Zachowanie kibiców w czasie imprezy sportowej ... · 2011-09-27 4 Teorie dynamiki tłumu •Teorie zarażania się •Teorie konwergencji •Teoria wyłaniania się wartości Wg

2011-09-27

1

Zachowanie kibiców w czasie imprezy sportowej

- PERSPEKTYWA PSYCHOLOGICZNA -

Opracowanie: Tomasz Garstka

III KONFERENCJA „KIBICUJEMY FAIR” Warszawa, 06.10.2011 r.

Cele prezentacji:

Zapoznanie z mechanizmami funkcj0nowania tłumu

kibiców

Zapoznanie z mechanizmami agresji w tłumie

kibiców

Zapoznanie z mechanizmem postrzegania kibiców

innej drużyny

Sformułowanie postulatów dotyczących profilaktyki

agresji i promowania kibicowania fair


2011-09-27

2

Psychologia tłumu © www.tapety.joe.pl


Psychologia tłumu Gustawa Le Bona

Gustaw Le Bon (1841-1931) – francuski lekarz, filozof, socjolog i psycholog, jeden z głównych przedstawicieli psychologizmu w socjologii; uznawany za jednego z inicjatorów psychologii społecznej. Jako pierwszy dokonał psychologicznej (ale bez badao empirycznych) analizy zachowania tłumu ludzkiego (1895). Jego zdaniem w wyniku następstw rewolucji przemysłowej życie polityczne zaczynają opanowywad tłumy, które pod względem psychologicznym są tworem anormalnym, ponieważ rządzą nimi popędy i cechują je zachowania irracjonalne, ze skłonnością do ulegania sugestii.


2011-09-27

3

Rodzaje tłumu wg Herberta Blumera

• Przypadkowy

• Konwencjonalny („publicznośd”)

• Ekspresyjny (emocjonalny)

• Aktywny (destrukcyjny)

• Protestujący Blumer H. Collective Behavior [w] Lee A.M. (red.) Principles of Sociology, Barnes & Noble,

New York 1969, s. 67-121

McPhail C., Wohlstein R.T. Individual and Collective Behavior Within Gatherings, Demonstrations & Riots, „Annual Review of Sociology” Vol. 9, 1983, s. 579-600


Teorie zachowao zbiorowych

Zachowania zbiorowe – „w pewnym stopniu spontaniczne i krótkotrwałe działania społeczne stosunkowo dużej liczby ludzi, znajdujących się w niejasnej sytuacji”

Wg Goodman N. Wstęp do socjologii, Zysk i S-ka, Poznao 1997, s. 321


2011-09-27

4

Teorie dynamiki tłumu

• Teorie zarażania się

• Teorie konwergencji

• Teoria wyłaniania się wartości

Wg Goodman N. Wstęp do socjologii, Zysk i S-ka, Poznao 1997, s. 323-324


Teorie dynamiki tłumu 1

• Teorie zarażania się

– *Le Bon, 1895+ anonimowośd, „zarażanie się” emocjami i „umysł zbiorowy” (rezygnacja z indywidualnego osądu i odpowiedzialności)

– *Blummer, 1951+ bezrefleksyjnośd, koncentracja na wspólnym celu, wzajemne wzmacnianie swoich zachowao



2011-09-27

5


• Teorie konwergencji – wspólna aktywnośd

osób o podobnych typach osobowości:

– [Martin, 1920] wyzwolenie pierwotnych impulsów z ram społecznych w warunkach tłumu

– *Allport, 1924+ facylitacja społeczna (mobilizacja do wykonania czegoś w grupie)




• Teoria wyłaniania się norm [Turner, 1957, 1964] – w wyniku interakcji w tłumie wyłaniają się nowe normy, które mogą byd zmienne i sprzeczne z normami ogólnospołecznymi



2011-09-27

6

Psychologiczne mechanizmy działające w tłumie

• Anonimowośd i poczucie bezpieczeostwa w „swoim” tłumie

• „Dezindywiduacja”, identyfikacja z tłumem

• Rozproszenie odpowiedzialności; zmniejszenia dbałości o społeczną ocenę własnych czynów

• Modelowanie, naśladowanie wyłaniających się liderów emocjonalnych i wzajemne wzmacnianie zachowao (…i norm)

• „Odreagowanie” = „nakręcanie” emocji

• Nie myślenie o skutkach postępowania i brak konfrontacji z nimi


Zachowania w tłumie kibiców © AFP


2011-09-27

7

Zachowania w tłumie kibiców

AGRESJA


Zachowania w tłumie kibiców


2011-09-27

8

Zachowania w tłumie „kibiców”


Oczyszczająca sportowa rywalizacja?


