak düşmeyi önleme sistemleri

• Dikey ve yatay yaşam hatları gibi toplu koruyucu tedbirler alınacaktır.

• Sağlam olmayan yüzeylere karşı önlem

27.10.2014 tevfikpacaci@hotmail.com 49

27.10.2014 tevfikpacaci@hotmail.com 50

51

İSKELELER

Uygun Cephe İskelesi

• TS EN 12810-1,TS EN 12810-2,TS EN

12811-1,TS EN 12811-2, TS EN 12811-3

standartlara uygunluk

• Sağlamlık ve dayanıklılık hesabı

yapılacaktır.

• Uygunluğuna dair belge

• Yeterli nitelik ve nicelikte taşıyıcı sistem elemanı, uygun ankraj

• Çalışma platformları, (uygun-sabit)

• Ana korkuluk, ara elemanlar

• Merdiven - ulaşım sistemleri

• Eteklik

27.10.2014

59

62

27.10.2014

Seyyar iskelelerde:

• Çalışma platformları eksiksiz olmalı;

• Yüksekten düşmeyi engelleyici ana/ara korkuluk sistemi bulunmalı;

• İskele kendi kendine hareket etmemeli.

ASMA İSKELE ve

HAREKETLİ PLATFORMLAR

27.10.2014 tevfikpacaci@hotmail.com 66

• Platform

• Korkuluklar

• Güvenlik halatı (life line-yaşam hattı) bulunmalıdır.

• İkincil halat, düşüşü önleme teçhizatları, mekanik durdurma tertibatları, otomatik eğim ve hız algılayıcılar vb.

• TS-EN 1808

ASMA İSKELELER

RİZE ASMA İSKELE KAZASI (05.10.2012)

71

74

27.10.2014

27.10.2014

TÜNEL KALIP SİSTEMİNDE GÜVENLİK

YAKALAMA AĞLARI (TS EN 1263-1 ve 1263-2)

79

Kalıp İşleri

• Uzman Gözetimi

• Kurma, kullanma ve sökme planı

• Sağlamlık ve dayanıklılık hesapları

• Yeterlilik kontolleri (özellikler kayar kalıp, tünel

kalıp ve masa kalıplardaki bağlantı yerleri,

sabitleme elemanları, tijler, hidrolik hortumlar vs)

• Geçici dayanıksızlara karşı önlem ve iş planı

• Düşmeye karşı önlem

Yatay Yaşam Hattı

•Uygun, sağlam, yeterli ankraj

•Serbest düşüş mesafesi

•Tam donanımlı emniyet kemeri

82

DÜŞME RİSKİ İÇEREN DİĞER

ÇALIŞMALAR - TEHLİKELİ

BOŞLUKLAR

Platform Kenarlarındaki

Boşluklar

PLATFORM KENARLARI (Kalıp Aşaması)

PLATFORM KENARLARI (Demir Montaj Aşaması)

85

ESKİ HALİ YENİ HALİ

ESKİ HALİ YENİ HALİ

ESKİ HALİ YENİ HALİ

91

93

94

95

96

98

99

Tehlikeli Boşluklar

105

106

107

108

27.10.2014

111

112

113

GEÇİTLER

115

116

119

121

122

123

125

27.10.2014

KAZALARIN BİR ÇOĞU

BASİT YÖNTEMLERLE

ÖNLENEBİLİR

KAZALARDIR!!!!

27.10.2014

TEŞEKKÜRLER

İş Müfettişi Sercan PEŞAN

spesan@csgb.gov.tr

TEL:0312 296 62 31