NSZ ....................................................................................................................................... 6 A. bn Kayym El-Cevziyye'nin Yaad Dnem: ............................................................ 6 B. bn Kayyim'in Hayat, Yetimesi Ve Hocalar: ............................................................. 7 C. limlerin ve rencilerinin Dilinden bn Kayym: ...................................................... 8 D. rencileri: .................................................................................................................... 8 E. Eserleri: .......................................................................................................................... 9

BRNC KTAP GR ........................................................................................................... 11 BRNC BLM .................................................................................................................... 11 HZ. PEYGAMBERN (S.A.) SELMES ............................................................................. 11 A) ALLAH TEL'NIN SEMES ....................................................................................... 11 B) YARATIKLARINDAN SEMES .................................................................................... 15

1 Gklerden Semesi: ................................................................................................... 15 2 Cennetlerden Semesi: ............................................................................................. 15 3 Meleklerden Semesi: .............................................................................................. 15 4 Peygamberlerden Semesi: ....................................................................................... 15 5 demoullanndan Semesi: ...................................................................................... 16 6 Ashabtan Semesi: .................................................................................................... 16 7 mmetlerden Semesi:.............................................................................................. 16 8 Beldelerden Semesi: ................................................................................................ 17 9 Gnlerden ve Aylardan Semesi: .............................................................................. 19

C) PEYGAMBERLERE OLAN HTYA .......................................................................... 25 KNC BLM RNEK NSAN HZ. PEYGAMBER (S.A.) .............................................. 25 A) HZ. PEYGAMBER'N (S.A.) NESEB .............................................................................. 25

1 Doumu ve Yetimesi: .............................................................................................. 27 2 Snnet Olmas: .......................................................................................................... 29 3 St Anneleri: ............................................................................................................. 29 4 Dadlar: .................................................................................................................... 30 5 Peygamber Oluu ve lk Vahiy: ................................................................................ 30 6- simleri: ....................................................................................................................... 31 7__ simlerinin Aklanmas: ........................................................................................... 32 8 Birinci ve kinci Hicret: ............................................................................................. 35 9 ocuklar: .................................................................................................................. 37 10 Amcalar: ................................................................................................................ 38 11 Halalar: .................................................................................................................. 38

B) HZ. PEYGAMBER N (S.A.) HUSUS VE RESM EVRES ...................................... 38 1 Hanmlar: .................................................................................................................. 38 2 Cariyeleri: .................................................................................................................. 42 3 Kleleri: ..................................................................................................................... 42 4 Hizmetileri: .............................................................................................................. 42 5 Ktipleri: .................................................................................................................... 43 6 slm Hukuku Konularndaki Mektuplar ................................................................. 43 7 Hkmdarlara Gnderdii Mektuplar ve Elileri: ................................................... 43 8 Mezzinleri: .............................................................................................................. 45 9 Komutanlar ve Valileri: ............................................................................................ 45 II airleri ve Hatipleri: ................................................................................................ 46 12 Gazalar ve Seriyeleri: ............................................................................................. 46 13 Silahlan ve Eyalar: ................................................................................................ 46 14 Hayvanlar: .............................................................................................................. 47

C) HZ. PEYGAMBERN (S.A) BEER TAVIRLARI ........................................................ 48 1) Giyinii: ........................................................................................................................ 48

2 Yemek Yeyi: .......................................................................................................... 52 3 Ailesiyle Ho Geimi: ............................................................................................... 53 4 Uyumas ve Uyan: ................................................................................................. 55 5 Hayvana Binii: ......................................................................................................... 56 6 Ali-verii ve Baz Muameleleri: .............................................................................. 56 7 Muamelelerin deki Tutumu: ...................................................................................... 59 8 Yalnz Bana ve Arkadalaryla Birlikte Yry: ................................................ 60 9 Oturuu ve Yaslami: ................................................................................................ 60 10 Tuvalet Adab: ......................................................................................................... 61 11- Ftrat ve lgili Konulardaki Tutumlar: ...................................................................... 62 12 Byklan Ksaltmadaki Tutumlar: ........................................................................... 63 13 Konumas, Susmas, Gl, Alay: ................................................................. 65 14 Hutbelerindeki Tavrlar: ......................................................................................... 66

KNC KTAP ......................................................................................................................... 68 HZ. PEYGAMBER'N (S.A.) BADETLER ........................................................................... 68 TUTUMLARI .......................................................................................................................... 68 BRNC BLM NAMAZ .................................................................................................... 68 A) ABDEST ALII .................................................................................................................. 68

I Abdest Al: .............................................................................................................. 68 2 Mestler zerine Meshedii: ...................................................................................... 71 3 Teyemmm Konusundaki Tutumu: .......................................................................... 71

B) NAMAZ KILII .................................................................................................................. 72 1 Namaza Balamas: ................................................................................................... 72 2--Kraati: ......................................................................................................................... 74 3 Zamm Sre Kraati: .................................................................................................. 75 4 Namaz Uzatmas veya Ksa Tutmas: ...................................................................... 77 5 Rk Edii: ................................................................................................................ 78 6 Secde Edii: ............................................................................................................... 80 7 Kyam m Secde mi Daha Faziletlidir: ...................................................................... 84 8 Teehhde Oturuu: ................................................................................................... 84 9 - Son Teehhddeki Teverrk ekli: ............................................................................. 89 10 Namazda Dua Ettii Yerler: .................................................................................... 90 11 Namazdan k Selm: ......................................................................................... 91 12 Namaz indeki Dualar: ......................................................................................... 92 13 Namaz indeki Baz Tutumlar: ............................................................................. 93

C) KUNUT OKUMASI ........................................................................................................... 95 1 Sabah Namaznda Kunut Okumas: .......................................................................... 95 2 Felket Zamanlarnda Kunut Okumas: .................................................................... 96 3 Kunut Hadisi zerindeki Tartma: .......................................................................... 97 4 Tartmann zm: ................................................................................................ 98 5 Vitir Namaznda ki Kunut: ...................................................................................... 100 6 Sahabenin Kunutu: .................................................................................................. 101

D) YANILMA < = SEHV) SECDES .................................................................................. 101 1 Hz. Peygamber'in (s.a.) Yapt Sehiv Secdeleri: ................................................... 102 2 Namazda phe: ...................................................................................................... 103 3 Namazda Gzleri Kapama: ..................................................................................... 103

E) NAMAZDAN SONRAK TUTUMLARI' ........................................................................ 104 1 Namazdan Sonra Okuduu Dualar: ......................................................................... 104 2 Farz Namazlarn Sonunda yet el-Krs Okumas: ................................................ 106 3 Stre Yapmas: ........................................................................................................ 107

F) KTBE SNNETLER ................................................................................................... 108 1 Vitir mi, Sabahn Snneti mi Daha stndr? ........................................................ 111 2 Sabahn Snnetinden Sonra Yatmas; ..................................................................... 112

G) Z. PEYGAMBER'IN (S.A.) GECE NAMAZI ............................................................... 113 1 Hz. Peygamber'in (S.A.) Gece Namaz le Vitir Namaz: ....................................... 115 2 Hz. Peygamber'in (s.a.) Vitirde Kunut Okumas: .................................................... 117 3 Hz.Peygamber'in (s.a.) Kur'an Okuyuu: ................................................................ 118 4 Hayvan zerinde Nafile Namaz Klmas: ............................................................... 120

H) KULUK NAMAZI KONUSUNDAK TUTUMU ......................................................... 120 1 Alimlerin htilf: .................................................................................................... 122 2 Bu Konudaki Uydurma Hadisler: ............................................................................ 125

I) KR SECDES ............................................................................................................. 126 1-Hz. Peygamber'in (s.a.) kr Secdesi: ...................................................................... 126 2 Kur'an Secdeleri: ..................................................................................................... 127

) HZ. PEYGAMBERN (S.A.) CUMA KONUSUNDAK TUTUMLARI ......................... 128 1 Cuma Gnnn stnl: ..................................................................................... 128 2 lk Cuma Namaz: ................................................................................................... 131 3 Hz. Peygamber'in (s.a.) lk Hutbesi: ....................................................................... 131 4 Cumann zellikleri : .............................................................................................. 132 1. Cuma Gnleri Sabah Namaznda Secde ve Dehr Srelerini Okun ............................ 132 2- Hz. Peygamber'e (s.a.) oka Salavat Getirmek: ..................................................... 132 3- Cuma Namaz ve Mslmanlarn Toplanmas: ......................................................... 133 4. Cuma Gn Gusletmek: ............................................................................................. 133 5. Gzel Koku Srnmek: ............................................................................................ 133 6. Misvak Kullanmak: ................................................................................................... 133 7. Namaza Erken Gitmek: ............................................................................................. 133 8. Hutbeye Kadar badtle Megul Olmak: .................................................................... 133 9. Hutbe Okunurken Susmak: ...................................................................................... 133 10. Cuma Gn Kehf Sresini Okumak: ...................................................................... 133 11. Zeval Vaktinde Namaz: ............................................................................................ 134 12. Cuma Namaznda Okunan Sureler: .......................................................................... 135 13- Cuma Bayram Gndr; .......................................................................................... 135 14. Cuma Gn Gzel Giyinmek: ................................................................................. 135 15- Camiyi Tislemek: ................................................................................................. 135 16- Cuma gn Yolculua kmak: ............................................................................... 135 17- Namaza Yryerek Gitmek: .................................................................................... 136 18. Cuma Gn Gnahlara Keffarettir: .......................................................................... 137 19. Dier Gnlerde Cehennem Kztrlr: .................................................................... 137 20. cabet Saati: .............................................................................................................. 137 21- Cuma Namaz: ......................................................................................................... 141 22. Hutbe: ...................................................................................................................... 141 23. Cuma Gnn badete Ayrmak: ........................................................................... 141 24. Cuma Gn Erkenden Camiye Gitmek: ................................................................. 142 25. Cuma Gn Sadaka Vermek: .................................................................................. 145 26. Meztd Gn: ............................................................................................................. 145 27. "ahid" Cuma Gndr: ......................................................................................... 146 28. Kyametin Kopaca Gn: ........................................................................................ 147 29. Allah'n Bu mmete Saklad Gn: ........................................................................ 147 30. Allah'n Setii Gn; ................................................................................................ 148 31. Ruhlarn Bedenlerle Bulutuu Gn: ....................................................................... 148

32. Cuma Orucu: ........................................................................................................... 149 33. insanlarn Bir Araya Geldii Gn: ........................................................................... 151 5 Hz. Peygamber'in (s.a.) Hutbelerinin zellikleri: ................................................... 152 6 Hz. Peygamber'in (s.a.) Hutbe Esnasndaki Tavrlar: ........................................... 153 7 Cuma Namazndan nce Snnet Namaz Yoktur: ................................................... 155 Cumadan nce Snnet Namazn Varln Syleyenlerin Delilleri ve Mnakaas:...... 155 8 Cumadan Sonraki Snnet Namaz: ........................................................................... 158

J) HZ. PEYGAMBERN (S.A.) BAYRAM NAMAZLARI ................................................. 158 1 Bayram Namazlarn Musallada Kldrmas: ........................................................... 158 2 Bayram Namazna k: ....................................................................................... 158 3 Bayram Namazn Kldr: .................................................................................... 159 4 Bayram Hutbesi: ...................................................................................................... 160 5 Namaza Deiik Yollardan Gidip Gelmesi: ............................................................ 161 6 Terik Tekbirleri: ..................................................................................................... 161

K) HZ.PEYGAMBER'IN GNE TUTULMASINDA KILDII........................................ 162 1 Hz. Peygamber'in (s.a.) Ksuf Namaz Klmas: .................................................... 162 2 Ksuf Namazndaki Hutbesi: .................................................................................. 162 3 Dier Rivayetler: ..................................................................................................... 163

L) HZ. PEYGAMBER'N (S.A.) YAMUR DUASINDAK TUTUMLARI ...................... 164 I Hz. Peygamber'in (s.a.) Yamur Dualar: ................................................................ 164

M) HZ. PEYGAMBER'IN (S.A.) YOLCULUKLARI VE YOLCULUK ESNASINDAK BADETLER ........................................................................................................................ 166

1- Hz. Peygamber'n (s.a.) Yolculuklar: ........................................................................ 166 2 Yolculuk Dualar: .................................................................................................... 166 3 Yolculukta Namaz Ksaltmas: ............................................................................. 167 4 Yolculukta Nafile Namaz Klmas: ......................................................................... 170 5 Hayvan stnde Namaz Klmas: ........................................................................... 171 6 ki Namaz Birletirmesi: ........................................................................................ 172