2011-09-27

9

Katharsis wg Sigmunda Freuda

Można rozładowad rodzące agresję pobudzenie dzięki:

wykonaniu jakiegoś aktu agresji (katharsis właściwa),

obserwowaniu cudzej agresji (katharsis zastępcza)

wykonaniu jakiegoś działania zastępczego wobec agresji, jak na przykład aktywnośd fizyczna, gry sportowe czy fantazje na temat przemocy (katharsis pomocnicza)


Katharsis wg Sigmunda Freuda

Można rozładowad rodzące agresję pobudzenie dzięki:

wykonaniu jakiegoś aktu agresji (katharsis właściwa),

obserwowaniu cudzej agresji (katharsis zastępcza)

wykonaniu jakiegoś działania zastępczego wobec agresji, jak na przykład aktywnośd fizyczna, gry sportowe czy fantazje na temat przemocy (katharsis pomocnicza)


2011-09-27

10

Badania a koncepcja katharsis

Akt agresji, udział w ostrej rywalizacji sportowej, oglądanie scen agresji w mediach, powoduje:

• tylko czasowy spadek poziomu fizjologicznego napięcia, a potem jego wzrost na skutek stymulacji

• nasilenie wrogości wobec ofiary

• nasilenie skłonności do dalszej agresji


AGRESJA

1. Zachowanie (także werbalne)…

2. …skierowane ku innej istocie/ osobie/grupie…

3. …z bezpośrednim zamiarem (intencją)…

4. …wyrządzenie szkody (fizycznej i/lub psychicznej)…

5. …oraz ze świadomością, że obiekt jest motywowany do unikania tego zachowania

Wg Baron R.A., Richardson D.R. Human Aggression, Plenum, New York 1994


2011-09-27

11

Formy agresji „kibiców”

• ataki fizyczne (bijatyki, miotanie

przedmiotami)

• poniżanie słowne, wyzwiska

• zastraszanie, groźby


PRZEMOC

Przemoc to „agresja, która ma ekstremalna szkodę za swój cel. Każda przemoc jest agresją, ale nie każda agresja jest przemocą”

Anderson C.A., Bushman B. J. Annual Review of Psychology, 2002, nr 53, s. 27–51


2011-09-27

12

TYP

AGRESJI

FUNKCJA

AGRESJI

CECHY SYTUACJI

WYWOŁUJĄCEJ

AGRESJĘ

CECHY

OSOBOWOŚCI

SPRZYJAJĄCE

AGRESYWNOŚCI

Emocjonalna

(afektywna,

impulsywna)

Odreagowanie

emocji

Czynniki

wywołujące napięcie

emocjonalne

i frustrację;

prowokacja

Trudności

z odraczaniem

gratyfikacji potrzeb,

niska tolerancja

na frustrację,

impulsywność.

Instrumentalna

Osiągnięcie

pożądanego

stanu rzeczy

Blokada

zaspokojenia

potrzeb, osiągnięcia

celów, dostępu do

zasobów; sytuacje

zadaniowe

Pewność siebie

i aprobata dla

agresji jako

sposobu działania.

Wg Frączek A., Zumkley H. Socjalizacja i agresja, Instytut Psychologii PAN, Warszawa 1993

Rodzaje agresji 1


TYP

AGRESJI

FUNKCJA

AGRESJI

CECHY SYTUACJI

WYWOŁUJĄCEJ

AGRESJĘ

CECHY

OSOBOWOŚCI

SPRZYJAJĄCE

AGRESYWNOŚCI

Sadystyczna

Przyjemność z

zadawania

cierpienia.

Podwyższanie

samooceny

Uległość ofiary

i inne indywidualne

wyzwalacze

Nadmierna

potrzeba kontroli

i dominacji.

Zapotrzebowanie

„silnych wrażeń”

Normatywna

Dążenie do

pokonania

wroga i

ocalenia swojej

tożsamości

społecznej

(grupowej)

Oczekiwania

środowiska (np.

kibiców) zwłaszcza w

sytuacji rywalizacji

i/lub niepowodzeń.

Stereotypy,

czarno-biała

kategoryzacja

świata

społecznego

Identyfikacja

z własną grupą

Rodzaje agresji 2



2011-09-27

13

TYP

AGRESJI

FUNKCJA

AGRESJI

CECHY SYTUACJI

WYWOŁUJĄCEJ

AGRESJĘ

CECHY

OSOBOWOŚCI

SPRZYJAJĄCE

AGRESYWNOŚCI

Indukowana

Poczucie

jedności z

grupą,

uniesienia,

„porywu”

Angażująca

emocjonalnie sytuacja

grupowa,

psychomanipulacja

Silna pobudliwość

emocjonalna

Podatność na

manipulacje

Identyfikacja

z własną grupą

Rodzaje agresji 3



Postrzeganie kibiców „obcych”

MY


2011-09-27

14

Stereotyp „obcego” kibica

CZYNNIKI NDYWIDUALNE

• zamknięcie (vs. otwartośd) struktur poznawczych

• konkretnośd (vs. abstrakcyjności) struktur poznawczych

• mała (vs. duża) złożonośd poznawcza

• dogmatyzm przekonao (vs. nie dogmatyczny system przekonao)


Stereotyp „obcego” kibica 1

• zamknięcie struktur poznawczych – im bardziej umysł jest zamknięty na wiedzę, tym silniejsza tendencja do trzymania się stereotypu

Wg Milska Z. Otwartośd struktur poznawczych [w:] T. Szustrowa Osobowośd, jako przedmiot diagnozy psychologicznej, Wydawnictwo UW, Warszawa 1993