N) HZ. PEYGAMBERN (S.A.) KUR'AN OKUYUU VE DNLEY ............................ 174 1 Hz. Peygamber'!n Kur'an Okuyuu ve Dinleyii:.................................................... 174 2 Kur'an' Nameli Okuma Konusundaki Gr Ayrlklar: ..................................... 174 3 Caiz Grenlerin Delilleri: ........................................................................................ 175 4 Kar kanlarn Delilleri: ....................................................................................... 177 5 Tartmann zm: .............................................................................................. 178

O) HZ. PEYGAMBERN (S.A.) HASTA ZYARETLER .................................................. 178 1 Hz. Peygamber'in (s.a.) Hasta ile lgili Tavrlar: ................................................... 178 2 Okuyarak Tedavi Yapmas: ..................................................................................... 179

) HZ. PEYGAMBER'N (S.A.) CENAZE KONUSUNDAK TUTUMLARI ................... 180 1 Hz. Peygamber'in (s.a.) Cenazeyle lgili Tavrlar: ................................................ 180 2 Cenazenin Hazrlanmas: ........................................................................................ 181 3 Cenaze Namaznn Mescidde Klnmas: ............................................................... 181 4 Cenazenin Ykanmas ve Kefenlenmesi: ................................................................. 182 5_ Cenaze Namazn Kl: ............................................................................................ 182 6 Cenaze Dualar: ....................................................................................................... 183 7 Cenaze Tekbirleri: ................................................................................................... 183 8 Selm Vermesi: ....................................................................................................... 184 9 Kabir zerinde Namaz: ........................................................................................... 185 10 ocuun Cenaze Namazn Klmas: .................................................................... 185 11 Cenaze Namaz Klnanlar ve Klnmayanlar: ...................................................... 186 12 Namazdan Sonra Cenazeyi Takibi: ....................................................................... 187

13 Gyab Cenaze Namaz: ......................................................................................... 188 14 Cenaze in Ayaa Kalkmak: ................................................................................ 189 15 Gmme Vakti ve Telkin: ....................................................................................... 189 16 Mezarlarla lgili Yasaklar: ................................................................................... 190 17 Hz. Peygamber'in (s.a.) Mezar Ziyareti: ............................................................... 190 18 Yas ve Taziye: ....................................................................................................... 191 19 lnn Ailesine Ziyafet: ...................................................................................... 191 20 lm ln: ........................................................................................................... 191

P) HZ PEYGAMBERN (S.A.) KORKU NAMAZINDAK TUTUMLARI ........................ 191 1 Korku Namaznn eitli Kln ekilleri: ............................................................. 192

NSZ

Hamd, Allah'a... O'na hamdeder* O'ndan yardm ve balanma dileriz. Nefislerimizin erlerinden ve kt amellerimizden Allah'a snrz. Allah'n doru yola ilettiini saptracak, saptrdn da doru yola iletecek yoktur. ehadet ederim ki, Allah'tan baka tanr yoktur ve O'nun hibir orta yoktur. Yine ehadet ederim ki, Hz. Muhammed (s.a.) O'nun kulu ve rasldr. Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.) peygamberlerin sonuncusu, ra-sullerin nderi ve Allah'n btn insanlara kar hccetidir. Allah Tel, onu en mkemmel bir din ve dosdoru bir yolla gndermi ve kyamete kadar btn insanlara peygamber klmtr. Allah, onunla eri yolu dorulttu; onun getirdii hidayetle kr gzleri, sar kulaklar ve paslanm kalpleri at. Onunla, yolunu arm insanl en doru, en berrak ve en gzel yola iletti. Allah Tel, kullara, ona itaati, ona sayg ve sevgiyi, onun hareket tarzn takip etmeyi ve snnetine uymay farz kld. zzet, kuvvet, zafer, hkmranlk ve yeryznde otorite kurmay, onun hidayetine uyanlara ve onun admlarn takip edenlere; zillet, kklk, perianlk, bedbahtlk, zayflk ve aal da ona kar gelip isyan edenlere verdi. Allah Tel'ya nasl ibadet edileceini bilmek ve O'nun dnya ve ahi-rette kullarn iyi halde olmalar iin indirdii dinle amel etmenin gereklemesi, ancak Allah Rasl'nn (s.a.) kendisine gelen ilk vahiyden Allah Tel'nn bu dini tamama erdirinceye kadar geen sre iinde Allah'n eriatn pratik olarak aklay tarzn ve onun tutumlarn bilmeye baldr. Hadis, mezi, tarih ve email kitaplar Hz. Peygamber'in (s.a.) ocukluk andan Allah'n onu kendi yanna tercih edip almasna kadar geen srede zellikle peygamberlik grevini srdrd dnemde syledii szleri, yapt fiilleri ve onun ahsi zelliklerini toplam; onun kk-byk demeden hibir iini ve hibir durumunu brakmakszn derleyip toplamtr. yle ki, bu kitaplarda Hz. Peygamber'in (s.a.) oturup kalkmasn, uyuyup uyanmasn, glme ve tebessm tarzm, gece ve gndz yapt ibadetlerini, nasl banyo yaptn, nasl yiyip itiini, ne giydiini, insanlarla karlatnda onlara nasl davrandn, hangi renkleri sevdiini, d grnmnn ve vcut yapsnn nasl olduunu ve ne gibi huylara sahip olduunu bulmak mmkndr. Tarih, peygamberlerin sonuncusu Hz. Muhammed (s.a.)'in hayatnn ayrntlarndan szettii kadar, dnyada yaam hibir byk kiinin hayatndan bahsetmemitir dersek, gerei sylemi oluruz. Bu konudaki en geni kitaplardan biri, feyizli kalem, geni bilgi ve doru gr sahibi, slm ilimlerinin gerek usul, gerekse furuunun bynde-knde derin bilgisi bulunan mam emsuddin Ebu Abdil-lah Muhammed b. Ebi Bekr b. Eyyb b. Sa'd ez-Zer' ed-Dmek'nin Zdu'l-Med F Hedyi Hayri'l-bd adl eseridir. bn Kayym, bu kitabnda Hz. Peygamber'in (s.a.) genel ve zel ilerindeki tutumlarn bir araya getirdi. O'nun, her mslmanm bilmesi ve aratrmas gereken tavrlarndan, karlat olaylardan ve ele ald ilerden ayrntl bir ekilde szetti. Merhum btn eserlerinde gzellik ve salamlk bakmndan bir tek stilde ve konuyu, kendisinden sonra gelen bir aratrcya syleyecek herhangi bir ey brakmayacak kadar epeevre btn boyutlaryla kuatarak ele alr. bn Kayyim'in eserlerini dikkat ve titizlikle okuyan herkes, merhumun gerek ezber, gerekse anlay ynnden kendisinden nce yahut sonra yaam pek ok limde benzerini gremeyeceimiz lde Kur'art ve snnet ilimlerini ahsnda toplam; selefin szlerini, mezheplerin sz ve grlerini ihata etmi bir lim olduunu hakkyla anlar. bn Kayym el-Cevziyye, Hz. Peygamber'den (s.a.) salam jyolla gelen hadislere son derece nem veren, onlar alp gerekleriyle amel etmeye ve bunlar dnda kalanlar brakmaya ok zen gsteren ve ayn zamanda hadislere muhalefet eden yahut onlar olmayacak ekilde yorumlayan kim olursa olsun onun szne deer vermeyen bir limdi. Her ne kadar stad eyhlislm bn Teymiye'nin (r.h.) yolunda yrm ve onun pek ok ferfil ictihadlarn kabul etmise de stadna gre muhaliflere kar daha yumuak, daha mutedildir. Mellifin, bu kymetli eseri yolculuk esnasnda yazm olmas, gerekten hayreti mucibdir. Daha da artc olan yan, bu eserde yer alan binlerce kavl ve fiil snnet ve hadis, sahabe szleri ve sair rivayetlerin kayna olan hibir eserin onun yannda bulunmamasdr. Oysa bu rivayetler, Sahih, Snen, Msned, Mu'cem ve Siyer adlarn tayan eserlerde yer almaktadr. Bu durum, bn Kayyim'in hadisleri mfzetmedeki maharet ve derecesini gsterir. O'nun, Ahmed b. Hanbe'in otuz binin stnde hadisi ihtiva eden Msned'm ezbere bildiini de ilve etmeliyiz. 1

A. bn Kayym El-Cevziyye'nin Yaad Dnem:

bn Kayyim 7. hicri asrn sonlan ile 8. hicri asrn ilk yarsnda yaamtr. O dnemde slm lkelerinin siyas durumu iler ayd. slm devleti parampara idi, hepsi de Acem ve Memlk hkmdarlarnn hkm

1 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/13-15.

srdkleri kk memleketler halinde idi. O devirde slm hilfetinin yalnz ismi ve ekli kalmt. Pratikteki liderlik Acem ve Memlk sultanlarna aitti. Dilediklerini grevden alyorlar, dilediklerini grevlendiriyorlard. el-Bidaye ve'n-Nihaye adl eserin sahibi bn Kesr, 737 h./1336 m. senesinin nemli olaylarm anlatrken u olay kaydediyor: Sultan Nasr Muhammed b. Kalavun, Halife el-Mstekfibillah' tevkif ettirip, insanlarla bulumasn engelledi. Sonra onu serbest brakt. Ancak ok gemeden Sultan onu, ailesi ve oluk-ocuu ile birlikte Msr'daki Said eyaletinin bir ehri olan Kus'a srgn etti. Halife vefatna kadar orada kald. Kral Nasr, lmne kadar bu ekilde tek otorite olarak istibdadn srdrd. Sonra 742 h./1341 m. senesinde olu Seyfeddin Mansur'a biat edildi. te bu sultan, el-Mstekfibillah'n olu Halife Ebu'l-Kasm Ah-med'e babasnn hilfet veliaht olarak biat etti ve halife, sultanla birlikte bir tahta oturdu. O dnemde slm devletinin zayflay Bat'nn gzn slm lemine evirdi. Pusu kurup slm dnyasn avlamak iin harekete getiler. Birbirini takip eden basknlar dzenlediler. Bunlara ortaada "Hal seferleri" ad verildi. te yandan slm lemi kuzeyden Moollarn istillarna maruz kald. Moollar Badat' drp ktphaneleri yktlar, kitaplar Dicle nehrine attlar. Ayn ekilde Beyt'l-Makdis'e girip oray da harabeye evirdiler. Bylece bir taraftan hallarla, dier taraftan da Moollarla savalar alevlendi. Sosyal hayat da pek iyi deildi. yle ki, 695 h./1295 m. senesinde Msr ktla maruz kald. ldrc bir pahallk dalgas slm lkelerinin hepsini kasp kavurdu. nsanlar kpeklen, eekleri, atlar ve katrlar yemek zorunda kaldlar. Bu skntlar ve felketler hkm srerken akllar boald, anlaylar ktlati ve zihinler donup kald. Bir insann fkh hkmlerde ictihad etmesi zorlat ve insanlar inan konularnda gemileri taklidle yetindiler. nan esaslarnda Ebu'l-Hasan el-E'ar'nin mezhebine sarldlar. Fkhta drt mezhepten bakasna uymak haram sayld. Bu asrda limler selef-i salihe uyup eser vermede onlarn metoduyla hareket etmeye yneldiler. te byle bir ortamda, bir ilim ve fazilet adam olarak bn Kayym ortaya kt. 2

B. bn Kayyim'in Hayat, Yetimesi Ve Hocalar:

Ad: Muhammed b. Ebu Bekr b.Eyyb b. Sa'd b. Harz ez-Zer' ed-Dmek. Lkab: emsuddin. Knyesi: Ebu Abdillah. Mehur olduu ad: bn Kayyim el-Cevziyye ( = Cevziye Medresesi kayymnn olu). nk babas, Muhyiddin Ebu'I-Mehasin Yusuf b. Abdurrahrnan'in (v.656 h./1258 m.) ina ettirdii Cevziye Medresesinde kayymlk grevi yapmtr. Bu ismi daha da ksaltlarak bn Kayyim eklinde yaygn kullanm kazanmtr. bn Kayyim tefsir, usul, kelm, fkh ve nahiv ilimlerinde derin bilgisi olan aratrmac, tetkiki ve bol eser veren, keskin zekl mutlak mctehid byk bir slm limidir. 751 h. senesinde vefat etmitir. bn Kayyim, 691 h. senesi Safer aynn yedinci gn ( = 29 Ocak 1292 m. Pazartesi gn) am'a 55 mil uzaklkta ve bu ehrin gneydousunda bulunan Havran kasabasnn Zer' kynde bir ilim ve irfan ocanda dnyaya geldi. am'a gitti. Orada bir grup lime rencilik yapt. Babasndan feraiz ilmini okudu. Babas bu ilimde ileri gelen ahsiyetlerdendi. Hafz bn Hacer, ed-Drer'I-Kmine'e (1/472) onu ok ibadet eden ve pek tekellf gstermeyen biri olarak nitelemi ve 723 h./1323 m. senesinde vefat ettiini yazmtr. ihab en-Nbulus, Kad Takyddin b. Sleyman, Ebu Bekr b. Abdddaim, sa el-Mut'im, smail b. Mektum, Fatma bt. Cevher ve baka muhaddislerden hadis tahsil etti. Arapay bn Ebu'l-Feth el-Ba'l'den tahsil etti. Ondan Ebu'l-Beka'nn el-Mlahhas'm, el-Crcaniyye''yi, bn Mlik'in Elfiye'sini, el-Kfiyet'-ftye'nin byk blmn ve et-TeshV'm. bir ksmn okudu. Ayrca eyh Mecdddin et-Tunus'den bn Usfur'un el-Mukarrab'ndan bir blm okudu. Fkh ve usul-i fkh eyh Safiyddin el-Hind, eyhlislm bn Tey-miye ve eyh ismail b. Muhammed el-Harran'den tahsil etti. Onlardan, bn Kudame el-Makdis'nin er-Ravza'sm, el-Amid'nin el-hkm'm, Fah-reddin er-Raz'nin el-Muhassal> el-Mahsul, el-Erban adl eserlerini ve Mec-dddn bn Teymiye'nin el-Muharraf'm okudu. eyhlislm bn Teymiye'nin 712 h./1312 m. senesinde Msr'dan dnnden 728 h./1327 m. senesinde lmne kadar bn Kayyim, bu hocasnn derslerine tam bir devamllk gsterdi. O zamanlar imammz gen-liinin baharnda, kuvvetinin zirvesinde ve anlaynn en yksek noktasnda idi. Onun geni ilminin feyzinden kana kana iti. Olgun ve doru fikirlerine kulak verdi. Hocasnn sevgisi onu sard. Hocasnn ictihadlarmn ounluunu kabullenip onlar savundu. Bu ictihadlarn doruluklarnn ve aykr olanlarn zayflklarnn delillerim geni geni anlatt. Hocasnn kitaplarn dzenleyip onun ilmini neretti. Ondan en ok yararland konularn bahcalar: Allah Tel'nm kitabna ve Peygamberinin sahih snnetine uymaya ve balanmaya, onlar selef-i salihin anlad ekilde anlamaya, Kitap ve snnete aykr olanlar brak-maya, doru dinin retilerinden kaybolup gidenleri yenilemeye; msl-manlarn geen asrlarda, gerileme, donukluk ve kr taklid devirlerinde kendi kendilerine kardklar rk metodlar ayklamaya ve mslmanla-r, islm dncesine sinen tasavvuf hurafelerden, Yunan mantndan ve Hind zhdnden sakmdrmaya ar. eitli konulardaki pek ok eserinde, srarla Allah Tel'nn kitabna eilmi, devaml surette onu aratrp

2 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/15-16.

incelemi, yetlerini ve manalarn dnme suretiyle bu yce kitabn hakkn vermitir. Sahih snnetin ky-metini aklayp onu ykseltmi, Kur'n- beyn ile mcmelini tafsil eden, manlarn vuzuha kavuturan, O'nun hakikatlerini destekleyen, insanlar ellerinden tutup, taklid ve donukluk aibelerinden arnm sahh ilme ula-tran dosdoru yolun retilerini kendilerine aklayan snnete gerekli nemi vermitir. Btn bunlar, hocas bn Teymiye'nin, onun zerindeki byk tesirini gsterir. bn Kayyim, eserlerine dalm fikirleriyle, adalarmin ve onlardan sonra gnmze kadar gelenlerin akllarn aydnlatan ve kalblerini nurlandran; kalblerine bulaan phe ve donukluk pasn aan, zihinlerindeki sapklk ve phe dmlerini zen slahat dnrler zm-resindendir. 3

C. limlerin ve rencilerinin Dilinden bn Kayym:

rencisi Hafz bn Receb anlatyor: "stadmz 691 h. senesinde dnyaya geldi. ihab en-Nbulus vs. mu-haddislerden hadis dinledi. Hanbel mezhebi fkhn rendi ve bu sahada uzmanlat. Fetva verdi. eyh Takiyddn'in derslerine devam etti, ondan tahsil grd. slm ilimlerin her brannda bilgi sahibi oldu. Bildii ilimler: 1- Tefsir: Bu konuda onunla yar edilemezdi. 2- Akaid: Doruk noktasndayd. 3- Hadis: Hadisin anlamlar ondan kacak fkh hkmler ve ha-disten hkm elde etme incelikleri konularnda ona ulalamazd. 4, 5, 6- Fkh, usul-i fkh ve arapa sahasnda geni bilgisi vard. 7- Kelm ilmi, 8- lm-i Slk'de lim bir zat olup tasavvuf ehlinin szlerini, iaretlerini, metinlerini ve baz byklerini iyi bilir, tanrd." Yine ayn rencisi diyor ki: "Allah rahmet etsin, stadmz ibadete dkn, gece namazlarna kalkan, namaz olduka uzun klan bir zatt. Kendini ibadete verdi. Zikre ok dknd. Gnl Allah akyla yanp tutumaktayd. Srekli tevbe eder, Allah'a yalvarp yakarr, O'na boyun bker ve O'nun nnde kulluunu sergilerdi. Bu hususta onun gibisini grmedim. Ondan daha geni bilgisi olan, Kur'an'n ve Snnet'in manalarn, iman hakikatlerini ondan daha iyi bilen birini grmedim. O, masum deil; ama bu manada onun gibisini grmedim. Bandan pek ok imtihan geti, defalarca eziyet grd. Son defasnda eyh Takiyyddin ile birlikte ondan ayr olarak kaleye hapsedildi. Hapisten ancak eyh'in lmnden sonra kurtuldu. Hapis mdde-tince Kur'an okumakla, tefekkrle, dnmekle megul oldu." rencisi ve arkada bn Kesir de yle anlatyor: "Hadis dinledi ve ilimle megul oldu. Pek ok limde bilhassa tefsir, hadis, usul-i fkh ve akaid ilimlerinde uzmanlat. eyh Takiyyddin bn Teymiye 712 h. senesinde Msr'dan dnnce onun derslerine stadn l-mne kadar devam etti. Daha nce rendikleri yannda bn Teymiye'den ok ilim rendi. Gece-gndz oka aratrmas ve ok ibadetle megul olmas yannda pek ok branta sahasnda tek adam oldu. Gzel Kur'an okurdu. Gzel ahlklyd. Bakalarn ok severdi. Hi kimseye haset etmez, eziyet vermezdi. Hi kimsenin kusurunu aratrmaz ve hi kimseye kin duymazd. Onunla en ok dp kalkan ve onun en ok sevdii insan bendim. Zamanmzda bu dnyada ondan daha ok ibadet eden birini tanmyorum. Kendine has bir namaz kl vard; namaz olduka uzatrd. Namazda secde ve rku uzatr ve (bu yzden) baz zamanlar ok arkada onu knar; ama o, bundan vazgemezdi. Allah rahmet eylesin. Cenazesinde tklm tklm dolu bir kalabalk vard. Kadlar, ileri gelenler, sarihler ve halk cenazeye katlm nan tamak iin insanlar izdiham oluturmulard. Vefat ettiinde 60 yandayd. Allah rahmet eylesin." Hafz Zeheb diyor ki: "Hadis ilmine, hadis metinlerine ve baz rvile-rine zen gsterdi. Fkhla urar ve fkh iyi aklard. Nahivle urar, retirdi. Usul-i Fkh ve akaidle de megul olurdu. limle megul olmay her iin nne geirdi ve ilim neretti." bn Nasr ed-Dmek anlatyor: "lmin pek ok brannda bilhassa tefsirde ve usuln mantk ve mefhumunda bilgi sahibiydi. Ebu Bekr Mu-hammed b. el-Muhib diyor ki: stadmz el-Mizz'nin huzurunda, bn Kay-yim, bn Huzeyme derecesinde midir? diye sordum. O bu zamanda, kendi zamannda bn Huzeyme neyse odur, cevabn verdi." Kad Burhaneddin ez-Zer' diyor ki: "Gkkubbe altnda ondan daha geni bilgi sahibi kimse yoktur. Sadriye Medresesinde ders verdi, Cevziye'-de imamlk yapt. Kendi el yazsyla, anlatlamayacak derecede ok ey yazd. Gerekten muhtelif ilimlerde pek ok eserler verdi. lmi yazmay, okumay, kitap haline getirmeyi ve ilim kitaplar edinmeyi ok severdi. Bakalarnn elde edemeyecei kadar ok kitap elde etmiti." Fehu 'I-Br adh eserinde, ismini gerek zikrederek, gerek atlayarak bn Kayyim'in Zdu'l-Med vs. eserlerinden oka alntlar yapan Hafz bn Hacer, onu u kelimelerle anlatyor: "Cesur kalpli, geni bilgi sahibi, hilaf ilmini ve selefin grlerini bilen bir zatt." mam evkn, bn Kayyim'in u zelliklerine dikkat eker: "Sahih delillere bal, onlarla amel etmekten holanr, ahsi gre dayanmaz, hakk aikre syler ve bu konuda hi kimseden ekinmezdi." 4

D. rencileri:

3 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/16-18.

4 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/18-19.

Daha hocas hayatta iken pek ok byk lim bn KayyinJ'den vefatna kadar tahsil grd ve ondan yararland. Baz rencilerini sayacak olursak: 1- Hafz Zeynddn Ebu'l-Ferec Abdurrahman b. Ahmed b. Receb el-Badad ed-Dmek el-Hanbel: lim, zahid, rnek, sika bir ahstr. Hadis, fkh ve tarih konularnda pek ok faydal eser vermitir. Hocas bn Kayyim lnceye kadar derslerine devam etmitir. bn Receb el-Hanbel diye mehur olan bu lim 795 h./1392 m. senesinde vefat etmitir. 2- Hafz madddin smail b. mer b. Kesir el-Basr ed-Dmek: am'da yetiti ve am'n ileri gelen limlerinden ders ald. zellikle hadis ilmine yneldi ve hadis metinleri ile rvileri hakknda pek ok ey okudu. Pek ok eseri olan bu limin, bn Kesir Tefsiri diye hret yapan tefsiri ve bir tarih kitab olan e-Bidaye ve'n-Nihaye'si olduka mehur iki eseridir. Zeheb, Mu'cem'mde onu mam, mfti, muhaddis, mahir, fakih, ok dalda uzman ve iini iyi yapan, mfessir biri olarak nitelemektedir. 774 h./I372 m. senesinde vefat etmitir. 3- Hafz emsddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Makdis el-Cemal es-Salih: Hadis ve hadis trlerine, rvilere ve hadislerin illetlerine zen gsterdi. Fkh rendi, fetva verdi, ders okuttu, bilgi devirdi, kitap yazd. lmin-eitli dallaryla urat ve eitli branlarda eserler verdi. Zeheb: "Onunla her bulumamda mutlaka ondan bir ey renmiim-dir." diyor. 744 h./1343 m. senesinde vefat etmitir. 4- emsddin Ebu Abdillah Muhammed b. Abdlkadir en-Nbulus el-Hanbel: Nbulus'da dodu ve orada Abdullah b. Muhammed b. Yusuf dan ders grd. Hafz el-Al, eyh brahim gibi saylamayacak kadar ok limden okudu. bn Kayyim'le arkadalk kurdu, ondan fkh rendi ve eserlerinin ekserisini kendisinden okudu. Pek ok ilim bildii iin kendine "Cennet11 denirdi. nk cennette herkesin istedii vardr. Onda da her talebenin istedii bulunmaktayd. 797 h./1394 m. vefat etmitir. 5- Olu brahim: Zeheb, Mu'cem'inde: "Babasndan fkh rendi, Arapayla megul oldu, hadis dinledi, ilim okudu ve ilimle megul oldu." diyor. bn Kesir ise "Nahiv ve fkhda babasnn metodu zere ileri derecede bilgi sahibi bir zatt." diyor. 767 h./1365 m. senesinde vefat etmitir. 6- Olu erefddin Abdullah: Babasnn yerine geip Sadriye Medresesinde ders verdi. 5

E. Eserleri:

bn Kayyim byk bir ilm servet brakmtr. 'Hocasndan elde ettii bilgileri kendi grlerini de ekleyerek ustalkla ve byk bir hogr iinde kitaplatrmtr. Eserlerine baktmzda hocas bn Teymiye'nin eserle-rinde grlen cedel ve mnakaa slubu pek grlmez. nceledii konulan iki zt kutup asndan ele alr ve mutedil bir gre varmaya alr. O eserlerini sakin ve mutmain bir tavrla yazar. Eserleri derin dncenin, geni ufkun ve salam bir himmetin rndr. Tertipleri ve blmlere ayrllar son derece gzeldir. Fikirler bir uyum iinde birbirini takip etmekte ve tatl bir slubla okuyuculara sunulmaktadr. Onun eserlerinde selefin nuru ve gemi byklerin hikmeti gze arpar. Kur'an ve snnet altnda ele ald tasavvuf grlerini selef-i slihin Sahabe ve tabinin szlerini aktararak zenginletirir. ou baslm olan eserlerinin balcalan unlardr: Tefsir: 1- erhu Esmi'I-Kitabi'l-Azz. 2- Emslu'l-Kur'an. 3- et-Tibyn fi Aksami'l-Kur'an (Eyman'l-Kur'an). Hadis ve Siyer: 4- Zdu'1-Med fi Hedyi Hayri'1-bd. (Tercmesini sunduu eseridir). 5- Tehzbu Snen-i Eb Davud (zahu lelihi ve Mkiltih 6- Zdu'l-Msafirin ila Menzili's-Sada fi Hedyi Hatemi'I-I Fkh ve Usl: 7- 'lamu'l-Muvakkn an Rabbi'l-Iemin. 8- et-Turuku'1-Hkmiyye fi's-Siyseti'-er'iyye. 9- Tuhfetu'l-Mevdd fi Ahkmi'l-Mevld. 10- set'l-Lehfn fi Talk'I-Gadbn. 11- Beynu'd-Dell al stini'l-Msabaka ani't-Tahll. 12- Ahkmu Ehli'z-Zimme. 13- el-Fursiyye. 14- Hkm Triki's-Salt. 15- Nikhu'l-Muhrim. 16- Ref'ul-Yedeyn fi's-Salt. 17- Hkm mmi Hilali Ramazan. 18- et-Tahrr fim Yehillu ve Yahrimu min Libasi'l-Harr.