2011-09-27

15


• konkretnośd struktur poznawczych – im mniejsza abstrakcyjnośd struktur poznawczych, tym silniejsza tendencja do tworzenia stereotypu na podstawie pierwszych, fragmentarycznych informacji („prototypów”)

Wg Trzebioski J. Stopieo abstrakcyjności struktur poznawczych jako osobowościowa determinanta zachowao [w:] T. Szustrowa Osobowośd, jako przedmiot diagnozy psychologicznej, Wydawnictwo UW, Warszawa 1993



• mała złożonośd poznawcza – im bardziej uproszczona wiedza o świecie, tym silniejsza tendencja do stereotypowego postrzegania ludzi

Wg Czapioski J. Złożonośd poznawcza [w:] T. Szustrowa Osobowośd, jako przedmiot diagnozy psychologicznej, Wydawnictwo UW, Warszawa 1993


2011-09-27

16


• dogmatyczny system przekonao – im bardziej dogmatyczny umysł, tym bardziej myślenie opanowane przez stereotypy

Wg Rokeach M. The open and closed mind, Basic Books, New York 1960. Por . Malewski A. Nietolerancja, dogmatyzm, lęk. Analiza teorii M. Rokeacha, „Studia Socjologiczne”, 1961, nr 1.


Stereotyp „obcego” kibica CZYNNIKI INTERPERSONALNE I GRUPOWE

• kategoryzacja społeczna

• tendencyjnośd wewnątrzgrupowa

• homogenizacja zewnątrzgrupowa

• „propaganda” przeciw obcym

• uleganie autorytetowi liderów

• konformizm i obawy przed odrzuceniem przez „swoich”


2011-09-27

17

Model agresji afektywnej 1

RÓŻNICE INDYWIDUALNE cechy bio-psychologiczne,

postawy, przekonania, wartości, umiejętności

ZMIENNE SYTUACYJNE wyzwalacze, dyskomfort, ból,

frustracja, atak, środki psychoaktywne, trening fizyczny

DOSTĘPNE AFEKTY uczucia i ekspresja wrogości

DOSTĘPNE TREŚCI POZNAWCZE • agresywne myśli • skrypty agresji

POBUDZENIE • fizjologiczne • spostrzegane

PROCES OCENY POZNAWCZEJ Wg Krahé B, Agresja, GWP, Gdaosk 2005


Model agresji afektywnej 2

RÓŻNICE INDYWIDUALNE ZMIENNE SYTUACYJNE

DOSTĘPNE AFEKTY

DOSTĘPNE TREŚCI POZNAWCZE POBUDZENIE

PROCES OCENY POZNAWCZEJ • interpretacja sytuacji (krzywda, zamiar, złośliwośd)

• interpretacja afektu (strach, gniew)

WYBÓR ZACHOWANIA agresja vs. inne

Wg Krahé B, Agresja, GWP, Gdaosk 2005


2011-09-27

18

Źródła agresji „kibiców” • wysoki poziom agresywności jako cechy u inicjatorów

• wysoki poziom testosteronu mężczyzn

• frustracja w wyniku porażki zespołu/drużyny

• afektywna stymulacja awersyjna (np. ból, strach, dyskomfort) w wyniku prowokacji, ataków

• interpretacja („etykietowanie”) własnego pobudzenia jako np. gniewu vs. strachu

• stereotypowe postrzeganie grupy „obcych” kibiców

• wrogie zniekształcanie atrybucji i skrypt agresywny

• wyuczone wzorce agresywne (w rodzinie, w grupie rówieśniczej, w mass mediach)

• modelowanie i wzmacnianie agresji w grupie kibiców

• obecnośd wyzwalaczy skojarzonych z agresją


Efekty zachowao „kibiców”


2011-09-27

19

Efekty zachowao „kibiców” ©

Tytus M

ijewski (PA

P)


Niebezpieczeostwa

• Zagrożenia dla zdrowia: zranienia, uszkodzenia, urazy, nadużywanie substancji zmieniających świadomośd, zatrucia alkoholowe

• Zagrożenia wychowawcze: modelowanie agresji, akceptacja przemocy jako „normalnego” sposobu postępowania, stępienie empatii wobec „obcych”, nasilenie stereotypów


2011-09-27

20

PODSUMOWANIE Postulaty dotyczące pracy profilaktycznej

• Indywidualizacja – „rozbicie” tłumu

• „Jeden asertywny” – trening liderów młodzieżowych

• Afirmacja wytrzymałości na prowokacje, jako wartości

• Alternatywne zabawy i zmiana „sportowego skryptu”

• Uczenie dystansu i przewagi w ocenie burd

• Trening empatii

• Trening przewidywania skutków

• Organizacja spójnych grup


Dziękuję za cierpliwośd Tomasz Garstka

Prosen-SMO, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej oraz O�środek Badao Klinicznych, Płocka 17, Warszawa

Documents

Zachowanie kibiców w czasie imprezy sportowej ... · 2011-09-27 4 Teorie dynamiki tłumu •Teorie zarażania się •Teorie konwergencji •Teoria wyłaniania się wartości Wg