5 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/19-20.

Kelm ve Akid: 19- e-fiyet'1-Kfiye fi'1-ntisar U'l-Frkati'n-Nciye. 20- es-Savku'l-Mrsele ale'l-Cehmiyye ve'I-Muattala. 21- ifu'1-All fi Mesili'1-Kaz ve'1-Kader ve'I-Hikmeti ve't-Ta'll. 22- Hidyet'l-Hayr mine'l-Yehudi ve'n-Nasr. 23- Hdi'l-Ervh ila Bildi'l-Efrh ( = Kitabu Sfati'I-Cennet). 24- Kitabu'r-Rh. 25- ctimau'l-Cuyi'l-slmiyye al Gazvi'l-Frkati'l-Cehmiyye. 26- Cevbatu bidi's-Suiban ve inne Mhm Aleyhi Din'-eytn. 27- Kitabu'l-Kebir. Ahlk, Tasavvuf, rad ve Dier limler: 28- Medric's-Slikn. 29- Uddet's-Sabirn ve Zahret'-kirn. 30- Seferu'l-Hicreteyn ve Bbu's-Saadeteyn. 31- Merhil's-Sirn Beyne Menzili yyke Na'bd ve yyke Nestan 32- Akd Muhkemi'I-Ahkd Beyne'l-Kelimi't-Tayyib ve'I-Ameli's Salihi'l-Merf ile 's-Sem. 33- Tarku'l-Hicreteyn ve Bb's-Seadeteyn. 34- Mifth Dri's-Saade. 35- Nuru'l-M'min ve Hayath. 36- set'I-Lehfn min Mekyidi's-eytan. 37- Nzhet'I-Mtkn ve Ravzatu'l-Muhibbn. 38- ed-Du ve'd-Dev. 39- Mesyid'-eytan. 40- Tafdlu Mekke al Medine. 41- Fazlu'1-lmi. 42- el-Fark Beyne'l-Hulleti ve'I-Mahabbeti ve Mnazarat'l-Halil li-Kavmihi. 43- el-Fethu'I-Kudsi -ve't-Tuhfet'1-Mekkiyye. 44- erhu Esmi'l-Hsn. 45- Kitabu't-Tun. 46- es-Srat'I-Mstakm fi Ahkm Ehli'l-Cahm. 47- el-Mesilu't-Trablsiyye. 48- Bediu'l-Fevid. 49- el-Fevid. 50- Cilu'l-Efhm fi's-Salt ve's-Selm ala Hayri'I-Enm. 51- Butlnu'l-Kimya min Erbane Vehen. 52- el-Kelmu't-Tayyib ve'I-Ameli's-Salih. 53- Nakdu'l-Menkl ve'1-Mihakku'l-Mmeyyiz beyne'l-Merdd vj'l-Makbl. 54- el-Cevb'1-Kfi li-men Seele ani'd-Devi'-f. slm'n, dnya gndeminin gerek entellektel, gerek siyasi, gerekse daha baka ynlerden nemli bir blmn oluturduu gnmzde elbet bu dinin peygamberinin etraflca tannmas, O'nun gerekletirdii m-kemmel toplum yapsn anlamann en kestirme yoludur. slm O'nun ahsnda temsil edilmi ve O'nun nderliinde kendini insanla sunmu bir sistemdir. O'nun hayat ve yaay tarz incelendiinde grlecektir ki, hayata yaklam tek boyutlu deildir. Hayatn her ynn kuatr. Peygamberdir, devlet bakandr, ordu komutandr, hkimdir, klcn ekip Allah dmanlaryla savaan bir mcahiddir, tccardr. Namaz klan, oru tutan, hac yapan, gece namazlarna kalkan, devaml zikir ve tefekkrle megul olan bir biddir. Hayat iman, ak ve cihaddr. Evlenir, al-veri yapar, hastalar tedavi eder, elbisesinin skn diker, ayakkabsn tamir eder, ocuklarla akalar, pehlivanlarla greir, hanmyla kou yar yapar. Hayat dolu mkemmel bir insandr O. Ksacas Allah'n btn insanlara sunduu en gzel rnektir, O. Hz. Peygamber'in (s.a.) hayatnn her ynn ele alan ve kendisine has tatl bir slupla anlatan bn Kayyim'in, sahasnda ilk ve en orijinal eseri Zdu'l-Med1 in Trkeye kazandrlmas, bu rnek insan izlemek durumunda olan mslmanlar ve O'nu en doru, en gvenilir kaynaklardan renmek isteyenler iin kanlmaz bir zaruretti. Okuyanlara yeni ufuklar aacana inandftnz bu eserin tercmesinde esas aldmz Arapa asl, uayb el-Arnad ve Abdlkadir el-Arnad adl iki deerli aratrcnn tahkikiyle 1985'de ikinci basksn yapan be ciltlik basksdr. Bu iki aratrcnn dipnotlarndan yararlanmakla birlikte biz de bir takm dipnotlar ekledik. Ayrca Buhar hadislerinin kitap ve bab numaralar tarafmzdan tes-bit edilmitir. Hadislerin senedleri arasndaki tahdis sigalar rivayet teknii saylabilecei iin zikredilmemi, onlar yerine (-) iareti konmutur. Konular arasna uygun yerlerde zaman zaman tarafmzdan balklar konulmutur. lm almalarmda bana yol gsteren sayn hocam Do.Dr. Hayred-din Karaman'a sayg ve kranlarm sunar, eseri yaynlamay stlenen klim Yaynlarna teekkrlerimi arzederim. Hatalarmza muttali olan kardelerimizin bizi haberdar etmesini eder, Cenab- Hak'dan okuyanlara fayda

vermesini temenni ederi; Gayret bizden, baar Aah'dan. kr zej skdar, 19886

KAYNAKLAR:

uayb el-Arnad ve Abdlkadir el-Arnad, Zdu'l-Med nerine yazdklar mukaddime, Beyrut, 1985. bn Kesr, el-Bidye ve'n-Nihye, C. 14, s. 234-35, Beyrut, 1982. Muhammed Ebu Zehra, tbn Teymiye Hayatuhu ve Asrhu, Kahire, 1977. Dr. Seyyid el-Ceml, bn'l-Kayyim'in er-Rh adl eserine yazd tantm yazs, Beyrut, 1986. lbnu'1-md el-hanbel, ezertu'z-Zeheb fi Ahbari Men Ze-feb, Dru hyi'-Trsi'l-Arabiyye, Beyrut, ts. 7

BRNC KTAP GR BRNC BLM

HZ. PEYGAMBERN (S.A.) SELMES

A) ALLAH TEL'NIN SEMES

Hamd, lemlerin Rabbi Allah'a.... Sonu inananlarn. Dmanlk, yalnz zalimlere... Allah'tan baka taplacak yoktur. O, ncekilerin ve sonrakilerin tanrs, gklerin ve yerlerin idarecisi, din gnnn sahibidir. Kurtulu, O'na itaattedir. stnlk O'nun azametine boyun emek; zenginlik, O'-nun rahmetine ihtiya duymaktr. Doru yol, ancak O'nun nuruyla aranrsa bulunur. Hayat, O'nun honutluunu elde etmekle mmkndr. Cennet nimetleri ancak O'na yaknlkla salanr. Kalbin olgunlamas ve kurtulua ermesi yalnzca O'na kar ihlasl olmak ve O'nu sevgide birlemekle elde edilir. O, kendisine itaat edildiinde karln verir; isyan edildiinde tev-bekrn tevbesini kabul eder, balar; dua edildiinde dualar kabul kendisi iin bir davranta bulunulduunda mkfatlandrr. Hamd, Allah'a... Btn yaratklar O'nun'Rab olduuna tanklk et? mi, btn sanatsal yaptlar tanrln kabullenmi onlara nakettii hayranlk uyandran sanatlar ve harika eserleriyle O'nun, kendisinden baka tanr bulunmayan Allah olduuna tanklk etmilerdir. Allah her trl eksik ve noksandan mnezzehtir. Yaratklar saysnca, kendi honutluunca, -Ar* inin arlnca ve kelimelerinin mrekkebi okiuunca O'na hamd... Tanr yalnzca Allah'tr. Rabliinde orta bulunmad gibi tanrlnda da orta yoktur. O'nun ne zatnda (z varlnda) ne fiillerinde, ne de sfatlarnda bir benzeri vardr. Allah yceler ycesidir. Allah'a oka hamd senalar... Sabah-akam Allah' her trl eksiklikten tenzih ederim. Gkg ler ile gkteki melekler; yldzlar ile yrngeleri; yeryz ve sakinleri; di nizler ile iindeki balklar; yldzlar, dalar, aalar, hayvanlar, tepelei ovalar; her ya ve kuru; her l ve diri O'nu tebih eder. "Yedi gk, yer ve bunlarn iinde bulunanlar O'nu tebih eder. O'na hamdederek tesbin etmeyen hibir ey yoktur. Fakat siz onlarn tebihlerini anlamazsnz. Dorusu o halimdir, balayandr.'8 ''Tanklk ederim ki, tanr yalnz Allah'tr. O'nun orta yoktur. " szyle yer ve gkler ayakta durmaktadr. Btn yaratklar bunun iin yaratlmlardr. Bunun iin Allah Tel peygamberlerini gnderdi, kitaplarn indirdi ve kanunlarn koydu. Bundan dolay mizanlar kurulur, divanlar tertiplenir; cennet ve cehennem pazar kurulur. Bu sz ile insanlar m'min-kfir, iyi-kt ayrmna tbi tutulur, bu sz, yaratma ve emrin, sevap ve azabn kaynadr. nsanlarn yaratlma sebebi olan hak ite budur. Sorgu ve hesap ondan ve onun hukukundan olacaktr. Sevap ve azap ona gre verilecektir. Kble, onun zerine kurulmu, dinin temeli yine onun zerine atlmtr. Allah'n btn kullar zerindeki hukuku olan cihadn kllar bu sz iin knndan syrlmtr. slm sz ve kurtulu yurdunun anahtar ite bu szdr; ncekiler ve sonrakiler ondan sorguya ekilecektir. u iki soru sorulmadan kulun ayaklar Allah'n huzurundan ayrlmayacak: 1) Neye kulluk ediyordunuz? 2) Peygamberlere ne cevap verdiniz? Birincinin cevab; bilgi, kabullenme ve davran asndan "Allah'tan baka tanr yoktur" gereini tasdik etmek, kincinin cevab; bilgi, kabullenme, boyun eme ve itaat asndan "Hz. Muhammed phesiz Allah'n rasldr" gereini tasdik etmektir. Tanklk ederim ki, Hz. Muhammed phesiz O'nun kulu ve rasldr; vahyini gvenip teslim ettii, yaratklar arasndan setii, kendisi ile kullan arasnda elisidir; salam bir din ve dosdoru bir yol ile gnderilmitir. Allah onu lemlere bir rahmet, Allah'tan korkanlara bir lider ve btn insanlara bir hccet olarak gndermitir. Peygamberlerin ard arkas kesildii bir vakitte (fetret devrinde) onu peygamber olarak gndermi ve en doru yolu, en aydnlk caddeyi ona gstermi; insanlara ona itaat ve yardm etmelerini, sayg gstermelerini, onu sevmelerini, onun haklarn gzetmelerini farz klm; cennetinin nndeki yollar kapam ve artk onun yolundan gelmeyen hi kimseye yollarn almayacan belirtmitir. Allah, onun gnln am, ann

6 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/20-24.

7 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/24.

8 sr, 17/44.

ykseltmi ve (belini bken) ykn zerinden indirmi, klme ve alalmay onun emrine kar gelenlere yklemitir. Msned'de Ebu Mnb el-Cura yoluyla Abdullah b. mer'den (r.a.) rivayet edilen bir hadise gre Allah Rasl (s.a.) yle buyurmaktadr: "Kyamet ncesinde yalnzca orta bulunmayan tek Allah'a ibadet edilinceye kadar klla (mcadele vermek iin) gnderildim. Rzkm mzramn glgesi altna konulmutur. Klme ve alalma ise benim emrime kar gelenlere yklenmitir. Kim bir kavme benzerse o da onlardandr.9. Alalma onun emrine kar gelenlere yklenmise de eref ve stnlk ona itaat edip uyanlarndr. Allah Tel buyuruyor ki: "Gevemeyin, zlmeyin; inanmsamz mutlaka en stn olan sizler-siniz.10 "eref ve stnlk Allah'n, Peygamberinin ve inananlarndr."11 "Sizler daha stn olduunuz halde (dman karsnda) geveyip de bar istemek durumunda kalmayn. Allah sizinle beraberdir.12 "Ey Peygamber! Allah sana ve sana uyan m'minlere yeter. "13 Yani Allah tek bana hem sana hern de sana uyanlara yeter. Artk P'nun yannda baka hi kimseye ihtiya duymazsnz. Bu son yette iki olaslk vardr: 1- balacnn kelimesini mecrr kef harfine balam olmas. Tercih edilen gre gre mecrur zamire, harf-i cer iade edilmeksizin atf yaplmas caizdir. Bunun rnekleri oktur. Olamayaca yolundaki pheler rktr. 2- balacnn "yannda" anlamna gelen olmas ve kelimesinin, mahal zerine atfedilerek nasb mahallinde bulunmas da mmkndr. nsana kfidir" anlamndadr. Yani Allah sana yeter ve sana uyanlara yeter. Nitekim Araplar der ki: "Sana ve Zeyd'e bir dirhem yeter." ir diyor ki:j"Harb kp birlik bozulduunda artk sana ve Dahhk'e bir keskin Hind klc yeter." Bu ikisi, en doru olaslklardr. 3- nc bir olaslk daha vardr: kelimesinin mbteda olmak zere merf bulunmas. O zaman mana yle olur: "Sana uyan m'-minlere de Allah yeter." 4- Drdnc bir olaslk daha vardr ki, anlam ynnden hataldr: kelimesinin merf mahalde olup "Allah" ismine atfedilmi olmas. O zaman ise mana yle olur: "Sana, Allah ile sana uyanlar yeter." Her ne kadar baz insanlar yetin bu anlamda olduunu sylemilerse de bu, apak bir hatadr; yeti bu anlama almak caiz deildir. nk "yeterlilik" ve "kifayet" tevekkl, takva ve ibadette olduu gibi yalnzca Allah'a ait kavramlardr. Allah Tel buyuruyor ki: "Seni aldatmak isterlerse bil ki, phesiz Allah sana yeter. Seni yardmyla ve inananlarla destekleyen O*dur.14 Grld gibi Allah, yeterlilik ile destekleme arasn ayrmakta; ye-terii olmay yalnz kendisine ait bir husus, desteklemeyi ise hem kendi yardmna, hem de kullarna ait bir husus olarak kullanmaktadr. Allah Tel, yalnz kendisinin yeterli olduunu syleyen tevhid ve tevekkl sahibi kullarn mektedir. Buyuruyor ki: "insanlar onlara: '(Dmannz olan) nsanlar size kar bir ordu topladlar; onlardan korkun' dediklerinde bu onlarn imann artrd da: 'Allah bize yeter; O ne gzel vekildir' dediler.'15 "Allah ve Rasl bize yeter" demediler. yleyse onlar bu sz sylemiler ve Rab Tel bu szlerinden dolay onlar mse Allah nasl peygamberine: "Sana, Allah ve sana uyanlar yeter" demi olabilir? Hz. Peygamber'e uyanlar, yalnz Rab Tel'nn yeterli olduunu sylemis ve bu konuda O'nunla Peygamberini ortak tutmamlarsa nasl olur da Allah onlarla kendisini Peygamberine yeterli olmada ortak tutmu oia-bilir? Bu en imknsz ve en olmaz eydir. Bu konuda bir baka rnek de u yettir: "ayet onlar, Allah ve Peygamberinin kendilerine verdii eylere raz olsalar ve: 'Allah bize yeter. O ve Peygamberi bol nimetinden bize verecektir. Biz gerekten Allah'a gnl balayanlardanz' deselerdi...16 "Peygamber size ne verirse onu aln."17 yetinde de grld gibi Allah (rnek olarak aldmz bu yette) nasl verme iini Allah ve Rasl-ne, yeterli olmay ise yalnzca kendisine ait saym, dnn. "Allah ve Rasl bize yeter, deselerdi..." demeyip bunu yalnzca kendi hakk saymtr. Nitekim "Biz gerekten Allah'a gnl balayanlardanz." demi, "Ve peygamberine" dememi; gnl balamay yalnzca kendine ait bir hak saymtr. Nitekim bir yette: "yleyse bir ii bitirdiinde dierine giri. Ve yalnzca Rabbine gnl bala.18 u halde gnl balama, tevekkl, inbe (tvbe), yeterlilik kavramlar tpk ibadet, takva ve secde gibi yalnz Allah'a ait kavramlardr. Adak ve yemin yalnz Allah Tel adna yaplr.

9 Ahmed, 2/50, 92. Senedi hasendir. bn Teymiye, el-fktiz'da. {s.39), hadisin senedinin ceyyid; Hafz el-Irk, hya'da sahih olduunu

sylemi ve Hafz bn Hacer ise senedi .Fethu'l-Brt'de (10/230) hasen saymtr. Hadisin son cmlesini Ebu Davud (4031) rivayet etmi ve Buhar, Sahih'inde bir blmn muallak olarak kaydetmitir. Ayrca bu konuda hasen br senedle mrsel bir hadis de bn Eb eybe tarafndan rivayet edilmitir. 10

l-i mrn, 3/139. 11

Mnfikn, 63/8. 12

Muhammed, 47/35. 13

Enfl, 8/64. 14

Enfl, 8/62. 15

I-i mrn, 3/173. 16

Tevbe, 9/59. 17

Har, 59/7. 18

nirah, 94/7-S

Bir dier rnek olarak da u yeti verebiliriz: "Allah, kuluna yeterli deil mi?'19 kfi, yeterli anlamndadr. Allah Tel, tek basna kendisinin kuluna yeterli olduunu haber vermektedir. u halde bu yeterlilik iinde "Ona uyanlar" nasl Allah'la beraber saylabilir!? Bu sakat yorumun aslszln gsteren deliller burada anlatlamayacak kadar oktur. Szn z; hidayet, felah ve kurtulu nasl ki Peygambere uyma derecesine gre elde edilir; tpk bunun gibi izzet ve eref, kifayet (imdada yetimek) ve zafer de ona uyma derecesine gre kazanlr. Allah Tel iki cihan saadetini ona uymaya ve iki cihan bedbahtln da ona kar gelmeye balad. Artk hidayet-emniyet, felah ve izzet; kifayet ve zafer, yaknlk ve destek, dnya ve ahirette iyi yaam onun yolundan gidenlerin; zillet ve alaklk, korku ve sapklk, hem dnyada hem ahirette rsvyhk ve bedbahtlk ona kar gelenlerindir. Hz. Peygamber (s.a.) yemin ederek: "Herhangi biriniz beni ocuundan, babasndan ve btn insanlardan daha ok sevmedike iman etmi olmaz." buyurmutur."20 Allah Tei da onu, bakasyla aralarnda ekitikleri her konuda hakem tutup, sonra onun verdii hkm ilerinde bir sknt duymadan tamamen kabul etmedike ve onun hkmne boyun emedike bir kimsenin inanm olmayacan yeminle sylemektedir .21 Bir yette de buyuruyor ki: "Allah ve Peygamberi bir eye hkmettii zaman, inanan erkek ve kadna artk ilerinde baka yolu semek yaramaz.'22 Grld gibi Allah Tel, kendisinin ve Peygamberinin verdii hkmden sonra artk seenein kalmadn kesin oiarak belirtmektedir. Artk Hz. Peygamber'in (s.a.) hkmnden sonra herhangi bir inanm kimsenin bir tercihte bulunmas szkonusu deildir. O emir verince, emir kesindir. Seenek yalnzca O'ndan bakasnn sznde szkonusudur. Tabi ki, bu durumda O'nun emri gizli kalacak ve bu baka kimse O'nun emrini ve snnetini bilen ilim adamlarndan olacaktr. te bu artlarla O'ndan bakasnn sz uyulabilir uyulmas zorunlu deil olmaktadr. Hi kimsenin O'ndan baka herhangi bir kimsenin szne uymas vacib (farz, zo-runlu) deildir; olsa olsa uymas caiz olur. O'ndan bakasnn szne uymasa ne Allah'a ne de Peygamberine si olmu olur. Btn mkelleflerin kendisine uymalar vacib, kar gelmeleri haram ve herkesin szn O'nun sznden dolay terketmeleri vacib olan kii nerde, u nerde?! O'nun hkm yannda hi kimsenin hkm, O'nun sz yannda hi kimsenin sz geerli deildir. Nitekim O'nun kanun koyuculuu yannda da hi kimsenin kanun koyucu olmas dnlemez .O'nun dndaki herkesin O'nun emir ve yasaklarna uymas, emrettii eyleri yapp yasaklad eylerden kanmas vacibtir. Dier kimseler ylnzca teblici ve haberci olabilirler; yeniden hkm icad edici ve kanun koyucu olamazlar. u halde bir kimse kendi anlay ve yorumlay erevesinde grler ileri srer, kaideler ortaya koyarsa mmetin bunlara uymas ve davalarn bunlar erevesinde halletmeye almas vacib olmaz, ne zaman ki bunlar Peygamber'in getirdikleriyle karlatrlr, aralarnda mutabakat ve uyum bulunur ve Peygamberin getirdii esaslar bu grlerin doruluuna tanklk ederlerse o zaman kabul grrler; aralarnda eliki bulunursa bu grlerin reddedilmeleri ve bir kenara braklmalar vacib olur. Bunlar hakknda bu iki durumdan biri belirginlemezse, ekimser kalnr. En iyisi ise bunlarla hkm ve fetva verip vermemenin caiz olmasdr. Vacip olmas ve kesinlemesi mmkn deil, olamaz. phesiz Allah Tel, yaratma ve yaratklar arasndan beenip seme ( = ihtiyar) konularnda tektir. O yle buyurmaktadr: "Rabbin dilediini yaratr ve seer.>23 Buradaki "seme" sz ile anlatlmak istenen, keamclarn "Allah, ftl-i muhtardr" szlerinde iaret ettikleri "irade" deildir. Evet, Allah Subhanehu yledir. Ancak buradaki "seme" sz ile anlatlmak istenen bu anlam deildir. Bu anlamdaki "seme", yetin "dilediini yaratr" ksmnda vardr. nk Allah, ancak seerek ki bu "dilediini" sznde vardr yaratr. Zira dilemek, seme demektir. Buradaki "seme" kelimesi ile anlatlmak istenen halis ve sekin olan seme, tercih etmedir. u halde bu, yaratmadan sonraki bir seimdir, semedir. Genel anlamdaki seim yaratmadan nceki seim olup, en genel anlaml ve en ncedir. Buradaki ise daha zel anlaml ve sonra olup yaratklar arasndan yaplan se-medir. Birincisi yaratma iin seimdir. ki grn en dorusu "ve seer" sznde tam vakf yapmaktr (durmaktr). Bu durumda yetin devamndaki u ksm:olumsuzluk ifade eder. O zaman mana u olur: "Onlar iin bu seim hakk yoktur." Bu yalnzca yaratana has bir itir. Yalnz yaratan O olduu gib yaratklar arasndan seimde bulunan da yalnzca O'dur. O'ndan bak hi kimsenin yaratma ve seme hakk yoktur. nk Allah Tel yapaca tercihin lyk olduu yerleri, rzasnn bulunduu mahalleri ve neyin seilmeye lyk olduunu, neyin olmadm en iyi bilendir. Bu konuda bakalar hibir ynden O'na ortak olamaz.

19 Zmer, 39/36.

20 Buhar", 2/8; Mslim, 44; Nes, 8/114, 115; bn Mce, 67; Ahmed, Msned, 3/207. tbn Battal, Kad Iyaz gibi baz limler diyorlar ki:

Sevgi (muhabbet) trldr: 1- Sayg gsterme ve byk sayma sevgisi. Mesel, baba sevgisi. 2- efkat ve merhamet sevgisi Mesel, evlat sevgisi. 3- Ho ve uygun bulma sevgisi. Mesel, dier nsanlar sevmek gibi. Hz. Peygamber (s.a.) kendi sevgisi konusunda btn bu sevgi snflarn bir arada kasdetmitir. Hadiste geen "iman etmi olmaz- " sz, kmil ( = olgun) bir imana ulam olmaz anlamndadr. Yoksa imann asl bu sfat elde etmemi kimsede de mevcut olur. 21

Yazarn dikkat ektii yet udur: "Hayr, Rabbine yemin olsun ki, aralarnda ekitikleri eylerde seni hakem tutup sonra senin verdiin hkm ilerinde bir sknt duymadan tamamen kabul etmedike inanm olmazlar," (Nisa, 4/64). 22

Ahzb, 33/36. 23

Kasas, 28/68.

in gereini bilmeyen tahsilsiz kimseler yetin ksmndaki nn ism-i mevsl olup "seer" fiilinin tmleci olduunu savunmulardr ki, o zaman anlam u olur: "Allah onlar iin seme hakk bulunan seer." Bu birka ynden btldr: 1- Bu durumda sla cmlesi, id zamiri iermez. nk kelimesi, naks fiilinin ismi olup merf ve de haberdir. O zaman anlam yle olur: "Onlar iin seme olan eyi seer." Byle bir cmle kuruluu sylemek imknszdr. Soru: id zamirini mahzuf kabul ederek cmlenin tashihi mmkndr. Cmle u ekilde dnlebilir: Bu durumda anlam u olur: "Seiminde onlar iin seme nan eyi seer.' Cevap: Bu 3a bir baka ynden bozuktur .nk bu id zamirinin hazfi caiz olan yerlerden deildir. Zira id zamiri, ancak anlam ayn kalmak artyla, misliyle ism-i mevsln mecrur olduu bir harf-i cer ile mec-rur olduu zaman mecrur ekliyle hazfedilir. Mesel u yet ve benzerlerinde bu artlar var olduu iin hazfedilmitir:24 Arapa gramer asndan yle demek caiz olmaz: 2- ayet bu anlam kastedilseydi kelimesi mansub klnr, sla cmlesindeki fiil, ism-i mevsle dnen bir zamirle itigal edilirdi ve sanki yle demi olurdu: "Onlar iin seim hakk olan eyin aynn seer". Ancak byle okuyan hibir kraat imam yoktur. Bu ekli varsayarak szn tevcih edildii de unutulmamal. 3- Allah Tel kfirlerin seim nerilerini ve kendileri iin seim hakknn bulunmasn istemelerini hikaye ediyor, kendisinin tek olduunu aklyor. Nitekim baka bir yerde byle buyuruyor: "Bu Kur'an, iki ehrin birindeki bir byk adama indirilmeli deil iniydi? dediler. Rabbinin rahmetini onlar m taksim ediyorlar? Dnya hayatnda onlarn geimliklerini aralarnda Biz taksim ettik. Birbirlerine i grdrmeleri iin kimini kimine derecelerle stn kldk, Rabbinin rahmeti, onlarn biriktirdikleri eylerden daha iyidir.25 Grld zere Allah Tel, onlarn kendisine kar seimde bulunmalarn tanmam ve haber vermitir ki, onlar iin byle bir hak yoktur. Bu hak yalnzca onlarn aralarnda nzik ve ecel mddetlerini de kapsayan geimlerini taksim edene aittir. Yine ayn ekilde O, yapaca seimin (uygun) yerlerini ve kimin buna lyk olup olmadn da kendi bilgisine gre ayarlayarak ltuf ve ihsann fazilet ehli arasnda taksim edecektir. nsan-lar birbirine gre dereceler bakmndan stn klan, aralarnda geimliklerini ve tercih derecelerini taksim eden de O'dur. Bunlar taksim eden bakas deil, yalnzca O'dur. te bu ayet de ayn ekilde yaratan ve tercihte bulunann yalnzca Allah olduunu ve O'nun yapaca tercihin (uygun) yerlerini en iyi bildiini aklamtr. Nitekim bir yette buyuruyor ki: "Onlara bir yet geldii zaman: 'Allah'n peygamberlerine verilen bize de veril-medike inanmayz' derler. Allah, elilik grevini nereye (kime) vereceini daha iyi bilir. '26 Yani Allah, peygamberlik ve elilik vazifesi iin hangi mahallin seilmesi, ykseltilmesi ve tahsis edilmesinin dierlerine gre daha uygun olacan en iyi bilir. 4- Allah Tel, onlarn ortak olmalarndan doacak teklif ve tercih etme haklarndan kendisini uzak tutmu ve: "Onlar iin seim hakk yoktur. Allah, onlarn kotuklar ortaklardan mnezzehtir ve ycedir. "27 buyurmutur. Onlarn ortak komalar, O'ndan baka bir yaratc kabullenmeyi gerektirmeli ki, Allah kendisini bundan uzak tutsun. Bunu iyi dn. nk son derece ince bir mesele. 5- Bu yetin benzerleri: a) Allah Tel "Sizlerin Allah' brakp taptklarnz gelseler, bir sinek bile yaratamayacaklardr. Sinek onlardan bir ey kapsa o eyi ondan kurtaramazlar. steyen de, istenen de ciz! Allah' gerei gibi takdir edemediler. phesiz Allah, kuvvetli ve gldr." buyuruyor; ardndan da: "Allah, meleklerden ve insanlardan eliler seer. Dorusu, Allah iitir ve grr. O, gemilerini ve geleceklerini bilir. Btn iler sonunda yalnz Allah'a dnecektir.28 diyor. b) "Rabbin gnllerinin gizlediklerini de, aa vurduklarn bilir.'29 c) "Allah, elilik grevini nereye (kime) vereceini daha iyi bilir. "30 Btn bu yetlerde Allah Tel, kendisinin tercih ettii mahalleri {ah-sis etmesi anlamn tayan bilgisi ile o yerleri tahsis ettiini, nk yalnzca o yerlerin tahsise uygunluunu bildiini haber vermektedir. Bu yetlerde szn akn dnrsen bu anlam kendi anlamna ek olarak ihtiva ettiini greceksin. En iyi bilen Allah'tr. 6- Bu yet (Kasas: 28/68), u yetin peinde verilmitir: "O gn Allah onlara (mriklere) seslenir: Peygamberlere ne cevap verdiniz? der. O gn, haberler onlara grnmez olur, verilecek cevaplar kalmaz; artk birbirlerine de soramazlar. Fakat kim tevbe eder, inanr, yararl iler yaparsa, kurtulua erenler arasnda olmas umulur, Rabbin dilediini yaratr ve seer. 31 Onlar yaratan yalnzca Allah Tel olduu gibi, onlar arasndan tevbe eden, inanan ve yararl i yapanlar da O seer. Bylece onlar, Allah'n ho kullan, hayrl yaratklar olurlar. Bu seim lyk olanlar iin olup, Allah Tel'nn ilim ve hikmetine dayanr; yoksa o mriklerin seim

24 M'minn, 23/33.

25 Zuhruf, 43/31-32.

26 ETm, 6/124.

27 Kasas, 28/68.

28 Hac, 22/73-76.

29 Kasas, 28/69.

30 En'm, 6/124.

31 Kasas, 28/65-68.

ve nerilerine deil. Allah, mriklerin ortak tuttuklarndan mnezzehtir, ycedir. 32

B) YARATIKLARINDAN SEMES

u yaratklarn hallerini dnrsen, onlar arasndaki bu seim ve tahsisin Allah Tel'nn Rabhn, birliini, hikmet, ilim ve kudretinin sonsuzluunu, O'nun yalnzca kendisinden baka bir tanr bulunmayan Allah olduunu, O'nun orta bulunmadn, istedii gibi yarattn, istedii gibi setiini, istedii gibi idare ettiini gsteren bir delil olduunu grrsn. Eseri u lemde grlen bu seim, bu idare ve tahsis O'nun Rab olduunun en muazzam delillerinden; birliini, kemal sfatlarn ve peygamberlerinin doruluunu gsteren en byk ahitlerdendir. imdi ateine kar daha uyarc ve daha bakalarna gtrc olmas iin bunlarn birazna iaret etmeye alacaz: 33

1 Gklerden Semesi:

Allah, g yedi kat yaratt. Bunlar arasndan en ycesini seti/ Orasn mukarrab meleklerinin karargh yapt. Krs'sine ve Ar'na yakn seti ve yaratklarndan dilediini oraya yerletirdi. u halde bu gk katnn dier gklere gre bir meziyet ve stnl vardr. Hibir ey olmasa Allah Tel'ya yaknl yeter. Gklerin maddesinin eitlii yannda bu stn klma ve tahsis, O'nun kudret ve hikmetinin sonsuzluunu, dilediini yaratp setiini gsjeren en ak delillerdendir. 34

2 Cennetlerden Semesi:

Allah Tel'nin Firdevs Cennetini dier cennetlerden stn klmas ve onu Ar'nn tavan yaparak tahsis etmesi de bunlardan biridir.35 sr'-n birinde denilmektedir ki: "Firdevs cennetinin fidanlarn Allah Tel kendi eliyle dikti ve orasn hayrl halk iin seti." 36

3 Meleklerden Semesi:

Cebrail, Mikil ve srafil gibi sekin melekleri dierleri arasndan semesi de bu kabildendir. Hz. Peygamber (s.a.) yle dua ederdi: "Cebrail, Mik ve srafil'in Rabbi, gklerin ve yerin yaratcs, gizliyi, aikr bilen Allah'm! Ayrla dtkleri konularda kullarn arasnda Sen hkmedersin. zninle hak yolunda ayrla dldnde beni doruya ulatr. phesiz Sen dilediini doru yola eritirensin. 37 Melekler arasndan bu n, onlarn kamilen sekin zel yerleri ve Allah'a yaknlklar bulunduu iin anmtr. Oysa gklerde onlardan baka nice melekler vardr; ama bu ten bakasnn adn anmamtr. Cebrail, kalblerin ve ruhlarn sayesinde hayat bulduu vahyi getiren melektir. Mikil, yeryznn, hayvanlarn ve bitkilerin hayat olan yamuru yadran melektir. srafil, Sr'a fleyecek melektir; Sr'a fleyince onun flemesi Allah'n izniyle lleri diriltecek ve onlar kabirlerinden kartacaktr. 38

4 Peygamberlerden Semesi:

Ahmed'in, Msned'de ve bn Hibbn'in Sahih'dc Ebu Zer'den aktardklar bir hadise gre Hz. dem'in (a.s.) soyundan saylar yz yirmi drt bin olan nebleri ve onlar arasndan da saylar yz on olan raslleri semesi de bu kabildendir. 39Ayrca bu rasller arasndan lulazm diye adlandrlan, Ahzb ve ra srelerinde

32 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/29-38.

33 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/39.

34 bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/39.

35 Buhar'de (97/22) Ebu Hureyre'den rivayet edilen bir hadiste Hz. Peygamber (s.a.) buyuruyor ki: "Cennette yz derece (kat) vardr. Allah,

onlar kendi yolunda cihad edenler iin hazrlad. Her iki derecenin aras gk ile yer aras kadardr. Allah'tan dilekte bulunduunuz vakit, O'ndan Frdevs'i dileyin. nk o, cennetin ortasdr ve cennetin en stn yeridir. Onun stnde Rahman'n Ar' vardr. Cennetin rmaklar oradan fkrr." 36

bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/40. 37

Mslim, Sahih, 770. Hz. Peygamber (s.a.) bu duay teheccd namaznn balangcnda okurdu. 38

bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/40. 39

Ahmed, Msned, 5/178, 179, 265, 266; bn Hibbn, 94. Hadisin senedi ok zayftr. Hkim, Mstedrek'te (2/262) Ebu mame'den rivayet eder ki, bir adamla Hz. Peygamber (s.a.) arasnda u konuma gemitir. Adam sordu: Ey Allah'n Rasl! Hz. dem bir peygamber mi idi? Evet, o, kendisine bilgi verilmi ve konuturulmu biridir. Onunla Hz. Nh arasnda ne kadar zaman gemitir? On asr. Hz. Nh ile Hz. brahim arasnda ne kadar zaman gemitir? On asr. Sordular: Ey Allah'n Rasl! Ne kadar rasl gemitir?

geen u be peygamberi semesi de byledir: "Hani peygamberlerden sz almtk. Ey Muhammedi Senden, Nuh'-dan, brahim'den, Musa'dan ve Meryem olu sa'dan salam bir sz almzdr. 40 "Allah, Nuh'a buyurduu eyleri size de din olarak buyurmutur. Sana vahyetk; brahim'e, Musa'ya ve sa'ya da buyurduk ki: 'Dini ayakta tutun, onda ayrla dmeyin'.41 Allah bu lulazm peygamberlerden de iki dostu brahim ve Muham-med'i seti. Allah onlara ve ailelerine salat ve selm eylesin. 42

5 demoullanndan Semesi:

demoullar soyundan smail soyunu semitir. Onlar arasndan da Huzeyme'den olan Kinane oullarndan Kurey'i. Kurey'ten Hijnoullarn, HimouHarndan da demoullannn efendisi Hz. Muhammed'i (s.a.) seti.43

6 Ashabtan Semesi:

Yine Allah, lemler iinde Hz. Muhammed'in (s.a.) arkadalarm (ashabn), onlar iinden ilk nce iman edenleri, onlar arasndan Bedir savana katlanlar ve Rdvan bey'atnda bulunanlar semitir. Onlar iin en mkemmel dini, en stn eriat ve en temiz en ho en pak huylan semitir. 44

7 mmetlerden Semesi:

Hz.Muhammed'in (s.a.) mmetini dier mmetlere tercih etmitir. Nitekim mam Ahmed'in Msned'm ve dier hadis kitaplarnda Behz b. Hakim b. Muaviye b. Hayde babas dedesi yoluyla aktarld zere, Allah Rasl (s.a.) buyurdular ki: "Siz yetmi mmete bedelsiniz. Siz, Allah katnda onlarn en hayrl ve en deerlisisiniz".45 Ali b. el-Medin ve Ahmed: "Behz b. Hakim'in babas ve dedesi araclyla aktard hadis sahihtir." demilerdir. Bu seimin eseri, onlarn davranlarnda, ahlklarnda, tevhid inanlarnda, cennetteki konak yerlerinde ve kalacaklar makamlarnda ortaya kmaktadr. Zira bu mmet dier insanlardan daha yukarda, daha stte bir tepe zerinde olacak ve onlara o tepeden bakacaktr. Tirmiz'de Brey-de b. Husayb el-Eslem'den rivayet edildiine gre Allah Rasl (s.a.): "Cennet halk, yz yirmi sradr. Sekseni bu mmetten, krk da dier m-metlerdendir." buyurdu.46Tirmiz: "Bu hadis hasendir." diyor. Sahih-i Mslim'de Cehenneme gnderilenler konusunda Ebu Sad el-Hudr'den gelen bir hadiste Hz.Peygamber (s.a.): "Canm elinde olan Allah'a yemin ederim, gerekten ben sizin cennet halknn yars olmanz ok mit ediyorum." buyurdu47 ve bundan fazlasn sylemedi. Ya bu hadis daha sahihtir demeli, ya da Hz. Peygamber (s.a.) mmetinin cennet halknn yars olmasn istedi, bunun zerine Rabbi ona mmetinin yz yirmi saflk cennet halknn seksen safn oluturacan bildirdi .48 u halde iki hadis arasnda bir eliki yoktur. Dorusunu en iyi bilen Allah'dr. Allah'n bu mmete, baka mmetlere balamad ilim ve hilimi (yumuak huyluluk) balam olmas da bu mmeti, Cenab- Hakk'n stn ve sekin kldn gsterir. Bezzar'n Msned'ind ve dier baz hadis kitaplarnda rivayet edildiine gre Ebu'd-Derda diyor ki: Ebu'l-Kasim'n (s.a.) u hdiseyi anlattn iittim: "Allah Tel, Meryem olu sa'ya: Ben, senden sonra bir mmet gndereceim. Onlar balarna sevdikleri bir-ey gelse hamdedip krederler. Balarna holanmadklar birey gelse hilim ve ilim bulunmad halde sevabn benden bekleyip sabrederler, buyurdu. sa: Rabbim! Hilim ve ilim bulunmad halde bu nasl mmkn olabilir? diye sordu. Allah Tel; Ben onlara kendi hilim ve ilmimden vereceim, buyurdu.49

yz on be kiilik bir grup. Hkim, bu hadisin senedini Mslim'in artlarna gre sahih saym, ZehfcHKfe ona katlmtr. 40

Ahzb 33/7. 41

ra, 42/ia. 42

bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/41. 43

Mslim, Sahih, 2276. Vasile b. el-Esk (r.a.) anlatyor: Allah Rasl'nn (s.a) yle buyurduunu ittim: "Allah, smail soyundan Kinane'yi szp seti. Kinane'den Ku-rey'i szp seti. Kurey'ten Himoullarm szp seti. Himoullarndan da beni szp seti." Kinane, birka kabilenin toplu addr. Atalar, Kinne b. Huzeyme adnda biridir. Tirmiz, bu hadisi benzer bir metinle (3612 ve 2609) rivayet ettikten sonra diyor ki: "Bu hadis, hasen-sahihtir". bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/41-42. 44

bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/42. 45

Ahmed, Msned, 5/5; bn Mce, 4288; Tirmiz, 3004. Senedi hasendir. Tirmiz: "Bu hadis hasendir" demi; Hkim ise sahih olduunu sylemi ve Zeheb de ona katlmtr. 46

Tirmiz, 2549; Ahmed, 5/347; bn Mce, 4289. Senedi sahihtir. bn Hibbn ve Hkim (1/82) sahih olduunu sylemilerdir. Bu konuda Taberan'de bn Abbs, bn Mes'd ve Ebu Musa'dan hads rivayet edilmektedir. 47

Mslim, Sahih, 222. Ayrca bu konuda Buhar ve Mslim'de (221) bn Mes'd'dan hadis rivayet edilmektedir. 48

Hafz bn Hacer, Fethu'l-Bar'de (11/336) diyor ki: Herhalde Hz. Peygamber (s.a.), Rabbinin merhametini dnerek mmetinin, cennet halknn yans olmasn mit edince Allah ona hem umduunu verdi, hem de buna ilve yapt. 49

Ahmed, Msnedt 6/450. tsnd hasendir. Heysem, bu hadisi Mecma'uz-Zevid'ds kaydettikten sonra diyor ki: Hadisi, Ahmed, Bezzr ve

8 Beldelerden Semesi:

Meknlarn, beldelerin en hayrls ve en ereflisi Haram ke)'yi tercih edip semesi de bu cmledendir. a) Zira Allah Tel, bu ehri Peygamber'i (s.a.) iin semi ve kullan iin ibadet yeri yapm, uzak-yakn her yandan oraya gelmelerini farz klm ve oraya ancak mtevaz alak gnll, niyaz ederek, yalvarp yakara-rak, balarn aarak ve dnya ehlinin elbiselerinden soyunarak (kefeni andran ihrama brnerek-..) girebilirler. Allah bu beldeyi gvenli ve kutlu (=Harem) bir blge klmtr. Orada kan dklmez, aa kesilmez, av kovalanmaz, yeil ot kopanlmaz ve bulunan bir mal mlk edinmek iin alnmaz; alnrsa yalnz ve yalnz ilan etmek iin alnr. b) Oraya gitmeye niyetlenmek, gemi gnahlar rtbas eden, sulan silen ve hatalar gideren bir sebep klnmtr. Nitekim Sahihayn'da. Ebu Hureyre'den rivayet edilen bir hadiste Allah Rasl (s.a.): "Bir kimse Bey-tullah 'a gelir ve hac esnasnda fena szler sylemez, gnah ilemezse gnahlarndan arnarak annesinden doduu gibi hacdan dner." buyurmutur.50 Allah oraya niyetlenen kimse iin cennetten te bir eye raz olma-mtr. Snen'de Abdullah b. Mes'd'dan (r.a.) rivayet edilen bir hadiste Allah Rasl {s.a.): "Hac ve umreyi ardarda yapn (yani haccettiinizde umre yapn; umre yaptnzda hac da yapn). nk hac ve umre fakirlii ve gnahlar tpk krn demir, altn ve gmn crufunu temizledii gibi temizler. Kusursuz if edilen makbul (=mebrr) bir haccn cennetten te bir sevab yoktur." buyurmutur.51 Sahihayn'a Ebu Hureyre'den nakledilen bir hadiste ise Allah Rasl (s.a.) buyuruyor ki: "Bir umreden dier umreye kadar bu arada ilenen gnahlara (son umre) keffarettir. Kusursuz if edilen makbul bir haccn mkfat ise ancak cennettir.)52 ayet Emin Belde (Mekke), Allah'n en hayrl beldesi onun en sevdii ehri ve beldeler arasndan setii belde olmasayd orann arazisini kullar iin ibadetgh yapmazd. Oysa oraya niyetlenmeyi kullarna farz klm, bu ibadeti slm'n en gl farzlarndan saym ve yce Kitabnn iki yerinde bu belde adna yemin etmitir: 1- "Ve u Emin Belde'ye yemin olsun ki..."53 2- "Hayr, hayr. u beldeye yemin ederim ki...'54 Yeryznde, her gc yetenin kendisinde bulunan bir eve komas ve orasn tavaf etmesi farz olan bir mntka daha yoktur. Yine yeryznde, Hacer-i Esved ve Rkn-i Yemani dnda plmesi ve selmlanmas meru olan, gnahlarn ve hatalarn silindii baka bir yer yoktur. c) Hz.Peygamber'den (s.a.) gelen salam bir rivayete gre Mescid-i Haram'da klnan bir namaz, dier yerlerde klman yz bin namaza bedeldir. Snen-i Nes i!e Msned'de sahih isndla Abdullah b. Zbeyr'den rivayet edildiine gre Hz. Peygamber (s.a.): "u mescidimde klman bir namaz, Mescid-i Haram dnda dier mescidlerde klnan bin namazdan daha faziletlidir. Mescid-i Haram'da klnan bir namaz ise u mescidimde klnan namazdan yz kat daha faziletlidir. " buyurmutur55. Hadisi bn Hibbn da Sahihimde rivayet etmitir. Bu hadis de aka gsteriyor ki, Mescid-i Haram genel olarak btn yeryznn en stn blgesidir. Bu yzden hazrlk yapp ona doru yola kmak farz olduu haide, dierleri iin yola kmak mstehabtr, farz deildir. Msned, Tirmiz ve Nes'de rivayet edildiine gre Abdullah b. Adiy b. el-Hamra, Allah Ra-sl'nn (s.a.) Mekke'nin Hazvera semtinde devesi zerinde: "Vallahi, phesiz sen (ey Mekke), Allah'n arznn en hayrlssn ve Allah'n arznn, Allah katnda en sevimlisisin. Senden kartlmasaydm gerekten kmazdm." dediini iitmitir. Tirmiz: "Bu hadis, hasen, sahihtir." diyor.56 d) Hatta btn yeryz halknn kblesi olmas da onun hususiyetle-rindendir. Yeryznde ondan baka bir kble yoktur. e) Yine tuvalet yaparken oraya doru arkay ve n evirmenin haram olmas da onun zelliklerinden biridir; yeryznn dier blgeleri iin byle bir ey szkonusu deildir. Bu meseledeki en doru gre gre, baka yerde zikredilen on ksur delilden dolay ak olanla bina iinde olma arasnda bu konuda bir fark yoktur. 0 Mescid-i Haram'm yeryznde ilk ina edilen mescid olmas da Mekke'nin bir dier hususiyetidir. Nitekim Sahihayn (Buhar ve Mslim'in Sahih adl hadis kitaplarn)'da rivayet edildiine gre Ebu Zer diyor ki: "Allah Rasl'ne (s.a.) yeryznde ilk ina edilen mescidi sordum: 'Mescid-i Haram'dr', cevabm verdi. 'Sonra hangisi?'diye sordum; 'Mescid-i Aksa'dr' karln verdi. 'Aralarnda ne kadar vardr?' eklindeki sorumu da: 'Krk sene' diye cevaplad.57

Taberan (Kebr ve Evsafta) rivayet etmitir. Ahmed'in rvileri Hasen b. Sevvr ile Ebu'l-Halbes Yezd b. Mey-sere dnda Sahih-i Buhar rvileridir. Bu iki rvi de sikadr. bn Kayyim el-Cevziyye, Zadul-Mead, klim Yaynlar: 1/42-43. 50

Buhar, 25/4, 27/9, 27/10; Mslim, 1350. Metin Mslim'e aittir. 51

Tirmiz, 810; Nes, (5/115); Ahmed, 3669. Senedi hasendir. Ayrca bu konuda Ah-med (167) ve Ibn Mce'de (2887) Hz. mer'den; Nes'de (5/115) bn Abbas'tan ahid hadis vardr. Bu iki hadisle buradaki hadis sahih mertebesine kar. 52

Buhar, 26/1; Mslim, 1349. 53

Tn, 95/3. 54

Beled, 90/1. 55

Matbu Snen-i Nesfdt yoktur. Herhalde Nes'nin Snen-i Kbr'smda. olacaktr. Hadis, Ahmed'in MsnecTinde (4/5) rivayet edilmektedir, tsnd sahihtir. bn Hibbn (1027), sahih olduunu sylemitir. 56

Ahmed, 4/305; Tirmiz, 3921; bn Mce, 3108. snad sahihtir. bn Hibbn (1025), sahih olduunu sylemitir. 57

Buhar, 60/8; Mslim, 520. Hafz bn Hacer, Fethu'I-Br'e diyor ki: Bu hadis, "nsanlar iin kurulan ilk ev, phesiz Mekke'dekidir. " yetinden ne kastedilidiini aklamaktadr. Buradaki "ev"den maksadn geliigzel evler olmadn, aksine "ibadet evi" anlamna geldiini

Ne kastedildiini anlamayanlara bu hadis bir mesele oldu. Dediler ki: "Malum, Mescid-i Aks'y yapan Hz. Davud'un olu Hz. Sleyman'ndr. Onunla Hz. brahim arasnda ise bin seneden daha fazla zaman fark vardr." Bu szler, syleyenin cehaletini gsteriyor. Zira Hz. Sleyman, Mescid-i Aksa'y yalnzca yenilemitir, batan kurmu deildir. Hz. brahim'in Kabe'yi yapmasndan bu kadar zaman getikten sonra onu kuran, tesis eden Hz. shak'n olu Hz. Yakub'tur. Allah her ikisine ve ailelerine salt selm eylesin. g) Mekke'nin stnln gsteren delillerden birisi de udur: Allah bu ehrin, mm'l-kur- ehirlerin anas olduunu haber vermitir58. Btn ehirler ona tbi ve onun bir uzantsdr. O, ehirlerin kkenidir. Bu yzden ehirler iinde ona denk bulunmamas gerekir. Nasl ki Hz. Peygamber (s.a.), Fatiha'nm mtn'l-Kur'an^Kur'an'n anas olduunu haber vermitir' 59bu yzden dier ilh kitaplarda ona denk olacak bir sre yoktur. h) htiyalar srekli yenilenenler dndaki kimselerin oraya ihramsz girmelerinin caiz olmamas da bir dier hususiyetidir. Hibir ehir bu meziyette ona ortak olamaz. Bu meseleyi insanlar bn Abbas'tan (r.a.) almlardr. Merf hadis olmaya elverili olmayan bir senedle bn Abbas'tan rivayet edildiine gre: "Hi kimse Mekke'ye ister ora halkndan olsun, isler olmasn ihramsz giremez." Bu rivayeti Ebu Ahmed b. Adiy kaydetmitir. Ancak seneddeki Haccac b. Ertt ve ondan nceki dier bir rvi zayf rvilerdendir. Bu konuda fakihlerin gr vardr: 1. Olumsuz (hi kimse ihramsz Mekke'ye giremez), 2. Olumlu (hramsz Mekke'ye girilebilir), 3. Mkatlar60 iinde olanlarla, mkatlar gerisinde kalanlar arasnda fark gzetilir: Mkatlar tesinde kalanlar oralar ihramsz geemezler; taraflarda olanlar ise, Mekke halk hkmndedirler. Bu gr Ebu Han-J fe'nindir. lk iki gr ise afi ve Ahmed'e aittir. i) Mekke'de gnah ilemeyi kafada tasarlayp kuran kimse, tasarlad-! n yapmasa da cezalandrlr. Allah Tel buyuruyor ki: "Kim orada (Mescid-i Haram'da) hak yoldan saparak zulmetmek -l terse (yani tasarlarsa) can yakan bir azabdan ona tattrrz.61 Burada! isteme (irade) fiili nasl b edat ile geili yapld, bir dn. 1 "yle yapmak istedim." dendiinde bu cmle mutlaka "tasarlajj di, kafasnda kurdu' fiilinin anlamn tadndan "yle yapj may tasarladm" denilir. Grld gibi Allah Tel, orada zulmetmeyi tasarlayan kimseyi, can yakan azab tattrmakla tehdit etmektedir. Orada ilenen gnahlarn niceliklerinin deil de miktarlarnn kat kal artrlmas da bundandr. Zira ilenen bir ktln karl bir gnahi ancak byk bir gnahtr. Cezas da ona denktir. Kk gnahn cezasjj da kendisine denktir. O halde Allah'n Harem'inde, beldesinde ve arz zejjj rinde ilenen bir gnah, yeryznn dier taraflarndan birinde ilenen gj nahtan daha kuvvetli ve daha byktr. Bu yzdendir ki, hkmdara, hat] kim olduu lkede isyan eden kimse, ona yurdundan ve lkesinden uzak; bir yerde isyan eden kimse gibi deildir. te gnahlarn katlanmas konu| sundaki tartmann zm budur. En iyi bilen Allah'tr. Bu stn klma ve seimin srr, gnllerin bu Emin Belde'nin cazib sine kaplmasnda, kalblerin onu arzulamasnda, ona meyletmesinde ve mu| habbet gstermesinde ortaya kmaktadr. Bu beldenin kalbleri ekimi, mk| natsn demiri ekiminden daha muazzamdr. airin u beytine en uygui den odur: "Onun gzellikleri, her trl gzelliin ilk maddesi ve erkeklerin g nllerinin mknatsdr." Bundan dolay Allah Tel onun insanlar iin bir toplanma yeri o unu haber vermitir. Yani ard arkas kesilmeksizin her sene her lkeden gelen insan, orada toplanr, ama bir daha arzulamayacak ekilde gnllerinin susuzluunu gidermi olmazlar. Aksine ne kadar ok ziyaret etseler, o kadar ok itiyaklar artar. "Grnce gz onu, bakmaktan vazgemez. Yeniden dner ona mtak olarak gz." Onun yolunda ldrlen, lgna dnen, yaralanan niceleri vardr. Onun sevgisi urunda nice mallar, nice canlar feda edilmitir. k, nndeki trl trl korkulu yerleri, tehlikeleri, sarp engelleri ve zorluklar karsna alarak cierparelerinden, ailesinden, dostlarndan, vatanndan ayrlmaya raz olmu; bunlarn hepsinden zevk alyor; lezzet duyuyor; kalblerinde muhabbet sultan taht kursa btn bunlar tatl, lks ve lezzetli nimetlerden daha ho buluyor. "Sevgilisi honut olduu halde, onun verdii sknty azap sayan k deildir." te btn bunlar, "evimi temiz tut" yetinde62 Allah Tel'nn onu kendisine izafe etmesinin srrdr. Bu zel

gsterir. Bu durum Hz. Ali'den, tshak b. Rhuyeh ve bn Eb Htim'in sahih isndla aktardklar bir rivayette ak olarak u ekilde fade edil-mitir: Kabe'den nce de evler vard. Ancak Allah'a ibadet iin ilk kurulan ev odur. 58

En'm, 6/92; ra 42/7. 59

Mslim'in (395) Ebu Hureyre'den rivayetine gre, Hz. Peygamber (s.a.), "Kim kld bir namazda mm'l-Kur'n' okumazsa o namaz noksandr, tam deildir." szn kere tekrarlamtr. Ahmed {5/114), Trmiz (3124) ve Nes (2/139), bey b. K'-b'den naklen Allah RashVnn yle buyurduunu rivayet ederler: "Allah (c.c.J ne Tevrat'ta, ne de incil'de mm'l-Kur'an gibisini indirmitir. Seb'-i Mesan (tekrar tekrar okunan yedi yet) odur. Allah: Bu sre benimle kulum arasnda paylatrlmtr; kuluma istedii vardr, buyurdu. " Hadisin isnad sahihtir. bn Hbbn sahih olduunu sylemitir. 60

Mkat: Haclarn ihram kuandklar yere denir. Medineliler Zulhuleyfe'de, Irakllar Ztu IrVta, amllar Cuhfe'de, Necidliler Karn'da, Yemenliler Yelemlem'de ve deniz yoluyla Kzldeniz'den gelenler Rbg'de ihrama girerler. 61

Hac, 22/25. 62

Hac, 22/26.

izafet, u tazim, sayg ve muhabbetten icap ettii kadarn icap ettirmitir. Nitekim kulunu ve Rasln de kendisine izafe etmesi de bunlardan icap ettirdii kadarn icap ettirmitir. Yine ayn ekilde m'min kullarn kendisine nisbet etmesi de onlara hamet, muhabbet ve arballktan giydireceini giydirmitir. Rab Tel'nn kendisine izafe ettii hereyin bakalarna kar seip ayrmay icap ettiren bir stnl ve ayrcal vardr. Sonra Allah, ona bu izafet sayesinde baka bir stnlk ve izafetten nce var olana ilave olarak bir tahsis ve bir azamet giydirir. Asl maddeler, davranlar, zamanlar ve meknlar arasnda eitlik grenler bu manay anlamaya muvaffak olamadlar ve hibir eyin dier bireyden stn -olamayacan ve bunun tercih edici bulunmakszn yaplan kuru bir tercih olacan iddia etmilerdir. Bu gr, burann dnda baka bir yerde kaydettiim krk akn sebepten dolay btldr. Bu btl gr yle bir zihinde dnmek bile onun samal-n anlamaya yeter. Bu gr ki, zorunlu neticesi udur: Peygamberlerin zatlar hakikaten dmanlarnn zatlar gibidir. stnlk olsa olsa bakasnda bulunmayan meziyet ve sfatlara bakarak zatlarn seimini ilgilendirmeyen bir durumdan dolaydr. Ayn ekilde mevkilerin kendileri de zat itibariyle birdir; birinin dierine asla stnl yoktur. stnlk yalnzca orada yaplan salih amellerden dolaydr. O halde Beytullah'm Mescid-i Harm'n, Min'nn, Arafat'n ve Me'ar- Haram'n mevkilerinin yeryznn adm saydmz herhangi bir blgesine stnl yoktur. stn tutmada yalnzca blge dnda ve ne ona, ne de orada bulunan bir vasfa ait olmayan bir durum gznne alnr... Allah Tel, bu btl gr u yetle reddetmitir: "Onlara bir yet geldii zaman: Allah'n peygamberlerine verilen bize de verilmedike inanmayz, derler. Allah, elilik grevini nereye (kime) vereceini daha iyi bi-lir. 63 Yani herkes, O'nun eliliini yklenmeye ehil ve uygun deildir. Aksine bu iin zel mahalleri vard.r, ancak oralara lyk olur ve ancak oralara uygun der. Allah bu mahalleri sizden daha iyi bilir... ayet bunlarn dedii gibi varlklarn zatlar birbirine eit olsalard burada onlara bir reddiye szkonusu olmazd. Ayn ekilde u yetle de Allah Tel bu gr reddetmektedir: "te bylece: Allah aramzdan bunlara m iyilikte bulundu? demeleri iin onlar birbiriyle snadk. Allah kredenleri en iyi bilen deil midir?64Yani Allah Tel verdii nimete kredeni daha iyi bilir ve onu kretmeyenden ayrarak ona hassaten ihsanda bulunur ve iyilik eder. Her mahal, O'nun krn karln vermesine, yapaca ihsan yklenmeye ve hsseten ikramda bulunmasna uygun deildir. Allah'n seip ayrd asl maddeler, meknlar, ahslar vs.'nin zatlar kendileriyle var olan ve bakalarnda bulunmayan birtakm sfatlara ve durumlara sahiptirler; Allah onlar bunlardan dolay szp ayrmtr. Bu s-fatlarla onlar stn klan ve seim yapmakla onlara zel bir kymet veren Allah Tel'nn kendisidir. te yaratmas ve ite seim! "Rabbin dilediini yaratr ve seer.65 Bir gr ki; Beytullah,'n yerinin dier meknlara, Hacer-i Esved'in zatnn dier talara, Allah Resulnn (s.a.) zatnn dier insanlarn zatlarna eit olduunu, bu eylerdeki stnln yalnzca zatlar dndaki birtakm durumlarda ve onlarla var olan sfatlarda bulunduunu ileri sryor... Btl olduuna bundan daha ak delil mi olur! Bu ve benzeri grler kelmcilarn eriata kar iledikleri ve eriat bundan masum iken ona nisbet ettikleri cinayetlerdendir. Zatlarn genel bir durumda mterek olmalarndan daha fazla tutunabilecekleri bir delilleri yoktur. Bu da z itibariyle ( = hakikat'te) eit olmalarn gerektirmez. nk muhtelif eyler, zlerine ait sfatlarda ayrlmakla birlikte genel bir durumda birlee-bilirler. Allah Tel asla, misk'in zat ile idrarn zatn, suyun zat ile atein zatn birbirine eit yaratmamtr. erefli meknlarla ztlar ve stn zatlarla ztlar arasndaki bu ak fark, buradaki farktan ok daha muazzamdr. Hz. Musa'nn (a.s.) zat ile Firavun'un zat